Skip to main content

Full text of "Fratris Petri Mariae Gazzaniga ... Praelectiones theologicae : habitae in Vindobonensi universitate nunc vero methodo dispositae emendatae et auctae ; accedit Tractatus de sacramentis ejusdem auctoris"

See other formats 


F    11    A    T    R    I    S 

PETRI  MARI^.  GAZZANIGA 

ORD.    PRjED. 

PR^LECTIONES  THEOLOGICyE 

IN  YIISDOBOINENSI  UNIVERSITATE 

NUNC  VERO  METHODO  DISPOSITE 

KMENDAT.ffi;  ET  AUCT^ 

ACCEDIT  TRACTATUS  DE  SACRAMENTIS  EJUSDEM  AUCTORIS 


TOMVS  QUARTUS      . 

DE  ANGELIS,  DE  oriTICIO.  SEX  DIERUM  ,  AC  DE  HOMJNE  , 
VARllSQt^'  EJUS  STATIBUS. 
.1 


BASSANI     i85i. 

S  U  I  S      T  Y  P  I  S      R  E  xM  O  N  D  I  M 

EDIDIT 


^^\BRAt^ 


MAY    61976 


V  'C:., 


I  N  D  E  X 


CAPITUM    ET     PROPOSITIONUM 


Q  U  7E 


IN   HOG    VOLUMINE  IV.   CONTlNENTUft 


n 


'issfrf.itio  I.   De  Angelis  . 
Cap,   I.  De  Angiflorum  nomine t  &"  nalara  .  ihld 

Cap.  1/.  Ang^los  existere  tletnonstratur  ex   Sacrii 

Litteris  utrinsque  Testamenti .  '- 

QiiffTes  )  (/DorHlonam  Angeli  crea^^i  sint .'  i 

Gap.  IM.   De  natnra  Angelorvvi  .   Eos  esse  incorpo- 

Tftos  gravifus  argvmentis  ostenditur ;     non  ta 

men  id  nd  fulei  dogmata  pertinere  • 
Cap.   IV.  De  loco  ,   t(^  mota  locali  Angelorum . 
Cap.  V.  Ostenditnr  i    Angelos  esse  naturu  sua  in- 

eorrvptibiles  . 
Cap.   VK   De  cvgnitione  Angelornm . 
€«p.   VII.  J)e  o/jecto  cognitionis  Angelic*  . 
C.ap.    V  IH.  Ostenditur y     ab  Angehs   certo    non  co- 

gnosci  foliira  contir.gentia  i   C?"   liiera  y  nisi  ex 

speciali   Dei   recelatione  .  J  5 

Cap.  IX.  Ostenditur ,  ab  Angilis  non  ctgnosci  in- 

temas  hvminom  cogiintiones  .  17 

Qnif  res,  an  Angeli   cognoscant  mysteria  grati^  f        20 
Cap.    X.  De  iccatione  Argelorum.  21 

Qnapres  prin-.o  ,  an  ,  nt  nnas  Angelus  alteri  loqiia- 

tnr ,  nrcesse  haleat  eidem  appropini/uare  .'         ibid. 
^iTipres  sf  ciindo,   an  vnas  Angelns  possit  ulteri  ita 

lu(;ni  ,  ut  alii   non  avdiant  ?  '  2  2 

Cap.  XI.   De  Ordiniins  ,  fen  Choris  Angelorvm.    ibul. 
Cap.   XII.   Oslenditur  ,     vmnes   Angelos  u   Dco  lo- 

nos  fnisse  creatos ,    netfite  ttllos  in    primo  in~ 

stanli  fuisse  iiialos  .  2  3 

Qiiapres  ,  an  potuerint  Angeli  primo  statim  momento 

sn4C   creationis  peccare  .'  2^ 

Gap.  XIII.  Ostendiinr ,  Angelos  omnes  non  solum 
fnisse  creatos  hovos  ,  sed  elicm  gratin  rar.cti- 
fcante  ornatos .  ibi<u 

€ap.  XIV.  De  Itp.-u  Angelorim  .  26 

Cap.  XX.   De  Lvnorim  Angelorim  (ff.ciis,    prnci- 

pie  nutem  de  custodia  htminum  . 
Cap.   XVI.   De   n.alis  Angelis  . 
Cap.   XVII.   De  malori.m  Angelori.m  poeva. 
Qi!*res  priTno  ,  fiUomodo  D.iViones  possint  corpcreo 

inferni   igne  torqneri .' 
QviyTtb  stci:n«!o,  i/vcncm   in  hc»   Diiiiwres  sint  > 
C.ip.   XVI II.   He  tentalionihii   D.tiionim. 
Cap.   XIX.  I\ullis  satis  fnnis  tirgi.mentis  asseri- 


fHr>  singulos  Damones  ad  homines  tentandos 

esse  depi.tatos  .  38 

Cap.   XX.     D^  Djtmonihus  hominnm  corpora  obsi- 

dentiliis  )  C-  possidentibns  .  ^O 

Propositio   I.   Possunt  Damones  ,  Deo  permittente  ^ 

obsidere  ,   C-   possidere  hoininum  corpora  .  4' 

Iropositio  II.     Ex   sacns    noiu   Testainenti    liLris , 

atijue  ex  probatis  Auctonbus  efincitur  ,  reipsa 

extitisse    plures    Damomacos ,    seu   possessos 

a  Datnor.e  .  ^z 

CAp.  XXI.   De  artilus  magicis ,    &  snperstitiosis 

cum  Damoiie  commerciis  .  4^ 

Dissert.itio  I!.   De  Opificio  sex  dierum  •  5o 

Cnp.  I.   Erponitnr  sensus  primi  ,  C^  secividi  \'ersi- 

cnli   Geneseos .  ibio. 

Cap.   II.  De  opere  primit  diei  .  55 

QiuTri   soletj    t/uo  aniii    tempore  prima    dies    illu- 

xerit .'  57 

Cnp.   111.   De  opere  secund^  diei .  58 

(^iiffres  primo  ,    cur  Aloyses  mdlam  aeris  mentio- 

nem  in  opere  secuniltt  diei  fecent  .'  60 

Qiiaeres  scciimlo  ,  cur  Moyses  mter  res  a  Deo  crea- 

tas   ntn   adnuinerafit  ai/uas  f  6» 

Cap.  IV.  De  ofere  terti-t  diei .  ibiJ. 

Qiiaeres  prliiio,  an   etium  tnhvli ,  O"  spin^t  hac  ter- 

tia  die  product^  fuerint  ?  ^4 

Qiiaeres  seciindo ,  an  metdlla  ,  i/u*  snb  terra  gene- 

raittur  ,  hac  terlia  die  creata  sint .'  ibid. 

Cap.   V.    De  vpi-re  diei   tpiartit  .  ibiu. 

Qiiares  ,  an  astra  sini   unimata.'  67 

Qujrrei  secnnilo ,    «n  ex  Astrorum    consideratione 

pntdici  possint  futiira  .'  7" 

Cap.   VI.   De  apere  i/ninf,(  diei.  7^ 

Cap.  V  II.   De  uyere  iliei   sextA  .  81 

Quares  priino ,  an  unimalia  arnbigena  fuerint  sex- 

tudie  cim  uliis  creata.'  86 

Qifreres  seciimlo,  ci.r  hcmo  post  i.lias  omnes  crea- 

turas  factus   stt .'  87 

Qiiaeres  ttrtio,  quomodo  Deus  ex  una  costa  totuin 

Ev^   corpus  Jormavcrit .'  Sq 

Qiiffres  qiiario  ,  i/iumodo  /'otuertl  costa  ab  Adcmo 

exliahi  sine  dolore .'  ibn'. 

Qrafres  qiiin;Oj  i/uonam  in  loco  fuerit  Eiaformata  .'     9» 


Caj^.Vlll.   1)t  aie  septiiua  ,  tju^e  a  Deo  sanctijica- 

ta  dicilur  .  0)4 

Qiictres  ,     Quid    significent    eu    verba  :     Uent-dixit 

(  Deui)  «liti   se()timo,   &  sanctificavit  ilhun  ?       i|5 
AppenJix  .   De   Parudiso   terrestri  .  gS 

(^iu-cres  j  cai  lunu  plantacerit  Deus  Paradi sum  ter~ 
restrerii,  in  c/uo  nonnisi  l>re\'issimo  tempore 
jno'coparentes  nostri  habitatun  erant  ,  C''  i/ui 
debehat  postea  in  perpeluuni  cluudi  ?  loi 

De  loco  Paradisi   terrestris .  ibid. 

^n   Puradisus   terrestris  adhuc  supersit'  io5 

Dissert.   Ilt.   De  Homine ,  variist/ue  ejus   statibus .    1 08 
Sect.   I.   De  statu  nuturx  innocentis .  ibid. 

Cap.    I.   Expomtur  ,   CT   refellitur  sj-stema  Prttada- 

viitarum .  jjjid. 

Oip.   II.   De  iruagine  Dci  in  homine  .  116 

V^)ii^res  priino  ,  i/uid  hoc  in  locn  diversum  signifi- 

ceiit  imaoo  ,   &  siinilitiido  ?  117 

i^n«;res  secundo  ,  an  E\'a  etiam  creatu  fuerit  ad  i- 

j:iaginem  ,  C?"   similitudinem  Dei .'  ibid. 

Qiiapres  tertio ,    an  hjec  imugo  ,  CT"   simiiitudo  Dei 

sit  etiam  in  corpore  hominis  >  118 

Cap.  11 1.  De  statu  natur^  human^  integra  ,  ^  in- 

nocentis  ••   O"  priiuo  quantwn  ad  aniinam  .  ibid. 

Cap.  IV.  De  dotibus  primi  hominis    iii   statu  inno. 

ce-lix  i  t/uuntum  ud  corpus  .  i:;i 

Oiiwresj   in   c/iu:  .^late  fieric  Adain  a  Deo  conditus?    i"22 
C-ip.  V.  KxponuiUur  breoiter  alic/u^e    t/Uiesiiiinculte  , 
(jujc  dehuv.iinibus  in  staiu  innocenti^moveri   so- 
lent .  J  24 

Qn.tres  primo  ,    an  komo  in   statu  innocentije  fuis- 

set  ,   sicut  iminortalis  y   itu  etiam  iuipassibilis  /  ihid. 
Qiiaeres  seciindo,  de  doininio  ,  t/uod  in   statu  iiatn- 

rte  innocentis  koininibus  coiiipetebat  '  125 

QiirXres   tertio  ,  an   in   stalii  itatur^  innocentis  omnes 

homines  fuissent  .ri/iiales  .'  126 

Qiisres  tjtiarto  ,  un  in  slatu  innocentije  homo  hoiui- 

ni   dominaturus  fuisset  .'  127 

Qii»res  quinto,  quomodo  in   statu  innocentitt  genus 

huinanum  propagatuin  fiisset  ^  128 

Quffres  sexfo,  an  posita  generatione  in  statu  natu- 
rx  innocentis ,  pueri  natifuissent  cum  jastitia 
originnli .'  i3o 

Qiisres  septimo  ,  an  Adaino  non  peccante  ,  ejus  po- 
steri  non  soltim  iii  justitiu  nati  ,  sed  etiam  con- 
firmati  fuissent  >  i3i 

Sect.  II.   De  statn  natura  lapste  .  iSz 

Cap.  1.  De  peccato  primorum  hominam  ,  ejuscpie  cau- 

sis  ,  ■&  consectariis  .  ibid. 

^iifleritiir  ,  quomodo  ad  litteram  fierit  di^nna  illa 
comminatio  adiinpleta:  In  qiiacnmqiie  <lie  co- 
inederis  ex   eo ,  mort*  iiiorieris?  i34 

Cap.  II.   Quid  sit  peccalum  origincde  ,  &  quinam  il- 

lud  inficiati   sint  ?  187 

Cap.  III.  Ostendilur  peccati  orieinalis  propagatio  in 

omnes   homines  ex   veteri  Tesiamento .  iSo 

Cnp.  IV.  Probatur  transfisio  peccati  originalis  ex 
novo  Testamento  ,  iy  prtecipue  ex  Apostolo  Pau- 
lo  .  142 

Cap.  V.  Ex  veteri  F.cclesia  traditinne  peccati  ori- 

ginalis   transfisio   demonstratur  .  i^j 

Cap.  VI.   Kxplicuntur  aliqni  Patres ,  qui  Pelagiana: 

haresi  patrocinari  visi  sunt  .  1^9 


Cap.  VI!.  Dissohmntur  objectiones  ,  qiiibas  Pelagiuni 

peccatuin  originale  ex  rutione  op/MignubunC  .        1  53 
Appendix  .   lindicatur  Zosimus  R.  P.  ab  Utcresi  Pe- 

lagtana  .  j  53 

Sect.  III.   De  ttatura,  effectibus  ,    &  ptenis  peccati 

originalis  .  jgj 

C>ip.  1.   De  natura  peccati  originalis  .   Ixecensentur , 

ac  brei<iter   refellunttir  Ila:reticortim  errores .     ibid. 
f.rror  Mus suLianortua  .  ibid. 

T.rror  IMtitthije  Flaci   lllyrici  .  162 

Error  Lutheranoruin  ,  C"  Cah>inistarum  .  ibid. 

QiiHPres  ,  quare  Christus  conciipiscentiain  nonassuni- 

pserit.'  16^ 

Falsa  Alberti  Pighii  ,  Ambr.  Catharini ,  aliorumque 

opinio  .  I  n^ 

Cap.  II.  Exponitur  verosimilior  sententiu  de  peccati 

orig/nalis  natura.  ibid. 

Qm  Hres  ,   cujus   grai>itatif   sit  peccattim  originale .'      174 
Cap.  iil.  Qua  ratione  peccatum  originale  traducatur 

in  oinnes  posteros  Adx  .'  ibid. 

Cap.  IV.  Resolvtinttir  quaduin  qinestiunculte  de  pec- 

cato  originali  .  170, 

Qua?res   primo ,    an  ,    si  E\>a  sola   peccasset ,    ejus 

peccutum  fuisset  in  nos  derivatum  .'  ibiiU 

Q(i;eres  seciindo,  an  F.^>a  solapeccante  ,  saltemmors  , 

uli^tque   i'it.t  mi  <eriA-  iii  posteros  pertrunsissent .'    178, 
QiuTfL-s   tertio  ,   uCruin  aUu  peccatu  priini  parcntis, 

<<r!  payenttmi  praxiinoruru  traducantur  in  filios  '  ibid. 
Qua^res   qiiarto  ,  an  Adamo  non  peccunte  ,   si  ulit/uis 

posterorum  peccasset  ,  ejits  peccutum   transfun- 

deretur  in  filios  '  ibid. 

C  ip-  V.   De    poenis  peccati  originuli*  in  hac  vita  ; 

C?"  primnin  quantum  ad  corpus.  i  ng 

Cip.  V'l.   De  pop.nis  ,   vel  ejfectibus  finestis  peccati 

origiaalis   in  hac   vita,   quaiitum  ud  animarn  .      i83 
Frop.    Per  peccafum  Ad^  non   solumfiit   natiira  hth 

niunti  gratuitis  ,   C^  sujjernuturaliitis  donis   s})o- 

iiata  ,    sed  etiam   in   suis   naturidibns  potentiis 

sauciata,    infirmata  ,  ac  dehtlior  ficiu  ,     quam 

fuisset   in   statti   nattir^  pura  .  ig^ 

Corollarium    contra  Voltairium  ,    aliosqne    ejusdem 

firfuris   htijus  ai>i  pseudojihilosophos  .  iqi 

Cap.  \  |i.    Peccuto   originali  extiiictum  prorfus  non 

fiit  lilerum  nostra   voluntatis  arbitrinm  .    .  iq« 

Cap.  VIII.    De  poenis  peccuti  originalis  in  altera  vita  .   2oo 
l'rop.  1.   Certum  est  ,  parvulos  decedentes   sine  ba- 

ptismo   in  ttterntim  dumnuri  :  nec  tillo  modo  fe- 

renda   est  illu    sententia  ,    (/!)<*   iisdem   ^cternatn 

trtbnit  beatitadinem  sive  ordinis    supernatura- 

lis  ,   sive   etiain   ordinis   soiiim  naturalis .  2oa 

Prop.  II.   Communior  ,   V"  jirobahilior   sententia   est  , 

purvulos  decedentes   sin''    bajHismo    nulla  cjici 

jicpna   sensus  .  2o5 

Quff  res   primo  .    an  pueri  ex  poena  damni  internum 

sentiant  unihn    affltcU^mein  '  21  3 

QiiJeres   secnndo  ,  an   nostru   suffragia  prosmt  pue~ 

ris   in  limbu  detentis  .'  21/i 

Appendix  .   De    statu  naturie  pnrje  . 
^.  I.   Exponitnr   status   natura  purte  . 
^.  il.    De   statiis  naiur.*  pura   existentia.  2i!> 

(J.  III.   An  jiossihilis   sit   sfutus   natu-.t  pnra  ?  216 

^.  JV.   Q:ttd  prnhahilins   in  huc  celebri    contros>e>Fsia 

deterininuri  possit .'  220 


4 
ibid. 

ibid. 


DE  ANGELIS 

DE  OPIFICIO  SEX  DIERUM,    AC  DE  HOMINE, 
VARIISQUE  EJUS  STATIBUS. 


Deus  in  principio  condidit  mundum  plenum  bonis  ojnnilms ,  visibilibus ,  aique  intelli  gibihbus  re- 
bus  ,  in  quo  niliil  melius  instituit ,  quam  Spiritus  ,  quibus  intelligentiam  dedit ,  &  sucs  contem- 
plationis  habiies  ,  capacesque  sui  prcestitU .  S.  Augnstimis  Lib.  XXII.  De  Civ.  Dei  cap.  i. 


1  ost  ea  ,  qnae  in  superiore  volumine  breviter 
dixiinus  de  rerum  creatione  ,  sequitur ,  iit  fusiore 
calamO  de  nobilioribus  creaturis  agamus  .  Ac  pri- 
ino  tractabiinus  de  Angelis  ,  qui  inter  omnes  crea- 
turas  potissimum  occupant  locum;  post  autem  se- 
quitur  brevis  Dissertatio  de  opificio  sex  dierum  , 
ac  demum  de  liomine ,  ac  variis  ejus  statibus ; 
quem  ordinem  etiam  S.  Thoma»  secutus  est .  Sit 
igitur 

DISSERTATIO  I. 

De  Angelis  . 

jrauca  quidem  de  Angelis  placuit  Deo  nobis 
revelare  .  Uude  etiam  Dionysius  ,  vulgo  .Areopa- 
gita  cap.  VI.  De  ccelesti  Hierarchia  fatetur ,  a 
nobis  Angelos ,  eorumque  otficia  imperfecte  co- 
gnosci .  Sed  noster  S.  PrcTCpptor  merito  dictus  An- 
gelicus  ,  ex  iis  paucis  revelatis  sui  ingeuii  perspi- 
cacia  bene  multa  de  Angelorum  iiatura  ,  pro[)rie- 
latibus  ,  actionibus ,  motu  &c.  collegit ,  quoe  to- 
tam  lianc  materiam  ditficilera  ,  &  obscuram  ,  quoad 
lieri  poterat ,  illustrarunt .  Hnnc  itaque  ducem  , 
post  divinam  revelationem  in  sacris  litleris  ,  Pa- 
trumque  traditione  cootentam  ,  in  liac  dissertatio- 
ne  sequemur  . 


C    A    P    U    T      r. 

De  Angelorum  nomine  .  Cir  natura . 

Aogeli  nomen  graecum  est ,  &  proprie  sigut- 
ficat  nuncium,  a  voce  ayyihoi  quae  ideni  est,  ac 
mitto,  Hebraice  autem  Angeli  dicti  sunt  DOM"50 
Melachim  a  voce  n3N^D  Melacha  ,  qux  idein 
«st ,  ac  ministenum  .  Angelus  ,  uiquit  S.  Augu- 
stimis  (  Serm.  I.  in  Psalm.  CIII.  n.  i5.  Tomo 
1\^  ),  officu  nomen  est ,  non  naturoe .  Quceris 
nomen  hujus  naturoe ,  Spiritus  est :  quceris  offi- 
cium  ,  Angelus  est ,  Hinc  sacrae  litter»  nomen 
Angeli  etiain  iis  homiiiibuj  tribuere  consueverunt, 
qui  Dei  mandata  annunciant  .  Sic  Malachiae  II, 
7.  nomen  Angeli  tribuitur  Sacerdotibus ;  &  Matth. 
XI.  S.  Joanni  Baptista;  adapt<intur  ea  verba  Ma- 
lacli.  III.   I.  Ecce  ego  mitto  Angelum  meum  &c, 

2.  Observandum  insuper  est ,  Angelis  quando- 
qne  in  sacris  litteris  tribui  nomen  Elohim  ,  quod 
Ueos  significat  ,  unde  illod  sa^pid^  repetitiun  iu 
l^salniis  Deus  Deorum  ,  teste  S.  Anguslino  (  Lib. 
IX.  de  Civit.  Dei  cap.  postreino  lomo  VII.  )  e- 
tiam  de  Augelis  potest  intellici ,  quamvis  honii- 
nes  quoque  in  populo  Dei  eadem  Scriptura  Deos 
appelLit  (a) . 

5.  Definiri  autem  potest  Angelus  cum  sancto 
Joan.  Damasceno  Lib.  II.  de  Fide  Onhodoxa 
cap.  3.  Suhstantia  intelligens  ,  semper  mobilis  , 
liberi  arbitrii ,  corporis  expers  ,  Deo  mmistrans  ^ 


.iz)   De    aoinine  E' ,'f  T'igil  ,    Angelis  tribnlo    vide  ,       dotior.tia  prxnotatur 
«jiiflE  eriidite  prflpinissa  siint  versioni  Tlieodotion^a' Da-       Roinse   1772.  ia  iol. 
nielis  proiilieiiaR  De  titulo  ,   quo  Danielis  versi»  Theo- 
Gazzaniga  Theol,  Tomo  IV. 


Jn  Danielt  tecnndujn  LXX,  t~c. 


^  DISSERTATIO 

immortalUatem  a  Deo  consecuta  .  Qiiic  deHiiitio 
satis  perspiciia  videtnr ,  ut  explicatione  uon  indi- 
geat  ,  iiisi  forte  iii  illis  verbis  ,  semper  rnobiUs  , 
qnas  ita  exponniitur  a  S.  Thoma  I.  P.  q.  5o.  art. 
I.  ad  "X, ,  ut  Jngelus  dicatur  suhstantia  iemper 
mobilis ,  quia  semper  est  actu  intelligens  ,  non 
quandoque  actu ,  quandoque  in  potentia ,  sicut  nos . 

4.  Addi  lamen  hnic  defiuitioni  debet ,  Angeliim 
esse  suLstiintiam  spiritualem  completam  ,  ut  di- 
stinj^uatur  ab  animahumana,  quae  est  etiam  sub- 
stantia  spiiitualis  ,  scd  incompleta  ,  quia  ordiualur 
ad  corpus ,  quocam  hominem  compoiiit-. 

CAPUT   n. 

Jngelos  existere  demonstrdtur 
ex  Sacris  Litteris  utriusque  Testamenti  . 

5.  Angelos  autem  existere  ,  non  solum  veras 
Religionis  cultores  ,  sed  uon  pauci  etiam  inter  Phi- 
losophos  elhnicos  confessi  sunt ,  qui  tainen  Augu- 
stino  cbservante  Lib.  IX.  de  Civit.  Dei  cap.  19.  , 
eos  uuncupabant  Daernones .  Nos  autem  ,  subdit 
S.  Pater ,  sicut  Scriptura  loquitur ,  secundum 
quam  Christiani  sumus ,  Jngelos  quidem  par- 
tim  bonos  ,  partim  malos  ,  nunquam  vero  bonos 
Dcemones  nominamus  {a)  . 

6.  At  quoniam  nihil  est  adeo  certum  ,  &  explo- 
ratum  ,  quod  ab  aliquo  non  rejiciatur  ,  ita  haec 
veritas  suos  olim  nacta  est  adversarios  .  Nam  Sad- 
ducasi  ,  celebris  apud  Judsos  secta  ,  Angelos  esse 
negabant ,  teste  S.  Luca  Act.  XXIH.  8.  ,  quod  eo 
niirabilius  est ,  quod  licet  Sadducaii  omnes  Pro- 
plietarum  libros  respuerent ,  Pentateuchnm  tamen, 
nt  Deo  inspirante  a  Moyse  conscriptum  recipie- 
bant ,  queinadmodam  testatur  S.  Hieronymus  Com- 


I.  CAP.  n. 

nient.  in  c.  XXII.  S.  Matthaei ,  adeoqne  Ignorare 
uon  poterant  Angelortnn  mentionein  saepe  a  Moy- 
se  factain  fuisse  .  Sed  quod  haeretici  solemne  est  , 
litteralem  sensum  abjicientes,  Angeloruin  nomine 
nihil  aliud  iutelligebant ,  quam  internas  illustra- 
tiones ,  quibus  Deus  homines  quasi  per  nuncios 
alloquitur  (h)  . 

7.  Hunc  errorem  vetustate  ]am  abolitum  infe- 
liciter  resuscitare  conati  sunt  saec.  XVI.  aliqui  ex 
impia  Anabaptistarum  secta ,  aliique  uon  nuilti 
obscurioris  uominis  ,  qui  iiec  Aemorari  merentur. 
Hobbesium,  Spinozam  ,  ceterosque  Materialistas 
Tnitto  ,  quos  miruin  uon  est  hoc  rcligionis  nostrae 
dogma  uegare  ,  cnm  religionem  ipsam  toUere  ui- 
taatur  (c)  . 

8.  Facillimum  est  autam  demonstrare  ,  Angelos 
existere  ,  saltem  contra  eos  ,  qui  sacras  Scripturas 
venerari  se  profitentur .  Et  priino  quidem  contra 
Sadducaeos  ex  ipsis  Mosaicis  libris,  quos  solos  i- 
psi  admisisse  dicuntur  .  In  iis  enim  frequens  est 
Angelorimi  mentio ;  ut  illius  ,  qui  apparuit  Agar 
in  deserto  (  Geneseos  XV\. ,  &  XXI.  ),  aliorum 
duoruin  ,  qui  eripuerunt  Loth  ab  excidio  Sodomae 
(  Genes.  XIX.  ),  alterius  qui  Abraham  coliibuit, 
ne  filium  suumTsaac  imtnolaret  (  Genes.  XXII.  )j 
&  infinitus  essem  ,  si  oinnia  Pentateuchi  loca  in 
inedium  afferrem  ,  in  quibus  fit  Angelorum  mentio, 

9.  Nec  minus  aperte,  nec  niinus  sa?pe  Angeli 
memorantur  in  aliis  libris  ,  cum  historicis,  tum 
propheticis  veteris  Testamenti ;  ac  deinum  in  E- 
vangelio  ,  atque  in  onmibus  fere  paginis  novi  fas- 
deris  ;  eorumque  apparitiones  ,  atque  operationes 
describuntur  ;  beneficia  item  a  Deo  hominibus  An- 
gelorum  miuisterio  collata ,  vel  pcenas  eorumdein 
opera  impiis  inflictae  :  atque  haec  omnia  ita  accu- 
xate  ,  &  distincte  referuulur  ,  tit  plane  delirare  vi- 

de- 


(«)  Viilgaris  apiul  iEgyptios  doctrina  spiritus  (jxios- 
«lam  iiiedios  Deum  inter,  &  homines  admittebat  j  re- 
lins  lioininum  procurandis  destinatos :  cjucE  postea  opi- 
nio  etiain  ad  Graecos  pervenit ;  &  notus  oinnil)us  est 
celebris  ille  Socratis  genius  ,  quo  in  consiliis  capiendis, 
ac  futuris  praevidendis  usus  fuisse  dicitur .  Qurestio  in- 
stitiita  fuit  ,  albus  ne  fuerit  ille  genius  ,  an  ater  ?  Ali- 
qiii  illum  Angelum  bonum  tuisse  existimarunt  ,  ut  vi- 
dere  est  apiul  AiuL  Dacieriiiin  in  versione  gallica  A- 
pologix  Socratis  a  l'latone  scriptae  .  Tertiiilianiis  tamen 
in  Libro  de  Anima  cap.  i.  eum  genium  vocat  pedago- 
giitn  pessiniiiin  .  Cni  sententias  subscril)unt  S.  Cypria- 
nus  de  Idol.  vanitate  ,  Lactantius  Lib.  II.  Dw'  Instit. 
cap.  i5.  ,  5c  S.  Augustinus  Lih.  VMI.  de  Cn>.  Di?/ cap, 
14.  Hac  de  re  miilta  erudite  collegit  Gottefridus  Olea- 
rius  in  prcnliari  dissert.  de  genio  Socratis  insert^  Stan~ 
leii  Histori^  Philos.V,  Ul.  cap.  6.  LegendusJac.  Hrii- 
ckeriis  in  Hist.  Crit.  Phil.  Toin.  I.  pag.  543.  secf.  , 
iil)i  postqiiam  omnes  fere,  <jui  de  liac  re  pertracta- 
runt ,  erutlite  indicavit  ,  concludit  j  prudentis  esse  ,  ju- 
diciiim  onine  suspendere  tam  de  veritate  liujiis  genii 
TTifiipfi',  quam  de  ejusdem  genii  bonltate  ,  aiit  malitia  j 
si  reipsaspiritum  quemdam  assistentem  eum  fuisse  cre- 
.damus:  aliqni  enim  nihil  aliiul  iuisse  credunt  ,  nisi 
sumnium  ipsins  Socrttis  mentis  acumen  .  Siinile  quid- 


dam  nnrratur  de  nostrorum  Epicorum  Poetarurn  prin- 
cipe  Torquato  Tasso  ,  ut  videri  potest  in  elalioratissi- 
ma  ejus  vita  scripta  ab  eruditissimo ,  atque  elegantis- 
simo  Petro  Ant.  Serassio  ,  &  Rom«  edita  anno  1785. 
Lib.  III.  pag.  Zf24-  J^e  opinione  aiitem  Poetaruin  ,  Plu- 
losophorum  ,  aliorumque  de  naturis  mediis  interDeum  , 
&  liominem,  consul.  Petaviiis   Lib.  1-   de  Angelis  c.  r. 

(i)  Sadduca>i  dicti  siint  a  Sadock  ,  qni  fnit  Antigoni 
Soch^-i  auditor  .  Hic  cnm  sappius  a  in-igistro  siio  didi- 
cisset  ,  serviendum  esse  Domino  Deo ,  non  famiiloriim  , 
aut  mercenarioruin  more  propter  spem  mercedis  ,  con- 
clusit ,  nuUam  esse  in  altera  vita  bonorum  ,  vel  malo- 
riirn  retributionem  ,  nec  proinde  animain  esse  spiritua- 
lem  ,  corporiquc  superstitem;  unde  postea  f.icilc  ip.si 
1'uit,  etiam  Angelos  negare  ,  solasqiie  siibstantias  ma- 
teriales  admittere  .  Cetenim  noa  omnes  consentitint  S. 
Hieronymo  dicenti  ,  nonnisi  libros  Mosaicos  luiss'?  a 
SAdduca^is  pro  divinls  habilos  i  nain  llabbi  Mana5se 
ben-lsrael  Lij).  I.  cap.  G.  de  .Sadducpis  dicit  :  JSeifue 
tamen  derogahant  fidein  Propfi^^tis  ,  sed  loca  Propheta- 
rwn  in  aliwn  longe  senswn  inierpretabantur .  Multa  in 
hanc  rem  aflVrl  Scal-ger  in  Elencho  Triha:reseon  ,  cap. 
76.  Videndus  etiam  bruckerus  in  Htst.  Phil.  Tomo  II. 
p.  723.  seq. 

(f)   Accusaatur  in^er  alios  Georgius  David  ,  qui  pe- 


ANGELORUM  EXISTENTIA . 


tTeantiir,  qni  ea  ad  solas  liominuni  imagiiiatioiics , 
vel  intenias  Dei  inspiralioiies  ,  vel  ad  qiieinciun- 
qiie  aliiiin  nietaplioricuni  SfiibUin  (lctori^uere  co- 
mntur  (a) . 

10.  Deinuin  ad  invicte  deinonstrandiun  existcre 
Angelos  unus  suHicere  potcM  S.  Pauli  ^\postoii  lo- 
cus  in  epist.  ad  Heb.  cap.  I.  ,  ubi  coniparationein 
jjjstituit  (Jiiristuin  inter ,  &  Angelos ,  &  pluribus 
adductis  veteris  testaiueiiti  osteiidit ,  quanluin  (^liri- 
«tus  fuerit  AngeLis  proelatiis ;  untle  postt-a  ipsius 
divinitatein  colligit .  C^uod  Apostoli  arguineiituin  , 
lion  soliun  infiruium  ,  sed  ridiculum  plaue  esset , 
61  Angeli  nou  existerent  .  llursus  cuin  ibitU-in  ob- 
servet ,  Filium  Dei  non  angelicam  ,  sed  luiinanain 
uaturain  assumere  voluisse,  ptane  ostendit ,  ita  cer- 
tuin  esse ,  Angelos  existere  ,  ut  certuni  est  existe- 
Xe  liomines  . 

11.  Operae  autein  disprndiunx  facerein  ,  si  ex 
Sanctoruin  Patrum  traditione  lumc  eamdem  verita- 
tem  niagis  coufirmare  v(  llein  .  INiilli  enim  fere 
sunt  veterum  scriploruin  libri  ,  in  ([uibus  frctjuens 
Don  occurrat  AngeJorum  bonorum  ,  &  malorum 
mentio  .  Miruin  itaqne  non  est ,  a  Sancto  Augu- 
atino  Scrm.  I.  iu  Psalm.  (.'lil.  num.  i  5.  Angelo- 
rnm  ex.istentiain  in  doginatibus  fidei  nuinerari  . 
Quaffwis ,     inquit  ,     non  videannis    appariiioncrn. 

j4n gelorum tanien  esse  Angelos  ,  no^-irnus  ex 

fide ,  &  multis  apparuisse  scriptum  legimus ,  C 
tenemus  ,  nec  inde  dubitare  jas  nohis  est  ,  Et 
danctus  Bernardus  J^ib.  V.  de  Considerat.  cap.  4« 
Se  coelesti  Jerusalem  loquens  :  ,,  Cives  ,  inquit  , 
5,  Spiritus  esse  illic  potentes  ,  gloriosos  ,  beatos  , 
j,  distinctos  in  personas  ,  disj)osit03  in  dignitates  , 
„  ab  initio  stantes  in  ordiiie  suo  ,  perfectos  in  ge- 
„  iiere  suo ,  corpore  cethereos  ,  immortalitate  per- 


euliarem  Jnter  siios  sectani.  institiiit ,  (/nae  dicta  est 
Ceorgianoriirn  y  &  BaJ.  Declierns  in  Mnndo  fuscinato  ; 
qnatnqnam  (ortasse  ex  qiio  isti  negaverint  spiritnnm 
Ofjcrationes ,  in  snspicionem  vcnemnt  ,  etiani  spiritns 
ipsos  negasse.  Beckernin  impiignavit  Melch.  Leidecke- 
nis  \n  Dissert.  Histor.  theoloricu  de  mlqdto  ntiper  cl. 
Beheri  wlutnine  in  8.  Ultrajecti  1092.  Fnit  eti.im  Be- 
clteras  sno  docendi  mnnere  ,  imo  &  Ecclesiae  sn<e  com- 
innnione  privatns  .  Sed  de  pscndo-pliilosopliis  nostr« 
«•tatis  niilliim  est  dnbiiim  .  Iinpius  Voltairins  in  Pbi- 
losopUia  /Ustori^  Angelonnn  existentiam  vnlt  mernm 
inisse  liominnin  coinmentnm  a  Cliald.-pis  priinnm ,  & 
Persis  prolectnm  ,  aJ)  Hebr.Tis  antein  ado|natnm  .  Qna 
in  re  siiam  eniditionem  mirifice  ostentat  de  libro  Sad- 
der  ,  idest  Codice  Canonum  y  ((nem  Persis  tradrdit  eo- 
rnm  legislator  Zerdnslitns  ,  sive  Zoroa.ster.  Sed  tota 
Jstins  levissiini  lioininis  eriiditio  sponte  sna  riiit ,  cnm 
certnm  sit  ,  Moysem  anctorem  Pentatenclii  ,  nbi  Ange- 
li  lre(fiientissime  nominantnr  ,  esse  Zorcistre  ,  aliistpie 
omnibiis  scripforibns  longe  anti((niorem  .  Vide  dicta  de 
Voltairio  in  Pr.Tl'.  Tom.  11!..  n.  i3. 

(a>  BeLkenis  in  sno  Mundo  fascinato  mnltnni  labo- 
rat  ,  nt  luiinsmodi  apparitiones ,  at(fne  operationes  An- 
gelornm  metaphorice  explicet  j  sed  (jiiam  inteliciter  , 
jiaiicis  exemplis  ostendam  .  Lib.  IL  cap.  i^-  Angelos  , 
qnos  Scripinra  sacra  Gen.  XVIIL  dicit  fnisse  ab  A- 
bralumo  liospitio  receptos  >  vidt  homines  fuisse  \    cum 


,,  petuos  ,  impassibilos  non  cre.itos  ,  sedfactoi,  id- 
,,  cst  gratia  ,  nou  iiatura  ,  menlc  puros  ,  atfectti 
„  benigiins  ,  religioiie  pios  ,  castimonia  iutegros  , 
,,  luianimitale  iudividuos,  pace  securos,  a  Deo 
,,  conditos  ,  divini»  laudduis  ,  &  obsequiis  deditos. 
,,  Haec  omnia...  fide  leiiemus  (^)  "  • 

12.  Qiiainquam  saucti  Augtistini,  &  Ijernardi 
<rtate  ludla  li  djcbafur  luijiis  veritati»  expressa  de- 
fuiitio  Ecclesiae  ,  quic  poslea  f.icla  est  in  Conrilio 
Lateraneiisi  W .  snb  Innocentiu  111.  anno  I2i5.  , 
in  capite  enim  Firmitcr  defuiilum  fiiit ,  Deuin  e>se 
Crcatorem  onmium  i-isihUium,  (i/  invisibUium,  spi- 
ritualiut/i ,  &  corporalUmi  ;  qui  sua  omnipotenti 
virtute  simul  ab  inUio  temporis  ulramque  de  nihilo 
cojididit  creaturam  ,  spi.ritUiilem  ,  &  corporalem, 
angelicam  yidelicet ,  tl/  mundanam  .  Sed  univer- 
sae  Ecclesi<-e  cousensioue  hoc  dogina  jaui  anlea  ad 
fidem  pertinebat  . 

i5.  Accedunt  ad  confirmandum  Jioc  fidei  m» 
strae  caput  etiam  aliqu<e  rationes  naturales ,  si:i 
niijuis  oninino  demonstrativ.-c  ,  sallein  admodum 
probabiles  ,  qua»  aputl  S.  Tboinam  I.  P.  q.  5o. 
art.  i.,  item  Lib.  11.  Cont.  Gent.  cap.  /^6.  ,  a- 
liosque  Therdogosquilibet  faciie  inveuire  poterit  (c). 
i/},  IVnique  aliquod  etiam  pondus  habere  de- 
bet  veteruin  Phiiosophorum  iji  hac  veritate  con- 
sensio  ;  sive  iili  cx  ratiojie  naturali ,  sive  (  quod 
verosiniilius  videtur  )  id  ex  antiqua  traditione  di- 
diceriut .  Saue  Tertulliainis  in  Apolegelico  c.  22. 
ita  colligebat:  Dicumis  esse  substantias  quasdarn 
spirituales  ,  nec  nomen  ncum  cst ..  Sciunt  Dce- 
mones  Phdosophi .,.,  Doemones  sciunt  Poetoe ...-, 
Angelos  quoque  etiam  Plato  non  negavit ,  utri- 
usque  nominis  testes  csse ,  vel  Magi  (  idest  sa- 
pientes  )  adswit  *. 

tamen  S.  Paulns  ad  Heb.  XIIL  2.  Iiospitalitatem  com- 
intndans  ,  lioc  magnnin  iilins  pr^Tmirfin  inemoret ,  ([uod 
scilicet  Abr.ihain  mernerit  Angelos  ho.^pitio  recipere  j 
qnod  certe  pr.Tininm  nnllinn  Inisset  ,  si  illi  non  erant 
Angeli,  sed  homines  .  Mnlto  magis  ineptit ,  cnin  capp. 
20.  &  21.  conntnr  tentationem  factiin  Ev;c  a  Uiabolo' 
snb  specie  serpentis  in  Paradiso  terre»lrri ,  aliam^fue  l.i- 
ctam  servalori  N.  J.  C  in  deserto  ,  vanis  excitatis  dif- 
ficultatibns  eludere  ,  &  ntramipie  ia  sensn  nescio  qno 
metaphorico,  &  fignrato,  qnein  nec  ipse  determinjre 
potest ,  intelligendam  esse  contendit  .  lloc  qnasi  speci- 
inen  sit  ineptiarniu  ,  in  qiias  incidere  necesse  est  eos  , 
(fiii  Angelornm  apparitiones  ,  atqne  operationes  inficia- 
ri  voliint  ;  cnm  potins  grati  aniini  sensii.s  exigeret ,  iit 
magnnm  Dei  beneficinm  agnoscere iniis  ,  (fni  Jjtatos  il- 
los  spiritns  ad  nos  mittere  dignatiir  ,  nt  hic  etiain  in 
terris  eornm  conversatione  aliqno  modo  Irnentes  ,  speiii 
nostram  conlortemiis  illnis  societatis  ,  qti^  nos  expe- 
ctat  in  ca?Iis .  Et  ciiin  a  malignis  spiritibns  tentari 
nos  ,  ant  vexari  permittit ,  nos  etiain  gratia  sna  ad- 
juvat,  nt  faciat  de  tentatione   proventnm  . 

(A)  Qiiod  tainen  de  corporibiis  Angelorum  dixerat 
statiin  emollit  snbdens  :  Quarn(/uam  de  corporidui  ho~ 
riiin  ,  non  inodounde  sint  y  s(fd  an  ali(/n<i/enus  sint  ,  hx- 
ret  sententicL  aliiiuoruin .  Unde  si  (•uir  imer  opinaii!i(U 
magis   id  ponendutn  censiierif ,  nor:    coni  endo  . 

(c)  Si    qiiis   ratioaum  Saacti  Ihoinae    vim   acctirjte; 


4  DISSERTATIO  1. 

i5.  Obj.  primo  ciim  Juliano  apostata  (  apud 
S.  Cyrillum  in  Libris  II.,  &  III,  coiitra  JuJia- 
num  )  .  Moyses  nihil  prorsus  dicit  de  creatioue 
Angelorum  ,•  cum  tameu  cetera  opera  Dei  accura- 
te  descripserit . 

i6.  Resp. ,  hoc  argumentum  plane  futiie  esse  , 
postquam  Moyses  tam  saepe ,  &  tam  perspicue 
Aiigelos  in  divinis  suis  libris  commemorav^it .  Gur 
autem  expressam  eorumdem  creationis  mentionem 
iion  fecerit ,  haud  facile  est  diviiiare  .  Illa  ratio 
S.  Basilii  in  Lib.  de  Spir.  S.  capit.  16.  admo- 
dum  jKobabilis  videtur ,  quod  Deus  ore  Moysis 
uonnisi  rerum  visibilium  originem  nobis  revelare 
voluerit:  quod  idem  asseruit  S.  Hieronymus  ep. 
i4o.  ad  Cyprianum  n.  2.  (a)  .  Nonnuili  etiam  pu- 
tarunt ,  aliquam  creationis  Angelorum  factam  fuis- 
se  inentionem  a  Moyse  ,  quando  dicit  creatos  fuis- 
se  cobIos  (  initio  Geneseos  )  .  Ita  Origenes  Hom. 
l.  in  Genesim  ,  &  sanctus  Augustinus  Lib.  X.  de 
Civit,  Dei  cap.  g. ;  qui  etiam  Angelos  fuisse  a 
Moyse  designatos  putat  nomine  lucis  a  Deo  crea- 
tae  (  loco  laud. ,  &  Lib.  i,  de  Genesi  ad  litteram 
capit.  5.,  &  9.  )  . 

17.  Ceterum  idem  S.  P.  Augustinus  bene  ob- 
servavit ,  creationem  Angelorum  in  aliis  scriptu- 
rae  sacrae  locis  satis  perspicue  esse  declaratam  j  ut 
cum  in  cantico  trium  puerorum  Danielis  III.  post- 
quam  dictum  est ;  benedicite  omnia  opera  Domi' 
ni  Domino ,  subditur :  benedicite  Jngeli  Domini 
Domino  ,  ut  intelligimus  ipsos  quoque  esse  opera 
Doinini  .  Pariter  in  Psalmo  CII.  dicitur  ;  Benedi- 
cite  Doniino  omnes  Angeli  ejiis ,  potenles  virtu- 
te ,  jacientes  verbum  illius  ...  benedicite  Domino 
emnia  opera  ejus  .  Ac  postremo  ,  si  hasc  non  suf- 
iiciaut ,  decretonus  est  ille  locus  Apostoii  Goloss. 
L  16.  In  ipso  (  scilicet  Verbo  Divino  )  condlta 
surit  universa  in  ccelis  ,  O"  in  terra ,  visibilia  , 
0-  inviiibilia ,  sive  Throni ,    jive  Don^inatiqnes  , 


CAP,  n. 


sive  Principatus  ,  sive  Potestates ,  quibus  omni» 
bus ,  ut  videbimus  infra ,  Chori  Angelorum  desi- 
gnantur  (b)  . 

18.  Dices  .  Expedire  tamen  videbatur  ,  ut  Moy- 
ses  rerum  omnium  creationem  in  Genesi  exponens, 
etiam  de  Angelorum  creatione  verba  faceret ,  ne 
Judaci  ad  idololatriam  proni  sibi  persuaderent  , 
eos  esse  increatos  ,  iisque  proinde  divinum  cultum 
adliiberent;  non  ergo  alia  de  causa  Moyses  siiuit, 
«isi  quia  nulla  reipsa  sunt  Angeli , 

19.  Kesp.  ,  Moysen  satis  hoc  idololatriae  peri- 
culiun  praecavisse  ,  tmn  quia  semper  Angeios  me- 
niorat ,  tanquam  Dei  niinistros ;  tum  etiam  quia 
nihil  magis  populo  inculcavit ,  quam  unum  esse 
Deum  ,  ennique  solum  adorandum  , 

20.  Ob.  secujido  cum  Voltairio .  Nomina  An- 
gelis  tributa  ,  ut  Michael ,  Gabriel ,  &c.  chaldai- 
ca  sunt ,  non  liebraica  :  probabileergo  est ,  a  Ghal- 
daeis  ,  vel  Persis  ,  non  autem  a  diviuis  oraculis  , 
opinionem  Angelorum  originem  trahere , 

21.  Resp.  neg,  ant.  ;  nam  primo  similia  nomi- 
na  apud  Hebraeos  occurrunt ,  ut  Gaddiel ,  &  Ga^ 
maliel .  Deinde  ipsa  forma  liorum  noniiiium  ori- 
ginem  denofat  hebraicam  ,  praecipue  desinentis  iu 
Sm  ,  quod  significat  /orii^  ;  &  etiam  Deo  tribui- 
tur  j  unde  '7NT(3  Gabriel  idem  est ,  ac  vir  Dei 
a  *j2i1  Gahar  vir ,  &  '^x  Deus  ,  Geterum  viri  e- 
ruditi  noibrunt  nullum  iii  libris  sacris  inveniri  no- 
men  Angelorum  ante  captivilatem  Babylonicam  , 
&  Tobiam  omnium  primum  Angelum  Raphaelem 
nominasse ;  post  autem  a  Daniele  fuisse  pariter 
Michaelem  ,  &  Gabrielem  nominatos ,  Imo  Judi-^ 
cum  XIII,  Angelus  ,  qui  apparuit  matri  Samso- 
nis  ,  semel  atque  iterum  rogatus ,  ut  nomen  suum 
mauifestaret ,  omuino  negavit ,  respondens  Vers. 
18.  Cur  quceris  nomen  meum  ,  quod  est  mirabi- 
le  ?  scilicet  occultum  .  Sed  quidquid  sit  de  nomi- 
nibus  Angelornm  ,    quae  tardius   innotuerunt  (c)  , 

An- 


perpendere  veJit  ,  adeat  Ferrariensein  in  Comme.nt.  ad 
Jocuin  Jaud.  Lihri  II.  Cont.  Cient.  ,  &  etiam  nd  caii. 
91.,  tiiin  Cajetanum  pnriter  in  Commcnt.  ad  loctim 
kud-  1.  V.  Consiili  eiiam  meretnr  Estius  in  Lib.  JL 
Seiilent.   Dibtinut.  U.  <J.  1.   &  nttj, 

{a)  A°n  liac  de  re  S.  'ihomas  L  P.  q.  61.  art.  i. 
ad  i.,  tiim  q.  67.  art.  4-  Jn  priiiio  Joco  hflpc  hnbet  •• 
.4ugustinus  diCit  ,  t/uod  jlngeh  non  siint  pranermissi  in 
illa  priina  reruin  creatione  ,  sed  signijicantur  nomine 
celi  y  aiit  eliaiH  lucis  .  Jdeu  autemvel  pr^termissi  sunt  y 
««eZ  numinjHis  rerum  corporaliu.n  signijicuti  ,  t/uia  Moy- 
ses  rudi  populo  loi/ue^atur  ,  i/ni  nonduiu  caperc  poterat 
lacorporeum  naturain  .  Et  si  eis  /uisset  expressuin  ,  .:- 
iii/uas  res  esse  super  uinnem  naturam  corporeaui  ,  fuis- 
set  eis  oecasio  idolulatria: ,  adt/uam  proni  erant ,  Cr.  a 
tfua  Mojses  res  praeipue  revucare  intendebat .  Alio  aii- 
tem  in  loco  iliversas  affert  ex  sanctis  Fatrihns  hiijiis 
omissionis  rationes  ,  inqniens:  Aliis  videtur  ,  t/uod  sit 
pranermissa  a  Moyse  produciio  spiritucdis  creatura  ; 
sed  liujus  rationein  dn-trsimode  assignant.  BasiUus  e- 
niin  diCit  Ham.  1.  in  /'exauieron  ,  </uud  Moyses  princi- 
piuin  narrationis  su^  Jecit  a  pnncipio  ,  t/uod  ad  tein- 
pas  i)ertin&i  sdisiiilium  rerum  s  sed  spiriuialis  nalura  } 


idest  Angelica  ,  pralennittitiir  ,  quia  fuit  antea  crea- 
ta  .  Chrysostomus  autein  JJomil.  II.  in  Genesim  assi- 
enat  aliain  rationem,  i/uia  Moyses  lox/uebatur  rudi  po- 
pulo  ,  t/ui  nihil  nisi  corporalia  jioterat  capere  ;  </i;ew  e- 
tiain  ah  idoloiatria  re^'ocare  volebat  .  Assumpsisset  au- 
tem  idululatria  uccasionem  ,  si  proposi.ta  fuissent  eis 
idit/u<e  substantiiX  supra  omnes  corporeas  creaturas  ;  eas 
eniin  reputassent  Deos  ,  cuin  etiam  proni  essent  ad  hoc  y 
t/ttod  soLem  ,  C?"  lunam  ,  C^  ste.Uas  colerent ,  Uint/uain 
JXeos  ,  t/uud  ais  inhibetur  in  Deut.  iV. 

(b)  .  Vel  ex  his  solis  sacris  textibus  apparet ,  ju- 
slain  liiiste  Justiniani  Imperatoris  indignationem  ,  «Jiii  > 
nt  refert  Balsamon  in  Collect.  Constit.  Ecclesiast.  Lib.. 
IIL  n.  1359.,  e  t/uovis  locu  expellendos  esse  decrciHt  j 
t/ui  dicunt ,  Angelos  non  esse  Dei  creaturas  . 

(c)  Origenes  Lib.  L  cont.  Celsura  n.  25.  infjnit :  De 
appellatione  autein  Angeloriim  Dei  ,  t/norum  alius  Mi-- 
chael ,  alius  Gabriel ,  alius  Raphael  nominantur  ,  i/uis- 
i/uis  in  arcanu  noininum  disciplina  versatus  Juerit  ,  re- 
periet ,  indiia  illis  fuisse  noinina  convenientia  rebus  , 
t/uas  IJei  sninmi  voluntate  in  universo  mundo  admini- 
strant « 


ANGELORUM  EXISTENTIA . 


jAngelos  tamen  esse  non  ignorabaut  Htbra?i  ,  mio- 
riiin  apparitiones  ,  variaqiie  orificia  accurate  IVloy- 
ges  descripsit ;  iit  proinde  Iutc  Angeloruin  nolilia 
nonnisi  a  divinis  oraculis  origineui  traliat  (a)  . 

22.  Ob.  tertio .  Angelus  est  solius  officii  no- 
men :  niliil  ergo  prohibtt ,  qiiin  oninia  sacrarum 
Scripturarum  loca  ,  in  qnibus  fit  Angeloruni  nien- 
tio  ,  non  de  aliquibus  sub!.tantiis  spiritualibus  in- 
telliganius,  sed  vel  de  variis  hominuni  muniis  , 
qui  .Angeli  ncMnunquam  appellantur,  iit  Mala- 
chiae  111.  i.,  &  Malth.  XI.  lo.j  vel  etiam  de  in- 
ternis  inspirationibus  ,  quibus  iios  Deus  ad  aiiquid 
agendum  excitat . 

25.  Hesp. ,  multa  occurrere  sacrarnm  Scriptura- 
Tum  loca  ,  qua;  nonuisi  de  substaiitiis  quibusdain 
spiritualibus  ab  homine  oinnino  diversis  inlelligi 
nossunt  .  Sic  Christus  Sadduc^eis  respondens  Matth. 
XXII.  dirit ,  homines  in  resurrectione  futuros, 
sicut  y4ngelos  Dei  ;  qnod  ineptissiiiie  dictiim  fuis- 
set  ,  nisi  A.ngeli  essent  hypoitases  spirituales  ab 
hominibus  diversae  ,  alque  excellentioris  gradus  . 
Aliqua  item  sunt  lora  ,  qiia;  nulla  niarhinarum 
vi  possniit  ad  internas  inspiralinnes  detorqueri ;  nt 
cum  Chri<j|ns  de  parvulis  dicebat  IVlatlh.  XVIII. 
lo.  Jngeli  eonim  in  ca-lis  stniper  vident  Jaciem 
Patris  T?iei ,  Vide  supra  i).  8.  seq. 

24.  Conrliido  hoc  caput  verbis  S.  Kernardi  Lib. 
V.  de  Considerat.  cajjii.  4«  gratias  agendo  Peo 
Serv.-itori  nostro ,  (/iii  talivm  jws ,  &  tantorum 
non  desinit  jucundare  i/isitationibus ,  instruere 
rei-elationihus  ,  suggestionibus  cornmonere  ,  sedu' 
htate  solatiari . 

ab.  Qujcres  c/uandonam  Jngeli  creati  sunt  P 

TJesp.  ,  varias  hac  de  re  fuisse  saiict.  Patruin  , 
&  Doctorum  opiniones  {h)  .  Quidam  ,  &  j)raRci- 
pue  Graeci  ,  Angeloruin  creationem  mundi  rrea- 
tionein  praecessisse  ])iitant  ;  quae  tanien  seutentia 
parum  con^^entanea  videtur  sacris  litteris,  cuni  Ge- 
iies.  I.  dicilur:  Jn  prinripio  creayit  Deuscalum, 
&  terram  :  itein  Psalnio  CI.  Jnitio  tu  JJomine 
terrarn  Jundasti  j    ac    denique    Exodi    XX.    11. 


(a)  Non  aotem  liic  .«ectahimnr  v,iria  Angelonitn  no- 
min.i ,  tjna"  fahiilaiores  RahJ)ini  invexenint  .  Qnartiis 
lilter  Fsclra?  inter  flj)pcrvi'lios  rejectns  tliios  Angelos 
.nnlea  igncos  Lriel ,  &  Jeremiel  noinin.it  .  Liher  He- 
no' li  ji.irii^r  a()ocr^l.|)ii.s  totn.s  j)lenii.s  est  ncvis  Ange- 
loniin  nominbus.  (  alh.ih.st*  Atl.iin  inhiuljant  Angc- 
li'in  (irsP' I  (''orcin  noiinne  Faziel  ,  ^tm  vi  ro  Jeplncl  , 
Abrah«  Z  decluel  ;  &  tir.  .iliis  vn<  nhn.s  latriarcliis 
a!in#  Anselo.s  [TojTiis  noniinihf.s  trihnertmt .  St-d  hirc 
fdinnia  pio.-i(|ni  non  ^ncat.  Anpelrm  lainen  Vriel  al) 
Aiutore  l.ilifi  IV.  f  .•■«Ir»'  in(  inorjtiiMi  aniiqins  ifriiij'o- 
rihus  jarr  not"iii ,  ^  ve  rH-rainin  a  Grs-cis  ,  &  Orient.i- 
lihiis  o.slendit  Ren.iii(iolii's  in  notis  ad  Luiir^.  Orient. 
Tom.  II.  ji.u.  2y8.  ,  8c  l.  Ni-c.  Strnrms  in  c.  XII.  To- 
})'^  jTflPiir  Uriel  norninat  (ji  oqne  i-Sealtiel ,  Jehudiel  y 
&  Parachiet ;  qiiaf  noinma  invdjta  siint  etlain  Romae 
in  (cdam  pi<mra  .  qn  m  (KsinJ)ii  Pr.inc.  BluRlnruns 
in  'lcm.  II.  Optisc  Ronia"  175.^.  Ac  tlemnHi  in  qni- 
hi.sdiin  anti((  is  Ui  miis  in  CiaJlia  t<  in('ore  Caroli  IVJ.i- 
§ni  invocabanuir  Vri»l  ,    Bu^uel  ,    &  Tubuel.  Ecclesia 


Sex  diebus  Jecit  Deus  C6Rhim  ,  CT  terrarn  ,  <^ 
omnia  quct  in  eis  surU  .  Ex  his  ,  aliisque  simili- 
bus  verbis  conseqiii  vidctur,  non  fuisse  Angelos 
anle  haiic  rerum  luiiversitatem  crtatos  .  Ita  S.  Iho- 
mas  I.  1'.  q.  61.  art.  5. 

2C.  Alii  uj)inati  sunt ,  fuisse  Angelos  post  hunc 
visibiltm  mundum  a  Dio  conditos;  quae  ctiain  o- 
piuio  repugnare  videtur  iis  Jobi  verbis  XXVIII. 
4.:  Ubi  eras  ,  quando  ponebarnjundamentatcr- 
rce?...  Cum  me  laudarent  sirnul  aslra  matuli~ 
na  ,  C>  jubilarent  vvmes  Jilii  J)ei ,  scilicet  Ange- 
li  }  ergo  eraut  Iii  creali  ,  quaudo  Deus  poiubat 
fondamenta  terrae  . 

27.  'rerlia  igitur  sentenlia  est  ceteris  probabi- 
lior,  simul  creatos  fuisse  Angelos  cum  hoc  uni- 
verso ;  quam  etiam  insinuaut  Palres  ConcUii  Late- 
rar.ens.  (  siipra  mim.  12.  )  cum  dicunt ,  simul 
ah  initio  temporis  utramc/ue  de  nihdo  conditam 
esse  creatwam,  angeliram  ,  Cb*  mundanarn  . 

28.  QuaiKjuain  vero  Concilium  Laterauense  id 
dicat ,  i;on  tamen  etficilur ,  hanc  sententiam  per- 
tinere  ad  fidem  ,  ut  iionDulIi  'J  luologi  contendunt. 
Scoj)US  tnim  Concilii  iiou  fuit  ,  dtfiuire  tcmpus  , 
quo  Aj igeli  creati  sunt  ,  sed  soliim  Angelos  non 
minus  qiiam  res  visibiles  fuisae  a  Deo  creatos. 

29.  Vel  ul  alii  coujerliintur  ,  voluil  Concilitiin 
corum  erroiem  damnare  ,  qui  post  Origenem  do- 
cebant  ,  primo  fuisse  a  Deo  sj)iritales  substantiaa 
creatas;  quoniam  vero  ista;  inaliqunt,  nescioqu.e, 
crimina  prolapsae  sunt ,  fuisse  poslea  crealum  mun- 
duui  ,  in  quem  tanquam  in  carcerem  ad  luendas 
suorum  criniiniim   poeuas  illae  detrusae  siut  . 

5o.  Certe  duo  sancti  Doctores  Thomas  ,  &  Bo- 
naventura  ,  qiii  post  Lateraneuse  illud  Concilium 
florueruut  ,  nostram  senlentiam  ut  quidem  proba- 
biliorem  ,  nou  tainen  ut  dogma  fidei  ample.\i  suiit . 
Imo  Augelicus  Praecepior  I.  P.  q.  61.  art.  5.  ex- 
presse  dicit :  „  Coulrarium  uou  esse  reputanduni 
„  erroueum  ,  j)rasci|)ue  j)ropter  sententiam  Grego- 
„  rii  INazianzeni  ,  cujus  tanta  est  in  Doctrina  Chri- 
„  stiana  auctoritas  ,    ut  uulJus  unquam  ejus  dicli» 

„  ca- 

tanien  Roinana  ronnfsi  Michaelem  ,  Gabrielem  ,  &  Ra' 
phaelein  colerc,  &  invocare  solet  .  Imo  in  Capitnlari- 
biis  Aytlionis  Ejiiscopi  Basileensis  (  Toin.  IV.  ip^cile- 
gii  Ducheriani  cap.  y.  )  jiroliihetnr  .-^lia  Angelornm  no- 
inina  coli  ,  prater  ea ,  </w.«  Prvphet:ca  ,  C  F.Mnf^elica 
docet  ^cripiiira.  Et  in  ('onciiio  Rcin-  celebraio  an. 
745.  siih  Zatharia  l'oDt.  damnata  fmt  oratie  cii|ii.Mlam 
AkUbirti,  in  qiia  Angilonirn  Cm'/ ,  Pafuel,  Ti.6i.el, 
Jnia.t  5  Ti</(«.t  ,  .Safaol  ,  &  ^iiiiiel  iiomina  invocahan- 
tnr.  Ira-lereo  nonntinornm  visicnes  ,  in  qnihiis  nomi- 
na  qiioriiwi(l.im  AnSelomm  ciistodiiin  revelata  diciin- 
tnr  ,  iiti  nomen  Lawiel  Angeli  cir-todis  S.  Joannis  » 
Cnice  ;  de  qiubiis  agit  Card.  Albitins  De  incomtantia 
in  fiile  cap.  /jo.   nnm.  r52.   seq. 

{f'  Mittimns  smteniiam  Ongen-s  ,  qni  teste  I  eonfio 
in  Lihro  de  tectis  Act-  X.  tradthal:  ante  s^cula  men- 
tes  fnisse  ,  ac  paras  ifiiidein  ouines  ,  tuiH  djtmones  ,  tiwt 
tiniiuas  ,  tunt  j4ngeios  niinisleria  dii'ina  oieunfes  ;  qii.c 
sentenila  inter  crrores  (Jngtnis  niimeratiir.  Vid.  Hne» 
tiiis  ia  Orij^enianis  Lib-  11.  c  2.  q.  5. 


6  DISSERTATIO  I.    CAP.  IIL 

,,  calumniam  inferre  prcesiimpserit ,  siciit  nec  A- 
„  U>anasii  dociimentis,  ut  Hieronymns  dicit  "  . 
Yid.  etiamS.  Bonaveutura.iiiLib.  11".  Scjitent.  Di- 
stiuct.  i. 


C  A  P  U  T      III. 

Vs  JV^itiira  Jngehrum  .  Eos  esse  incorporeos 
grayihus  argumentis  ostenditur ;  non  tamen 
id  ad  jidei  dogmata.  pertinere  .. 

01.  INemo,  ut  puto,  ita  desipuit ,  ut  Angelo- 
r.um  naturam  prorsus  corpoream  esse  diceret,  nisi 
fortasse  illi  ,  qui  anrmam  etiam  luimanam  corpus 
sui  gencris  dicebant  (/>)  .  Qnapstio  igitm-  solum  in- 
-«lituitur ,  au  quemaduioduin  liomo  &  anima  spi- 
rituali  constat ,  &  corpore  materiali  ,  ita  &  Ange- 
li ,  cum  siut  natura  sua  incorporei ,  corpora  ta- 
«len  aliqua  sibi  uaturaliter  conjuncta  habeant  ? 

5a.  Ita  quidem  seuserunt  uon  pauci  veteres 
Patres,  Platonica  fortasse  Philosoplua  decepti ,  ut 
Justiuus  Martyr,  Origenes ,  Clemens  Alexandri- 
Dus,  Tertullianus,  Lactantius  .  Eidem  seiitentiae 
patrocioari  eliam  dicuntur  Atlianasius  ,  &  Basilius 
a-Iagnus  duo  insignia  Tlieologias  iumina  .  Augu- 
stinus.  dubius  haesisse  videtur,  imo  fortasse  in  sen- 
teutiam  ,  qu^e  Angelis  sua  corpora  tribuit ,  fuit  a- 
liquando  propeusws  . 

53.  Alii  yero ,  ut  Dionysius  vulgo  Areopagita  , 
Gregorius  Nazianzenus ,  Jo.  Cliryso^stomus  ,  Theo- 
doretus  ,  Aogelos  omniuo  ijicorporeos  esse  docue- 
runt .  Qnamobrejn  S.  Beruardus  Patrum  ultimus 
jta  recte  concludebat  Serm.  V.  in  Cantica:  ,,  An- 
„  gelica  corpora  utrumnam  ipsis  spiritibus  iiatu- 
„   ralia  sint,  sicnt  hominibus  sua,  &  sint  anima- 

.„  lia  sicut  liomines  ...  videntur  Patres  de  hujus- 
„  modi  diversa  seusisse;  nec  mihi  perspicuum  est, 
5,  utrum  alterutrum  doceam  ,  &  nescire  me  fa- 
,,  teor  ..  Sed  &  vestris  profectibus  nou  multuin  con- 
„  ferre  arbitror.  haruni  rerum  notitiain  "  .  Vide 
s.up.  not.  ad  num.   }i.  (a). 

54.  Mndo  tamen  commuuis  adeo  facta  est ,  & 
unanimis  Tlieologorum  ,  saltem  Catholicorum  ,  i- 
mo  &  Acatholicorum  ,  paucis  exceptis  (^')  ,  senteii- 
t]a  de  incorporea  Angelorum  natura  ,  ut  nemo  ei 
refragare  audeat .  IVec  gravia  desunt  ad  eam  con- 
firmaudaiu  argumenta  .  Et  priiiio  quidem  ex  sa- 
cns.liueris,  in  quibus  Angeli  boni  vocautur -5/j/ri- 


(a)  Haud  s.iin  nescins ,  qnasdam  invenfri  veternm 
ioquend.  lonnnlas  ,  q„ib„s  videtur ,  Angelos  non  fuit- 
se  creditos,  nisi  mera  corpora  .  Sed  facile  est  eosdem 
Wterpretan  de  (juodam  Angelomm  integumento  corporeo . 

(4)  Missa  facimus  (pionnndam  Rabbinorum  somnfa  , 
qm  eiiam  d.versitatem  se.vus  in  Angelis  esse  ,  delira- 
runt,.  ut  vider.  potest  apud  ?Wanasse  ben-lsrael  Conc/. 
l:ut.  in  Lxodum  ^uifsi.  3o.  Hinc  il)*  fabuls;  de  An- 
gelis  ft-mine.  genens  ,  &  de  Anselorum  multiplicatlone 
per  gener>it.onem .  A.nselos  gigni  ,  &  multiplicari  S. 
Oregornis  ^issemis  arburatus  est,  seasu  tamen  a  llab- 


tus .  Psalino  CIII.  Qtn  facis  Angelos  tuos  spiri- 
tus  (  seu  ,  ut  S.  Thomas  legebat  cum  LXX.  Qui. 
facit  Angelos  suos  spiritus  ).  Ad  Heb.  I.  i4.  0~ 
innes  sunt  alministratorii  spiritus  .  Idetn  etiam 
dicitur  de  malis  Angelis  ,  ut  ad  Ephes.  VI.  12. 
Non  est  nobis  colluctatio  adversus  carnem  ,  & 
sanguinem ,  sed  contra  spiritualia  nequitice  in 
ccelestihus  .  Et  in  Evangelio  pluribus  locis  appel- 
lantur  spiritus  nequam  ,  O'  immundi  spiritus , 

55.  Et  quanquam  ego  non  iuficior  ,  nomen  Spi- 
ritus  aJiquando  in  sacris  litteris  tribui  corporibus 
subtilioribus  ,  ut  vento  &  igni  ,  certum  est  tamen, 
eamdem  vocem  usurpari  sar])ius  ad  res  incorporeas 
significandas,  ut  Deuin  ,  &  animam  nostram  .  Qua- 
mobrem  ubi  de  Angelis  sermo  habetur,  obviushu- 
jus  vocis  ,  &  lilteralis  seusus  est ,  eos  esse  incor- 
poreos  ;  praccipue  cum  nullibi  in  sacris  litteris  cor- 
pus  Angelis  tribuatur  .  Praeferea  incorporea  Ange- 
lorum  natura  etiam  luculenter  indicatur  Act.  XXIIl, 
8.,  ubi  reprehenduntur  Sadducaei  ,  quod  dicerent, 
non  esse  Angelum  ,  neque  spiritum ;  nomen  eniin 
spiritus  videtur  tribui  Angelis  ad  designaudam  sub- 
stantiam  incorpoream,  quam  Sadducaei  negabant . 

56,  Ulterins  ,  ut  supra  ininu'mus,  quanquam  a- 
liqui  veteres  Patres  sua  cornora  Angelis  tribuerunt, 
alii  vero  dubii  haeserunt,  longe  tamen  plures  sunt, 
qui  Angelos  omnino  incorporeos  esse  statueruut  . 
Nam  S.  Ignatius  Martyr  in  epist.  ad  Trallianos 
eos  vocat  ucvptaTin  ^utrH;  incorporeas  naturas . 
Gregorius  Nysseuus  Lib.  XII.  cont.  Eunomium 
ai(.»yL(tTov  xiiaif  incorpoream  creaturam.  Grego- 
rius  Naziauz.  Orat.  XXXIV.  naturam  Augelorum 
dicit  esse  iOnrlu/  0  f^  eladfjtaTov  intelligentem  .  C^ 
incorpoream .  Eusebius  in  Lib.  IV.  Demonstr, 
Evang.  cap.  i.  Angelos  esse  dicit  incorporeas , 
intelligentes  ,  cic  divinas  iirtutes  ,  materia  caren- 
tes ,  ac  ex  omni  parte  puros  spiritus , 

57.  Infinitus  autem  essem ,  si  omnia  loca  Chri- 
sostomi  ,  Theodoreti ,  aliorumque  afferre  vellem  , 
qui  Angelos  ab  omni  materias  concretione  puros 
nubis.  ex-hibeut  .  Dtios  duntaxat  addam  Latiuos, 
scilicet  S.  Gregorium  Magnum  ,  &  S.  Fulgen- 
tium  ,  quorum  prior  in  Lib.  IV.  Moralium  cap, 
19.  Augelos  opponens  hominibus  ,  Angelus  ,  iu- 
quit,  solumniodo  spiritus  i  homo  vero  spiritus  , 
&  caro  .  Fulgentius  autem  Lib.  de  Fide  ad  Pe- 
trum  :  Angelos  ,  ait,  esse  spiritus  ,  nullum  cum 
corporeis    elementis    habentes    naturale    consor- 

tium  , 


hinis  diverso  ;  neinpe  sine  ulJa  marium  cum  feminis 
commf.xtione  ,  (juomodo  iniiltiplicatum  iri  genus  liuma- 
num  ille  censuit,  si  .Adam  non  peccasset,  inodo  scili- 
cet  inexplicabili  .  \  id.  ejus  liber  de  Opificio  huminis 
cap.  17.  Ceterum  Angelos  esse  incorporeos,  lucidenter 
tradit  Orat.  IV.  de  Orat.  dominica .  Ac  de  Jiis  Rabhi- 
noruin  ineptiis  fuse  agit  Basnagius  IJistoir.  des  Jmfs. 
Lib.  IV.  cap.  9. 

(c)  W\q\\.  Servetus,  qui  propter  negatam  divinanim 
personaniin  Trinitatem  fuit  opera  Calvini  rogo  dam- 
natus  ,  in  (]uarta  sua  epist.  ad  Calvinum  oinnibus  ner- 


DE  NATURA  ANGELORUM  INCORFOREA . 


tium  .    AHa  SS.  Patnim    tcstinioDia  exhibet  Peta- 
vitjs  J^ib.  I.  <l<i  Angelis  cap.  5. 

58.  Accedit  postrpino  aucloritas  Concilii  IV.  La- 
teraiicnsij ,  qiiod  ,  iit  snpra  vidinius  n.  12.,  (lefi- 
jiivit ,  utramque  creaturam  spiritualem  ,  O"  cor- 
poream  ,  angelicam  scilicet,  ci)-  mundanatn,  /"i-^- 
se  a  Deo  conditam  .  Hinc  non  cles::ut  Tlreologi  , 
qni  hanc  nostram  sententiam  post  Synoclnm  La- 
toranensem  ad  Fidem  Catljolicam  omnino  pertiiie- 
Te  piilant :  vennntamen  ald  ,  inquit  Estius  in  Lib. 
11.  Sentent.  Di*t.  VIII.  §.  4«,  ,,  Modestins ,  & 
,,  rectiiis  exisliniant ,  liis  qni.lem  argiimentis  etii- 
„  ci  ,  qnominus  absqne  temeritate  aliqua  post  La- 
„  teranense  Decretum  atiiim.i.ri  possit  ,  Angelos 
,,  esse  corporeos  ,  aut  habere  corpora:  satis  enim 
„  ex  Decreto  apparet ,  hanc  fuisse  mentetn  Pa- 
,,  trum  iilius  Concilii  ,  quod  angelica  creatura  sit 
„  spiritnalis  eo  modo  ,  quo  anima  humana  spiri- 
„  tualis  est ,  non  autem  eo  inodo  ,  quo  aer  ,  & 
„  vcntns  ,  aut  aliud  quodcumque  subtile  corpus  . 
,,  (leterum  id  ab  Ecclesia  delinitum  esse,  &  pio- 
,,  inde  ad  Fidem  pertinere  negant  .  Qua  in  sen- 
„  tentia  snnt  S.  Thomas  (  De  malo  QuiT?5t.  de 
„  Dcemouibus  Art.  i.  )  Sixtus  Senensis  (  Biblioth. 
„  Sanctae  Lib.  V.  Adnot.  8.  )  ...  Barthol.  Ca- 
„  ranza  ,..  Cajetanus  {(i)  ,  ac  Domin.  Bannez. 
„  Quibus  addi  potest  etiam  Melehior  Canus  Lib. 
„  V.  de  Locis  Theol.  capite  5.  "  . 

59.  Ita  autem  prosequitur  laudatus  Guill.  Estius 
dicens :  „  Patrum  intentionem  in  eo  Decreto  con- 
„  stituendo  non  fuisse,  ut  <1efinirent ,  quasdam 
„  csse  creaturas  unere  spirituale^,  &  oninino  cor- 
,,  poris  expertes ,  sed  hoc  tautum,  Deum  esse  au- 
,,  ctorem  ,  &  cieatorem  omnium  ,  qnoe  snnt  iu  u- 
„  niverso ,  tam  eorum  ,  qu?e  dicuntur  corporalia, 
„  &  visibilia  ,  quam  eorum  ,  quae  spiritualia  ,  5c 
„  invisibilia  :  sive  haec  prorsus  corpore  carc ant , 
„  sive  alia  generaliori  ratione  spiritualia  ,  &  in- 
,,  visibilia  dicantur  .  Haec  aulem  declaratio  pro- 
„  batur ,  quia  videtur  illud  Decretum  factum  con- 
,,  tra  haeresim  Manichaeorum  illo  tempore  non 
5,  parum  grassantem ,  quae  unum  rerum  Deum 
„  negabant  oinnium  auctorem  .  At  vero  q  lia  Pa- 
,,  Ires  in  eodem  Decreto  satis  videntur  explicuisse 
„  mentein  suam  de  Angelis  ,  tanquam  crealura 
,,  pure  spirituali,  licet  absque  iiitentione  defini&n- 
„  di ,    inde   est ,    quod  temere    facturus  sit ,    qui 


,,  post  illud  decrctiim  aiisns  fiierit  aliter  dicete  *' . 
Etiam  Melciuor  Canus  Mb.  XII.  de  loc.  T/ieoU 
capit.  10.  inter  exeinpla  propositioni»  temeraricK 
hasc  ponitur  ,  Angehim  non  cyse  siniul  cum  nuin- 
do  creatum  ,  aut  ijon  esse  incorporeum ,  quia  u- 
triuujue  rei  contrariurn  Concilium  Lateran.  sub 
Innocen.  III.  nos  dozuit .  Consul.  Lud.  Murato- 
Tiiis  sub  nomine  Lamindi  Pritanii  De  ingenio- 
rum  mo.ieratione  ia  religionis  negotio  Lib.  f. 
cap.    1 3. 

4o.  Scint  etiam  qUcT  lain  rationf5 ,  qtiae  suaJent , 
Angelos  csse  i.MCorporeos.  Priina  dcjumitur  ex  cap. 
VIII.  Evangel.  S.  Lur.-e,  ubi  (^liristus  dicit  ex[)u- 
lisse  a  quodain  viro  Le^/o7ie//i  il«moniorum  .  Pro- 
fecto  si  daemones  haLereiit  corp ora ,  iucredibile  vi- 
detur,  potuissf  tantam  eoruin  turbam  iii  uuo  lio- 
niine  habitare  .  Praeterea  nec  concipi  potest  citis- 
siinus  iile  motus  ,  qui  Angelis  tribui  solet ,  nisi 
ponatur,  eos  esse  inoorporeos.  Demuin  etiain  pul- 
chritudo  Universi  exigere  videtur,  ut  quemadino- 
dum  ii)  eo  suiit  corpora  sine  spiritn  ,  ^unt  iteni 
spiritiii  uniti  corporibus  ,  ita  quoque  sint  spiritus 
ab  omiii  corpore  secreti  ,  quemadmodum  Angelos 
esse  diciinus.  Vid.  S.  Thouias  I.  P.  qu.  5i,  art.  I. 

4i»  Obi.  I.  ex  sacris  Litteris.  Gen.  VI.  2.  di- 
citur:  Videntes  filu  Dei  JiUas  hominum  ^  quo.l 
essent  pulchrce ,  acceperunt  sihi  uxores  ex  omni- 
hus,  quas  elegerant.  Vro  filiis  auiein  Dei  intel- 
ligi  Angelos  jjrob.  j)rimo  ex  versione  septnaginta 
virali  ,  ubi  ponitur:  vi.lentes  A:igeli  &c.  Secund> 
quia  ila  etiam  ponitur  in  Libro  Henoch,  uti  S. 
Auguslin.is  refert  Lib.  XV.  (/<^  Ci,it.  Dei  cap.  25. 
Tertio  quia  reipsa  in  co  looo  describi  commixtio- 
nein  Angelorum  cum  filiabus  hominuin  plurimi 
aiitiqui  Patres  censuerunt ,  ut  Sanct.  Justinr.i  m 
Jpol.  I. ,  Clemens  Alex.  Lib.  III.  Siromaiuni  , 
Tertullianiis  de  idoloiatria  cap.  9. ,  S.  AmbrfH. 
sius  de  Arca  Noe  cap.  4«,  Sulpitius  Severns  Lib. 
I.  Htstor.  S.icrce  ,  LaclaJitius  Lib.  II.  Diiun.  In- 
stit.  cap.  i5.  ,  &  ante  hos  omnes  Flavius  Jose- 
phus  Lib.  1.  Antiq.  Judaic.  cap.  4«  Quarto  id  ot- 
iain  pitet  ex  contextu  ;  dicitur  enim  ex  cominix- 
tione  filiorum  Dei  cum  filiabus  hominum  orlos 
esse  gigautes  ;  qnod  certe  de  uaturali  commixiioue 
hoininiim  inicr  se  explicari  non  potest .  Deinnin 
An^eli  prnprie  Filii  Dei  nuncupairiir,  quia  a  s"»- 
lu  Deo  origiuem  suam  immeiiuie  traiuiut .  Si  an- 

lem 


vis  conatiis  est  veteriim  eonim  opin'onem  .«nscitnre , 
«|iii  Angelis  cor^iori  triltiteb.int .  Knindeni  .senteniinni 
adoptavit  Radiilplms  Cndworthiis  in  System.  iriiindi  m- 
tellectuah  cap.  V.  sect.  3.  ^.  38.,  &  seq.  Celejjriorem 
vero  ilLim  redilitlit  Jn.  Cliristi.iniis  Loersins  in  Acade- 
inii  Teiuohnrgensi  Tlieol.  professor  etlit.i  disfcrt.  de 
An^eloruin  corporlliis  anno  1719.  Diiisbtirgi  .  Loersii" 
argiimentis  sese  o^posiienint  Stepli.  Vitns  prot^s.^^or 
C.TSselcinns  in  Schediusmate  inserlo  Tom.  V  (.  Ribimth. 
Bremensis  l'art.  IIL;  L.mr.  iVIoshemins  in  notis  ad  io- 
cnm  landatnm  Cndwortlii,  &  cl.  Ode  profes.sor  Traje- 
cunus  in  Cvt-iment.  de  Jngnlis  .   Non  deluenint   t.imen 


Loersii  patroni,  ac  "non  ita  pridem  ejiis  sentenii.i' vin- 
dici.is  sii.-;cepit  Petri-s  Janssen  Diii.-hnrgensis  prniessor 
cdita  di?s. ,  ctii  titnhis  corpora  Angelortiin  &;.  Lii<»(lii- 
ni  Bat.ivoriiin  1 7O7.  in  8.,  in  <pia  lamen  nonnisi  de 
cri).  XX.  S.  LiicT  sollicitiis  est  ,  e.\  <[no  plnra  argu- 
menin  oninino  invicta  ad  adstrnenda  Angeiomm  cor- 
pora  se  ernisse  inanl  jactatione  gloriatnr. 

(a)  C.ijetaniis  in  Comnitnt.  ad  c.ip.  U.  Epist.  ad  E- 
phes.  pntat ,  dccmonem  tnisse  appelhtiim  principem  te- 
rfbrurnm  ,  O"  aeris ,  ([nia  cori>iis  li.ihet  ex  siibtilio-i 
aere  conllalnm  .  iTi  eadem  sententia  fnit  Stenchns  En- 
■giibinus  in   Lib.  VII.  De  perenni  phihsophia    cn['.  27. 


8 


DISSERTATIO 


l«m  Aiigeli  coninibia  ciim  mulifribLis  inire  potue- 
rnnt ,  corporibus  eos  constare  oportet . 

42.  Resp.  cum  Sancto  Aiigustino  in  Libro  XV. 
de  ciiit.  Dei  capit.  25.  ,  queui  laudat  Satictiis  Tiio- 
mas  I.  P.  qucTst.  5i.  artic.  5.  ad  6.,  nomitie  ^- 
liorum  Dei  non  venire  Angelos  ,  sed  posteros  Seth 
a  Deo  dil«ctos :  sicuti  per  filias  hominuin  desi- 
gnaT)tiir  feminae  ex  familia  inipii  Cain  .  Et  primo 
observat  S.  Pater  ,  non  in  omnibus  codicibus  LXX. 
Interpretuin  legi  Angelos  ,  sed  in  aliquibus  legi  , 
sicut  in  nostra  Vulgata  jilios  Dei  ;  imo  Aquilam 
cplcbrem  apud  Judaeos  interpretem  vertisse  Filios 
Deorum ,  Secundo  etiamsi  rctineatur  illa  lectio 
Jngeli,  nihil  obstare  ,  quominus  hoc  nomine  in- 
telligantur  homines ,  quibus  in  sacris  litteris  non- 
nuuquam  Angelorum  nomen  tribuitur.  Tertio  be- 
ne  notavit  Estius ,  hunc  locum  neque  de  bonis 
Angelis  intelligi  posse  ,  neque  de  malisj  non  de 
nialis  ,  quia  hi  Filii  Dei  non  vocantur  ,  non  de 
boiiis  ,  tum  quia  de  his  dictuin  est :  neque  nu- 
bent ,  jieque  nubentur  IVIatth.  XXIL  tum  etiam 
q^uia  ha?c  coojugia  ibidem  iinprobata  videntur,  & 
S.  Augustinus  loc.  laud.  Angelos  sanctos ,  ait  , 
nuUo  modo  illo  tempore  sic  lahi  potuisse  credi- 
derim  (a)  . 

43.  Librum  autem  Henoch  ut  apocriphum,  & 
fabulosum  ibidem  rejicit  S.  Augustinus,  liceteum 
scripsisse  no7inulla  divina  negare  non  possumus  , 
r.um  hoc  in  Epistola  Canonica  Judas  jlpostolus 
dicat .  Genuinum  vero  librum  Henoch  aut  omni- 
no  interiisse ,  aut  fuisse  interpolatum  ,  coinperta 
res  est  eruditis;  unde  eum  ,  qui  nuncextat,  nun- 
quain  Ecclesia  in  Canonicorum  Librorum  censuin 
retulit ,  Vid.  Nat.  Alexander  de  I.  mundi  cetate 
Dissert.  V.  prop.  2. ,  &  P.  August.  Calmet  Diss. 
de  Lib.  Henoch . 

/^/i,  Aliquos  sanctos  Patres  laudatuin  Geneseos 
locum  de  Angelis  intellexisse  ,  negari  nequit ;  sed 
illos  deceptos  fuisse  probabile  est  ,  tum  ex  ver- 
sione  LXX.  virali,  qua  plerumque  utebantur  ,  tum 
etiam  ex  Libro  Henoch  ,  quem  nonnuUi  pro  Ca- 
/lonico  habuerunt ;  tum  etiam  ex  opinione  satis 
pervulgata  ,  quod  Angeli  essent  suis  corporibus  cir- 
cumvesriti  .  Quamvis  magnus  Augustinus  ,  utut  de 
corporibus  Angelorum  anceps,  absurdam  tamen  vi- 
dit  csse  eorum  opinionem  ,  qui  laudata  Geneseos 
verba  de  commixlione  Angelorum  cum  mulieribus 
intelligebant .  Idem  censet  S.  CviiHus  Lib.  I.  Gla- 
■phirorum  .  Imo  S.  Philastrius  Brixiensis  de  Hce' 
resibus  cao.  49-  eamdem  opinionem,  Angelos  sci- 
licet  miscuisse  se  cum  Jeminis  ante  dihivium , 
&  inde  esse  nalo^  gigantes  ,  in  hajresibus  nu- 
merare  non  dubitavit . 


(a)  Non  desiint  ,  qui  Filios  Dei.  Intelligant  filios  ina- 
gnatimi ,  &  filios  hominum  ,  filios  plelejorum  .  l'hilo 
Judfl^tis  in  Lih.  de  Gigantibiis  totiun  luinc;  Jociim  Ge- 
i>es.  allegorice  explicat  de  Angelis  malis  ,  qiii  hotnini- 
biis  sese  miscent ,  excitando  in  eis  varias  ,  &  pravas 
cupiditates  .  Vid.  Nat.  Alexander  T.  L  Hist>  Vef.  Test. 


I.    CAP.  III. 

45.  Nulla  vero  est  difficultas  de  gigaiitibns  inde 
prognatis  ;  illos  enim  fuisse  etiam  ante  illa  con- 
luibia ,  salis  probabiliter  ex  textu  hebraeo  colli- 
gitur,  qni  sic  habet :  Porro  erant  in  diebus  illis 
in  terra  Gigantes,  qui  etiam  post  Juerunt ,  quo- 
niam  filii  Dei  cum  Jiliabus  hominum  congressi 
sunt  i  ita  vertit  P.  Car.  Houbigant  )  .  Non  itaque 
liaec  Gigantuin  procreatio  ex  praeternaturali  com- 
mercio  Angelorum  cum  filiabus  repetenda  est ,  sed 
ex  naturalibus  causis  ,  quibus  haud  raro  fit ,  ut 
homines  procerae  staturae  ,  &  fortioris  complexioni» 
nascantur  (6) . 

^Q.  Postrema  conjectura  appellationis  Filiorum 
Dei  levis  omnino  est :  nam  hac  de  causa  etiam 
Angeli  mali  deberent  vocari  Filii  Dei ,  quo  ta- 
nien  nomine  eos  appellari  nullatenus  posse  ,  cre- 
diderim  . 

47.  Ob.  secundo  ex  S.  Litteris  cum  Loersio  • 
Apud  Lucam  cap.  XX.  quaerentibus  Sadducaeis  , 
cujusnam  in  resurrectione  futura  esset  mulier  , 
quae  septem  maritis  nupserat,  respondit  Jesus  v. 
55.  &  seq.  Qui  digni  habebuntur  soeculo  illo ,  & 
resurrectione  ex  mortuis ,  neque  nubent  neque 
ducent  uxores ;  neque  etiam  ultra  mori  pote- 
runt :  cequales  enim  Angelis  sunt ,  &  Jilii  sum 
Dei ,  cum  sint  Jilii  resurrectionis .  Idem  habetur 
Matth.  XXII.  5o.  &  Marci  XII.  25.  Jam  vero 
haec  similitudo  cum  Angelis,  quae  justis  promit- 
titur  in  resurrectione  ,  non  potest  esse  respectu  a- 
nimae  ,  cujus  propvium  non  est  nubere  ,  sed  re- 
spectu  corporis,  cui  soli  nuptia3  competunt.  Hinc 
efficitur  ,  similitudinem  eo  tendere  ,  ut  homines  re- 
sumant  quidem  in  resurrectione  corpus ,  sed  tali» 
naturae  ,  ut  nuptiarum  incapax  sit ,  quale  est  cor- 
pus  Angelorum  ;  qui  si  corpore  essent  destituti  , 
uulla  profecto  esset  similitudo  cum  Angelis  aChri- 
sto  in  resurrectione  justis  promissa . 

48.  Resp.  similitudinem  cum  Angelis  ,  quae  iti 
resurrectione  justis  promittitur,  praecipue  spectare 
eorum  immortalitateii»  ,  ut  quemadmodum  Angeli, 
quia  immortales  sunt ,  non  indigent  nuptiis  ,  qui- 
bus  eorum  species  conservetur  ,  ita  &  justi  neque 
nubent ,  neque  uubentur  ,  neque  ultra  inori  po- 
terunt ,  cequales  enim  Angelis  erunt  . 

49.  Dices  primo  .  Si  promissa  justis  similituda 
cum  Angelis  in  resurrectione  nou  respiceret  cor- 
pora  utrisque  similia  ,  &  immortalia  ,  Christus  Do- 
minus  nihil  prorsus  justis  promisisset  ;  nam  ipso- 
rum  animae  etiam  ante  resurrectionem  eraiit  im- 
mortales  ,  non  minus  ,  quam  Angeli :  debet  ergo 
haec  similitudo  intelligi  de  corporibus  ,  ut  quem- 
admodum  corpora  Angelorum  sunt  incorruptibilia  , 
jta  &  nostra  fuiura  sint  in  resurrectione . 

5o. 

de  prima  mnnJi  «-tate  Dissert.  Vl[.  de  FihisDei  ciiin 
filiahiis  hominiim  commixtis  ,  8c  de  Gigantibus  antedi- 
hivianis  ex  illa  copiila  genitis  . 

(A)  Digna  lecln  est  Disjert.  de  Gigantilus  Alexii 
Symmachi  Mazochii  in  Spicile^iv  Biblico  T.  L 


DE  NATURA  AjNGELORUM  INCORPOREA. 


5o.  Resp.  lianc  similitiidinein  corporinn  necrs- 
sariani  noii  fui-ise  ad  ohtinendmn  scopnni  ,  qneiii 
Cluistiis  Dominns  sibi  in  iis  verbis  propnsuerat ; 
respoudebat  enim  Sadducaeis  interrogautibus  ,  cu- 
iusnani  futura  essetmulier,  quae  successive  septem 
iiabuerat  niaritos  ,  respoudebat  inqnam  ,  eam  niil- 
lins  futnram  ,  quia  iu  resurrectiojie  nulla  amplius 
erimt  ronnubia  .  Quare  auteni  nulla  tunc  erunt 
connubia?  Quia  necesse  non  erit  conservare  spe- 
ciem  liumanam  per  generationeui  ,  cum  liomines 
erunt  ctiain  quantum  ad  corpus  immortales :  sicu- 
ti  uecessaria  non  fuerunt  conuubia  inter  Angelos, 
quia  a  Deo  creati  fuerunt  immortales  .  In  lioc  si- 
ta  est  tota  similitudo  cum  Ajigelis ,  quac  nobis  in 
resurrectione  promittitur . 

5i.  Frustra  autcm  laborat  l^etrus  Jaussen  con- 
tendens  ,  liic  adaequatam  omniiio  institui  similitu- 
dinem  inter  jnstos  resurgentes,  &  Angelos  ,  ut 
queinadmodum  illi  corpora  resument ,  ita  &  isti 
habeant .  Frustra  ,  inquam  ;  ueque  enim  scopus 
Jesu  Cliristi  erat  de  corporibus  Angelorum  ,  vel 
hominum  resurgentium  disserere  ,  sed  respondere 
tantunnnodo  quaestioni  Sadducicorum  ,  cuinain  ex 
septem  ,  quos  habuerat ,  maritis  nuilier  illa  esset 
in  resurrectione  restituenda?  Quam  quaRstionem 
Christus  adaequate  resolvit,  dicendo  nihil  esse  re- 
stituendum  ,  quia  uulla  ainplius  crunt  conjugia  , 
iiomiuibns  immortalibus  effecti^  ,  ut  sunt  Angeli 
Dei  .  Ha;c  explicatio  traditur  a  S.  Augustino  iu 
liih>  II.  Quoesl,  Ei-ang.  Qu<est.  ^Q.  Tom.  111.  u- 
bi  iUinc  locum  expouens  inquit  :  Qiiia  connubia 
propter  Jilios  ,  filii  propter  successioneni ,  succes- 
S£0  propter  mortem :  ubi  ergo  mors  non  est ,  ne- 
<jue  connubia  , 

52.  Dices  secnndo  .  Idem  S.  Augustinus  alio  in 
loco  (  de  agone  Christiano  cap.  5i.  Tom.  VI.  ) 
in  hnnc  locuin  S.  Lucae  exponit,  nt  pro  certo  ha- 
beat ,  Augelos  vestitos  esse  corporibus  ,  quibus  no- 
stra  similia  erunt  post  resurrectionem  ;  inqnit  e- 
rim  :  Quoci  Dominus  promittit ,  cum  dicit :  ne- 
que  nnbent ,  neque  uxores  ducent ,  se-d  erunt  x- 
{juales  Angelis  Dei  ...  immutahitur  ergo  caro , 
O*  sanguis  ,  (>  Jiet  corpus  axleste ,  &  ange- 
licum  . 

55.  Resp.  S.  Aiiguslinnin  dubium  de  Angelo- 
rum  natura  haesisse ,  &  quamvis  nonnuijquain  , 
ut  in  loco  objecto  ,  Angelis  sua  corpora  tnbuere 
videatur  ,  alibi  tameii ,  id  ambiguum  esse  scri- 
bit ,  ut  Lib.  XV.  de  Cii'.  Dei  cap.  25. ,  5c  Lib. 
XX(.  cap.  10.  vult ,  non  esse  de  hac  re  opero' 
sa  inquisitione  laborandum  ,  aut  contentiosa  di- 
sputatione  certandum  .  Ceterum  in  loco  objecto  , 
nbi  non  data  opera,  std  obiter  verba  Cliristi  Dp- 
niini  apud  S.  Lucain  expendit ,  S.  Pater  non  ita 
coutendit  ,  similitudinein  cuin  Angelis  promissam 
]ustis  in  resurreclione  esse  iu  corporibns  ,  ut  ne- 
get  ,  quod  alibi  docuerat  ,  similitudinein  essc  iu 
immortalitate  nostrorum  cor|)orum  ,  qua  fit  ,  ut 
nullis  amplius  opus  sit  connubiis  . 

54.  Ob.  tertio.  In  iisdem  sacris  liHeris  quxdam 
Gazzaniga  llieoL  Tom,  IV. 


Angelis  tribuuntur  ,  qua;  siue  aliquo  rorpore  nec 
esse  ,  utc  inlc-lligi  qu»;uut.  iu  Psafino  (^ll.  20.  di- 
cuutur  Angeli  patentes  virtute  ,  seu  fortes  rohore^ 
ut  vertit  S.  Hieronymus.  S.  1'anlns  i.  (iOr.  XIIU 
1.  inquiens :  Si  Unguis  hominum  loquar  ^  &  An- 
gelorum  ,  membra  humana  illis  tribnit  .  Ac  de- 
muin  Cliristns  Dominus  Matlh.  XXI V^.  5i.  pra;- 
dixit,  in  novissimo  die  mittendos  Angelos  cum 
tuha  ,  &•  voce  magna  ,  quod  siue  ore  ,  &  puU 
mouiijus  fieri  nori  potest  .  (^uainoI>reiii  S.  Ijernar- 
dits  Serm.  V.  in  Cant.  ex  (juo  Augeli  dicantur 
alministratorii  spiritus  ,  colligebat  ,  eos  habere 
corpus.  ,,  Quonain  ergo  niodo ,  inquiebat ,  iin- 
„  plent  miiiisteriuin  suuin  alisque  corpore,  prae- 
,,  «ertim  apud  viveutes  in  corporc  c'  Denique  nou 
,,  est  discurrere  ,  nec  de  loco  ad  locuin  transire, 
,,  nisi  corporum  ,  quod  frequenter  Angelos  face- 
„  re  ,  tam  indubitata  ,  quam  nota.  probat  aucto- 
5,  ritas  .  Hinc  est  ,  quod  &  visi  suut  Patribus  ,  & 
,,  ad  eos  iutraverunt ,  &  mandiicaveruJit ,  li  pe- 
,,  des  lavaverunt  . 

55.  Resp.  haco  ,  &  similia  facile  «xpUcari  de 
virtute  ,  &  operationibus  Angelorum  ,  quas  non  e- 
xercentur  ope  corporis ,  aut  membrorum ,  quae 
nostris  siiit  similia,  sed  modo  spiritualibtis  sub- 
stantiis  proprio ,  quibus  Deus  eam  virtutein  iin- 
pcrtitus  est,  quae  est  necessanjt.  al  Jacienduim-er- 
bum  cjus  ,  seu  ad  ejus  mandata  exerpienda  .  S. 
autem  Bernardus  in  eam  propendebat  sententiam, 
quae  Angelis  sua  corpora  tribuebat ,  ut  vidimns 
supra  num.  11.  quanquam  de  eadem  certus  oinni- 
no  non  erat ,  cujus  propterca  modestiam  laudat 
Sixtus  Senensis  Lib.  V.  BibUoth.  sanctoe  adnot. 
8.  Cueterum  quomodo  haec  ministeria  exerceantur 
ab  Angelis  in  corporibus  assumptis,  mirifice  ex- 
plicat  Sanct.  Thomas  I.  P.  quasst.   5i.  artic.  8. 

56.  Dices  .  Saepe  Angeli  humana  specie  ^ppa- 
ruerunt ,  comedentes  etiam  ,  &  bibentes  ,  ut  Aza.- 
rias  Tobiae  comes  ;  ueque  suspicandum  est ,  eos 
in  hujusmodi  apparitionibus,  &  operationibus  vo- 
luisse  mentiri  .  Praeterea  Tobiae  VI.  8.  dicitur  fu- 
mus  piscis  extricare  omne  genus  Dcemoniorwn 
sive  a  firo  ,  sive  a  muliere  ,  cui  simiie  esl ,  quod 
refertur  i.  Keg.  XVI.  Davidem  citharae  sonn  coin- 
peseuisse  spirituin  maluin  ,  quo  Saul  vexabatur-. 
Deunim  certuin  est  ex  2.  Epi->tola  S.  Petri  il.  & 
ex  Apoc.  XXI.  Daemoncs  cruciari  ,  vt-l  sallem 
post  Tiniveisale  judicium  cruciandos  esse  igiie  in- 
fernali  ,  non  secus  ac  alics  reprojjos  corporibus 
constantes  ;  quae  omnia  indicanl ,  sua  Angelis  cor- 
pora  nou  deesse. 

57.  Resp.  priinae  diHRcnltati  Angelos  appariiisse 
nO)i  in  propria  natnra ,  qua  certe  invisibiles  suut, 
sed  in  specie  aliqua  assumpta  ,  seti  in  corpore  ex 
sulitiliore  aere  lormato  ;  &  in  huiusmodi  assumpto 
corpore  comedisse  ,  biliisse  &c.  non  vere ,  sed  ap- 
parenter  tantuin;  unde  etiain  Angelus  Tobiae  di- 
cebat  XII.  rg.  Videbar  quidem  vohiscum  man- 
ducare  0"  bibcre ,  sed  ego  ciho  imisihili,  &  po- 
tu  5    qui  ab  hominibus  fideri  non  potest ,    utor  « 

a  ISec 


10 


DISSERTATIO  I.    CAP.  III. 


Kcc  tamen  liaec  meiidacia  dici  poterant;  qiiia,  iit 

beiie  notat  S.   Tlionias  I.  P.  qiiaiist.  5i.  arl.  5.   ad 

I.  „  Sicut  noji  e«t  contra  veritatem  ,  qiiod  in  scri- 

,,  ptiira  intelligibiiia  siib  figuris  sensibilibus  descri- 

„  buntur  ...  ita  non  repugnat    veritati    sanctornm 

„  Angelornm  ,  qnod  per  corpora  ab  eis  assumpta 

„  videntur  liomines    viventes ,     licet  non    siiit  '*  . 

Et  insiiper  lu-ec  omnia  ad  decipiendos  homines  fa- 

'Cta  non  erant,  sed  ut  ipsis  ex  voluntate  Dei  otfi- 

ciose  inservirent  (<i)  .     Adverto  tamet) ,    hac  dilTi- 

cultate,  si  quae  est,  preini  etiam  adversarios .  Hi 

enim  certe  non  tribuunt  Angelis  corpora  juimana, 

in  quibus  apparuerunt,  sed  corpora  quaedam  sub- 

liliora  &  tenuissima ,  qiiae  nec  videri ,    uec  tangi 

posnint  (b)  . 

58.  Secunda  ditficultas  aliquanto  operosius  sol- 
vitur  ab  Interpretibus  .  Communiter  tamen  respon- 
■deri  solet ,  liujusmodi  res  egisse  in  Daemones  non 
iiativa  sua  vi  ,  quae  ad  spiritus  pervenire  non  ,j)0- 
terat  ,  sed  virtute  illis  a  Deo  conununicata;  quem- 
admodum  Sacramenta  agunt  in  animam  spiritua- 
lem  vi  supernaturaJi  rebus  sensibiiibus  a  Deo  ad- 
dita  • 

Sg.  Ex  his  patet ,  quid  illi  dbjectiorii  respon- 
dendum  sit ,  qua  dicitur ,  Dacmones  quibusdam 
rebus  sensibilibus  oblectari ,  ut  carminibus  ,  suifi- 
tis  ,  nidore  carnium  ,  adipe  &c.  qua  de  re  multa 
afterri  possunt  veterum  Patrum  testimonia .  Origi- 
nes  enim  Lib.  IIL  contra  Celsuin  ajebat ,  Daeino- 
nes  Uguritores  esse ,  ac  cLrcum  sacrificia  ,  & 
cruores  ,  &  iuipores  sacrijicioruni  volutari .  Plu- 
ra  habent  S.  Justinus  in  Apologia  I.,  Athenago- 
ras  in  Legatione  pro  Christianis  ^  aliique  veteres. 
6o.  Resp.  enim  cum  S.  Augustino  Lib.  XXI. 
■de  Civ.  Dei  cap.  6. ,  Daemones  his  rebus  allici , 
non  ut  iinimalia  cibis  ,  sed  ut  spiritus  signis  ; 
seu  prout  explicat  S.  Thomas  L  P.  quaest.  ii5. 
artic.  5.  ad  5.  inquantum  hcec  iis  exhibentur  in 
signum  divini  honoris ,  cujiis  ipsi  sunt  cupidi , 

6i.  Tertia  difficultas  potest  etiam  excitari  respe- 
ctu  animaruni  impiorivm  ,  quas  modo  torqueri  ab 
igne  infernali  credimiis .  Diluitur  autem  a  S.  Au- 
gustino  Lib.  XXI.  de  Civ.  Dei  cap.  lo. ,  ubi  post- 
quam  retulisset  quorumdam  seilteiitiam  ,  qui  sua 
Daemonibus  corpora  esse  dicebant ,  ita  subdit:  ,,  Si 
,,  autem  quisquam  nulla  habere  corpora  Dasmo- 
„  nes  asseverat ,  non  est  de  hac  re  adlaborandum 
„  operosa  inquisitione  ,  aut  contentiosa  disputatio- 
„  ne  certandum :  cur  enim  non  dicamus  ,  quam- 
„  vis  miris  ,  veris  tamen  modis  spiritus  incorpo- 
„  reos  posse  poena  corporalis  ignis  affligi  "  ? 
62.  Ob.  quarto .    In  Synodo  II.  Nicaena ,    quae 


fuit  VII.  generalis  anno  787.  celebrata ,  definitum 
fuisse  videtur  ,  Angelos  constare  corporibus.  Gum 
enim  Act.  V.  lectus  fuisset  quidam  Dialogus  Joan- 
nis  Tliessalouicensis ,  in  quo  corpora  Angelis  ma- 
nifestissime  tribuebantur  ,  dixit  Tharasius  Consplus 
Patriarcha  :  Ostendit  Pater  (  scilicet  Joanues  Thes- 
salonicensis  ),  quod  &  Angelos  pingere  oporteat , 
quando  circumscribi  possunt ,  &  ut  homines  ap' 
paruerunt :  quibus  verbis  Patres  pleno  consensu 
responderunt :  Etiam  Dornine  . 

65.  Resp.  uon  singularem  Joannis  Thessaloni- 
censis  opinionem  de  Angelorum  corporibus  (c)  , 
sed  consequentem  propositionem,  quam  ex  iila  o- 
pinione  derivabat  Tharasius  ,  fuisse  a  Concilio  pTO- 
batam  ,  scilicet  Angelos  pingi  posse  ,  eorumque  i- 
magines  coli ,  Nam  primo  hic  unus  erat  sancti  il- 
lius  Concilii  scopus ,  sacras  Angelorum  ,  ac  San- 
ctorum  imagines  contra  Iconomachos  defendere; 
ad  hoc  autem  multa  allata  fuere  sanctorum  Pa- 
trum  testimonia ,  imo  &  miracula ,  quae  omnia 
fuisse  in  Synodo  definita  ,  ut  dogmata  Fidei  ,  ne- 
mo  dixerit .  Secundo  iidem  Patres  in  sua  profes- 
sione  Fidei  Angelos  incorporeos  esse  manifeste  pro- 
fessi  suiit ,  dicentes :  ,,  Veneramur  imagines  san- 
„  ctorum  ,  i8c  incorporeorum  Angelorum  ,  qui  tan- 
,,  quam  homines  figura  humana  hominibus  appa- 
,,  ruerunt  *'  . 

64.  Ob.  quinto.  Sancli  Patres  bene  multi  cor- 
pora  Angelis  tribuerunt ;  ita  ut  ante  Scholastico- 
rnin  aevum  opii^.io  de  corporea  Angelorum  natura 
pene  communis  videretur, 

65.  Resp.  negari  haud  posse  ,  non  paucos  san- 
ctos  Patres  credidisse,  Angelos  suis  corporibus  in- 
star  hoininum  esse  instriictos ,  fortasse  a  Philosophia 
Platonica ,  quae  plurimum  tuuc  vigebat ,  innoceii- 
ter  deceptos .  Quidam  tamen  ,  ut  supra  ostensum 
est  num.  56. ,  Angelos  esse  incorporeos  aperte  tra- 
diderunt .  Magnus  Augustinus  anceps  hassit  num. 
32. ,  &  alios  pariter  dubios  fuisse ,  nos  docet  S. 
Bernardus  Lib.  V.  de  Consideratione  cap.  4«  (  vi- 
de  sup.  ad  num.  11.  ).  Id  ipsuin  repetit  S.  Patet 
aliis  in  locis  ,  praesertim  vero  Serm.  V.  in  Can- 
tica  ,  ubi  jjost  relatas  varias  hac  de  re  veteruin 
sententias  ita  concludit :  ,,  Videntur  Patres  de  re 
„  bujusmodi  diversa  sensisse ,  nec  mihi  perspi- 
„  cuum  est ,  unde  alterutvum  doceam,  &  nescire 
„  me  fateor  (J)  "  . 

66.  INeque  etiam  liquido  constat ,  quid  proprie 
antiqui  intellexerint  nomine  illius  corporis  ,  quo 
Angelos  instructos  esse  dixerunt .  Quidam  enim 
videntnr  eosdem  corporeos  appellasse  tantummodo 
respeclu  Dei ,    qui  solus  purissimus    spiritus   est , 

o- 


(a)  S.  Thomas  2.  2.  qtiaest.  iio.  art.  i.  Hatio  nien- 
dccii  ,  int/iiit  ,  sumitur  a  formali  falsitate  ,  ex  hoc  sci- 
licet  y  cjuod  ali(piis  habet  voluntatem  falsnm  enuncian- 
di :  unde  C^  mendacium  nominatur  ex  eo  ,  (/uod  contra 
vientein  dicitur .  Vid-   totns  articiiliis. 

(b)  Estius  in  II.  Sent.  Dist.  VIII.  $.  6.  &  se(f.  va- 
rias  Theolosonun  opiniones  de  modoj    quo  Ajjgeli   ab 


hominihus  visi  suni ,  erudite  affert  >  &  minus  veras 
soiide  confutat ,  dignus  ,  qui  ab  harum  reruin  studio- 
sis  legatnr  . 

(c)  Fortasse  etiam  Joannes  nonnisi  de  corporihus  ab 
Angelis  assmnptis  loGutus  est  j  id  enim  videntur  signi- 
ficare  illa   ipsins  verba  :   &"  ut  homines  apparuerunt . 

(d)  Vel  Iiaec  sola  sufficient  ad  os  Hobbeiiio ,  aliisque 


DE  NATURA  ANGELORUM  INCORPOREA. 


1 1 


omms  compositionls  experj .  Ita  iiiter  alios  S.  Gre- 
goriiis  Papa  Lib.  I.  Mural.  cap.  5.  dicens  ,  An- 
gflicos  spiritus  comparationt  c/uidern  nostrorum 
corporwn  spiritus  esse ,  sed  cornparatione  sum- 
mi ,  &  increati  Spiritus  esse  corpus  .  Et  S.  Jo. 
Dainasc.  qiii  ,  iit  vidimiis  niiin.  3.  ,  Augelos  defi- 
nivit  substantias  intelligentes  ,  materice  ,  atque 
corporis  expertes  ,  subtlit,  eosdem  Deo  compa- 
raius  rnateriales ,  &  corporeos  essc  hiibendos  : 
sola  quippe  Di\-ina  natura  rnateria  ,  &  corpore 
facat  .  NonmiUi  materiain  iiescio  qiiam  spiritiia- 
leni  adiniseriujt ,  ex  qiia  Angtli  coinposiii  essent, 
nt  S.  Bouaventura  ,  Alensis  ,  aliique  laudati  a  Card. 
Norisio  in  Vindiciis  Augustin.  cap.  4«  §>   5. 

67.  Alii  autem.corporeos  Af)geio9  dixerunt ,  quia 
certo  aliquo  loco  definiuntur  ,  Deum  av.Uem  soluin. 
incorporeum  ,  c/uia  est  ulnque ,  C>  omnia  pene- 
trat ,  ut  loquitur  Cassianus  Collat.  XIII.  Si  autein 
Ainbrosius  naluram  Angeloruin  corporeain  csse  pu- 
tavit ,  quia  quamvis  sit  e.rpers  injurice  corpora- 
lis  ,  nl  loquitur  in  cap.  XII.  Luc.  non  est  tainen 
expers  oinnis  coinpositioni-j,  cujnsmodi  expers  est 
venerandce  Trinitatis  substantia ,  quce  vere  pu- 
ra  ,  C^  simplex ,  sincerce  ,  impermixtaeque  na- 
turce  est .  Ita  habet  Lib.  XI.  de  Abraham  cap. 
8.  Ex  quibus  ,  aliisque  ,  qu.^e  breviiatis  studio  o- 
niittiinus ,  luculeuler  apparet  ,  nulluni  satis  fir- 
muin  cootra  incorpoream  Aiigelorum  naturam  ex 
veteribus  Patribus  duci  posse  arguinentum  . 

68.  Quat  demum  ex  ratione  a  Loersio ,  aliisque 
afteruntur  contra  uostram  ,  &  communem  senten- 
tiain  ,  adeo  levia  sunl,  ut  nec  operae  pretiuin  vi- 
deatur  in  iis  tenipus  insumere  .  Consul.  si  placet , 
Laurentius  Mosheinius  iii  notis  ad  Systema  intel- 
lect.  Radulphi  Cudworlhi  cap.  V.  Sect.  3.  §.  09. 

C  A  P  U  T      IV.. 

De  locoy  C^  motu  locali  Angelorurn  , 

6g.  jrosfquam  ostensuin  est ,  Angelos  esse 
m^viJLtirn\  incorpore^s ,  non  inutiliter  quaeritur  , 
quniiiodo  sint  iu  loco  ,  ac  de  uno  loco  ninveaiitur 
ad  aliuin  ..  C.erte  nou  pnssunt  e-ise  in  loco  circum- 
scripriwe,  ut  Scholastici  loquuntiir  ,  idest  ut  spatio 
comineusurentur  ,  afque  ab  eo  rirciiinscribantur  , 
quoinoilo  re-j  corpore^e  sunt  in  loco  .  Cominuniter 
erqo  dicunt  Sclioliistici  ,  Angelos  esse  in  loco  de- 
Jinitive ,  quatenus  non  ubique  sunt  ,  sed  certis  lo- 
cis  quasi  defiuiti  ..  Quo^aiitein  inodo  id  inlelliga- 
tur  ,  non  inuiica  est   inter  eos  dissensio  . 

70.  Srotus,  &  Gabriel  Iliel  docent  ,.  .Angelos  es- 
«e  iii  loro  pe-r  prcesentiam  substantialem  ;  sed  iis 
rep;i<»i,.int  Thoinista!  ,  aliiqiie  Theologi  ea  pr^ser- 
tiin  de  causa,  quia  ciiin  Angeli  ,  utpote  ;ncor[)0- 
rei ,  sint  substantiae  indivisibiles ,  etiamlocum  iu- 
divisibilem  occupareul. 


71.  Et  isti  tanien  aliquantisper  inter  se  dissen- 
tiunt  ;  nam  aliqui  voliiiit ,  Angelos  es')e  in  loco 
per  operationem,  qua  corporalia  attingunt  conta- 
ctu  virtutis  ,  eaque  inovent  ,  vel   iminutant  . 

72.  Alii  vero  dicunt  ,  eos  esse  in  loco  per  ap- 
plicationem  virtuiis  ,  sive  operatio  sequatnr  ,  sive 
non  :  qiine  sententia  &  piobabilior  videlur  ,  &  ina- 
pis  con-ientanea  inenti  S.  Thoinie  ,  qui  I.  P.  q. 
52.  art.  I.  hasc  habet:  ,,  A^igflo  convenil  esse  iii 
,,  loco  ;  aefpiivoce  taincn  dicitur  Angeltis  esse  iii 
„  loco  &  corpus .  Corpus  eiiiin  est  iii  loco  |)pr 
,,  hoc  ,  quod  applicatur  loco  seciuidum  contaciuin 
,,  diinensivae  quantitatis  ;  quae  quidem  in  Angelis 
,,  non  est,  sed  est  in  eis  quantitas  virtnalis  .  Per 
„  appllcationein  igitiir  virtutis  Angelirae  ad  ali- 
,,  quem  locuin  qualitercumque  dicitur  Angelus 
„  esse  in  loco  corporeo  ".  Videatur  Kstius  in  II. 
Sentent,  Dist.  11.  §.  7.  ubi  plures  hac  de  re  dif- 
ficultates  proponit. 

73.  Kx  (pia  doctrina  postea  infert  priino  S.  Do- 
ctor  ,  Angelos  non  commensurari  loco ,  vel  habe- 
re  situm  in  continuo :  ,,  Hoc  enitn  convenit  cor- 
.,  pori  locato  ,  prout  est  qiiantuin  quantitate  di- 
,,  meusiva  .  Secimlo  Anqelos  non  contlneri  a 
,,  loco :  nain  subsfantia  incorj>orea  ,  sua  virtute 
,,  continc^eus  rein  corporeain  ,  continet  ipsam  ,  & 
5,  non  conlinetur  ab  ea  :  aiiiina  eniin  est  in  cor- 
„  pore  ,  ut  continens  ,  &  non  ut  contenta  .  Et  si- 
5,  militer  Angelus  dicitur.  esse  in  loco  corporeo  , 
„  ]ion  ut  contentum  ,  seJ  ut  continens  aliquo  mo- 
„  do  "  . 

74.  Hinc  etiam  fit ,  Angelum  non  posse  simiil 
esse  in  pluribus  locis ,  quia ,  inquit  S.  Thoinas 
art.  2.,  virtus  Angeli  iitpote  finita  ,  non  se  exten- 
dit  ad  omnia  ,  sed  ad  aliqtiod  nuum.  deterinina- 
tuin .  Cum  igitur  Angelus  sit  in  loco  per  appli- 
cationem  virtutis  suce  ad  locurn  ,  sequitur ,  quol 
Tion  sit  uhique ,  nec  in  pluribus  locis  ,  sed  in  u- 
no  loco  tantum  .. 

75.  Sic  igitur ,  coucludit  S.  Dortor :  ,,  Patet 
,,  quod  diversiinode  e^se  in  loco  convenit  corpo- 
,,  ri  ,  &  .Angelo  ,  &  Deo.  ISain  corpus  est  in  lo- 
,,  co  circninscriptive  ,  quia  conunensuratur  loro  j 
,,  Angeliis  autetn  non  circuinscriptive  ,  cum- non 
,,  coininensuretiir  loco  ,  sed  definitive ,  quia  i'a 
,,  est  in  uno  loco  ,  qiiod  noij  iij  alio.  Deus  «u- 
,,  tein  neque  rircumscriptive,  neque  definitive, 
,,  quia  est   nbique  "  .. 

76.  De  inotii  atitem  lorali  Angeloriim  disseren» 
dum  est  cohaeienier  ad  ea  ,  qnar;  ut^x  dirta  sunt, 
Ut  euim  beiie  observat  S.  Thoinas  q.  53.  anic. 
I.,  sirut  esse  in  loco  asqiiivoce  couvenit  corpori  , 
&  Angelo,  ita  moveri  .  Cum  enim  Angelu».  sjt  io 
loco  |ier  appliraiinnem  suae  virtulis  .  ita  de  iino 
ad  aliernin  loriiin  inovelur  per  cpntactuni  virlii- 
tis  in  diversis  successive  loris .  Hic  aulein.surrps- 
sivus  coulactus  pote»t  esse  vel  coutiuuus  ,   qnaiido 

iiem- 


Materiariis  obstruendum,    qiii  naturas   incorporeas,     &   inexiensas  Scholasticoriim  coinmenta  esse  blattrjnt 


ja 


DISSERTATIO  I.    CAP.  IV. 


nempe  Angeliis  dimittit  successive  lociuu  divisi- 
bileiii  ,  iu  qiio  prius  erat;  vel  etiain  potest  esse 
uon  ccntiniuis.,  quando  Aiigelus  simul  diinittit  to- 
Uiin  locum  ,  in  quo  erat ,  &  toti  alteri  loco  se 
applicat .  Geterum  i\ngelorum  motum ,  sive  cou- 
tinuus  ille  sit ,  sive  non  ,  successivum  esse  opor- 
tet  ,  &  quamvis  sit  rapidissimus  ,  non  potest  ta- 
men  fieri  in  instanti  ,  quod  acuto  juxta,  ac  soli- 
do  ratiocinio  S.  Thomas  osteudit  laud.  quaest.  55. 
art.  3.  (a) . 

77.  JVIoventur  porro  Aiigeli  ,  cum  eorum  mini- 
sterio  ntitur  Deus  ad  nobis  sua  dona  impertien- 
da  ;  unde  de  iis  inquit  Apostolus  ad  H«br,  1.  i4. ,» 
,,  Omnes  suiit  administratorii  spiritus ,  in  mini- 
„  sterium  missi  propter  eos  ,  qui  hasreditatem  ca- 
,,  piunt  salutis.  Quce  verba  expendens  Origenes 
.,  Lib.  V.  contra  Celsum  num.  4«  ^ngelos  dice- 
„  ^flt ,  modo  ad  purissima  ,  eaque  caclestia  loca, 
3,  aut  etiam  supra  coelos  ad  puriores  sedes  ascen- 
,,  dere  ad  offerendas  hominuin  preces  ,  modo  il- 
5,  linc  delabi  ,  ut  unicnique  afferant ,  quod  illi 
,,  Deu3  pro  meritis  couferri  jussit  "  . 

C  A  P  U  T       V. 

Ostenditur  y  Jngelos  esse  natura  sua 
incorruptibiles. 

78.  Oi  Fidem  Catliolicam  consulamus,  nemo 
dubitare  potest ,  Angelos  omnes  tam  bonos  ,  quam 
malos  ,  perpetuo  duraturos  ,  ac  proinde  esse  im- 
mortales  ,  atque  incorruptibiles.  Ac  de  malis  qui- 
dem  asserit  i>..  Judas  in  sua  Epist.  vers.  6.  iilos 
in  judicium  magni  diei  vinculis  ceternis  sub  ca- 
ligine  reservari ;  &  Christus  Dominus  apnd  S. 
IVlalth.  XXV.  4'.  in  extrema  die  dicturus  est  re- 
probis  :  Discedite  maledicti  in  ignem  ceter- 
nuni ,  qui  paratus  est  Diabolo  ,  &  Jngelis  ejus  . 
Qund  si  maii  Angeli  nuuqnain  interituri  sunt  , 
multo  minus  interituri  sunt  boni  ,  qui  ad  Regnnin 
Dei  peitinent ,  quod  ab  Apostolo  ad  Hebr,  XII. 
a8.  irnmobile  dicitur  , 

79.  Scholastici  disputare  coBperuut ,  an  Angeli 
naturasua,  seu  ab  intrinseco  ,  incorruptibiles  siut , 
&  iimnortales  ,  an  vero  dnntaxat  Dei  dono  uatu- 
r.Te  ipsoruiu  superadditoV  Hoc  secundum  jain  an- 
tea  placneratPiatoiii  ifi  Tirnceo  ,  cujus  sententiam 
secuti  sunt  quntquot  ])ntarunt  ,  Angelo»  esse  ex 
spiritu  ,  &  corpore  coinposilos;  at  quemadniodum 
Ivoinines  ,  iia  &.  Angeli  ex  duarum  haruin  partiuin 
dissolutione  iijierire  jiosaint  ,  neque  alia  de  causa 
sint  in  perpetuum  cliiraturi  ,  nisi  quia  suprema 
De.i  Oeatoris  yoluutute.  hoc  viuculum  uuuquam  sit 
4issolveiidum  , 


(a)  Ex  solidn  hac  S.incli  Tlipjnae  doctrlna  ii  rcfel- 
lonliir  ,  (jiii  corjjora  Angt-lfs  ea  eliaui  de  caiisa  tribn.e- 
bnnt,  iit  possent  in  loco  esse  ,  vel  loco  inoveri  .  Ori- 
genes  sane  Lib.  VII.  contra  Celsum,  n.  32.  Scimus , 
if><iiiiebat^_  animuia.  natura.  incQrpoream.,  O-  iwsililem 


80.  At  vero  S.  Tliomas  I.  P.  q.  5o.  art.  5, ,  & 
Lib,  II,  cont.  Geiit.  cap.  55.  multis  rationibus 
evincit ,  quemadmodum  aniujam  luimanam  ,  quae 
substautia  sj^iritualis  est  ,  ita  &  Angelos  ab  oinni 
niateriae  conipositioue  immnnes  esse  natura  sua  , 
&.  ex  intnnsecis  suis  priucipiis  iucorruptibilcs  ,  & 
inimortales .  L'na  autem  hasc  ejus  ratio  nobis  suf- 
liciat :     Nihil    corrumpitur ,    nisi  per  hoc  ,    (juocl 

Jorma  ejus  a  materia  separatur :  unde  cuni  An^ 
geius  sit  ipsa  Jorma  subsistens  (  ntpote  substau- 
tia  peuitus  iucorporea  )  ,  impossibile  est ,  Cjiuod 
ejus  substantia  sit  corruptibilis . 

81.  Ob.  primo.  S.  Paulus  Ep.  I.  ad  Tim.  VI,. 
1 6.  de  Ueo  loquens  ;  c/ui  solus  ,  inquit ,  habet  im^ 
mortalitatem:  nuUa  ergo  creatura  praeter  Deum 
est  uatura  sua  iminortalis  . 

82.  Resp.  cum  S.  Augustinus  Tract.  XXIII.  in 
Joau.  9.  Tom,  111.,  notnine  immortalitatis  \hiin- 
telligi  itnrnutabiUtatem  ,  quae  proprie  soli  Deo  con- 
venit :  ut  euiiu  S.  T  houias  observat  I.  P.  quaest,- 
9.  artic.  2.  omnes  creaturae  ,  etiam  incorporeas  , 
suut  mutabiles  ,  primo  quantum  ad  esse  ,  saltera 
habita  ratione  diviuae  potentiae  ,  a  qua  in  nihilum 
redigi  possunt;  secundo  ratione  finis  ,  a  quo  pos- 
suiit  delicere ;  deinuni  quautum  ad  accidentia , 
quae  etiain  substantiis  spiritualibus  ,  &  iucorporeis 
iusunt  ,  &  ab  eis  removeri  possunt .  Hanc  eaindein 
Paulini  textus  explicationem  tradit  S.  Beruardus 
Serm.  LXXXI.  iu  Cantica  uum.  5. 

85.  Obj.  secundo .  Saiict.  Gregorius  Magnus 
Lib,  XVI.  Moral.  cap.  18.  de  creaturis  loquens  ,, 
Omnia  ,  inquit  ,  tenderent  in  nihilum  ,  nisi  ea 
manus  omnipotentis  conservaret  :  ergo  etiam  An-' 
geli  natura  sua  in  niiiilum  tendunt  ,  &  sola  Dei 
omnipotentia  conservautur  . 

84.  Rcspondet  S.  Thomas  ,  certe  etiam  Angelos- 
iudigere  manu  conservatrice  Dei ,  nou  quia  in  eis 
sit  aliquod  corruptionis  principium  ,  ut  est  iii  re- 
bus  iiuiterialibus ,  sed  quia  esse  Angelorum  de- 
jjendet  a  Deo  ,  sicut  a  causa  ,  &  Deus  pnsset  il- 
iud  in  nihilum  redigere  ,  subtraheudo  suam  con- 
servationein  .. 

85,  Ob.  tertio  plura  SS.  Patrum  testiinonia  , 
qui  docent  Augelos  ,  uon  natura  ,  sed  gralia  esse 
iinniortales  .  Unum  ,  vel  alterum  atleramns  speci- 
ininis  loco .  S.  Ambrosius  Lib.  I.  de  Fide  acl 
Gratianum  capit,  2,  sic  ait :  Negue  Angelus  im- 
mortalis  est  naturaliter  ,  cujus  imrnortalitas  in 
voluntate  est  Creatoris  ,  S,  Hierouyinus  Lib.  II. 
Dialog.  contra  Pelagianos  cap,  5.  explicaus  ver- 
ba  Apostoli  supra  nuin.  81.  laudata  ,  inqnit:  .,  Le- 
„  giinus  immortale»  Angelos  ,  imniortales  Thro- 
„  uos  ,  &  Dominationes ,  celerasque  virtules  .  Sed 
.,  solus  Deus  est    immortalis  ,    quia  uon    est   per 

in  nnllo  corporeo  consistere  loco  ,  quin  indigear  cor~ 
pore  ad  natnrani  illnis  loci  accommjilafo  .  tt  n.  3o. 
Etiamsi  corpore  opns  haheamns  ,  cnm  ad  alios  nsus  j^ 
tum  «t  in  Ivco  corporeo  siiitus  Crc.. 


DE  COGNITIOIVE 

„  gratiam  ,  ut  cetera  ,  sed  per  naturain  "  .  Hujiis 
geiieris  multo  plura  legi  possuut  apud  Petaviuin 
Lih.  I.  de  Angelis  cap.  5. 

8G.  Resp.  mirandum  non  esse,  aliquos  Kccle- 
siac  Patres  ,  qui  Angelos  non  oinnino  incorporeos 
esse  putarunt ,  putasse  eliain  ensdein  non  esse  na- 
tura  sua  inc«rruptibiles  ,  &  iinmortalei ;  gralia 
autem  id  consecutos  fuisse  ,  Deo  sic  disponente  , 
ut  nunquam  iili  spiritu*  a  suis  corporibus  separa- 
reiitur  . 

87.  Praeterea  enrum  verba  possunt  iiitelligi  de 
eratia,  quae  non  sit  donuin  orciinis  supernatiira- 
lis  ,  sed  qucB  duntaxat  indicet  liberam  Dei  volun- 
tatem  ,  qua  voluit  Angelos  talis  naturae  condere  , 
«juas  iiullum  liaberet  corru|)tionis  priiiripiiuii  . 

88.  Demum  S.  Thomas  Iiic  ad  priinuin  ciMn 
sihi  objecisstt  verba  S.  Joannis  Damascei.i  Lib. 
Jl.  de  Fide  orthod.  cap.  5.  dicentis  ,  Angelum  es- 
se  suhstanliaryi  intelleclualem  gratia  ,  Ci>  non 
natwa  immortalem  ,  ila  respondet  :  ,,  Dainasce- 
,,  nns  accipit  iinmortalitatein  perfectain,  qu.-e  in- 
,,  cludit  oinnimodam  innnutabilitatem  ,  quia  o- 
,,  mnis  inutalio  est  quacdam  mors,  nt  Augustinus 
„  dicit  (  Lib.  III,  cont.  Maximinuin  r.ap.  12  ). 
„  Perfectam  antein  imnuilabilitatem  Aogeli  nonnisi 
„  per  gratiam  assequunti.r  "  . 

89.  Obj.  ultiino  .  In  Syiiodo  VI.  generali  anno 
681.  Act.  II.  probata  fuit  epistola  Sophronii  Pa- 
triarcliae  Jerosolymitani ,  in  qua  ])0stquain  dixis- 
set ,  inteUigibilia  ,  &  iuvisibilia  non  mori  ,  ueque 
cnrrumpi  ,  sicut  rebus  sensibilibus  accidit ,  ita 
subdit:  ,,  INeque  tamen  natura  sunt  immortalia  , 
„  aut  ad  inrorruptam  subslantiain  transitum  fe- 
„  cerunt  .  Verum  gratiain  iis  indulsit  Deus  ,  quae 
„  ab  corruptela  ,  dc  iiiteritu  illa  vindicat  .  Sic  ho- 
„  iniinnn  aniina;  corruptionis  expertes  inanent  : 
„  sic  iinmor'ates  jjerseverant  Angeli  ,  non  qnia 
,,  naturam  revera  incorruptam  habeant ,  ut  dixi- 
,,  inus ,  aut  substantia  proprie  innnortali  con- 
„  stent  ,  s€d  quod  gratiain  diviiiitus  sortiti  sunt 
,,  largilricem  iminortalilalis  ,  &  incorruptibilitatij 
„  coiiciliatricem  "  .  (  Usi  sumus  versione  Dion. 
Petavii   hoc  cap.  5.  nuin.  4-   )  . 

90.  Hesp. ,  haec  Sophronii  verba  esse  similiter 
explicanda  ;  srilicet  Angelos  ,  alque  animas  homi- 
luim  esse  quidein  iniinortales  ,  at  non  )ure  suo  , 
atqtie     independenter    a    henefica    Dei    manu  ,    a 

ua  Niciit  a  nihilo  educli  fuerunt  ,  ila  perpetuo  in- 
igent  con^ervari  ,  iie  in  nihiium  revertanlur  , 
Dicuntur  vero  natiira  sua  immorlales,  secus  ao 
rcs  sensihiles  ,  &  niateriales ,  quia  cuin  sint  sub- 
staniiae  Minplires,  iiuiluin  habeut  iu  se  corrnptio- 
nis  principiuin  , 

CAPUT  VI. 

De  Cognitione  Angelorum  ,. 

91.  l.itellectu ,  &  volur.iate  esse  prasditos  An- 
gelos  ex  ipsa  eorum  defiuitione  (  supra  uuui.  3.  ), 


2 


ANGELORUM .  ty 

S.  Jo.  Damasceui  abnnde  liquet;  &  operae  dispen- 
dium  foret  ,  iii  re  ininiine  dubia  ex  sacris  Litle- 
ris  ,  vel  sanclis  Palribus  argumcnta  conquirere  . 
Se(i  iioiuiulla  de  cognilioue  Angelorum  uolatu  di- 
gna  sunt  . 

92.  Ac  primo  quidem  ,  cum  superius  ostensuin 
sit  ,  eos  esse  j)uras  menles ,  aique  oinnino  incor- 
poreos  ,  manifeste  seqiiitiir,  cogniiionem  Angelo- 
ruin  esse  tantunnnodo  inttlhctualem  ,  iion  atitein 
partiin  inlelleclualein  ,  parliin  seiisibilem  ,  nl  est 
cognitio  homiuum  ,  qui  anima  ,  &  corpore  con- 
staut  ;  qua  de  re  legendus  S.  Thoinas  I.  P.  qu. 
54.  art.  5.  nbi  eliam  explicat  quaedam  SS.  Pa- 
truin  dicta  ,  quibus  tribui  videtur  Angelis  cogni- 
tio  sensitiva  ,  ik  experimentalis  . 

93.  Secundo  certum  est  ,  Angelos  non  cognosce- 
re  objecta  in  propria  sua  essentia ,  quod  solius. 
Dei  est  propriuin  ,  cujus  essentia  omnia  conlinet . 
Indigeut  ergo  Angeli  speciebus  ad  cognoscenduin  : 
hx  specie»  non  suut  accept*  a  rebus  ,  ut  in  110- 
bis  contingit  ;  veruin  suiit  Angelis  conu.iturales  a 
Deo  in  ipsoruni  conditione  impresiiTJ,  ad  oiniiia 
intelligenda  ,  quae  ipsis  naluraliler  coguoscere  com- 
pelit  .  Nullas  autem  in  Angelis  esse  possunt  spe- 
cies  a  rebns  ipsis  acceptae  ;  ueqne  enim  Angeli 
habent  sensus,  cpe  quorum  possiut  a  rebus  ma- 
terialibus  species  haurire  ,  ut  menti  repr«senten- 
tur  ,  quoJ  perspiciie  S.  Thomas  ostendit  qii.  55. 
art.  2. 

g4.  Imo  hoc  pertinel  ad  perfectior.eni  intelle» 
ctus  AngeLici  ,  ut  tctam  suam  cognitionein  lubue- 
rint  ab  initio  per  species  rerum  divinitus  infusas ,. 
non  autcin  debeal  succeshive  per  species  acquisi- 
tas  eam  sibi  procurare  .  Uude  etiain  Ezech.  XX  VIII.. 
i4.  seq.  dicitur:  Tu  Cheruh  extentus  O"  prote- 
gens  ....  perjectus  in  i'iis  tuis  a  die  coji  litionis. 
tiice ,  Et  S.  Thoinas  quaest.  55.  art.  2.  de  .4uge- 
lis  inquit :  ,,  Suam  pertectionem  intelligibilein  con*-- 
„  se(}uuntur  per  inlelligibilem  elfluxum  ,  quo  a  Deo 
„  species  rerum  cognitarum  acceperunt  siinul 
„  cuin  intellectuali  natura  "  .  Hanc  doctriuam  tra- 
dit  etiani  S.  Augustiuu»  Lib.  II.  de  Gen,  a^l  litt.. 
cap.  8.  Tom.  III. 

95.  Mnlta  alia  acute  ,  &  profunde  docet  S.- 
Thomas  in  qnaest.  58.  ,  cpiae  tota  e>l  de  rno.lo  cn- 
gnitionis  angelicce  .  Sed  prarcipue  nolaiiila  suut  , 
quas  habet  in  duobus  articulis  terlio  ,  &  quarto  , 
ubi  osiendit  ,  Angelos  noii  cognoscere  ob|Pcta,  ue- 
que  discurren  lo,  neqiie  componendo,  &  dividen  lo , 

96.  Et  quantum  ad  primum,  majoris  clarilali» 
gratia  du[)lirein  oporlet  distingucre  di<cursuin  .  .\- 
lius  e*t  eniin  discursus,  quo  uniim  objectum  suc- 
ces^ive  post  alind  inlelleclus  iioster  cogno.scit  ,  & 
luiiic  discursum  neino  Angelis  deiiegabit  ,  qui  con- 
sideret  ,  eos  non  esse  seinper  in  aciu  intellijiendi 
oiniiia  ,  sed  modo  uiunn  ,  modo  aliad  ,  saltem  lo- 
qiiendo  de  ea  cognitioue,  qua  res  cognosrunt  per 
Sipecies  sibi  congenitas:  ,,  Angeli  ,  inquit  S.  Do- 
„  ctor  qu.  5S.  art.  1,  ea  cognilione,  qua  cogiio- 
,,  scuut  res  per  Verbum  ,    oinnia  cognoscnnt  una 

«  iu- 


'4.  DISSERTATIO  I.    CAP.  VI. 

„  intellfgibili  specie,  qnae  est  esseutia  divina  ;  & 

jj  ideo  ojnuia    sininl  cognoscnnt  . . . ,  ea   vero  co- 

„  goitione,    qna  cognoscunt  res  per  species  inna- 

„  tas,  oinnia  illa  simnl  poisnnt  intelligere,  qnac 

„  uua  specie  cognoscnntur  ,  non  antein  illa  ,  qnae 

„  diversis  "  ..  Hoe  ergo  sensu  cognitio  Angelorum 

cst  per  discursum  .. 

97..Sed  discursus    vere ,    &  proprie    talis  tnnc 

habetur ,    quaudo  a  propositionibus    notis  progre- 

diinur  ad  ignotas  in  prioribns  contentas  ,  &  a  prin- 

cipiis  ad    conchisiones .    Hic    anteni    discursns  iu 

Angeloruni  cognitione  non  est.  „  Intellectus  homi- 

„  num  ,  inqult  S.  Thomas  art.  3.  per  quemdam 

„  niotum  ,    &  discursum  intellectualis  operationis. 

„  perfectionem  in  cognitione    veritatis   adipiscun- 

„  tnrj    dum  sciHcet  ex  uno  cognito  \n  aliud  co- 

„  guitum  procedunt  .  Si  autem  statim  in  ipsa  co- 

;,  gnitione    principii  noti   inspicerent    quasi  notas 

„  omnes  conchisiones  consequentes ,  iu  eis  discur- 

„  sns  locum  non  haberet .  Et  hoc  est  in  Angelis, 

„  qnia  statim  in  illis  ,  qnae  primo  naturaliter  co- 

.,  gnoscnnt ,  inspiciunt  omnia  ,  quaecumque  in  eis 
„  cognosci  possnnt,  "  .. 

98.  Probat  insuper  S.  Prseceptor  art.  4.  in  An- 
gelorLim  cognitione ,  ntpote  simplici ,  nnllam  esse 
compositionem,  &  divisionem  ,  cnjusmodi  est  in 
uostra  cognitione  :  „  Qnia  non  statim  in  prima  ap- 
,,  prehensione  alicnjns  primi  apprehensi  potest  iu- 
„  spicere,  quidquid  in  eo  continetnr ;  quod  con- 
„  tingit  ex  debilitate  Inminis  intellectualis  iii  no- 
5,  bis  ..  Res  contra  se  habet  in  /Ingelb ;  curn  e- 
„  nim  in  eo  sit  lumen  intellectuale  perfectnm  ,, 
5,  cum  sit  specnlnm  purnm  ,  &  clarissimum  ,  ut 
„  dicit  Dionysius  ,  relinquitur ,  quod  Angelus  , 
„  sicut  non  intelligit  ratiocinando  ,  ita  noii  intel- 
„  ligit  componeudo  5  &  dividendo", 

99.  Pauca  demum  addamus  de  celebri  divisio- 
ne  coguitionis  angelicas  iu  matutinam ,  &  ver- 
spertinam  ,  de  qna  S.  Tl^omas  agit  art.  6.  &  7. 
Haec  angelicae  cognilionis  di>«ti]jctio  debetur  S.  Au- 
gustiuo  ,  qui  recte  cbservavit ,  res  creatas  duplici 
modo  ab  Angelis  videri ;  primo  in  Verbo  Divino, 
in  quo  sunt  omnium  ,  etiam  quoe  temporaliterfa- 
eta  sunt  ,  ceternce  rationes  ,  tamquam.  in  eo  , 
fer  quod  Jacta  sunt  omnia.;  deinde  in  seipsis  , 
non  quasi  Angeli  a  rebns  creatis  ideas  ,  ac  notio' 
nes  accipiant  ,  quod  falsum  esse  snperins  nnm. 
95.  ohservavimus  ,  sed  in  ideis  sibi  a  Deo  Crea- 
lore  inditis .  Primam  cognitionem  S.  Doctor  voca- 
vit.  matminam  ,  quia  est  mnlto  clarior  ,  qnam 
altera ,  &  qnain  proiude  vespertinani  appellan- 
dam.esse  ceusuit .    Cognitio  (/uippe  ,    inquii  Lib.. 


XI.  de  Civ.  Dei  cap.  7.  creaturce  in  seipsa  de- 
coloratior  est ,  ut  ita  dicam  ,  quam  cum  in  Dei 
sapientia  cognoscitur  (a)  . 

100.  Haec  tamen  dnplipis  cognitionis  distinctio 
matutinoe  ,  &  vespertinoe  m  maiis  Angelis  locnin 
non.  habet ,  qui  beatifica  visioue  Dei  sua  culpa 
orbati  satit ;  sola  proinde  pollent  cognitione  vesper^ 
tina  ex  rerum  ideis ,  quae  in  ipsis  remanserunt  j, 
provenieute .. 

CAPUT  VI  r.. 

De  objecto  cognitionis  Angelicce , 

loi.  Vjertissimnm  est,  non  omnia  omnino  ab) 
Angelis  cognosri ;  solus  euiin  Deus  est  omniscius ; 
propterea  non  inutiliter  quaeritur ,  quaenam  ab  iis. 
cognoscantur  ,  &  quasnam  ignorentur  .  S.  Thomas 
qu.  56.  &  57.  duplex  distinguit  Angelicae  cogui- 
tionis  objectum,  niuim  immateriale ,  materiale 
alterum ;  &  uos  eodein  duce  pauca  de  utroque  di- 
cemus  .. 

102.  Et  primo  dnbitari  neqnit ,  Angelum  co- 
gnoscere  seipsnm  ,  &  quidem  per  suam  ipsam  es- 
seutiam  intellectni  conjunctam  .  Nain  Angeli  sub- 
stantia  intelligibilis  est  ,  cum  sit  forma  per  se 
subsistens :  deinde  cum  h«c  ipsa  snbstantia  sit  u- 
nita  intellectui  angelico  ,  immediate  ,  &  sine  ulla 
alia  specie  debet  ab  ipso  Angelo  cognosci  ,  sicuti 
lux  per  seipsam  videtur  ab  oculo ,  Vid,  S.  Tho- 
mas  art.    i.. 

io5.  Secundo  .  Cognoscit  unns  Angelus  alios  An- 
gelos  ,  omnesque  substantias  incorporeas ,  sed  per- 
illarnm  species    sibi  a  Deo  in  ereatione    inditas  , 
per  qnas  ingpnitas  species  etiarn  objecta.  corporea 
cognoscit  in  propriis  eorum  natnris  . 

104.  Tertio ..  Angelus  naturali  sua  virtute  a  co- 
gnitione  sni,  aliarumqne  rerum  creatarnm  ascen- 
dit  ad  cognoscendum,  Deum  ,  qnod  ut  ostendat  S. 
Thomas  art.  5. ,  triplicem  distiuguit  Dei;  cognitio- 
ijein  ;  primo  per  praesentiam  suae  esseutias  in  co- 
gnosceute  ;  secundo  per  prassentiam  snae  similitu- 
dinis  in  potentia  coguoscitiva  ,  sicut  lapis  videtur 
a.b  oculo  per  ejns  similitndiuem.  in  oculo  excita- 
tam  ;  tertio  quando  similitudo  rei  cognitae  non  ab- 
ipsa  re  cognita  desumitnr  ,  sed  a  inedio  aliquo, 
in  quo  repraesentatur  ,  ut  cum  liominem  videmus 
per  ejus  iinaginem,  in  speculo  .  Primo  inodo  noii 
potest  ab  Angelo  cognosci  Deus  virfnte  sua  natu- 
rali ,  sed  soluin  per  lumen  gloriae  .  Tertio  niodo 
nos  coguoscimns  Denm  per  qnamdam  ejus  simi- 
litudinem.  in.  rebus    creatis-.-  Goguoscuut  ergo  Aii^ 


(a)  Hanc.  snaTn.sententiira  f.ise  explicavit  S.  Docfor- 
11)  Lib-  l\'.  de  Gen.  ad  litteram  c.  22.*  se(/.  nhi  ad- 
y*rtms  ennmerationemsex  dienitn  ,  (j„a:  ]foitnr  Cen. 
3,'  non  pos.e  intelli-i  de  diebns  (jui  al>  ortn  solis  ..stf.ie 
ad  OGcaMiin  (lenmri  .solent  ,/jnia  tali.s  dies  nonnisi  tunc 
mcepit,  (p.ando.condit.is  est  sol ,  solnn  n.uein  dici  fa- 
awu.  quarta  die ,  coUisit  eaindem.  dierum  enumeratio- 


npm  dehere  aho  rnodo  intelligi ,  scilicet  de  cognitione 
Angelorntn  ,  qiiib.i.s  sex  reri.in  creatafiin  genera  sMcces- 
sive  reprflfsentat.i'  fnHre  .  Et  primo  (j'ii(Iem.in  Verbo  di- 
vinoj  (jiia?  co^nitio  ,  iitpote  priinorfiialis  ,  dintar  ma~ 
tutuia ;  po.stea  aiitcm  in  pro|.ria  rcnim  natiira  ,  (fia» 
cogiiitio  (licitiir  i'espertina  .  iJe  liac  S.  Aiigust.  senttn- 
tia  vid.  supra  Tom.   111.  pag.  007.  n.   jo5. 


DE  OBJECTO  COGNITIONIS  AKGELICAE. 


i5 


peli  Dcnm  virliite  sua  naturali  secimdo  modo , 
hoc  est  per  ipsiuj  Dui  iniaginein  ,  quam  in  si-i- 
psis  vident ,  iitpote  in  eornin  subslantia  iinpressain  . 

io5.  Qnantum  vero  ad  res  materiales  ,  priino 
certum  est ,  eas  ab  intellectu  Angelico  cognosci 
per  suas  intelligibiles  species  ,  sicuti  coguoscuniur 
a  iiobis ;  cum  lioc  tanien  discrimine ,  quod  iio- 
strae  intelligibiles  species  sunt  ab  ipsis  rebus  de- 
sumptae,  iu  Angelis  autein  suut  a  Deo  ipso  iin- 
missa-  . 

io6.  Secundo .  Neque  solum  Angeli  cognoscunt 
res  materiales  iii  uuiversali  ,  seu  omnia  reruin  ge- 
riera ,  sed  eas  cogiioscunt  etiam  in  particulari : 
quod  aliqui  inficiati  sunt  ,  quia  singularia  attin- 
guntur  per  sensus  corporeos  ^  quibus  Angeli  ca- 
rent  .  Angeli  enim  ,  ut  bene  observat  S.  Tliomas 
q.  57.  art.  2. ,  per  species  a  Deo  indUas  res  co- 
snoscunt ,  nt>?i  solum  quantum  ad  naluram  u- 
niversalem  ,  sed  etiam  secundum  earum  singu- 
laritatem ,  inquantum  sunt  quoedam  reprcesenta- 
tiones  multiplicatce  illius  unicce  ,  &  simplicis  es- 
sentiie . 

107.  Et  luTcc  nullam  fere  patiuntur  ditficulta- 
tem  .  Noii  ita  autem  se  res  habet  ,  ubi  agitur  de 
cognitione  futuroruin  ,  ac  de  cognitione  nostrarum 
cogitationuin  .  Quamobrem  hasc  duo  distinctis  ca- 
pitibus  exponemus . 

CAPUT     VIII. 

Ostenditur  ,  ab  ^rigelis  certo  non  cognosci  fu- 
tura  contingentia ,  &  lihera  ,  nisi  ex  specia- 
U  Dei  revelatione, 

108.  r  "tura  contiugentia  ea  dicimus,  qujc  ex 
forfuito ,  &  contingenti  causarum  naturalium  con- 
cursu  pendent ,  ut  varia;  aeris  teinpestates,  inorbi, 
alia»que  corporum  uostrorum  aflectiones  .  Futura 
autem  libera,  quae  a  nostrae  voluntatis  determina- 
tione  in  utramque  parlem  flexibili  oriniitur  .  De 
utrisque  quaeritur  ,  utrum  naturali  Angelorum  co- 
gnitioni  subsiiit. 

109.  S.  Tli.  l.P.  q.  57.  arl.  3.  ita  quaestionem 
resolvit  :  ,,  Quae  ex  suis  causis  proveuiunt ,  ut  in 
„  pluribus  ,  cognoscuntur  ,  non  y)er  certiludinein  , 
„  sed  per  conjecturam;  sicut  medicus  prascognoscit 
„  sanitatem  infinni  ,  &  iste  modus  cogiioscendi 
,,  futura  adest  Angelis ,  &  tanto  magis  ,  quam 
„  nobis,  quanto  inagis  rerum  causas  &  uuiversa- 
„  lius  ,  &  j)erfectius  coguoscnnt :  sicut  medici  , 
,,  qui  acutius  vident  causas  ,  meliiis  de  futuro  sta- 
„  tu  aegritudinis  prognosticantur .  Quae  vero  pro- 
„  veniunl  ex  causis  suis ,  ut  in  paucioribus ,  pe- 
„  nitus  sunt  ignota  ,  sicut  casualia  &  fortuita  "  . 
Idque  multo  magis  diceudum  est  d«  futuris  libe- 
ris ,  quoruin  nulla  alia  est  causa ,  quam  libera 
nostrae   voluutatis  determinatio  . 

110.  Et  haec  quidem  docet  S.  Thomas  de  co- 
gnitioue  f  uturorum  io  suis  eausis ,    Sed  si  loqua- 


mur  de  cogiiitione  futurorum  in  seipsis  ,  haec  iion 
conveiiit  ,  um  Deo  ,  quia  solus  Deiis  videt  omnn 
,,  in  sua  aternitate  ,  quae  cuin  sit  siniplex  ,  toti 
„  teinpori  ade^t  ,  &  ipsuin  conoludit ;  &  ideo  u- 
„  nius  Dei  intuitus  fertur  in  omnia  ,  qua:  agun- 
„  tur  per  totum  teinpus ,  sicut  in  pracsentia  ,  & 
5,  videt  omnia  ,  ut  iii  seipsis  sunt  .  Angelicus  au- 
„  tein  intellectuj,  &  quilibet  intellectus  creatuj 
„  deficit  ab  aeteruitate  Divina  ;  uiide  non  potest 
„  ab  aliquo  intellectn  crealo  cognosci  futuruin  , 
„  ut  est  iii  suo  esse  "  .  Quaestio  igitur  sohim  est 
de  certa  futurorum  contingentium ,  &  liberorum 
coguitione  in  suis  causis  . 

111.  Facile  autem  ostenditur ,  ha?c  futura  con- 
tingentia  ,  &  libera  naturali  Angelorum  cognitioni 
ininime  subesse  ,  saltem  certa;  ,  quamvis  aliqua- 
tenus  cognosci  queant  ex  quibusdam  signis  ,  quae 
Angelis  facilius  innotescuut ,  quain  nobis  ,  cum 
majori  iutelligendi  vi^  atque  experientia  polleant . 

112.  Ostenditur  autem  id  priino  ex  sacris  Lit- 
teris ,  quas  futurorum  istorum  certam  cognitionem 
soli  Deo  reservatam  esse  dicuut ;  imo  eam  ,  ut 
verae  divinitatis  characterem  nobis  propouunt  .  I- 
saiae  XLI.  23.  „  Auniintiate  ,  quae  ventura  sunt  io 
„  futuruin  ,  &  sciemus ,  quia  Dii  estis  vos  j  & 
„  cap.  XLVI.  g.  Ego  sum  Deus  .  ..  ,  nec  esl  si- 
„  milis  inei  ,  anmincians  ab  exordio  novissimuin 
„  &  ab  iuitio  quae  necdum  facta  sunt  "  .  Ac  de- 
mum  Daniel  cap.  II.  27.  ita  ^'abuchodonosorem 
alloquebatur:  Aljsteriujn,  quod  Eex  intelli^nt  ^ 
sapienies,  magi ,  arioli ,  C>  aruspices  nequeunc 
indicare  Regi  j  sed  est  Deus  ia  coelo  revelans 
mjsteria  ,  qui  indicavit  tthi,  Rex  Nabuchodono- 
sor,  quoe  ventura  sunt  in  novissimis  temponbus , 
Qucin  locum  expendens  S.  Hierouymus  ita  pro- 
^equitur  :  Frustra  igitur  ab  kominihus  qucens  in 
terra  ,  quod  Deus  solus  novit  in  ccelo  .  Si  vero 
Angeli  nativa  sua  virtute  cognoscerent  futura  ,  non 
posset  in  hac  praevisione  verae  divinitatis  chara- 
cter  constitui ,  neque  haec  praevisio  soli  Deo  re- 
servata  dici  . 

II 5.  Idipsum  confirmant  passim  Sancti  Patres . 
S.  Jo.  Chrysostomus  Hom.  XlX.  in  Joaniiein  num. 
2.  de  praedictione  futurorum  iuquit :  IIoc  maxi- 
me  opus  Dei  est  ,  quod  non  possunt  Dcemones 
imitari  ,  eliamsi  admodum  contendant  .  Et  ante 
ipsum  Tertullianus  in  Apologetico  cap.  20.  in- 
quit  :  Idoneum  ,  opinor  ,  testimonium  divinitatis 
veritas  est  divinationis .  S.  Hilarius  Lib.  IX.  de 
Trinit.  inquit :  Proprium  Deo  ,  quid  aliud  est  y 
quam  cognitio  futurorum  ?  Ac  demuin  Sanctiis 
Cyrillus  Lib.  IV".  in  Jo.  Nulli  alii,  inquit ,  quam 
uni ,  ac  soli  naturali  Deo  futura  nosse  ,  con^xmit, 

II 4*  Sutfragatur  suo  modo  huic  veritati  etiam 
ratio  .  Angeli  enim  non  possunt  videre  haec  futu- 
ra  contingentia  in  seipsis  ,  quia  ut  inquit  S.  Tho- 
mas  I.  P.  quccst.  86.  art.  4«  ,  lioc  inodo  cagnosci 
non  pussunt ,  nisi  a  Deo  ,  cui  etiam  sunt  prce- 
sentia ,  dum  in  cursu  rerum  sunt  futura,  in- 
quantum  ejus  inluitus  simul  fertut  supra  totunt 

tem- 


■i6 


DISSEPiTATIO 


nemporis  cursum  (  vid.  siip.  uum.  iio.  )  .  ISe- 
qiie  Angeli  possunt  eadein  fiitura  iii  suis  causis 
cogiioscere  ,  quia  illae  siiapte  iiatura  sunt  inditfe- 
reiites ,  utpote  liberae  ,  vel  contingetites  .  In  causa 
autein  indetermiuata,  &  iiiditFerenti  uon  potest  co- 
guosci  etfectus  ,  nisi  conjectura  . 

1 15.  Assertio  tamen  nostra  potissimnm  intiititur, 
iion  ralionibus  philosophicis  ,  sed  luouleutis  Sacr. 
Litterarum  ,  Sanctoruinqiie  Patrum  testiinoniis  , 
propter  qna?  nonniiUi  Theologi  ininiine  dubitaut, 
eain  in  revelatis  fidei  dogmatibus  recensere ,  nt 
Jueuin  in  suis  Institut.  theol. 

ii6.  ()b.  primo:  IVlulta  futura  contingentia , 
•&  libera  ab  Angelis  bonis  ,  iino  &  a  malis  prae- 
dicta  inveniuntur :  ergo  &c. 

117.  Resp.  cmn  S.  Jo.  Damasc.  Lib.  II.  „  De 
-,,  fide  orthodoxa  cap.  4«  Futura  nec  Angeli  Dei 
.5,  noverunt ,  nec  DaJtnones  ;  ea  tatneu  pr?edicunt 
•,,  Angeli,  nempe  Deo  ipsis  detegcute  ,  ac  prae- 
„  nuntiare  mandante  ,  quo  fit ,  ut  quas  ab  ipsis 
.,,  praedicuntur  ,  omnia  eveniant  .  Quin  &  Da?- 
.5,  inones  qnoque  praedicunt  ,  interdum  scilicet  , 
,,  quia  ea  ,  qnae  procul  geruntur  ,  rernunt  ;  in~ 
.„  terduin  sola  conjectatione  ,  unde  &  Stcpe  men- 
„  tiuntur;  nec  fides  illis  est  adhibenda  ,  etiamsi 
,,  eo,  quo  diximus  ,  modo  saspe  vera  dicant .  " 
'Hinc  illorum  oracula  plerumque  erant  ambigua  , 
&  flexiloqua  ,  ut  cuicumque  eventni  faciie  pns- 
■sent  adaptari  .  Sed  de  vaticiniis  Dapinonuin  sitis 
multa  dixiinus  iu  I.  P.  Tom.  I.  Diss.  II.  cap.  8. 

118.  Atque  hoc  inodo  explicari  possnnt  non- 
tiullae  futurorum  praedictiones  ,  quas  S.  Augusti- 
■nus  memorat  Lib.  XII.  de  Genes.  ad  Litteram 
cap.  17.,  &  seq.  Aliqua  enim  potuernnt  a  Dae- 
monibus  praevideri,  &  quaedam  eliam  casu  eve- 
nire  (a)  . 

119.  Dices.  Vetus ,  &  pervulgata  apud  innltos 
opinio  est  ,  animum  habere  in  se  quamdam  divi- 
iiandi  viin  ,  quae  praecipue  apparet  in  moribun- 
dis ;  quarum  divinationum  multa  proferuntur  e- 
xeinpla  cum  a  profauis  ,  tum  etiam  ab  ecclesia- 
eticis  Scriptoribus  ,  ut  a  S.  Gregorio  Magno  Lib. 
JV.  Dialog.  cap.  26. ,    &  27.  ubi  primo   statuit , 


I.   CAP.  VIII. 

ipsam  aliquando  animarum  vim  suhtilitate  sua 
alujuid  prcwidere  ,  aliquando  aulem  exituras  de 
corpore  animas  per  revelalionem  venlura  cogno- 
scere  .  Deinde  ad  id  comprobandum  varia  atlert 
experimenta , 

120.  Resp.  ,  hanc  qaorumdain  Philosophorum , 
maxime  Platonicorum  ,  opinionem  oinni  carere 
fundamento.  Eain  refert  ,  &  simul  refutatS.  Au- 
gustinns  Lib.  XII.  de  Genes.  ad  Litteram  cap. 
i5.  Si  ita  est ,  inqnit ,  cur  iioa  semper  poiest 
aniina  divinare  futura  ,  cum  semper  velit  ?  Re- 
fellit  similiter  Augustini  fidus  sectator  S.  Thomas 
2.2.  quasst.  172.  art.  i.,  qui  etiain  inentein  San- 
cti  Grcgorii  explicat  :  ,,  Quod  anima  quando  ab- 
„  straliitur  a  corporalibus ,  aptior  redditur  ad  per- 
,5  cipiendum  influxum  spiritualiuin  substantiarum, 
,,  &  etiam  ad  [)ercipiendum  sul)tiles  motus  ,  qui 
„  ex  impressionibus  naturalium  causarnm  in  i- 
,,  maginatione  humana  relinquuntur ,  a  quibus  per- 
„  cipiendis  anima  iinpeditur  ,  cuin  fuerit  circa 
,,  sensibilia  occupata  (<?>)  . 

121.  Obj.  secundo  ex  ratione  .  Angeli  qun5cuni- 
que  cognoscunt,  cognoscunt  per  species  a  Deo  in- 
tusas,  nou  autem  per  species  acceptas  a  rebus  , 
ut  superius  num.  qd.  dictum  est :  vel  ergo  per  hu- 
jnsmodi  species  cognoscnnt  causarum  eftectus  ,  an- 
teqnain  eveniant ,  vel  nec  cognoscere  polerunt , 
postquam  evenerint  . 

122.  Resp. ,  effectus  causarum  ,  antequam  eve- 
niant ,  cognosci  ab  Angelis,  ut  possibiles  ,  postea 
vero,  cognosci  ut  praesentes ,  ac  demum  postquam 
jam  prasteriernnt  ,  cognosci  ut  praeteritos  ;  semper 
antem  cognosci  per  easdem  species  sibi  a  Deo  in- 
ditas  ;  ita  ut  nonnisi  connotatio  objecti  varietur  . 
Hoc  plusquam  evidens  est ,  quando  agitur  de  co- 
gnitione  reruin  praeteritarum  ;  neque  enim  Angeli 
novis  speciebus  indigent ,  ut  res  ,  quas  praesentes 
viderant  ,  postea  ut  j)raeteritas  noscant  .  Ita  etiani 
poterunt  res ,  quas  prius  cognoscebant  ut  possibi- 
les ,  postea  ut  praesentes  noscere  ,  quin  novae  iin- 
mittantnr  species  . 

225.  Dices  primo .  Et  cur  ergo  hujusmodi  spe- 
cies  Angelorum  imiatas,    quae  repraesentant  possi- 

bi- 


(a)  "Ex.  gr.  niim.  35.  narrat ,  a  qiiodam  patiente  spi- 
riliim  imniiindiim  praedici  consuevisse  ,  cjiiando  ad  eiim 
veniehat  qnid.im  Presbyter  ex  distantia  dnodecim  mi- 
li.iriim  ,  &  qiiidem  ciim  oinnil)ns  circmnstantiis  loco- 
riim  ,  8c  tcTnporum  .  Niim.  36.  ((uemdam  plireneticiim 
praedixisse  mortem  cujiisdam  femin.T  .  Niimer.  37. 
(jiiemdain  piieriim  acerrimis  doloribus  criiciafum  sae- 
pius  vidisse  diios  liomines  ,  alterum  provectioris  .Tta- 
tis,  altenim  piierum  ,  a  (jnibiis  de  tempore,  (jiio  cru- 
fiiatiis  renovari  debtbant ,  &  de  remediis  cdocebatur  . 
Nimi.  46.  qiiosdiim  juvenes  per  jocum  se  astrologos  si- 
miilflsse  ,  &  cuidam  multa  vera  praedixisse  ,  atijiie  in- 
ter  alia  adventuin  filii  sui ,  de  quo  maxime  sollicitus 
erat,  (jiii  reipsa  eodem  tempore  supervenit .  Num.  47- 
quemdam  pariter  joco  j^rapdixisse  se(juenti  nocte  liomi- 
•nfm  in  proxima  s_ylva  a  leone  interemium  iri  ,  cjuod 
&  lactiira  est  :  «iiias  pra;dictiones  ,    quomodo  fiant ,  C^ 


scire  difflciUitmm ,  (&-  disserere  ,  atque  exflicare  ope- 
rosissimuin  S.  Paler  reputabat  .  Niliil  tamen  in  iisest, 
(jiiod  naturalem  Dflpinonum  faciiltatem  siiperet ;  Sc  ni- 
Jiil,  (jnod  probet ,  veram  rnliirorum  contingentiiim  ,  & 
liberonim  cognitionem  sine  Dei  revelatione  liaberi  posse  . 
(i)  In  iitroque  caj).  26.  &c  27.  &  S.  Gregorius  pro- 
posuit  iiniim  tantum  exemplum  jirfledictionis  naturalis, 
quae  tamen  ca.sni  potitis  (jiiam  praevisioni  adscribi  po- 
tiiit  ;  nimirum  cnjusdam  a?groti ,  ({iii  vestibns  se  in- 
diiit ,  dicens  velle  se  ad  Beati  Xysti  Ecclesiam  via  Ap- 
jiia  pergere  ;  ingravescente  postinodum  morbo  defiin- 
ctiis  est ,  &  cum  deLiiisset  eius  eadaver  apiid  B.  Ja- 
niiarium  via  Praenestina  sejielin  ,  mutato  consilio  fiiit 
in  eaEcclesia  B.  Xisti ,  ut  ille  pra»dixerat  ,  sepiiltum. 
Alia  exempla  ,  qii.Te  ibidem  aflert  S.  Gregorius  ,  reve- 
lationibiis  divinis  tribuit,  non  autein  naturali  anima- 
rum  vi  futura  cognoscendi . 


ANGELI  NON  COGNOSCUNT  FUTUftA. 


«7 


bilia ,  praesenlia  ,  &  praeterita  ,   iioii  repraeseutant 
etiam  fiitura? 

124.  Resp.  Sanctiis  Thoinas  hic  ad  3.,  quia  , 
ea  ,  quae  prxseiitia  sunt ,  habent  riatumm  ,  per 
quani  assiniilantur  speciebus ,  quce  sunt  in  men- 
te  Angeli ,  t^  sic  per  eas  cognosci  possunt .  Sed 
quce  Jutura  sunt ,  iiondum  habent  naturam  ,  per 
quam  illis  assimilentur  ,  unde  per  eas  cognosci 
non  possunt ,  Geterum  non  tam  liic  quaeritur , 
quid  Angeli  cogiioscere  possint  ,  quam  quid  rei- 
psa  cognoscant .  Et  priina  ac  capitalis  ratio  pcti 
debet  ex  Sacris  Litteris  ,  in  quibus  cognitio  futu- 
rorum  soli  Deo  reservatur  ;  quibus  inhasreutes  Sau- 
cti  Patres ,  ac  praGcipue  S.  1  homas  cum  toto  Theo- 
logoruin  clioro  certam  eoruindcm  futurorum  noii- 
tiain  ,  sechisa  reveiatiooe  ,   Angelis  denegat . 

125.  Dices  secundo.  Prjcsens  ,  &  futurum  sunt 
differentifle  temporis :  sed  intellectus  Angelicus  est 
supra  tenipus  ,  &  inensuratur  aevo  ;  ergo  queinad- 
moduin  Angeli  cognoscunt  proesentia ,  ita  cogno- 
scere  debent  &  futura  . 

126.  Resp.  iterum  S.  Thomas  ad  2.,,  Quod  li- 
,,  cet  intellectus  Angeli  sit  supra  tempus ,  quo 
,,  mensurantur  corporales  motus ,  est  tamen  in 
„  intcilectu  Angeli  tempus  secundum  successionein 
,,  infelligibih'um  conceptionuin ,  secundum  quod 
„  dicit  Augustinus  (  Lib.  VIII.  de  Gen.  ad  Litt. 
,,  cap.  20. ,  &  seq.  )  ,  quod  Deus  inovet  spiritua- 
5,  lem  creaturam  per  teinpus,  &  ita  cuin  sit  suc- 
„  cessio  in  intellectu  Angeli  ,  non  omnia ,  quae 
„  aguntur  per  totum  tempus  ,  sunt  ei  pracsentia  "  . 

127.  Quanquain  vero  ,  ut  hactenus  demonstra- 
vimus  ,  Angeli  nativa  sua  virtute  futura  contin- 
gentia ,  &  libera  ininime  cognoscant ,  ea  tamen 
uonnunquam  cognoscunt  ex  revelatione  divina  ,  & 
Angeli  quidem  boni  ex  visione  Dei  intuitiva  ,  ina- 
li  vero  ex  manifestatione  Angelorum  bonorum  , 
Deo  volente  ,  eis  facta .  Et  tantum  illi  audiunt  , 
inquit  S.  AugustinusLib.  VL  de  Trinit.  cap.  17., 
quantum  opus  esse  ille  judicat ,  cui  subjecta  sunt 
omnia . 


(a)  Contra  fallaces  Divinatorum  fmpostnras  mnha 
scripsit  celeJjris  Jo.  Piciis  Coines  Mirandiilaniis  in  Xif. 
Libris  arfc.  /tstrologos  .  Tribiis  quocjue  libris  Astrolo- 
giiim  dnnnatricein  oppiignavit  Hier.  Savonarola  ;  toti- 
tleinfjiie  libros  eiJidit  Ben.  Pererius  de  Magia  ,  Obier- 
vat.  soinnioruin  ,  O"  diiunatione  aslrologica  ,  iit  iniiltos 
alios  praetereain  ,  tam  ex  nostro,  qiiain  ex  Proiestan- 
tiiim  coetii .  Iino  non  pauci  inter  ipsos  gentiles  vanita- 
tem  ostenderiint  ,  ut  Sextiis  Empiriciis  in  V.  Lihro  adi: 
Mathematicos  y  Sc  Tiillius  iii  Lih.  II.  de  Di\una^.  ,  nbi 
capit.  47-  ''■''C  inter  alia  vanissim^  Iuijiis  artis  exernpla 
affert  :  (^tiain  inultH  ego  Poinpejo  ,  (/liiim  iiiultu  Crasso  , 
qiiam  multa  huic  Cttsari  a  Chald.tis  ificta  mernini :  ne- 
minem  eoruin  ,  nisi  senectute ,  m.u  doiiii  ,  cnm  clarita- 
te  esse  moritiiruin  ,  Post  aiitem  jiire  miratiir  ,  ailluic 
fiiisse  quosdam  ,  qui  iis  crederent  ,  ciim  pr.tdicta  i/uo- 
tidie    {'ideant  vel  ex  eventn  refelli  . 

(6)  Nemo  Scholasticoniin  ,  qiiod  sciam  ,  Angelis  ab- 
soliite  tribuit  omniiim  internanim  liominum  cogitatio- 
iJuin  notitiain  i    sed  adhuc  locuin   inler  se  dissentiemli 

Gazzanig  a  Theol,  Tom.  IV, 


128.  Ex  hactenus  dictis  manlfeste  consequitur , 
vanas  esse  Astrologorum  ,  Gonethliacorum  ,  alio- 
ruinque  hujusmodi  impostorum  diviiiationes,  qui- 
bus  non  simplices  soluni  ,  &  imperitos  ,  sed  etiain 
doctos  ,  snmniosque  viros  s-rpe  decipiinit .  Eos  da- 
innavit  Sixtus  V.  in  sua  Consiitutione  edita  nonij 
Jan.  i58G. ,  qu.-B  incipit :  Cceli  ,  (j)-  terrce  crca- 
tor  Deus  ;  (Jamnatio  qu.ie  confirmata  fuit  ab 
IJrbano  \'\\\,  Constit,  Inscrutabdis  5x.  Martii 
iG5i.  (a)  . 

C  A  P  U  T      IX. 

Ostenditur  ab  Angelis  non  cognosci  internas 
hominum  cogitationes . 

129.  J.  heologi  hac  de  re  in  varias  distraiuin- 
tur  sententias  (A) .  Nos  S.  nostrum  Praeceptorem 
sequentes  hoc  art.  sine  ulla  dubitatione  asserimus, 
internas ,  &  secretas  nostras  cogitationes  ab  Ange- 
lis  non  cognosci  ,  iiisi  peraliquod  signum  ,  vel  ef- 
fectuin  exterius  nianifestentur  ,  quod  non  raro  con- 
tingere  solet  ;  timentes  enim  pallescunt  ,  verecnn- 
di  erubescunt ,  &  aliae  passiones  saspe  exteriori- 
bus  quibusdam  signis  manifestantnr ;  prausertiin 
ex  variis  motiljus  oculorum  ,  qui  j^ropterea  non  i- 
nepte  vocantur  animi  jenestrce  . 

i5o.  Et  primo  haec  sententia  est  sacris  Littcris 
omnino  conlormis  ,  quas  multis  in  locis  cognitio- 
nem  cordis  ita  Deo  soli  tribuunt  ,  ut  quasi  per  e- 
pitlietum  Deus  appoUetur  scrutator  cordium.  Lib. 
I.  Reg.  XVI.  7.  Homo  i'idet  ea  ,  quoe  patent  , 
Dominus  autem  inluetur  cor  .  Psal.  VII.  Scru- 
tatis  corda  ,  &  renes  Deus .  Jeremia;  XVII.  10. 
Ego  Dominus  scrutans  cor,  &  probans  renes  . 
Apocal.  II.  45.  Ego  sum  scrutans  renes  ,  &  cor- 
da.  Imo  hoc  esse  soli  Deo  reservatum  ,  aperte  do- 
cet  Salomon  5.  Reg.  VIII.  Sg.  ,  &  2.  Paralip.  VI. 
5o.  inquiens  :  Tu  nosti  sohts  cor  omnium  filio' 
rum  hominam  . 

i5i.  Frustra  aiitem  haec,  aliaque  idgeaus  sacr. 

Scri- 

invenerunt .  Nam  Scotus  cnm  aliqnihus  sr.fs  asseclis 
putavit  ,  Angelos  nativa  sua  vi  po«se  cognoscere  oHines 
liorniniim  cogitationes  ,  Deum  tarnen  iis  denegare  siiiirn 
generaletn  conciirsiitn  ,  iiac  cordiiirn  perscnitaiione  sibi 
soli  reservata  .  Qiiidam  inentii  cogitationcs  a  lijjeris  vo- 
Iiintatis  determinatiohibiis  suljliliter  diitinxenmt ,  &  pri- 
nns  posse  ab  Angelis  naluraliter  cognosci  ,  non  aiitcm 
secundas  dociienint ;  de  (jna  sententia  vid.  Vasqiiee 
Disp.  110.  in  l.  P.  S.  Tbotn*  cjp.  i.  Alii  distinxenint 
inter  siibstantiam  cogitationiiin  ,  ac  volitionem  ,  Sc  ea- 
riimdem  relationem  ad  objecta  ,  vel  tmein  ,  aiit  circiim- 
stantias  alias ;  &  Iias  qiiidem  cogno^sci  ab  Angelis  non 
gosse  nobiscnm  sentiunt,  secus  vtro  cogltationiim ,  ac 
volinonnm  siibstantiani .  H^c  opinio  tribiiitiir  Giiillcl- 
mo  Parisitnsl  ,  Hcnr.  Gandavensi  ,  &  Herven  .  Diifan- 
diis  demiiin  a  comrnuni  Tlieologoriim  docirjna  facile 
recedens  ,  jirob.ibile  existimat  ,  omnes  Iioinin{im  cogi- 
tationes  ,  ac  volitiones  pr.Tsenles  aJj  Angelis  naturali- 
ter  cognosci ,  non  autem  praeteritas  ,  aut  futuras . 


i3  DISSERTATIO I. 

Scriptnrnnim  oracula  qiiis  eliulere  tentaret ,  fiiigeii- 
do,  liis  soli  Deo  tribiii  cognitioiiein  otnniani  iui- 
ing.noruin  cordium  ;  ita  ut  uliqua  salteni  nostra- 
runi  cogitationum  pars  Angelis  naturaliter  innote- 
sceret . 

102.  PVustra  ,  inquam;  nam  prinio  liaec  exceptio 
nullum  Iiabet  fundamentum  ,  ac  seipsa  ruit .  De- 
inde  si  Angeli  possunt  aliquas  interiias  homiuum 
cogifationes  nullu  exteriori  signo  nianifesfatas  natu- 
raliter  cognoscere ,  non  video  ,  car  non  possint  o- 
junes,  nt  non  amplius  Deus  solus  dicatur  scruta- 
tor  cordium ,  Ci/  reiium  , 

1  55.  Acceditetiam  auctoritas  quorumdam  veterum 
Ecclesite  l'atrum  ,  qui  laudata  sacrarum  Litterarum 
oracula  ita  intcllexerunt ,  ut  nemini  prorsus  pras- 
ter  Deuin  concederent  iramanarum  cogitationum 
cognitionem  .  Sanctus  Hieronymus  expHcans  ea 
verba  Jerem.  XVII.  Ego  Dominiis  scrutcuis  cor , 
inquit :  Pcr  guce  discitjius  ,  quod  7iuUus  scit  co- 
gilationes  hominum  ,  iiisi  solus  Deus-<, 

i34.  Praeterea  Patres  benemulti  inde  etiam  a«l- 
versus  Arianos  veram  ,  con-substantialemque  Jesu 
Ciiristi  divinitatem  comprobarunt  ,  qaodille  secre- 
las  liominum  cogitationes  cognoverit  ,  quod  solius 
Dei  proprium  est.  S.  Jo.  Chrysostomus  Hom.  XXIV. 
al.  XXIII.  in  Jo.  explicans  ea  verba  cap.  II.  25. 
Opus  ei  non  erat ,  ut  quis  testimonium  perhibe- 
ret  de  homine ;  ipse  enim  sciehat ,  quid  esset  in 
Jiomine,  inquit:  Nosse ,  quce  in  corde  hominum 
swit ,  illius  tantum  est ,  qui  fmxit  sigillatini  cor- 
da  ,  nempe  solius  Dei ,.,  non  egebat  testibus  ,  ut 
■eas  ,  quas  formaverat ,  mentes  cognosceret ,  E- 
tiam  S.  Hieronymus  in  cap.  IX.  Malth.  ex  iis 
verbis :  Cum  vidisset  Jesus  cogitaliones  eorum  , 
ita  pro  divinitate  Jesu  Christi  adstruenda  argumen- 
falur  :  Si  autem  de  Salvatore  dicitur  :  i-idens  au- 
tem  cogitationes  eorum  Jesus  ;  nullusque  potesi 
videre  cogitationes  eorum  ,  nisi  sohis  Deus :  er- 
go  Christus  Deus  est ,  qui  scrutatur  corda ,  & 
probat  renes .  Eodem  argumento  nsus  fuerat  in 
cap.  XV^II.  Jeremiae  :  ac  denique  pluribus  aliis  o- 
missis  ,  S.  Ambrosius  in  cap.  V.  Lncae  nuin.  I2. 
Dominus ,  inquit ,  occultorum  cognitione  Dewn  se 
esse  demonstrat .  Quod  sanctorum  Patrum  argu- 
niei}fam  fuisset  ad  probandam  Christi  Divinitatein 
iiieptum  ,  si  eliam  Angeli  possent  occuhas  homi- 
Tjum  cogitationes  sua  virtute  detegere  . 

i35,  Postremo  hanc  sententiam  ita  probat  S. 
Thomas  hic  art.  4«  „  Voluntas  rationalis  creaturae 
,,  soli  Deo  subjacet ,  &  ipse  solus  in  eam  opera- 
,,  ri  potest,  qui  est  principale  ejus  objectum  ,  ut 
„  ultimus  finis  .  Et  ideo  ea  ,  quae  ex  voluntate  so- 
„  la  dependent ,  vel  quae  in  voluntafe  sola  sunt  , 
5,  soli  Deo  sunt  nota  .  Manifestum  est  aiifem  ,  quod 
,,  ex  sola  voluntate  dependet  ,  quod  aliquis  actu 
.,,  aliqiia  consideret ;  quia  cnm  aliquis  habet  ha- 
„  bitum  scientiae  ,  vel  species  intelligibiles  in  eo 
„  existentes,  utitur  eis  ,  cum  vult  .  Et  ideo  dicit 
„  Aposfolus  I.  Cor.  II.  ii.,  quod  quae  sunt  ho- 
„  minis  iiemo  novit ,    nisi  spiritus  hoininis ,    qui 


CAP.  IX. 


„  in  ipso  est  "  .  Allae  luijus  veritatis  raliones  af- 
ferur.tur  a  S.  Thoma  q.  VIII.  de  verit.  art.  i5.  , 
&  ab  aliis  Theologis .  Veruntamen  si  etiam  nul- 
lum  jiactenus  argumentum  omnino  demonstrati- 
vum  ex  ratione  fuisset  allatum  ,  non  tainen  nuta- 
ret  propositio  nostra ,  quae  potissimuin  innititur 
auctoritati  sacrarum  Litterarum ,  sanctorum  Pa- 
trum  ,  &  omnium  pene  Theologorum  . 

i56.  Ob.  primo  .  Sanctus  Gregorius  Magnu^ 
Lib.  XVIII.  Moral.  cap.  48.  olim  27.  de  Beatis 
post  resurrectionem  inquit :  Ipsa  eorum  claritas 
vicissim  sibi  in  alternis  cordibus  patet ,  &  cum 
uniuscujusque  volunlas  attenditur  ,  simul  &  con- 
scienlia  penetratur .  At  vero  lleati  post  resurr*- 
ctionem  crunt  similes  Angelis  ,  ut  dicitur  Matth. 
XXU.  S.  Gregorio  prosivit  S.  AuguStinus  Lib. 
XXII.  de  Civit.  Dei  cap.  29.  dicens  de  tempore 
resurrectionis  :  Patebunt  etiam  cogitationes  nostrce 
invicem  nohis  :  ergo  &c. 

iS^.  Deinde  Sanct.  Augustinus  Lib.  I.  Contra 
Academicos  cap.  6.  Tom.  I.  narrat ,  quemdain 
flagitiosissimam  liominem  Albicerium  nomine  Car- 
thagine  occultissimag  res  cognovisse ;  cum  autein 
quidain  experiendi  causa  ab  eo  flagitasset ,  ut  si- 
bi  diceret ,  quidnam  eo  niomento  secum  ipse  ta- 
citus  cogitaret ,  illico  respondisse  ,  cogitare  quein- 
dam  Virgilii  versum  ;  cumque  alter  ilerum  infer- 
rogasset ,  queni  versum  cogitatione  volveret  ,  Albi- 
cerium  versum  ipsum  securus  recitasse  .  Hanc  pro- 
fecto  nofitiain  nonnisi  a  Daemone  ATbicerius  habe- 
re  potuit ;  noscunt  ergo  Daemcues  cogitationes  ho- 
minum  ,  multoque  magis  Angeli  boni  .  Non  pau- 
ca  sirailia  cum  apud  Sanctam  Angastinum  ,  tuin 
apud  alios  auctores  haud  raro  occurrnnt  . 

i58.  Resp.  Primain  S.  Gregorii  testimonium  i- 
ta  explicat  S.  Thoinas,  nt  soluin  velit  S.  Pafer  , 
nuUam  tunc  amplius  faturam  carnis  crassitiem  , 
qnae  oculos  nostros  a  mentis  intiiitu  impediat:  un- 
de  subdit :  Ibi  quippe  uniuscujusque  mentem  ab 
alterius  oculis  tnembrorum  corpulentia  non  ab- 
scondet .  Hoc  certe  impedimentum  toUetar  in  re- 
surrectione  corporurn ;  nec  modo  est  in  Angelis  . 
Sed  aliud  impedimentum  remanet ,  scilicet  volun- 
tatis  claudentis  suas  arcanas  cogitationes .  In  bea- 
ta  autein  resurrectione  fortasse  neque  hoc  impedi- 
mentam  erit ,  iit  Saucti  velint  suas  cogitationes  a- 
lios  latere  .  Saltem  qualitatem  mentis ,  quantum 
ad  quantitatem  gratiae ,  &  gloria; ,  repraesenfabit 
ciaritas  corporis ;  &  sic  unus  mentem  alterius 
videre  poterit  .  Atque  hoc  eodein  sensu  locutus  vi- 
detnr  S.  Augustinus  laud.  loco  de  Civit.  Del. 

I  39,  Quod  ex  alio  S.  Augusfini  opere  ailatum 
fuit ;  imo  quas  in  banc  rem  similia  ex  aliorum 
liisforiis  referri  possunt  ,  si  vcra  siint ,  debent  ita 
explicari  ,  ut  illas  cogita;tiones  ,  quantumvis  inter- 
nae  ,  &  occultae  ,  fuerint  tamen  quibusdam  exte- 
rioribus  signis  inanifestatae ;  unde  Daemones ,  qno- 
rum  ingenium  acutissimum  est  ,  potuerint  illas  sal- 
tem  conjectara  cognoscere  .  S.  Hieronyinus  in  Ps. 
XVI.  ad  vers,  20.  Diabolus  ,    iuquit ,    in  anima 

in" 


DE  COGNIT.  INTERN.  COGITAT. 


intrinsecus  nescit ,  guid  cogitet  homo ,  nisi  per 
textcriores  rnotus  inteiligut .  Certe  Arioli  Clialdjjo- 
niin  iiou  potiieriitit  Nabiiclioduiiosor  soiniiiiini  iii- 
diciire  ;  iino  protestali  sunt  ,  iieinineni.  id  iaccre 
posse  ,  exccptis  Diis ,  (^uorurn  non  ast  cum  Jio- 
minibus  conversatio,  Ddu.  II, 

i/(().  Id  liiciilfnter  explicavit  ipse  S.  Aiigtisti- 
iins  iii  Lih.  de  Divinat.  D^vinonunu  c»j).  G.  Toin. 
VI.  iuijiiieiis:  ,,  Alicjii.uido  D^xinones  ^  liouii- 
j,  nuin  dis|jositiones ,  non  soluin  voce  prolatas  , 
j,  veruin  etiain  cogitalione  c^iiceptas  ,  cuin  sigu;i 
„  qii.x\Iain  ex  aiiiuio  expriiniiiitur  in  corpore  ,  to- 
„  la  facilitate  perdiscurit ,  atque  liinc  eliain  inul- 
„  ta  futura  prasnunciant  ,  aliis  videlicet  nvira  ,  qui 
j,  i>ta  disposita  noii  iiovenmt.  Sicut  cniin  apparet 
„  coucitatior  aniini  niotus  iu  vultu  ,  ut  ab  liojiii- 
5,  nibus  quoque  aliquid  lorinsecus  agnoscalur  , 
,,  quod  intriijsecus  agitur  ,  ita  iion  debet  esse  in- 
,,  credibile  ,  si  etiain  leiiiorei  cogitationes  dent  a- 
,,  liqua  sigiia  per  corpus ,  quas  obtuso  sensu  ho- 
,,  ininuin  cognosci  non  possunt  ,  acuto  autein  Das- 
,,  inonuin  possunt  (<i)  "  , 

i4i.  (^eteruin  eodein  in  loco  S.  Pater  ostendit, 
saepe  Dirinones  falli  ,  &  fallere ,  quod  posset  iii- 
ijuineris  exeniplis  illustrari  .  iusigue  profecto  e- 
Xeinj)luni  liabeinus  in  Job  ,  queni  ,  nt  observat 
Si  Patcr  Lib.  XII.  de  Gen.  al  Litt.  cap.  17., 
ccrle  non  teutasset  Diabolns ,  si  potuisset  nobilem, 
ac  mirauilein  ipsius  patieutiam  inlcrius  cernere  , 
qua  superandus  erat ,  Insuper  idein  S.  Augusti- 
iHis  locclaud.  cont.  Academ.  tcbtatur ,  Albice- 
riuin  ipsuni  rnulta  scepe  falsa  dixisSe  :  iino  fi- 
denler  provocat,  nl  ali(('ii3  proferatur  ex  lioc  ge- 
iiere  lioininiiin  ,  qui  consultus  nunquani  de  respou- 
sjs  suis  dubitaverit  ,  nunquain  postrenio  falsa  re- 
ajjouderit  ,  At:  vero  si  Dccmones  naturali  sua  vi 
arcana  huinana  peuetrareut ,  seinper  posseut  per 
snos  iniuistros  vera   niaiiifestare  , 

142.  Dices  .  Certuiu  ebt  ,  ab  Augelis  omnes  seo- 
sibiles  iniagines,  quar?  excitantur  in  iiostra  plianta- 
sia  ,  plene  cognosci  ,  cum  haec  siut  corporeae:  cur 
ergo  coguobcere  uou  poterunt  ea  ,  quae  suut  ia  ia- 

(rt)  H.inctamen  docirinam  de  cognitione  ex  solis  si- 
gnis  exteriorlbiis  S.  Pnter  in  Lib.  \{.  Rectrat.  cap.  3o. 
it.i  emollivit  :  Rein  dixi  occuitissimam  aiulaciore  atse- 
veratione  i  (fitaiii  ileiiii  .  /Vam  /jervenire  ista  ad  noiitiim 
Djiinonum  per  nonmiUa  etium  experimenta  comperluiii 
est  .  Sed  utrtiin  si^^n,t.(/ii.sdam  deatnr  ex  cov/tore  co,?t- 
tuntiiiin  illis  sensifjitia  ,  nos  aiitein  latentia  ;  an  ai'a 
vi  ,  O"  ea  spirituali  ita  cognoscant  ,  ant  dijJiciUtine  fio- 
test  ab  hominihits  ,  aut  oinnino  non  potest  inveniri .  Ati- 
diatnr  eti.im  S.  Thomjs  (^)ii.Tst.  XVI.  de  tnalo  art.  8. 
Sicut  Augdstinus  dicit  Uh,  de  Gen.adlttt.y  &  in  U6. 
rfe  Divinat.  D.xin'm.  cap.  5.,  coinpertuin  est  certis  in- 
dtciis  ,  (/uod  D.tmonPs  cugitationes  hominnin  aUqnaUter  ■ 
cognosciint  ;  (/aas-(/uidem  cuntingil  dupUciter  cognosce~ 
re  ;  nno  modt  secundum  (/uod  videntur  in  seipstsy  si- 
cut  ali(/uis  hoino  jiroprias  cogitationes  cogno'Cit  ;  alio 
viodo  /ycr  aUi/ua  cor/HiraUa  signa,  </v.od  inaxime  inani- 
fes'uin  est  ,  cum  ex  inieriorilnts  cogitationibus  hoino  du~ 
citur  in  ali</uain  passiontnit  i/ux  si  /uerit  veheiuens  ,  «r 


'9 

(|uain 


tellectu  ,  cdin  h.x-c  similiora  Angelis  siul 
qiia*  suiit.il)   ph.uit.uia  ? 

i45.  Kespond.  cuin  S.  Thoina  hic  ad  3.  neg, 
cons.  Qiianquain.  eniin  Angeli  possint  cogiioscere 
quol  est  in  appetitii  ,  CS'  in  apprtthensthne  phan- 
tasiica  hrutorum  aninialium  ,  Cy  etiam  honinurn, 
stuzundum  quod  in  eis  quandoque  appelitus  sen- 
sitivus  procedit  in  actum  ,  sequens  aliqiuim  im- 
pressionc/i  corporalem  ,  sicut  in  hrutis  semper 
est  i  non  tanien  oportet ,  quod  /Ingeli  cognoscant 
motum  appetitus  sensitivi ,  O*  apprehensionem 
phantastictvn  hoininis  ^.  secunduin  quol  inoven- 
tur  a  i-oUintate  ,  O*  rationt  ...  quia  mtellectus  , 
&  voluntas  non  subjacent  appetUui  sensitivo  , 
^  phantasiue ,  sed  potest  eis  diversimole  utt  . 
Similitudo  aulem  illa  ,  qiiae  est  inter  acliones  a- 
ninic-e,  &  coguitioaem  Aiigcloruin  ,  facit,  ut  111» 
possint  cognosni ,  non  auteiii.ut  reipsa  cognoscantur. 

i44'  Dices  iteruin .  Angeli  cognoscuiii  oinues 
potentias  aiiimae  ;  tuin  habilus  internos  iiitellectus  , 
ik  voluiitatis :  ergo  etiam  cognosccre  possuiit  actus  , 
qui  iiide  tluunt,  scilicet  cogitationes,  &-volilioijes. 

145.  Kcsp.  etiam  concesso  ant.  ,  de  quo  dubi- 
tari  ineriio  potest ,  &  a  Contensoiiio  ,  aliis(j(ie  ne- 
gatur  ,  filsuin  esse  consequens  ,  «altein  de  cogni- 
lioiie  ctrt.i  singuloruin  acJuuin  ,  quia  seinjjer  a  li- 
bera  hominis  voliuitate  depeiidet  ,  potenlias,  & 
liabitus  illos  ad  actuin  reducerc.  Hiuc  S.  Thomas 
q.  VIII.  de  verit.  art.  lo.  ad  8.  „  Quainvis,  in- 
,,  quit^  notitia  habitualis  cognoicatur  ab  Angelo  , 
,,  tamen.  non  sequitur,  quod  cognoscatur  cognitio 
,,  actualis,  quia  ex  una  habituali  iiotitia  inultae 
,,  considerationes  actuales  progrediuntur ".  Noa 
inficiainur  autem ,  Dasinnnes  his  ,  aliisque  mediis 
posse  conjoctando  saepius  arcanas  hoininum  cogi- 
tationes  detegcre  .  Si  enim  id  aliquando.  possunt 
homines,  juxta  illud  Proverb.  XXVII.  19.  Corda 
hominwn  rnanijesta  sunt  prudentibus ;  quauto 
magis  id  poterunt  Dc-einones  hoininibus  sagaciores? 

i46.  Obj.  2.  Possunt  Angeli  sese  iu  corda  ho- 
ininum  insinuarei  dicitur  enim  Joanu.  XIII.  2. 
Cuin  Diabolus  misisset  in  cor,    ut  traderet  ewn 

Ju- 

tiain  in  exteriori  apparentin  hahet  idiquid  indiciuin  , 
per  c/uod  potest  etiam  a  grossiorihus  deprehcndi  ;  sicut 
ttmentes  pullescunt  ,  oerecundi  autem  eruhesctint  ,  ut 
Phtiosophns  dicit  in  IJ^.  Ethic.  Scd  ettainti  sit  l".- 
vior  pussio  ,  deprehendi  potest  a  suhtiUhns  inedicis 
per  cnrdis  immutationem ,  (/ua  ex  pulsu  perctpitur .  Hit- 
jusinodi  autem  exteriora  ,  Cr  inlertora.  stgna  cor/yoraUa 
multo  magis  D^mon  cognoscrre  potest  ,  (/ituin  (/uictimque 
homo  .  Et  ideo  certivn.  e<t ,  </uod  Djcmones  alii/uns  co- 
gitationes  hointnum  cognoscere  jiossant  secnnduin  mj- 
dtm  prxdictuin  Oc  At(|iie  Iiinc  etiam  ex[)Iicat>ir ,  (fuo- 
modo  Enprgumeni  dicantnr  tacita  E.xorcist  irnin  pr«- 
cffpta  cognoscere  ,  eis^jne  ohtemptTare  j  niminun  «pian- 
do  ali(|iio  signo  siint  patet.tct.i  j  non  atitem  si  omnino 
mente  E.vorcistartim  tontineantnr  .  Nisi  dicainns  ,  ex 
voliintate  Exorcisl.p  fieri  posse  ,  iit  li.vc  pr-i^cepta  ta- 
cita  (l.Tinonilms  innotescant  ,  (piomoJo  An^eli  suas  in- 
ternas  cogitationes  aliis  patetacinot . 


20 


DISSEllTATIO  I.    CAP.  IX. 


Ju.las  i  &  Actor.  V.  3. ,    ubi  noster  Vulgatiis  le- 

git :  Ananui ,  cur  tentavit  Satanas  cor  tuum  &c. , 

Grasciis  textiis  habet :     Cur  implevU  Satanas  cor 

tuum  &c.  ?    Ita  etiam  hiinc  textuin    legerunt  qui- 

dain  Latini ,  iit  Hieronymus ,  Fulgentius ,    &  Be- 

da  :    poterunt  ergo  etiain  cogitationes  cognoscere  , 

iino  &  excitare.     Reipja  Diabolus  dicitur    mala- 

rum  cogitationum  incensor ;    &  a  S.  Jo.  Dama- 

sceoo  etiain  earumdem  cogitatiOmim  immissor , 

^  147.  Kespond.    cum    Sanclo    Thoina  I.    P.    qu. 

CXI.  art.  2,  ad  2. :  „  Daemones  non  posse  innnit- 

,,  tere  cogitationes ,    interius  eas  causando  ,    cum 

j,  usus  cogitativae  virtutis  subjaceat  voluntati .  Di- 

5,  citur    tamen  Diabolus    incensor    cogitationum  , 

5,  inquantum  incitat  ad    cogitandum  ,     vel  ad  ap- 

„  petendum  cogitata  per  modum  persimdentis,  vel 

5,  passionem  concitantis .  Et  hoc  ipsum  incendere 

„  Damascenus  vocat  immittere  "  . 

148.  Obj.  3.  Secreta  cordium  nostrorum  snnt 
objectum  proportionatum  cognitioni  Angelicas;  sunt 
eiiim  ordinis  naturalis  ,  &  uobis  etiam  fatentibus 
aliqnando  cognoscuntur  ab  Angelis ,  &  quidem 
uon  per  species  ab  ipsis  de  noyo  excitatas ,  sed 
per  species  ii)genitas:  ergo  &c. 

149.  Piesp.  primo:  Si  hasc  ratio  valeret ,  vale- 
let  etiam  ,  ut  probaretur,  futiira  contingentia  ,  & 
libera,  &  distincte  omnia  possibilia  ab  Angelis 
cognosci ;  quod  nemo  asserit  .  Et  illa  enim  couti- 
nentur  intra  sphaeram  cognitiouis  Angelicae  . 

i5o.  Resp.  secundo  .  L't  aliquid  reipsa  ab  An- 
gelis  cognoscatur  ,  iion  sulficere,  quod  illnd  sit  or- 
dinis  uaturalis,  atque  Angelicas  cognitioni  propor- 
tionatum  j  sed  requiri  uherius  ,  ut  illud  habeat  a- 
liquam  connexionem  cum  ipso  Angelorum  intelle- 
ctn  ,  qua  fiat  eidem  intellectui  praesens  .  Ut  vero 
snpra  num.  i55.  cum  S.  Thoma  ostensum  est  , 
interuas  hominum  cogitationes  soli  Deo  ,  &  homi- 
uibus  cogitantibns  praesentes  snnt  .  Id  explicat 
«beriusS.  Doctor  q.  XVT.  de  malo  art.  8.  dicens: 
„  Id  qiiod  cadit  sub  ordine  superioris  causse,  uon 
„  potest  cognosrere  inferior  causa  ,  sed  solum  su- 
„  perior  causa  movens  ,  &  illa  ,  quag  mcvetur  . 
„  Sicut  si  aliquis  civis  est  sub  Praeposito,  tanquam 
,;,  sub  inferiore  causa  ,  &  snb  Rege  ,  tanquam  sub 
„  scprema  ,  uon  poterit  Prappositus  cognoscere  cir- 
„  ca  civem  ,  si  quid  immediate  Rex  circa  ipsuin 
„  ordinaverit;  sed  hoc  sciet  solum  Rex,  &  civis, 
„  qui  movetur  secundum  ordinem  Regis  .  Unde 
,,  cuMi  voluntas  interius  non  pos>it  ab  alio ,  nisi 
„  a  Deo  inoveri  ,  cujus  ordini  immediate  subest , 
„  motus  voluntatis,  &  per  consequens  voluntariae 
„  cogitatiouis,  non  potest  cognosci  ,  neque  a  Dae- 
„  monibu3,  neque  a  quocumque  alio,  nisi  ab  i- 
„  pso  Deo,  <Sc  ab  honiine  volente  ,  &  cogitante  " . 

i5i.  Dices.  Alulta  alia  suut ,  quae  ab  Angelia 
non  dependent,  uec  cum  iis  conuectuntur ,  ut  cor- 
pora  coeleitia,  aniuias  nostra»  &c, ,  quee  tamen  ab 
Angelis  cognoscuntur  :  ergo  &c. 

i52.  Resp.  ,  jiaec  pertinere  ad  physicam  ,  &  na- 
turalera  muudi    perfecliGuem;    coguationes  autem 


ad  ordinem  inoralem,  &  liberam ;  unde  non  se- 
quitur  ,  si  Angelis  prima  nota  sunt,  etiam  alia  in- 
notescere  ,  quae   Deus  voluit  sibi  uni  reservare  . 

i55.  Dices  adhuc  .  Ipsi  etiam  liberi  inteliectus, 
ac  voluntatis  actus  ad  universi  perfectionein  per- 
tineut :  ergo  angelicae  cognitioni  &  ipsi  subesse 
debent . 

154.  Resp. ,  actus  liberos  indetermiiiate  pertine- 
re  ad  universi  perfectionetn  ,  quas  certe  exigit ,  ut 
quemadmodum  in  eo  sunt  etfectus  aliqui  necessa- 
rii  ,  ita  sint  etiam  alii  contingentes,  &Iiberi;  ni- 
hil  tainen  ad  universi  perfectionem  couferre ,  ut 
isti  potius  determinate  actus  liberi  sint  ,  quam  a- 
lii  ;  Augelos  proinde  primum  cognoscere ,  non  aU 
terum  . 

i55.  Obj.  ult.  Angeli  compreheiwlunt  animos 
nostros ;  &  Angeli  superiores  comprehendunt  infe- 
riores  ;  ergo  &c. 

1 56.  Resp.  neg.  cons.  Haec  enim  compreheiisio 
non  exigit ,  ut  ea  etiam  cognoscantur  ,  qnae  a  li- 
bera  liominum  ,  &  Angelorum  voluntate  proce- 
dunt ,  &  quodain  quasi  velamiue  occultantur .  Ne- 
que  ista  Angelorum  comprehensio  infinitas  virtu- 
tis  est ,  ac  Divinae  comprehensioni  aequalis  .  Et  de 
liac  Theologorum  opinione  satis  . 

Quasres,  anJngeli  cognoscant mysteria gratice ? 

157.  Respondet  S.  Thomas  q.  57.  art.  5.  cnm 
in  Angelis  duplex  sit  cognitio  ,  ut  snpra  n.  99, 
dictum  est ,  scilicet  una  naturalis ,  qua  cognoscunt 
res  per  earum  species  sibi  inditas;  alia  superna- 
turalis  ,  scilicet  in  Verbo ,  manifestnm  est ,  prima 
cognitione  Angelos  mysteria  gratiae  cognoscere  noo 
posse  .  „  Est  autem  ,  suhdit  S.  Doctor  ,  alia  An- 
,,  gelorum  cognitio  quae  eos  beatos  facit ,  qua  vi- 
,,  dentVerbum,  &  res  in  Verbo  ;  &  hac  quidem 
„  visioue  cognoscunt  mysteria  gratiae  ,  non  qui- 
„  dem  omnia ,  iiec  aequaliter  omnes ,  sed  secun- 
,,  dum  quod  Deus  voluerit  eis  revelare  ,  secun- 
,,  dum  illud  Apostoli  i.  Cor.  XI.  10.:  Nobis  au- 
,,  tem  revelavit  Deus  per  Spiritum  suum  ;  ita  ta- 
,,  men  quod  snperiores  Angeli  perspicarius  Divi- 
„  nam  sapientiam  contemplantes  ,  plura  myste- 
„  ria  ,  &  altiora  in  ipsa  Dei  visioue  cognoscunt  , 
„  quse  inferioribus  manifestant ,  eos  iIIumii;!ando. 
,,  Et  horum  etiam  mysteriorum  quaedam  a  prin- 
,,  cipio  suae  creationis  cognoverunt ,  quaf^dam  ve- 
5,  ro  postmodum  ,  secundum  quod  eorura  oificiis 
„  convenit ,  edocentur  "  . 

iSB.  In  resp.  autem  ad  primum  argumentuin 
docet ,  mysterium  lucarnationis  divinae  in  gene^ 
rali  fuisse  ab  initio  omnibus  Angelis  revelatum  , 
quia  ad  ipsum  sunt  oinnia  Angelorum  officia  or- 
diuata  ,  Sed  de  specialibus  ejusdem  conditionibus, 
&  circumstantiis  non  fuisse  omnes  Angelos  ab  i- 
nitio  edoctos,  sed  quaedam  postea  cognovisse.  Quem- 
admodum  etiam  Prophetae  posteriores  (  ut  idem 
S.  Thomas  observat  ad  5.  )  plura  de  hoc  myste- 
rio  cognoveruut  ,  quam  priores  .  Unde  S.  Grego- 
rius  Homil.  XVI.  in  Ezechiel.  dicit  :  Per  incre- 
rnenta  temporum  crevit  sciejitia  spiritualium  Pa-* 

trum  , 


DE  LOCUTIONE 

trwn .  Phis  namque  Moyses ,  quam  Abraham  , 
plus  Prophetce  in  ornnipotmtis  Dei  scienlia  e- 
ruditi  sunt .  Origenes  ptitavit ,  An';elo9  imilta  ab 
Apostolis  ,  &  Proplietis  de  (Ihristi  iny«teriis  edo- 
ctos  fuisse  ,  qiiain  seuteiitiain  eti.iin  iioiiiiulli  alii 
Patres  adoptaniiit .  Vid.  Daii.  Huetiiis  iu  Orige- 
7iianis  Lib.  II.  q.  5.  n.  18. 

CAPUT   X. 

De  Locutio?ie  Angelorum  . 

1 59.  JSJ  emini  diibium  est ,  posse  Aiigelos  sibi 
invicein ,  aliisque  suas  cogitationes  inauifestare  , 
&  liiiPc  manifestatio  diciliir  Aogcloruin  locutio  .  I- 
saiae  VI.  5.  Ser;iplu'in  clamabant  altcr  ad  alte- 
rum  j  &  quainsaepissiine  iii  sacris  Litteris  legi- 
inus  ,  Angelos  vel  inter  se  ,  vei  cuin  homiiiibus 
esse  locutos  ;  unde  eiiam  Apostolus  i.  ('orinth. 
Xlll.  I.  inquiebat :  Si  linguis  hominum  loquar  ^ 
t!)'  ^ngflorum  ;  non  quod  Anqeli  habeant  linguas, 
sed  quia  &  ipsi  loquiinlur  locutioiie  iiilellv»rtuali  . 
Praeclare  Sanctus  Gregorius  IVIagnus  Lib.  II.  Mo- 
ral.  cap.  4'  de  Angelis  inquiebat ,  dignum  e^se  , 
ut  mens  nostra  qualitatcm  corporece  locutionis 
excedens  ad  suhlimes  ,  atque  incognitos  modos 
locutio7iis  intimce  susptfidatur  (^a) .  Quaeritur  er- 
go  ,  quoinodo  haec  Angelorum  locutio  fiat . 

160.  Sauct.  Thomas  I.  P.  q.  107.  art.  l.  ,  ut 
locutiouein  Angelorum  aliquo  inodo  exponat ,  e- 
xempluin  petit  a  nobis  ipsis ;  neuipe  quando  raens 
convertit  se  ad  actu  considerandum  ,  quod  habet 
in  habitu  ,  loquitur  ;diquis  sibi  ipsi ;  nam  ipse 
conccptus  inentis  interius  verhum  vocatur  .  Sic  in- 
quit  S.  Doctor :  ,,  Ex  hoc  ,  quod  conceptus  men- 
,,  tis  Angelicae  ordinatur  ad  manifestandum  alte- 
j,  ri  per  voluntatem  ipsius  Angeli  ,  conceptus  inen- 
j,  tis  uuius  Angeli  innotescit  alteri  ;  &  sic  loquitur 
„  unus  Angelus  alteri  :  niliil  est  enim  aliud  loqiii 
5,  ad  alteruin  ,  quain  conceptum  nientis  alteri  ma- 
5,  iiifestare  .  Et  art.  2.  Angeluin  loqui  Aiigelo  ni- 
j,  hil  aliud  est ,  quain  conceptum  suum  ordinare 
5,  ad  hoc  ,  ut  ei  inuotescat  pet  propriam  volun- 
,,  talein  "  . 

161.  Huic  Sanct.  ThomaR  ,  &  Thomistarum  set>- 
teutiae  aliqui  pauci  repugiiant  ,  contendentes  ,  An- 
gelos  sibi  muttio  loqui  ,  vel  per  signa  quaedam 
sensibilia  ,  &.  corporea  in  aliquo  corpore  impressa 
eo  fere  modo  ,  quo  nos  vocem  per  aerem  ditTun- 
diinus  ,  vel  liiteras  in  charta  impriinimus  ,  vel  per 
signa  nescio  quae  spiritualia  Augelis  uota  ,  vel  d'e- 


(a)  Merito  cnlpatnr  Theod.  Beza  ,  qnoJ  in  Com- 
inent.  ad  Kmdat.  Apostol.  fos  intptos  vocaverit  ,  qiii 
di.-pnt<int  iJe  Angelornin  lingnis.  Non  soliiui  eniin 
llieoiogi  ,  sed  etidin  nonnnlli  veteres  P.itres  ex  iis  A- 
postoli  verhis  occasion  m  sninpsenint  de  Angelornin 
locntione  liissercndi  .  Inepti  qtndtrm  snnt  ,  'jni  post 
Tlieoilortim  Mop^nestennm  lianc  locitionem  nostr^e  si- 
luilem  esse  arbitrali,  (^uajstionem  moveruat  de  genere 


ANGELORUM.  ai 

nique  per  notitiam  aclualem  m  intellectu  Ange- 
li  aiidienti»  ab  Angelo  loquente  productam  .  (^uae 
poslremi  seiittntia  Scoto  ,  ejusque  asseclis  placet  . 
INobis  satis  sit  haec  indicasse  ;  qui  autein  plura 
desiderant  ,  adeant  Scholaslicos  ,  qui  de  liis  utrain- 
qiie   pagiiiam   implere  solent  . 

162.  Deo  auteiii  loquuntur  Angeli  ,  cuin  ipsum 
laudant  ,  &  adinirantur  ,  ut  explicat  Saiict.  Grego- 
riuj  M.  laud.  Lib.  II.  Moral.  cap.  4. .  Eidem  e- 
tiain  Deo  loipuinlur  ,  nosUas  orationes  otiereiites  , 
quanquam  Deo  notae  jam  sii!t  .  Angeli  enim  ,  ut 
S.  Augustinus  initio  enarrat.  in  Psal.  78.  Toni. 
IV.  observat ,  quce  hominibus  nuntiant ,  nescienti- 
bus  nuntiant  i  quce  autem  Deo  nuntiant,  scientl 
nuntiant ,  quando  illi  offerunt  orationes  nostras , 
&  ineffabdi  modo  de  actibus  suis  ceternam  ve- 
ritatern  ,  tamquam  Legem  incommutabilem  con- 
sulunt  , 

i65.  Vicissim  etiam  Deus  nobis  per  Angelos  a- 
liquai)do  loquitiir  ,  voluntalein  suuin  indicans  .  S. 
Gregorius  maguus  in  Lib.  XXVIII.  Moral.  cap. 
2.  plures  modos  enumerat ,  quibus  Detis  homini- 
bus  loqiii  dignatus  est  ,  nempe  aliquando  verhis  , 
ut  cum  aetemus  Pater  Christo  Domiuo  ccelitus  re- 
spondit :  &  chirijicavi ,  e>  iterum  chirificaho  : 
aliquando  rebus  ,  ut  cum  electri  species  Ezechieli 
osteosa  est  :  aliqnando  i^erhis  simul ,  <^  rebus  , 
ut  cuin  deambulans  loquebatur  Adamo  ;  neque  e- 
nim  ,  ait  laud.  Sanct.  Pontifex  ,  Adatn  post  cul- 
pam  videre  in  Divinitatis  substaniia  Dominwn 
potuit ,  sed  increpationis  verba  per  Angelum  au- 
divit  i  aliquando  imaginibus  conlis  oculo  ostensis ; 
ut  cum  Jacob  in  somni»  scalain  ad  ccelum  ere- 
ctam  vidit:  aliquando  imaginibus  ante  corporeos 
oculos  ,  ut  cum  Abraham  Angeli  apparuerunt:  a- 
liquando  ccelestihus  substantiis  ;  ut  cuni  vox  de 
nube  in  Christi  baptismo  insonuit :  aliquando  ter- 
renis  substantiis  ,  ut  quando  asina  Balaam  locuta 
est:  aliquando  ccelestibus  simul,  &  terrenis  suh- 
stantiis ,  ut  cum  rubus  coclesti  igne  ardeus  Moj-- 
si  visus  est ;  ac  demuni  substantia  Angehca  inti^ 
nie  prcesente  ,  ut  Zacharice  , 

Quaeres  priino,  an  ut  unus  Angelus  alteri  /o- 
quatur ,  necesse  habeat  eidem  appropinquare  ? 

164.  Affirmant  aliqui  ,  inaxime  propter  ea  ver- 
ba  apud  Prophetam  Zachariam  II.  3.  Ecce  An^e- 
lus  ...  egrediehatur ,  i^  Angelus  aher  egredieba- 
tur  in  occursum  ejus ,  &  dixit  ad  eum  . 

i65.  Verumtamen  id  negat  S.  Thomas  qti.  107, 
art.  L  ,  quia  aclio  intelleriualis  Angeli  omnino  ab- 
stracta  est  a  loco  ,  &  tempore  .  Quae  autem  allata 

suut 

linoti;^ ,  qna  AngeTi  iitnnttir  ,  8c  aliqni  eam  esac  he- 
braicam  ,  ntpote  citeris  simpliciorem  ,  Sc  pertectiorem 
determinarnnt .  V  id.  Ligfootns  in  Ep.  I.  ad  Corinth. 
Xlil.  Siraili  modo  desipiebanf  nonnnlli  Etlinici  »ribu- 
entes  Diis  proprium  ,  &  inaterMle  loqnendi  moduni  lin- 
gua  ,  qn«  ?.  noliis  minime  intelligi  potcst  .  Coasiil.  Ma- 
ximus  Tyrius  Dissert.  XXVI. 


22 


DISSERTATIO  I. 

suDt  ex  Zacharia,  &  qiiae  ex  aliis  Libris.  Cxinoni- 
cis  atlerri  possiint,  facile  expHcaotnr ,  qiiatenus 
Scriptores  sacri  nostro  captui  sese  accommodant  , 
periiide  ac  si  Angeli  more  nostro  agerent ,  ant  o- 
perarentur  . 

i66.  Atque  liinc  fit ,  utAngeli,  &Sancti,  qiun- 
qiiam  toto  calo  a  iiobis  distantes ,  nostras  preces 
e.iKun  internas  ad  ipsos  directas  cogdoscere  possint , 
Sane  si  Lazarns  in.sinn  AbraliaE  recumbens  voces 
divitis.  Epulonis  audire  potuit ,  quanquam  cliaos. 
magnum  inter  utrnmque  esset  Luc.  XVL  ,  &  cur 
uon  poterunt  Angeli ,  &  Beati.nos  audire  de  coelo  . 
Vid.  S.  TJuL  P.  qu.  89.  art.8.. 

167.  Quasres  secnndo,  aa  unus  Jlngelus  possit 
aheri  ita  loqui ,  ut  alii  non  audiant  ? 

16S.  Resp.  S.  Thomas  art.  5.,  id  lieri  onmino 
posse,  Cum  enim  locutio  Angeli ,  nt  mo.v:  dictum 
est  ,  nihil  sit  aiiud  ,  quam  ejusdem  mentis  conce- 
ptus  ad  alium  ordinatns  ,  libernm  autem  illi  sit  , 
conceptum  suuni ,  ad  quem  .  vult ,  ordinare  ,  ma- 
nifeste  consequitur ,  hujusmodi  conceptnm  ab'  illis 
rainime  intelligi  ,  ad  quos  non  dirigitur  , 


CAP.  IX. 


•    C  A  P  U  T      XL 

De  Ordiruhus ,  seu  Choris  An^elorum  . 

169.  JViaximam  esse  Angelprum  mnltitudinem  , 
dnbitari  nonpotest ,  dicente  Daniele  VIL  10.  Mil- 
Ua  milliurn  ministrabant  ei ,  &  decies  millies 
centena  millia  assistehant  ei  ,  nempe  Deo ;  &  S. 
Jpanne  in  ApocaL  V.,i  ij  Erat  numerus  eorum 
(  Angelorum  )  millia  millium  ,  idest  innumerabi- 
lis,  ac  propemodum  infinitus  (a)  .  Jam  vero  in- 
nnnierabilejn  caelestium  spirituum  mnltitudinem  in 
quosdam  ordines ,  sen  classes  distributam  esse  , 
magna  consensu  tara  veteres  Ecclesiae  Patres  ,  qnam 
posteriores.Theologi  dpcuerunt.  Vid.  Sanctiis  Tho= 
mas  L  P.  q.  108. 

1 70.  Sed  primus  ,  ut .  creditur  ,  Diony.siu3.  vul- 
go  Areopagita  tres  hierarchias  ,  &  noveni  esse  An- 
gelorum  ordines  constituit  in  Lib.  de  coelesti  hie- 
rarchia  ,  quem  secutus  S.  Gregorius  Magnus  Hom. 
39.  inEvang.  novem  hos  Angelorum  ordrnes  ex 
diversis  sacrorum  Biblicrum  locis  coJligit ,  irj.qui- 
Lns  sacpius  nominanUir  j4ngeli  ■;  Archangeli  au- 
tem  nomen  habetur  in  Ep,  Canonica  S.  Jtidae  vers. 
9.;  Dominatiomtmyero,  Firtutum,  Potestatum, 
i^  P/mcipatuum.  Ephes.  L  21,    (6),    Thronorum, 

(a).  S.  Hilarlns  Cnn.  18.  m  Matth.  ex  parabola  illa 
Pastoris,  qiii  derelitjuit  oves  99.,  in  deserto  iit  eam  in- 
^.nireret,  q.iae.  perierat  ,  colligit  ,  numenim  oiimiMm 
hommiun  esse  ad  niuner.un  Angelonun,.  ut  im.un  ad 
99..  piitat  enim  in  ove  ,  nn^  perierat,  significari  ge- 
luis  Juun.iniun  ineftabili  Christi  cliaritate  redempt.im  s  • 
iD  99.  aiitem  ovib.is  non  errantihns ,  miiltit.Klinem  coe- 
Jesciiim  Angelor.im.  Ci-i  explrcationi  nonniilli  alii  Pa- 
ircs  snbhcribimt  ,  nt  •  Sanct.  Ambrosius.  ad  cap.  XV. 
Lucae  ,  Sanct.  Gregorius  .Nys,sen.  Lib.  XI.  contra  Eu- 
.nom.    CjnUns    JerosoJjrrait,   Catechesi   XV.,    aliique^ 


Goloss.  I.  16.,  Cheruhim  Ezech.X,  1, ,  Seraphim>. 
Isaiae  VI.  2.  Ex  quibus  apparet ,  Erasmtnn,  Be- 
zam  ,  aliosque  paiicos  inepte  agere  ,  dum  lianc  An- 
gelicorinn  ordinum  distinctionem  ,  tanquam  com- 
mentitiam  ,  explodere  volunt . 

1.71.  Saucti  aiitera  Patres  his  nominibus  noii 
Angelcruin  dotes  ,  aut  officia  ,  sed  veros  ordines  , 
seu  choros  de^ignari  putarunt .  Nam  S.  Gregorius 
Papa  loco  superius  land..  A^o^ew  ,  inquit,  Ange' 
lorum  ordines  diximus ,  quia  videlicet  esse  ,  te- 
stante  sacro  eloquio  ,  scimus  ,  Jngelos  ,  Firtu- 
tes  ,  Potestates ,  Princlpatus  ,  Dominationes  ^ 
Thronos  ,  Cherubini  ,  atque  Seraphim  .. 

172.  Sanct.  etiam  Ignatius  Martyr  Gregorio  mul- 
to  antiquior  in  Epist.  ad  Trallianos  distincte  me- 
morat  Jngelicos  ordines  ....  Virtutum,  ac  Domi- 
natlonwn  discrimina ,  Thronorumque,  t^  Pote- 
statum  varietates  ,  ALonum  magnitudines  ,  Che- 
rubim  ,  ac  Seraphim  excellentias  .  Origenes  quo- 
qne  Lib.  I.  de  principiis  cap.  5.  ,  &  Lib.  IV.  ,  & 
Vl.  contra  Gelsum  aliquos  Angelornm  clioros  c- 
numerat ,  qnanquam  non  omnes .  Et  Sanctus  A- 
thanasius  in  Epist.  ad  Serapionem  postquam  di- 
xisset ,  onmia  a  Deo  facta  suis  propriis  nomini- 
bus  nimcnpari,  nt  coelum,  terram,  homines,  sub- 
dit :  &  ante  hcec  omnia  Angelos ,  Archangelos  , 
Cherubim  ,  Seraphim,  Virtuies ,  Principatus ,  Po- 
testates ,  Dominationes  ,  quibus  octo  Angelorum. 
choris  alibi  Thronos  adjungit  nt  npvenarins  ordi- 
nnm  Angelicorum  numerns  habeatur. 

175.  Eademque  distinctio  non  nominnm  tantnm,, 
sed  ordinum  etiam  in  beatis  illis    spiritibns  saepe 
invenitur  apud  alios  veteres  Patres  ,  CyriUum  Je- 
TOso]y  m.  Catechesi  XI.,   Basilium  in  Lib.  Je -^pi- 
ritu  S.  cap.  16.,  Epiphaninm  Hceresi  ^Q. ,  Gre- 
gorium  Nazianz.  Omt.  54. ,  Gregorinm  Nyssennm. 
Hom,  i5.  in  Cantica  ,    Cyrillinn  Alexaudr.  Lib. 
V,  Conimeritar.  \\\  Joan. ,  ceterosqne  pene  omnes 
veteres  Scriptores :    quanqnam  non  semper  omnes. 
istos  novem  ordines  recenset « 

1 74»  Nec  propterea  dicendum  est  ,  eos  inter  se 
dissentire  ;  nampro  re  nata  modo  plures  ,  nindo 
piuciores  recensebant  .  Sic  etiam  Ecclesia  in  Prce- 
fatione  Canonis  IVlisscB  ,  in  Cantico  Te  Deutn  ,  & 
in  nonnullis  aliis.partibus  liturgiae  modoplurinm, 
modo  pauciorum  Angelicorum  ordinum  mentionein 
facit .. 

175.  Imo  bene  aliquiSancti  Patres  observarunt, 
quanquam  iionnisi  novem.  Angelorum  chori   jiobis 

ex 

Sanct.  Tbomas  I.  P.  ([.  5o.  art.  3.  repndiatis  qiiiliii^d.un  . 
Plulosoplior.im  ,    ac  Piabbinornm  opinionibns  ,    concln- 
dit  ,  sii])stantias  immateriales  ,  ciijiismodi   s.intAngeli, 
excedere  seciin<liun  iniiltitiidinein    substantias  materia- 
les  ,  f/tiasi  incomparabiliter  . 

(b)  SanctMS  Hieronymiis  Comment.  ad  b.inc  locnm 
incfiiirit  ,  undenam  Sanct.  Paiiliis  fi^c  noinina  edorttis 
fiierit  ?  Et  pntat  ,  hrec  aiit  ex  traditionijjiis  Hebr.ucis 
eum  didicisse  ,  aiit  ex  divinis  voliiminibus  spiritiialiter ; 
intellectis  - 


ex  sacris  Libris  innofescant ,  non  itiJe  seqni ,  no- 
vfin  tantiUTiniotio  tos  reijjsa  esse  .  Insipnis  liac  de 
re  est  S.  Jo.  Clirysostonii  lociis  Honi.  IV.  tle  In- 
cornprehensibili ,  nbi  ail:  ,,  Snnt  enini ,  sunt  & 
,,  aliac  Virtutes  ,  qtianun  iie  noinina  qiiiilcin  mo- 
,,  viinus ...  sunt  eniin  i\ngeli  ,  &  Tlironi  ,  &  Do- 
„  miualiones,  &  Principatus ,  &  Potestates .  Sed 
„  non  soli  isti  snnt  coetus  in  coelis ,  vennn  inli- 
„  nilcT  gentes  ,  &  nationts  ineffabiles  ,  quas  nulla 
„  ex|)licare  potest  oiatio  "  .  Quod  S.  Pater  cniit  ex 
illis  Apostoli  verbis  Eplies.  I.  2  1.  ,,  Siipra  oninein 
„  Priiicipatuni,  &  Potestateni  ,  &  Virlufein  ,  & 
,,  Dominationem  ,  &  omne  nomen  ,  quod  noini- 
„  natnr ,  noii  solum  in  hoc  sacculo ,  scd  etiam  in 
„  futuro:  ex  quibus  ita  condudit  :  Videtis  ,  uti 
„  sint  aliqua  nomiiia  ,  quse  manifesta  illic  eruut, 
'„  cum  sint  ignota  modo  "  , 

1 76.  Neque  Iktc  distinctio  Angelorum  in  di- 
'versas  classes  ignota  videtur  fuisse  Hcbraeis ,  qui 
eam  saltem  in  aliqua  parte  ex  variis  Prophetarum 
Libris  coUigere  potnerunt .  Sic  Rabbi  Moses  ben- 
IVIajemon  h\  Tract.    de  Jundiimentis  Legis  cap. 

•2.  decem  Angelorura  clioros  distinguit  ,  quorum 
tamen  noinina  ciim  nostris  iioii  conveniunt ,  prae- 
ter  lia?c  tria  ylngeli  ,  Seraphim  ,  &  Cherubitn  . 
Alia  aulem  septem  sunt :  Animalia  sancta  ,  Ro- 
tce  ,  Prcevalidi ,  Electra,  Dii ,  Fdii  Deorum  ,  & 
Viri .  Paulo  autem  diversa  noinina  leguntur  in 
Libro  Midrasch  Bereschiit .  Et  multa  alia  liac 
de  re  fabulati  sunt  Rabbini  ,  prtesertim  Cabbali- 
3trB  ,  qui  omnium  diligentissiini  videri  voluerunt 
in  definiendis  Angelorum  ordinibus  ,  liierarchiis  , 
xnuneribus  ,  dignitatibus  ,  potestatibus  &c.  (a) . 

177.  Sed  ut  revertamur  ad  novem  Anpclornm 
choros ,  superius  ex  sacra  Scriptura  ,  '&  Patribus 
enumeratos  ,  S.  Augustinus  ,  ut  Angelorum  divi- 
sionem  in  praeditos  choros  tamquam  ctrfam  sup- 
ponit  ,  ifa  quaenam  sunt  haec  niversorum  angelo- 
Tum  munia  ,  se  ignorare  fatetur  ;  inquit  enim  in 
Lib.  ad  Orosium  contra  PrisciUianiscas ,  O"  O- 
rigenianos  c.  1  i.  Tom.  VIH.  „  Fise  itaque  Sedes, 
„  Dominationes  ,  Principatus,  Pofesfafes  in  caele- 
„  slibus  apparatibus  ,  firmissiine  credo  ^  &  difter- 
„  xe  aliquid  indubitata  fid«.  teneo  .  Scd  .  .  .  quae- 
„  nam  ista  sint  ,  &  qtnV)  inler  se  differant ,  ne- 
„  scio  ":  qtiam  snani  ignorantiam  alibi  etiam  non 
minus  huiniliter  ,  quain  ingcnue  coufitelur  . 

I -vS.  Id  ipsum  confessus  est  S.  Bernardtis  in 
Lib.  V.  De  CoTisideratione .  Immo  ipse  Auclor 
ccelestis  hierarchice  ,  qui  celeris  diligentius  de  An- 
celoruin  ordinibus  scripsisse  videtur  ,  cap.  6.  haec 
iiabet :  „  Quantae  quidein  sint  ,  &  quales  stiper- 
„  caelestium  essentiaruin  dispositiones,  &  quo  pa- 


DE  CIIORIS  ANGELORUM.  ^5 

„  cto  earuindein  sacri  ordinej  initientur ,  soliim 
,,  exacte  nosse  censco  diviiuim  illum  ,  a  quo  (.011- 
„  scrrantur  ,  Principaliim  "  .  Quid  tamen  saltem 
probabiliter  hac  in  redici  possit,  explicat  S.  Tlin- 
inas  I.  P.  (1,  108.  art.  5.  «  G. 


mas  1.  i  .  fj. 

179.  Pro=termitfendiim  aulein  non  est ,  distri- 
butionem  Angclonun  in  varios  clioros  ab  iniiio 
eoruin  creationis  factain  fuisse ,  non  post  Ange- 
loruin  Tcbellium  lapsinn  .  Qtia  iu  re  ab  oinniljin 
fere  cxplosa  est  illa  Origenis  opjoio  ,  qni  omiiea 
Angelos  fuisse  crealos  a?quales  piitavit  ,  eain  vero, 
qu.TR  inodo  est  in  iis  ,  diflcrtniiam  ex  variij  co- 
ruindein  meritis  ortam  essc  .  Kt  sin  niinns  nnde- 
quaque  certa  ,  saltein  nuillo  probabilior  est  S. 
ThomaR  doctrina  I.  P.  q.  108.  art.  4.  distinctio- 
iiein  Angelorum  in  diversos  ordines  factam  esse 
dlspositive  ab  initio  eorum  crcationis  ,  quafenus 
diversac  pcrfectionis  ac  capacitatis  naturalis  priino 
creati  sunt  :  coTnpletive  aufem  per  dona  gratitc  , 
qua;  Angelis  collata  fuere  seciindixn  capacitatem 
eorum  naturalem,  seu  secunduin  dn-ersos  gradus , 
quos  Deus  per  ordinem  suae  sapienti?;  in  Angeli- 
c.i  natura  constituit,  prout  ipse  S.  Doctor  jain 
docuerat  q.  62.  art.  6. 

C  A  P  U  T       XII. 

Ostenditur ,  otnnes  Angelos  a  Deo  bonos  juisse 
creatos  ,  neque  ullos  in  primo  instanti  fuisse 
tnalos-, 

180.  1  urpiter    errarunt  Manichasi  ,    eorumque 
propagines  Priscillianistae ,    quorum  |>rimi  ,    teste 

5.  August.  Lib.  XI.  de  cii:  Dei  c.  i5.  oentiebant, 
Diaboluin  non  a  Deo ,  sed  ab  adverso  quodam 
principio  creafum  habere  n?.turain  inalam .  Pri- 
s-cillianista»  autem  ,  referente  S.  Leone  Ep.  i5.  ad 
Turribium  c.  6.  Diaboluin  nunquam  fuisse  bo- 
nuin  asserebant ,  nec  eius  uaturam  esse  opificium 
Dei. 

181.  Hnnc  piitidissimum  errorem  ibidein  cap. 

6.  S.  Leo  execratur ,  quia  Jides  vera  ,  inquit , 
quce  est  catholica  ,  omnium  creaturarum  ,  si<,-e 
spiritualium  ,  sive  corporaUuui  ,  bonam  conjite' 
tur  substantiam  ,  fb"  maU  nuUam  esse  naturam  . 
Deiiide  osfendit  ,  Diabolum  evasi^se  maluin  ,  qnia 
m  vtritate  non  stftit  ,  ui  inqiiit  Cliristtis  Joan. 
VIII.  /^^.  noji  quidein  qtiasi  fiierit  ejtis  substanlia 
iinmulata  ,  jed  quia  a  Deo  stiinino  bono  sua  cul- 
pa  recessif  .  Atqiie  hic  absurdus  ManichjcoTuin 
trror,  &  a  ininoribus  qiiibusdam  Conciliis  ,  &  in 
inagna  Lateranensi  Synodo  sub  Innocenlio  III.  me- 
rilo  proscripfus  fuit  .  Vid.  etiam  S.  Thomas  I.  P. 


(ci)  Postcfiiain  Ji)<l«>i  a  revtlatione  Pro|ilietariiin  re- 
cedt-ntes  operarn  Pliilosoj)liifle  orientali  n.ivnre  toppe- 
mnt  ,  in  tnnltas  inej)ti<is  ,  ac  coinintnlitias  labtil.is  e- 
tinin  in  liac  inateri-  «lelapsi  siint  .  Y)e  liis  videri  jjos- 
siint  Jo.  Votslins  in  ;i(lnot,uionij)ns  ad  Lib.  siipr.i  laiid. 
R.  Mojrsis  Len-lMajeingn  X^c /unci.  /«gi,f ,  Andr.  Eisen- 


mengeriis  in  Judaismo  detecto  (  qiiem  Lib.  fnistra  siip- 
pninere  Jiidffi  lentanint  ),  BaltliassarBekerns  in  A/un- 
do  Jiiscinato  Lih.  1. ,  Jo.  Saiibertns  ,  aliiqne  .  Cabba- 
list.-¥  .Tiitem  Inagiw  dediti  iniilto  jjliira  deliranint ,  nt 
Angiionim  iavocatione  magicas  artes  «exerceri  iposse 
■doeerent  . 


54 


q.  65.  art.  4«  "^'  deinonstrat ,  tmllos  Deiiioues  es- 
se  iiaturaliter  malos  . 

182.  Cominuuiter  otiam  Theologi  docent  ,  non 
statim  a  creatioiie  Diaboluin  cuin  aliis  Angelis  re- 
bellibus  fuisse  in  peccatum  lansum  ,  sed  aliquod 
inter  Angelorum  creationem  ,  eorumque  infelicem 
lapsum  teniporis  intervallmn  fuisse  .  Et  quamvis 
quantuin  fuerit  lioc  telnporis  intervallum  ,  certe 
definiri  nequeat  ;  constat  nihilominus  illud  non  fuis- 
se  admodum  longum  ,  cuni  peccatum  Angelorum 
tempore  praecesserit  peccatum  homiuum  . 

i85.  Huic  tamen  sententiag  nonnulla  obstare 
videntur  Scripturae  sacrae  loca .  Primo  enim  Jo. 
VIII.  I^l^.  Ciiristus  Dominus  de  Diabolo  dicit : 
lUe  homicida  erat  ah  initio .  Praeterea  epist. 
I.  Jo.  III.  8.  dicitur :  Jh  initio  Diabolus  peccat . 
Tertio  Daejnones  fuisse  creatos  malos,  insinuatur 
Ecclesiastici XXXIX.  55.  ubidicuntur  spiiitus  crea- 
Ti  ad  vindictani.  Cui  siinile  est,  quod  legitur  in  Psal- 
ino  CIII.  Dracp  iste ,  nempe  Diabolus ,  quem  for- 
masti  ad  illudendum  ei .  Et  Job.  XL.  i^. ,  ubi 
noster  Vulgatus  de  Behemoth  legit  :  Ipse  est  prin- 
cipium  iiarum  Dei ,  qui  fecit  eum  ;  LXX.  In- 
terpretes  legunt :  Hoc  est  principium  figmenti  Dei , 
quod  factum  est ,  ut  illudatur  ei  ab  Angelis 
ejus , 

184.  Verum  facile  haGC  omnia  explicautur . 
Kam  primus  locus  ex  Jo.  VIII.  debet  intelligi  de 
inorte,  quam  Diabolus  tentatione  sua  proioparen- 
tibus  nostris  intulit ,  ab  initio  illovum  conditionis, 
seu  non  multo  post  quam  creati  erant . 

i85.  Alter  locus  S.  Joannis  significat  ,  Dia- 
bolum  in  peccato  ,  quod  ab  initio ,  seu  paulo  post 
suam  creationem  palravit ,  obstinate  perseverare  . 

186.  Tertius  locus  ex  Ecclesiastico  litteraliter 
intelligitur  de  ventis ,  seu  spiritibus  procellarum, 
quos  fecit  Deus  ad  vindictam  scelerum  nostrorum . 
Vel  si  de  Angelis  intelligi  debeat ,  illi  etiam  dici 
possunt  creati  ad  i,'indictam  ,  quateuus  Deus  eo- 
rum  miuisterio  sagpe  utitur  ad  nos  puniendos . 
Ceterurn  ibidein  vers.  ai.  dicitur:  Opera  Domi- 
ni  universa  bona  valde . 

187.  Duo  postrema  loca  explicaHtur  a  S.  Au- 
gnstino  lib.  XI.  de  Civ.  Dei  c.  1 7.  non  quod  Deus 
Diabolum  fiuxerit  malum  ,  sed  quod  prasscierit , 
malum  futurum  ,  &  per  suam  praescientiam  prae- 
paraverit  ,  quomodo  eo  uteretur  ,  &  malo  . 

188.  Non  me  latet ,  nonnullos  sanctos  Patres 
asserere  ,  Diabolum  fuisse  malum  ah  initio  ,  in 
quo  creatus  fuit .  Sed  nihil  obstat ,  quominus  hu- 
jusmodi  phrasis  aliquo  latiore  sensu  intelligatur  , 
scilicet  ad  innuendum  ,  nonnisi  brevissima  tempo- 
ris  mora  eum  in  justitia  accepta  perseverasse  . 

Quaeri  hic  solet ,  an  potuerint  Jngeli  primo 
statim  momento  suoe  creationis  peccare  ? 

189.  Negal  S.  Thomas  I.  P.  q.  65.  art.  5.  , 
cui  bona  ,  &  melior  Theologorum  pars  assentiturj 
quia  tunc  Angelorum  peccatum  in  ipsum  Deum 
refunderetur  j  illa  enim  operatio  ,  quce  simul 
incipit    cum  esse  rei  est  ei    ab  agente ,    a  quo 


DISSERTATIO  I.    CAP.  XIII. 

habet  esse  .  Repugnanl  tamen  Scotus  Gabriel  Blel , 
aliique,  quorum  rationes  nobis  expendere  non  va- 
cat  ad  ulteriora  properantibus . 


CAPUT  xiir. 

Ostenditur ,  Angelos  omnes  ,  non  solum  fuisse 
creatos  bonos  ,  sed  etidm  gratia  sanctifican- 
te  ornatos. 

190.  Id  eniin  aperte  significant  ea  scripturae  sa- 
crae  loca ,  in  quibus  Angeli  dicuntur  perfecti  , 
antequam  praevaricarentur  .  Ezech.  XXVIII.  12. 
de  Diabolo  dicitur:  ,,  Tu  signaculum  similitu- 
,,  dinis,  plenus  sapientia  ,  &  perfectus  decore  , 
,,  in  deliciis  Paradisi  Dei  fuisti ;  omnis  lapis  pre- 
„  tiosus  operimentum  tuum  ...  perfectus  in  viis 
„  tuis  a  die  conditionis  tuae  ,  douec  inventa  est 
„  iniquitas  in  te  "  .  Et  quanquam  Propheta  ibi 
de  Principe  Tyri  loquatur ,  hunc  tamen  locum 
sancti  Patres  etiam  de  Lucifero  exponunt ,  cujus 
snperbiam  Rex  Tyri  imitatus  fuerat .  Unde  S. 
Gregorius  Papa  Lib.  XXXII.  Moralium  cap.  16. 
inquit :  Quid  namque  boni  non  habuit ,  si  si^na- 
cuhun  simiUludinis  Dei  fuit?  Vid.  etiain  S.  Tlio- 
mas  I.  P.  quaest.  65.  art.  5. 

191.  Etiam  Isaias  sub  figura  Regis  Babylonis 
Diabolum  designans  ,  Quomodo  ,  .  inquit  c.  XIV. 
12.  cecidisti  de  ccelo  Lucifer ,  qui  rnane  orieba-' 
ris  ?  ....  qui  dicebas  in  corde  tuo  ....  ascendam 
super  altitudinem  nubium  ,  similis  ero  Altissi- 
mo  .  Quibus  in  locis  sancti  Patres,  &  Interpretes 
designatum  agnoscunt  Angelum  rebellem  ,  quia  a 
donis  gratiae  ,  quibus  exornatus  fuerat ,  peccato 
suo  excidit . 

192.  Accedit  auctoritas  S.  Augustini  ,  qui  An- 
gelos  in  gratia  plane  creatos  a  Deo  fuisse  affir- 
mat  Lib.  XII.  de  civ.  Dei  cap.  9.  inquiens  :  ,, 
„  Deus  erat  simul  ia  eis  condens  uaturam  ,  & 
,,  largiens  gratiam ;  unde  sine  bona  voluntate  , 
,,  hoc  est  Dei  amore  ,  nunquam  sanctos  Angelos 
„  fuisse  credendum  est  "  . 

195.  Quam  sententiam  adoptavit  quoque  ut  pro- 
babiliorem  ,  &  dictis  sanct.  Patrum  magis  conso- 
nara  ,  &  rationibus  confirmavit  S.  Tliomas  I.  P, 
qu.  62.  artic.  5.  Unde  etiam  Catechismus  Roma- 
nus  explicans  primum  Symboli  articulum  inquit :  „ 
„  Perspicuum  est ,  Diaboluin,  reliquosque  des«r- 
„  tores  Angelos  ab  ortus  sui  initio  gratia  praedi- 
„  tos  fuisse  "  . 

194.  Non  desunt  tamen  graves  Theologi ,  ut 
Hugo  a  S.  Victore  ,  Magister  Senteutiarum  ,  Ru- 
pertus ,  &  alii  ,  qui  docent ,  Angelos  prius  condi- 
tos  fuisse  in  justitia  quadam  naturali  ,  post  auteni 
gratia  exornatos .  Imo  hanc  eamdem  sententiam 
suo  tempore  viguisse  refert  S.  Auguslinus  lib.  XI. 
de  civ.  Dei  capit.  i5.  ac  de  ea  ita  pronunciat: 
Huic  sententice  quisquis  acquiescii ,  no?i  cum  il- 
lis  hoereticis  sapit ,  idest  Manichasis ,  qui  Ange- 
los  malos  a  Deo  creatos  esse  blasphemabaut . 

195. 


ANGELI  CHEATI  IN  CRATIA  . 


iS 


if)?.  Hioc  tliam  Conciliiiin  'IVidtiitiiiimi  Scss. 
V.  (Jan.  1.  de  liomiii»' ,  pront  a  l)«'o  crcatiis  ist  , 
ioqiieiis  dicit  ,  cmu  Uinsf  iii  .umcliliUc  ,  e>  ju- 
Miiia  constitutiirn,  abslimiis  a  (liluiienda  illa  Sclio- 
lasticornm  controvtTsia  ,  an  scilictt  fnerit  in  iusa 
gratia  cre.itns  ,  an  v^ro  gratia  post  crcationini  <•- 
xornatiis  .  Eadein  aiitcni  videlm-  ratio,  t{iuntum 
ad  hoc  jiertinet ,  Aiigeloriiin  ,  t<  lioiiiinis  . 

19G.  'Simc  breviier  disciiticnda  siint  argiimcn- 
ta ,  qiiibns  probari  videtnr  ,  uon  soluin  Angclos 
aon  fuisse  in  gratia  sanctificante  creatos  ,  sed  eos 
eliam  ,  qui  reprobi  fuerunt ,  ad  eain  niiiiqiiam 
pervenisse  .  Kt  primo  objiciiintur  verba  Job.  IV^ 
iS.  ubi  enim  vulgatus  noster  Interpres  liabet :  & 
n  /ingelis  suis  reperit  pravitatem  ,  aliqui  legun- 
tur  ex  liebraico  fonte :  O"  in  Angelis  suis  non 
posuit  laulem  ,  vel  lucem  ;  idest  gratiam,  quain 
iiomine  lucis  nonnunquam  in  sacris  litteris  sigiii- 
ficari  novimus  ;  ut  illud  S.  Pauli  de  justis  dictuin 
I .  Tliessal.  V.  5.  Omnes  i-os  Jilii  lucis  estis , 
scilicet  per  gratiam  Dei . 

197,  Praeterea  S.  Aiigiistinus  in  Lib.  T.  dc  Gen. 
ad  /r/r.  saepius  docet,  Angelos  primo  inforines  crea- 
tos  ,  atque  a  Moysc  indigitatos  sub  iiomine  Cce- 
'/,  post  autem  formatos  ,  ulique  per  graliain  ,  & 
a  Moyse  appellatos  Zi/c^^^j;  iinde  etiam  sequitur  , 
quando  dicitnr  Deus  divisisse  lucem  a  tenebris  , 
tenebrarum  nomine  venire  Angelos  malos,  ac  pioin- 
de  eo9  ad  Incem  gratics  nunquam  pervenisse  . 

igS.  Accedit  tertio  auctoritas  S.  Gre^orii  Ma- 
gni ,  qui  Lib.  XXXII.  Moralium  c.  i8.  dicit  , 
,,  primum  Angeluin  capacem  cliaritatis  fuisse  con- 
„  ditum,  qua  poluisset  repleri  ,  si  voluisset  "  . 

199.  Quarto  S.  Jo.  Damascenus  ]Ab.  II.  deji- 
de  orthod.  cap.  5.  hxc  habet :  ,,  Per  X^^erbuin  o- 
„  nines  Angeli  creati  sunt,  &  sancto  Spiritu  san- 
„  ctificante  consinninationem  acceperunt ,  ut  jjro 
.,  sua  quisque  diguitate  ,  &  ordine  splendoris  ,  gra- 
^  ti.TRque  parlicipes  essent  "  .  (  Ita  Iiabet  versio 
V.  Micli.  Le-Quieu  )  . 

200.  Denique  Joanues  XVI.  Pontifex  Rom.  (  a- 
pud  Gratianum  quaest.  2.  cap.  Visis  )  ,,  Dolet  , 
„  inquit ,  satis ,  &  erubescit  Diabolus ,  cliarita- 
„  tem  ,  quani  in  cselo  uequivit  liabere  ,  lioinlnes 
„  constantes  ex  lulea  materia  teoere  in  lerra  "  • 

201.  Resp.  primas  difhcultati  ,  textum  Jobi  ita 
■Jegi  debere  ,  prout  legit  P.  Car.  Houbigant  :  &  i?i 
Jngelis  ejus  01  ta  est  mutahititas ;  probat  enim 
cl.  liic  auctor  vocem  05ir\n  Toholah  ex  slgnifi- 
catu  partim  Syriaco ,  partiin  Arabico  denotare 
inutabililatein  ,  sive  insiabilitatem  .  Quod  si  quis 
omnino  contendat  ,  illa  voce  intelligi  hicem  ,  idest 
gratiam  ,  facile  respondebimus ;  ncmiiie  lucis  ibi 
intelligi  gratiam  consummatam ,  sou  ipsain  perse- 
▼eranliain  finalein  ,  qua  )U5to  Dfi  judicio  Angeli 
inali  privali  snnl  .  Quanquani  addi  etiain  debet  , 
verba  illa  non  esse  Jobi  ,  viri  a  JDeo  inspirati  , 
sed  Elipiiaz  Themanitas  ,  qui  lU  in  aliis  ,  ita  & 
in  hoc  errare  potuit  . 

202.  Sancium  auiem  Auguslinum,  queia  lotum 
■Gazzanif^a  TheoL  Tom.  IV, 


e$s«'  nostrum  diibitari  non  potest ,  ita  explicat  ii- 
dissiinns  ejus  interpres  S.  Tliomas  I.  P.  quaist.  62. 
art.  5.  ad  i.  „  Inlormitas  illa  Angeli  potest  in~ 
„  lelligi  vel  per  comparalinpem  acl  formationem 
,,  glori'-E  ,  &  sic  pracccssit  lempore  informitas  for- 
„  mationem  :  vel  per  comparationern  ad  formatio- 
„  nem  gratiac  :  &  sic  non  pr.Tcossit  ordii:e  tem- 
,,  poris  ,  sed  ordiix;  naturas  ,  sicut  etiam  de  fur- 
,,  matione  corporali  Angustinus  pnnit  "  . 

203.  Sanctus  vcro  Gregorius  Pa|>a  potest  evse 
sui  ipsius  iiitcrpres ;  cuin  «nim  dicat ,  qiia  clia- 
ritate  potuisset  replcri  ,  si  voluisset  ,  satis  indicat . 
se  loqui  de  clKuitate  perfecta  ,  &  coiwuminata  , 
neinpe  PatricTc  ,  quam  boni  Ang-li  atixilio  iMvinep 
Gratia;  promeriti  siuit ,  mali  autein  perversa  sua 
voluntalo  adtpti  non  siuit . 

204.  S.  Joannes  Dainascenus  de  solis  Angelis 
bonis  loqui  videtur  ,  qui  aeteriire  beatitudinis  gra- 
tiam  pro  suisquisque  mtritis  iece[)orunt ;  iion  au- 
tein  loquitur  de  ea  gratia  sauctilicante  .  iii  qua 
omues  crecili   fuevunt . 

205.  Verba  demum  Joannis  Papa»  ,  quae  postre- 
mo  loco  objecta  sunt  ,  ita  cxpiicantur:  Diabolus 
dokt ,  quod  charitalem  non  habuerit,  idest  rel,- 
nuerit ,  ac  conservaverit .  Atque  Iiunc  esse  eorum- 
dem  sensuni  ,  patet  ex  antithesi  hoininum  ,  rivos 
dicit  camdein  charilatem  constanles  retinere  , 

206.  Sunt  etiam  ratioiies  quaedam,  quae  vfdeii 
tur  nostra3  seuteHtis  opponi  .  Primo  rectus  orlj 
postulare  vidflur,  ut  queinadmodum  gratia  pra;- 
ceditgloriam,  ita  gratiain  praecedat  uatura  .  Seciuj- 
do  ,  si  Angfli  fuisseut  in  gratia  creati  ,  pns^et  gratia 
ipsis  dici  naturalis  ,  cum  tamen  coinniuni  omiiiuui 
sensu  gratia  appelletur  donum  ?i:pernat(irale  .  Ter- 
tio  incredibile  videtur,  Daeniones  a  g^atia  er.cidis- 
se  ,  si  in  ea  fuissent  creati  j  cognovissent  cniin 
q^iale ,  &  quantum  sit  luijusniodi  donuin ,  quo 
liidDei,  &  liceredes  vitce  ceternce  facti  fuerant. 

207.  Sed  priinae  difKcuItati  respondet  S.  Tho- 
mas  ad  5.  gratiam  debere  esse  gloria  priorem  , 
quia  gloria  datur  ut  finis  ,  &  ut  praEmium  bouis 
operibus  ex  gratia  factis ;  gratia  autein  additur 
uaturae  ,  non  nt  liuis  operationis,  sed  iit  priuci- 
pium  bene  operaudi :  nnde  uulla  prioritas  teinpo- 
ris  iiiter  utramque  exigitur  ,  «eJ  suificit  prioiitas 
uatur^  , 

208.  Alteri  ditficultati  rcspoudet  l^stius  ,  gratiam 
Angelis  in  creatione  concessain  aliquo  sen^u  'na~ 
turalem  dici  posse  ,  quatenus  liaiurale  iliud  oiune 
dici  ))0le3t  ,  cuin  quo  uatum  ,  aut  creatum  est 
quidjjiam  ,  etiamsi  simpliciler  sit  aut  siipra  ,  aiH 
eliam  contra  luturam  .  Sic  cnim  vel  ipsum  pcc- 
catuin  ,  quod  vitiiim  est ,  &  corruplela  naturae 
uaturale  tamen  nobis  dicittir  ,  qiii.i  cum  eo  insci- 
inur  ,  unde  &  naturajilii  iroe  vocamnr  ab  Apo- 
stolo  Ephcs.  II.  0.  Siuijiliciter  autein  gratia  dicen- 
da  est  supernaturalis  ,  quia  nec  sei))sa  ,  nec  in  s.io 
semine  est  iii  priiicipiis  iiatura?  ,  sed  douum  Dei 
est  omnem  facultatem  uaturar^  exredeus  . 

309.  Postrema  dilbcultas  videlur    aliciiius  pon- 
4  de. 


26 


DISSEPiTATIO  I.    CAP.  XIV. 


fleris  ,  qiiia  pefcatdm  quidem  Angelonmi  ex  re- 
velatioue  certo  cogDOsciimis  ;  inodus  tajtien  ,  qiio 
illi  spiritus  in  tantam  calumitatem  prolapsi  suut, 
nos  latet .  Dicendum  est  tamen  ,  Angelos  non  ob- 
stante  cogniiione ,  quam  certe  non  habebant ,  ex- 
cellentiac  divinae  gratiae  ,  potuisse  libera  volunta- 
te  peccare ,  &  reipsa  peccasse  ,  cum  donis  nalu- 
ras ,  &  £;ratiae  sibi  a  Peo  liberalissime  coilatis  per- 
verse  abusi  sunt ,  inflati  scilicet  superbia  ,  ac  de 
sua  dignitate  in  seipsis  ,  5c  non  iti  Domino  glo- 
liantes .  Sed  de  peccato  Angelorum  mox  dicturi 
sumus . 

210.  Scliolion  .  Praster  gratiam  liabitualem  ,  & 
sanctificantem ,  dubitari  non  potest ,  etiam  gratiae 
actualis  adjutorium  omnibus  Angelis  praesto  fuis- 
se  ,  quo  in  accepta  justitia  perseverarenl ,  aut  sal- 
tem  perseverare  possent  .  Ut  enim  inquit  S.  Au- 
gustinus  de  corrept.  &  grat.  c.  ii.  Si  a.liuto- 
rium  sine  guo  (  scilicet  adjutorium  sufficiens  ) 
yel  Angelo  ,  vel  homini  ^  cum  primum  facti  sunt , 
defuisset  ....  non  utique  sua  culpa  cecidlssent  . 
Sed  quale  fuerit  illud  adjutoriuni,  quo  ad  reipsa 

f)erseverandum  Angeli  indigebant ,  inter  duas  Sclio- 
as  Tliomistarum  ,  &  recentium  Augustinianorum 
acriter  disputatur  .  Quade  re  Deo  dante  in  Tract. 
de  Gratia  diligenter  agemus.  Illud  certum  est , 
bonos  Angelos  speciali  Dei  misericordia ,  seu  ut 
loquitur  S.  Augustinus  ,  amplius  adjutos  ad  bea- 
tam  Dei  visionem  pervenisse ,  alios  autem  mala 
voluntate  cecidisse ,  aeternisque  suppliciis  fuisse 
condemnatos « 

CAPUT  XIV. 

De    lapsu    Angelorum  , 

2ii.JtiiX  innnmerabili  illa  Angelorum  multitu- 
dine  ,  quos  Deus  sapientia ,  &  omnipotentia  sua 
creavit ,  multisque  ,  &  magnis  gratiae  suae  donis 
exornavit ,  aliquos  infanda  contra  Creatorem  suum 
rebellioue  peccasse  ,  plusquam  certum  est ,  Scri- 
ptura  sacra  pluribus  in  locis  aperte  testante  . 
Kam  Christus  Dominus  de  Diabolo  dicit  Joann. 
VIII.  ^A.  Ille  homicida  erat  ah  initio ,  &  in  re- 
ritate  non  stetit .  Joannes  pariter  in  sua  prima 
epist.  lil.  8.  Quoniam  ,  inquit ,  ab  initio  Diaho- 
lus  peccat  .  Clarius  adhuc  S.  Petrus  Epist.  2.  cap. 
II.  4'  Si  enim  ,  inquit ,  Deus  Angelis  peccanti^ 
bus  non  pepercit ,  sed  rudentihus  Inferni  detra^ 
ctos  in  tartarum  tradidit  cruciandos  in  judicium 
reservari .  Ac  denique  ,  ut  plura  alia  omittam  , 
Judas  insuaEpist.  vers.  6.  Angelos  ,  inquit ,  qui 
non  servaverunt  suuni  principatum  ,  sed  dereli- 
querunt  suum  domicilium  ,  in  judicium  magni 
diei  vinculis  celemis  suh  caligine  reservavit  , 
Insignis  est  etiam  hac  de  re  locus  in  Apocalypsi 
XII.   7.    &  seq. 

212.  INon  eadem  tamen  perspicuitate  sacras  lit- 
terae  nobis  exponunt ,  qua!e  fuerit  illud  Angelo- 
ruui  peccatum ,    propter  quod    suum    domicilium 


in  cslo  amiserunt .  aeternisque  snppliciis  damna- 
ri  mernerunt  .  Hinc  variae  enatae  sunt  de  pecca- 
to  Angelorum  sententiae . 

21 5.  Et  primo  veteres  nonnulli  putantes  sua 
Angelis  inesse  corpora  ,  de  ipsis  intclligebant  ea 
verba  Gen.  VI.  Videntes  Filii  Dei  Z^c.  eosque 
propterea  libidine  peccasse  censebant . 

2i4.  I"  hac  sententia  fuerunt  etiam  aliqui  Pa- 
tres  ,  ut  S.  Justinus  ,  Tertullianus,  Origeiies  ,  La- 
ctantius  ;  quos  tamcn  ex  apocrypho  libro  Henoch 
deceptos  fiiisse,  non  solum  liquet  ex  iis  ,  quae  su- 
pra  num.  45.  ,  de  incorporea  Angelorum  natura 
diximus,  sed  etiam  ex  eo ,  quod  certum  sit  ,  pec- 
catum  Angelorum  fuisse  prius  peccato  hominum  ; 
nani  homo  ad  peccandum  fuit  ab  Angelo  malo 
sedurtus;  unde  etiam  Sap.  II.  24«  dicitur :  Ini^i- 
dia  Diaboli  mors  introivit  in  orbem  terrarum  : 
non  ergo  Angelorum  peccatum  esse  potuit  illud  , 
quod  Gen.  VI.  describitur  . 

21 5.  Ceterum  sancti  Patres  bene  multi  hanc 
fabulam  rejeceruut,  ut  S.  Aogustinus  Lib.  XV. 
de  civ,  Dei  toto  c.  23.  ,  imo  S.  Philaslrius  Epi- 
scopus  Brixiensis  eam  inter  haereses  retulit  de  hce- 
res,  c.  59.  qua  de  re  consuli  potest  Dion.  Petavius 
Lib.  III.  de  Angetis  c.  2. 

216.  Secundo  ex  land.  Sapientiae  verbis  Invi- 
dia  diaboli  &.C.  alia  quorumdam  opinio  nata  est , 
Angelos  peccasse  invidia  erga  hominem  factum  ad 
imaginem  ,  &  similitudinem  Dei .  Sed  S.  Augu» 
stinus  Lib.  XI.  de  Gen.  ad  Litt.  cap.  i4.  recte 
Dbservavit ,  primum  Angelorum  peccafum  n"oa 
potuisse  esse  invidiam  ,  quia,,  invidia  sequitur  su- 
„  perbiam  ,  non  praecedit ;  non  eniin  causa  su- 
5,  perbiendi  est  invidia  ,  sed  causa  invidendi  su- 
,,  perbia  ....  amando  quippe  exceilentiam  suam  , 
j,  vel  paribus  invidet ,  quod  ei  coaequentur  ,  vel 
,,  inferioribus  ,  ne  sibi  coasquentur  ,  vel  superio- 
,,  ribus ,  quod  eis  non  coaequetur  ;  superbiendo 
,,  igitur  invidus  ,  non  invidendo  quisque  superbus". 

217.  Ex  qua  S.  Augustini  doctrina,  quae  etiatn 
multorum  aliorum  sanctorum  Patrutn  ,  ac  fere 
communis  est ,  maniieste  conseqnitur ,  primutn 
Angelorum  peccattim  fuisse  superbiam  ;  ad  quod 
potuit  etiam  consequi  peccatum  invidiae  .  Porro  ut 
S.  Thonias  ostendit  I.  P.  qu.  65.  art.  2.  nonnisi 
hasc  duo  peccata  superbiae  ,  &  invidiae  proprie  'u 
Angelos  cadere  potuerunt .  Quamvis  enim  omnia 
peccata  in  Daemon'bus  sint ,  quia  ,  dum  homines 
ad  omnia  peccata  iuducunt  ,  omnium  peccatorum 
reatum  incurrunt,  proprie  tameu  ,,  secundum  af- 
,,  fectum  illa  solum  peccata  in  malis  Angelis  es- 
3,  se  possunt,  ad  qua^  contingit  atfici  spiritualein 
5,  naturam  .  'Spiritualem  autein  naturam  non  con- 
,,  tingit  atfici  ad  bona  ,  quae  sunt  propria  corpo- 
,,  ris  ,  sed  ad  ea  ,  quae  in  rebus  spiritualibus  in- 
5,  veniri  possunt  ;  nihil  enim  atiiciunt  ,  nisi  ad 
,,  id  ,  quod  suse  naturae  potest  esse  quodammodo 
5,  conveniens .  In  spiritualibus  autem  bonis  non 
.,  potest  esse  peccatum ,  dum  aliquis  ad  ea  atfi- 
.5  cilur ,  uisi  per  hoc ,  quod  iu  tali  affectu  supe- 

,,  rio- 


„  rioris  regiila  Don  servatur  ,  &  hoc  est  peccatiiin 
,,  siipeibiae  ,  iioi)  sdbdi  siiptriori  iu  eo  ,  iu  qiio 
„  debet  .  Uiule  peccatnm  priininu  Augeli  uon  po- 
,,  test  esse  aliud  ,  quain  >uptrbia  "  . 

„  218.  Sed  coiisequeiiter  potiiit  iii  eis  esse  et- 
„  iain  iuvidia  .  Eiusdem  tuim  ratiouis  e»t ,  quod 
„  af^ectus  tendat  in  aliquid  appetendum  ,  &  quod 
„  renitalur  opposito  .  Iiividus  aulem  ex  hoc  de  bo- 
„  iio  alterius  dolt-t ,  inqiiaiitum  bonum  alierius  ae- 
„  stimat  sui  boui  iinpedimeutuin  .  Xon  autem  bo- 
„  lunn  alteriiis  poterat  aestimari  impediineutuin 
5,  boni  af!ectati  per  Augelum  malnm  ,  nisi  inqnau- 
„  tuiii  atlectavit  excellentiam  siugularem  ,  quae 
„  quidein  singularitas  per  alterius  eKreUentiaiii 
„  cessat .  Et  ideo  post  j)eccatum  superbiae  cour.e- 
5,  cutuin  est  iii  Angelo  peccaute  inalum  iavidi^e  , 
j,  secundum  quod  de  bono  homiuis  doluit,  &  et- 
,,  iam  de  excelltntia  diviiia  ,  secuiiduiu  quod  eo 
.,  Deus  coutra  voluntatein  ipsius  Diaboli  utilur  iu 
,,  gloriain   Divinain  .  " 

219.  Hac  S.  Thomae  doctriua  ex  S.  Auguslino, 
iit  niox  vidiinus ,  hausta  ,  explicantur  nuilta  san- 
ctorum  Patruin  dicta  ,  qui  asseruut  Angelorum  pec- 
catuin  fuisse  iuvidiain  .  Sic  S.  Grtgorius  Papa  in 
Pastorali  cap.  21.  de  Diabolo  iiiquit :  De  illo  sic 
scriptum  est :  invidia  autem  DuiooU  mors  intra- 
vit  in  orbern  terrarum  ;  quia  enim  ipse  malignus 
spiritus  adversarius  noster  ccelum  perdidit ,  con- 
dito  ad  hoc  homini  im-idit  ,  &  damnationem 
suam  perditus  adhuc  alios  perdendo  cumuhwit , 
Sic  etiain  Lactantius  Lib.  11.  Diyin.  institut.  cap. 
I.  Diabolum  dicit  suapte  imidia  tanquam  vene- 
no  injectum  fuisse  ,  (^  ex  bono  ad  malum  tran- 
scendisse:  unde  postea  coucludit ,  cunctorum  ma- 
lorum  Jontem  esse  li^orem  .  Quac  postreina  La- 
ctaiitii  verba  referri  debeut  ad  inala  ,  quae  in  hoc 
jnundo  sunt  ,  &  quac  ab  invidia  Diaboli,  qua  pri- 
ino  nostros  Pareutes  seduxit ,  origiuein  trahunt . 

220.  Quoinodo  autem  poterit  Angelus  peccare  , 
in  quein  error  appareiitis  boui  cadere  iion  pote- 
rat  ,  ita  explicat  S.  Doctor  laud.  qu.  65.  art.  i. 
ad  4«    »  Peccaium  inortale  ia  actu  liberi  arbitrii 


DE  LAPSU  ANGELOKUAI.  27 

„  couiiugit  dupliciter:  non  morlo  eJC  hoc  ,  quod 
„  aliquod  inaluin  tligitur,  sicul  hoino  peccat,  e- 
,,  ligeudo  adulterium,  quod  secunduin  se  est  ma- 
,,  luin  ;  &  tale  peccalum  seinper  procedil  ex  ali- 
,,  qua  iguorautia  ,  vel  errore  ;  aliuquiii  id  ,  quod 
,,  est  maluin  non  tligerelur  ul  boniiin  ...  IIoc  au- 
,,  tein  iiiodo  peccatum  iu  Augelo  esse  iioii  po- 
,,  tuit  ...  Alio  inodo  coutiugit  peccari  per  liberum 
,,  arbitriuin  eligeudo  aliquid  ,  (juod  secuiKhim  se 
„  est  bonuin  ,  sed  non  cuin  ordiue  debita;  inea- 
,,  suTte  ,  aut  regulae  ;  ita  quod  defectus  iuduceiis 
„  peccatuin  sit  soluin  ex  parte  electionis,  quas 
,,  nou  liabet  debituin  ordinem  iiisi  ex  parte  rei 
,,  electae  ;  sicut  si  aliqnis  eligeret  orare  ,  uon  at- 
„  tendeiis  ad  ordinem  ab  Ecclesia  inslitutuin  .  Et 
„  hujusinodi  peccatum  non  praeexigit  igiioiauliam , 
„  sed  abseutiain  soluin  consideratiouis  eoruin  ,  quae 
„  considerari  debeut  .  Et  hoc  inodo  Augelus  pec- 
„  cavit  couverteudo  se  jter  liberuin  arbitriuin  ad 
,,  propiium  bouuin  absque  ordine  ad  regulam  Di- 
,,  viuae   voluutatis  "  . 

201.  Sed  ut  revertainur  ad  prinuim  Angeloruin 
peccatuin  ,  neinpe  ad  superbiain  ,  haec  iu  eo  sita 
fuit ,  quod  volueriut  similes  Deo  fieri  j  dicebat  e- 
nim  Diabolus  ,  ut  testis  est  Isaias  XIV\  i^.  ^- 
scendam  super  altitudinem  nubium  ,  similis  ero 
Altissimo  j  quod  non  ita  accipieudtiin  est  ,  quasi 
Diabolus  voluerit  fieri  alter  Deus ,  quia  ,  ut  ob- 
servat  S.  Thomas  art.  3. ,  naturali  sua  coguitione 
scivit  5  hoc  esse  impossibile  ;  sed  quod  voluerit  fie- 
ri  siinilis  Deo ,  appetendo  ut  Jinem  ultimum  suce 
beatitudinis  id  ,  ad  quol  virlute  suce  nalurce  po- 
terat  pervenire  ,  avertens  suum  appetitum  a  bea- 
titudme  supernaturali  ,  quoe  est  ex  gratia  Dei . 
Pel  si  appetiit  ut  uliimum  Jinem  ,  eam  similitu- 
dinem  (  cuin  Deo  ) ,  qucx  datur  ex  gratia ,  vo- 
luit  habere  per  virtutem  suce  naturce  ,  non  ex^ 
dii-ino  auxilio  secundum  Dei  dispositionem  ... 
Et  hcec  duo  quodammodo  in  idem  redeunt  ^  quiii 
secundum  utrumque  appetiit  Jinalem  heatitudi- 
nem  per  suam  virtutem  habere ,  quod  est  pro- 
prium  Dei  (a)  , 

222. 


(a)  Nemo,  ut  pnto,  Tlicologortim  cam  clar.  Jo.  B.ipt. 
Gtner  opinionein  adiiiiftet  ,  (jni  Toin.  Ili.  siiap  Tlieol. 
Doi^mutico-scholuitiCJt  p.  110.  prohare  coiuendit  ,  pri- 
intim  Spiritiiiiin  prtPvaricatornm  peccatnin  liiisse  effne- 
nein  snperbiam  ,  qiia  Deiim  iioinintm  adorare  ,  Sc  ut 
Cibum  Eucharisticiim  spiritaltter  edere  af>niierunt  ;  im'!- 
dentes  nempe  ejnsmndi  mysteriorum  majestatem  ,  & 
glortam  ,  ut  sabmde  temerc  uiolantes  pr.xceptum  eisdem 
a  Deo  injunctum  de  illu  adoralione  y  Cy  de  lilo  esu. 
Qiiemaam  anteiii  aftert  liiijns  sententi*  veterem  magi- 
slnim  ,  Sc  «lncem  ?  Non  alinm,  qnam  perdoctum  llii- 
pertnm  Abbilem  Tnitiensem  Ord.  S.  Beneilicti  ,  qtii 
nonnisi  Sepciilo  XII.  flornit  ,  &  ctijns  haec  verha  affert 
ex  Lib.  III.  in  Exodtnn  c.  lo.  Tom.  l.  edit.  Venet. 
an.  1748.:  Numi/uid  An^eli  illo  pane  cihantur  in  c<- 
/o,  ijuem  populus  iUe  coUigens  similem  criandro  ,  fran- 
gebat  mola  ,  stye  terebat  mortariolo  >  F.r^o  panis  c<*li 
punis  Ant^elorum  iste  est ,  <im  in.  E^>angeUo  suo  dicit : 


Ego  sum  panis  kucus  y  qni  de  ckIo  descendi ;  si  qnis 
manducai'erit  ex  hoc  pane  ,  vwet  in  .tternum  ;  hic  eniin 
i'ictus  est  ,  O"  oita  AniielicJt  substanux  ;  nam  in  eum 
desiderant  Angeli  prospieere  :  t/uod  t/uia  facere  con- 
ttmpsit  Angelus  ,  cecultt ,  <y /actus  est  diabolns  ^  O" 
(]Ui  hujus  panis  sempiternam  pattens  inediam ,  seniper 
est  pallidns  ,  Ci"  mors  t/ltim  se'/uitur  .  His  verl)is  reci- 
tatis  conclndit  Gener  .-  (^uid  in  rem  nnstram  clarius  , 
O"  prxclartns  >  Ita  ip-i  visnin  est .  Sed  vix  ,  ac  ne  vix 
((iiidem  crt-do  ita  visnin  iri  aiiis  ,  nnllo  pro  hac  nova, 
atqne  inaiiilita  senientia  stndio  pr*occiipntis  .  Satis  e- 
niin  perspiciriin  pnio,  toto  illo  capite  non  aliiid  no- 
iriine  panis  crlestis  ,  Sc  Angelici  a  Rnperto  intelligi , 
qnain  l^ei  vi.-.ioncm  :  lunc  enim  passim  in  snis  operi- 
bns  linpertiis  appellal  panem  ADgelornin  j  nt  Lib.  If. 
in  Genes.  c.  26.  Angelus  ,  incpiit,  qni  terrenam  non 
habet  corpus  ,  unius  spiritalis  paradisi  deliciis  est  c-jfi- 
tentui ;  homo  auCem  ,  i/u  ex  cjrpore  cvnstat ,    O"  spi- 


DISSEilTATlO  1.    CAP.  XIV. 


2  22.  Et  liaec  quidem  commnnis    esl  non  modo 

Theologonim  ,  veriim  &  sauctorum  Patrum  de  la- 

psu  Angelorum    senteiitia ;     unde    etiain    siiperbia 

■peccatum  diabolicwn  appellari  solet .  De  j)eccato 

etiam  invidiae  ,  quod  postea  consecutum  est ,  fere 

consentiunt  sancti  Patres  ,  atque  major  eorum  pars 

hoc  invidise    peccatnm    explicat ,    quia   liomineni 

vidit  aDeo  coustitulum  omnium  eorum  dominum 

qu.r  paulo  antea    creata  fuerant .    Aliqui  tamen  , 

ut  Amhr.  Catharinus,  ob-iectum  dtabolicie  invidiae 

fuisse  dirunt,  humanam  Christi  natuiam  ad  con- 

sortium  diviuitatis  in  mysterio  lucarnationis   assu- 

niendam  .    „  Verum ,    inquit    Pctayius    Lih.  IIL 

„  caTp.  2.  n.   lo.    uulla  id  Scripturae  ,    vel  anti- 

.,  quorum  Patrum  auctoritate  defenditur  .     Neque 

>,  vero  probabile  videtur  ,    tanto  ante    patefactum 

.,  hoc  Angelis  mysterium  ;   neque  sine  gravissimo 

.,  argumeuto  ,  quod  nullum  est  omnino ,  vaticina- 

„  ri  de  re    tanta  fas    esse   arbitror  .  "    Si  autem 

uiysterium  Incarnationis  non    fuit  Angelis   patefa- 

ctum  ,    inulto  miuris  luit  illis    patefactum  myste- 

rium    sanctissimae   Eucharistias ;     multoque    minus 

praeceptum    communiouis    spirituaii^  illis    imposi- 

Unn  ,^ot  Generas  sine  ullo  fundameuto  putavit . 

220.  Scholion  .  Considerautibirs  deplorabilem 
Angelorum  lapsum  illud  in  meutem  venit  Zachari» 
XI.  2.  Ulula  ahies ,  qaia  cecidit  cedrus .  Si  e- 
nim  creaturas  tam  nobiles  in  teterrimum  illud  su- 
perbia  peccatum  iufeliciter  lapsae  sunt  ,  quanto 
magis  uobis  timendum  erit  ?  Concludamus  saluta- 
xittr  cum  S.  Bernardo  serra.  54.  in  Cantica : 
=.,  Quid  superbis  terra ,  &cinis?...  Repudiatio 
55  Angelorum  fiat  emendatio  liominum;  scripta  est 
.,  euim  ad  eorum  correptionem  ...  Sane  ego  ha?G 
.,  legens ,  referensque  oculos  ia  me  ,  &  intuens 
j,  diligenter ,  invenio  me  peste  ista  iufectum , 
,,  quam  iu  Angelo  Dominus  tantum  exhorruit  ... 
i,  &  paveus  ,  tremensque  ajo  ad  memetipsum  :  si 
5,  sic  actum  est  cnm  Angelo  ,  quid  de  rae  fiet  ter- 
.,  ra  ,  &  cinere  ?  llle  in  coelo  intumuit ,  ego  in 
j,  sterquilinio  &c.  "  Totum  illum  sermonem  le- 
genduin  consulo  iis  praesertim  ,  qni  se  diaboiicae 
snperbiae  stimulis  teutalos  sciitiuut  . 

J^am  vero  ex  hoc  peccato  orta  est  djyisio  malo- 


rum.  Angelorum  a  bonis  ,    ac  de    utrisqae    paace., 
addemus ,  sed  primo  de  bonis  <. 

G  A  P  U  T     XV. 

JJe  bononim  Jngelomm  officiis  ,  prcecipue 
autem  dc  custodia  houiinum  . 

224.  Jugis,  ac  perpetua  sanctorum  Angelorum 
occupalio  est  assistere  Throno  Dei  ,  cujus  faciem 
intuitive  videut  Matth.  XVill.  ,  &  cujus  laudes, 
decantant  ,  sicu^ti  ex  multis  sacrae  ScripUiras  locis 
edocemur.  Dan.  VII.  10.  Millia  miUium  mini- 
strahant  &c.  Isaiae  VI.  5.  de  Seraphini  dicitur : 
Et  clamabant  alter  ad  alterum:  sanctus  ,  san~ 
ctus  ,  sanctus  Dominus  Deus  exercituum  ,  ple^ 
na  est  oijinis  terra  gloria  ejus  .  Et  Aj)Oc.  IV. 
8.  de  iisdem  Seraphim  similiter  dicitur  :  Requiem 
non  hahebant  die  ,  ac  nocte  dicentia  :  sanctus  , 
sanctus  ,  sanctus  Dominus  Deus  omnipotens  , 
qui  erat ,  &  qui  est ,  Ci)*  qui  venturus  est .  Ac 
denique  ut  S.  Joanne»  in  raptu  vidit  ,  Omnes  An" 
geli  stahartt  in  circuitu  Throni^  ...  ^  ceciiierunt 
in  con spectu  Throni  in  facies  suas ,  &  adorave- 
runt  Deum ,  dicentes  :  Arnen  .  Benedictio  ,  & 
claritas ,  &  sapienlia  ,  &  gratiarum  actio  ,  ho' 
nor  ,  ^  virtus  ,  &  fortitudo  Deo  nostro  in  sce^ 
cula  sceculorwn  .  Amen  ^  Apocal.  VII.   11. 

225.  Hoc  tameu  non  impedit ,  quin  Angeli  ad 
aliqua  officia  peragenda  miltantur  iji  terras  j  unde^ 
illud  S.  Pauli  ad  Hebr.  I.  Omnes  sunt  admini- 
stratorli  spiritus  in  ministerium  missi  &c.  Inter 
varia  autejn  Angeloruin  ministeria  uullum  frequeix- 
tius  in  sacris  Litteris,  sanctorumque  Patrum  tra- 
ditione  commemoralur  ,  quam  houunum  custodia, 
Aliquot  duntaxat  loca  seligemus  ,  ut  brevitati  con- 
sulatnus  . 

226.  Et  qnantum  attinet  ad  homines  simul  »4im- 
fos  ,  eorum  curam  esse  a  Deo  Angelis  demanda- 
taiH  ,  liquet  potissimum  ex  Josue  cap.  V.  &  VI., 
ex  Daniele  cap.  X.,  &  ex  Apocal.  pluribus  ia 
locis  ;  &  apertissinuun  illud  est  Psal.  XC.  Ange^ 
Us  suis  Deus  mandavit  de  te  ,    ut  custodiant   te 

in. 


nta  ,  daplici  paradiso  deUtlacititr  .  Itle  ^terna  resurra- 
ciione  leattficatv.s  ,  secimduvi  aniviata  sola  ciLalittir  di- 
vmitatis  visione  ;  secundwn  corpus  autem  vescetur  orn.-ii 
Ugno  pulchro  ,  C;-  smnnssimo  ■,  non  pro  necessilale  ,  sed 
pro  magna  &■  inefuf.ili  ioluptate .  £t  cap.  27.  Scien- 
ilwn  est  ,  incpiit  ,  himc  Paradisum  terrenum  ad  exeni- 
plar  cosiejtis  Paradisi  fuisse  compositum,  in  qno  </ua- 
si  hgna  pulcherrinui  fuere  An-elic^  fortitudines  ,  Cr 
hgnum  vit^  Deiis  ipse  ,  cujns  feUces  Angeli  beata  sem- 
yer  vivunC  iHsione .  Et  pl.ira  .siiiiilia  liahet  Jiic  Auctor, 
qiu  sensu  iigiir.ito  in  explic.in.hs  sacris  Litteris  ple- 
yinrKjiie  delect.ihatur  .;  imo  &  iniis;t.ito  verbonim  ap- 
paratiij  tj.ia  de  c.msa  fuit  sa-pius  acciis.niis,  cjuasi.di)- 
ctrinani  |).irnin  ortiiodoxiiin  invehcre  terjtaret,'  &  s.'^- 
Ipitis  dtJ^ui:  Ijjjfis    apoloseticis   £e  dtltnaere  ,    aut  cv 


piicare  .  Puxto  ,  inqiiit  cjus  Concellita  Reinigius  CeII« 
lier  Tom.  XXII.  de  Juctor.  Eccles.  cap.  7.  n.  /fi. 
Rupertns  sensum  litteralem  profande  inquirit  ;  mysti-- 
cus  ,  V  moralis  illi  magis  arridehant  .  Sed ,  quod  ina- 
i;is  talsitatein  explicationis  GenerianflP  denionstrat  ,  Ru- 
pertu»  in  Libro  II.  De  inctoria  verbi  Dei  cap.  4-  ex 
verbis  Apostoli  Fauli  i.  ad  Tiinotii.  III.  16.  Magnnm 
est  pietatis  sacrarnentnut  ,  i/uodiitAnifestatnm  est  in  car' 
ne  &c.  colligit  ,  mysteriutn  incarnationis  fuisse  cuncti-! 
Angelis  ahscondUwn  ;  q-iomoiJo  ergo  asserere  potuit  , 
prfl;ceptuin  tiiisse  Angelis  imposituin  ,  ut  spiritalitec 
cibnni  Eucharisticum  eclerent?  Argumenta  vero ,  cpix 
laucjatus  cL  Gener  ex  suse  rationis  peni  ad  proI).ui- 
diim  hoc  pr/pceptum  comm.mioiiis  spiritualis  Angelis- 
iinposituin  afJert ;  nec  referri  merentur. 


in  omnibiis  viis  tiiis  .  lusuper  e«dem  sirra:  Litte- 
rx  iitriiiscjiie  Tc.s'ameiiti  inulta  nobis  suppedifant 
e.xeinphi  atleo  ininift-sta  ,  ut  iieino,  qiiud  sciain  , 
id   iiillciari   ausus   fuerit  . 

227.  Eoque  iniuus  liac  de  re  dubifare  fas  est , 
quo  Imuc  esse  s,irrarnm  Litterarufn  seusuin,  et- 
iam  certissima  1'alrum  traditioiie  constat  .  Nain 
pa>!iiia  a  sauclis  Patribiis  vocantur  Augeii  vitce 
no.'trcv  spectdtores  (  a  S.  Greg.  ISysseno  Orat. 
ir.  da  XL,  M.irljrihus  ),  curatores  gnieri<;  Iw 
JTiiuum  (  a  S.  fiasilio  iii  cap.  VI II.  Isai.e  ),  Ec- 
clesice  inspectores  (  a  S.  Gregor.  JNaziauz.  Orat. 
XXXil.  ),  horninurn  proesides,  custodes,  pceda- 
^ogi,  ac  morum  gubernatores  ;  qucC  ex  ii>ox  (li- 
reudis  rlarius  patebunt . 

2a8.  Sed  quaestio  e.xorit.ir  ,  an  singulis  lioiui- 
«libus  singuli  assignati  sint  Aiigeli  custndes ,  quod 
Calvinus  cum  paucis  auiiarter  negat  (a)  . 

229.  Veruutameu  hifc.  peruliaris  destinatio  An~ 
geloruin  siugulis  homiuibus,  j)raccipue  autein  fide- 
libus ,  &  electis  ,  tot ,  tantisqne  Scripturaruin  ora- 
culis  ,  sanctorumque  Pafruin  tesliinonii»  ronfirnia- 
tur  ,  ut  iniruin  plaiie  sit ,  potuiss^  eain  iu  dubiuin 
revocari  .  Nain  primo  niulta  exeinpla  Angelorum , 
qui  siiigularibus  Iioiniuibus  ad  rusfodiam  de-*tinali 
«rant ,  iuveuiuntur  in  sacris  Jjitteris  5  nt  Aiigeli  , 
qui  curam  Agar  gerens  ,  salutare  ei  consilium 
prabuit ,  ut  sub  inanu  Sarce  domince  suce  hu- 
miliaretur  Geues,  XVL  Angelus  quoqiie  custos 
Jacobi  inemoratur  Geiies.  XXXI.  aliisjue  in  lo- 
cis  .  Siiniliter  sancta  feinina  Judilh  meiuorat  Au- 
gelum  se  cu.>todientem  ra]).  XIII.  2C.  .Artorum  i- 
tein  XII.  I  5.  fit  meulio  Angeli  ,  qui  Petri  curam 
Jiabcbat  (.';)  . 

230.  Lt ,  ut  alia  praeteream  ,  insignis  est  Inrus 
apud  S.  Matlh.  XVIII.  10.  ubi  dc  parvulis  Chri- 
stus  dicit :  Angeli  eorum  in  ccelis  semper  vidcnt 
faciern  Patris  mei .  Ex  quibus  verbis  ita  rnlligit 
S.  Jo.  Cihrysostomus  (  Hom.  in  hunc  lortim  ) 
Hinc  tnanifestwn  est ,  guia  omnes  Sancii  An- 
gelos  habent  .  Et  sine  ulla  restrictione  S.  Hiero- 
uymus  Magna  ,    inquit  (  Cominent.  iu  huuc  Iq- 


(a)  Prfmo  hac  de  re  dnhitare  vi^ns  est  Calvinus  Lib. 
T.  Institut.  cap.  i.\.  §.  7.  ita  scribens:  /ln  smt^ulis  fi- 
delihiif  sin^uli  An^eli  sint  attributi  ad  eunim  de/fn.- 
sionem  ,  pro  certa  assfrere  non  audeo  ...  Hoc  (juidfrn 
yro  certo  liahendwn  ,  non  tantum  uni  Anc^elo  unumijuem- 
t/ue  noftrum  esse  curx  ,  s^d  omnfs  ttnn  consensu  \'t^i- 
lure  pro  salute  nostra  .  Sed  poitei  noii  ita  modestc  lo- 
ctUMS  est  in  aliis  locis  ;  nnm  in  l's.il.  XG.  Falsum  cst , 
in'(i)it,  illud  commentum,  suuni  cuii/uc  singulorum  An- 
£flum  esse  :  qiiotl  s.vpiiis  in  siiis  Coininent.  in  Scnp. 
sacr.un  repetit,  lioc  tigmentMm  Di.iholi  astii  esse  inve- 
ctnm  ,  iit  fidiici.i  in  CliristMm  inidi.itonm  rniunerctiir; 
qiiasi  snilicet  nos  Catliolici  non  profiteaintir  ,  lnno  i- 
psjin  Angeiorum  ciistodi.nn  sin^nlire  csse  Servitoris 
uostri  Jesii  Christi  hinettciiim  ;  qnod  non  agnoscere  in- 
tclerjliilis  est   ingratitndo. 

(^  Jo.  Gamero  Tom.  II.  Pvxlect.  eJMscine  vesnpfa 
seciitits  Hammondus  ad  iiMnc  lomm  nonnn*'  .\iigtli  in- 
telligunt  nxmtium  ,    qutiu  qui  erdnt  m  adibus  Mariaj , 


DE  ANGEL.  CUSTOI).  ag 

cuin  )  dignitas  animarum  ,  tit  unaquceque  ha- 
beat  ab  ortu  nativitatis  in  custodiani  sui  Ange- 
lufft  dtlcgatum  .  Quod  itertiiu  repetit  iii  cap.  L 
Habacuc  ;  &  in  cap.  V.  Eccle>iastis  e.\p<jnens  ea 
verba  vers.  5.  Aeque  dicas  corarn  Ang^lo:  non 
est  providentia  :  nvn  eniin  ,  im(uit ,  in  ventuni 
dicta  transeunt ,  sed  a  prcesente  Angelo  ,  qui  u- 
nicuique  adhoeret  comes  ,  statiin  perjeruntur  ad 
Dominum  . 

23 1.  Alii  etiam  Patres  iion  pniici  idips'im  af- 
firmant ,  ex  quibus  selrgemus  pi^ecipiKis.  S.  Gre- 
goritis  Thauiuaturgus  Orat.  prusphonetica  ,  quairi 
habuit  in  Origenem  ,  num.  4«  dcbitaj  Angelo  suo 
tutelari  gratias  agit  ,  quod  a  primo  ortu  sui  cu- 
ram  gesserit ,  ac  inter  alia  be.ncficia  ip-iiin  ad  (^- 
rigeuis  cognitionem  ,  8c  magisteritim  duxerit .  Ori- 
geiies  comif.entans  illud  Act.  XIL  de  Augelo  Pe- 
tri  dirtum  ,  iuqtiit  :  „  Ergo  intelligitur  esse  alius 
„  &  Pauli  Angelus,  sirut  est  Petri  ,  &  alius  al- 
„  teriiis  Apostoli  ,  &  singulcrum  per  ordiuem  .  Et 
,,  alibi  (  Homii.  XX.  in  Numercs  )  Adest  ,  in- 
,,  qiiit  ,  unicinque  iiostruin  eliam  mininiis  ,  qui 
5,  sunt  iii  Ecclesia  Dei,  Angelus  bonus ,  Angelus 
,5  Domiui  ,  qui  regat  ,  qni  n)Oveat,  qtii  gubernet 
„  Ci/C.  "  .  Methodiui  aiitein  (  apuri  S.  Jo.  Da- 
masc.  \n  Eclogis  )  ex  srripturis  con^tare  ,  ait,  u*. 
nimiquei/ique  curutaribus  /Ingelis  comniitti ;  quod 
idein  asserit  P.usebius  Capsariensis  Libro  XIII. 
Prceparat.  Evang.  Adhuc  luculentiu»  S.  Hasiliua 
Lib.  III.  conlra  Eunomium  ita  loijuitur:  „  Quod 
„  antem  unicuitjue  fidfclium  adsit  Angelus ,  tan- 
,,  quam  pa?dagogus  aliquis  ,  &  pastor  vitain  gu- 
„  bernaus  ,  iiemo  contradirat ,  qui  verborum  Do- 
„  miui  ineminerit  dicentis:  7ie  contemnatis  u- 
„  num  ex  his  pusillis  ,  quoniam  Angeli  eorum 
„  sernper  vident  jaciem  Palris  mei ,  qui  in  coc- 
,,  lis  est :  &  Psalmista  dirit :  castramotabitur  An- 
„  gelus  Domini  in  circuitu  timentium  ipsuin ; 
,;  ci)"  Angelus  ,  qui  eruit  me  a  juventute  mea , 
,,  Ci)-  cetera  id  genus  "  .•  quorum  gemina  plurl- 
bus  in  locis  habet  . 

252.  Oiniltendus  deniq^ile  nou  est  S.  Bernardus, 

qui 

a  Petro  missiim  credfderunt .  Alii  vero  volnnt  ,  inteF- 
ligi  ipsius  Petri  spiriturn  ,  vel  .Tniin.im  ,  «pi.iin  Peo 
permittrnte  .ib  alio  miindo  venisse  p-it.ilxnl.  ^»  d  pri- 
ma  espositio  a  vero  Scnptur»  sen.sii  otnmno  aliliidit . 
Ut  enim  sacr.i  li.ijiet  historia  ,  ciun  pMelU  llliode  ,  qii« 
puls.intis  Petri  vocein  agnovit  ,  nMnciasaet  iis  ,  <pii  \jx 
doino  .ulf-rant  ,  slare  PetrMm  ante  jmuain,  illi  pnmo 
eam  msanire  dixenint.  Demde  illa  tonst.inte.r  ntlirm.Tn- 
te  ,  Petn-m  reipsa  csse  pr.T  fonluts  dom.is  ,  dioebnnt 
Petri  Angoliiin  esse  j  tpii  scilicet  vo -ein ,  &  tigiirjm 
Peln  assiim-isset .  Altera  vero  e.xpositio  adliuc  absnr- 
dior  est  ;  niillibi  enim  leqifr  in  sicris- litteris  ,  ani- 
m.un  fuisse  appell.itam  Anc^um.  Ultercus  notiiin  o- 
niuliM.s  er«t  ,  Pelruin  strvin  in  cjrcfcre  ,  8c  nonduio 
e.sse  inortuiim,  &  proinde  ij^siiis  aniinam  esse  suspica- 
ri  nemo  potcr.it  .  (^'uaiiio  meliiis  ,  &  tflicin.s  or.aiio 
fluit,  si  di'jnnMs,  r(\ni,Ti'  i!»  in  timc  iMisse  omriinin  o- 
pinionein  )  singulis  hcitiinibiis  smiin  Angelnm  ciifitodeia» 
e^ic  dtkliuatutu  } 


3o  DISSERTATIO  I 

qui  postqnam  in  SeTinonibus  snper  Psal.  Qui  ha- 
bitat  nuilta  de  Angeloruin  ciistodia  praeclare  di- 
xit,  ita  demum  Serjn.  XVI.  ccucludit :  „  Si  fi- 
„  deni  consulas ,  ea  tibi  Augelicani  probat  pree- 
„  sentiam  noudeessca  Kec  dixisse  piget,  quoiiiam 
„  fides  probut  ...  Adsunt  igitur  ,  &  adsuut  tibi , 
„  uou  modo  tecum  ,  sed  etiani  pro  le .  Adsunt , 
„   ut  ^protegant ,  adsunt ,  ut  prosiat  "  .^ 

255.  Cum  liaec  ita  fidenter  prouunciet  S.  Ber- 
nardus  ,  aliqui  putant ,  noii  id  ineram  esse  Pa- 
trum,  &  Theologorum  opinionein  ,  sed  inconcus- 
snm  plane  Religionis  nostrae  dognia  .  Fatenduiu 
tainen  est ,  nuUam  haberi  hac  de  re  Ecclesiae  de- 
finitiouem  ;  quanquam  ubi  de  electis ,  de  justis, 
atque  etiain  de  fidelibus  agitur,  adeo  concors  est 
sanct.  Patrum,  ac  Theologorum  consensus,  ut  sal- 
tein  sine  maxima  temeritate  uegari  nequeat ,.  eo- 
rum^singulis  Angelos  custodes  datos  esse  (a)  . 

234.  Non  ita  res  certa  est  de  iufidelibus ,  ac 
de  reprobis .  Nain  etiam  Origenes  Hom.  VI.  in 
Matlh.  refert ,  suo  tempore  dnplicem  hac  de  re 
fuisse  opinionem:  alii  enim  dicebant ,  uuicuique 
hoinini  adesse  Angelum  Custodem  a  tempore  na- 
tivitatis  ,  aliis  duntaxat  post  }]aptismum  c  Vjd.  S. 
Thomas  I.  P.  qu.  ii5..  art.  5.  ubi  primam  sen- 
tentiam  ,  quae  S.  Hierouymi  est ,  rationabilem  vo- 
cat.  Alii  etiara  sancti  ralres  non  oinnino  concor- 
des  snnt ;  plerique  enim  oinnibus  omnino  homini- 
bus  suos  tribuunt  Ang.elos  tutelares ;  quod  niodo 
Tlieologis  coinmuniter  arridet :  quidam  vero  solis 
fidelibus.;  &  nonnulli  solis  justis  ,  vel  eiectis . 

255.  Obj.  primo.  Ex  hac  nostra  sententia  cou- 
sequeretur,  Angelos  esse  inferiores  hominibus , 
quibus  ministrant ,  &  inserviunt :  tum  etiain  hos 
Angelos  in  terris  degentes  esse  beatifica  Dei  visio- 
ne  orbatos  :  ac  demum  dolore  afiici ,  quando  ho- 
ininibus,  qui  sub  eorum  tutela  sunt ,  adversa  con- 
tingunt  ,_  queinadmodum  laetari  putantur,  cum  illi 
sunt^Jelices  ;  quae  oinnia  absurda  sunt  . 

256.  Resp. ,  nihil  hornm  ex  coramnni  Christia- 
soruin  omnium  de  tutela  Angelorum  sententia  cou- 
sequi  .  Kon  primum  ;  dum  eniin  nos  custodiunt . 
Deo  inserviunt,  uon  nobis  ,  seu  inserviuut  nobis 
propter  Deuin  ;  sicuti  opilio  non  ovibas  .  quas  cu- 
stodit,  servire  dicitur  ,  sed  domino ,  a  quo  ovibus 
cnslodiendis  positus  est.  Hiuc  S.  Paulus  in  Epist. 
ad  Hebr.  I.    i^.  de  Angelis  iuquit :. 

Omnes  sunt  administratoril  spiritus  in    minl- 


CAP.  XV. 


•(a)  \encT.  P.  Seraphintrs  Cnpponi  a  Porrecta  i'n  Ai)- 
'yend.  ail  art.  2.  q,wst.  11 3.  J.*P.  pntavit  ex  iaud.  5. 
Bcrnnrdi  verjjis  mterri  ,  Argelicam  circa  umimmiem,me 
cnstmluim  dari  ,  esse  c/on,„„  ad  fidem  pertinens  .  Sed 
<iurll.  Esti.is,  c.ii  Ga.spnr  Jueiiin  ,  aliicpie  adliarent  , 
sol.iininodo  te.neran.nn  j.idicat  ab  hac  co.nmuni  Theo- 
logormn  .loctrma  recedere.  Hanc  etiam  sententiam, 
soliim  iit  prjbabihorem,  delendit  P.  Laiir.  Berti . 

(.i)  Prapclara  est  S.  Thom-^  doctrina  1.  P.  u.  112, 
an.  I.  ad  3.  ,  uhi  ohservat ,  inter  Angelos  ,  &  nos  hoc 
esse  d.scnmen  ,  qnod  in  no/ns  exterior  occupaUo  puri- 
tatem  conttmpUaionis  iinpedU ,    <juia  actioni  insistimus 


sterium  missi  (  nempe  a  Deo  )  propter  eos  ,  91«: 
hcxreditatem  capient  salutis ^  Ubi  nou  dicit  Apo- 
stolns.  Angelos  esse  inissos  in  ministerium  lio.ni- 
num  ,  sed  Dei  ,  ad  procurandam  scilicet  electoruni 
salutem  ;  quod  bene  observavit  S.  Jo.  Chryso.sto- 
mus  (  Coimuent.  in  hunc  locum  )  dicens,  Ange^ 
lorum  munus  esse  ministrare  Deo  al  nostram 
salutem  .. 

237.  Qaanquam  S.  Bernardus  Serm..  XI.  super 
Psalm.  XC.  non  dubitavit  Angelos  appellare  no~ 
stros  mitiistros:  Plane  ministri  nostri  ^  inquit , 
71071  domini  nostri .  Ex  quo  tamen  non  fit  ,  eoa- 
esse  naturae  nobis  inferioris ;  sed,  ut  idem  S.  Pa- 
ter  observat  ,  in  hoa  Unigeniti  fortnam  imitaU'-- 
tur ,  qui  non  i'enit  ministrari ,  sed  ministrare  , 

258«.  Neque  etiam  sequitur  alteriim,  nempe  eoy 
privari  beatilica  Dei  visioue  ,  sed  potius  putandura 
est  ,  Angelicas  mentes  ,  quanquam  erga  hominea 
occupatae  videantur  ,  uunquam  tojnen  a  beata  di» 
vinae  essenti»  conteinplatione  averti ,  quod  Chri- 
stus  indicavit  ii&^  verbis :  Angeli  eorum  semper 
{'ident  Jaciem  Patris  mel  {b) .  Imo  neque  putan» 
dum  est ,  aliquid  ipsis  decedere  de  accidentali  il- 
la  beatitudine  ,  quam  in  societate  aliorum  sancto- 
rum  capiiint ,  sed  potius  eam  augeri ,  duin  Dei 
gloriam  suis  erga  homines  olKciis  augeri  vident , 
juxta  iliud  Luc.  XV.  7,  Gaudium  erit  in  ccelo 
super  uno  peccatore  pcenitentiam  agente  . 

259.  Non  demuin  sequitur  tertiuni  absurdnm  , 
nempe  Angelos  affligi  in  inalis  ,  quae  hominibus 
eoruin  curae  deputatis  acciduut .  Ut  euiin  Sanctus 
Thomas  hac  qu.  art.  7.  observat :  ,,  Tristitia  ,  & 
„  dolor  ,  secimdum  Augustinum  (  Lib.  XIV.  d'e 
,,  cii>.  Dei  cap.  1 5.  )  non  est  nisi  de  his  ,  quae 
,,  contrariautur  voluntati.  Nihil  autem  accidit  in. 
,,  Mundo  ,  quod  sit  contrariuin  voluutati  Angelo- 
.5  rmn  ,  &  aliorum  beatorum  ;  quia  voiuntas  eo- 
,,  rum  totaliter  inhaeret  ordini  diviuae  justitiae  . 
.3  Nihil  aulein  fit  in  inuudo  ,  nisi  quod  per  divi* 
,,  nam  iustitiam  fit ,  ant  permittitur  ,  &  ideo  sim- 
,5  pliciter  loquendo,  uiliil  fit  in  mundo  contra  vo- 
,,  luntatem  beatorum  ...  Sic  igitur  Angeli  pecca- 
.,  ta  ,  &  poEuas  hominum  universaliter  ,  &  abso- 
„  lute  loquendo  uon  volunt ;  volunt  tamen  ,  quod 
„  circa  iioc  ordo  divinae  justitiae  servetnr,  secun- 
„  dum  quam  quidain  paenis  subduntur  ,  &  pec- 
„  care  permittuntur  (c)  "  . 

2^0.  Dices-.    Saltem  Angelis  imputari  poterunt 

ma- 


seciinctum  sensitivas  vires  ,  qnariim  actiones  cum  inten- 
dnntur  ,  retardantur  actiones  intellectiva  virtutis  ,  Sed 
yingeliis  per  solam  intellectualem  operationem  regulat 
suas  actiones  evteriores  ,  unde  actioaes  exteriores  iii 
nullo  impediunt  ejus  contemplationem  ;  (/uia  duarum  a~ 
ctionuin  ,  ijuarum  una  est  regula  ,  Z^  ratio  alterius ,  una 
non  impedit ,  sed  jumt  aliam  .  Unde  Gregorius  dicit 
Lib.  II.  Moralium  c.  2.  ,  c/uod  Ange/i  nun  sic  foras 
exeunt ,  ut  interna:  contemplationis  gaudiis  prii'entur  . 
(c)  Obstare  quidem  videntur  verba  IsiiaB  XXXIII. 
Aiigeli  pacis  amare  fiehant  ,  cjuasi  Angeli  sint  altli- 
ctioais  reipsa  capaces  .  Sed  respoudet  S.  Thoinas ,   ce.^ 


DE  ANGEL.  CUSTOD. 


3i 


mala  ,  qnrc  lioniiuibns  accidiint ,  &  qiKT  ij)si  sna 
virtiite  iinpedire  j)Oss«"iit ,  juxta  illud  3.  lleg.  XX. 
09.  Custodi  tirum  istum  ,  (fui  si  lapsus  Juerit , 
erit  anima  tua  pro  anirna  cjus . 

241.  Hcsp.  S.  'J^lioinas  liic  art.  i.  ad  3. :  ,,  Quod 
,,  sicut  homines  a  uaturali  iii$tit)ctu  boni  disce- 
,,  dunt  prnpter  passionein  neccati  ,  ita  eliain  di- 
,,  sccdiint  ab  iiistigatione  bonoruin  Angelornni  , 
j,  qiiae  fit  invisibiliter  per  lioc,  quod  lioiniiifcs  il- 
„  luminant  ad  bene  agendum.  Unde  quod  liomi- 
5,  nes  pereant ,  noii  est  impntaudum  negligentiije 
,,  Angelorum  ,  sed  malitias  linminuin  "  . 

242.  Obj.  secundo  .  Hacc  Augclorum  cnstodia 
Bupervacanea  cst :  nam  prirno  Deus  nos  custodit  ; 
nnde  dicitur  Ps.  CXX.  Non  O.ormitahit ,  neque 
dorrniet ,  qiii  custodit  Israel .  Pr.TElerea  lion  ob- 
stante  bac  Angelorum  custodia  ,  homines  innume- 
ris  premuntur  malis  .  Demum  Angeli  internos  no- 
strorum  cordium  motus  iion  cognoscunt ,  ut  supe- 
rius  r.  IX.  probatum  est :  non  ergo  in  majoribus 
Dostris  afflictionibus ,  &  neceesitatibus  ,  quoG  ple- 
rumque  internaB  sunt ,  nnbrs  prnesto  esse  pOssuut . 

245.  Resp.  primae  dirticultiti  ,  i)eum  custodire 
liomines,  pr^cipue  autem  electns  lum  irnmediate 
sua  gratia  ,  qna  eos  illuminat ,  &  movet ,  tum  et- 
iam  mediate  per  Angelos ,  qiios  suoruin  beirefi- 
cioruin  ministros  esse  voluit .  Sicut  Eoclesiam  suain 
vegit ,  tum  immediate  Spiritus  sancti  assistentia  ; 
tum  mediate  per  Pastores  ,  quos  pcsuit  ejusdem 
Ecclesiae  suae  curatores  ,  &  praesides  (a) .  Hem  i- 
ta  esse  ])erspicuis  sacrarum  lilterarum  ,  saiictornin- 
que  Patrum  testimoniis  edocemur.  Nec  desunt  et- 
iam  TheoIogiciTe  rationes  ,  sin  minus  demonstrati- 
vae  ,  saltem  adniodum  probabiles  (b) . 

244.  Ad  secundum  resp. :  queniadmodum  Deus, 
quanquam  sine  dubio  omnium  rerum  curam  ge- 
rit ,  praccipue  autein  hominum  ,  multa  tamen  ma- 
la  permittit ,  quae  impedire  iitique  posset  ,  ita  et- 
iain  Angelos  uon  ab  ornnibus  nos  malis  praeserva- 
re ,  a  quibus  certe  virtute  sibi  ijidita  prseservare 
nou  possent .  Quare  id  coutingat ,  nostriim  non  est 
perscrutari  ,  sed  humiliter  incomprehensibilem  di- 
vinorum  ]ndiciorum  profundilatem  adorare  debe- 
Duis  .  Confidere  tamen  possnmus  ,  Angelorum  be- 
iieficio  ,  sin  minus  ab  omnibus  ,  saltem  a  plurimis 
nos  inalis  eximi  ,  praecipue  vero  ab  illis,  c\ux  in- 
■vidia ,    &  nialevolentia  Deemonuin    uobis   impen- 


deiil .  rScque  custodiam  ,  &  benpficia  Angelortim 
ingrati  inficiari  debemus  ,  quod  non  omnia  mala, 
iii  qiiae  culpa  iiostra  incidiuun  ,  a  nobis  avertant, 
IJenL-ficiorum  aulein  ab  Angelis  iu  homines  rolla- 
turum  plura  nobis  sacra:  litter;n  ,  &  etiam  Eccle- 
si^e   llisturia  «-xempla  supptditant  . 

245.  Ad  tertium  .  QiKUKinam  Angeli  virtute  su« 
naturae  non  posBiut  secreta  iiostri  cordis  penetra- 
re,  id  possunt  laineu  ex  revelatione  Dei ,  qiii  ccr- 
te  eis  omnia  i^utelacit  ,  quac  ad  nos  custodiendo» 
necessaria  siiiit  . 

24G.  Obj.  tertio.  Saltem  peccatoribus ,  infide- 
libus,  &  reprobis  huIIus  Aii:;elus  ad  custodiam 
datus  videlur  .  iSam  primo  exempb  ,  &  oracula 
ex  sacr^s  litteris  deprompta  videiitur  ad  solos  ]u- 
stos  ,  &  elfctos  pertinery  ,  quorum  specialis  cura 
Deo  esl  .  Sccuiido  similiter  &  saiicti  Patres  de  so- 
lis  justis,  aut  de  solis  fidelibus  ut  plurimum  lo- 
qui  videntur  .  'J'ertio  idi{)suin  etiam  Ecclesia  sen- 
tire  videtur,  quarido  siipra  baptizauditm  sic  orat : 
Qucesumus  ,  millere  digneris  sanctum  Angeluni 
tuum  ,  ut  custoduU  hunc  Jamutum  tuum  .  ()uar- 
to  saltem  credi  potest  ,  iusignes,  &  obduratos  pei^ 
catores  ab  Augelis  deseri  ,  cuin  Deiis  ipse  gralii 
sua  illos  deserere  videatur  ;  unde  illud  apud  Jere- 
iniam  LI.  9.  Curavimus  Bahylonem  ,  <!>  non  esl 
sanata  ,  dereli.nquamus  ear?i . 

247.  Hesp.  primo  ,  uon  ita  certo  constarc ,  sin-- 
gulis  pcccatoribus ,  &  infidelibus  siiigiilos  esse  de- 
stinatos  Angelos  ,  quemadmocluni  cerio  constat  pssp 
destinatos  singulis  justis.  aut  s-iitein  fidelibus  ,  qiiiA 
de  istis  sacrae  litter^e  ,  &  Sancti  Patre^  manifeslius, 
&  freqnenllus  ioquuntur  ,  quaui  deillia.  Quia  ta- 
meii  commuuis  'Jlieologcrum  opiiiio  est ,  iiuIH  O' 
mnino  hominum  auum  AngeUim  custodem  deesse, 
ideo  objectis  ditficuUatibus  occurrendum  est . 

248.  iil  primo  sacrarum  Ijitterarum  testimonia 
facile  explicautur  de  speciali  cura  ,  ciuam  Deus 
habet  electornm^  quod  minime  impedit,  quin  et- 
iam  alios  homines  Angelorum  custodi.B  commise- 
rit .  Insuper  observare  oportet ,  Apostolum  Pau- 
lum  ,  curn  dicit  cap.  I.  Ep.  ad  Hebraeos  de  An- 
gelis  :  Ormies  sunt  administratorii  spiritus  m  mi^ 
nisteriurii  missi ,  non  sine  causa  addidisse :  pro- 
pter  eos  ,  qui  hcereditatem  capient  salutis  ;  ut 
scilicet  intelligamus  ,  Angelos  iion  esse  nussos  aA 
solos  electos  ad  hasreditatem  salulis ,  verum  etiain 

ad 


rmn  illiul  posse  intelligi  de  Angelis  >  idest  nimciis  E- 
zuechtjc  ,  (/iii  fJei'enwt  propter  verba  Rapsacis,  de  qui- 
bits  habetur  Isaia:  XXXVll.  ;  &  hoc  sfCiindwii  littera- 
lem  sensiim  .  Seciindum  vero  allegoricum  Angeli  pacis 
siint  Apostoli  ,  O"  pr.tdicatures  ,  r/i/i  Jlent  pro  peccatis 
hominum  .  S'i  vero  secuvdutn  sensnm  anagogicum  expo- 
natur  de  An^elis  bonis  ,  tunc  ntetaphortca  erit  locutio 
ad  designanduin  ,  tpiod  Angeli  volunt  in  iiniversuli  ho- 
minum  salatem.  Sic  enim  Deo  ,  ZT  Angelis  Imjusmodi 
passiones  attribuuntur  . 

(a)    S.  Tliotnas    ita    hutc    argiimenlo    respondet    nrt. 
1.  ad  2.;   Ad  6onuvi  operAndinn  duo  rei]uiruntnr  ;  ^niiio 


quidem  ,  (jiiod  affectus  inclinetiir  ad  bonnm  ;  (juod  (71«- 
dem  fit  in  nobis  per  hahitiim  virtutis  moralis  :  secundo 
autem  ,  t/uod  ratio  in^-enait  congriias  ^nas  ad  perficien- 
dum  bunum  virtiitis  ,  qiiod  quidein  Philo.tophus  attriliut 
prudenti^e  .  (^uantum  ergo  ud  primurn  Dens  iinmediate 
cuslodit  hoviinem  ■)  in/undendo  ei  gratiam  ,  O"  cirtutes  ; 
quantum  aiitein  ad  secundum  Deus  custodit  hominey  , 
siciit  universalis  instriictor  ,  cujus  instructio  ud  honii- 
nem  pervenit  mediantibus  Angelis  . 

(b)  Vid.  S.  Thomas  I.  P.  qii.  ii3.  .irt.  t.  &  2. ,  & 
GuiD.  Eslios  ia  Lib.  11.  Sentent-  Dht.  XXI.  $.  t- 


32 


DISSEHTATIO  I,    CAP.  XV. 


ad  alios  ;  sei  tamen  seinper  propter  eleclos  ,  qiiia 
propter  bonos  jmilta  beneficia  etiajn  jnulis  confe- 
runtur . 

249»  Sanctornm  antein  Patrum  testimonia  intel- 
ligi  uon  debent  iii  sensu  exclusivo  ,  sed  positivo\i 
qnia  j)!ernnique  ita  loqunntur  de  jnstis,  ut  non 
exclndant  alios .  \  el  si  aliquando  nonnisi  jnstorurn 
curam  tribuunt  Angelis  ,  loquuntnr  de  cura  qua- 
dain  speciaii  ,  &  efficaci  ,  quam  certe  non  m«ren- 
tnr  peccatores  ingrati  heneficiis  Dei.  Ceternm  non- 
r.iiUa  suiit  eoruin  testiinonia ,  ut  supra  vidimus , 
in  quibus  nulla  fit  hominum  exceptio . 

25o.  Tertia  objectio  de  orationibus  Ecclesiae  sn- 
pra  baptizandos  ita  solvitur  .  Quando  Ecclesia  pro 
aliqui?:)us  specialiter  orans  ipsos  vocat  fainulos 
Dei  ^  non  semper  supponit ,  ipsos  esse  actu  ,  & 
reipsa  justos,  sed  saltem  pioaffectu,  &  dispositio- 
Dibus  praf^viis  ad  justitiam  tendere.  Id  patet  in  i- 
psa  oratione  nobis  objecta  ,  in  qua  ita  pergitur : 
d)*  perducat  eum  ad  gratiain  Baptismi  tui ;  quod 
aliis  etiam  potest  facile  confirmari  .  Non  igiiur  ex: 
Ecclesias  precibus  evincitur  ,  Angeios  soiis  justis 
esse  destinatos . 

a5i.  In  postrema  objectione  observandum  est , 
gratiarum  iargitionem  {)ertinere  ad  providentiain 
Divinam  in  ordine  supernaturali  ;  custodiam  au- 
tem  Angeiorum  nedum  rcspicere  ordinem  super- 
tsaturnlem  ,  quatenus  eorum  ministerio  utitur  quo- 
que  Deus  ad  procuranda  nobis  I>ona  spiritualia  ; 
s'jd  etiam  ordinein  rnere  naturalem.  Ut  eiiini  do- 
cet  S.  Tliomas  liic  art.  5.  ,  custodia  Angelorum 
est  beneficium  ,  quod  homini  confertur,  i.n  quan- 
luin  habet  naturam  rationalem  ;  ac  proinde  quan- 
quam  fortasse  verum  sit,  aliquibus  hominibus  sub- 
trahi  auxilia  gratia;,  quod  inulti  Tlieologi  docent, 
non  tamen  inde  sequitur  iis  etiam  subtrahi  custo- 
diam  Angelorum  ,  quae  iis  perutilis  est ,  tum  ad 
propulsanda  multa  mala  corporis  ,  tuin  etiam  ne 
iu  uiulto  majora  maia  deterius  ruant  (^7,), 


(a),  Vid.  S.  Tliornas  in  arl:. /{•  -id  3.,  &  art.  G. ,  u- 
Li  respondens  tnin  verbis  ol)jectis  ex  Jereinia  c.  LI. 
Curinnmus  Bab-flonem  &c.  ,  tiim  aliis  similibns  Isaifc 
V.  5.  Anferam  sepem  ejus :  nomine  aiiteTTi  sepis  GIos- 
sa  intelligit  Angelos ,  inquit  :  Intantnin  Dens  secandnm 
ordinem  sux  providenti^  dicitur  hominein  dere/-in(ji!ere  , 
inquamum  .perniittit  hontinem  pc.ti  alujuem  defectwn  \'el 
^icrn*  ,  vel  cnlpte .  Similiter  etiam  dice-ndum  est,  </uod 
Anii^elns  custos  nunquam  totaliter  dimittit  hominem  ,  sed 
ad  alKjuid  interdani  eum  dimittit  ,  prout  scilicet  non 
impedit  y  c/nin  suhdatur  alicm  trihnlationi ,  i'el  ittiam 
quin  cadat  in  peccatum  ,  secundum  ordinetn  dicinorum 
jndiciorum  .  Et  secnndum  hoc  Bahylon  ,  £r  domus  Is- 
rael  ab  Angelis  derelicta  dicuntur  ,  qvia  Angeli  eorum 
custodes  non  impedi\'erunt ,  quin  trihulatuinthus  suLde- 
rentur  . 

(.i)  Mnltls  Sac.  Scripturap  locis  edocemnr  de  liac  ve- 
ritate  ,  nt  Dan.  X.  coinraemorantur  Princeps  ,  sen  An-- 
gelus  Regni  Persarnm  ,  Princeps  Gr.tcorum ,  &  Mi- 
ohael .  Josiie  V.  i^.  apparmt  Josue  princeps  exercitns 
Domini  .  Exofli  XVI.  19.  XXIII.  22.,  &  XXXII.  34- 
meinoratur  Angelus,    qui  pra:cedebat    populum  Israe- 


9.52.  Obj.  quarto ,  Unu5  Angelns  potest  mnltos 
custodire,  ut  unus  homo  multis  aliis  pr«ficitur  ; 
non  ergo  est  necesse ,  singulis  hominibus  singulos 
Angelos  deputari  .  Et  reipsa  sciinus  ,  aliquos  An- 
geios  prtP&sse  Civilatibus  ,  Provinciis  ,  rvegnis  ,  & 
Nationibus  (/?)  . 

2  55.  Resp.  S.  Thomas  artic.  2.  ad  i.  „  Ange- 
„  lorum  custodiam  deputari  hominibus  etiam  quan- 
„  tiim  ad  invisibilia,  &  occulta ,  quac  pertinent 
,,,  ad  sin2:ulorum  salutem  secundum  se ipsos .  Unde 
„  singulis  liominibus  singuli  Angeii  deputantur  ad 
„  custodiavn  .  "  Observat  insuper  S.  Doctor  ,  ho- 
mines  duplici  custodia  iiidigere,  sciiicet  &  inquaa- 
tum  sunt  par»  alicujus  societatis ,  &  iuqnantuin 
sunt  peisonae  singulares  ratioue  pracditas.  Hinc  fa- 
cile  intelligitur  ,  quomodo  Aiigelorum  aliqui  civi- 
talibus  ,  provinciis ,  regnis  ,  &  nafionibus  ,  ac  re- 
liquis  hominum  societatibus,  alii  singulis  homiui- 
bns   procsint  . 

254.  Ob.  ult.  Ha3c  opinio  Angelorum  tutel»- 
rium  ex  ethnica  Gentilium  superstitioae  dimaaa- 
vit  ,  q»ji  plura  de  geniis  cuiiibet  homini  assisten- 
tibus  fabulabantur ;  nt  videri  potest  apud  Dan, 
Huetium  in   Qucest,  Jlnet.  Lib.  II.  c.  4«  §•  5« 

255,  Resp. ,  id  absurde  omnino  dici ,  cum  seii- 
tentia  nostra  ,  quas  apud  doctos,  indociosque  com- 
muniter  obtinet ,  tam  perspicuis,  &  tam  ssepc  i- 
teratis  utriusque  testamenti  oraculis  demonstretur  . 
Hinc  potius  dicendum  ,  ex  antiqiia  traditione,  quae 
a  nepotibus  Noe  vei  in  insas  gentes  derivari  de- 
buit  ,  hanc  invaluisse  apud  Ethnicos  de  Angelis  , 
seu  geniis  tutelaribus  doctrinim  ;  quanquam  post- 
ca  &  iila  ,  ut  alia  muita  veras  Religionis  dogma- 
ta ,  hominum  perversitate  fnerit  variis  superstitio- 
nibus  admodum  contaminata  .  Unde  iiovuin  potius 
pro  veritate  cnstodiac  Avngelorum  ex  gentilium  fa- 
bulis  nascitur  argumeutum  ,  quod  erudite  inter  a- 
lios  pertractarunt  Dan.  Huetius  ioco  iaud.,  &  Diou. 
Petavius  Li.b.  II.  de  Jngelis  cap.   7.  (c)., 

25G. 

lis  .  Ac  deinum  e.\'  visione  ,  c|iiam  liabui!.  Paidiis  vir' 
Macedonis,  qni  eum  deprecabatur  ,  ut  in  Maccdoniatn 
transiret  Actor.  XVI.  9.  ,  maniteste  colligittir ,  eum 
fuisse  Angelum  Macedonla»  tutelarem  .  De  pugna  an-- 
tem  istoruin  Angelonim  vid.  S.  Thomas  liic  art.  8. 
Sixtus  V.  conce.ssit  Lusitanis  officium  in  Jionorem  Aitge- 
li  Custodis  ipsoriim  Regni . 

(c)  Aliffuibus  visum  est ,  non  soliim  liominibiis ,  sed 
eiiam  bestiis ,  plnntis,  ceterisque  rebus  oinnibus  suos 
a  Deo  pracfcctos  fuisse  Angelos .  Notus  est  ille  libfT 
apocrypliiis  ,  quem  coniutavit  S.  Hi-eronymus  in  Com- 
ment.  ad  vers.  i^.  c.  I.  Habacuc,  &  in  qno  scriptum 
erat  ,  fjnemdam  yJn;^e!um  nomine  Tyri  pneesse  reptili- 
bus  ,  O"  in  hanc  similitudinem  piscihus  qnoque  ,  &"  av- 
loribiis  ,  O"  bestiis  uni{'ersis  proprios  in  cnstodiari  .</n- 
gelos  assignatos  .  Sed  Herinas  quoque  in  Lib.  I.  Pa- 
storis  Yislone  4-  baec  Iiabet:  Misit  Dominns  Angelnvi 
suuvi,  qui  est  super  bestias,  cui  namen  Hegrin  &c. 
Atque  bflpc  eadem  opinio  invenitur  apud  Origenem  Ho- 
mil.  XIV.  in  Niimeros  ,  ac  nonnullis  aliis  in  locis  , 
tiim  aptid  Atbenagoram  in  Legalione  pro  Christianis 
(  quem  laudat  etiain  MetJioditis    apud  S.  Epfphanium 


556.  SchoHon .  Locus  videretur  luc  oppnrtutuw 
de  debita  Aiigeloniin  veneratione ,  ntqiK-  invora- 
tione  pertraclnndi  .  Sed  cmn  id  accnrate  ,  copio- 
seqne  fieri  soleat  ,  ubi  agitiir  de  cultn  Sanrtortnn  , 
idto  panca  dniitaxat  S.  Hernardi  verba  subjicie- 
mus  Sern».  XII.  in  Psalni.  XC'.  n.  8.,  ubi  ex- 
pendens  ea  Davidis  verba  :  /ingelis  suis  manda- 
vit  (h'  te  ,  ut  custoJiant  te  in  oninibus  viis  tuis  : 
„  Qiiantam  ,  inquit  ,  tibi  debet  l>oc  verbmn  in- 
„  ferre  reverentiani ,  afteire  devotionein  ,  confer- 
„  re  fidnciaiM  I  reverentiam  pro  pr<-Esenti&  ,  devo- 
„  tionein  })ro  benevolenlia  ,  fidnciain  pro  custo- 
„  dia  ...  Qtiid  retribties  Doinino  pro  omnibiis  , 
,,  qune  retribuit  tibi  ?  Siqnidom  soli  ei  lionor  ,  & 
„  gloria  .  Qtiare  ei  soli  ?  Quia  ipse  maiidavit ,  & 
„  oinne  datum  optimum  nonnisi  ab  iilo  est .  Vc- 
„  ruintameu  etsi  ille  mandavit,  ipsis  quoque  ,  qui 
,,  &  ei  ex  tanta  caritate  obediunt ,  &  nobis  sub- 
,,  veniunl  in  tanta  necessitate  ,  ingratos  esse  non 
„  licet .  Sinuis  ergo  devoti  ,  simus  grati  tantis  cu- 
,,  stodfbus  :  redamemus  eos,  honoreinus  eos,  quan- 
„  tuin  possumus  ,  quantuin  debemus  ;  totus  tamcn 
,,  ei  reddatur  &  ainor  ,  &  lionor  noster  ,  a  quo 
,,  tain  ipsis  ,  quain  nobis  est  totiim  ,  unde  liono- 
„  rare  possuinus,  vel  amare  ;  unde  amari  ,  liono- 
„  rarive  meremtir.  Ntquf-'  eniin  Apostolns  ,  ubi 
„  ait :  soli  Deo  honor,  Ik  gloria,  proplielico  cre- 
,,  dendus  est  obviare  sermoni  ,  qui  sibi  etiam  a- 
„  mico?  Dei  nimis  honorificalos  esse  testatur  .  " 
Qnibus ,  aliisque  multis  id  geinis  verLis  S.  Fater 
mirifice  explicat ,  qnomodo  Angelos  non  solum  a- 
mare  ,  verum  etiam  lionorare  debeamus ;  quin  ta- 
xnen  hic  lasdatur  honor  ille  latrice ,  quem  soli 
Deo  debemns  . 

2^7.  Hic  tamen  hreviter  notandum  est ,  non  con- 
suevisse  peculiari  Angelo  Custodi  publicum  cul- 
tum  ab  Ecclesia  concedi,  quia,  ut  observat  Guyet 
de  jestLS  propriis  Sanctorum  Lib.  1.  c,  5.,  mor- 
tno  i!lo  liomine  talis  cultus  cessaret .  Celebratur 
antem  Festwm  omnium  Sanctorum  Angelorain  Cu- 
stodum  ,  unde  in  recognitione  Breviarii  facta  jus- 
su  Urbani.  VIIL  suppressus  fiiit  titulus:  in  jesto 
S.  Angeli  Custodis  ,  &  posittis ,  qui  modo  legi- 
tur  :  in  Festo  Sanctorum  Angelorum  Custodum , 
Est  tamen  unicnique  coiisulendum  ,  ut  suo  Ange- 
lo  Custodi  ex  grati  animi  seus«  privalum  cultum 
adhibeat  > 


DE  P(ENA  MAL.  ANGEL. 

C    A    P    U    T  XVL 

De  malis  An^elis . 


B^Ttsi  LXIV.  nimi.  21.,  &  apiul  Diotium  \nBihiioih. 
coJic.  234.  )  tmn  apudEpiplmniiun  ipMiin  in  Lib.  De 
vienanris  y  &-  punderibus  c.  22  ,  &  npiid  Tlieodoretnm 
qna^st.  32.  in  Genesim  .  Eadem  fnit  Platonkoriim  sen- 
tentia  ,  qnam  rectntiores  aliqiii  PLilosopIii  renovnre  co- 
n.iti  siint ,  »it  Jo.  Bodinns  in  Uiiwers.  nntur^  thealro 
Lil).  V.  ,  &  ]).  Le  Maitre  Calvinibta  in  Epist.  ad  Ja- 
cobiitn   Len^nnt. 

■G&zzani^a  Tbeol,  Tona.  IV, 


258.  l^ueinadmodnm  boni  Angeli  in  accepla  jii* 
stitia  divinae  Gratiar^  ope  persevcrantes  ateniac  fe- 
licitatis  participes  facti  siint  ,  a  (jua  nunquain  se 
excidere  posse  ,  certo  sciunt  ;  ita  niali  ,  qui  ab  ea- 
dem  jtistitia,  arbitrii  libertiti-  niale  usi  excide- 
rtiiit ,  cTRteniis  suppliciis  condcinnati  fuere  .  Et 
queinadmodum  priini  in  boiio  coiifirmati  sutit,  ita 
alii   fuere    iu  malo  obdnrati   (a)  . 

259.  Quidam  piitarunt  ,  Augcli^  post  ppccatum 
fuisse  aliqnod  spatium  ad  pteniteiidum  relictum  , 
neque  eos  ecternain  damnationein  siibiisse ,  nijt 
poslquam  divina  misericordia  ,  &.  patientia  abu- 
tentes  in  peccato  perliifaciter  perseverarunt .  Com- 
muniter  tamen  credunt  Theologi  ,  eos  statim  post 
lapsuin  fuisse  damnatos  .  Hinc  pervulgata  illa  S. 
Jo.  Damasceni  Lib.  de  Fide  orthodoxa  cap.  4« 
sententia  :  (^uod  hominibus  mors ,  hoc  Angelii 
est  lapsus  ;  post  lapswn  enim  non  est  illis  pce- 
nitentice  locus  ,■  ut  neque  post  mortem  homini^ 
bus  ,  Unde  eliam  S.  Gregorius  Papa  Lib.  IX.  Mo- 
ralium  cap.  28.  id  juste  cum  Angelis  actum  fuis- 
se  dicit  ,  propter  eorum  excellentiam  :  Hominein. 
i-ero  idcirco  veniam  meruisse ,  quia  per  camale 
corpus  aliquid  ,  quo  stipso  minor  esset ,  acce- 
pit  .  Alijc  htijus  diflcriminis  ab  a.Uis  rationes  affe- 
runtur  non  iinprobabiles  ,  quamvis  hac  in  re  ,  nt 
in  aliis  multis ,  humiliter  adoranda  snnt,  non  cu- 
riosius  investiganda  iinperscriitabilis    judicia  De» 

260.  Angeli  autem  isti  mali  commuai  loquendi 
nsu  Dcemones  appellari  solent ;  quod  nomen  le- 
ste  S.  Augustino  Lib,  IX.  de  cwit.  Dei  cap.  19, 
in  sacris  litteris  nunqaam  bonis  Angelis  tribuitur, 
sed  dumtaxat  malis  .  Et  ante  S.  Augustiiuim  Ori- 
genes  Lib.  V.  contra  Celsum  n.  5.  ir.quiebat , 
D^monum  nomen  nonnisi  tribui  malehcis  illis 
potestatibus  ,  crassiore  corpore  solutis,  quce  hc- 
mines  in  errorem  inducunt ,  aguntque  transi^ersos, 

261.  Easdem  sacrae  littera;  multis  in  lopis  no- 
bis  aliquem  exhibent ,  qiia,si  nialoruin  .Angeloruin 
princi[)em  ,  qtiem  Christus  Dominus  appellat />/rt- 
bolum  .  Matth.  XXV.  /^i.:  Discedite  in  ignem 
ceternum  ,  qui  paratus  est  Diaholo  ,  ^  /ingelis 
€}us .  Appellatur  item  princops  hujus  mundi., 
princeps  tenebrarum ,  princeps  potestatis  aeris 
hujus  ,  Lucifer  ^  Serpens  ,  Belial ,  Beehehuh  ^ 
■Satan,,  Draco  &c.  j  qtiae  iiomiiKi  potius  inaliliam-, 

quam 

(a)  Volt.ilrliis  solita  siia  impnilfnti.i  an'i(jiilssim.im  , 
&  univers.ilcin  de  m.Tlis  Angeiis  ijpinioniin  liiriw.^ijne 
fopderis  libris  tam  JiiciiJenter,  nc  tam  s*pe  incnic.i- 
Lim  irridet  in  siia  Historia  philnsophi.f ,  con'enden9 
)i.inc  m.ilonim  spiritiium  opinlon.  in  i  ZerJnsilio ,  Plii- 
JosopIii.T'  Persicae  conditore  prlin.im  sii.im  origineiP  tra- 
Jiere.  Sed  adeo  inepta  sunt ,  quae  aflef t ,  ut  nec  con- 
f utari  mereantur . 


■34 


DISSERTATIO  I.   CAP.  XVI. 


qiiam  natnram  illiin  denotant :  natiira  eniin  iiia- 
lormn  Aiigeloriun  eadein  est ,  acbononiin,  &  per- 
vnlgata  est ,  coinmuniterqiie  recepta  iiia  pseiulo- 
Dionysii  Areopagitae  senteutia  (  de  divinis  nomi- 
nibiis  capite  4«  )  Naturaiia  in  Deemonibus  re- 
Tnanserunt  integra  (a)  . 

262.  Eos  proinde  incorporeos  esse  niodo  Tlieo- 
logis  omiiibus  est  persuasuin  ,  quainvis  nonnulii 
ex  veferibus  Patribus  existiinaverint ,  Angelis  ina- 
lis  in  pcenam  suae  rebellionis  fuisse  tributa  cor- 
pora  quaedam  aerea  ,  quo  possent  inferni  flainnais 
ardere  {h)  .  Imo  Graeci  Goncilio  Florentino  hanc 
opinionein  tueri  conati  sunt,  qaarn  tamen  Sanctus 
Hieronynuis  in  Epist.  124*  ^d  Avitum  inter  Ori- 
geius  errores  recensebat .  Sane  Theodoretus  in  cap. 
XlII.  Isaiae  Incorporea  quidern  ,  inquit ,  Dcemo- 
num  natura ,  ut  cum  homines  seducere  solent , 
-peregrinas  quasdam  illis  obstentant  figuras .  Mul- 
ta  alia  id  genus  afterre  facile  esset ;  sed  haec  suf- 
ficiant ;  fere  enim  omnia  in  opinione  tam  vete- 
rum  ,  quam  recentiorum  posita  suut  j  &  admodum 
pauca  undequaque  certa. 

CAPUT  XVII. 

De  malorum  Angelonim  pcena^ 

^65.  jteccatum  Angelorum  non  una  consecnta 
est  paena  .  Nam  priino  justitiam,  &  gratiam  san- 
ctificantem  ,  qua  eos  exornatos  fuisse,  imo  &  in  qua 
eos  creatos  fuisse  supra  osteudiinus  cap.  XIII. , 
illico  amiserunt . 

264.  Praeterea  privati  sunt  ea  teatitudine  super- 
naturali  ,  ad  quam  ordinati  erant ,  &  quam  An- 
geli  boni  consecuti  sunt,  intuitiva  scilicet  yisione 
Dei ,  quae  pcena  est  omniiun  maxima . 

265.  Tertio  ,  quaiiquain  eorum  naturalia  dona 
non  fuerint  ipsis  ablata ,  vel  diminuta ,  ut  com- 
nuuie  habet  Theologorum  effatum  post  DionysiuQi 
vulgo  Areopagitam  ,  fuit  tamen  eorum  intellectus 
obtenebratus ,  &  voluntas  iu  malo  obduratai  quod 


[a)  Long!im  ,  Sc  inutlle  foret  Rabhlnornm  qnonim- 
dam  somnia  ,  &  chimaeras  de  malonim  Angelonun  or- 
tii ,  &  natnra  hic  exponere  ,  S:  refiitare .  Alii  enim  vo- 
Itint ,  eos  natos  esse  ex  cominercio  eornm  principis 
Swnmael  cnm  Eva ,  anteqnam  Adam  eam  cognoscc- 
ret.  Alii  eos  filios  Adam  esse  dixemnt .  Alii  filios  Noe- 
tnif  sororis  Tnbalcain  .  Alii  filios  Lilitli  ,  qnam  etiam 
intereinptricem  inrantium  csse  fingebant.  Alii  alias  no- 
Ijis  vtnditam  nngas  ]  qnarnm  tamen  vel  ipsos  pnulen- 
tiores  inier  Rihhinos  siq>pndere  coepit ,  nt  videri  pot- 
est  apnd  Maimonidem  :  De  fandamenti s  Legis  c.  i. 
Dolendnm  est  ,  nonnullos  etiam  inter  Cliristianos  com- 
mentitiib  istis  fabellis  fiiisse  df-eptos  .  Sic  Lactantins 
L)b.  il.  dn>in.  instit,  c.  i^.  diiplex  Dapmoniomm  ge- 
nns  conllnxit,  eornm  npinpe  ,  (pii  in  ccelis  peccanmtj 
&  aiiornm  ,  qui  ab  his  procreati  fnenint  •  Hos  secnn- 
dos  vnlt  neqne  Angelos  esse,  neqne  homines  >  sed  me- 
diam  qnamdan\  naturam  gerere  . 

{f>)  b.  A'!gnsiinns  Lib.  III.  de  Genesi  ad  litteram 
cap.   10.  inquiebat;     Si  tramgretsoref    illi  y    anteguam 


utrumque  bene  explicat  Sanct.  Tliomas  qnaesl.  64« 
artic.  1.,  &  2.,  &  primo  quantnm  ad  obtenebra- 
tionein  iritellectus  observat ,  quod  : 

266.  Duplex  est  cognitio  veritatis ,  altera  per 
naturain  ,  per  gratiam  altera .  Rursus  haec  secun- 
da  cognitio  duplex  est:  una  speculativa  tantum  , 
sicuti  cum  alicui  quaedain  divina  secreta  revelan- 
tur ;  alia  vero  aflectiva ,  K-producens  amorem  Dei« 
Harum  autem  trinin  cognitionum  prima  nec  est 
ablata,  uec  diininuta,  quia  consequitur  ipsam  Au' 
geli  natnram  ,  &  propter  ejnsdein  natnrae  simpli- 
citatem  nihil  potest  ab  ea  subtrahi ,  contra  ac  coii- 
tingit  in  homine ,  qui  potest  puniri  per  amputa- 
tionem  manus ,  vel  pedis  ,  vel  alterius  membri . 
Gognitio  vero ,  quae  est  per  gratiain  in  sola  spe- 
culatione  consistens  ,  non  fuit  Angelis  omnino  a- 
blata ,  sed  diininnta;  neqne  eniin  ipsis  reveianttiv 
ea  omnia ,  quae  Angeli  boni  vident  in  Verbo» 
Tertia  vero  cognitioae  fuerunt  Daemones  omniuo 
privati  . 

267.  Hinc  Daemones  lumine  siio  naturali,  quod 
in  eis  est  acntissimum  ,  eadem  cognoscunt  ,  qnae 
Angeli  boui ,  &  mnlto  plura  quain  nos ;  luinine 
vero  revelationis  aliqua  cognoscunt,  vel  median- 
tibus  Angelis  bonis,  i-el  per  aliqua  temporalia  di- 
fitice  i-irtutis  effecta,  ul  S.  Angustinu^  loquitur 
(c) :  cognitione  vero  cum  caritate  conjuncta  pe- 
nitns  orbati  snnt . 

268.  Quantum  vero  ad  voluntatis  indurationem, 
quemadmodum  voluntas  bonorum  Angelornm  con- 
firmata  est  in  bono  ,  ita  voluntas  Daemonum  ob- 
stinata  est  io  malo ;  ita  ut  tanqnam  prorsus  erro- 
nea  explodenda  sit  Origenis  opinio ,  qui  volunta- 
tein  Daemonum  in  bonum  flecti  posse  statnebat ; 
unde  etiam  futnram  aliquando  eornm  conversio- 
nem  ,  &  salutem  ,   niale  sibi  persuadebat . 

269.  Observat  tamen  S.  Thomas  ,  hujus  obsti» 
nationis  causam  non  oriri  ex  gravitate  culpae  eo- 
ruin  ,  sed  potins  ex  conditione  naturae  ,  seu  sta- 
tus :  koc  enim  est  hominibus  mors ,  quod  Ange- 
lis  casus  ,    ut  supra  dixiinus    cum  S.  Jo.  Daina» 

sce- 

transgrederentur  >  celestia  corpora  gerehant ,  neque  hoc 
inirntn  est ,  si  com^ersa  sunt  ex  pasna  in  aereain  (fuali- 
tatein ,  ut  jani  possint  ab  igne  ,  idest  ab  elemento  na- 
tuvie  superioris  aliijuid  pati  Scc. 

(c)  Lib.  JX.  de  Cii.>it.  Dei  cap.  21.,  ubi  observans  , 
Daemones  aliqno  modo  cognovisse  Christum  ,  ita  pro- 
seqnitur  :  Clarum  esty  quod  in  eis  0"  tanta  scientia  e- 
rat ,  O"  caritas  non  erat  ...  Tantuin  vero  eis  innotuit  , 
quantum  (  Christus  )  i<oluit  ;  tantum  autem  mluit  t  quan- 
tum  oportuit .  Sed  innotuit ,  non  sicut  Angelis  sanctis  , 
tpii  ejus  secundum  id  ,  quod  Dei  V^erbuvi  est ,  partici- 
pata  aternitate  perfruuntur  ,  sed  sicut  eis  terrendis  in- 
notescendum  fnit .  Innotuit  ergo  D^monihus  ,  non  per 
id,  quod  est  i'ita  ceterna  ,  O"  lumen  incommutabile  ,  quod 
illuminat  pios  ,  cui  videndo  per  fidein,  qua  in  illo  est  f 
corda  mundantur  ;  sed  per  quadaiii  teinporalia  sux  vir- 
tutis  effecta,  &  occultissima  signa  pr<escienti<t ,  qux 
Angelicis  sensihus  etiain  malignoruin  spirituwn  potiusf 
quam  infirmitati  hominum  possent  csse  conspicua » 


DE  POINA  MAL.  ANGEL. 


35 


aceno ..  Et  iHsnper  idein  S.  Doclor  Iioc  observat 
discriineij  inltr  hoinineiii  ,  &  .Aiigelos,  qiiod  lio- 
uio  ajiprelieiidit  inohililer  disnirrendo  de  iiuo  ad 
aliiid  ,  liabeiis  viain  procedendi  ad  utruinqiie  op- 
positoruinj  unde  Ik  vuUinlas  lioininis  adli.-cret  ob- 
jeclo  inobililer  ,  poteos  eliain  ab  eo  discedere  ,  & 
contrario  adlia?rere  .  Angelus  autein  aj)prelieiidit 
JiiJinobiiiler  per  intellectuin  ,  sicut  &  iios.  iinino- 
biliter  apprehendiinus  priina  priiicipia  ,  qiioruin 
est  intellectus ;  unde  &  yoluntas  Aiigeli  adliaeret 
fixe  &   iiniijubiliter  . 

270.  JNeque  iii  Iiis  videtur  aliqua  esse  inter 
Tijeulogos  dissensio  j  quae  postea  iion  levis  est  , 
iibi  agitur  de  pcena  ignis  inferni.  Multi  eniin  v.e- 
teres  Iiauc  pcenain  nonduin,  csse  Dacinouibus  infli- 
ctaiii  aperte  docere  videntur  j  cui  sententiae  iioii- 
uulli  etiain  ex  recentionbus  ,  licet  iion  adinoduin 
jnulti  ,  adhaerent  (a)  ;  coinmunis  eniin  modo ,  & 
constans  Tlieologoruin  sententia  est ,  Dasinones  il- 
lico  pobt  peccatuin  fuisse  supplirio  internalis  ignis 
punitos  .  Ha;c  autein  seiileutia  multis  g^ravibusque 
inoinenlis  probatur . 

271.  Kt  prinjo  ex  locis  supra  uum.  211..  alla- 
tis  cx  Epist.  secunda  Sancti  retri  ,  &  ex  alia  t,- 
pist.  Caiioiiica  Saucti  Jiid^e,  ubi  recte  adnotat  E- 
stius  eadem  ratione  serinonein  institui  de  poenis 
inflictis  DeRinouibus ,  ac  de^  aliis  inflictis  uostrij 
protopareulibiis  post  peccatum  ,  ac  Sodomitis.,  at- 
que  Goiumorrhasis  ;  iinde  etficitur  ,  siip[)licia  Das- 
nionibus  uoii  solum  esse  pra?parata  ,  sed  reipsain- 
£icta  ,  qiieinadinoduin  illis   reipsa  iuflicta  fiiere  . 

272.  rraeterea  Angeli  boni  statiin  habueruut 
suae  perseverantiae  mercedem  ,  a=»teruam  scilicet 
beatitudinein  ,  de  qno  ueino  dubitat :  videtur  er- 
go  ab  opposito  fuisse  etiain  malis  suae  apostasiae 
poenain  illico  inflictam  ,  ignein  scilicet  infenialein. 

275.  Tertio  id  eliam  evincitur  exeinplo  hoiui- 
liuin  ,  quoruin  aniiu^e  ,  si  in  lethali  culpa  dece- 
dant,  sine  dilatione  deUudliutur  ininfernum;  sic- 
iiti  in  Coucilio  Florentino  definituin  fuit:  idem  e- 
niin  judiciuin  ,  ut  iiiquit  S..  Tlioinas  quaest.  64. 
art.  4'  ad  3.  esse  debet  de  lualis  animabus  ,  & 
malis  Aijgeli.H ,  sicut  idein  judicium  est  de  bonis 
aniinabus,  &  de  bonis   Augelis .. 

274.  IVeque  (lemum  nostrae  seutenliae  suffraga- 
tores  desuiit  aliqui  Saiicli  Patres  ,  quorum  nomi- 
ne  vener.  Beda  iu  Comiuent.  ad  cap.  III.  Ejnst. 
S.  Jacnbi  de  daemnuibus  loquens  ait :  ,,  Ubicum- 
j,  que  vel  in  aere  volitant  ,  vel  iu  terris  ,  aut  sub 
,,  terris  vagantur  ,  sive  detiuentur  ,  suarum  sem- 
j,  per  <ierum  ferunt  torinenta  flaiumarum  ,  iustar 
,,  febricitautis  ,  qui  etsi  in  lertis  eburneis,  etsi  in 
„  locis  ponatur  apricis ,  fervorem  taiueii  ,  vel  fri- 
j)  guj  iusiti  sibi  lauguoris  vitare  uou  potest..  Sic, 

(a)  Card..Cajetan'is  in  Comm.  ad  cap.  H.  Epist.  se-- 
ciinds' S.  Peiri  v.  4-  |)iit.^vit  Aiigelos  ,  q-ii  peccavfnmt , 
d»ci    seri'a:o.'' f    feu  sen'andos  in  judicurn  y     c/iiiu  adhuc 
non  suni   extrew  damnationi   suliec  i;    sed  lu^c  extre- 
TfiQ  judicio  reier{'a(ur.  Unde  O"  Dominus  in  E\'an^elio 


,,  ergo  Diemones ,  elsi  in  templis  colantur  aura- 
„  tis ,  etsi  |)er  aera  sua  discurraut ,  igiie  sfmjjer 
„  ardeiit  gehenuali  "  .  Consenlit  etiain  Prudenluis 
iu  Hymuo  I.  ^^ii  oTi^a'v«»  de  Diabolo  iuquiens: 
Conjitens  ard(.^re  se- ,  iiar/i  gehennai  esl  incola, 
Et  rursum  in  ILimarligenia  de  Diabolo  in  juit : 
jutno  stipatur  C>  igne  . 

275.  Alius  aulein  multos  Sanctos  Patres  pro  hac 
uostra  seiiteutia  aliegare  uou  possunius ;  inio  fa- 
tenduin  est ,  illoruin  noii  jjaucos  uobis  potins  ad- 
versari  ,  quos  recenset  Petavius  Lib.  lll.  de  yln' 
gelis  cap.  4«  ?  &  '^  quoruin  sentenlia  se  minime 
alienum  ostendit ,  saltein  si  ita  intelligatur  ;  ,,  Pran- 
„  ter  visionis  beatae  privalionein ,  qua  priina,  & 
„  sempiterna  illorum  est  pceua  ,  eliaiu  cruciatus 
„  aliquos  ,  ac  dolores  perj)eti  ,  sed  inulto  iis  a- 
„  cerbiores ,  saevioresque  |jO'.t  judicium  esse  pas» 
„  suros  ,  ac  tuin  scilicet  ignibus  adjudicaudos  es- 
,,  se  vel  onines  ,  vel  eos  salleni  ,  qiii  nunc  libe- 
„  re  pev  aera  spaliantur;  de  hac  enlrn  senten- 
„  tia  iia  prouunciat :  uon  video  ,  cur  rejici ,  ac: 
,,  daiuuari  debeat  "  . 

276.  Estius  tamcu  ,  qui  communem  Thenlogo- 
rum  senteutiam  ut  ialde  probabilern  Uielur  in  Lih.. 
II.  Seutent.  dist.  6.  §.  i5.  putat  ,  sauctoruin  Pa- 
truin  tesliinonia  ,  qui  maloruin  Angelorum  dam- 
uatione  ab  extrema  judicii  die  suspendi  docent , 
iutelJigi  ,  &  exj)Iicari  posse  de  pcEua  quadain  se* 
cundaria ,  quanii  subire  cogeutur  jjost  finein  inuii- 
di  ,  quai^qiie  sita  est  primo  iii  confusioue  ,.  quam 
superbissimi  illi  spiritus  |)atieutur  in  judicio  uui- 
versali  ,  eorum  uequitia  oiiuiibus  gentibus  patefa- 
cla ;  secundo  in  uiaxima  ignominia ,  &  rabie  , 
quaudo  uou  solum  a  Deo,  &  ab  Aiigelis,  sed  et- 
iam  ab  hominibus  judicabuiitur,  &  condemnabun- 
tur :  tertio  quia  ipsis  nocendi  potestas  auferetur  : 
demum  quia  oinni  eo  cultu  privati  eruut ,  quein 
uialis  artibus  ab  homiuibus  modo  extorquent.  Sed 
liaec  a  praestautissimo  illo  Tlieologo  fusius  expli- 
cata  iiivenientur  .  Videri  etiain  poteruut ,  quae  nos 
diximus  Tom.  II..  iu  Tract..  de  IDeo  Diss.  Ili.  cap.. 
1  2.   I).   287,. 

Qliaeres-  primo ,  quomodo  D(xr?iones  possint 
corporeo  injerni  igne  torqueri  ? 

277.  S..  Augustinus  hanc  quacstionein  facile  jux- 
ta  ac  tutissiine  expedivit  ,  dicervs  ,  id  fieri  rniris  , 
sed  leris  tnodis  Lih.  XXI.   de  cii'.  Dei  cap.   10. 

278.  Alii  contra  coucij^ere  non  valente»-,  quo- 
modo  ignis  corjioreus  in  substantiain  sjjiritiialein 
agere  possit ,  negarunt  in  infertio  esse  igneni  mr- 
poreum  ,  &  oracula  sacrarum  Scripturarum  ,  qui- 
bus  id  frequentissiiue  asseritur ,  iii  seusu  ininus 
proprio  intelligenda  esse  dixeriujt  (/>)  . 

279.  S..  Thoiius  pro  certo  habens ,   Paemones , 

& 

dicit  de  igne- aternof  qni  paratus  est  Dia^oli ,  C^  yfn- 
gelis  ejus  ;  O"   non  dicit  y    ijui  jiirii  daius  est  CP^d     Ve- 
vanhniius  in  sclioliis  ad  dj).   2t).   L  l)ri  V.     b.   /rena?i 
id(-m  docft. 
(6;  S.  Hieronjiuus  in  Epist.  CXXIV.  ad  Aviuim  re- 


56  DISSERTATIO 

&  animas  incorporeas  cmciari  igne  corporeo ,  ita 
rem  explicat  Lib.  IV.  cofit.  Ge?Ues  cap.  go.  Pri- 
mo  monet ,  noij  esse  piUandiini  ,  substantias  in- 
corporeas  ita  posse  ab  igne  pati  ,  ut  edrnm  natu- 
ra  corrumpatur  ,  alteretur ,  aut  quocumque  alio 
modo  transmutetnr,  sicut  corpora  nostra  corrupti- 
Lilia  patiuntur  ab  igne  .  Secuntlo  nec  dici  posse  , 
eas  pati  ab  igne  corporeo  afflictionem  ratione  a- 
licujus  contrarietatis ,  siculi  corpora  liumana  post 
re5urrectioiiem  patientur ,  quia  substantiae  incor- 
poreae  organa  sensuum  non  habeut ,  ueque  poten- 
tiis  sensitivis  utuntur . 

280.  His  praemissis  ita  prosequitur:  „  Patiun- 
„  tur  igitur  ab  igne  corporeo  substantiae  incorpo- 
,,  reae  per  modum  alligationis  cujusdam  ...  &  lioc 
„  ipsum  est  eis  in  afflictiouam  ,  quod  sciunt  re- 
5,  bus  infimis  alligatos  in  poenam  "  .  Fusius  liac 
tle  re  agit  S.  Doctor  iu  Lib.  IV.  Sentent.  Diss. 
^^.  qucest.  3.  art.  5.  solut.  5. ,  ubi  etiam  varias 
aliorum  opiniones  refert ;  &concludit,  ignem  cor- 
poreum  ,  iuquantum  est  instrumentum  justitiae  di- 
vinae  vindicautis  ,  detiuere  spiritum  ,  &  retardare 
eum  ab  executione  propriae  voluntatis  ,  ue  scilicel 
possit  operari  ubi  vult ,  &  secuudum  quod  vult . 

281.  Snbdit  tamen  Angelicus  in  laud.  loco  Lib. 
IV.  cont.  Gentes  ,,  nihil  prohibere  ,  quasdam  et- 
3,  iam,  quas  de  damnatorum  poeuis  iu  Scrij)turis 
„  dicta  corporaliter  leguntur  ,  spiritualiter  accipi  , 
„  &  veluti  per  similitudinem  dicta :  sicut  dicitur 
3,  Isaiae  ult.  24«  :  vennis  eorurn  non  morietur  . 
5,  Potest  e/)im  per  vermem  intelligi  couscientiae 
5,  rcmorsus  ,  quo  etiam  impii  torquebuntur.  INon 
5,  enim  est  possibile  ,  quod  corporeus  vermis  spi- 
3,  ritualem  corrodat  substantiam  ,  ueque  etiam  cor- 
„  pora  damnatorum  ,  quae  iucorruptibilia  erunt  . 
3,  Fleius  etiam  ,  &  stridor  deutium  in  spirituali- 
j,  bus  substautiis  nonuisi  metaphorice  intelligi  pos- 
„  sunt ,  quainvis  in  corporibus  damuatorum  post 
35  resurrectionem  uihil  prohibeat  ,  corporaliter  ea 
3,  intelligi  ;  ita  tamen  ,  qiiod  per  fletuin  non  in- 
3,  telligatur  lacrymarum  deductio  ,  quia  ab  illis 
35  corporibus  uulla  resolutio  fieri  potest ,  sed  so- 
3,  hun  dolor  cordis,  conturbatio  oculorum  ,  &  ca- 
„  pitis  prout  in  fletibus  es^et  solet  .  " 


darguit  Origenem,  (piod  veniin  in  inferno  ignem  esse 
uegaveritj  qnam  tainen  sententiam  nonniiUis  aliis  I'a- 
tnbiis  plaoiiisse  dicil  Petriis  Daniel  Hiietiiis  in  Orige- 
jiianis  Lib.  ]!,  Qnaest.  ij.  Eaindem  senlentiam  ado- 
ptavit  pnstea  Ainbrosiiis  Catharinns  vir  ir.agni  ingenii  , 
seil  aliuu.tnto  liberioris  .  Ex  heterodoxis  aiitem  mate- 
Tialnm  inferni  ignem  negamnt  nonnnlli  post Calviniim  , 
«pii  Lih.  III.  Institut.  postrenio  capite,  aliisqiie  in  lo- 
cis  nomine  ignis  nil  ah'iid  intelligit,  (jJiam  internum 
muU  cunscientL^  cniciatum.  iVl;,jor  tainen  Acatltolico- 
ynm  pars  hac  Jn  re  nostra-  EccJesia!  consentit ,  (ju^ 
verba  Jesn  Christi ,  lie  in  ionem  .tiernuvi  de  vero  igne 
c-emper  inieilex-iti  &•■  «pi.imvis  nnllam  liactenns  hac°(]e 
rt  llabeamiis  tlogmaticam  dctiiiiiionem  ,  uni^>ersa  tamen 
consensu».  Ecclesi^  y  intjiiil,  inox  hiiid.  Hnetins  nnm. 
&j  iiHis  ustendu  ijiiid  uinaui^/ue  tenendiuu  sit.  Nihilo- 


I.    CAP.  XVII. 

Quaeres  secundo  ,  quonam  in  loco  Doemones 
sint  ? 

282.  Resp. ,  quanquam  locus  Daemouibus  ,  non 
minus  ac  ceteris  reprobis  a  diviua  justitia  desti- 
uatus  proprie  sit  iufernus  ,  multa  tamcn  esse  ,  quae 
ijobis  persuadent  ,  maguam  eorum  multitudinem 
etiam  supcr  terram  versari  .  Nam  primo  Job.  capp. 
I.  &  II.  Satan  dicit ,  ^e  circvdvisse  universam 
terram  i  &  ut  su[)ra  num.  261.  notavimus  ,  Dia- 
bolus  dicituc  princeps  hujus  mundi ,  vel  princeps 
potestatis  aeris  hujus  . 

283.  Accedunt  etiam  sanctorum  Patrum  testi- 
monia  ,  quorum  omnium  iuslar  erit  S.  Hierouy- 
mus  ,  qui  explicans  ea  verba  S.  Pauli  Ephes.  VI, 
I  2.  Contra  spiritualia  nequilice  ,  quoe  sunt  iii  cce- 
lestihus,  hauc  postremam  vocem  in  ccelestibus  in- 
terpretatur  de  nostra  aeris  athmosphera  ,  &  postea 
subdit  :  ,,  haec  autem  omnium  doctorum  opinio 
3,  est ,  quod  aer  iste  ,  qui  coelum  ,  &  terram  di- 
,,  videus  inaue  appellatur ,  plenus  sit  coutrariis 
„  fortitudiuibus  .  "  Bene  autem  dicit  S.  Hierony- 
mus  hanc  esse  omnium  doctorum  opiniouem  ,  quod 
facile  esset  demoustrare  ,  aliorum  Patrum  testimo- 
uiis  allatis ,  quae  videri  possuut  apud  Petavium 
Lib.  III.  cap.  4« 

284.  S.  Thomas  I.  P.  quaest.  64.  art.  4-  '^a 
liauc  quasstionem  resolvit ,  „  Daemouibus  duplex. 
„  locus  poenalis  debetur :  unus  quidem  ratione 
,,  suae  culpae ,  &  hic  est  infernus:  alius  autem 
3,  ratioue  exercitationis  humanae  ,  &  sic  debetur 
,,  eis  caligiuosus  aer.  Procuratio  autem  salutis  hu- 
„  manae  protenditur  usque  ad  diem  judicii;  uude 
5,  &  usque  tunc  durat  ministerium  Angeloriun  , 
,,  &  exercitatio  Daemonum  ...  Sed  post  diem  ]u- 
„  dicii  omues  mali ,  tam  homines,  quam  Augeli 
j,  in  inferno  eruut  "  . 

285.  Ex  quo  autem  Daemones  nondum  sint  m 
iuferno ,  non  sequitur  ,  eos  gehennae  igne  miuime 
torqueri;  quemadmodum  ex  quo  Angeli  boui  sas- 
pius  in  terris  verseutur  ad  uostram  custodiam  ,  non 
iufertur  ,  eos  beatiiica  Dei  visione  non  frui  ;  seii 
quod  secum  Jerant  tormenta  jiammarwn  ,  ut 
fieda  supra  laud.  num.  274«  inquit  (ti) ,  seu  po- 
lius    quia ,     ut  ioquitur   S,  Thomas    L  P.  quaesU 

64. 

minns  graves  non  desiint  Theologi  j  qui  id  ad  fidem 
minime  spectare  tlocent.  Vid.  Sylvius  ad  art.  4-  qii^^st. 
■jo.  S.  Tliom.TP  in  Siipplem.  &  Nat.  Alexander  Dissert. 
45.  in  Sa'c.  IV.  prop.  2.  versns  tinem  .  Ceternm  ignem 
inierni  esse  vertim,  mnltis  ,  &  invictis  argiiinentis  o- 
stendit  V.  Vinc.  Patuzii  in  Opere  De  futuro  impiorum 
itatn  Lib.   H. 

(a)  Hanc  sententiam  prorsns  improbabilem  vocat  E- 
stliis  ;  tiim  propter  alias  rationes  ,  tum  ctiam  tjiiia  u- 
Liciirntjiie  illi  siint ,  maximos  oporteret  percipi  calores 
ex  pra-sentia  ignis  gehenna"  ,  qni  ejnsdt-m  est  natiirae 
cum  igne  nostro  elementari  ,  prflpsertim  ab  iis  ,  tpios 
D^mones  corporah"ter  obsident ,  ((nod  ciim  experientia 
pugnat.  Necpie  pntandiim  est ,  hunc  calorem  a  Dtx? 
perpetuo  mirciculo  impediri. 


64'  «r^-  ^-  ^^  5. ,  „  Hcet  Daeinoiies  actii  alligen- 

..  tiir  celieijiuli   icni  ,  diiin  siiut  iii  aere  isto  cali- 
'      •  I         ■  1       •         -11 

j,  giiioso  ;   taiiien   ex   Iioc  ipso,    ((uod   sciant   illain 

,,  alligalioiieiu  sibi  dcberi  ,   eornni  jxjciia  iion  di- 

,,  iiiiiuiitnr.  "  Quc-e  aiittni  DtCiuoiics  iu  tcrris  ar 

gaut ,  muic  expoiieuius . 


Dt 


CAPUT    XVIII. 

tentdtionibus  Demonum  . 


286.  O.uictiisHieronyinus  loco  mox  laud.  postr 
qiiam  aerein  uostruin  plennin  esse  dixit  inalignis 
spiritibus  ,  eos  describere  pergit  ,  tauquain  satelli- 
tes  apostatae  Diaboli  ,  atiiue  asserit :  „  L/iiniiiquem- 
3,  que  eoruin  juxta  suain  vohmtatein  liivers^  mi- 
3,  uisteria  sortituin  esse  ;  quoinodo  enim  iu  urbi- 
5,  bus  eos  ,  qui  aliquid  coiiunisere  flagitii  ,  vide- 
3,  inus  vel  bestias  aJere  ,  vel  secare  luarmora, 
3,  vel  muiidare  spurcitias  cloacaruin  ,  vel  prc-cesse 
3,  gladiatoribus  ,  &  fuiuleudo  reoruin  sanguiui  de- 
„  stiuari  ;  ita  &  Dieinoues  ex  proprii  arbilrii  li- 
3,  bertate  insidiarum  ,  fraudum  ,  sceJerum  atque 
5,  perjurii,  &  reliquain  vitiorum  proviuciain  esse 
3,  sortitos ,  ut  siut  rectores  tenebrarum  harum  , 
„  quia  es8e  lucis  priucipes  iiolueruut  .  " 

287.  Risu  autem  ,  aut  potius  coinuiiseratione  di- 
gni  videutur  quidaoi  nostroruin  temporuin  falsi 
sapieutes  ,  qui  non  aliter  voluiit  iios  a  tiinore  Dae- 
inoiium  liberare ,  quam  illorum  existeutiain  ,  aut 
saltein  operationes  negando  ;  cum  tamen  ab  eis  nos 
nou  iiberet ,  nisi  gratia  Je.su  Christi  Salvaloris  uOir 
stri  ,   iu  qua  sola  spem   reponere  debemus  . 

28H.  Tam  in  veteri ,  quam  in  novo  testamento 
plura  sunt  hujus  rei  aperlissima  documeuta  ,  ut 
seductio  Evae  ,  calamilales  Job  ,  teutatio  etiain  Je- 
»u  Cliristi  ,  quain  consideraiis  S.  Leo  Magnus 
Serin.  II.  in  (^)uadrag.  capit.  5.  inquiebat  de  Dia- 
bolo;  i)uem  enim  tentare  non  audeat ,  qui  nec 
iib  ipso  Domino  nostro  Jesu  Christo  conatus  suce 
Jraudis  abstinuit  ?  Tentationis  etiain  internae  e- 
Jieinplum  uobis  Scriptura  sancta  suppeditat  iu 
jnortalium  ninniuin  iiifelicissijno  Juda ,  de  quo  ait 
Evangelista  Joannes  cap.  XIII.  2.:  Cum  Diaho- 
lus  jam  misisset  in  cor ,  lU  traderet  eum  Judas 
Simonis   Iscariotce  ;     &  chirius    in  Grasco    fonte : 

T.   jf.;    diaholo  jam  jaculato  in  cor  Judce  Isca- 
Tiotoe  ,  ut  eurn  traderet . 

289.  Infinitus  autein  plane  essein,  si  omnia  af- 
ferre  vellem  ,  quibus  saucti  1'atres  nos  de  fraudi- 
bus  Daemouis  adinoneut ,  ut  ab  iis  implorata  Dei 
ope  caveaiuus .    Varia»  tjliam  receusent  maloruia 


DE  TENTATI0N1BU3  D.NEMONUM.  3; 

spirituum  appariliones ,  quibus  sanftoj  viros  fal- 
lere ,  aut  terrere  sfepius  conati  «iiut.  Sulticil  liac 
de  re  legere  vitain  S.  Antonii  Abbatis  uou  ab  iii- 
ficeto  ,  aut  uiinis  credulu  aliquo  scribillatore,  sed 
a  inagno  Athauasio  litleris  configuratam  ;  vitaiii.  i- 
tem  S.  Hilariouis  a  S.  Hieruuyiiio  couscriptain 
Tom.  11.  Operuin  . 

290.  JNeque  horuin  argumenlorum  viin  eludunt, 
qui  objiciuut  verba  Cliristi  Domiui  Joann.  XJI. 
3i.  dicenlis,  principem  hujus  rnundi ,  ueinpe  f  >ia- 
boluin,  ejiciendum  joras i  aut  alia  Apocal.  XX., 
quibus  Diabolus  ligalus  dicilur ,  ut  nocere  am- 
plius  iiequeat . 

291.  Nou  euiin  haec,  &  alia  hujus  generis  si- 
gnificant  ,  oniuem  Diabolo  adeinptam  esse  nobis 
iiocendi  facullatem  ;  sed  tautummodo  eaindem  per 
Jesu  Christi  passionein  esse  admoduin  diiniuutain, 
seii  ut  inquit  Sanct,  Augustiiuis  Lib.  XX.  de  Cii/» 
cap.  g,  ,  7ion  perinitti  exarccre  totam  tentatio- 
ru^m ,  quam  votest  (a)  ,  nobisque  ejus  gratia  es^ 
se  ariua  suppeditata  ,  quibus  possumus-  sta-^e  ad- 
versus  insidias  Diaboh  ,  ut  lo(juitur  A[)ostnliis  E- 
phes.  VL  11.  Si  enim  luillam  auiplius  lioberet 
iiocendi  facultalem  ,  ut  qiiid  sacrac  Litterae  tain 
frequeuter  nos  monerent  ,  ut  vigilcmus ,  quia  ad- 
yersarius  noster  Diabolus  quasi  leo  rugiens  cir- 
cuit  qucerens  quem  dei'urei  (  E[)ist.  i.  S.  Petri 
V.  8..  )  ,  ut  sumamus  scutum  Fidei ,  in  quo  pos- 
simus  ornnia  teUi  nequissimi  ignea  extinguere 
(  E|)hes.  VI.  16.  )?  Quibus  sacrarum  Litteraruin 
oraculis  coiicinuut  sancti  Fatres  ,  perpetuo  uos  hor- 
tan  es  ,  ut  a  Diaboli  insidiis  caveainus  ;  qtiae  sau- 
ctorum  l-^atrum  exhortationes  supervacaueae  oinni>- 
110  foreiit  ,  si  Diabolus  ita  nunc  ligatus  e>set ,  ut 
uec  tentaie,  iiec  nocere  ain[)Uu9  posset  .  Legi  me- 
rentur  inter  ceteros  S.  Joanu.  Chrysostomus  Hom. 
de  Diaholo  tentatore  Tom.  II. ,  Senno  XXVII. 
S.  Leoiiis  Papae  ,  &  Sermo  Saucti  Cypciaui  de  ze- 
lo  ,  &•  livore  ► 

292.  Hiuc  est  etiam  ,  quod  aliqui  sancti  Palres 
dicunt ,  D.Tinonem  illahi  in  mentes  homiruitn  ,. 
malas  cogitationes  immittere,  atque  ipsa  corda. 
nostra  incendere .  Iino  S.  Peirus  Act.  V.  A- 
nauiaiu  objurgans  ex  textu  Graeco  eatlein  phra.- 
si  usu»  est  ,  inquieus  :  S^ri  iirxnp^^iv  o  rtir*'^i 
rh  Kop^ietr  ct:  prnp'er  quil  irnpltr^a  Satana<  cor 
tuurn  ?  Ita  huiir  fextum  legeriint  quidam  l'atres 
Latiui  ,   ut   Hieronymu»,   Fulgeiitins  ,   &   Beda  . 

295.  Ha»c  autem  nou  ita  inielligeuda  suut ,  qua- 
si  Daemones  nos  ad  conseutiendum  teniaiionibus 
iusuperabili  vi  adig.jnt:  sed  ,  ut  inter[)retatur  S. 
Thoinis  I.  P.  quaest.  CXI.  art.  2.  ad  2.  dicitur 
Diaboius  incensor  co^ationum  ^  iuq^uantuui  inci- 

Ut 


(a)  /)/cef  aliijuis:  si  D^mon  alligaius  est,  quare ad- 
huc  tantiiin  prxvatet  >  fenitn  est  ,  Jratres  ,  iruiltitin  pr^c- 
vuletf  sed  tepidis  ,  O-  rte^li^entibus  ^  C^  Peum  in  veri- 
tate  non  timentihus  duminatur  .  Alli^atus  est  enitn  tum~ 
tjuai.^  iniiexus  cunis  calenis  ,•  Cr  neininein  potest  mordc^ 


re  t  nisi  eum  y  (/111  se  ad  illum  ultro  mortijrra  securita.— 
te  cunjimrerit .  Iia  Capsariiis  Arelat.  ,  vpI  (jiiilibet  a.- 
Inis  ,  Serm.  xxxvii.  inter  S.  Augustini  Toin.  V.  in  agi- 
peadice . 


38 


DISSERTATIO  I.   CAP.  XIX. 


lat  ad  cogitandum  ,  vel  ad  apppte;)diim  cogitata  , 
per  nipdum  persuadentisj  vel  passiojiem  coijpiian- 
tjs,  C^).. 

2g4.  Sed  aliqni.cnriosins.inqiiirunt ,  eccur  Deus 
pennittat.  Diabolo  ita  homines  divexare  ?  Qnibus 
breviter  responde.t  S..  Anibros.  Lib.  IV.  in  Luc. 
ut  bop.i  prcbentur  ^  improbi  pmiia^itur ,  Nos  cer- 
te  omuibus  Daemonis  conatibus.  gratia  Dei  adjuti 
semper  resiste/e  possnmns :  ut  enim  dicit  Aposto- 
lus.Epistol.  L  ad  Corinth.  X.  i3.,  Fidelis  autem 
Deus  est ,  qui  rLonpatietur  vos  tentari  supra  id, 
quod  potestis .  Sed  vigilautia  opus  est ,  humilita- 
te,  oratione,  magnaque  in  Deum  adjntorein  no- 
strum  fidncia;  neque  enim  facile  semper  est  hu- 
jus  inimici  uostri  dolos  ac  fallacias  defegere ,  at-. 
que  elndere,  »pra5cipue  quando  se  transfigurat  in 
Angelum  Incis  j  qnam  Damonum  artem  nobis  ad- 
modnm  npxiam  esse  ,  bene  observabat  S,  .Ingu- 
stinus  Lib.  XIX.  de  OV.  Dei  capit.  9.  ac  conclu- 
debat :  „  Magnam.  Dei  misericprdiam  necessariam 
„  esse ,  ne  quisquam  cum  bouos  Angelos  amicos 
3,  se  habere.  pntat ,  habeat  maios  Dasmones.ami- 
„  cos  fictos ,  eosque  tanto  nocentiores  ,  qnanto  a= 
33  stntiores ,  ac  fallaciores  patiatnr  iniraicos  " . . 

C  A  P  U  T     XIX. 

J^uUis  satis  firmis  argumentis  asseritur  , 

singulos  Dcemones  ad  homines 

tentandos  esse  deputatos . . 

sgS.JNon  defnernnt  5  qni  contrarium-sentirent .. 
Et  prima.  hnjus- opinionis  origo  invenitur  apud 
Hermam,  qui  saeculo  I.  vixit  Apostolis  coasvus  . 
Is  enim  in  Pastore  Lib.  11.  mandato  6.  ab  Ange- 
Ip  se-didicisse,  asserit ,  duos  esse  genios  cum  ho- 
mine  ^  unumcequitatis  ^  &  unum  iniquitatis  , 

296.  Haec  autem  Hermae  opinio  ab  aliqnibus 
veteribus  Ecclesias  Pafrib.us  adpptala  fuit ,  nempe 
ab  Origene  pluribns  in  locis  (  Lib.  III.  de  prin- 
cipii5  cap.  2. ,  Hom.  XII.  XIII,  &XXXV,  in  Lu- 
cam  &c.  ),  a.Cassiano  (  Gollato  VJII.  cap.  17., 
&  Collat.  XIIL  cap.  12.  ),  ab  Anctore  operis.im- 
jierfecti  in  Mattho  (  Hom,  V,  ),  a  Tertnliiano 
{'  de  Jnima  capit.  39.  &  67.  )  ,'  aLactanlio  (  Lib. 
JL  Divinarum  hstituto  c,  ,1 5p  )  ,  a  S,  .Basilio  (  su- 

(«i)  Vide.j  qin-s .  siipra  diximjis  capit.  IX..  in  respon. 
ii  ol».  2.  D.  147.  Neqiie  veroliuic  (Joc.trina'  contrarius 
«ssepote.st  Canon  ilJe  ,  qiitin  ex  Concilio  Ephesino  re- 
citat  S.  Gregorins  Papn  lib.  8.  epist.  20.  ad  ETilosiuin  s 
de  Adix  anima ,  <juia  in  peccato  mortua  non  fuerit ,  O 
ipiod  Diaholu:  in  cor  homims  non  ingrediatur  ,  Cr  jz 
quis  hac  dixisseti  anathema  esset  ,  Ohsciira  snnt  Jia-c 
verba,  &  cnicem  ernditis  ligiint.3  sed  doctissimns  P. 
Blich.  Le-Quien  in  notis  ad  Librnm  S.  Jo.  yamasceni 
dejiar^fihus  n.  80.  perspicne  ostendit .,  canone  iUo  fiiis- 
5e  condemnatinn  errorem  Messalianorum  ,  tpii  duas  in 
ijuohhet  homine.  animas  ponebant ,  communem  unam , 
.C4:lestein  alteramy  qiui  per  peccatnm .  exclusa  mortnus 
hemQ  cemeretur :  insiiper  Diuiolum  cwn  hi>ini/ie  peccw 


per  cap.  III.  Isaia;  ),   a  S,.  Jo.  Qirysoit.  (  Hom,. 
III..  iu  Epist.  ad  Colossenses  )  . 

297.  Similia  etiam  inveniuntnr  in  Epist.  S, 
Barnabac  ,  qneB  quanquam  non  sit  hujus  Apostoli 
foBtus  ,  antiquissima.  tamen  est,.  &  nou  levis  au- 
ctoritatis.  Jam  vero  num.  18,  haec  in.ea  legnutnr : 
,,  Duae  sunt  viaG  doctrina;  ,  ac  potestatis ,  una  In- 
,,  cis ,  allera  tenebrarnm  :  difFereutia  vero  miilta 
„  dnarum  viarum  ;  uon  siquidem  praspositi  suut 
,,  lucis  consiliatores  Angeli  Dei ,  alteri  vero  An- 
,5  geli  Satanae-.  Etiam  S.  Gregorius  IVj^ssen.  (  jn. 
„  Myslica  interpretatione  vitas  Moysis  )  Est  ser- 
„  mo  ,  iuquit ,  ex  majoriun  traditione  fidem  sibi 
„  vendicaus ,  qui  dicit ....  Deum  Augelnm  quem- 
„  dam  ex  iis ,  qui  naturam.corporis  expertem  sor- 
„  titi  sunt,  adliibuisse  ad  uniusCujusque  vitae  tn- 
„  telam  ,  ac  praesidium  ;  at  ex.  adverso  uatur« 
„  corrnpiorem  pari  machinatione  contra  uiti  ,  ^ 
„  pravo  quodam  .  ac  malefico  adjiuicto  daemone 
„  humanas  vitas  perniciem  afferre  "  . 

298.  Addi  etiam  soIe*it  traditiones  ChaIda»orum'j 
Hebrasorum  ,  ac  Mahumedauomm  ;  quiu  &  gen- 
tilium  Philosophorum  ,  qnae  videutur  ex  vera  Re- 
ligione  dimauare,  non  secns  ac  traditio  de  bonis 
^ngelis  cnstodias  hominum  deslinatis . 

299.  Haec  quideni  erudite  collignntnr  ab  hujns 
sententias  patronis  ,  qui  tamen  fateri  coguntur  ,  se 
perspicuis  sacr.  Litierarum  testimoniis,  esse  desti- 
tutos ;  quae  euim  afFerri  possunt ,  probant  duuta- 
xat ,  Daemones  pro  sua  malitia  hominibns  perpe- 
tuo  insidiari ,  nou  antem  nuicniqne  hominum  ali- 
qnem  individuum  comitem  adesse  malum  Auge- 
lum  ,  aut  geninm  (b)  ., 

3.000  Traditio  autem  vetus,.cni  polissimnm  in- 
niti  videtur  adversa  senteutia  ,  iieqne  universalis  • 
est ,  nec  admodum  firma  .  Non  nuiversalis,  qnia 
exceptis  paucis  illis  Auctoribus,  supra  aliegatis, 
alii  Patres  graviores  omniuo  silent,  apnd  quos  ta- 
men- frequentissima  est  custndiae  bonorum  Angelo- 
rnm  mentio  .  Non  admodum  fiiina  ,  quia  illi  pan- 
ci  ,  qui  aliis  silentibus  oppotiiuitur ,  nou  magnaB 
sunt  in  Ecclesia  auctoritalis ;  qnod .  ut  appareat  , 
breviter  examinemus  singulos . 

5oio  Hernije  testimonium  ,  si  qnidquam  vale- 
ret ,  nimium  probaret ,  scilicet  hanc  doctrinam  de 
dnobus  .contrariis  geniii  j    qui    singulis  homiuibns 

ad- 

tore  iiniu<;  consnhitantialiler  conjungi ,  .  nec  ulla  Bw 
ptismi ,  alterius(.]ue  sacramenti  i'irtute  ahigi  ,  nisi  per 
orationem  .  Venim  de  tentationibiis  Daenipniim  copiose 
agit  S.  Tliomas  I.  F.  Qn.  11 4' 

(i)  P.  Laur.  Berti    Lib.  V.  de  Theol.    Discipl.  c.  8. . 
putat  qiiidem  probabilius  ,    cuilibet  bommi    ut  Jmnum 
Angehim  ,  ita  malum  genium  adstare  ]  viilt  tamtn  liunc 
mahiin  geniiim  non  a  Deo,    sed  a  Beelzelnib    principe 
Dremonionim  destinari  .    Hanc  autem  s;inn  0;  inionem 
non  aliis  Scripturas  sacrae   testimoniissuflulcit  ,    ijunm 
iis  ,  qnac  nos  supra  num.  287.  attulimus  ,    ad  prob.m- 
dum  ,  bomines  a  Da?monibus  tentari  ,  qnibus.cene  i-e- . 
cidiaris  unicuitjue    mali  genii  deputatio  probari    nuiJa-=^ 
tenus  potest . 


DE  DUOBUS  GENIIS. 


adjlent ,  perllr)ere  atl  rulem  .  Ita  ei)iin  AngelDs  al- 
loqiiitiir  Hermani :  j^udi  ininc  prirnurn  de  Jide  : 
duo  sunt  genii  &c.  Seil  iilteiiiii  iiotiiin  est  erndi- 
tjj ,  non  adinodiiin  gravem  esse  Libri  Pastoris 
aiietoritatem  ,  quein  Gelasiiis  Papa  intcr  apocry- 
phos  rcjecit  ;    unde  etiain  Joau.   Bapt.  Cotelerius  , 


39 


„  perii  supcrstilione  ?  Ita  omnei  idololatria  obste- 
„  trice  nascnntiir  ,  diim  ipsi  adlmc  uteri  infiili» 
„  apud  idola  confectis  rediiniti  genimina  sua  Dac- 
„  nioniorum  caudidata  profitentur  "  .  Ubi  caecus 
est,  qui  non  videat ,  non  agere  hic  Tertullianum 
de  malo  gcnio  singulis  homiiiilnij  assignato  ,     jed 


qui  alioqiiin  ejusLibri  contra  aliqiios  criticos  Vin-  de  vanis  superstitionibus  ,  quihiii  ,  ut  S.  Augusti- 

dicias  egit ,    hanc  HermaB    senteutiain    non  inagiii  nus  refert ,    Lib.  VI.  de  ci',\  Dei  cap.  21.  Gciiti- 

facere  vidctnr  ,  hoc  nno  contcntus  ,  quod  eam  di-  les  innunieros  Deos,  Doasque  nuiltas  ili  puerperio 

3tare  asserat  ab  errore    alteriiis  Hermae  ,    &  Mes-  advocabant ;  ut  proinde  merito  dicat ,  s[)iritum  ne- 

salianorum  atfinnantium  ,  unicnique  hoininuin  sta-  quam  his  superstitionibus  invitatnm  ab  ipsa  janua 

tiin    ab  ortu  comitem    ac  incolam    adesse  Daeino-  nativitatis  piieris  Gentilium  adhasrere. 


Ijein  ,  qiii  ad  maltim  cogat  ((t)  . 

3o2.  Origenes  vero ,  &  Cassianus ,  qui  ob  alios 
errores  notati  fuerunt ,  nullum  pondus  auctoritati 
Herinae  addere  possnnt ,  niii  &  ipsi  hac  in  parte 
graviorum  Scriptorum  auctoritate  fulciantnr  ;  quod 
falsuin  esse  existimo  (b)  .  Ideinque  fere  dicendum 
de  aliis  nonnullis  ,  ac  praecipue  de  Auctore  Operis 
imperj.  in  Matth, ,  quod  opus  perperam  oliin 
fuit  S.  Jo.  Chrysostomo  tributum  ,  cum  propter 
«uiltos  errores  esset  tanto  Ecclesiae  Doctore  pror- 
sus  indignum  .  Et  si  ei  fides  adhibeatur  ,  oporte- 
tit  etiam  credere,  quod  quamdiu  est  circa  nos 
/trigelusbonus  ,  nunquam  nos  in  tentationem  po- 
test  impellere  Angelus  malus  ,  quasi  scilicet  de- 
beat  Angelus  bonus  a  nobis  aliquando  recedere , 
ut  locuin  nos  tentandi  Angelo  malo  relinquat.  Quod 
quamvis  de  peccatoribus  veruin  esse  possit ,  de  ju- 
stis  tamen  id  suspicari  nefas  esset . 

5o3.  Locus  ex  Epistola,  quae  S.  Barnabc-e  tri- 
buitnr,  .potest  commode  explicari  de  insidiis  Dae- 
monuin  ,  quibus  conantur  nos  a  recta  lucis  via 
deducere  ,  &  pertrahere  in  viam  tenebrarum  ,  qui- 
bus  ipsi  praesunt :  neque  in  allatis  verbis  quid- 
quain  apparet ,  quo  denrotetur ,  geniura  'malum 
cuilibet  homini  esse  deputatum  . 

304.  Quod  si  Origenes  Lib.  III.  de  principiis 
cap.  2.  haec  Barnabae  verba  ad  -suain  opinionem 
de  malogenio  cuilibet  hoinini  assisfente  coufirnian- 
dam  allegat ,  id  facit  interpretando  sensuin  S.  Dar- 
nabae  ,  in  quo  ex  suae  opinionis  praejndicio  deci- 
pi  potuit . 

305.  Non  facile  etiam  concesserim  ,  Tertullia- 
num  in  Jjibro  de  Anima  contrariae  sententiae  pa- 
trocinari .  Nam  in  capit.  39.  haec  habet  verba  : 
,,  Cni  enim  hominnin  non  adhaerebit  spiritus  ne- 
„  quam  ,  ab  ipsa  etiam  janua  nativitatis  aniinas 
„  aucupabundus ,  yel  qna  invitatns  tota  illa  puer- 


306.  In  cap.  autein  Sy.  primo  dicit ,  nuUwn 
pene  hominem  carere  Dcernomo  ;  quae  particnla 
pene  non  favet  contrarias  sententiac  patrotus  .  De- 
inde  ibi  etiain  loquitur  de  superstitionibus  idolo- 
latricis:  agit  eniin  de  variis  inagisc  speciebus ^ 
quibus  mali  Angeli  homines  decipiebant;  hoini- 
nes ,  inquam  ,  iioa  quoscuinque  ,  sed  ipsoruin  cul- 
tiii  deditos  . 

307.  Lactantium  similiter  immerito  patronum 
faciunt  sententiae  genii  inali  cuilibet  homini  assi- 
stentis ;  naiu  in  loco  objecto  fabulam  illam  nar- 
rat ,  quae  nonnullig  veterum  placuit,  scilicet  An- 
gelos  custodiae  hominuin  a  Deo  destinatos  fuisse 
rnulienim  congressibus  inquinatos  ,  &  ex  Angeli? 
Dei  fuisse  factos  ministros,  ac  satellite»  Diaboli  ; 
illos  autem  ,  qui  ab  istis  Angelis  procreati  fue- 
runt ,  neque  Angelos  esse  ,  neque  horntnes  ,  seJ. 
tertiarn  quamdam  naturam  gerere  ,  atque  ho» 
esse  Daemones  terrestres  ,  maloruin  omnium  aiicto 
res  ,  quorurn  iderh  Diabolus  est  prmceps  ,  &  cum 
sint  perditores  hominurn  ,  custodes  tamen  se  i'i- 
deri  votunt  ,  ut  ipsi  colantur ,  C>  Deus  non  co~ 
latur ,  Ac  demuin  ita  concludit :  ,,  Hi  spiritus 
,,  contaminati  ,  ac  perditi  per  oinnein  terrain  va- 
„  gantur,  &  solatium  perditionis  suae  perdendis 
„  hoininibus  operantur :  itaque  omnia  insidiis  , 
„  fraudibus ,  dolis,  erroribus  complent;  adhaerent 
„  eniin  singulis  hoininibus  ,  &  oinnes  ostiatim  do- 
„  mos  occupant,  ac  sibi  geniorum  nomen  assu- 
„  munt  "  .  Quibus  poitremis  verbis  communein 
sanct.  Patruin  doctrinam  sequitur  de  artibns  ,  qui- 
bus  Daemones  hoininum  bono  insidiantur  .  Dicit 
autein  ,  eos  adhcerere  singuUs  hominibns  ,  non  qua- 
si  singuli  adbaereant  singiilis,  sed  quia  neino  est 
ab  eorum  tentationibus  iininunis.  Ouae  autem  La- 
ctantius  de  Angelorum  coininercio  cum  inulieri- 
bus,  ac  de  eorum  geuerationibus  fabnlaiuf,  intet 

a- 


(a)  Si  de  aiictoritate  Lihri  Pustons  Herma?  data  0- 
pera  dicere  velleintis  ,  in  nimis  iniiltaTn  reriim  t.irra- 
^inem  ingredi  oporteret.  Sed  praeter  Historicos ,  6c 
Criticos  legendnn  consiilimns  dissertationem  Ahh.  Dii- 
giiet  (  Tomo  I.  Des  Con/er.  Eccles.  ),  qiii  aiictorem 
Pastoris  pntat  divsrsnm  esse  ah  i!lo  Herma  ,  cnjnsine- 
jninit  S.  Panlns  ad  Rom.  XVI.  i^-  &  nonnisi  S-tc  H. 
post  natam  Montanistarum  haeresim  flomisse ,  ac  de-^ 
fciqiie  in  magno  pretio  liabendtim  non  esse  ,  f{uam(fnam 
Txonanlliejns  auctoritatem  iiimiiiin  extolkr*  conati  sint^ 


Vid.  etiam  Natalis  Ale.Tander  in  Hist.  Ecclesiast.  S.fc. 
I.  cap.  12.  art.  9.  iihi  laiid.  Jibrl  oivd^tiTiat  atcfiie  au- 
ctoritatem  vindicat . 

(i)  Ceiehris  Petnis  Ciacconfus  in  snis  dhreroatiorxi- 
hiis  in  Jo.  Cafstanurn  hanc  de  diiohiis  geniis  (loclrimm 
a  Cassiano  adoptatam  non  diil)itavit /li/jar/i  appellare, 
nisi  /urte  Jif^iirUte  niali  An^eli  notiiine  ,  (jiii  nobis  co- 
h.*ret ,  /omes  ipse  intelligatiir  peccati  ,  </iii  ex  tliali  An- 
gdi  sii^°enion<^  trarit  origtrtern.  Vid.  iti  fine  editr 
Konaan.  anno  i5S^.  in  $. 


^o 


DISSERTATIO  I.    CAP.  XX, 


slWos  ipsins  prrores  non  pancos  nmnerari  dobent . 
5o8.  Ihmm  restat  testinionium  S.  Gregorii  Nys- 
seni,  ctijus  certe  magna  est  in  Ecclesia  auctori- 
tas  ,  &  eo  gravior,  quo  in  laud.  testimonio  majo- 
rnm  traditionem  allegat .  Ejus  tamen  verba  pos- 
snnt  haud  incommode  ita  explicari ,  quod  prin- 
ceps  Dsemoniorum  conatibus  bonorum  Angelorum 
contranitatiir  tentaiulo  homines  pluribus  modis  : 
fortasse  etiam  certos  aliquos  rnalos  genios  aliqui- 
bus  hominibus  tciitandis  destinando  ,  non  autem 
singulos  ^ingulis.  Profecto  si  in  hoc  postremo  sen- 
su  intelligendus  esset,  non  apparet ,  undenam  tra- 
ditio  illa  desumpta  esset ;  cum  praeter  Hermam  , 
Origenem  ,  &  Cassianum  ,  nemo  alius  vetertun  per- 
spicuam   hiijus  rei  mentionem  faciat  (a). 

Sog.  De  traditionibus  demum  Chaldaicis,  Ju- 
daicis ,  atque  Ethnicorinn  parum  soUiciti  sumus  , 
cuin  neminein  lateat ,  eas  ut  plurimum  fabulis  , 
atque  erroribus  scatere .  Eas  recepimus,  ubi  de 
Augelis  bonis  ad  custodiam  hominum  destinatis 
sermo  erat ,  quia  sacris  Litteris  ,  sanctisque  Patri- 
hus  consentiunt  j  eosdem  autem  repudiare  debe- 
mus  ,  quando  aut  tutissimis  nostras  sancta;  Rcligio- 
nis  oracuiis  aperte  repugnant :  aut  saltein  eoruin 
auctoritate  minime  fulciuntur  .  Et  de  hac  quae- 
stione  ,  quae  salva  fide  inter  Theologos  agitatnr  , 
aatis  . 

C  A  P  U  T       XX. 

De  Dcemonihus  liominum 
corpora  obsilentlhus ,  ^  possidentlhus  (h)  , 

3io.  oi  qnid  est  in  religione  nostra  perniciosis 
abusibus  obijoxium,  certe  haec  doctrina  est  de  Das- 
monibus  corpora  hominum  obsidentibus  &  possi- 
dentibus  .  Multorum  enim  ignorantia,  superstitio- 
ne ,  ac  malitia  perssepe  fit ,  ut  Dasmoniacovum 
iiumerus  temere  &  falso  augeatur  ,  multique  pro 
Daemoniacis  ex  levibus  conjectinris  imperite  lia- 
Leantur ,  unde  plurima  oriuntur  mala.  Non  ideo 
tameu  eorum  existeutia  neganda  est ,  quam  sacras 


liitterae,  &  constans  atque  nnivevsalis  sanctorum 
Patrum  traditio  aperte  nobis  ostendnnt.  Jmo  id  eo 
magis  hac  nostra  aetate  necessarium  videtur,  quo 
increuuli  his  veritatibus  labefactatis  ad  ipsa  san- 
ctissimae  nostrac  religionis  fundamenta  convellenda 
viam  sibi  sternere  studiosius  nituntur  (c).  Dabi- 
mus  igitur  operara  ,  nt  duo  impraesentiarnm  de- 
monstremus,  primo  ,  corpora  hominum  posse  Deo 
permittente  a  Daeinonibus  obsideri :  secundo ,  iti 
reipsa  notmnnquam  factum  esse  ;  quamquam  faci- 
le  anres  iis  omiiibus  praeberi  non  debeant ,  qui  se 
a  Daeinone  obsessos ,  aut  decepti  credunt,  aut  si- 
mulate  fingunt . 

5i  I.  Sed  primo  ,  quid  nomine  ohsessorum ,  poS' 
sessorum ,  seu  dcemoniacorwn  proprie  intelliga- 
tnr  ,  exponendum  est .  Eos  nempe  intelligimus  , 
qnos  cacodaemon  invadit ,  eornmque  corporibus 
insidet,  eadem  movens ,  variisque  modis  pro  con- 
cessa  sibi  a  Deo  potestate  vexat .  Non  quidein 
quasi  D-iemon  aniinae  vices  gerat,  ut  duae  sint  in 
liomine  ohsesso  naturae ,  sed  duntaxat  ut  Daemon 
obsessi  corporis  membra  pro  suo  libitu  moveat  . 
In  animam  vero  obsessi  Daemon  directe  agere  uou 
potest ,  quia,  ut  docet  S.  Thomas  I.  P.  q.  CXI. . 
art.  2.  solus  Deus  potest  voluntatem  interius  im- 
mutare  efficaciter  ;  potest  tamen  indirecte  immu- 
tando  imaginem  ,  vel  sensuin  ,  ut  docet  idem  S. 
Thomas  art.  2.  &   5. 

5 12.  Ita  presse  nunc  sumimns  ohsesso^um,  sea 
Doemoniacorum  vocabula ,  nam  a  veteribns  Pa- 
tribus  obsessi  quandoque  vocati  sunt  homiues  non 
baptizati  ,  quia  erant  propter  peccatum  originale 
snb  DiaboU  captivitate ,  unde  etiam  exorcismonnn 
nsus  obtinuit  in  Sacramento  Baptismi  confereiido . 
Imo  vocem  energumeni  multo  latiore  sensu  olim 
fuisse  nsurpatam  ad  peccatores  designandos  ,  con- 
stat  ex  Dionysio  vulgo  Areopagita  de  Eccl.  Hier, 
cap.  5.  r.bi  energumenos  eos  dicit ,  qni  contrariis 
illecebris  ,  perturbationibusque  sunt  implicati  {d) , 


PRO- 


(a)  In  eodem  opere  narrat  S.  Gregoriiis  !^2"ysseniis  , 
Trlovsem  (fiiando  ex  Nilo  extractiis  tiiit,  a  nulla  feinina 
lac  s-ioere  voliiisse  ,  donec  ejiis  tnater  addiicta  ftiit ,  ciii 
proptcrea  ediicandus  tradi  debnit  ;  qiiod  tarnen  nef{iie 
ex  Sacris  litteris  ,  neqiie  ex  probata  traditione  deriva- 
ttim  est . 

(.f>)  t)  Non  distingnimiis  inter  of>sessos  ,  O"  posses- 
f,  sos ,  <jiio(l  qnidani  faciunt ;  qiiasi  pliis  aliqiiid  sit 
„  po^sfissuin  esse  a  Dflpmone ,  qnam  obfrssum  .  Nam 
f,  Scriptiira  qnidern  neutrnm  liabet  vocnbnltim  .  Patres 
„  antem  utrolibet  indifterenter  utmjtur  .  lidem  vocan- 
„  tiir  etiam  grflpco  vocaLulo  energiimeni  ,  qnasi  inope- 
j,  rati  t  id  est  ab  inoperante  spiritii  acti  •  Verba  sunt 
Gnil.   Flstii  in  U.  Sent.  Dist.  8.  $.  11. 

xc)  Vaniis  esset  labor  ,  omnia  illonnn  nomina  recen- 
sere,  qui  veros  Da?moniacos  esse  negarunt  ,  &  oinnia , 
t^u^  in  Sacris  Litteris  ciim  veteris ,  tnm  novi  Testa- 
menti    de  iis  leguntnr ,    metaphorice   esse    hntelligenda 


contendiint  ,  quasi  scilicei;  sacri  Scriptores  sese  accom- 
modaverint  falsae  JudaRorurn  opinfoni  ,  qui ,  nt  scri- 
bit  Tiiomis  Hobbesius  in  Lei.'iathan  cap.  ^o*  bonnm  sin- 
gulare  ,  &  excellens  omne  pro  spiritn  Dei  ,  ©"  maluin. 
omne  egreginm  Dainonium  ,  &  cacodxmonem  vocarnnC  • 
D.tinoniacos  ergo  dixerunt  illos  ,  qaos  nos  ftiriosos  5 
insanos,  lunaticos  ,  vel  epilepficos  ,  af(/ue  etiam  illos  , 
qui  ea  loijuebantur  ,  qme  intelligi  non  poterant .  Etiant 
hominem  iminunduin  haiere  dicebant  spiritinn  immun" 
dum )  (Sf  hominein  mutum  habere  in  se  D^monium  jk:i~ 
tmn  .  Ita  hic  impius  ,  non  sobun  malorum  ,  sed  bono- 
nrra  etiain  Angelorum  contemptor . 

(d)  Qiia;  verba  Dionysii  ita  iVIaximns  commentatiiri 
Nota  ,  eum  in  nuinerum  Encr giiinenorum  adscribere  etiant 
eos  ,  qui  corporis  illecebris  sine  animi  mutatione  ,  Cf 
pcPiiitentia  adhxrent ,  velut  scortatores  ,  studiosos  specta- 
culorum  ,  &  eos  ,  qui  similia  tractant .  Videri  potest 
Gabr.  Albaspinanis  dx  EAicharistia  Lib.  I.  cap.  i5. 


PROPOSITIO  1. 


JDE  OBSESSIS.  4, 

iiostii  ,  (jui  vii)cit  Diabolum  ,  magiteliiceal ;  quam- 
obreiji  .'J  ertulliuJius     in     /Ipoio^et.    cap.  23.     alii- 


Vossunt  Dcemones  ,  Deo  permittente ,  ob^bderc  , 
?^  posiidere  bor/unutn  corpora . 

5i5.  Apparet  primo,  cittei)te  D«emoiuiiii  jiattira 
iijcorporea,  atque  homiuibus  superiore,  Ikriposse, 
ut  hoiuiuuiH  corpora  iulime  pervadaut  ,  eaque 
pro  oticessa  sibi  a  Deo  potestat*.'  moveaiit ,  variisque 
inoJis  eorumdem  orgaiia  agiteut ,  ut  iude  quoedaui 
actiones  oriautur  ,  animas  imperio  quasi  susperiso, 
&  impedito .  Hujus  rei  exemplum  habemus  iu 
phreneticis,  qui  adinodum  similes  dasmoniacis  a- 
liquaudo  sunt ,  &  ita  quidem  ,  ut  facile  coutin- 
g.it ,  eosdem  pro  diemoiiiacis  haberi ;  quamobrem 
uon  parva  diligentia  opus  est  ad  eos  disti;iguendos . 

5i4«  Quod  autem  Deus  pro  inscrutabili  judi- 
ciorum  suorum  abysso  permittere  Diabolo  poasit  , 
*it  corpora  liomiuum  iuvadat ,  &.  possideat  ,  lua- 
uileste  patet  ex  eo  ,  quod  ,  ut  supra  demonstratum 
e«t ,  permitlat  eidem  iiisidiari  animabus  nostr is  , 
ul  eas  mille  iKiceudi  artibus  ad  peccatum  alliciat: 
ergo  multo  inagis  Daemoni  permittere  poterit ,  ut 
corporibus  iusidietur  ,  eaque  pcnetrando  occupet  , 
variisqne  motlis  divexet ,  trauslerat  de  loco  in  lo- 
cum  ,  organa  loqueudi ,  videudi ,  &  audiendi  mo- 
veat ,  ve!  iinpediat ,  eadem  incurvet ,  ut  ccEluni 
videre  nequeant ,  in  igQem  ,  vel  aquam  projiciat, 
aliaque  id  genus  efliciat ,  quorum  exempla  uobis 
experientia  quolidiana ,  imo  &  Evangelium  ipsum 
tuppeditant .  Sed  de  potentia  Augeloruin  iu  coi- 
pora  vid.  S.  Thomas  I.  P.  q.  iio,  art.  5. 

3i5.  Prasterea  aliquas  sancti  Patres  raliones  af- 
feruut ,  propter  quas  divinam  bouitatem  miiiime 
hasc  permissio  dedeceat .  Prima  est  illaS.  Ambro- 
fiii  Lib.  VI.  iu  Lucam  ,  ut  boni  probentur^  im- 
probi  punuintur  ,  Altera  ,  ut  homines  ex  iis  ina- 
lis  ,  quae  iuimicus  Diabolus  infert  corpori  ,  discant 
ea  imdto  majora  timere  ,  quae  animae  inferre  co- 
oatur .  Tertia  ,  ut  crudelitas  ,  ac  rabies  Daemo- 
Dum  contra  nos  cognoscantur  ,  &  ex  altera  parte  , 
quauta  sit  erga  nos  Dei  beuignitas  ,  &  mise ricor- 
dia  ,  appareat :  Utrumc/ue  ,  inquit  S.  Jo.  Chryso- 
slomus  (  Hom.  I.  de  Doemonibus  num.  G.  Tom. 
IL  )  in  hts  Dcemoniiicis  cernere  licet ,  cb*  Dei 
heni°nitiitem  ,  i^  DcemonuTnimprobitat-em.  Quar- 
tam  affert  Cassianus  Collat.  VII.  cap.  a8.  ut  di- 
scedentes  ex  hoc  mundo  vel  purgatiores  ad  vi~ 
tam  aliam  transferantur ,  yel  poena  leviore  ple- 
sitantur ,  DeinuKi ,  ut  virtua  Jesu  Christi  Doiniui 


(a)  S.  Jo.  Clirysostoiniis  cnm  Stacirluin  nohilem  A- 
scetam  a  Di^inonio  correptmn  ,  ac  dire  vexaluin  pr^- 
sens  consolari  non  posset  ,  tr&s  ad  enm  libios  niisit  , 
in  qiiihns  inirabili  siia  eloqiientia  Mon.icluiui  trijtiiia 
absorptnin,  ac  pene  in  debper.uiontin  dctiim  coiisola- 
tiis  est  ,  oitendens  (piot ,  &  qnanta  Lona  Deus  opt.  max. 
ex  lioc  gravissiino  ejus  inlortnnio  eliceret . 

{6)  Benedictiis  XIV.  Lib.  IV.  De  Strvfnim  Dei  ha-' 

Cuzzaniga  Theol,  Tom.  IV, 


que  veteres  veritatem  rtligionis  Christianee  ex  li- 
beratioue  Da;iHouiacoriuu  dtmonstrabaut  (a)  . 

5i6.  Ob|.  primo  .  Daemouum  ,  iitpoie  substan- 
tiariim  spiritualium  uulla  est ,  aut  esae  potest  uo- 
stra  cor|>ora  invadendi  ,  ataiie  movendi  iiaturalia 
pot^stas  :  ergo  saltem  iiaturaliter  Jiaoc  obsestio  ,  vcl 
possessio  [)osiibili3  uon  est . 

517.  Hesp.  ,  quanqiiam  non  constet ,  qiiousquo 
se  exlcndat  Aiigtlor<iiii  tam  bonorr.m  ,  quam  ma- 
loriim  polestas  ,  certuin  tainen  videri  ,  posae  eos 
ueJuin  nostra  corpora  ,  sed  etiam  alia  miilto  ma- 
jora  movere  ;  neque  enim  vocarentur  mali  Angeli 
prlncipatus  ,  O*  potestates ,  ac  mu:idi  rectores 
Ephes.  VI,  12.,  si  millam  habereiit  luijiij  mundi 
corpora  movendi  vim  .  >iota  pariter  ex  sacris  Lit- 
teris  sunt  mala ,  &  damna ,  quae  Satari  intulit 
Job  ,  priinum  quideni  destructis  illius  bonis,  at- 
que  interemptis  filiis ,  post  autem  perousso  ipso 
corpore  Job  ulcere  pessimo  a  planta  pedis  usffue 
a  l  verticem  capitis  Job  L  ,  &  il.  JSonne  Diabo- 
lus  transtulit  Salvatorem  nostrum  Jesum  Christuir 
super  piunaculum  Templi ,  &  deinJe  iu  montem 
excelsum  valde  ?  Matlh.  IV'.  •Nemo  auteia  ex  no- 
bis  quaerat ,  qua  ratioue  spiritus  moveat  corpora  i 
quaiiqii  MU  enim  hoc  ignoratur  ,  noii  igc:oratur  ta- 
incn  ,  hanc  illi  virtutein  esse  a  Deo  collatam. 

5 18.  Quod  si  aliquis  pervicaciter  conteuderet , 
hanc  vim  Daemouibus  naturaliter  non  m^sse  ,  ad- 
luic  t.iinen  posseut  corpora  hoiniaum  invadere  . 
possidere  ,  ac  movere  ,  Deo  ita  volente  .  Et  si  e- 
tiam  haec  daemouum  possessio  miraculosa  dici  de- 
beret ,  nou  propterea  impossibilis  foret ,  nisi  apud 
eos  ,  qui  miracula  fieri  posse  negant  ,  quorum  er- 
ror  alibi  explosus  fuit .  Probabilius  tamen  vide- 
tur  ,  ac  pene  certum  ,  hauc  viin  Daemonibus  na- 
turaliter  inesse  ,  iit  sola  Dei  perinissionu  indigeant 
eain  exercendi  .  Dici  autein  debet  supernaturalin 
expulsio  Daemonum  ab  obsessis  corporibus ,  quia 
non  naturac  aliqua  vi ,  sed  Dei  ipsius  potentia  Ee- 
clesia  precibus  ,  atque  t>xorcismis  impetrata  fit  . 
Sic  etiam  niorbi  natura;  defectu  nos  infestarit ,  nec 
miraculosi  sunt ;  sed  quaudoque  per  vera  miracu- 
la  Sanctorum  intercessioue  sanantur  (h)  . 

519.  Dices  .  Si  Deus  hanc  virtutein  Daemoni- 
bus  tribueret ,  aut  saltem  eosdem  illa  uti  per- 
mitteret ,  videretur  simul  cum  iisdeui  conspirare 
ad  dainna  homiuibus  inferenda  ,  quod  maiestate  , 
&  bonitate  Divina  indignum  prorsus  est . 

520.  Resp.  Deum  uti  Angelis  inalis  ,    tauq'iain 

suae 

tif.  O"  Beat.  Canoniz.  P.  1.  cap.  23.  docet  cxptilsio- 
nein  C^^moniiin  non  esse  rniracnlosain  ,  (fnando  ab  E* 
jkorcista  tit  potestate  ordinis  ;  aliler  seqiieretur  ,  oinnetr 
Excrcist.is  niiraciila  facerej  bene  vero  <jn>ndo  tit ,  nnn 
virtiite  ordinis  sacri ,  sed  alia  ratione  ,  per  imperiiiin, 
per  orationes,  per  intercessionem  Saactorum  ,  per  coo~ 
tactum  sacr.  K»iiquiarum  &:. 


42 


DISSERTATIO  I.    CAP.  XX. 


suas  justitiae  miiiistris  ,  ad  nos  punipiulos ,  vel  pro- 
bajidos  j  quod  supreinuui  ipsius  dominiuin  super 
oniiies  creaturas  denioustrat  j  eoque  niagis  ,  quia  , 
ut  saspe    loquitur  S.  Augustiuus  ,    Daemones    non 

fiossunt  in  nos  saevire ,  qaantum  volunt ,    sed  so- 
um  quanlum  vult ,  vel  permittit  Deus . 

321.  Obj.  secundo  ,  Homo  doemoniacus  duahus 
quasi  animabus  instrnctus  erit  ,  vel  saitem  duo 
liabcbit  suarum  actionum  principia  ,  quod  Mani- 
cliaeismum  sapit . 

022.  Resp. ,  non  esse  in  daemoniacis  duas  ani- 
mas ,  alteram  bonam  ,  malam  alterum  ,  ut  Mani- 
cliaei  delirabant  j  esse  quidem  duo  principia  mo- 
tuum  corporalium,  alterum  voluntarium  ,  &  libe- 
rum  ,  alterum  necessarium  ,  &  cogens  .  Motus  , 
qui  ab  hoc  secundo  principio  quandoque  proce- 
dunt,  non  sunt  liberi ,  adeoque  nec  meriti  capa- 
ces  ,  nisi  quatenus  homo  ,  qui  eos  invitus  ,  -&  coa- 
ctus  patitur ,  se  voluntati  divinae  Inimiliter  ,  ut 
par  est ,  subjiciens ,  eos  aequo  animo  sustinet ,  ut 
in  morbis  ,  aliisque  corporis  afflictionibus  ireces- 
sariis  conlingit .  Voluntas  autem  obsessi  semper 
libera  manet,  neqne  m  eam  Daemon  directe  age- 
re  potest ;  unde  eliam  Deus  permittens  Satanae  , 
i!t  totum  corpus  Job  percuteret ,  jussit  illi ,  ut  a- 
nimam  ipsius  servaret  Job  II.  6.  Hasc  autem  do- 
ctrina  a  Manichaeorura  deliriis  quamlongissime 
abest . 

025.  Obj.  tertio .  Non  solum  homines  improbi, 
sed  etiam  iunocentes ,  &  pii  saspius  a  Dasmoue 
correpti ,  &  vexati  dicuntar ;  imo  quandoque  ipsi 
parvuli,  si  enim  credimus  S.  Hieronymo  in  Epist. 
og.  ad  Paulam  super  obitu  Blaesillas  ejus  filiae 
num,  2.  scepe  bimuli ,  triinulique ,  &  ubera  ma- 
terna  lactentes  a  Dcemonio  corripiuntur ,  Hoc 
auiem  prorsus  incredibile  videtur ,  cum  tales  pue- 
ji  rationis  usu  carentes  neque  puniri,  neque  pro- 
tari  possint;  potius  itaque  credendum  est,  eos  na- 
turalibus  morbis  affligi ,  quam  a  Daemone  vexa- 
ri  .  Quod  si  hoc  verum  est  in  pueris ,  poterit  e- 
tiam  dici  de  adultis  (a)  , 

324«  Besp.  primo ,  eadem  ralione  quaeri  posse, 
cur  Deus  iilos  innocentes  infantes  naturalibus  mor- 
bis  tam  dire  conflictari  permittat ,  quibus  nec  pu- 
niri  possunt ,  nec  probari .  Secundo  ,  &  adversa- 
rii  ,  &  nos  debemus  cum  laud.  S.  Hieronymo  il- 
lud  S.  Pauli  repetere :  „  O  profundum  divitiarum 


(a)  Pleriqne  veteres  Patres  putarunt  ,  Dflpmonibus  a 
Deo  non  permitti  intrare  in  corpora  Jiominum  ,  nisi  in 
poenam  peccatorum  .  S.  Augustinus  Lib.  V.  de  Ci{'it. 
Dei  cap.  02.  Dtimones  ,  inquit  ,  nisi  eos  ,  i/uos  fallen- 
do  deceperint ,  possidere  non  possunt  .  Hujus  etiam  rei 
jjlura  e.\li:hentur  exempla,  ut  Montani ,  quem  scribit 
antiquus  auctor  apud  Euseljinm  Lib.  V.  Hisior.  Eccl. 
C.  i6.  immodica  primi  loci  cupiditale  captum  ...  aditiim 
in  se  adversario  spiritui  prxbuisse  ,  O"  Dxmone  reple- 
tutti )  subito  <]nodam  furore  ■)  ac  inentis  excessu  concnti 
soepisse .  T*-rtullianus  autem  de  spectaculis  cap.  26. 
mulierem  quamdam  narrat  adiisse  spectaculum  ,  O'  in- 
■de  cuiri  D<xmorie  rediisse  s    Daemoneui  autem   iacrepa- 


,,  sapientiae  ,  &  scientia;  Dei ,  quam  inscrutabilla 
,,  sunt  judicia  ejus  ,  &  investigabiles  viac  ejus  ! 
,,  Bonus  est  Deus  ,  &  omnia  ,  quas  boiius  facit  , 
„  bona  sint  uecesse  est ,  "  Ut  refertur  Joann.  IX. 
2.  &  seq.  cum  Discipuli  vidissent  hominem  cas- 
cum  ,  interrogaverunt  Christum  Dominum  :  ,,  quis 
„  peccavit ,  hic  ,  aut  pareutes  ejus  ,  ut  cascus  na- 
„  sceretur?  Piespondit  Jesus:  neque  liic  peccavit  > 
„  neque  parentes  ejus,  sed  ut  manifestentur  ope- 
,,  ra  Dei  in  ilio,  "  Ita  dicere  possumus,  &  nos  , 
aliquar.do  pueros  a  Dasmonibus  vexari ,  ut  mani-' 
Jestentnr  opera  Dei  in  illis  .  Reipsa  Christus  Do- 
minus  Matth.  XII.  28.  Pliari.saeos  ita  convincebat: 
Si  iu  spiritu  Dei  ejicio  Doemones  ,  igitur  perye- 
ni's  in  <,-os  regnum  Dei  j  &  Marci  XVI.  17.  suis 
Discipulis  inter  alia  potestatem  contuiit ,  in  nomi- 
ne  ipsius  ejiciendi  Daemonia  ,  ut  ita  Eyangelium 
propagaretur  . 

PROPOSITIO  II. 

Ex  sacris  novi  Testamenti  Libris  ,  atque  ex  pro" 
batis  Auctoribus  evincitur ,  reipsa  extitisse  plu- 
res  Daemoniacos  ,  seu  possessos  a  Doet7ione  , 

025.  X  aceo  de  Saule  ,  quem  Spiritus  malus 
exagitabat  Lib.  I.  Reg.  XVI, ,  de  Sara  Raguelis 
filia ,  a  qua  Raphael  Angelus  Daemouium  ejecit 
Tobias  VIII. ;  quia  ista  veteris  testaraenti  exempla 
lougioribus  disquisitionibns  obnoxia  sunt ,  &  bre- 
vitatis  gratia  ine  statim  confero  ad  obsessos  a  Chri- 
sto  Domino  liberatos ,  quos  Evangelica  nobis  ex- 
hibet  historia* 

526.  Inepte  autem  ab  aliquibas  haec  omnia  de 
curatione  morborum  naturalium  explicantur  ,  non 
autem  de  vera  expulsione  Daemonum  a  corporibns 
obsessis .  Inepte  inquam  ;  sacri  enim  Scriptores 
nimis  aperte  testantur,  Christum  praecepisse  spiri- 
tui  immundo  ,  ut  exiret  Marci  IX.  24.  ejecisse  a 
Maria  Magdalena  septem  Dcemonia  Marci  XVI. 
g.  &  Lucas  VIII.  ,  2.  &  de  puero  lunatico  prae- 
cipiente  Jesu  exiisse  Doemonium  ,  Sc  curatum  fuis- 
se  in  illa  hora  Matdi.  XVHI.  17.  describunt  deni- 
que  mirabilem  illam  curationem  energumeni  ,  qui 
habitabat  in  monumentis  ,  &  a  quo  Christus  Je- 
sus  ejecit  Dcemonia  multa  .  Hasc  autem  rogabant 
Jesum  ,  ne  imperaret  illis  ,  ut  in  abjssum  irent ; 

sed 

tiim  )  quod  ausus  esset  fidelem  ingredi ,  respondisse  ,  se 
tecisse  justissime  :  in  meo  enim  f  inquiebat  ,  eam  ini>e- 
ni .  Alia  plura  id  genus  affcrri  possent  y  sed  fatenJum 
est  ,  Deum  ex  inscrutabili  judiciorum  suorum  abysso 
quandoque  permittere,  ut  etiam  i;inocentes ,  ac  pii  a 
Daimonio  contubernali  vexentur  .  Nam  idem  Sanctus 
Augustinus  Lib.  XXil.  de  Cinit.  Dei  cap.  22.  haec  ha- 
bet  :  Contra  milleformes  d.imonum  incnrsus  ijuis  inno- 
centite  sn*  fidit  >  Quandocpiidem  ne  quisfideret  i  efiam 
par\'ulos  taptizatos  ,  (juihus  certe  nihil  est  innocentius  y 
alicjuando  sic  vexant  ^  ut  in  eis  maxime  Deo  sinente  i- 
sta  monstretur  hujns  vitte  flenda  calamitas ,  tf  alterius 
desideranda  felicitas  • 


DE  OBSESSIS  . 


43 


«P(t  potins  prrmitteret  els  in  pnrcos  ingredi  ,  qui 
illic  er.int;  at([iie  ita  factnin  rei|)!i;i  esl :  extvrunt 
efgo  DixmonLi  ab  homine  ^y-  mtraverunt  in  por- 
C01 ,  f|tii  postea.  se  pr«*cipilavernnt  iu  stagnnin 
Lnc.  Vlif.  l^ossuntiie  haGC  oiniiia  inelaphorice  de 
saii  itionibiis  icgroiorum  iiUelligi  ?  Metaphoricene 
irifelligeiitiir  etiain  illa:  Exibant  autein  Dcerno- 
niu  a  rnultis  clamantia  ,  isy  diceniia ,  quia  tu 
es  Fi'ius  Dei ,  C"  increpans  noii  sinebat  ea  /o- 
gui  P  Lac«  IV".  4i«  Alia  ui  geuns  bene  nuilta  ju 
Evaiii;elio  leguntur  ,  qune  iiwlla  iMachinaruni  vi 
possnnt  ad  cnratioues  niOihornin   periraln  . 

027.  \eqnp  prasteriniltenda  injnsta  illa  ,  wqtie 
insulsa  IMiaristTeoruin  rahnnnia  ,  ([uod  Jesus  in  ']e- 
elzebub  principe  Daenjonioruin  Diemouia  ejiceret; 
quae  caluinnia  licet  iutpta,  certo  tanidn  snpponit, 
Christuin  reij)sa  DiCinonia  ejecisse.  C!iri'.tus  au- 
tein  lianc  pulidain  calninniani  a  se  rei^ellens  ex 
hac  ipsa  [lotestate  ejiciendi  Daeinonia  Divinanx 
8uani  inissionein  invicte  ostendebat ,  diceus:  Si  e- 
go  in  spiritu  Dei  ejicio  D>je/nones  ,  igitur  perve- 
nit  in  vos  regnum.  Dei :  Mattli.  Xli.   28.  &  se((. 

328.  Krustra  autein  snnt  ,  qni  h  ini^  [jotestatein 
obsidendi  corpora  DaEniouibus  adeiuptam  esse  vo- 
lunt  post  Christi  passiouein  .  Frnstra  inqnain  ; 
Christns  enini  inter  alia ,  qnas  suis  disci|nxhs,  eo- 
rumque  successoribus  dona  proiuisit  Mar.  XVL 
»7.  hoc  etiain  ponit:  In  nomine  rneo  Doemonui, 
ejicient ,  qnod  manifeste  indicat  ,  etiain  [jost  ejus 
ascensionem  ad  ccBlum  lutnros  Dajinomacos  ,  si- 
cut  reipsa  fnerunl  . 

029.  Nam  siiniles  liberationes  Daemoniacoruin 
ab  Apostolis  factas  Scriptura  Sacra  recenset .  A- 
ctor.  V.  16.  Petrus  dicitnr  curasse  vexatos  a  s|)i- 
ritibus  immundis  j  &  Pauli  sudaria  ,  &  seinicin- 
ctia  spiritus  nequam  expellebant  Actor.  XIX.  12. 
ubi  etiam  narralur  ,  id  tentatuin  fuisse  a  qwibusdain 
Judasis  exorcistis  ,  &  qnideni  in  nomine  DominL 
Jesu  ,  guem  Faulus  proedicabat  ;  j:c9[)ondisse  au- 
tein  spirituin  nequam  :  Jesum  novi ,  &  Paulutn 
scio i  vos  autem  qui  estis  ?  Atque  additur,  qnod 
xnsiliens  in  eos  komo ,  in  quo  erat  Dcemonium 
pessimum  ....  invalutt  conlra  eos  ;  ita  ut  nudi  , 
&  vulnerati  effugerent  . 

55o.  Eaindein  auctoritatem  expellendi  a  ccrpo- 
ribus  Daemonia  vignisse  postea  in  Ecclesia  ,  testis 
est-  Tertullianus  ,  qui  in  suo  /Ipologetico  cap.  aS. 
ita  fidenter  Ethnicos  [)rovocabat :  „  Edatur  liic  a- 
j,  liquis  snb  tribunaiibus  vestris  ,  qnein  Dasnjone 
„  agi  constet :  jussus  a  qnolibtt  Chrisiiano  spiri- 
,,  tns  ille  tain  se  Dasmouein  contiiebitur  de  vero, 
,,  quain  alibi  Denin  de  falso:"  undi;  etiam  coii- 
cludebat ,  subjectas  esse  Chrisliauis  divinitales  geu- 
tilium  . 

35i.  Longum  aulem  nimis  esset ,  per  omnia. 
posteriora  sapcula  perourrendo  ostendere  ,  hnnc  gra- 
tiain  liberandi  energumenos  nuuquain  in  Ecclesia 
defecisse  .  Et  quanquain  non  is  ego  suin  ,  qni  o- 
mnia  ,  qnae  de  obsessis  narrantur  ,  probare  sine 
delectu  velim ,   aut  possiin  ,    illud  tamen  cerlissi- 


mum  est ,  ronstaiitem  ,  &  nniversalein  sanctornin 
Patruin  ,  alqne  etiain  iidflinin  perjuasionein  fnis- 
se  ,  priino  Daciuones  Deo  [)erinitteute  cor|)ora  ho- 
ininum  obsiilere :  secnndo  esse  iu  Ecclesia  pote- 
statein  eosdein  e  cor[)oribus  ex|)ellendi . 

552.  Huc  etiain  spectanl  exorcisini  ,  qnibiis  a 
priinis  nsque  temporibus  ad  abigendas  insidias 
Daemonum  Ecclesia  seinper  usa  est :  &  ab  ipso 
Ecclesue  inilio  Exorcistae  nomen  ,  &  minisleriuin 
fnisse  asserit  Sacrosaucta  Tridentiua  Synodns  Sess. 
XXIII.  cap.  2. 

555.  Obj.  primo  .  Quae  a  sacris  Evangelistis  re- 
fernntnr  de  curatione  D^rinoniacoruin ,  possnnt  , 
&  debent  intelligi  ad  inenteni  rudiuni  Jud«orum, 
apnd  qnos  pervulgata  erat  opinio ,  onine»  fere  in- 
finiiitates  e^se  a  Daem^ne ;  quam  falsaiu  eoriiin 
0|)inioiiem  Christns  ,  &  A[)Ostoli  conveilere  nolne- 
rnnt ,  qnia  tk  i[)sa  inserviebat  ad  divinain  Jesu 
Christi  potesiatein  inagis ,  inagisque  confinnandain. 
S.  Hieronymns,  qni  totam  fere  suam  aetalein  iu 
studio  Sac.  f.itterarnin  consuinpsit  ,  Multa^  in- 
qnit  in  c.  XXVIII.  Jeremiae  ,  in  Scripturis  San- 
ctis  dicuntur  juxta  opinionem  ilUus  temporis , 
quo  gesta  referuntur ,  ^  non  juxta  quo.l  veri- 
tas  continebat ,  Viile  etiain  in  Matlh.  cap.  XIV» 
ad  vers.  b.  contra  Helvidinin. 

554»  iips|).  qiianqnam  Christns  ,  ejtisqne  Ajje- 
stoli  potnerint  lalsas  quasdam,  &  innocius  ludaeo- 
ruin  oj)inione3  tolerare ,  non  tameu  eos  potnisse 
casdem  falsas  0|)iriones  snis  locutionibus ,  atque 
actionibns  confirmare  .  Profecto  aliquid  plns  erat, 
quain  tolerare  falsain  Daemoiiiacoruin  opinionein, 
tain  saepe  rej^etere  Daemones  fuisse  ab  eis  ejectos. 
Et  (}uod  adliuc  j)lus  est ,  jnbeie  Djemonibus,  ut 
a  corporibus  exirent  ,  eosdein  increj^are  ,  iino  & 
eornm  petitionibus  annuere  ,  ut  quando  facultatem 
obtinuernnt  intrandi  in  gregem  porcornm .  His  sa- 
iie  oinnibus  non  tolerabatur  solum ,  sed  [)Iane  con- 
iirmabatur  niajorem  in  moduin  comniuuis  Judaeo- 
rnin  opinio  de  spiritibus  malis  hoininuin  corpora 
objiidentibus ;  qnae  si  falsa,  &  crronea  fnisset , 
Christo  etiain ,  ejusque  Apostolis  error  tribni  de- 
beret . 

555.  Eodem  sensii  inlelligi  debet  cauon  ille  S. 
Hieronymi ,  scilicet  de  pura  tolerantia  0[)iiiionuin 
falsarum  ;  non  antem  de  earnindein  falsaruin  opi- 
nionum  confirnutione :  qneinadmodnru  lu  re  no- 
stra  contigisset ,  si  Chrijtns  Dominns  siinnlasset , 
se  ejicere  Daeinonia  ,  (\nT.   nnlla  erant  . 

556.  Dicei .  Fortasse  illi  Ddeiuoniaci  erant  \\y- 
pocondriaci  ,  &  mauiaci  ,  qni  a  Daimonibus  sese 
obsessos  credebant;  qnibus  [irnpterea  curandis  nnl- 
luin  aptius  reinediuin  inveniri  [)Oterat ,  qnain  si- 
ninlare,  eos  a  I)a?inonibus  esse  liberatos.  Hnjus- 
modi  artibtis  ad  hypocondriacos  curandos  periti 
Medici  sarpe  feliciter  usi  snnt , 

557.  Resp.  Adversarios  exemplo  Medicorum  hac 
in  re  [)erperam  abuti  .  Medici  euiin  ad  ex|)el- 
lendos  inorbos  remediis  utuntnr  natnraiibus  . 
Sed  Chrislua  Doxninus  infirmos    diviua    sua  pote- 

sta- 


U  DISSERTATIO  I.    CAP.  XX. 

state  pro  imperio  cirrabal;  iwn  igitnr  oj)iis  liabe- 

Ijat ,    sese   eoriim    falsae    opinioni    acconimpdare  , 

cum  ipsi  «qne    facile  esset ,    hanc  falsum  opinio- 

uem  ronvellere,  qnin  aliqiio  nteretur  sfratagemate . 

55S.  Dices  iternm  .  Si  Ev^ngelistariim  narratio- 

nes  bene    perpendantnr ,     facile    appai-ebit ,    illos 

Daemoniacos   non  fnisse  nisi  infirmos  ,  aut  veros , 

aut  imaginarios.  Sic  Mattb.  XVII.  oblatus  est  Je- 

sii  Ciiristo  puer  lunaticus  ,    qui  s<ppe    cadebat  in 

ignem  ,  &  crebro  in  aquam,  &  ut  Marcus  descri- 

bit  IX.    16.,  babebat  spiritum  mutum  ,  qui  illum 

allidebat,  &  stridebat  dentibus,  &  arescebat .  Ha?c 

antem  quid  aliud  indicant ,    quam  bominem  epi- 

Jepticum  ?  Idem  fere  dici  polest  de  nuiliere  ,  quae  , 

referente  Luca  XIII.  11.,  hahebat  spiritwn  infir- 

mitatis  annis  decem  ,  &  octo ,  c^  erat  inchna- 

ta ,  nec  poterat  sursum  respicere,  quem  morbum 

waturalem  esse  omnes  norunt . 

559.  Quantum  vero  ad  Da&moniacos  imagina- 
i-ios  innumera  af^erri  possunt  etiam  nostris  ,  &  su- 
perioribus  temporibus  eorum  exempla  ,  qui  tetro 
xiumore  correpti,  ac  Ixsa  imaginatione  insaniunt, 
&  furunt,  ac  prracipue  ad  conspectum  sacrarum 
imaginuin  ,  vel  reliquiarum  clamant ,  mire  se  tor- 
quent ,  spnmant ,  perinde  ac  si  a  Dasmonibus  a- 
gitarentur  .  Talis  videlur  fuisse  ilie  ,  qui  descri- 
bitur  apud  Marcum  V. ,  &  apud  Lucam  VJIl.  ha- 
bitans  in  monumentis,  &  qui  putabat  se  ab  inte- 
gra  legione  Dasmonum  obsessum.  Matthseus  cap. 
VJII.  duos  hujusmodi  mauiacos  fuisse  ,  dicit. 

540.  Re3p.  nos  miaime  negare  ,  morbos  illog  , 
quibus  D^nxjniaci  in  sacris  Libris  correpti  fuisse 
dicuntur,  pctuisse  in  se  ,  &  absolute  a  naturalibus 
causi«  oriri  j  sed  neque  ncgari  posse  ab  adversa- 
yiis ,  eos  potuisse  oriri  a  Dacmonibus  eorum  cor- 
pora  obsidentibus  .  Reipsa  autem  non  a  causis  na- 
Suralibus  ,  sed  a  Daemone  ipsos  fnisse  ortos  ,  aper- 
te  indicant  Sacri  Eyangelistas.  Kam  puer  ille  non 
aliter  sanalus  fnit ,  quam  ejecto  Da?mcuio :  exilt 
ah  eo  Dcemenium  ,  &  curatus  est  puer  in  ilhz 
hora  ,  inqnit  S.  Mattiiaeus ;  S.  autem  Marcus  ita 
lem  exponit ;  „  Jesus  comminatus  est  spiritui  im- 

5)     '"' 


mundo,    dicens  ilJi 
ego  praecipio    tibi  , 


&  mute  spiritus  , 
eo  ,    &  amplius  ne 


surd 
exi  ab 
introeas  in  enm  .  Et  exclamans  ,  &  muJtum  di- 
„  seerpens  eum  ,  exiit  ab  eo  ,  &  factus  est  ,  sicut 
3,  niortuus ,  ita  ut  multi  dicerent :  quia  mortuus 
j,  esL,  Jesus  autem  tenens  manum  ejus  elevavit 
„  eum  ,  &  surrexit  „  .  Porro  nisi  haec  certa  sint 
veras  a  Daeuionio  liberalionis  aigiia  ,  quasuam  e- 
Tunt  alia  ? 

(rt)  SnBCtiis  Jo.inn.  Clii-ysosiomii.s  Hom.  XXVIII.  al. 
XXIX.  in  Matth.  Tom.  "VJI.  (  lanu.  a  S.  Tlioma  3. 
P.  quflcst.  4i.  art.  .1.  ad  4.  )  ijusfstioni  ,  cur  Christns 
Dommns  permisent  Dflpmonihus  intrare  in  porcos ,  re- 
spoDclet  ,  prLinQ  ut  doceret  eo.s  .  <fui  a  mali^nis  hujus- 
viodi  trranuis  Uherati  essent ,  ,/uantam  perniciem  af- 
ferrent  insidialores  Iwjusmodt :  2.  ut  discerent  omnes  , 
D^mones  ue  i/Uideni  porcos  invadere  posse,  nisi  ipse 
pprmiserit:   3.  ipsos  giwwra  in  homines  ,  ijuam  in  por- 


54i.  Neque  veroobjicial  quisqnain  ,  illum  pne» 
ruin  fuisse  %'ocatimi  lunaticum ,  qui  morbus  est 
natnralis  .  Respondet  enim  S.  Jo.  Ghrysostomus 
Hom.  LVII.  in  Matth*  num.  5.  ita  vocatum  fnis- 
se  a  Patre ,  &  Doemonem  per  vafritiem  secundum 
hmie  cursum  invasisse  puerum  ,  ut  id  non  sil>i  ^ 
sed  elemrnto  imputaretur  .. 

54'^.  Morbiun  etiain  femiiiae  incurvatae  ab  0- 
ctodecim  aiinis  non  fuisse  a  causis  natnralibus ,. 
sed  a  Daenione  ,  decJaravit  Jesns  Christus  magi- 
ster  veritafis  ,  cum  Pharisaeos  indignantes  ,  hoc  fa- 
clum  fuisse  die  sabbati  ,  ita  increpavit ;  ,,  Hypo* 
,,  critas  ,  unusquisqiie  vestrum  sabbato  non  solvit 
,,  bovem  suum ,  aut  asinum  aprassepio,  &  ducit 
,,  adaquare?  Hanc  autem  filiam  Abrahae  ,  quam 
„  alligavit  Satan  ecce  decem  ,  &  octo  annis ,  non. 
,,  oportuit  solvi  a  vir)Ci:lo  isto  die  sabbati  "  ? 

545.  Daemoniacos  autem  imaginarios  &  fuisse  , 
&  adhuc  esse  ,  imo  &  semper  futuros  ,  nemo  pru- 
dens  inflcias  ibit .  Sed  omnes  reputare  hujus  ge- 
neris  ,  eos  prascipue ,  qui  in  Evangelio  ut  veri 
Daemonidci  describuntur  ,  aperta  insania  est .  Et 
quantum  ad  illum  ,  vei  ad  illos  duos  Daemonia- 
cos  ,  quos  Jesus  curavit  in  regione  Gerasenorum  , 
quodnam  majus  argumentum  haberi  polest  de  ve- 
ra  Daemonis  obsessione  ,  quam  illud  ,  quod  tres 
Evangelistae  narrant,  Dasmones  scilicet  permitten- 
te  Jesu  intrasse  in  vicinum  porcorum  gregem , 
porcos  autem  impetu  facto  se  projecisse  in  stagnum? 
Quod  enim  aliqui  adversariorum  effinxerunt,  iioc 
factnm  fuisse  a  Christo,  ut  lassam  illorum  phan- 
fasiam  corrigeret  ,  ac  pro  cerio  haberent ,  se  fuis- . 
se  a  Daemonibus  liberatos ,  plane  ridiculum  est  ^ 
ac  Deo  indignum  .  Repeto  enim  ,  quod  superius 
dixi  ,  Ghristum  Deiim  hujusmodi  artibus  hujnania 
Don  indiguisse  ad  laesam  illorum  phantasiam  sa- 
nandam  ,  sicuti  naturalibus  remediis  iion  utebatnr 
ad  abigendos  morbo*  (a)  , 

544«  Dices  adhuc  .  Si  tota  illa  historia  in  sen- 
su  proprio  ,  &  lilterali  accipiatur  ,  Daemones  illi 
rogaverunt  Jesum  ,  ut  possent  intrare  in  gregein 
porcorum  ,  verentes  ,  ne  illis  imperaret,  ut  in  a- 
bjssum  irent  ;  &  postea  ipsi  Daemoues  eos  por- 
cos  adegerunt  ,  ut  se  praecipitarent  in  stagnum  j 
qiia^  secum  ipsis  pugnare  videntur  j  debuissent  e- 
jiim  ,  eos  potius  adigere  ,  ut  in  montana  perge- 
rent ,  vel  in  deserta  ,  nt  diutius  possent  iji  ipsis 
habitare  :  praestabit  igitur  ,  totam  hanc  historiam 
non  in  seiisu  litterali  de  vera  Daemojium  obsessio- 
ne  intelligere,  sed  alio  seusu  inetaphorico  . 
545.  Resp»  levein  liauc  esse  diliicultatem  ,    eui 

tol- 
cos  perpetraiuros  fuisse ,  nisi  in  calatnitate  per  magnaia 
illam  Dei  pravidentiam  sermti  fuissent  ;  nam  cjuod  ma- 
^is  nos  ,  guam  hruta  animalia  odio  habeant ,  nuili  non 
vianifestum  est .  Itaque  qui  porcis  nnn  pepercerunt  ,  & 
in  inomento  temporis  omnes  pracipitarun^  ,  multo  magis 
hominihus  id  fecissent  .  Adcht  poslea  (juartam  ratio- 
nem  ,  ut  neinpe  c/ui  rcgionem  mcolebunt  y  ejus  poten^ 
tiam  discerent  • 


tollent!^  satls  esl  textum  Sancti  LiicaG  acciirate 
perpendere  ,  iibi  (iuo  distingnuntur ;  primo  ,  quod 
r)a;inoiies  Christum  rogabaiit  ,  ne  imperaret  illis , 
ut  in  a/tj-ssu?/!  irent  vers.  3i.  hoc  autem  obtenlo 
rogabaiit  itenun  Jcsum  ,  ut  periuitterct  eis  in  vi- 
ciiios  porcos  iiiaredi  ,  non  quasi  hoc  niodo  evita- 
rent  itor  in  abyssum  ,  sed  potius  ut  crudelita- 
teiii  ,  quam  noii  poterant  dirtcte  exercere  in  ho- 
mines ,  saitetn  excrcereiit  in  porcos  ,  ex  quo!  um 
interitu  non  ininiinuni  damiuim  etiam  liominibus 
proveniebat  .  iSeque  vero  ex  quo  sues  ilii  iuterie- 
riiit ,  sequitur  tui.-se  Daemones  in  abj-ssum  de- 
Irusos ,  cum  potueriut  in  aere ,  ut  antea ,  coni- 
morari  . 

546.  Ob.  tertio .  Hiijusmodi  infeslaliones  Dae- 
niomim  non  ubique  locorum  ,  nec  omnibus  tem- 
poribus  contiiigunt ;  sed  pierumque  ubi  ma)or  est 
liominum  ignorantia ,  majorque  superstitio.  Ob- 
servatum  est  etiam  ,  ubi  sunt  fervidiores  Kxorci- 
stcP  ,  ibi  frequentiores  inveniri  obsessos  ;  qu-ie  va- 
riefas  iniignuin  est  impcsturae  ,  &  deccjjlionis  ar- 
gunientum  . 

347.  Resp.  hanc  diflicuitatein  aiiquid  ponderis 
}iabituram  ,  si  omnia  ,  qua^  de  liujusuiodi  encr- 
guinenis  iiarrantur  ,  indiscriniinatim  probare  vel- 
lemus  ;  neque  enim  dubitandum  est ,  multas  in 
liac  re  factas  esse  fraudes  ,  &  muitas  plures  dece- 
ptiones  contitigere  ex  iiominuin  uialiiia ,  vel  igno- 
rantia  .  Sed  niliil  tale  suspicandum  est  de  iis  e- 
uergumenis  ,  quos  a  Servatore  nostro ,  vel  ab  e- 
jus  discipulis  liberatos  fuisse ,  ex  sacra  historia 
Kovimus .  Plerasque  eliain  tain  antiqua ,  quam 
rerentia  Ecciesiae  inonumenta  nobis  suppeditant 
luijiismodi  liberationes ,  quae  nonnisi  rejectis  0- 
ninibus  sanioris  criticae  rrguiis  negari  possunt . 
Ac  demum  cum  hanc  rjiciendi  Dsmoncs  potesta- 
tem  Cliristus  reliqucrit  Ecciesias  ,  quis  ambigat, 
eam  sxpe  ftiisse  ab  eadein  Ecciesia  per  suos  ini- 
Distros  exercitam  ?  Quaeiiam  vero  consecutio  liaec 
est ,  oinnes  DcTemoni.iros  fictos  judicare  ,  quia  ple- 
rique  talcs  fuerint  ?  Perinde  ac  si  qtiis  vellet  o- 
mnia  miracuia  tollere  ,  quia  vaide  multa  conficta 
fuere  ;  aut  nulliiin  hominem  pium  ,  justum  ,  ac 
sanctum  credere  ,  quia  luillo  temporc  defuerunt 
Jiypocritas  (<i)? 

(a)  In  Concilio  Qnini-se.xto  decretnni  fnit  ,  cos  pn- 
nien(U)s ,  qui  se  a  Ditinone  correptos  esxe  siiniilant  , 
O"  ejminodi  afJiicUoniliits  ,  laborilnisqiie  eos  siif>jici  o- 
portere  ,  </uif>us  ii  ,  i/ui  vere  a  D.tuiune  correpti  sunt  1 
ut  a  f).tin(mts  oj)eratione  liherentur  ,  jfure  suljiciuntur 
Can.  Oo.  ex  t[iio  Canone  coiligittir ,  8c  veros  tunc  ex- 
titisse   energiiinenos  ,   &  Ptiain    liclos  . 

(o)  Ornnes  fere  ,  ijni  de  D^pinoniacis  tractant ,  varia 
aiternni  .signa  ,  <j'iibus  veri  a  Jaisis  distingiiantiir  .  San- 
ctMs  Hieronyiniis  in  vita  Sanoti  Hiiarionis  e.Keinplnin 
anf-if  cnjiisdam  l);emoniaci  ,  qni  syriace  prompte  ,  Sc 
e.vpedrte  Io(|iiebatur  ,  <|nainvis  eain  lingiiam  niiinffiiam 
calluent  .  Videas  ,  in(|uit  ,  de  ore  harbaro  ,  Cr  i/tiifran~ 
cain  tantuin,  O"  latinain  line:uain  noverat ,  syra  ad  pii- 
rum  rerba  resonare  ,  ut  non  stridor  ,  non  aspiratio ,  non 
idioma  alii/uod  PaUstini  deesset  eloquii  .  P.  Eduardus 


DE  OBSESSIS.  45 

548.  Diccs .  Si  noLis  ultro /alentibiu  plures  \n 
liac  re  fuerunt  doii  ,  &  fortasie  innito  piures  suiit 
liominum  errores ,  qui  inorljos  ,  qiiorum  causas  i- 
gnnraiit ,  DrTinonibus  tribuerc  soleut  ,  iiulla  plane 
certitudo  aiicu)us  veri  Darinoniaci  haberi  poierit . 

549'  Hcsp.  Primo,  ut  jain  diximns  ,  anibigere 
nuilaleiius  possumus  de  energuinenis  ,  quos  Jesii 
(Jiristi  virtute  liberatos  fuiise  sacri  Codices  nar- 
raut .    Sccundo  siuit  aliqua;  indubit-R  iiotae  ,    qui- 


Jjus  pessint  a  docto  ,  &  prudente  exorcista  vtri 
Daemoniaci  a  faisis  distingui  .  INoiinuilaB  assigiiiii- 
tur  in  Piituali  Rom.  in  Tituio  de  exorcizandis 
obsessis ,  ubi  priino  monetur  Exorcista,  nc  Jaci- 
le  credat ,  aliquein  a  Doemorie  obsessum  e»se: 
deinde  iiaec  proponuntur  signa  obsidentis  Daemo- 
iiis  ,  scilicet  ,,  ignota  iingua  loqui  pluribtis  verbis  , 
„  vel  loquentem  inteiligere ,  distantia  ,  &  occulta 
„  patefacfie  ,  vires  snj)ra  aetatis  ,  sen  conditionis 
,,  naturam  oslendere  ,  ifc  id  genus  aiia  ,  quae  cum 
„  plurima  concurriint,  inajora  liunt  )udicia  (/>)  ". 
35o.  Dices .  ]'eiru9  Abanensis  in  Cominent.  in 
Aristoielis  problemata  partic.  5o.  problem.  i.  re- 
fert  ex  fide  cujusdam  IVIedici  ,  inulierem  prorsus 
illiteratnm  ,  dum  esset  melanchoiica  ,  latinum  con- 
gruum  locutam  fuisse  ;  &  l*etrus  Poinponatius  Z^e 
incanlat.  c.  lo.  de  aiia  femina  eodein  niorbo  la- 
boranie  pariter  rcfert ,  eaindem  locutam  fuisse  se- 
cundum  diversa  idiomata  . 

55 1.  Resp. ,  hujusraodi  relationes  fide  diguas 
non  esse  ,  quae  pierumque  iude  orfae  sunt,  quod 
taies  feminoe  vi  niorbi  agitatae  linguain  in  varias 
voces  commoveant  ,  quae  cuin  non  inteiligantur  a 
circumstantibus ,  putantur  ud  varia  idiomata  per- 
tinerc  .  INuIla  autein  hactenus  prodiit  liistoria  te- 
stibus  fide  dignis  communita  ,  qua  probetur  ,  ho- 
mines  sola  meiancliolia  ,  aut  alio  inorbo  correptns 
ignota  lingua  jduribus  verbis,locutos  fuisse  ,  aut 
alia  peregisse  ,  quap  vires  supra  aetatis,  aut  con- 
ditionis  naturam  oslenderent . 

552.  Obj.  ultiino .  Si  Jesus  Christus  snas  Ec-- 
clesiae  potestatem-  dedisset  per  exorcismos  expel- 
lendi  Daemones ,  hi  nuinquain  suo  effectu  care- 
rent  :  at  vero  experientia  uoi  docet  ,  eos  sacpius 
frustra  adhiberi  . 

553.  Pves}). ,  etiam  Discipulis  JesuChristi  semel 

con- 
Corsinns  in  Tomo  IV.  Instit.  philosoph.  disp.  2.  Me- 
tapli.  cap.  I.  num.  3.  Negari  ,  inquit ,  no7«  poterit ,  ob- 
sessos  alit/uos  ,  &  energwnenos  reperiri  ....  aut  si 
cui  fortasse  nev,are  liceat ,  mihi  certe  non  Hcetj  </ui 
nuperrime  ruleriin  inulierem  ,  non  iniris  modo  corporis 
agttationibus  coritorijueri  ,  secreta  alinruin ,  de  i/uibus 
interro^abatur  ,  prodere  ,  <iccensas  ,  reinotissimas</iie  fa- 
ces  ,  dum  juberetur  ,  exstinsuere  ,  iteruint/ue  jussam  ex- 
tinctas  illus  accend're  ;  patrii  soluin  i<Lioma:is  finurain 
laUne,  C  ^allice  clare  ,  ap/iosite  ,  nitide,  distince^/iie 
respundere:  dmHlecim  deniqtie  charactenun  s/>ecies  ,  </i;a- 
les  a  duodeciin  scriptoribus  eff  ninarentiir  ,  cam  nei/ue 
legere,  ne<fue  scribere  prorsus  sciret ,  erarare  ,  quibus 
variorum  spirttuum  ,  t/uibus  obsiilfri  jum  dt^e-ut  ,  "o- 
mina  ,  vires  ,  numerum  ,  exeundi  leges  ,  aut  ftxdera,  a- 
liai/ue  id  genus  explicabat  • 


46 


DISSERTATIO  I.  CAP.  XXI. 


contigisse,  ut  puernm  lunaticum  a  Daemone  libe- 
rare  non  possent  Matt.  XVII.  i3.  Sed  ,  ut  dixit 
Jesus  eodem  loco ,  lioc  factum  est  propter  eorum 
increduUtatem  i  tum  etiam  quia  remedia  jejunii, 
&  oratiouis  prastermiserunt ,  ut  colligitur  ex  cap. 
IX.  Marci  28.  Ex  defectu  igitur  debitae  disposi- 
tionis  sive  in  Energiunenis ,  sive  iji  Exorcistis, 
noi)  aiitem  ex  defectu  potestatis  a  (Jliristo  siiae  Ec- 
clesiae  collatae  ,  saepe  contingit,  adjurationes ,  at- 
t]ae  exorcismos  frustra  adhiberi  (a)  , 

CAPUT  XXL 

De  anibus  magicis ,  &-  superstitiosis  cuni 
Dxmone  commerciis « 

554.  Vjptime  certe  de  Religione  ,  atque  lioini- 
Dum  societate  promeriti  sunt ,  qui  vulgarem  illam  , 
quae  superioribus  seculis  ubique  fere  regnabat ,  de 
sagarum  ,  ac  maleficorum  inultitudine  opinionem 
convellere  sategerunt ;  inter  quos  enituit  zelus  P. 
Frider.  Spee  in  celebri  suo  opere  ,  cui  titulus 
Cautio  criminalis  ,  seu  de  processibus  contra  Sa- 
gas  (b)  .^ 

55j.  Sed  5  ut  fieri  plerumque  solet ,  aliqui  pau- 
cis  ab  hinc  annis  ita  contra  hujnsmodi  abusus 
veliementer  invecti  suiit,  ut  in  oppositum  extre- 
mum  delaberentur ;  &  nonnulli  quidem  magiam 
nsque  ad  Domini  Nostri  Jesu  Christi  redemptio- 
nem  viguisse  confessi  sunt;  post  autem  pretiosissi- 
mi  ejus  sanguinis  efficacia  abolitam  fuisse  ,  con- 
tendunt  (c)  .    i\lii  magiam  exlitisse  olim  ,  &  ad-. 


(a)  De  his  dlspositionibus  in  Energumenfs  ,  atcfi-ie  la 
Exorcistis  reqiiisitis  videri  debet  Ritiiale  Rornanuin  . 
De  anticpiitate,  usu  ,^ac  virtute  Exorcismorum  ad  ex- 
pellendosDrt-mones  erudite ,  &  copiose  agit  celsissimus 
Rcman.  Imperat.  Princeps  ,  &  Monasterii  ,  ac  Congre- 
gat.  Sancti  Blasii  in  Sylva  nigr;i  Ahhas  Martinus  Ger- 
bert  in  P.  W.Veter.  Litur^^ia  Alemanic^  Disqni^it.  Vll. 
cap.  2.  Energumenl  simt  irregulares  ;  cessat  autem  ir- 
regularitas,  statim.  ac  luerint  a  D.-fiinonio  liberati .  Sed 
ut  certa  haec  liberatio  sit ,  debet  tempus  sufficiens  ex- 
currere  .  Jn  Can.  Communiter  dist.  6'S.  ita  de  ener-^u- 
inenis  statultur  :  tamdiii  enint  ab  o£icii  siii  ordine  ,  & 
loco  stispensi  ,  qiiousque  unius  anni  spatio  per  discre- 
twnem  Episcopi  im'eniantur  ab  incursu  Damonum  libe- 
rati .  Sed  de  energumenis  ,  atc£ue  Exorcistis  plura  da- 
bunt  Canonistae  ^ 

{b)  Hic  Iiber  oculos  multonim  Jndicum  aperuit ,  qui 
zelo  contra  maleficos  juste  saevienili  pleroscfue  inno- 
centes  inlamia  notabant ,  atrociter  excruciabant  ,  ac 
demum  extremo  afficiebant  supplicio  ,  cjuod  prs-cipue 
jn  Germania  ,  superiore  saeculo  factum  essc  ,  eodem  in 
opere  demonstratur .  Non  omnia  tamen  probari  pos- 
snnt  ,  cpiae  in  eo  libro  continentiir  :  ut  cum  a  peccato 
Jetbali  illi  eximuntur,  c/ui  ob  tortur;?  violeutiam  ma- 
gi.T  reosseessefalsoconlitebantur,  ant  alios  innocentes 
ejusclem  criminis  accusabant  j  &  rpio.I  iatolerabilius  est , 
in  ipsa  sacramentali  confessfone  metci  nova»  tortur« 
nientiri  pergebant  .  Vicle  dubium  XX.  &  abbi  ,  tum 
potissimnm  aclditam  Appendicem  . 

(c)  Ita  illustris   nostri  aevi    scriptor  Marchio  Sclpio 


huc  existere  docueruijt,  neganfes  solum  ,  qnx  de 
nocturnis  Lamiarum  cum  Dasmoiie  congressibus 
vulgo  circumferimtur  (l).  Alii  demuin  spreta  cuu- 
ctaruin  gentium  universali ,  cnnstantique  traditio- 
ue  ,  omnem  prorsus  magiain  ad  aniles  fabulas  a- 
mandandam  esse  audacter  prouunciarunt . 

556.  Sed  qunniain  nuiltiplici  sen^u  potest  ma- 
gia  usurpiri  ,  variaque  solent  ejns  genera  dislin- 
gui ,  qiias  inodo  persequi  non  vacat  ,  nos  magiam 
hic  deftniinus  pactum  atiquod  vel  expressum , 
vel  implicitum  cum  Dcemone  ictum  ,  ad  aliquid 
ipsius  ope  consequendum  .  Quain  definitionem  i» 
ta  breviter  explico .. 

557,  Primo  ,  non  eo  sensu  hic  accipitur  pa^ 
ctum  ,  qiiasi  oinues  illae  conrlitiones  habeanlur , 
quae  in  veri  nominis  fcederibus  exigi  solent ,  & 
quae  proiude  niutuain  inter  paci«;centes  pariunt  o- 
bligationem  .  Quis  eniin  inortalium  viin  habeat 
cogendi  Daeinonem  ?  Aut  quis  sibi  cerlo  persua- 
deat,  illum  spiritum  meudacissimum  velle  stare 
promissis  ,^  etiamsi  a  Deo  miniine  impediatur  ?  Et 
vicissim  quisnam  Daemon  tantae  virtutis  est  ^  nt 
hominem  resipiscenteni  ,  &  invitum  suis  vinculis 
adstrictuni  retinere  possit  ?  Pactinn  igitnr  hic  su- 
mitur  latiore  seusn  ,  prout  aliquid  ex  utraque  par- 
te  aut  exhibitum  ,  aut  promissum,  aut  sattem  spe- 
ratum  est .  Hinc  etiam  Sanctus  Augustinus  ,  quera 
mox  laudabimus,  istas  superstitiones  quasi  pacta, 
cum  Daemonibus  vocat ,  satis  innuens  ,  eas  vera 
pacta  non  esse. 

538.  Secundo ,  lioc  pactum  initum  cnm  Daemo- 
ne  vel  expressum  esse  potest  ,  vel  tantum  impli'- 

ci' 

Maffejus  prlmo  iri  Opuscoloj  cui  tltulum  gloriosum  fe-- 
cit  :  Arte  magica  dileguata ,  tum  in  alio  inscripto  :  Ar~ 
te  magica  annichilata  Verona;  i^^^- j  cii  succenturia- 
tor  accessit  Ant.  Florius  in  opusculo  Arte  magica  di- 
strntta  Trklenti  i^j^o.  Haec  Maffei  sentenlia  non  soluin 
iis  displicuit  ,  cpii  veterl  universalicjue  traditioni  adhfs- 
rebant ,  in  primis  autem  doctissimo  P.  Thoinfe  Marlae 
Mainachio  Toino  lll.  Originvm.,  O"  Antiijuit.  Christian. 
pag.  128.,  (&  secj. ,  sed  etiam  iis  ,  cpii  omnem  magiam 
prorsus  eliminatarn  volebant .  Si  enjm  Deus  Iioc  tur- 
pissiinum  lioininum  cum  DflPinone  commerciiun  aii- 
quanJo  permisit  ,  non  est  >  cum  illud  modo  etiam  per- 
mittere  necjueat;  &  cjua  ratione  D?emon  a  Christo  vi- 
ctus  ,  &  ligatus  dicatur  ,  jam  supra  num.  291.  expli- 
catum  est  . 

(d)  Hanc  sententiam  multa  eruditione  defendere  co- 
natus  est  cl.  Hieronym.  Tartarotus  Roboretanus  ec^itis 
tribus  Libris  del  congresso  notturno  delle  Lauiie  Ro- 
boreti  1749«}  una  cuin  resjjonslone  cuidam  Epistola; 
Coin.  Jo.  Rinaldi  Carli  ,  Nanticae  in  Patavina  Univer- 
sitate  Professoris  ,  cjui  ipsi  persuadere  volebat  ,  non 
posse  nocturnos  sagarum  congressus  ut  imaglnarios  ex- 
plocli ,  cjiiin  omnes  magicrt?  artes  ut  commenLitire  una 
simul  explodantur  .  Siia?  tamen  sententi*  tenaciter  ad- 
bcTsit  Tartarotus,  eamdemcjue  contra  Maffejum  tui- 
tus  iterum  est  in  Apologia  Del  congresso  notturno  del- 
le  Lamie  Veuetiis  1757.  in  4-)  conlendens  ,  ex  cjuo 
Lamiar  im  congressus  negatur  ,  minim"  consecjiu'  ,  o- 
mnem  quoijue  magiam  esse  neganJam ,  ut  ipsius  Ad* 
versarii  volebant  . 


DE  ARTIBUS  MAGICIS. 


47 


citum,  Prlmum  exigit  coUoquiuiu  cuin  DaMiio- 
nej  vel  reipsa  ,  si  DasJiion  .ippareat  ;  vcl  saitein 
per  iiiiagiiiationem  ;  ut  si  quis  illusus  putot  cuin 
Papuione  loqni  ,  ac  cuin  eo  pacisci .  Ad  |)actuiii 
vero  iinj)licituni  sutficit,  ut  qucedam  ponaiitur  si- 
gna  ,  vel  facta  superstitiosa  ,  quibus  positis  aliquis 
expectatur  effectns ,  ijui  uequL*  a  Deo  speratur , 
ncc  conununi  naturje  oniine  provenire  potest  ,  aut 
solet  ,  ac  proinde  solius  Da;nioni  ope  eventurus 
creditur  (a)  . 

j^g.  Frustra  autem  conantur  quidam  ^'i)  lui- 
jusrnodi  pacta  cuni  J).-rinonibus  ,  tanquain  putida 
Scliolasticorum  connnenla  rejicere  .  INani  S.  Au- 
gustinus  longe  ante  Scholasticos  ea  cominemoravit 
in  Jjib,  II.  de  Doct.  Christ.  cap.  10.  inquiens: 
„  Superstitiosum  est  quidquid  institutum  est  ab 
,,  liominibus  ad  facienda ,  vel  colenda  idola  .... 
,,  vel  ad  consultationes  ,  &  pacla  quasdam  signifi- 
„  cationum  ciim  Da;monibus  placita  ,  alcjue  foe- 
,,  derata,  qualia  sunt  molimina  magicarum  ar- 
„  tiuin  j  "  qnod  iterum  repetit  cap.  25.  ,  suam  e- 
locutionein  emolliens,  dicendo:  fjuasi  pacta  qu(X' 
dam  injidelis  &  dolosce  atnicitice  constituta  . 

56().  Clarius  locutus  est  S.  Tliomas  2.  2.  qu, 
g5.  art.  4*5  ^  <Iii»  ^22.  art,  2.  ad  5.  inquiens  : 
Omnes  superstitiones  procedunt  ex  alujuo  pacto 
cum  Dcfmonilms  inito ,  tacito,  vel  expresso  .  Cui 
praeivit  Albertus  Magnus  in  Lib,  II.  Sentent,  dist. 


7.  art.    12.:  &  liaRC  duplicis  parti  diitinctio  coni- 
muniter  fuit  ab  omuibus  Tlitologis  adopiata  . 

5Gi.  Unde  t;liain  Sixlus  V.  iu  ceiebri  suaCon- 
slitutione  Cceli  ^  Terrw.  iilos  cundemnat ,  qui  sor- 
tUegiis  ,  &  superstilionihus  noyi  sine  Doutnoman 
satteni  occulta  societaie ,  aut  tacita  pacuone  o- 
perani  dare  non  vereniur  .  Et  postea  inulto  ve- 
liementius ,  nt  par  erat  ,  in  eos  inveliitur ,  qui 
etiam  expressa  cum  Diabolo  paclione  nefarias 
ni.igicae  artis  incantationes  adliibent  .  Kadein  pa- 
cla  coinnuinorat  quoque  Gregorius  XV.  in  Con- 
stit.   Omnipotentis  Dci  (c)  . 

5G2.  Jam  vero  liis  exjilicatis  luculenter  aj)pa' 
ret  ,  posse  Deuin  D.Tinonibus  j)(;riniltere  ,  ut  pa- 
rtis  isliusmodi  vel  exj^ressis  ,  vel  saltem  tacitis  jjb 
lioininibus  invocati ,  iisdem  oj)ein  suain  praesteut , 
ut  ij)8is  aj)parenter  quidem  inserviant,  reij^sa  an- 
tein  iioceant  .  Quid  enim  buic  pennissioni  repu- 
gnet  ?  Profecto  si ,  ut  suj)ra  deinonstratum  est ,  si- 
iie  ulla  infmitac  suae  bonitatis  jactura  Deus  per- 
mittere  ))Olest  ,  &  s.Tej^e  penniltit  DaRinonibus,  ut 
animabus  ,  corj)oribusque  hominum  tentalionibus  , 
atque  obsessionibus  insidientur,  quaenam  repugnan- 
tia  erit  ,  ut  ipsis  quoque  j)erniittat  pro  eoruin  ma- 
levoleiitia  quoddam  foedus  cum  niagis  inire ,  ut 
ij)si3  in  mullis  rebus  obsecundcnt  ,  quod  tandein 
ad   eorum   extremam   perniciem   colliinat  ? 

565.  Magnam  certe  esse  Daemouum  iu  hoc  mun- 

do 


(a)  Initio  luijns  ssecnli  XVllI-  Cliristianns  Tlioirui- 
siiis  celebris  inter  Protestantes  jiirisconsiilttis  disjmta- 
tionem  edldit  De  crimine  magiit  ;  &  deinde  nliain  De 
origine  professiis  inquisitorii  contra  sagas ,  (\u,v  oJ) 
magiain  negnlam,  &  Sadducffisini  siisjjicioneimnagnos 
inolns  excitanint  :  atfjiie  Iiac  occasione  nonnnlla  alia 
scrijita  jirodieriint ,  ad  velerein  Tnagi.x  persiiasionem 
convellcndain  .  Anno  .ititein  1725.  eniditiis  Mtdicns 
fJaildS  Sauctandreiis  tractatum  edidit  forma  epislolari 
De  magia ,  ac  maleficis  ,  magis ,  sagisque  ,  intjiioma- 
gia  quidcm  negatiir ,  non  «egatiir  tainen  ,  pliirima  no- 
liis  a  Drrmonijjiis  nociirnenta  interri  .  Tandem  ut  non- 
Jiiillos  alios  pra;teream  ,  jnagiam  pror.sus  csse  com- 
rneniiiiam  conati  sunt  demo^nstrare  Constanlinus  Franc. 
de  Caiiz  de  cultibns  magicis  LiJjris  diioJjus  VicnnfP 
J771.  edit.  iilt.,  &  Paiilus  Jos.  a  Ricggier  dissert.  de 
Magia  Viennap  1773.  Hic  aiitem  pr^terire  non  pos- 
siim,  (fiiae  Iiabet  S.  TJiomas  in  I V.  J^cnf.  Dist.  34- '1"«:- 
st.  i.  art.  3.  ulii  ait  :  „  Qiiidam  dixenint ,  (jiiod  ma- 
j,  leticiiiin  niliil  erat  in  mundo  ,  nisi  in  .Tstiinatione 
,j  Iioininiiin  ,  (^ui  effectiis  natnraJes ,  (jiiornm  caus.TP 
3,  sunt  occuliap  ,  maleficiis  iinpntaJiant  .  Sed  Jioc  est 
»  contra  anctoritatem  Sanctoruin  ,  qiii  diciint  ,  quod 
j,  DrTinones  JiaJjcnt  jioteslatein  stipra  corpora  ,  &  su- 
j>  pra  iinagin.itionein  Jiominnm ,  (fnando  a  Deo  per- 
at  muiiintiir}  unde  j)er  eos  maJefici  signa  aJi(jiia  lacere 
j>  possiint .  Procedit  antem  Jiapc  opinio  ex  radice  infi- 
j,  dflitatis,  si\'e  incredulitalis,  quia  non  credunt  esse  D^- 
3,  mones,  nisi  in  xstimatione  vulgi  tantunt.^^  Id  S.  Tliomas 
de  (inil)>isdam  sni  temporis  :  egoantem  id  non  ausiin  af- 
nrmare  de  omnihus  ,  (jni  noslro  Jioc  sh-cuIo  Magiam  o- 
mnem  nfijnnt  .  Sed  ita  prosf-quiiur  j\ngelicus  :  /I.tc  vera 
fides  repudiat ,  per  ,nuon  /Ingelus  de  caelo  cecidisse  ,  & 
D^wones    esse  creduims  ,  V  ex  subtilUale  iii^r  natiir,i 


multa  posse  ,  qu.e  nos  non  possumus  ,  &  ideo  illi ,  qut 
eos  ad  talia  Jacienda  inducunt  ,  malefici  vocantur . 

{b)  Post  Tlioiuasinm  De  ungine  processus  inquisito- 
rii  t^c.  ,  iiJji  priinam  pactonim  mentioiiem  a  Cssario 
Cisterciensi  ignoI)ili  saeculi  XMI.  scriptore  repetendarn 
essc  siiis  ))r,TJiidiciis  deceptiis  temere  j)ronnnciavit . 

(c)  Irridcnt  adversarii  nostri  jiacta  ista  explicita  , 
iilpotc  (jiiflR  inlri  nefjueunt  ,  qiiin  liomines  lo(jnantur 
cnin  Da-monc  ,  quod  factn  impossibile  piitant .  At  ve- 
ro  ,  iit  niliil  dicain  de  oracnlonim  responsis,  qiiot ,  Sc 
quantas  nnn  Jegimus  in  proJjatis  Jiistoriis  D^mormm 
suJ)  varils  forinis  apparltiones  ,  &  cuin  liominibus  col- 
loqnla?  Et  (fiianquam  non  omnia  probari  possint,  qu« 
de  luijnsmoui  aj)paritIonibus  ^Milgo  clrcumferiintnr  , 
sunt  tamen  (jnTdam  ,  (fiia-  tot  &:  tantis  fulciiintur  rao- 
mentis,  ut  rejici  sine  temeritate  nequeant .  Sane  ,  uC 
cctera  mlttam  ,  plura  D.Tinonia  vidit  Jiilianiis  Ajiosta- 
ta  a  (jiiodam  Mago  evocata  ,  ([nonim  Iiorribili  aspectii 
territus  consiieto  Cnicls  signo  se  munivit ,  &  illa  pro- 
tlnus  evanuernnt,  ut  narrat  Tlieodoretiis  &  So/ome- 
niis  ,  ille  LiJ).  III.  liist.  Eccl.  C3[<.  3. ,  iste  aiitcm  Lib. 
V.  cap.  2.  Hnjiis  rei  inentionrm  facit  etlam  S.  Gre- 
gorins  Nazianz.  Orat.  IV.  in  Juliannm  nnm.  55.  & 
se((.  novae  edit.  nn.  1778.  Parisiis.  S.  Angustinus  Lib. 
XXI.  de  ciK'it.  Dei  caj).  G.  docere  non  diibitaTlt ,  I)<r- 
jnones  astutlsslma  calliditate  liomines  sediicere  ,  vel  in- 
spirando  eorum  cordihus  virns  occultum,  vel  etiam  fal~ 
UiciIhis  amicitiis  upparendo  .  UJii  etiam  addit  Sanctns 
Doctor  a  D.TmoniI)us  liomines  de  artiJ)us  magicls  edo- 
cerl  ;  neque  enim  potuit ,  nisi  primum  ipsis  docentibus 
disci ,  quid  quisque  illorum  appetat  ,  tjuid  exhorreat  ^ 
</uo  invitPtur  nomine  ,  </uo  cogatur ;  unde  magictc  arles  ' 
tariimque  artifices  exUlerunt  - 


48 


DIS3ERTATI0 


do  nobis  nocenJi  pofeiiliam  insinuat  S.  PaiiUis  E- 
phes,  VI.  II.,  &  seq.  ,  ubi  DiCinones  apijelhit 
XOiTUOKpxropceT  Te  ffxornS  tk  ecluvo;  7(/t«  niwidl 
rectores  tenebrarum  haruni .  Apparet  etiaia  ex 
septem  illis  niaritis  Sarae  filiae  Haguelis ,  quos 
Daemon  occidit  Tobias  VI. ;  tum  ex  tota  historia 
Jobi  ,  ad  cujus  damuum  Deo  perinittente  potuit 
Sdtan  latroties  evocare  ,  ventos  ,  &  lenipestates  iii 
aere  excitare  ,  ignem  de  coslo  demittere  ,  atque 
ia  ipso  ejus  corpore  varios  ,  gravissimosque  mor- 
bos  iuducere .  Hino  saepius  monemur  in  sacris 
Litteris ,  ut  opem  Dei  contra  hujus  terribilis  ho- 
stis  conatus  jugiter  imploremus . 

364.  Sed  quanta  sit ,  &  quousque  se  extendat 
ha3c  potenlia  Daemonum  ,  liaud  facile  est  determi- 
nare  .  S.  Augustinus  Lib.  III.  de  Trlnit.  cap.  7. 
admirans  quomodo  magi  Pharaonis  potuerint  via- 
gicis  artibus  facere  serpentes  ,  &  alia  similia  ,  non 
potuerint  autem  facere  sciniplies ,  qui  muscas  sunt 
minutissima? ,  ita  colligit  :  L/ride  intelligi  datur  , 
ne  ipsos  quidem  transgressores  Jngelos ,  C^  ae- 
reas  potestates  ,  per  quas  rfiagicce  artes  possunt 
quidquid  possunt  ,  valere  aliquid  ,  nisi  data  de- 
super  potestate .  Et  cap.  9.  de  iisdem  malis  An- 
^elis  loquens  ,  „  Quid  autem  ,  inquit],  possint  per 
3,  naturam ,  nec  possint  per  prohibitionem  ,  & 
5,  quid  per  ipsius  naturae  suae    conditionem  face- 

^,  re  non  siuantur ,  homini  explorare  difficile  est , 
j,  imo  vero  impossibiie ,  nisi  per  illud  donum 
,,  Dei .  quod  Apostolus  commemorat  dicens :  Alii 
,.  dijudicatio  spirituimi .  Novinuis  enim  hominem 
,',  posse  ambulare ,     &  neque  hoc    posse ,    si  nou 

.„  permittatur  ;  volare  autem  non  posse ,  etiamsi 
j,  permittatur  "  . 

365.  Deum    aulem  ex  profunditate  consiliorum 

suorum  reipsa  aliquando  Daejnonibus    permisisse  , 

ut  ab  hominibus    impiis  tacite ,    vel  expresse  per 

magicas  artes    invocati    potentia  sua   naturali  ute- 

rentur  ,    ut  primo  compertum  est  ex  sacris  Litte- 

•ris  ,    quae  superstitiosas  luijusmodi  artes  severissi- 

me  prohibent  .    Exodi  XXII.   18.  ita    populo  suo 

praecipit  Deus :    Malejicos    non  patieris    vivere . 

Item  Levitici  XIX.  3i.    Non    declinetis  ad  ma- 

gos ,  nec  ab  ariolis  aliquid  sciscitemini:  cap.  XX. 

27.  f^^ir  ,  sive  mulier ,  in  quibus  pjthonicus ,    vel 

divinalionis  fuerit  spiritus  ,  morte  moriantur.  Et 

adhuc    expressius  Deuter.  XVIII.   19.     Nec  inve- 

niatur  in  te ,  qui  iustret  Jilium  suum  ,  aut  filiam, 

duceiis  per  ignem ,    aut  qui  ariolos    scisciteiur , 

&  observet  somnia  ,  atque  auguria ,  nec  sit  ma- 

leHcus  ,  nec  incantator  ,  nec  qui  pjthones  con- 

sulat,  iiec  divinos  ,   aut  qucerat  a  mortuis  veri- 

tatem  .'\Jt  quid  vero  tam  expressae  ,  &  saepius  i- 

teratae  istae  prohibitiones ,   si  nulli  reipsa  fuissent 

Magi  ,  imo  nullae  artes  magicae? 

566.  INequehujus  gravissimi  argumenti  vim  de- 
.elinant,    qui  haec,    &  similia    divina   praecepta , 


L    CAP.  XXL 

quae  alibi  etiam  saspius  ocourrmit ,  eo  Sensu  ex- 
plicant ,  non  quasi  hasc  diabolica  ars  unquam  rei- 
psa  extiterit ,  scd  ut  popuUis  Israeliticus  ab  hac 
opinioMe  verae  magiae  averteretuf  ;  quanqr.am  e- 
nim  ,  inquiunt  ,  ha;c  opinio  falsa  esset  ,  erat  ta- 
inen  apud  Gentes  vulgaris  ,  &coinnuinis;  &  prae- 
terea  hasc  ars  utut  vanissiina  ,  omnique  efFectu  ca- 
rens ,  sine  magna  tameu  impietate  exerceri  nou 
poterat  . 

567.  Non  inquam  ,  vis  nostlri  argumeiiti  hoc 
effugio  i]sclina,tur  .  Nam  primo  multo  magis  po- 
pulus  ab  hac  arte  diabolica  aversus  fuisset,  si  de 
ejus  vanitate  fuisset  a  Deo  edoctus ;  tunc  enim  po- 
pulus  nulla  spe  lucri ,  curiositatis  ,  aut  voluptatis 
ad  eam  exercendam  fuisset  iliectus  .  At  vero  itB 
oinnibus  locis  ita  Deus  de  magicis  artibus  loqui- 
tur ,  ut  quisque  facile  crederet  ,  eas  reipsa  existe- 
re  ,  omnino  tamen  fugiendas ,  utpotemalas,  Deo- 
que  maxime  invisas . 

568.  Deinde  in  iisdem  sacris  Libris  aliqua  de- 
scribuntur  ope  Daemonum  artibus  magicis  facta  . 
Sistamus  duntaxat  in  Exodi  capitibus  VII.  &  VIII., 
ubi  ea  mira  continentur  ,  quae  Magi  Pliaraonis  ad 
aemulandam  divinam,  Moysis  virtutem  coram  toto 
populo  egernnt  ;  &  quidem  eo  exitu  ,  ut  Deus  vo- 
Inerit  ab  omnibus  cognosci  ,  diabolicam  artem  tan- 
dem  victam  fuisse ,  cum  Deus  non  permiserit  , 
sciniphes  a  magis  produci,  quemadmodum  perrui- 
serat  produci  serpentes  ,  &  ranas  ,  &  aquas  con- 
verti  in  sanguinem  ,  ita  ut  ipsi  malefici  exclama- 
re  debuerint ;  Digitus  Dei  est  hic . 

569.  Qtiid  ad  haec  adversarii  ?  In  omne  se  la» 
tus  convertunt ,  ac  frigide  tandem  respondent ,  fa- 
cile  fuisse  maleficis  ^gyptiis  serpentes  clam  af- 
ferre,  iisque  venenum  adimere,  &  manuum  dex- 
teritate  virgis  sublatis  ,  eos  iu  medium  projicere; 
&  ita  similiter  de  ranis  ;  ac  de  aquae  conversio- 
ne  in   sauguioem   (a)  . 

070.  At  vero  stipites  ,  &  caules  fuisse  oporteu 
omnes  /Egyptios,  qui  sibi  tam  crasse  illudi  pate- 
reiitur.  Deinde  ,  cur  hac  ipsa  manuum  dexterita- 
te  uti  nou  potuerunt  ad  prodacendos  sciniphes } 
Cur  exclamare  coacti  suiit  :  digitus  Dei  est  hic  ? 
Quanto  melius  erit ,  nobiscum  fateri ,  illos  male- 
ficos  ope  Daemouum  ,  qaibus  facile  erat  veros  ser- 
pentes  ,  &  veras  ranas  in  medium  aflerre  ,  &  a- 
quas  colore  sanguinis  inficere  ,  vel  etiani  ludricas 
harum  rerum  imagines  oculis  spectantium  repras- 
sentare,  ope  inquam  Daeinonum  virtutem  Moysis 
fuisse  aemulatos ;  plene  autem  assequi  non  potuis- 
se ,  Deo  id  minime  permittente  ? 

071.  Obiter  autem  observamus  ,  perinde  esse  , 
sive  dicatur  ,  ea  Magorum  signa  fuisse  meras  prae- 
stigias ,  &  illusiones ,  sive  melius  cum  Sanoto 
Thoma  I.  Part.  quaest.  ii^^art.  4«  post  Sanct.  Au- 
gustiuum  Lib.  III.  de  Trinit.  cap.  7.  fuisse  veras 
ces :    lUrobique  euim  .Diaboli  virtus    adhiberi  de- 

-buit , 


(a)  Ita  Constantinus   de    CauA  De   cultibus  tnagicis  $.  173. 


DE  ARTIBUS  MAGICIS.. 


49 


bnil  ,  iil  Hocit  Angelicns  laiul.  loco  ad  i.  Umle 
eliam  apparet  ,  qiio  sciisii  inr.gicnB  arles  dict.TJ  ab 
aliqiwbiis  fueriut  Dacnioniiiii  illusioDes  ,  dtiw.ptio- 
nes  ,  Jalliidce  ,  phantasmutii  ,  yunitates  ,  tiidi  , 
huhbria  .  Reipsa  ciiiin  D.«;iiioii  honiinibiis  illiidit, 
sive  ciiin  eoimn  srnsns  ,  ntqu«!  ini.if^inationein  di- 
cipit,  vinas  prajstigias  exliiljemli);  sive  etiani  cnm 
vera  exliibet  objerta  ,  quenKulinotlnin  fecisse  cn;- 
tlitnr  ,  quando  malelicis  riiaraonis  pr.esto  fnit  , 
iit  miracnla  iVloysis  jeijuilarcntnr  ,  ant  saltein  a;- 
inulari  vidercntur  .  Alia  etiam  de  causa  arlcs  ma- 
gicc  appellari  possnnt  litdricce  ,  illusorice  ,  fuUa- 
cts ,  qsua  Daemones  mendacissimi  spiritus  sanpe 
cultores  suos  decipinnt ,  sive  quod  Deus  iis  non 
pcrmittat  ea  adimplere  ,  qu.T?  promiserunt  ;  sive 
c^und  Sicpe  etiam  lucro  suo  meniiuntur  j)ersuaden- 
do  aliquibus  ,  artes  magicas  ,  utpote  vanas  ,  omni- 
que  effeotu  carcntes  contemncndas  potius  esse , 
quani  iinpugnandas,  proliibendas,  atquepuniendas, 
iit  ita  impuiie  grassentur  . 

372.  Neqne  minus  perspicua  magicarum  incan- 
tationum  testimonia  in  iiovo  Testamentu  snppedi- 
tautur  .  Nain  celebris  initio  Ecclesia;  fuit  Siiuoii 
Samaritan.is  cognomento  Magus  ,  qui  nnilio  tem- 
pore  magis  siiis  derrientavit  populos  Actor.  VIII. 
C).  &  seq. ;  tum  Elymas  Magns ,  quein  S.  Paulus 
exc^ecavit  Actor.  XIII.  2.  seqn.  ;  ac  denique  pi.iel- 
Ja  illa  Plnlippica,  quae  spi^-itum  pythonem  habc- 
iat  ,  quauique  Sanctus  Paulus  in  nomine  Jesu 
Christi  liberavit  Actor,  XVI.  i6.  sequ.  ;  ligec  e- 
nim  puella  uon  soluin  a  Dsemone  obsessa  erat ,  sed 
^tiain  ejus  ope  artein  divinatoriam  ,  quse  magi.TB 
apecies  est ,  evercuisse  videtur  . 

673.  Infinitus  autein  essem  ,  si  omnia  ,  qu.^R  a 
fide  dignis  Auctoribus  de  Daemonum  pr.Tsstigiis  , 
atque  stupendis  mirandisque  rebus  magix  ope  pa- 
tratis  huc  afterre  vellem  .  Quanquam  non  piget 
saepius  repetere  ,  non  omnia  recipieuda  esse  ,  quas 
a  quibusdam  Daemonographis  exaggerantur  de  Ma- 
gorum  potestate  ventura  praedicendi  ,  odiuin  ,  vel 
amorem  in  cordibus  Ijominuin  exritandi  ,  Dacino- 
nes  in  quaedam  vasa  concludeiidi  ,  vel  in  hoini- 
«nm  corpora  imniittendi  ,  morbos  quibusdain  nu- 
meris  ,  figuris  ,  signis,  carmini?)us  ,  verbis  barba- 
Tis  ,  &  polysrllabis  immiitenrii  ,  qui  nonnisi  remo- 
tis  incantationmn  instrumentis  sanari  queaiit ,  in 
jForinas  alienas  capri  ,  felis  ,  niuscae  &c.  se ,  alios- 
/jue  transmutaudi ,  ad  nutiim  per  aera  volandi  , 
■longissimaque  itinera  brevissimo  tempore  conficien- 
.^i  ,  corpus  invulnerabil-e  reddendi  ,  thesauros  in- 
veuiendi ,   proccllaa,    ac  tempestates  iu  aexe  exci- 


(a)  Nemo  fortns.se  rmjori  energia  h.TC  mila  descri- 
p5ii,  qnaTii  P.  FridfT.  5pee  siipra  cotnmcinoratiis  niirn. 
:^5.'}.  Gabriel  Nand.Tiis  iaiiilabili  .stiidio  non  p.iiicos  in- 
signes  viros  a  Magia?  siispicione  libcravit  in  Apohgia 
■pro  viirls  magnis  falio  Miigia  su.fpectis  .  Miilt.is  «ti.irn 
Jus  in  rcbiis  Jieri  ilhisiones  ,  nec  setnper  credendiim  i- 
psis  Sagannn  confessionibns ,  sapienfer  notavit  Nic. 
Ejmericiis   in   Director-.o  In.juisit.   Part.  11.  qu.  ^3.  n. 

Gazzcnl^a  Theol,  Tojuo  IV. 


tandi  ,  uliaque  hujus  genctis  plura  ,  qu.T  plerinn- 
(jue  sine  gravibus  fimdamentis  a  rudi  jiojjiilo  cre- 
duntur  ;  &  cx  quibus  etiam  niiilla:  pertiirbationes, 
atque  humaii.Tr  societati  incommod  i  proveuiuut  . 
l'nde  aliqui  ,  iit  suj)ra  notatuin  est  ,  satius  j)uta- 
riint  ,  oinucm  in.igi  im  aj)erte  inliciari,  qnain  ea 
roncessa  amplissiinam  iaiuiam  iiuiuineris  Cfimineti- 
tiliis  fabulis  aperire ;  niide  mnlta  pi.-rs.T-pe  mala 
exorta  sunt  ,  niultique  innocenlifs  f.ilso  luijns  ne- 
f  iiidi  criininis  arcusati  ,  inio  ik  ad  rogum  da- 
uinati  (a)  . 

374.  Certe  nemo  niius  erit ,  qiii  r.on  ma.vimo- 
pere  cupiat  ,  hujusinodi  mala  inipediri  ;  verunta- 
men  sine  veriiatis  dispendio .  .Saiie  facile  coustat  , 
iion  j)osse  inagicas  ariea  negari ,  uisi  o/nni  luima- 
na  fide  de  medio  sublata  :  nulla  eniin  historia  ma- 
jori  testium  numero  fulcitur ,  qnam  magia  ope 
D.Tmonum  exercita  ;  cujus  persuasio  &  antiquissi- 
ma  ,  &  universalis  tam  apud  ciutas ,  quain  apud 
barbaras  nationes  sem|)er  fuit  ;  &  non  lolum  lufi- 
delibus,  sed  etiain  (^hristianis  ,  orllndoxis  ,  juxl.i 
ac  heterodoxis  communis .  Hinc  eti.im  non  solum 
Ecclesiasticis ,  sed  civilibus  qiioque  Legibus  ista 
Diabolica  ars  seinper  prohibita  fuit ,  ac  severissi- 
mis  pcenis  puiiita  ;  qua  de  re  i\\se  egit  Joa.nn.  Er- 
ntstus  Floerkius  de  crimine  conjurationis  spiri- 
tuiirn  cap.  9.  IVustra  auteni  leges  civiles  omnern 
migiam  tam  severe  prohibuissent ,  si  uullos  socie- 
tati  luunanae  noxios  etfectus  produceret  ;  leges  euim 
civiles  ii."»nni8i  hoc  boniim  cnrare  soleut . 

375.  Ncque  vero  eos  morjbor ,  qtii  magiain 
esse  conrediint  ,  nolunt  aulem  appellari  posse  ar~ 
tem  .  Videlicet  nolunt ,  aliquam  e.sse  veri  uominis 
artem  cogendi  Daeinones :  unde  etiim  doctissimus 
P.  Mamachins  Maffejum  refclleiis  haec  habet  pag. 
i5i.:  At  enim  artem  esse  ullani ,  scientiamque 
Aiagice ,  neque  sunt ,  opiuor  ,  qui  putent,  neque 
sL  esserit ,  nce  hi  omms  in  errore  m.rximo  i-er- 
sarentur  . 

576.  Certe  si  nomine  artis  magiCce  iufelligalur 
scicntia  quaRdam  ,  qua  Iierbis  ,  &  lapidibus  ,  cum 
figuris  (juibusdam  ,  aliisque  rebus  possint  Daemo- 
iies  cogi  ad  oj)em  suam  prasstandam  ,  nihrl  insul- 
sius  fingi  j)Osset  ;  qua;  enim  quaeso  in  oiniiibiis  i» 
esse  poterit  vis  ad  cogendos  sjjiritus?  Sed  si  intel- 
ligatur  moralis  qu.Tdam  oonnexio  intcr  liar  sigrra  , 
&  Daemones  ex  |)acto  quodam  tacito  ,  vel  exj)res- 
so  ita ,  ut  iis  positis ,  Daemon  porniitteijte  D(,o 
praesto  sit  ad  suam  oj)em  pr,TEstigiatoribus  exhi- 
bendain  ,  non  video  ,  cur  nou  possimus  &  nos  an- 
tiquum  ,  &  usitatissimum  vocabiilum  ar'.ium  ma- 

8.  inffniens  :  Mnlieres  Djemoniorum  iUnsionilr.s  ,  Cr 
phantiiasmatif'iis  seducttt  credan',  O"  profitentur ,  se 
noctnrnis  horis  cinn  Diana  Deu  paganoruin ,  w!  cwn 
flerofliade  ,  Cr  innumera  multitutline  mui^erm  tti/uitare 
siiper  (]Ha.<dain  lestias  ,  C/*  mi  Itarum  terrcruin  spatia 
per  intem/)eUit  noctis  silenti  :in  perti  ansire  .  Legi  me- 
retiir  S.  Angnstintts  Lib.  XVIIl.  De  Ciiut.  Dei  €.-[''■ 
18.  Tom.  VIL 

7 


^o 


DISSERTATIO  II.    CAP.  I. 


gicarum  iisnrpare .  IIliic^  saephis  usiirpavit  San- 
cliis  AiigostiiuTs ,  qiii  etiam  ,  ut  snpra  vidiiniis  iu 
iiota  ad  nnin.  56 1.  iiou  ab  aliis  potni^se  lias  ar- 
tes  honiinibiis  tradi  ,  quam  ab  ipsis  Dasinonibiis , 
sapienter  aniinadvertit . 

577.  Sed  praestat  audire  Eusebiuin  C<psarien- 
sem  ,  qui  ante  S.  Augustinuin  Lib.  V.  Prceparat, 
Evavgel.  cap,  10.  &  11.  bsc  lialiet :  ,,  Jain  ve- 
.,  ro  non  alios  ab  initio  inalefica;  artis  inagistros, 
,,  quani  ipsainet  egregia  nuniiua  fuisfse  constat  . 
,,  Qui  eniin  i.slliasc  hoinines  aliter  nosse  potuis- 
,,  sent,  nisi  Daemones  iis  res  ipsi  suas  aperuissent, 
,,  &  quibus  quique  vinculis  constringantur ,  indi- 
,,  cassent  ?  JNeque  vero  nostram  hanc  orationein  es- 
,,  se  putes  ,  quippe  qni  nihil  istoruni  a  nobis  aut 
„  intelligi  ,  aut  expeti  fateamur ,  idein  a  nobis 
5,  testis  pi"Oducatur  (  Porphjrius  ),  qui  &  sapiens 
,,  a  suis  habetur,  &  hoiniiies  Religionis  patriac 
,,  rationis  accurate  non  modo  novit ,  sed  etiam  ex- 
,,  posuit  .  Ille  igitur  in  laudata  oraculorum  coUe- 
j,  ctione  ad  verbum  habet ,  quac  sequuntur:  ne- 
„  que  tantum  ,  inquit,  proprias  instituti  sui  ra- 
j,  tiones  ,  aut  cetera  ,  quae  a  nobis  cominemorata 
5,  sunt ,  veruin  quibus  ipsi  rebus  aut  delecteiitur , 
„  aut  vinciantur  ,  imo  quibus  eliam  cogantur  ,  in- 
„  dicaruut  C^c.  ".  Et  de  Magia  hactenus  (a). 

DISSERTATIO  II. 

De    Opificio   sex    Diarum . 

i.  L)isputatiiri  de  mundi  genesi ,  quaiis  a  Moy- 
se  describitur ,  nPii  immorabinuir  frustra  in  rcie- 
rendis ,  atque  infringendis  vaiiis  incredulornm  co- 
ratibus ,  qui  antiquissimam  hanc ,  atque  omni  ex 
parte  verissimain  mundi  liistoriain  aut  aperte  in- 
ficiari  audent ,  ant  saltcm  perpetuis  ditFiculfatibus 
involvere  ,  obscurare ,  ac  dubiam  xeddere  inoUuu- 


tur  .  Impias  istorum  niachinationes  s.^^fis  ,  snperque 
disjecimus  in  I.  Toino  Disscrt.  III.  cnp.  I.  Ik  seq., 
atque  eadem  repetere  nunc  inutile  foret  .  Suppo- 
sita  igitur  Mosaicae  historiag  veritate  ,  quae  non  so- 
lum  divinae  revelationis  firmissiino  testimonio  in- 
nititnr  ,  sed  omnibus  etiam  iis  luimauas  veracita- 
tis  regulis  fulcitur,  quibus  alias  probatae  historiae 
credi  a  prudentibus  solent ,  ea  solum  breviter  e- 
xaminare  aggrediinur  ,  qu;R  divinus  historicus  pri- 
mo  Geneseos  capite  de  opere  sex  dieruin  paucis 
complexus  cst . 

CAPUT  I. 

Exponitur  sensus  primi , 
&  secundi  versiculi  Geneseos  (b) , 

2.  Ita  Moyses  mundi  genesim  exorsus  est :  In 
prineipio  creavit  Deus  ccehmi .  &  terram  :  ter' 
ra  autem  erat  inanis  ,  &  vacua  ,  <&  tenebrce 
erant  super  Jaciem  ahjssi  ;  <&  Spiritus  Dei  fe~ 
rebatur  super  aquas  .  Jn  his  verbis  primo  discu- 
tiendum  est ,  quid  nomine  principii  sacer  scriptor 
intellsxerit ;  qua  de  re  non  omnino  convenit  inter 
sanctos  Patres  ,  &  Interprctes ,  Prar^cipuas  eoruin 
sententias  affert  S.  Thomas  I.  P.  qua?st.  46.  art, 
5.  inquiens :  ,,  Illud  veibum  Gen.  1.  Jn  principio 
,,  creavit  Deus  ccelum  ^  &  terra??i,  tripliciter 
,,  exponitur  ad  excludendum  tres  errores  .  Qui- 
„  dain  enim  posuernnt,  mundnm  semper  fnisse  , 
5,  &  tempus  non  habeie  principiumj  &  ad  hoc 
,,  excludendum  exponitur:  in  principio,  scilicet 
,,  tempnris  "  . 

3.  Quidam  vero  posuerunt ,  dao  es^e  creationis 
priucipia  ,  unuin  bonornm  ,  aliud  malorum  }  &  ad 
hoc  excludendum  exponltur  :  In  principio  ,  idest  m 
Filio ,  „  Sicut  eniin  principiuin  etlVctivnin  appro- 
,,  priatur  Patri  propter  potentiain  ,  ita  princij)iuin 
„  exemplare  appropriatur  Filio  propter  sapienliam  j 

ut 


Xa)  Miiita?  difficultates  >  qiinjiis  nnpcri  Magiae  destru- 
ctores  Iianc  inateriam  iinphcarunt ,  hreviter,  jnxta  ac 
solide  enodata?  invenienuir  apiiJ  doctissiinmn  Aui^iista? 
oliin  MARfTE  THERESIiE  archiatnun  Ant.  de  Hatn 
in  Libro  c/e  Magia  Li|)si<e  1774- S  tuin  ajuitl  Hieron. 
1  artarotnin  in  oiMiscuhs  snpra  laiuLuis  .  liinuineri  ait- 
tem  sunt )  cpii  tle  Iioc  argiiinento  data  opera  scripse- 
Timt,  pra^ter  omnes  fere  Tlieoiogiw  moralis  traotafo- 
res.  Pr^cipue  aiitem  commemorari  solet  Mart.  Delrius 
in  Disc]uisitionibus  magicis.  Miilta  tamen  liabet  fabii- 
Josa  ,  commenlitia  ,  &  'Vninus  accurate  dicta  ,  c(iiiJ)iis 
bon.i;  caus^  ,  ciii  patrocinabatur ,  haud  parum  nocuit . 
Consulantur  potiiis  Jo.  Baptista  Tliiers  Traiti-  dcs  su~ 
perstitions ,  selon  Z'  Ecriture  Sainte  ,  les  decrcts  d<i 
Conciles  ,  &  les  sentimens  des  salnts  Peres  ,  C?"  les 
Theologiens  vol.  4-  in  12.  sec.  eclit.  rei'iin  ,  corrisee  & 
au^vientee  Paris  1697.,  ^  Petrus  Le  Briin  Congr.  O- 
ratorii  IJist.  criti(/ue  des  pratu/ues  superstitieuses  &c. 
Tom.  4-  in  i2.Paris  i^So.  Hic  auctor  pr,Tecipuatn  suam 
operam  posuit  in  effectibiis  snpernaturalibus  a  naturali- 
lnis  discernendis.  I)e  varifs  autem  Magiae  speciejnis 
inter  alios  inidtos  vid.  Liid.  Vives  ad  cap.    ult.  Libri 


VII.  De  Cii>.  Dd.  Multa  egregia  habet  S.  'Th.  2.  2« 
c/.  g5.  ,  qu.Tr  est  De  Di\'inationibns ,  Sc  cpiaest.  96.  De 
superstitionihus  observantiaruui  . 

(b)  Grr-Ecum  Genesis  noinen  significans  generationem  , 
a  veriionc  I^XX.  Intcrprelum  originem  traxit.  Hebraei 
enlm  non  aliiim  titulum  Libris  sacris  jir.-eponere  sole- 
Jiant  ,  qiiam  prima  illorum  verba  ;  unde  inmc  Ii])nim 
Mosaicum  appellant  7"^N1D  Bereschii!i  ,  lioc  est  In 
principio.  In  celeJjri  Miss.  Ale.Kanilrino  ,  cpiod  in  An- 
glia  asservatur,.titulus  plenior  invenitur  rnicn?  xoVyu»  , 
Cenesis  inuudi .  Ut  autem  Jjene  observavit  Pliilo  initio 
Libri  de  .4brahamo  ,  boc  primiim  volumen  Moysis  Ge- 
nesis  inscriptum  fuit  ,  a  mundi  creatione  suuipto  voca- 
bulo  ,  ijuam  principio  continet  ;  etsi  in  opere  relii/uo 
sexcenta  alia  ifiserta  sint .  Continet  aiitcm  prflpcipua  , 
qUcB  in  hoc  miindo  contigenint  ab  ejiis  crealionis  pri- 
juorcliis  tisque  ad  mortem  Patriarcli^  Josepli  :  quod 
temporis  cpatiiim  comprehendit  annos  circiter  I)is  mil- 
le  trecentos ,  juxta  Biblia  nostra  Vuigata ;  vel  bis  mil- 
le  qiiingentos  ^  si  textus  hebraici  chronologiain  se- 
t]uamur . 


DE  PrHNCIPIO  GENESIS  . 

^  irt  $j*ciit  dicitiir  Psalino  CIII.  2^.  Omnia  in  sa- 
„  pienLia  Jecisti ,  ita  iiitelli^atiir ,  Dfiiiii  oiiinia 
y,  fecisse  in  principio ,  idest  la  Filio  ,  seciUKliim 
„  illiid  Aposloii  ad  Guluss.  J.  iG.  in  ipsOy  scUicet 
„  Kiiio,  condita  sunt  uni^xTSii . 

4.  „  Alii  vero  (lixeniut ,  coiporalia  esse  crcata 
„  a  Deo,  medianlibus  cre.iliiris  sj)iriluaJiljus  ;  & 
„  ad  Ijoc  excludeudaui  exponiluri  In  principio 
„  creavit  Deus  Cixtwn  ,  &  lerram,  idest  ante 
„  omnia  .  Quatuor  eiiim  pouuiitur  siiiuil  cre,ita  , 
„  scilicet  cuelum  cinpyreuin  ,  matcria  corporalis  , 
„  quae  iiomine  lerr<B  iuteUigitur  ^  lempus  ,  &  ua- 
„  tura  Angelica  "  . 

5.  Jam  vero  primiis  seusus  litteralis  ,  qno  Moy- 
ses  siinplicein,  ac  rudem  jiopufuin  altocjuens,  vo- 
luit  ipsuin  docere ,  lioc  universum  siinul  cum  tem- 
pore  incepisse,  aperte  traditur  a  veteribus  Patri- 
bus  .  Tertuilianus  iii  Libro  contra  Hermoi^enern 
c.  19.  „  Nos  autem  ,  iiHjuit ,  uuicuique  vocabulo 
„  proprielatein  suam  rindicamu»,  priucipiuiu  iiii- 
j,  iium  esse  ,  &  comjjeliibse  ita  jjoiii  rebus  inci- 
,,  j>iei)tibu8  fieri  ...  Ita  j>rincipiuni  sive  iuitium 
,,  iuceptiouis  esse  verbum  ,  uoii  aJicujus  substau- 
,,  tiae   iioniei)  "  . 

6.  l^amdem  expositioiipm  adoptavit  S.  Basilius 
Hom.  I»  iu  Genesim  iiKiuieiis :  „  JJinc  proprie  ag- 
„  gressus  sermouein  de  inuiulo  Sapieus  ,  nos  his 
„  verbis  edocet  eja»  originem  :  In  principio  Jecit, 
„  iii  eo  oimirum  jjrincipio,  quod  simul  fuit  cum 
„  tempore "  .  Quauiquam  pistea  idein  S.  Pater 
varias  atVert  principii  accej)lioiies ,  atque  oinues 
Mosaicis  verbi*  accommodat  . 

7.  Accedit  S.  Ainhrosius  ,  qui  S.  Basiliuin  ex- 
scriljere  soiet ,  iii  Lib.  I.  HeXijemeron  cap.  4*  •"- 
quiens :  „  Priucipium  autcin  ad  teinj)us  refertur  , 
,,  aut  ad  numeruin  ,  aut  ad  fuudameutiun  ...  Ad 
,,  teinj)us  refertur ,  si  velis  dicere  ,  iii  quo  tem- 
,,  i)ore  Deus  fecit  ccelum  ,  &  terram  ,  idest  iu  e- 
„  xordio  muudi  ,  quando  fieri  ccepit,  sicut  ait 
,,  Sapieutia :  Curn  pararet  cwlurn  ,  curri  illo  e- 
j,  ram  .  Ad  uumerum  autcm  si  referas  ,  ita  cou- 
„  veuit  ,  ut  accipias:  in  primis  Deus  Jecit  cce- 
„  lam  ,  &  terram  ,  deinde  colles  ,  re^iones ,  Ji- 
„  nes  inhabitiibdes  .  VeJ  sic  :  /Inte  rtliquas  i^isi- 
,,  biles  creiituriis  diem  ,  noctern  ,  ligna  fructije- 
„  ra  ,  animantiwn  genera  dwersa ,  ccvlum  O" 
,,  terram  Jecit ,  Si  vero  ad.  fundameutum  refe- 
„  ras  &c.  "  . 

8.  Miilti  alii    sancti  Patres    iu  eamdem  exposi- 


5i 


tionem  couspirant;  uude  &  Concilium  Lateran* 
IV.  cap.  Firmiter  defxnivit ,  Deum  suil  ornnipo- 
tenti  iutuic  sirnul  iih  inuio  ternporis  ulriLmque 
de  nihilo  coiididisse  cre<.Uura'n  .  Vide  sup.  Disi. 
I.  II.  22.  &  seq.  Atque  h«c  uoitra  exj)Iiratio  uoii 
soluin  litteralis  est ,  sed  eliain  olwia  j  ut  euiin  iu- 
quiebat  Tullius  LiJi.  I.  Tuscul.  (^ucest.  ,  principii 
nutla  est  origo ;  nam  ex  principio  onuntur  o- 
7/inia  ,  ipsum  autem  nulta  ex  re  aUa  nasci  potest , 

9.  Obj.  I.  coiitra  haiic  uostrain  exjjlicationem  . 
INuii  j)auci  S.  Palres,  praesertim  Gracci,  putaut  , 
Augelos  fuisse  a  Deo  creatos  ante  inuiidum  (  Vi- 
de  sup.  Diss.  I.  11.  25.  )  ,  quibus  etiain  qiidanx 
Latiui  subscribunt  ,  ut  Ambrohius  Lib.  I.  Hexce- 
meron  cap.  5.  &  in  Praefat.  iii  Psal  11103 .  S.  aii- 
tem  Hieronymus  in  c.  L  Episa.  ad  Tituin  iiou  so- 
liiin  aute  Iiunc  inundum  creatos  Angelo-<  asserit  , 
s^d  etiain  lu-ec  emjiliatice  addit :  „  Sex  millia  oec- 
„  dum  nostri  orbis  implentur  aiuil  ,  &  quaiita» 
3,  prius  aeternitates,  quanta  temj)ora,  quautas  sae* 
„  cuJorum  oriqiiies  fuisse  arbitraiKium  est  ,  iu  qui- 
„  bus  Angeli,  Tliroui  ,  Domiiiationes ,  ceteraeque 
„  Virtules  servierint  Deo ,  dc  abs(|ue  temporuin 
„  vicihu'*,  atque  meiisuris,  Deo  jubente  substite- 
„  riut"?  Posita  aulcm  hac  senientia  ,  iiod  jjossunt 
amj)lius  verba  Muysis  iulelligi  de  jjriucijjio  tem- 
poris;  neque  eiiiui  fingi  poiest  ,  Au:'clas  creato» 
fuisse  aute  tcinpus  ,  hoc  eit  in  aBleriiitate  .  Et  ul- 
terius  ,  cuin  ad  ineutem  quorumdam  SS.  Patruii» 
Aiigeli  sint  suis  corj)oribi\s  circumvestiti  ,  sequitur 
etiain  corpoream  illorum  materiam  (  quaecumqu© 
illa  sit  )  ante  ccElum  ,  &  terrain  fuisse  creatam  . 

10.  Hesp.  cuin  S.  Thoina  L  P.  q.  61.  art.  5.  , 
multo  probahdiorem  esse  illoruin  sententiam  ,  qui 
dicunt  Augelos  siinul  cum  creatura  corj)orea  fuis- 
se  creatos  .  „  Si  vera  coutrarium  teneatur  ,  subdit 
„  Angelicus  ,  quod  dicitur  Gene».  I.  In  principio- 
„  creaiU  Deus  cuelum  ,  C^  terram  ,  exponeuduiii 
„  est  in  principio  ,  idest  in  Fdio  ,  veJ  in  princi- 
„  pio  temporis  ,  uoii  autem  in  p^-incipio  ,  idest 
,,  aiitecpiam  uihil  lieret  5  nisi  dicatur,  autequaui 
„  iiihil  iu  gciiere  corporalium  fieret  rrealura- 
„  rum  "  j  earum  sciliret,  quae  suut  sensibus  m- 
stris  subjectce;  cujusinodi  iiou  sunt  Angeli  ,  qui 
etiainsi  habcreut  corpora  sibi  unita  ,  ut  (juiilam  o- 
piuati  sunt  ,  illa  tainen  corpora  taJis  essent  natu- 
rae  ,  iit  uec  taiigi  ,  nec  videri  a  nobis  |)ossent . 

11.  Sanct.  August.  Lib.  i.  Ojierij  imperfecfi  ii& 
Genesi  ad  Littcram  caj).  5.  Tom.  111.    (a)  hanc 

quac- 


(.u)  H.inc  ipsatn  ffii.fstionein  inilefiaitim  rtli'^iu't  S. 
Pater  in  l^ib.  Xl.  De  Cii>.  Dei  caj).  J2.  in'[iiieas:  „  Xe 
))  t|Mis  antein  contend  »t  ...  Aiigelos  prins  esse  tactos  , 
,)  iion  tantuMi  antt-  linn.unentiiin  ,  ((moJ  inter  atjtias  ,. 
„  &  a^uas  faclMin  a|i[)ell  ituiii  fst  coBlinn  ,  se<l  ante 
„  illuil  ,  «|'io(l  dictiiui  esl  in  prmcifno  J^cit  Datis  cx~- 
„  /i.'Wi  ,  Cr  terrani  y  atcjue  illiid  ,  qiioJ  (Iictnm  est  /a 
„  principio  ,  non  ita  «lictuin  >  tainijinin  priinuin  lioc 
„  lactuin  sit  ,  <.inn  ante  t  cerit  Angeios  ;  std  ((uia  o- 
3,  mnia  in  bapieatia  tecit ,  (piod  est  Verbuiu  ejus  ,  8c 


„  rpsiiin  Scrrptura  i)rfncij»i"um  nomin.ivft  ,  sfcut  fpsa 
„  in  Kvangelio  Ju(I*i!>  (['i.prentibus  ,  ({uis  esset  ,  resj>on- 
„  dit  ,  se  tsse  principium ;  non  e  conirario  rcler.iin 
„  conientfonein  ,  iii.i.\iine  ((u:«  lioc  mf  (lel-Ltit  (>luri- 
„  mum  ;.  (fioJ  etiain  in  suinmo  e.Kordio  sancti  Iihri 
„  Gcneseos 'l'rinit.t.>coininiend.ilir  &c.  "  Hoc  S.  .^ugu^ii- 
ni  testimoiiiuin  in.ila  li(U  tnui  •atuin  retilii  lijac  Bciu- 
sobriiis  Ld».  VI.  His'.  Do^m.  .Vt.viCi^onrn  -ip.  i  0- 
17.,  quasi  Pater  oinnino  docuent  ,  verln  Vl.fysis  fm 
pnncipio  nou  esae  de  initio  teinjiorio  ioltUiseuia  .^ 


^^  DISSERTATIO  II.    CAP.  L 

qua?8tionemmovet  potins,  quam  resolvat,  inqiiieiis: 
„  Si  primiim  facti  sunt  Angeli ,  qucTri  potest  , 
„  utrum  in  tempore  facti  sunt ,  au  ante  omne 
„  tenipus,  an  in  exordio  temporis .  Si  in  tempo- 
„  re,  jam  erat  tempus ,  antcquam  Angeli  fierent : 
„  &  quoniam  etiam  tempus  ipsum  creatura  est  , 
incipit  uecesse  esse ,  ut  aliquid  prius,  quam' 
factiim  accipiamus .    Si  autem  in  e- 

cum  i 


5,  Aiigeios 

„  xordio  temporis  factos' dicimus  ,  ut  cum  ipsis 
„  coeperit  fempus ,  dicendum  est ,  falsum  esse  , 
„  quod  quidam  volunt,  cum  caelo  ,  &  terra 
„  tempus  esse  coepisse  "  . 

12.  Postea  aliam  qua5«,tionem  movet :  „  Utrum 

,,  praeter  motum  corporum  possit    esse  teinpus  in 

„  motu  incorporeae  creaturcc  ,     veluti  est    aiiiina  , 

„  vel  ipsa  meiis;    quas    utiqne    in    cogitationibus 

„  movetur,  &  ipso  motu  aliud  habet  prius,  aliud 

„  posterius,  quod  sine  intervalio  teinporis  intelli- 

„  gi  non  potest .    Quod  si  accipimus  ,  etiam  aute 

„  casluin  ,    &  terram  potest  iutelligi  tempus  fuis- 

„  se,  si  ante  caelum  ,  &  terram  facti  sunt  Ange- 

„  h;    erat  enim  jam  creatura  ,  quae   motibus  in- 

„  corporeis  lempus  ageret ...  Sed  quoquomodo  hoc 

5<,  se  habeat  (   res    euim  secretissim_a    est,     &   hu- 

„  manis    conjecturis    impenetrabilis  )   illud    certe 

„  accipieudum  est  in  fide ,  etiamsi  modum  nostrae 

„  cogitationis  excedit  ,    omnem  creaturam    luibere 

„  initium  ,   tempusque  ipsum  creaturam  esse  ,    ac 

„  per  lioc  ipsum  habere  initium  ,  nec  coceternuin 

„  esse    Creatori  "  .    Eadem    repetit  Sanctus  Pater 

l:ib.  XII.  De  Ch-it.  Dei ,  cap.  i5.  dnplex  distin- 

gueus  tempus;  aliud  iu  horis  ,    diebus  ,  &.  mensi- 

bus,    &  auuisi     atque  lioc  a  motu  siderum  reoe- 

t!t;  ahudex  mutabiii  motu  ,  cujus  &  prius  fuerit, 

&  posterius,  in  quo  potuerunt  Augeli  esse,    aute- 

quuui   inundus  fieret  (a)  . 

j3.  Ceterum  multo  probabilins  est ,  Angelos  vel 
post  hunc  visibilem  muudum  ,  vel  sinuil  cnm  ipso 
luisse  creatns-.  Sane  Epiphanius  Hs?resi  LXV.  ita 
scnbere  nou  dubitavit:  „  lllud  evideuter  divinusser- 
„  mo  declarat,  uequepostsidera  productos  Angelos, 
„  neque  aiite  caelum  ,  terramque  constitutos  .  Est 
„  ennn  certa  illa ,    atque    imuuitabilis  seutentia 


qui*   S.   Iho.nas  ilccet  de  apvo   1.   I'.  qa.  lo.  art.   5    in 
qu.ens:     Lurn  ^termtus   sU   mensura  esse  perniancntis  , 
.'ec-.u^dum  .,uod  alu,uul  r.cedit    a  perman/nUa   esse,:di, 
secnndum  hoc   recedu  ab  ^ermiate.   (^)u.dam  autem  ^d 
Tecednnt  a  permanentia  essendi  , 
.uibjectum   transniutatioms  ,    vel    i 
aistit  i   V   hujiismndi  tnensuriintur   te 


<.,u.oci    esse  eurum  est 

transmututione  cun- 

pore  ,  sicnt  omnis 


motus,   ^  euam  esse  ommum  corrnptibihum .     Quadam 
vero   recedunt  rmnus  apermanentia  essendt  ,     la  ese 


.         -    —    -...Jiectiim 
tamen    habent  transmutationem  adiun-. 

poribas    c^esubus  ,     ,,uorum  e..e.    substantia/e     est     in- 

n.««^.e:    ,.,.e.   esse.  intransnu„ab.le    kabent    cui. 
,Lia,ismii.aOui-a:e     sechndum    loc 


iran.^muiatioms  ; 
clam  vel  in  uc'n 


f.*  -v     4„„„/  ,         ,     -^<^'""-     -^f     simiUter    pa- 


„  ante  Ccxlum,  ac  terfam  nihil  omnino  condita» 
„  rum  rerum  extitisse  :  quouiam  in  principio  crea- 
,,  vit  Deus  caslum  ,  ac  terram  ,  ut  illud  sit  cre- 
,,  andi  priucipium  ,  ante  quod  creatis  ex  rebus- 
„  omniuo  nulla  fnerit "  .  Plures  alios  Patres  tam 
,5  graecac  ,  quain  latinae  Ecclesias  pro  eadem  seij- 
tentia  atfert  Petavius  Lib.  L  de  Angelis  cap.  1 5. 

i4.  Objic.  secundo .  Omne,  quod  fit  ,  habet 
pri^Tj ,  ac  posteriiH;  ut  enim  iuquit  Aristoteles 
Lib.  VI.  Phjsic,  omne  ,  quol  fit ,  Jiebat ,  &  an- 
tequam  fieret,  nonjiehat ,  &  Jieri  cessat ,  post'- 
quam  factuin  est :  iu  priucipio  autem  teinpuris , 
cum  sit  indivisibile  ,  uon  est  jjrius,  ac  posterius  : 
cum  ergo  creari  sit  quoddHin  fieri ,  nou  potuere 
haec  omnia  creari  in  princij)io  temporis :  verba 
ergo  Moysis  intelligi  uequeuut  de  principio  tem- 
poris  . 

i5.  Respondet  S.  Thomas  L  P.  qu.  46.  art.  3. 
ad  2.,  eam  Aristotelis  doctriiiam  veram  esse  de 
iis  ,  quae  fiunt  per  motum  ;  „  quia  cum  iu  quo- 
,,  libet  motu  sit  accipere  prius  ,  &  posterius,  an- 
,,  te  quodcumque  signuin  in  motu  signato ,  dum 
,,  sciiicet  aliquid  est-  in  moveri ,  &  iieri ,  est  ac- 
,,  cipere  prius  ,  &  etiain  aliquid  post  ipsum  ;  quiau 
,,  quod  est  in  principio  motus,  vel  in  termiuo  , 
3,  uon  est  in  rnoi'eri  .  Creatio  aulein  ueque  est 
5,  niotus,  ueque  terminus  niotus:  unde  sic  aliquid 
„  creatur,  quod  non  prius  creabatur", 

i6.  Obj.  tertio  .    luter  alias  creaturas  est  etiain 
tempus;    sed    hoc    non  potuit    creari    in  principio- 
temporis;    tempus  euim  est  divisibile ,  priucipium 
autem  indivisibile:  nou  ergo  verba  Mosaica  possunt^ 
de  principio  temporis  intelligi  . 

17.  Respondet  iterinn  S.   Thomas    art.  laud.  ad' 
3.   ,,  quod  nihil  fit  nisi  secundum  quod  est.     jNi- 
,,  hil  autem  est  temporis  ,    uisi  nunc  i  'unde  non.^ 
5,  polest  fieri  ,  nisi  secundum  aliquod  nunc  i   uou. 
,5  quia  iu  ipso  primo  nunc  sit  tempus  ,  sed  quia 
,,  ab  eo  incipit  tempus  "  .  Kon  piget  ad  has  sub- 
tilitates  descendere  ;     id  enim  est  necessarium  ,   ut 
reinotis  diiiicultatibus   facilius  sacer  textus  inteili- 
gatur  . 

18.  Ceterum  sanctis  Patribus,  admodum  familia- 

ris 

bile  cnm  transmutablUlate  secundum  electionem,  Cr  cum. 
transmutabiUtate  inteUigentiariim  ,  &  affectionam  ,  & 
locorum  suo  modo  .  Et  ideo  hujusmodi  mensurarttur  .e- 
(lo  ,  quod  est  mediutn  inter  aternitatem  ,  C^  tempas  t 
esse  autem ,  cjuod  mensurat  aternitas  ,  nec  est  mutabi- 
le  ,  nec  mulubiUtati  adjunctum  .  Sic  er^o  tempus  habet 
prius  ,  &  posterius  ;  ^min  antem  non  habet  in  se  prius  > 
&  posterius  ,  sed  ei  conjungi  passunt  ;  atermtas  autein 
jion  kabet  prius ,  neijue  posterius  ,  nec/ue  ea  compatitur  . 
Er  (jtioinodo  S.  Tlioinas  ,  &:  post  eiim  Scholastici  ex- 
plicant  ilhid  tcinpus  ,  ((iio  in  qiioriimdain  Patriun  sen- 
ientia  Angeli  creati  siint  ,  ante(jiiain  Detis  in  principio 
teinporis  nostri  crearet  C(Bliiin  ,  &  terrain  .  Hiijns  tern- 
j>oris  alitjiinin  iiientionein  tacit  etiain  Rabhi  IVIaiinoni- 
des  in  More  Neiiochim  P.  H.  c.  20.  inqin'ens  :  Quod, 
vero  apud  Sapiev.ies  nonnuUos  iiwenis  ,  leinpus  extitis^ 
s€  ante  creationem  jnundi ,  id  yalde  dubium  est- 


DE  PRINCIPIO  GENESIS  . 


55 


ris  fst  alla  illoriun  verboriim  iuterpretatio ,  iit 
prLncipii  uoiniiie  iutelligatiir  ifteriii  Fatris  Ver- 
biiui  ,  iuquo  facta  siiiit  oinniii  .  Et  |}riino  qiiidein 
i^)jie  Doininus  Jfsiis  Christn»  Joaiiiiis  VIII.  25.  Jii- 
daiis  iiiterrogantibus :  Tu  (/uis  es  ?  respondit:  Prin- 
cipium  ,  qut  C>  loquor  i-u'ns  ,  Et  Apnstolu?*  Paiilus 
ad  HebroBOs  I.  2,  de  Jfju  Christo  Kilio  r^ei  ,  iu- 
quit:  Per  quern  jecit  ^  scecuLi ,  &  ver^.  10.  i- 
psi  accoinuiodat  verba  Psaliui  Cl.  Tu  in  princi- 
pio  ,  Doniinc  ,  tvrram  fun.Li^ti  i  ac  deinuin  ad 
Colosseiis.  I.    16.    In    ipso  (  Filio  )  con.lita   sunt      erant  super  facieni  ahjrsn .  Quod  uoster  Vulgitu» 


i)ou  t.unpii  adeo  commuiiis  fuit ,  qnasi  prima  ex- 
poiiitio  litteralis  de  teinpori-j  inilio  omniuo  pr.TC- 
terinifteretur  .  Nec  ansculiandum  est  Heausobrio  >io- 
lifa  sua  roufideutia  asserenti,  voce  n*Nyn  Heschitl» 
ab  Hebrapis  iutellectum  fuisse  priucipiuin  acti- 
ium  ,  uon  priucipiuin  teniporis :  ut  eiiim  bacte- 
mis  probatum  e«tt  ,   utrumque  significare  potest. 

24.  Postquaiu  vero  Moy-jes  (iixi<iset,  Deum  in 
priucijjio  creas^e  rceluin  ,  &  terrain  ,  subdit:  Ter- 
ra  autem  erat  inanis  ,    &  vacua  ,    C>   tenehrce 


unii-ersa  in  ccelis  ,  &  in  terra  ,  visibilia ,  &  in 
visibilia  ...    omnia  per  ipsum  ,  C?'  in  ipso  creata 
sunt . 

IQ.  Origenes  Ilom.  I.  iu  Geiicsim  .  ,,  Quod  est, 
„  itiquit ,  omiiiuiu  princi[)iuin  ,  iiisi  Doiuiuus  uo- 
y,  ster  ,  &  Salvator  omuium  Christos  Jesus  ,  pri- 
3,  mogeuitus  omuis  cre  itur.ne  ?  In  hor  ergo  priiici- 
5,  pio  suo  ,  hoc  est  in  Verbo  suo  ,  Deus  caeluin  & 
j,  terram  fpcit  "  . 

20.  S.  Ainbriisius  Lib.  I.  Hexcemeron  cap.  4« 
j,  Irj  hoc  ergo  principio  ,  inc/uit ,  idest  in  Christo, 
5,  fecit  Dens  caBlum  ,  &  terrain  :  quia  per  ipsum 
j,  oinuia  facta  sunt,   &  sine  ipso  factum   est  uihil  "  . 

21.  Sauct.  aulein  Augustinus  Lib.  I.  de  Geriesi 
nd  Ulterani  cap.  6.  putavit ,  in  priino  Geuescos 
capite  totius  sauctissimtP  Triuitatis  apertam  factain 
esse  uieutionem  :  ,,  nam  dicente  Scriptura:  in  prin" 
,,  cipio  jecit  Deus  ccelum  ,  &  terram  ,  iutelligi- 
,,  mus  Tatrem  in  Dei  nomine  ,  &  Filium  in  prin- 
„  cipii  uouiiue  ...  Diceute  autem  Scriptura  :  Et 
3,  Spiritui  Deiferebalur  super  aquas  ,  completam 
j,  ccmmemoratioueni  Trinitatis  agnoscimus  "  . 

22.  Hitronymus  deni<juc  in  Libro  Qucestionum 
Hebraicarwn  in  Genesim  Tomo  III.  aliquos  ve- 
teres  commemorat  (a)  ,  qui  iijilium  Geueseos  ita 
legebanl :  Jn  Filio  Jecit  Deus  coelum  ,  &  terram  ; 
&  qiiamvis  eam  lectionein  ininime  probet  ,  conce- 
dit  taineii  secuudum  seusum  ea  verba  de  Christo 
j,  accipi  j)osse :     ,,  qui  tain    iu   ipsa  fronte  Geue- 

5,  seos  ,  quc-c  caj)ut  librorum  omuium  est  ,  quam 
,,  etiain  iu  priucij)io  Joaunis  Evaugelistae  cceli  , 
,,  &  terrae  coudiior  apj)robatur  .  Unde  &  iii  Psal- 
,,  terio  de  se  ij)so  ait :  In  capite  Lihri  scriptum 
,,  est  Je  rne ,  idest  in  principio  Geueseos .  Et 
,,  iri  Evaugelio:  Omnia  per  ipsum  facta  sunt , 
„  ti^  sine  ipso  fictum  est  nihil  "  . 

25.  Quauquam  vero  haec  principii  explicatio 
fuerit  apud  sauclos  Patres    admodum  jjervulgata  , 


vertit  inanis  &  vacua  ,  |)riinigei)iiis  texlus  liebrai- 
CU9  habet  ^Prr ,  313  Thou  ,  &  Vohu.  Q'i*  vo- 
cabula  quid  jjroprie  siguificeut ,  iiou  oinuiuo  con- 
venit  inler  erudilos  {b) .  Aqnila,  &  7'heodotioD 
vertuut  Inane  ,  &  nihil.  Syininachus  S'rues  si- 
ne  motu  .  Paraphrasis  autein  Chaldaica  Desolata, 
C>  vacua.  Denique  LXX.  Iiiierj)reles  ifa  graece 
eadein  verba  red  lideruut :  n  S^i  5»!'  eicpatros  ,  *^' 
ax-xTseffTuioq  j  Terra  vero  erat  invisibilis,  &  in- 
cornposila  .  Cur  autem  terra  dicta  fuerit  invisibi- 
lls  ,  divcrsimode  ab  iuterjiretibns  exponitur .  Coin- 
inunior  sententia  est,  invisibilenn  fuisse  terram  , 
vel  quia  aqu.-e  nndique  ferrain  0[)pricb;iut  ,  vel 
quia  ,  ut  alii  putant  ,  aquai;  rarefacf.-R  iiistar  nubis 
eain  circumambientes  iiivisibilem  re.KIeb  ujt :  unde 
additur  :  Et  tenchroi  erant  super  faciem  abyssiy, 
idest  super  iinmeusam  illam  aquarum  voragiuem, 
quibus  terra  erat  vel  tofa,  vel  magna  ex  parte 
quasi  absorpta ,  &  abscondita;  abysfus  eniin  ,  uV 
explicat  S.  Augustinus  Lib.  XXII.  cont.  Faustum 
cap.  II.  est  aquarum  inoestimahHis  prqfunditas . 
Atque  his  omnibns  Moyses  rudem,  hebetemquc 
])opulum  adnioncre  voluit,  quomodo  haec  tain  pul- 
chra,  tam  utilia,  quie  ia  mundo  conspiciuntur  , 
non  a  nativa  virtutc  terra; ,  qu.-e  erat  inanis  ,  & 
vacua  ,  sed  a  sapientissimi  artificis  manu  (uerint 
in  iiostruin  usiim  j)roducta;  nt  j^roinde  ad  esim 
grafo  aniini  sensu  colenduui,  atque  adorairJum  ina- 
gis  excifaremur  (c) . 

25.  Sed  coutroversia  postea  orta  est ,  q!i<im  S. 
Tliomas  1.  P.  q,  66.  art.  i.  expouit,  an  informi- 
ta»  maferiae  tempore  praccesserit  formationem  i- 
j)sius?  S.  Augustinus  negantein  sententiam  adoptas- 
se  videtur  Libro  I.  de  Genesi  ad  litte^-a^n  cap. 
i5.  inquieus:  „  ?fon  quia  iiiformismateria  forma- 
,,  tis  rebus  temj^ore  prior  est,  cuiu  sit  ulrunujue 
„  simul  coucre.itum,  &  uude  factuin  est ,  &  juod 
„  factuin  est.  Sicut  enim  vox  materia  est  verbo- 

rMin  . 


(rt)  Inter  lios  noiiiinnt  etiam  Tertitlli.m-im .  Sed  he- 
ne  notamnt  LJitores  ,  TertMlli.inMin  oiniiino  conir.i- 
rmm  docnisse  in  ijiso  Libro  amtra  Praxeam  a  Hiero- 
nyino  laud.  :  in(|uit  eniin  c.i[).  5.  de  Pr,ixe«  s.^^ctato- 
ril)'i.  :  „  Ajiint  ((uidem  &  Genesim  in  Hebr.vo  it.i  in- 
,,  cipere  :  In  principio  Deui  fecit  sihi  F:lium.  Hoc  ut 
„  lirinMin   non  sit ,  alia  nie  argnn»-nta  d.-diiciint.  " 

1,6  AlexiMs  Symin.iclnis  Miioohiiis,  ijMa  er.it  U,r:v~ 
cartim  littep.irritn ,  .ic  re<:ondit<te  vetitstatis  jieriti.t  or- 
natus  ,  in  Diisert.   I.  De  Cliao  ,    de^ue  O^v  primigenio 


ailneK.i  Tomo  I.  Spicilegii  Bihliei  \\vc  verbi  li^hrai-- 
ca  sensim ,  ac  sen<itn  immiitata  fuisse ,  osirndit,  uC 
per  Tpn  T/111/  t.indem  emerserit  voc.ibiiiiim  Clian.t , 
aiiod  elc^tnid)"s  Pirtninib'is  exposuit  (Ividiiis  in  .We- 
tainirph. ,  &  Dl*  Fohii  versiim  iuent  in  Oi>um ,  le  (jmo 
mtlta  rcpprinutMr  a[)'.id  veteres  jirriranos  Scri[)torfs, 
nr.TciPMe  .i[>iid  Aristo[ili  in.Mn  in  A\'ihus .  Sed  Aiictor 
iiise   a  vetii.^^tatis  4iti.i'oribus   I<-pi   mvretiir. 

(c>    B,'.»u5ohriMS    Lib.    VI.    Ri  t.    dogin.  /Vlviichx^irnnf 
c.   I.  $v   lO.    nescio  tpio  ftmdamenio    assenut,    lerrdio. 


H 


DISSERTATIO  II.    CAP.  I. 


„  rnin ,  verba  vero  formatam  vocem  itidicaut  : 
„  uon  aiilein  quiloquitiir,  prius  emittit  infocinem 
,^  vocem,^  qiiam  possit  postea  colligere,  atque  iii 
,^  verba  formare  ;  ita  creator  Deus  lion  priore  tem- 
„  pore  fecit  iuformem  ma,tei;iani ,  &,  eam  postea 
„  per  ordiuem  quarumcumqae  naturariim  ,  quasi 
„  secuuiiaconsideratione  formavit:  formatam  quip- 
,,  pe  creavit  materiam  " .  Postea  autem  S.  Pater 
ea  Scripturas  Joca,  quas  aperte  innuunt,  prius. 
fuisse  creatam.  terram  inanem,  informem,  invisi- 
bilem,  vult  ut  iqteHigant.ur,  non  de  tempore,  sed 
de  origine;  quemadmodum  vox  origiiie  prior  est 
v.erbis,  non  tameu  tempore .  Quam  suaui  senteii- 
!iam  alibi  etiam  S.  Patec  exposuit,  ut  in  I.  Li- 
bro  contra  Aihersarium  Legis ,  &  Proph<^taruni. 
cap.  9.  Tomo  VIIJ. 

d6.  Sed  AngeliLUS  fidelis  S.  Augustini  interpres. 
Jianc  S.  Patris  doctrinam  expHcat  de  informitate 
materiae,  quatenns  importat  carentiajn  omnis  for- 
)p«;  &  sic,  inquit,  impossibile  est  dicere,  quod 
inforrnitas  maience  tempore  prcecesserit  veL  for- 
mationem  ipsius ,  vel  distinctionem^  Et  secundum 
liAoc  explicationegi  terra  dicitur  inanis ,  &  va- 
cua,  vel  invisibilis.,  &  incomposita  ,  quia  mate- 
Tia  per  formarn  cognoscUur .'  Ita  in  resjp.  ad  i. 
27.  „  Alii  vero  Sancti,  inquit  in  corp.  art.  , 
„  accipiunt  inibnnitatem. ,  non  secundum  quod, 
„  excludit  omnem  formam  ,  sed  secundura,  quod 
.,  e;ccludit  istam  formositatem ,  &  decorem  ,  qui, 
„  nunc  apparet  in  corporea  creatura:  &  secun- 
j,  dujn  lioc  dicuiit ,  quod  iuformitas  materiae  cor- 
„  poraJis  duratione  praecessit  formationem.  ejus- 
„  dem  ...  Et  quantum  ex  littera  Genesia  accipi 
„  potest,  triplex  ibrmositas  deerat,  propter  quod 
„  dicebatur  crealura  corporalis  informis .  Def^rat 
eiiim  a  toto  corpore  diapliano  ,  quod  dicitur  coe 


„  quod  erat  vaaia,  sea  incomposita  y  idest  nork 
„  ornata.  Et  sic  cuni  prasmisisset  duas  natura» 
„  creatas,  scilicet  cceJum,  &  terram,  informita-- 
„  tein  coeJi  expressit  per  hoc  quod  dixit :  Te/ie- 
„  brae  erant  super  faciem  ahjssi,  secmidam  quod 
„  sub  coelo  etiaiu  aer  iucJudituc :  informitatein 
„  vero  terra?  per  lioc,  quod  dixit :  Terra  erat  :.~ 
„  nanis ,  &  vac.ua  ^^ .. 

28.  Aliqua  demum  addenda  sunt,  ad  explican- 
da  ea  subssquenlia  Mosaica  verba:  Et  Spiritus 
Dei  ferehiitur  super  aquas  ;  qna  etiam  in  expli- 
ca.tione  ducem  sequemur  S.  Thomam  ,  qni  vete- 
rum  docfrinam  ita  paucis  compiexus  est  1.  P.  qo 
74«  ^rt.  5.  ad  4-  95  Rabbi  Moyses  per  Spiriturn 
,,  Domini  iotelligit  aerein  ,  vel  ventum,  sicuti  & 
,,  Plato  intellexit;  &.  dicit,  quod  dicitur  Splrilus 
„  Domini,  secuudum  quod  Scriptura  consuevit  u- 
,,  bique  flatum  vcntorum  Deo  attribuere  (a)  .  Sed; 
,,  secumlum  Sanctos  jjer  Spiritum  Domini  intelli- 
„  gitur  Spirilus  sanctus,  qui  dicitur  superferri  a- 
„  quae  ,  idest  materiae  informi  secundum  Augu- 
,j  stinum  .  (  Lib.  I.  super  Genesim  cap.  7.  )  ,  ne 
„  facieuda  opera  sna  propter  indigentiae  necessita- 
5,  tem  putaretur  Dens  amare.  Iiidigentiae  enim  a- 
,5  inoE  rebus ,  quas  diligit,  subjicitur  ....  Secuii- 
„  dum  rJasilium  vero  (  Hom.  II.  in  Hexam..  ), 
„  superferebatur  elemento  aquoe ,  idest  foiebat , 
,,  &  vivificabat  naturam  aquce  ,  ad  similitudi- 
,,  nem  gallinoi  cubantis,  vitalem  virtutem  hls  5, 
„  quoe  foventur  ,  injiciens  (^)  "  0. 

29.  Atque  haec  sententia  fere  communis  est  a- 
pud  sanctos  Patres ;  ad  quorum  mentem  etiam  Ec- 
rlosia  in  benedictione  foritis  baptismalis  (  Tomo 
X.  Ijiblioth.  sanct.  IVtrum  )  ita  orat:  Deus ,  cu-. 
jus  Spiritus  super    aquas    inter  ipsa.  mundi  pri~ 

.  ,  ,    ^  _„        mordia  ferehatur ,  ut  jam  tunc  virtutem  sancti- 

„  luin,  pulchritudo  lucis-,  unde  dicitur,  quod  te-<     ficationis  aquarum  natura.    conciperet .    Si  quis 


,,  nehrce  erant  super  ficiem  abjssi.  Deerat  au 
„  tem  terras  duplex  pulchritudo:  unn ,  quam  ha- 
„  bet  ex  hoc,  qnod  est  aquis  discoopertaj  &  quan- 
„  tum  ad  hoc  dicitur,  quod  terrd  arat  inanis  , 
„siveinyisibilis,  quia  corporali  aspectui  patere 
„  non  poterat  propter  aquas  eam  uudique  coope- 
„  rientes.  Alia  vero  ,  quam  habet  ex  lioo .  quod 
^  est  ornata  herbis,    &.  plantisj.    &  ideo  dicitur  , 


Snidem  fiu'sse  inltio  cniTi  omnl  sno  ornamentc  crea- 
tam,  sed  post  in.isnas ,  variasLpie  revolntlones  fmsse 
ad  illnm  si.niim  redn.jt.^m  ,  (piein  Moyses  nobis  de- 
.scnbit.  Arbitraria  h.-cc  exphcatio.  est  omnino  exulo- 
denda  .  ^ 

(tO  Ha>c  sententia  placuit  Sev.eriano  Qab.ih'tano  Epi- 
spopo,  qi.i  luit  S.  Jo.  Chrysostomo  co.tv„s,  &  hostis 
inlensiis.  Sex.  illins  hahemns  homilias  de  prirna  renwi 
creatione,  mMB  oliin  airysostomo  trib..eb.intiir ,-  sed 
^l.so,  i.t  disciim.s  ex  CosmaVEg.yptio  in  Typographia 
Christianay  4uam  pnblici  ji.ris  fecit  D.  Bern.  Mont- 
fauconius  Tom.  JI.  ColLect.  Patrum  .  Severianus  igitur 
m  Orat.  I.  exphcaj  ilja  verba.-  Spiritns  Domint  &c. 
de  motu  aeris  ,  se.i  venloj  <p.emachnodn,„  in  P.sal.no 
awitur,:    In  spiritu,  vehemmi.  conteres  nuves  Thursis  , 


autem  plura  desiderat  sanct.  Pafrum  in  hanc  reia. 
testimonia ,  adeat  Dion.  Petavium  Lib.  I.  De  O- 
pifcio  sex  dierum  c.  3..;  qui  tamen  ita  suain 
senientiam  profert  ,  scilicet  Mosem  verbis  istis  o- 
slendere  ,  nuUum  supra  aquas  tum  juisse  cor~ 
pus  ;  atque  tSimrixui  dicere ,  Deumsolurn,  eju- 
sque  Spirilu/n  aquis  incuhuisse  . 

5o,.  Ac  dupbus  istis  versiculis ,  ut  S.  Jo.  Chry». 

so- 

idein  senslt  Theodoretus  Qna^st..  VIII.  in  Genesim  j, 
alii'(ue  non  mnlti  . 

(//)  Verbum.  hebralcum  ,  ffio  iisus  est  Moyses  ,  soili- 
cet  rit^mD  ^^'^''<^^'*'*/-''"?' ''  >  |ii'oprie  slgnificat  incubare  ^ 
sive  coiijnvere  in  similici.dinem  voliicris  ova  calore  a- 
nirnaijtis  ,  nt  explicat  S.  Hieronymus  in  Qnastionifjus 
hfihraicis  ,  unde  eti.l^n  colligit  ,  non  de  spiritu  inundi 
dici  ,  ut  nonnulli  aroiirantur  ,  sed  de.  Spiriln  sancto  , 
ijui  13"  ipse  ^.nynficator  oinniutn  a  principio  dicitnr .  Un- 
de  tjuod  in.  latinis  Biljliis  dicltnr  Spirituf  Dei  fcreha- 
tur  super  a<p!as  ,  ex  Ibnte  hebralco  Itgi  del^el  Spiritus 
Dei  incuhahMl  a</ui.; ,  (p.asi  eas  fovens  ,  ac  Fnecmdans  . 
Hac  voce  pnT  P.achaph  Moyses  iititur  etiam  Deute- 
ron.  XXXVli.  1 1-  j  alJata  similitiidine  a'piila?  ,  tpuis 
pullis  suis  incubat. 


DE  OPEllE 

sosfomn»  laii^.-tos  a  S.  Tlioma  I,  ]'.  fju.Tst.  CS, 
art.  I.  arl  i.ohservat,  IVloyscs  siimiuari»'  coniple- 
Xns  toliiis  uiiiversi  creatioiuin  ,  pONtca  omnia  Dci 
opera  per  partes  explicavit ,  veiiiti  si  quis  dicat  : 
Hic  artifex  fecit  doiniim  isfam  ,  &  ])Ostea  sribdat: 
primo  jecit  fundamcnla  ,  deinde  erexit  n.irietfes  ; 
tertio  superposnit  tectum  &r.  (Jiiam  animadversio- 
ncm  insinnavit  etiam  S.  Augustinus  c.  5.  Libri 
imperfecti  de  Genesi  ad  litteram  .  Clarius  autcm 
*xposuit  S.  Cyrillus  Alexandrinus  Lib.  If.  rontra 
Juliannm  inquiens  :  „  Cum  igitur  Moyses  ait  ,  in 
,,  principio  jtcit  Deus  cc^lurn  ,  C^  terram  ,  in- 
„  tellige  summatim ,  ac  vcluti  in  compeiidium 
,,  collatis  omnibus ,  universarum  reriim  exponere 
„  crtationein  ,  tuin  arlifiriose  i)rogredi  ad  expli- 
„  candnm  ,  quemadmodnm  ordinata  lueriiit ,  &  qna 
,,  ratione  singulae  rerum  crcatarum  hoc  ipsum  , 
,,  qnod  sunt ,  consentanee  sunt  adt  ptae  " .  Vid. 
etiam  S.  Angnslinns  Lib.  XII.  Conjess.  cap.  17. 
(a) .  His  breviter  expositis  de  dnobus  primis  Ge- 
neseos  versiculis  ,  age  jain  de  priinx  diei  opere 
idisputemus . 

CAPUT  n. 

De    opere    primce    diei . 

oi-vJp"s  prima  diei  Moyses  fcis  verbis  descri- 
l)it  V.  5.  &  seq.  Dixitque  Deus :  fiat  lux  ,  & 
Jacta  est  lux  .  Et  vidit  Deus  lucem  ,  quod  esset 
bona ,  &  dii-isit  lucem  a  tenebris  ;  appellai-itque 
lucem  diem ,  &•  tenehras  noctem ;  factumque 
est  vespere  ,  &  mane  dics  unus  . 

32.  Jam  vero  notissimum  est  illud  Longini  jn- 
^icinm  ,  qui  etsi  religione  profanus  ,  eximiain  ta- 
meii  iii  his  Mosaicis  verbis  st^'Ii  sublimitatem  ad- 
jniratns  est ,  ita  in  suo  Libro  De  sublimi  dicendi 
^enere  sect.  9.  scrihens :  Propterea  Judceorum 
■guogue  Legislator  homo  est  non  vulgaris;   quo- 


ta)  Idein  S.  IP.  Aiigustinus  Llb.  XI.  de  Ch>.  Dei  c. 
33.  Quiltii  noininibiis  {  ca>li  &  terr.iB  )  inquit  >  nniver- 
salis  est  significata  creatura  ,  t'e/  spirittialis  ,  O'  cor- 
poralis  ,  tjtiod  eit  credibtlins ;  vel  tna^nx  diitt  iniindi 
partes  ,  t/niltts  omnia ,  t/U/t  creata  si:nt  )  continenttir  y 
tit  priinittis  eani  totarn  prnponcret  ,  ac  deinde  partes  e- 
jus   seciindum  viystictim   dicriim  niimeriioi   exetpierentur  . 

Nemini  aiilein  .irrislt  peculi.irls  sententia  S.  IMiIl.i- 
slrli  Episcppi  firlxiensls,  qni  ilaresl  XCV.  dti.is  pn- 
tavlt  distingnendas  esse  terr.is ,  iin.im  de  <pia  dixit 
Wojses  :  Jn  principio  crea^Ht  Deiis  cttlmn  ,  CT"  terram  ; 
qiiwcpie  invisibilis  erat ,  &  incoinpositaj  &  veiiiti  ma- 
trix  omnium  rernrn  ;  alter.iin  ,  in  ((ii.i  nos  Ii.ihlt.imns  , 
&  Je  cjiia  dlxlt  Davld  Psalino  CXXXN  .  0.  (^ni  Jlnna- 
vit  terram  siiper  niftias  .  Imo  contrariam  oplnionem /i.<- 
reticam  appellare  non  dnbltavit  .  Hanc  latnen  li  rresiin 
S.  Aiigiistinns  praftermittentlam  inerilo  jndicavit  in  sno 
Libro  ile  lixreiilus  ad  QiivdkHill-Deiim  Totno  VIII. 
De  boc  antem  S.  Philastrii  libro  (|iuil  sentRndnm  sit  > 
declaral  S.  Angustinas  epislol.  CCXXII.  ad  Qiioilvnlt- 
Deiim  . 

(/>)  De  controversia  exorta  inter  dnos  celehres  vlros 
Dan.  HuetiuHi  ,    &•  Bolleanm    de    hoc  Longini    juJicio 


PRIMAE  DIEI.  55 

niam  dnini  Numinii  potentiam  pro  dignitaie  de- 
cLiravit  ,  O"  indicavit  ,  statim  in  ipso  legum  i- 
nitio  scribens  :  Dixit  Deus  ,  inquit :  Quid  tan- 
dem  ?  Fiat  lux  ,  Zb-  facta  est  :  fiat  terra  ,  & 
facta  est  (b)  .  Qnod  lamen  Longini  judirinm  non 
ad  verba  Moysis  ,  in  qnibns  simplicitas  potius  , 
quam  sublimitas  apparet ,  sed  ad  rernm  grandita- 
tem  ,  Deiqne  creaiitis  niajest&tein  rcferendum  esse 
aliqiii  non  immcrito  cen«;cnt  .  Hoc  ipsuin  creatio- 
niy  rerinii  impfirium  iiiet!abile  mirabiliter  expressit 
Apostolus  ad  i(om.  IV.  i-,  de  Deo  inqiriens:  Vo- 
■cat  ea  ,  guce  non  sunt  ;  vocans  nimirnm  res  de 
siiui  nihili ,  perind*  ac  vocal  ta ,  quas  jain  e- 
xistunt . 

55.  Scd  ul  propiu»  accedamns  ad  priinas  diei 
opns,  justissima  est  illa  S.  Thomas  observatio  I. 
P.  qn.  67.  art.  4-  Incein  prima  die  creari  opor- 
luisse,  qiiia  sine  luce  dies  esse  non  potest .  Hinc 
eleganter  S.  Ambrosius  Lib.  I.  Hexaemeron  cap. 
9.  L/nde  ,  inqnil ,  lox  Dei  in  Scriptura  dii-ina 
debuit  inchoari ,  nisi  a  lumine  ?  Ifnle  mundi 
ornatus ,  7iisi  a  luce  ,  exordium  sumere  ?  Fru- 
stra  enim  esset  ,  si  non  videretur .  Ita  etiara  a- 
lii  Patres ;  non  vero  ,  nt  scurriliter  j)otiu8,  &  in- 
snlse,  quam  argute  scripsit  impius  Bnrnetns  in 
sna  Archceologia  Philosoph.  Lib.  I.  cnp.  8.  ne 
Deus  videretur  in  tenehris  operari .  Vab  puti- 
dain  ,  ineptamque  ratioiiem  ! 

54.  Sed  quid  proprie  sit  illa  lux  ,  prima  die  4 
Deo  creata  ,  baud  facile  est  deterininare  .  S.  Tho- 
m.-is  loco  mox  laud.  primo  af^ert  S.  Augnstini  o- 
pinionem  ,  qni  Lib.  Xf.  de  Cii-it.  Dei  cap.  9,  flt 
55.  putavit  in  illis  verbis  In  prmcipio  c^eavit 
Deus  ccelum  ,  ^  terram  ,^et  ceehim  intelligi  5pj- 
ritualem  naturam  adhuc  informem  ,  per  terram 
antem  materiain  informem  corporalis  creatnrae  . 
„  Et  qnia  natnra  spiritualis  dignior  est ,  quain 
„  corporalis  ,  fuit  prius  formanda  .  Forinatio  igi- 

„  tur 

qn,T<iam  adnotavlmiis  T.  I.  Diss.  III.  89.  Cum  vero  fn 
sacro  iMosalco  textii  Jion  Iiaheanttir  haec  verha  :  Fiat 
terra  ,  O" fucta  est  ,  sed  Moyses  terr.T  creatlonem  iam 
antea  meinorasset  sine  ulla  Dei  loctitlone  factain  ,  mi- 
nns  certe  accnrata  fiiit  Longlni  ohserv.uio.  Sed  in  lio- 
mine  a  nosiris  sicris  longe  alieno  qnis  exaclam  eix- 
iuit<; l%y  desitltrei  ?  Qnari  aiucin  a  (|!iil)tisilam  cnriosius 
solet  ,  (jnare  Deus  in  creatione  c.tli  ,  Sc  lefne  ea  voce 
Fiat  usus  non  fnerit  ?  Nonnnllas  affert  Petavins  ratio- 
nes  Llh.  l.  de  Opificio  sex  diertiin  c.  6.  sed  fortasse 
Moyses  osiendere  voluit  ,  eam  imperii  roctin  neccssi- 
riain  non  lnisse  .  Relpsa  vox  Dri  non  est  >  nisi  ejii- 
sdein  vohinlas  ,  sen  ejusdem  voliintatis  nutiis.  Sermo 
Dei  y  intpiit  S.  Amhrosins  Llh.  I.  Hexa^meron  c.  9. 
volnntas  est.  Et  S.  Aiig.  Lih.  impcrf.  de  Gen.  ad  litt. 
c.  5.  Dixit  Detis  ,  ....  non  ooce  de  ptilmonihns  edita  , 
nec  linpia  ,  C7"  dentibus  accipere  debemns .  Carnaliwn 
sunt  ist*  cocitationes  Cc.  El  nirsus  Lih.  I.  de  Gen. 
ad  litt.  c.  Si  ita  est  ,  intjnit ,  (  netnpe  corporallter  so- 
niilsse  hanc  vncein  Fiat  /nr  ,  sicut  corporaliter  somlit 
vox  dicentis  Dei  Tu  es  FtliuS  tneus  dilectus  )  1711«  lin- 
^ua  sonuit  ista  cor  '  ....  F,t  quis  erat )  cjuem  oportebat 
aiidire  >  at(jLs  intelligere  .'  Cc. 


&6 


DISSERTATIO  11.    CAP.  II. 


„  lar  spirittialis  natnrac  significatiir  in  prodtictior.e 
,j  lucis  ,  iit  iiitel!igiiti.ir  de  iuce  spiritntli  ;  lor- 
„  inatio  eiiim  naturap  spiritualis  est  per  hoc  ,  qiiod 
,,  illuininatar ,  ut  adliaereat  verbo  Dei  "  . 

55.  Postea  vero  Angelicus  alioruui  opinioiiem 
cxplicat  ,  quibus  visum  est ,  a  Moyse  fuisse  prae- 
termissam  productionem  spiritualis  creaturae  ob 
varias  rationes  a  nobis  etiam  indicatas  in  Diss.  I. 
n.  i6.  qui  propterea  allata  verba  Moysis  de  sola 
corporea  creatura  intelligunt  ;  &  cum  deinde  sa- 
cerScriptor  subdat:  terra  autem  erat  inanis  ^  ^ 
iacua  ,  &  tenebrce  erant  super  jaciern  ahyssi , 
necessarium  fuit  ad  tollendam  lianc  inforraitatem 
tenebrarum ,  ut  lux  produceretur ,  lux  inquam 
haec  corporea  ,  qua  cffilum  ,  &  terra  illuminantur. 

56.  Pergit  porro  S.  Doctor  invesligare ,  quid 
rtemum  fuerit  corporea  illa  lux  ,  qua  informitas 
tenebrarum  snblata  est .  Fiecitatis  autem  ,  &  reje- 
ctis  quibusdam  minns  probabilibus  opiniouibus  ipse 
Dionysio  vulgo  Areopagitae  adhaeret  ,  qui  ita  IV. 
de  divinis  iiominibus ,  P.  I.  Lect.  3.  docet ,  lu- 
cem  prima  die  creatam  ,  esse  ipsam  lucein  solis 
,,  sed  adluic  informein  ,  quantum  ad  hoc  ,  quod 
3,  jam  erat  substantia  solis,  &  habebat  virtutem 
.,  illuminativam  in  communi  j  sed  postmodum  da- 
„  ta  est  ei  specialis  ,  &  detenninata  virtus  ad  par- 
;,  ticulares  effectus  .  Et  secundum  hoc  in  produ- 
5,  ctione  hujus  lucis  distincta  est  lux  a  tenebris  , 
,,  quantum  ad  tria  .  Primo  quidcm  quantum  ad 
3,  causam  ,  «ecuiidum  quod  iu  substantia  solis  e- 
,,  rat  causa  luminis,  in  opacitate  autem  ferras  cau- 
„  sa  tenebrarum  .  Secundo  quantum  ad  locum  , 
5,  quia  in  uno  hemispliasrio  erat  lumen  ,  in  alio 
j,  tenebr33  .  Tertio  quautum  ad  tempus,  quia  in 
,,  eodem  hemisphaeriosecundum  unam  partem  tem- 
3,  poris  erat  lumeu  ,  secundum  aliam  tenebras ; 
„  &  hoc  est ,  quod  dicitur :  Lucem  vocat  diem , 
5,  tenehras  noctem  ". 

37.  Ex  quo  autem  primo  dicatnr  creatasn  fuis- 
se  lucem,  deinde  Solem  ,  Lunam  ,  &StelIas,  col- 
ligere  possuinus  ,  caelestia  corpora  non  esse  natu- 
ra  sua  luiuinosa  ,  sed  lucem  fuisse  eis  Dei  volun- 
lale  communicatam  :  unde  etiam  nostri  aevi  pseu- 
do-philosophia  coerceri  debet  ,  qua?  omnia  natura 
phaenomena  non  ex  divina  virtute  ,  sed  potius  ex 
e)usdem  naturae  viribus  repetere,  &  exnHcare  co- 
liatur  ,  saepe  tamen  parnm  feliciter. 

58.  Verum  hic  aliqua  difficultas  statim  in  ocu- 
los  iucurrit ,  scilicet  lucem  ,  quse  diem  a  nocte 
distinguit  ,  non  potuisse  fieri  ,  nisi  postquam  fa- 
cluin  fuLt  firmajnentum  3   seu  caslum  ,  nempe  die 


secunda,  imo  postquam  in  firmamenfo  cceli  facta 
sunt  luminaria,  qua;  dividunt  diem  ,  ac  noclem  , 
nempe  die  quarta. 

59.  Hanc  autem  ditficultafem  ita  ibidem  diluit 
Angelicus  .  ,,  Duplex  est  motus  in  cailo  :  unus  com- 
„  munis  toti  caelo  ,  qui  facit  diein  ,  &  noctem  ; 
„  &  iste  videtur  institutus  primo  die:  alius  au- 
„  tem  est ,  qui  diversificatur  per  diversa  corpo- 
,,  ra ;  secundum  quos  motus  fit  diversitas  diertim 
„  ad  invicem,  &  mensium  ,  &  annorum  .  Et  ideo 
„  in  prima  die  fit  mentio  de  sola  distinctione  no- 
„  ctis  ,  &  diei  ,  quae  fit  per  motum  communem: 
„  in  quarta  autem  die  fit  mentio  de  diversitate 
„  dierum  ,  &  temporum  ,  &  annorum ,  cni  dici- 
,,  tur ,  ut  sint  in  tempora  ,  &  dies ,  &  an- 
„  7105  ;  quae  quidein  diversitas  fit  per  motus  pro- 
prios  (a)  "  . 

4o.  S.  Augustinus  in  Opere  imperfecto  de  Gen, 
ad  litt.  cap.  5.  nos  monet  ,  ea  verba :  Et  di^'isit 
Deus  lucem  a  tenebris  ,  non  esse  sic  intelligen- 
da  ,  quasi  lux  ,  cum  primum  facta  est ,  esset  con- 
fusa  cum  tenebris,  &  separari  indigeret;  „  Sed  eo 
,,  ipso ,  qao  lux  facta  est,  consecuta  est  eliarn  di- 
,,  visio  ir.ter  tenebras ,  &  lucem.  Quae  enim  so- 
„  cietas  lucis  cum  tenebris?  Deus  ergo  divisit  in- 
,,  ter  lucem  ,  &  tenebras  ;  quia  lucem  fecit  ,  cu- 
„  jus  absentia  tenebrae  vocantur  .  Interest  autem 
,5  inter  lucem  ,  &  tenebras  ,  sicut  interest  inter 
„  vestimentum  ,  &  nuditatem  ,  aut  pleaum  ,  &  i- 
5.   nane  ,  &  siinilia  "  . 

/>!.  Oritur  hic  aliqna  quaestlo ,  quae  elsi  non 
magni  momenli  esse  videatur  ,  eruditorum  tamen 
divisit  sententias .  Cum  enim  Moyses  opus  di^i 
primae  ita  concludat:  Factwnque  est  vespere ,  (ir 
mane  dies  unus  ,  quassitum  fuit  ,  a;i  nox,  qua?! 
voce  {.'e^pere  designatur  ,  pr3?cesserit  diem  ,  scilicet 
tempus  illud  ,  qao  hemisphaenum  luce  perfundi- 
tur,  quodque  Moyses  indicavit  voce  mane  i  au 
vero  primo  ex  luce  creata  ,  deinde  ex  tenebris  su- 
pervenientibus  fuerit  prima  dies  constitula  .  Quam 
quaestionem  etiam  his  verbis  proponunt ,  an  scili- 
cet  prima  dies  vocari  debeat  vuxbn^ipoi  Nox  ,  & 
dies  ,  an  vero  MiJt,ipoybx7to(  Dies ,  &  nox  , 

42,  Et  quidem  prima  appellatio  videtur  confor- 
mior  litterae  Moysis  dicentis;  Factum  est  yespe- 
re  ,  &  mane ,  dies  unus  ,  (  seu  hebraica  j^hrasi 
dies  primus  i  quomodo  dicitur  Joann.  XX.  i.  U~ 
na  autem  sabbati ,  idest  prima  die  sabbati  ,  seii 
hebdomadis  )  :  cur  enim  primo  nominavit  vespe- 
re ,  deinde  mane  ,  nisi  ut  indicaret ,  noctem  prae- 
cessisse  diem  ,   seu  lucera  diei?    Ulterius  nota  est 


(a)  Nnllus  esset  (llcpndi  finis  »  si  PIiilosopLorimi  tam 
veternm,  ((uam  recfntiornm  de  hnjiis  hicis  naliira  sen- 
tentias  referre  vellerniis  .  S.  Tiiomas  una  cnin  aliqiii- 
I)'is  Patribns  eam  non  esse  corpus  docet ,  sed  (jnalita- 
tem  .  Qiiam  doctrinam  non  est ,  cur  recentes  PhiJoso- 
phi  irrideant ;  cum  ignorare  ,  ant  dissimiilare  ne({neant  , 
omnps  hactenus  excogitatas  lucis  tlieorias  ,  .prcPcipiie 
•vero  Cartesianoruni  >   &  Nertcnianorum  ,  esse  insupc- 


rahilibns  difScnltatibus  obnoxias  .  V\i-  noster  P.  Sal- 
vator  Maria  Roselii  in  Physica  parlicnlari  (jn.  3i. 
Qiiam  (hfficile  sit  Incis  naturam  ,  ac  proprietates  in- 
vestigare  ,  videtnr  Dens  ipse  significare  voluisse  illis 
verbis  Jo.  XXXVIII.  18.  Sc  seq.  Indica  viihi ,  si  no^ 
sti  oinnia ,  in  cjua  <,'ia  lux  habitet )  O"  tenebrarwn  tjnis 
locns  sit" 


DE  OPERE  PRIMAE  DIEI. 


vctnslissinia  HebraBornm  consuetiido,  integratn  (iiein 
natiiralem  Iioraniin  24«  iufilioaiidi  a  vcspere  ,  iit 
liox  priccedat  ilhid  teinpus,  qiio  Sol  iK^Mtrtiin  Iie- 
niispli.Triiiin  iHiiininat  .  Hinc  illud  pracct-ptnin 
Levit.  XXIII.  02.  A  vespera  itsque  (i'l  vespcram 
celebrabitis  Sahbdta  vestra  .  Qiumii  inorein  viguis- 
■se  ctiain  apnd  Nuinidas  ,  aliasqne  veteres  natioiics, 
ostendit  Grotiiis  De  verit.  lielig.  Christ.  cap.  i. 
§.  iG.  cui  nonnulla  addit  auctor  Animadversio- 
num  in   Chro7iologiam  JEgjptiorum  ,     Chaldivo- 


57 


,,  est ,  quod  est  uoctis  initium  .  Itemque  peiacto 
„  riocturno  spatio  conij)lftiis  est  tolus  diej  ,  ut  ina« 
,,  iie  fieret  in  alterum  diein  ,  fn  quo  die  Deus  a- 
,,  liud  coiise(|iieMter  operaretur  "  .  Ifa  S.  Doctor  , 
qui  postea  dilhcultatein  iiisolubilein  in  eo  inveiiit, 
quomodo  tanta  mora  Jacta  sit  lux  ,  donec  diei 
spatium  prceteriret ,  &  vesperj  fieret  ? 

45.  Utrique  explicationi  pMuia  fronte  videtur 
opponi  doctrina  ,  quain  liabet  S.  Tlmma^  \.V.  qu. 
65.  art.  6.  ad  4.  &  qu.  VIII.    de  Verit.  art.    16. 


rwn  ^  Grcecorum ,   Homanorum  ,    ac  Judceorum      ad  8.,  sciiicet  priinain  dicni  Iiabui»se  quidem  i^e- 
Toin.  I.  de  la  S.  Bible  a  Paris    1767.  speram  ,  sed   non  mane  . 

46.  Sed  S.  Doctor  ibi  loquitur  mn  de  die  ,   m 
qu;t   Deus    creavit  lucein  ,    sed  de   Aiigelorum  co- 


45.  Non  tainen  crcdendiun  est  cuin  Jo.  CliMico 
in  hunc  locuin,  noctem  ,  quie  lucein  priina!  diei 
prarcessit ,  fuisse  totain  cPteniitatem  auteriorein  ; 
quasi  prima  dies  formata  fuerit  px  {Pternitale  pr*- 
cedente,  &  paiicis  illis  horis  ,  qiiibus  lux  iii  lie- 
Tnisphaerio  resplenduit.  Dicainiis  potius ,  eas  tene- 
bras  durasse  ab  initio  creationis  cwli  ,  &  terrae 
iisque  ad  creationein  lucis;  scilicet  per  teinpus  il- 
'lud  ,  quo  Spiritus  Dei  jerebatur  super  aquas , 
Quis  enim  animo  concipere  valeat  mnnsliuosam 
■illam  diein  ex  cPtenia  nocte,  ac  duodecim  Iiicis 
Iioris  coiiflatain  ?  Vel  integrara  £eternitatem  prae- 
tessisse  creationein  lucis  ?  Vel  in  ipsa  ccternitale 
aliquid  determinatum  lempus  ad  diein  formandam? 
THterjirs  nt  bene  monet  S.  Augustinus  I^ib.  I  de 
^Gen.  ad  litt.  cap.  1 1.  ,,  Non  oinnes  tenebrae  wnx ; 
,,  nain  &  in  speluncis  amplis,  in  quarom  abdita 
„  lux  irrumpere  j)er  oppositam  molem  noii  sir.i- 
„  tnr ,  sunt  ulique  tenebrTe  ....  nec  tamen  tales 
„  tenebras  acceperunt  vocabulum  noctis,  sed  il- 
,,  lae ,  quap  in  eam  partcin  terrae  succedunt ,  un- 
,,  de  rcmovetur  dies  "  .  Vespera  igitur  illa  ,  seu 
nox  ,  ex  qua  simul  cum  mane ,  seu  Iuc«  creata 
factus  est  dies  primus  ,  desumenda  est  ab  illo  i- 
ritio,  iti  quo  Deus  creavit  caelum,  &  terram  ,  & 
tenebrce  erant  super  fac.iem  ahyssi  ;  &  probabi- 
'liter  spatio  duodecim  horarum  compreliensa  fuit  , 
iit  una  simnl  cum  luce  integrum  naturalem  diein 
horarnm   24.  couficeret  (a)  . 

44«  Fatendum  est    tainen  ,    aliqnos   «anctos  Pa 


gnitioue  vetpertma ,  quas  matuiinam  prc^cesbit 
(  Vide  Dissert.  I.  luiin.  99.  )  j  &  correspoudet  pri- 
mo  inst.-uiti ,  iii  quo  Aiigeliis  creatus  fuit ,  &  in 
quo  inens  Angelica  se  in  seipsam  convertit  per 
vespertmam  cognirijnem  .  Qtiac  quidem  operatio  , 
subdit  S.  Thoinas  ,  in  omnihus  bona  fuit .  „  Sed 
„  ab  hac  operatioue  quidain  per  inattuinain  co- 
„  gnitioiiein  ad  laiulem  Verbi  sunt  conversi  ;  qui- 
„  dain  vero  in  seip^is  reinauentes  facti  siint  uox 
„  &c.  Et  adhuc  clarius  in  laud.  quasst.  De  ve- 
,,  rit.  Angelus  ,  inquit ,  in  principio  su^e  creatio- 
5,  nis  uon  fuit  bcatiis  ,  iiec  per  essentiam  Verbuin 
„  vidit :  unde  nec  cognitioiiem  matutijiam  habuil: 
„  sed  primo  habuit  vespertiiw.in  ,  &  ex  vesperti- 
,,  na  profecit  in  matutinain  .  Ifnde  signauter  pi  i- 
„  mus  dies  mane  non  dioitur  habuisse  ,  sed  pri- 
,,  mo  vespere  &c.  "  .  Et  saiie  nimis  aperte  Ange- 
licus  contradiceret  divino  Moysi»  testiinoino ,  si 
primain  diem  ia  Genesi  descriptam  ,  mane  ca- 
ruis}ie  doceret . 

47.  Quaeri  insuper  curiosius  solet ,  quo  anui 
teinpore  priina  dies  illuxerit  .  Et  quidem  in  variis 
mundi  partibus  varium  seinper  est  anni  teinpus  , 
ut  quando  apud  nos  ver  floret  ,  alibi  sit  jcsta-s  , 
vel  liyems  ;  unde  quaestio  determinari  debet  ad  il- 
luin  locum  ,  in  quo  Adam  postea  creatus  fuit . 
Duae  autem  sunt  opiuiones  :  altera  verno  tempore 
initium  inundi  ponit  :    altera    autumnali :     &   liaec 


tres,    ac  nobiles  Interpretes  etiam  alteri  seuientiae       secunua  seiitentia  probabilior  ex  eo  fit ,  quod  Deus 

patrocinari  ,  qu«  primam  mundi   diem  r.umerat  ab       """--':  v-vni    .c     11  1 !  •.  .  . 

ortn  lucis  primae  usque  ad  ortuin  lucis  aecundae 
tliei  ;  nt  proinde  prima  dies  conflata  fuerit  ex  12. 
iioris  Incis  ,  totidemqiie  tenebrarum  ,  quae  luce  ad 
occidentcm  more  solito  pergente  successerunt .  S. 
AugustinMs  Lib.  I.  de  Gen.  ad  lilt,  cap.  19.  ,,Vi- 
5,  detur  ,  inquit ,  illud  opus  Dei  factum  per  spa- 
„  tium  diei ,    quo  peracto    ad    vesperam   venlum 


(a)  DixiiniTS  ,  diem  nataralein  conflari  lioris  24.  pk 
-cominnni  ,  &  nsiiato  loqiit-ndi  nioilo  ,  <jiiin  lainen  j>ii- 
§nam  inire  vfliiniis  ciiin  eniditissiino  Mazocliio,  qiii 
vult,  talem  (lieni  npjjelJandiiTn  esse  arti/iciatetn ,  &  c/- 
vilem  ;  illiim  vero  diem  ,  (jni  diiirno  Solis  cnrsii  con- 
ficitiir,  esse  nuturalein ;  alqiie  ad  hanc  litein  tinicn- 
dam  ,  arbitriim  vocat  Censoriniiin ,  (|iii  in  Libro  df 
riie  natali  cap.  23.   iia  jironnnciat  :    Naturalis  dies  est 

Gazzaniga  TheQl.  Tom.  IV, 


Exodi  XXIII.  16.  Hebrai^is  pra»ceperit  ,  soleinnita- 
tem  messis  priniitivorum  celebrari  vernali  tempo- 
re  ;  &  alia  XXXIV.  22.  r/najido  redcnnte  anni 
tempore  runcta  conduntur .  Si  er^o  finis  aniii  e- 
rat  post  jcstatein  in  autumno  ,  conspqucns  est ,  eo- 
dem  tempore  fuiijse  etiam  priinum  ejusdein  anni 
initium  . 

48.  Aliae  etiam  quaeslioDes  admodiim  difKciles , 

scd 

tempas  ab  oriente  Sole  ad  Snlis  occasvm  ;  cv^ut  con- 
traritim  tetnpus  est  nox  ab  occasu  Solis  iisijue  nd  e.ror-' 
ti:m  .  Cnulis  auteiu  dies  vocatur  tetnpus  ,  (/(lod.Jlt  uno 
cccli  circuinaclu  ,  t^iio  dirs  ferus  ,  C  nox  continentur  : 
ut  cuin  dlcitnus  ,  aliijueln  dies  friginta  tantwn  virisse  ; 
relinquitur  enitn  etiam  noCes  intellipere  .  Vid.  Aiirfof 
i)isc  Astronomis,  i\  Clironnlogis  siibiratus  in  Spicilt' 
gio  Biblico  ad  Gen.  cap.  VI.  4- 
8 


58 

aed  pariim  utilcs  solent  institiii  ;  iii  quibiis  iinita- 
xi  debeimis  S.  P.  Ai.giistini  siiigiilarein  inodestiain, 
ita  iu  sccpitis  laiid.  jjibro  I.  de  Gejies.  ad  litt.  c. 
20.  scribentis :  Libri  Geneseos  mult-ipliciter ,  qiian' 
tum  potui  ,  enuclea^'i ,  protulique  sententias  de 
verbis  ad  exercitationem  nostram  obscure  posl- 
tis ,  non  aliquid  wiuin  temere  affirmans  cwn 
prcejudicio  alterius  expositionis  Jortasse  melio- 
ris  ,  ut  pro  suo  modulo  eligat  quisque ,  quod  ca~ 
pere  possit :  uhi  autem  inlelligere  non  potest , 
Scripturce  Dei  det  honorem  ,  sibl  timorem  . 

49.  Codcludamus  Iioc  caput  verbis  S.  Pauli  2. 
ad  Corinth.  IV.  6.  qui  corpoream  Incem  a  Deo 
prima  die  creatam  niyslice  transfert  ad  illam  lu- 
cem  evangelicam  ,  &  spiritualem  ,  qua  Deus  cor- 
da  iiostra  iJluminat,  inquiens:  Quoniam  Deus , 
gui  dixit  ,  de  tenebris  lucem  spiendescere ,  ipse 
illuxit  in  cordihus  iiostris  ad  illuminalionem  scien- 
tice  claritatis  Dei ,  in  facie  Chrisii  Jesu  :  scili- 
cet  ostendens  ,  allegoriam  esse  sub  verbis  Mosai- 
cis,  qua  doceinur,  Deum  ,  sicuti  sua  omnipotenti 
voce  fecit  e  tenebris  lucem  corpoream  spiendesce- 
re  j  sic  etiain  eificacia  suae  gratias  nos  e  tenebris 
peccati  ad  claritatem  Dei  vocare  .  Eplies.  V.  8. 
Eratis  aliquand.o  tenebrce  ,  nunc  auteni  lux  in 
Vomino  , 

GAPUT  III. 

De  opere  sccundce  diei . 

5o.  Jriaud  pauras  ,  nec  leves  habent  difiticulfa- 
les ,  quae  Moyses  de  opere  secundaB  diei  liis  ver- 
Lis  nos  docet :  Dixit  quoque  Dcus :  fiat  firma' 
mentam  in  medio  aquarum ,  &  duidat  aquas 
ab  aquis  .  Et  Jecit  Deus  firmamentum  ,  divisit- 
que  aquas  ,  quoe  erant  sub  finnamento  ab  his, 
quos  erant  super  firmamentum  .  Et  factum  est 
ita  .  Vocavitque  Deus  firmamentum  ccelum  ,  & 
Jactum  est  vespere ,  &  mane  dies  secundus . 

5i.  Jam  vero  plures  Jiic  oriuntur  quaestiones  . 
Prima  ,  quid  veniat  nomine  firmamenti ,  Secuu- 
da  ,  quaenam  sit  haec  divisio  aquarum  .  Tertia  , 
quid  sint  aquae  supra  firmamentum  . 

52.  Quantum  ad  priniam  ,  hebraicus  textus  fir- 
l"namentum  vocat  "^ZH^  Rachjah  ,  quod  proprie 
expansionem  signilicat.  ISomiue  dvnew  expansio' 
nis  videtur  designari  tota  illa  immensa  intercape- 
do  ,  quae  a  tellure  usque  ad  extrema  mundi  cou- 
finia  exporrigitur  .  Ex  quo  fit  ,  ut  coinmode  haec 
vox  aptari  possit  sive  caelo  aereo  ,  quod  tellurem 
circumambit,  sive  etiam  caelo  astrifero ,  iu  quo 
Sol ,  Planetae  ,  aliaque  sidera  continentnr  .  Utra- 
que  significalione  nlitur  sacra  Scriptura  }  cuin  e- 
iiim  dicit  v.  16.  &  seq.  Deum  fecis-se  stellas  ,  ea- 
sque  posuisse  in  firmamento  coeli ,  certo  iiomiue 
firmamenti  intellexit  caslum  astriferum  ;  &  cum 
iterum  v.  20.  dicit :  Producant  aquce  reptile  a- 
nimce  viventis ,  &  volatile  super  terram  suh  fir- 
mamento  c<xU  j  vel  ut  textus  hebraicus  exprimit, 


DI3SERTATI0  II.    CAP.  III. 

super  facie  firmamenti ,  tunc  novcnne  fi.rmamen' 
ti  nonnisi  aereuin  ,  &  sublunare  cceluin  intellige- 
re  potuit ,  in  quo  aves  volitaut ,  quas  etiam  ibi- 
dein  vers.  26.  &.  27.  vocr.ntur  volatiles  cceli ,  & 
Psalmo  CXLVl.  de  Deo  dicitur:  Qui  operit  cce- 
lum  nuhibus  ,  &  parat  terrcs  pluviam  .  Imo  etiam 
Matth.  XVI.  2.  &  5.  ccelum  vocatur  serenvm , 
ruhicundum,  triste  j  quibus  in  locis  certe  coeUnn 
sublunare  iutelligitur . 

55.  Cuin  ^^huv  di)p\ici  hoc  semn  firtnamentum 

in  sacris  litteris  accipiatur,  quasstio  exoritur  ,  quo 

sensu  dixerit  Moyses  ,    factum  esse    farmameutum 

in  medio  aquarum  ,    ut  dividerentur    aquae  ab  a- 

quis;  an  scilicet  id  intellexerit  de  ccelo  aereo  ,  & 

sublunari ,  an  vero  de  ccelo  astrifero  ,  &  sublimi . 

54.  S.  Thomas  I.  P.  qu.  68,  art.    i.  postquam 

varias  de  firmamento  sidereo  Ojjiniones  attulisset  , 

quin  tameu  aliud  certi  definiret,  ita  prosequitur  : 

,,  Potest  autem  &  alio  modo  intelligi ,  ut  per  fir- 

,,  mameutum  ,  quod  legitur  secunda  die  factum  , 

„   non  intelligatur  firmamentum  illud  ,  in  quo  fi» 

,,  Xcc  sunt  stellas  ,  sed  illa  pars  aeris  ,  in  qua  con- 

,5  densantur    uubes".    Rursus    art.  2.    quaerens , 

quomodo  aquae  sint  supra  firraamentum:  „  Si  au- 

„  tem  ,  inquit ,  per  firmamentum  intelligatnr  pars 

„  aeris  ,  in  qua  nubes  condensantur  ,    sic  aquas  , 

j5  quae  snnt  supra  firmamentuin  ,  suut  aquae  ,  quas 

,.  vaporabiliter    resolutae    supra    aliquam    partetn 

„  aeris  elevautur  ,  ex  quibus  pluvias  generanttir  "« 

53.   Atque  hanc  firmanienti    expositionem  idein 

S.  Doctor  a  S.  Augustino  commendatam  esse  ob- 

serv^at  .  Reipsa  S.  Pater  Lib.  II.  de  Gen,  ad  litt, 

c.  4'  opiniouem  cujusdain  refert ,    c|ui  laudabili- 

ter  conatus  est  deinoiistrare  ,  aquas  ,  qu^e  sunt  su- 

pra  firmameritum  ,  nou  esse  uisi  vajiores  aqueos , 

qui  in    nostra   atmospha;ra    attolluiitur ,    &  iia  ab 

aquis  ,  quas  super  terram  suut ,  dividantuv  :  ,,  Er-» 

5,  go  ex  aere  ,  qui  est  iuter  vaj>ores  humidos  ,  nn- 

„  de  superius  nubila  conglobautur  ,  &  maria  sub* 

5,  terfusa  ,    ostendere  ille  voluit  esse  ccelum  inter 

,,  acinam  ,    &    aciuam  .    Hauc    ergo    dilijientiam  , 


iqnam  ,  oc  aqi 
,,  concludit  Augustinus  ,  consideratioiiernque  lau- 
5,  de  digeissimam  judico  .  Quod  enim  dixit ,  ne- 
„  que  contra  fidem  est ,  &  in  promptu  positodo- 
„  cumeuto  credi  potest  "  .  Imo  cum  Scriptura  di- 
cat  ,  hoc  firmamentum  factum  esse  in  medio  a- 
quarum  ,  facile  inlelligitur  ,  illani  esse  cosli  par- 
tem  ,  quas  vapores  aqueos  nubibus  suspensos  ab 
aquis  iu  terra  positis  disceruit .  Unde  etiain  Hie- 
ronymus  epist.  6g.  ad  Oceanum  n.  6.  Inter  cce- 
lum  ,  &  terram  ,  inquit ,  medium  extruitur  fir- 
marnentum  . 

56.  Alia  etiam  praEsto  'sunl  sacrarum  Scriptu- 
rarimi  loca  ,  quibus  hasc  yzr777n.?7ze?if/ iutelligentia 
confirmatiir:  ut  cum  dicitur  Psalmo  CIII.  3.  Qui 
tegis  aquis  superiora  ejus  ,  nempe  coeli ,  &  sta- 
tiiu  subditur:  Qui  ponis  nubem  ascensum  tuum; 
qui  ambulas  super  pennas  ventorum  ;  ut  intelli- 
gamus  ,  iiomine  coeii  nou  designari  nisi  nubes  , 
ad  quas  congregaudas  venti  advocautur .  Item  Psal- 


mo  CXLVI.  8.  Qui  operit  ccelum  nuhif>us ,  & 
panit  terrce  pluvuvn  .  Jereinias  pariter  X.  2 5.  de 
jDeo  vero  dicitur:  ,,  Ad  vocem  siiain  dat  in.iltitu- 
„  diiiein  ai-jii:iriini  iii  cuelo  ,  dt  elevat  nebiilas  ab 
,,  extreinitatihiis  terrae  :  fiilgura  in  pluviain  facit 
„  &c.  Quce  repetuntur  c.ip.  LI.  j6.  Dante  eo  vo- 
„  cein  ,  uiiillijilicantur  arjuae  la  Ccielo ;  qui  leval 
„  luibes  ab  extreino  terrae ,  fulgiira  in  pluviam 
„  fecit  &c.  "  .  Quibus  testiinoniis  manifesle  oUea- 
ditur,  firmainenlum  ccbIi  ,  quo  aquoe  dividuatur 
ab  aqui» ,  ann  esse  ,  uisi  aeris  no^itri  su|)reinain. 
sujjerliciein  ,  ad  quam  vaj)ores  acjuei  ascenduiit , 
&  in  qua  rursiun  u\  aqiias  concrescuiit  ,  atque  iu 
])!uviain  deriduut . 

5;.  Neque  vero  liuic  interpretatioiii  obstat  vox 
JirmameiUi ,  quae  aliquid  soluluin  ,  &  durinn  si- 
gaifi<-are  videtur  ,  cujiismodi  certe  uoa  est  aer  i- 
ste  Luuae  stibjectus ,  quein  nns  pro  firinaiiieiito,, 
vel  saltein  pro  parte  firmameuti  accipiiniis .  Hinc 
Kliu  apnd  Job  XXXVHI.  18.  inquiebat  :  Ta  for- 
sitiin  cum  eo  jahricatus  e«  cuelos  ,  qui  soliiissi' 
mi  fjuasi  cere  jusi  sunt  ?  Etiam  LXX.  Interj)re- 
tes  vorem  liebraicain  "JS^^Y  Racliyab  verterimt 
eTtfi<ufiat ,  qnod  significat  corpus  solidum  . 

5.^.  Non  inquam  id  obest ;  non  eniin  semper 
vox  Jirrnare  iu  sacris  paginis  sigiiificat  duruin  , 
ac  solidum  efficere;  ut  cuin  a|)ud  Lucam  XVf. 
26.  dicebat  Lazarus  Epulciii :  Inter  nos  ,  &  ios 
chuo.i  luagnum  Jirrnalum  est ,  liihii  aliud  si- 
guiflcaie  volens ,  quam  iiiter  infernum  ,  &  si- 
uuin  Abraliae  spatium  immeusum  comtitutum , 
vel  extensum  esse .  Hiuc  S.  Jo.  Clirysostnmus 
Hom.  IL  ile  incomprfhmsihili  asserit ,  duhium  es- 
se  ,  &  iurertum  ,  au  caelum  sit  crj^itallus  dura- 
ta ,  an  densa  nuhes  ,  an  aer  corpulentus .  Vel 
fortasse  haec  firmitas  uon  ad  ccbH  ex|)au8innem  , 
fled  ad  diviuae  operatiouis  stabilitatem  referenda 
est ,  propter  intransgressihilem  terminum  supe- 
riorum  ,  C^  inferiorum  aquarurn  ,  ut  S.  Augu- 
stians  loquitur  Lib.  II.  de  Gen.  ad  litt.  rap.  10. 
Quamvis  euim  acjua;  contiuun  de  coelo  in  pluvias 
resnlutae  decidant  ,  magna  tamen  illarum  copia 
supra  firmameiiUun  reservatur.  Vel  Hemum  cuin 
S.  Tlioma  mox.  laud.  ,  illa  pars  coeli  ,  in  qua  coa- 
deiisautnr  nubes ,  dici  potest  Ji^mamenlum  pro- 
j)ter  spissitulinem  aeris  in  parte  illa  .  ISarn  qnod 
est  spissum  ,  '^soUlum,  dicitur  esse  corpus  fir- 
mum  ,  al  di^erentiam  corporis  mathematici  , 
ut  dicit  Basilius  Ilomil.  IJI.  in  Ilezcemeron  . 

5q.  Verba  autein  Kliti  apiid  Jobtun  e\  vi  tcx- 
ttis  liebraici  potius  levitatein  coBlormn  e.\j)licaiit  , 
qiiam  duritiem  ;  ea  proiade  ifa  vertit  Car.  Hou- 
bigant:  Ut  cjuasi  Jacies  <xris  loeves  essent ,  siuii- 


DE  OPERE  SECUNDAE  DIEI.  S^ 

litudiae  ducta  a  specnlis ,  qutn  olim  fiebant  cx 
aere  lar?vigato  ;  ut  sensus  sit ,  corpora  caelestia  tan- 
qiiain  in  sj)ecuIo  l^vissiino  uobis  rej^racseutari  . 
Dici  etiain  potest  firinaincntuin  a-Tipiiifjut ,  si  sti- 
mattir  vox  ista  non  pro  soliditatc,  sed  pro  stabili- 
tate ,  &  coiistautia ,  quain  Deus  loti  coBlestitim  cor- 
poriun  systemati  impertitui  est ,  qui  jue  in  per- 
])etna ,  &  immmabili  eortimdem  rerolutioue  aji* 
paret  (a)  .. 

Go»  Si  igitiir  nomine  firmamenti  iatelligalur  Ick 
cus  citiinus  ierrae  ,  in  quo  vapores  aqnei  condHn-. 
santur  iu  pluviam  ,  soluta  est  priina  ,  &  iecnnda 
diffieultas  de  firmamento ,  6t  de  divisione  aqia- 
ruin  ,  qu-j;  sunt  stij^ra  ctEluin,  ab  his,  quae  siiut 
infra  .  Ctim  enim  hxc  uostra  atmosphccra  deiisior 
sit  j)rnj)e  terram  ,  &  tenuior  evadat  ,  quo  inagis 
a  terra  attollitur  ,  facile  intelligitur  ,  qiiomodo  va- 
pores  aquei  rarefacti  ,  ac  sjiecifice  itviores  aere 
etfeofi  asceiidant  ad  certam  altitudiuem  ,  ibique  in 
niibes  coudeiisentur  ,  ac  demum  iu  gtittas  ,  ac  jjlu- 
vias  coucresraut  ,  qiiae  ad  terrain  foecundaadain 
utilissime  deciduiit ,  &  de  ccelo  decidere  dictiu- 
tur:  unde  iliud  dictnin  a  Job  de  Deo  cap.  XXVT. 
8.  Qui  li^at  aquai  in  nubihus  suis ,  ut  non  e- 
riunpant  pariter  deorsum  .  h,t  quando  aqua;  unn 
decidtiiit  ,  ccBlum  c/auvu^n  es-e  dicilur  ,  ul  5.  Lib. 
Reg.  VIII.  55.  qnod  uonnisi  de  caelo  snbluaari  in- 
telligi  pntest  .  Ab  iisdem  aqiiis  suj)er  verticein  no- 
strum  suspeusis  commiiuiler  repetitur  iuciindissi- 
mus  ille  color  capruleus  ,  quo  roeli  mirahiliter 
picti  ap|)areut :  &  sic  facile  inteHigitur  divisio  a- 
qiiaruin  suj)eriorum,  ex  quibus  uubes  ,  &  jjluviae 
conllaiitur  ,  atque  inferioriim,  quae  iu  mari ,  la- 
cubiis  ,  ik  fltiviis  invcniuntnr  . 

61.  Sed  dissimulari  aequit,  non  patiris  veteri- 
btis  Patribiis  visiim  fuisse  ,  aoinine  firinamenli  di- 
videnfis  aquas  ab  aqiiis  ccEluin  prnj)rie  dictuia 
significari  .  Qua  in  re  primo  nofat   .Angelicus  art. 

4.  uon  esse  uuam  omuiuiu  de  uumero  roslonim 
seuteutiam.  INain  aiiqui  posueruut  Ires  CtElns ,  pri- 
mum  totaliter  iuciduin  ,  qund  vocant  einpyreum  ; 
secuudum  totaliter  diaphanum  ,  qurKl  vocant  ciB- 
lum  aqiieuin  ,  &  crystallinum  ;  tertium  |)artim  dia- 
phauum  ,  &  j)artim  liiciduin  actu  ,  q  ind  vo/^ant 
caelum  sidereMin  ,  Alio  tameu  sensii  Ires  coelos  di- 
stiu.<it  Dainascenus  Lih.  II.  de  Ji  le  o-thol.  Cdj)if. 
6.  scilicet  pninum  aereuin  ,  alitid  sidereiim  ,  & 
terlitim  stiperiiis  ,  illnd  uempe,  quod  incolunt  hea- 
ti  spiritus   videutes  neuin  ,  &  ad  quo<i   raptus  ftiit 

5.  Pauiiis.  Alii  plures  rcBlns  distiii.xernnt ,  &  iii 
coeiis  i^lures  etiaiii -jiliasras;  qtias  veterum  O|)inio- 
ne<  nov<c  Philosophi«  %ystemata  everterunt  ,  for- 
tasse  &  ipsa  ab  aliis  postmodum  everteuda 


62. 


(a)  Coteri'm  negarl  neqnlt,  Innc  de  coplornm  .solidi- 
t.iiH  ,  &tirmit,iie  opin  oiiem  coinmnnein  [>fnc  tni>se  in 
PIiilo>o|>|)ii  H«;I»r.Tor!im  ,  «jiii  tres  cckIos  admitteb.mt  j 
siili^tn.ire  Mntim  ,  nnde  ros  ,  plnvia  ,  nix  ,  &  grdiidi- 
nci  deciJiint ;  siipreiniun  aiterum  ,  cui  astra  (juasi  coa- 


fisa  snnt  ,  Sc  snpra  qnod  Immpnssm  a'fii.Tnim  copiint 
posiiit  Dens  ,  qnilins  enin  ii.sMrn  fiiisse  vnl.int  ,  ijMan- 
(lo  .Tpus  dilnvii  .snhinersit  nniversim  lerrim  >  lertinm 
einpvreiim,  nbi  l)ei  m  ijestas  .i  >i.-atis  v'(|.-'Mr  ,  &  %d 
qiioj  b.  Faiiluui  rapuiin  fiiisse  nos  creJiinus . 


6o 


DISSERTATIO  II.    CAP.  III. 


62.  Qni  igitiir  noinine  firmainer.ti  cceluui  side- 

r^uin   iiitellexenmt ,  supra  illud  aqnas  esse  pcsue- 

ruiitj    sed  tunc  tertia  illa  expritur  qusstio  aduio- 

duin   implexa,  miales  ,    &  cujus  uaturas  siut  illc-e 

aquae  superiores.?  Origenes  ,  aliique,  cum  intelli- 

gere  non  possent  ,    quomodo  aquae  supra    ccelum 

exi-storeiit ,    eas  tropice    iuterpretcti    sunt  de.spiri- 

Jualibus  quibusdnm  substautiis  .  „  >,o;.inulli ,   iuquit 

„  S.  Augusliuus  Lib.  XI.    de   Ciy.  Dei    cap.  po, 

„  stremo,    putaverunt ,    aquarum  nomiiie  sigoifi. 

„  catos  quodam  modo  popiilns  Augelorum  ;  &  Uog 

„  esse  ,  quod  diclum.est:  Fiat  Jirmamentum  iur 

„  ter  aqiiam  ,    &  aquam  :    ut  supra  firmamen- 

„  tun>  Angeli   intelligantur  ,    infra  vero  veJ  aquas 

„  istae  visibiles,    vel   malorum  Augelorum  multi- 

5,  tudo,  vel  oninium  hominum  gentes  (a)  ",  Sed 

haec  seuteutia   cxmmuniter  a  sanctis  Patribus  reji- 

citur  ,    qui    aquas  in    sensu    proprio    accipiendas 

volunt ,  earumque  partem  supra  firniamentum  rei- 

psa    esse    juxta    litteraleni  Scripturje    seiisum  do- 

cent,  unde  etiam  David  dicit  Ps.  Cill.  .£'a-/e?ic/e77i 

CceluTn,  sicut  pellem  (  scilicet  per  fjrmamentum  )  , 

qui  tegis  aquis  superiora  ejus .  S.  Thomas  abso- 

lute  pronunciat,  illas  aquas  ess&  corporales .  Gon- 

trariam  vero  seutentiam  expiodnnt  S.  Kasilius  Hom. 

iJI.  in  Hexcemeron  ,  &  S.  Ejiiphanius  in  epistol. 

ad  Joannein  Episcopum  Jerosolymitanum  inter  Hie- 

Tonymianas  LL. 

65.  An  vexoiilfe  aquae,  quae  supra  cos-lumastri^ 
ferum  ^cse  dicuntur,  sint  aquaj  eJementares  ejusdem 
naturas  cum  nostris ,  haud  imiueritQ  dubitari ,  i- 
bidem  Angelicus  observat  j  juxta  ejiim  varias  de 
materia  calorum  opiniones ,  etiara  varia  esse  de- 
beret  illarum  aquarum  natura  .  Unde  in  art.  5. 
gd  i,.iqquit.:  ,,  Si  per  firmamentum  intelligalur 
„  coelum  sidercum  ,  aquae  superiores  noi)  sunt  e- 
3,  psdem  speciei  cum  iuferioribus  .  SiaiUemper 
„  firmamentum  iutelligatur  nubilosus  aer  ,  tunc 
„  utra-que  aquae.  sunt  ejusdem  specif  i  ,  &  depu- 
j,  tantur  tunc  duo  loca  aquis  nan  eadem  ratione  , 
„  sed.Iocus  superior  est  locus  generationis  aqua- 
„  rum  ,^  locus  autem.  infe.rior  e3t  locus  quietis. 
„  carujn  "  . 

64.  Jllud  tamen  observandum  est.,  v«teres  Pa- 
ires  ,,  qui  aquas  intra  cceli  orbes  repositas  esse 
censuenint,  hauc  hujus  divinap  providenti»  ratio- 
nem  at^erre ,  ut  scilic.et  Solis ,  aIiorum.que  side- 
lum  ferventiores  aestus  refrigerarejitur  .  l(a  S.  Ba^ 
siVni»   Hom,  11],.  m.Hex(xmeron  ,    &  S.  Anibro- 


{a>  (?i.ni«v,s  S.  Doc^or  land.  m  loco  nfhil  conlra. 
h.inc  <[„ornTMlarn  oi.inionera.pronnnciet  ,  irao- in.  Lib. 
AJU-  tor.fe.s.  cap.  i5.  eam  prohasse.  videatur,  in- 
q.nens  :  J>,,v,/  ali^  ac/u^  svper  hoc  firmavientum  ,  credo 
immortale.  ,  ©■  a  lerrena  corruptrone  secret^  .  Lamlent 
npmen  tmm  ,  laudent  te  superc^Iestes .  populi  Angeio- 
run  uor„nt;c.  8,  cap.  32,  T<,demus  ,  inqnit ,  firma- 
vjentum  C..I,  s:^.^nier  ..p^rUuales  a.^u.s  supenores  , 
Y  corpr.ales  n/enores  prnnarunn.  corpus  mumli .  Sed 
J}«c  postea  b.  Loctox  corrtxu  in  Lib.  iJ.  Retract.  cap. 


sius  illum  de  more  sequens :  „  Cum  ipsi  dicant, 
,,  inquit  in  Lib.ll,  Hexaemeron  cap.  5.  volvi  or- 
„  bem  cosli  stellis  ardentibus  reful^entein ,  nouue 
„  divina  providentia  necessano  prospexit ,  ut  in- 
,,  ira  orbem  cceli  ,  &  supra  orbein  reduudaret  pl* 
,,  qua  ,  quae  illa  ferventis  axis  inceudia  tempe- 
„   raret  '^  ? 

65.  Hanc  perditflcilem  de  aquarum  divisione 
qusestionem  ita  possumus  Augustini  verbis  con- 
cluuere  Lib.  IL  deGen.iul  lni.cap.5.:  ,,  Quo- 
,,  quo  modo  autem  ,  &  qualeslibet  aquas  ,  ibi  sint, 
,,  esse  eas  ibi  minime  dubitemus :  major  est  quip- 
,,  peScripttuas  luijus  auctoritas ,  quain  omnis  lui- 
,,  mani  ingeuii  capacitas  "  .  Et  cap.  9.  hoc  prae- 
clarum  nobis  praebet  ad  compescendam  curiosita- 
tem  monitum  .  „  Multi  ,  inquit  .,,  muhuin  dispu- 
„  tant  de  iis  rebus  ,  qua.w  ma|ore  priidentia  110- 
„  stri  auctorcs  omiseruiit  ,  ad  beatam  vjlain  non 
,,  profuturas  di^^centibus  ,  &  occup  .ntes  ,  quod  pe- 
,,  |us  est ,  multum  pretiosa  ,  &  rebus  salubribuj 
„  impeudejida  temporum  spatia  "  .  Ceterum  de 
aquis  super  firmainentriin  existentihus  intelligun- 
lur  illa  verba  Geu.  VII.    11.     Rupti  sunt    omnes 

fontes  ahyssi  ?7iagnce  ,  &  cataractoe  c<xli  aper- 
t(je  5U72t..Tum  illa  Psalmi  GXLVHI.  4«  Jquoe  o- 
mries ,  quce  super  ccelos  sunt ,  laudent  nornen 
Domini ,  &  Dan.  III.  60.  Benediciie  aquos  o- 
mnes ,  quce  super  ccelos  sunt ,  Domino , 

66.  Antequam  vero  hoc  caput  claudatur  ,  duae 
alias  quassliones  breviter  enucleandae  sunt .  Prima 
est  ,  cur  Moyses  nullam  aeris  meutiouem  iu  ope- 
re  secundas  diei  fecerit ;  cum  taiueu ,  ut  hactenus 
disseruimus ,  sin  minus  undequaque  certum,  ad- 
modum  tamen  probabile  sit ,  nomine  firmamenti , 
quo  dividuntur  aquae  superiores  ab  inferioribtis  , 
venire  nostram  atmosphaeram  ,  sive  aerem  nubi- 
losum  ,  quo  aquae  rarefactae  coutinentur  ,  &  su- 
speiiduntur  ? 

67.  Respond.  Sanct.  Thom.  art.  5.  his  verbis : 
,,  Consideranduin  est  ,  quod  Moyses  rudi  populo 
,,  loquebutur  ,  cujus  imbeciliitati  cojidescendens , 
,,  illa  solum  ei  proposuit  ,  quas  manifeste  sensui 
„  a]iparent  .  Omnes  autem  quautumcumque  ru- 
„  des,.terram,  &  aquaui  esse  coi|X)ra  sensu  de- 
„  prehendunt  .     Aer  auleni  ivDn    percipitur   ab  0« 

5,  nujibus  essc  corpus,  intautum  quod  etiam  qui- 
,,  dam  Philosophi  aerem  dixcrunt  nihil  esse,  ple- 
,,  num  aere  vacuum  nnminantes  .  Et  ideo  Mny- 
„  ses    de    aqua ,     &    terra    mentionem    facit    ex- 

„  pres- 

6.  inqiuVns  ;  Qi:od  dixi  firmamentum  /dCum  inter  spi- 
rituales-  aquas  supenores  ,  .  O"  Corpqrales  ir/eriores ., 
non.  satis  considerate  dictum  est  s  res  autem  in  ahdito 
est  valde.  Fiut  lia>c  sententia  Ong^nis  dainnata  in  V. 
Synodo  can.  6.  Si  quis  dicit  aelt.m  ,  solem  ,  Ivnam  , 
CT  sleliasj  ©~  aqucs  i  (jux  supra  cccJos  sunt  ,  animatas 
quasdum  esse  ,  Z^  rationales  virtwes  ,  anathema  sit  . 
Sed  de  liac  damuatioae  aliqua  inferius  notanda  erunt 
n.  II.5. 


DE  OPERE  SECUNDAE  DIEI. 


6« 


y,  pressam  ;  aerem  autem  non  expresse  iiominat , 
„  ne  rtidibiis  qiioddam  igiiotiiin  propoijeret .  Ut 
„  tanieii  c.ipacibiis  veritatein  eK|)riineret ,  dat  lo- 
„  ciiiu  iiil«'llit;endi  aerem ,  significan»,  ipsuin  qua- 
„  »1  aquae  adnexiim  ,  cmn  dicit  ,  quod  tenebroi 
„  erant  super  Jacietn  ahyssi;  per  quod  datiir  in- 
„  telligi  ,  su|)er  faciein  aqune  esse  aliquod  corpus 
„  diapliaiiuin  ,  quod  e^t  subjeotuin  lucis  ,  &  te- 
,,  iiebiaruin  "  .  Aliqui  eliain  aeris  me.itioiiein  Ta- 
otain  fuisse  putant  iis  verbis :  Spiritus  Dec  Je- 
rehixtur  super  aquas  i  noinine  eniin  spiiitus  vcn- 
tuin  inlelligunt,  quod  noa  est  insoleu»  in  sacria 
litteris .  Vid.  jupra  n.   28. 

68.  Altera  quoestio  est ,  ciir  Moyses  inter  res  a 
Deo  creutas  iion  adnumeraverit  aquas  ?  Et  quidein 
S.  August.  in  Lib.  de  hveresihus  iium.  75.  hasre- 
«im  meinorat  ,  c/uce  dicit ,  aqua>h  non  a  Deo 
creatam  ,  sed  ei  semper  Juisse  coceternam  .  Sed 
nilul  ab-urdiiis  fingi  potest  .  Prinio  eniin  cuin 
IVloys(s  dicit :  Jn  princtpio  creavit  Deus  ccelutn  , 
C?*  terratn  ,  liis  duobus  noniinibus  oninia  ,  quae 
in  caelo,  &  terra  coinprehenduiitnr ,  summatim 
coinplexus  est  .  Deiiide  ,  quando  dixit :  Tenehrce 
erant  super  Jaciem  ahjssi ,  &  Spiruus  Dei  Je- 
rebatur  super  ac/uas  ,  satis  iudicavit  ,  aquas  si- 
)Hul  cuin  terra  inani,  &  vacua  esse  creatas .  De- 
inum  ad  omnem  lilem  finiendam  prcEsto  sunt  ea 
▼erha  Psalmi  LXXXVIiJ.  Tui  junt  cceli^  &  tua 
est  terra  ,  orbem  terrarurn  ,  Cb*  plenitudinem  e- 
jus  tu  Jundasti :  aquilonem  ,  ^  mare  tu  creasti^ 

69.  Postremo  breviler  notaiiduin  ,  in  hebraso 
fbute  ,  qufmadmodiim  etiam  in  versionibus  Aqui- 
Ix  ,  Syininachi  ,  Theodolionis  ,  atque  ia  nostra 
Vulgala  ,  operi  secuudas  diei  adjeclam  non  esse 
iilam  clausutam  :  Et  yidit  Deus  ,  quod  esset  ho- 
num ,  quas  additur  operibus  aliarum  dierum  j 
quainvis  apud  LXX.  Inlerpretes  legatur  ,  quos  se- 
cuti  sunt  Hasilius  5  Ambrosius  ,  Clirysostomus,  & 
j\ugust.  Hu;u8  omissionis  variae  allegantur  ratio- 
lies :  sed  illa  fortasse  verisiinilior  ,  quod  oj)us  se- 
cundae  diei  non  absolvatur  ,  nisi  sequentibus  ver- 
bis  :  „  Dixil  vero  Deus  :  congregentur  aqii?e  ,  quas 
„  sub  cobIo  sunt ,  in  locuin  umiin  ,  &.  appareat 
„  arida  ,  &  factuin  est  ita  .  Et  vocavit  Deus  ari- 
„  dain  lerrain  ,  congregationesque  aquaruin  ap- 
„  pellavit  inaria  ;  &  vidit  Detis  ,  quod  esset  bo- 
„  ntim  "  .  QuainobreiD  opus  diei  tertiae  a  verbis 
snbsequentibus  inchoanduin  erit  :  Et  ait :  germi- 
net  terra  &c.  qiiod  opus  concluditur  solita  claii- 
sula  :  Et  vidit  Deus  &c.  qua?  bis  |X)8ila  esset  iti 
teitia  die  ,  Hanc  ratiouem  uiia  cuin  nonnullis  a- 
Ijis  al^ert  etiain  S.  Tli.  \.  P.  q.  74.  art.  5.  ad  3. 
iibi  hacc  habet:  ,,  Tn  opere  secundac  diei  non  po- 
,,  nitur  Vi  iit  Deus  ,  qnod  esset  houum  ,  quia  o- 
„  pus  distiurtioiiis  aquaniin  tunc  inchoatur,  &  ia 
„  lertia  die  perfioittir  .  Unde  quod  ponitur  in  ter- 
„  ti.i  die,  releitur  etiain  ad  secundain.  Vel  quia 
„  distinclio,  quae  poniliir  seriiiidi  die  ,  est  de  his, 
„  qiiae  urm  suut  inaniiebta  populn ,  ideo  hu|usino- 
„  di  appiobattoiie  Scriptura  uou  utitur .   Vel  ite- 


„  nnn   propter  hoc ,    qnod  firmamentum    siinpli- 

,,  citer  iiitelligitur  aer  imbilonis  ,    qui  non  e-.t  de 

j,  partibus    permainMitibiis     in    universo ,     seu    de 

,,  parlibui  principalibus  inundi  "  . 

CAPUT  IV. 

De  opere  lertiae  diei , 

70.\J[uod  mox  diximus  post  Hebraeum  ALen-- 
Hezra  in  Coininent.  iiomiiillos|.iH  alii>s  Interpre- 
tes,  in  opere  sccundae  diei  includi  etiain  ron^re- 
gationem  aquarum  in  locuin  iiniiin  ,  |)iobabile  (pii- 
dein  est ,  nou  autem  luidecpiaque  cerluiii.  INoii 
desunt  enim  inulti  Patres  ,  ik.  nobiles  Interpretes, 
qui  diei  tertiae  dirplex  as-<ignant  Dei  opus ,  qiio- 
rum  primuin  fuit  aquas  congregare  iii  uiuim  lo- 
cum  ;  alterum  terrain  fcjecuiidare,  iit  genninaret 
herbam  vireniem  &c.  &  propterea  etiam  dupli- 
cein  illain  benedictionem :  Vidit  Deus  ,  quod  es- 
set  honum  ,  operi  tertiae  diei  couvmire  putant . 
Sed  lijEC  non  niagni  momenti  esse  videntur ;  quaiii- 
vis  aliqui  inagnum  e«se  piaculuin  asserant,  verba 
IVIoy^is  vel  tantilluin  transferre  ,  aut  dividere. 

71.  Primam  parteiii  opcris  Moyse*  his  verbis 
describit:  ,,  Dixit  veroDeus:  Congregeutur  aqiiae, 
„  quae  sub  cqeIo  sunt  ,  in  locum  unum  ,  &  ap- 
,,  pareat  arida,  &  faclum  est  ita:  &  vocavit  Deiis 
„  aridain  terram  ,  congregciiionosque  acpiaruin  m- 
„  pellavit  niaria  "  .  Observat  autem  S.  Thoma» 
qu.  69,,  art.  I.,  convenienter  textia  die  fuisse 
congregatas  aquas  .  Formatio  enim  jiupremi  cor- 
poris  ,  nempe  cceli,  facta  est  prima  die  pf-r  crea- 
tionem  Iticis  ,  e|usqne  divisioiiem  a  tembris,  & 
per  hanc  forinationeui  facta  fuit  distinctio  teinpo- 
ris,  noctis  scilicet ,  &  diei  .  Secunda  vero  die  for- 
matuin  fuit  medium  corpus  ,  scilicet  aqua  ,  quae 
per  firmainentum  accepit  quanidain  di->tiiictiouem, 
&  ordiiicm  .  Tertia  demuin  die  formatuni  est  uU 
tiniuin  corpus  ,  scilicet  terra  ,  quaR  diseooperta  est 
aquis  ,  (juanim  aliquae  supra  firinanitntiim  collo- 
CAtae  jaui  erant,  aliae  vero  in  certa  qnaedam  spa- 
tia  detrtisae  ,  uude  illis  exire  prohibituin  fuit.  Quis 
coiiclusit  ostiis  rnare  ?  dicebat  Deus  Job  XXXVllI, 
8.  &  seq,  ...  Circumdedi  ilbid  termmis  meis ,  Cb" 
posui  vectem ,  ^  ostia  .  Et  dixi :  usque  huc  ce- 
nies ,  &  non  procedes  amplius  ,  &  conjnnges 
tumentes  Jiuctus  tuos .  Atque  i«a  a  divina  poten- 
tia  elemenluin  ,  quod  ceteris  ferocius  est ,  domi- 
tuin  fiiit :  uiide  recte  nos  Deus  ore  Prophetae  Je- 
reiniae  V,  22.  ita  redarguebat :  Afe  ergo  non  ti- 
mehitis  ...  qui  pomi  arenam  terminum  mari  , 
prceceptum  sempiternum  ,    quod  non  prceterihit  ? 

"ji.  Hic  vero  ditficiiltates  aliquae  occurrunt  bre- 
viter  dissolveiidae .  Priina  est  de  loco ,  in  quein 
aquae  congregalae  suat  .  Si  enim  prius  tota  terra 
erat  aqiiis  cooperta  ,  ac  propterea  invisibilis,  niil- 
lus  apparet  locui  tain  ampltis  ,  quo  taata  aqiia- 
ruin  ropia  coiitineri   posset . 

75.  S.  Thomas    varia»    atFert  ad   hauc    diluea- 

dam 


6i 


DISSERTATIO  11.    CAP.  IV. 


dam  difficnltatem  Sanct.  Palrum  responsioaes ;  sed 
diias  snnt  inagis  opporliuiaj .  Prinia  est,  quod  ra- 
rior  aqua,  veluti  nebula ,  terram  tegehat,  quoe 
congregatione  densata  est .  Alia ,  quod  terra  po^ 
tuit  aliquas  partes  proehere  concavas  ,  quibus  con- 
Jluentes  aquce  reciperentur;  scilicet  elevatis  mon- 
tihus  altissimis  immensum  oceani  aquis  recipieu- 
dis  receptaculum  parari  potuit  (<x)  . 

74.  Altera  ditKcultas  est  iii  illis  verbis  in  lo- 
cum  unum  :  cum  tamen  plura  sint  maria,  &  prae- 
ter  maria  siut  stagna  ,  lacus  ,  &  flumina  . 

75.  Resp.  omiiia  maria  inter  se  communicare , 
unde  proprie  loquendo  nonnisi  unum  mare  consti- 
tuunt .  Dubitatum  aliquando  fuit  de  solo  mari  Ca- 
spio ,  quod  ab  oinnibus  aliis  separatum  videtur . 
Diligentioribus  tamen  institulis  observationibus  pro- 
babiliter  coijclusum  fuit,  ipsum  cun;-Oceano,  vel 
cum  Pouto  Euxino,  aut  cuni  sinu  Persico  suJjter- 
raneis  liiatibus  comiiiuari  .  Ita  ctiam  lacus  ,  *  flu- 
niitia  tandem  cum  mari  conjungantur  .  Sed  ue  in- 
Certas  huic  ojnnium  aquarum  per  subterraneos  ca- 
nales  communicationi  ,  quam  nonnu.lli  recentiores 
Philosophi  aperte  negant ,  innitaumr ,  Angelicns 
prasterea.  bene  notavit ,  dici  unuin  locum  ,  \,  non 
„  simpliciter  ,  sed  per  comparationem  ad  locum 
„  terras  siccae  ,  ut  sit  sensus;  Congregentur  aquoe 
;,  in  xinum  locum  ,  idest  seorsum  a  terra  sicca  . 
5,  Nam  ad  designaudam  pluralitatem  locorum  a- 
,,  quaj  subdit:  Congregaiiones  aquarum  appel- 
5,  lavit  maria  ,  "  Ita  igitur  exponendus  est  sacer 
textus:  Con gregentur  aqux  in  locum  unum :  nem- 
pe  distributii-e  qu<Telibet  in  suum  locum  ,  seu  re- 
ceptaculum  illis  pr?cparatum,  ut  necessaria  terras 
portio  sicca  relinquatur  pro  liomiue  aliisque  ani- 
lualibus  terrestribus  , 

76-  Notandum  est  etiam  ,  in  sacris  Lifteris  quas- 
cnmque  aquarum  collectiones  maria  improprie  a- 
lujnando  appellari  ,  ut  mare  Galilece ,  mare  Ti- 
beruidis  &c,  qu«  merae  paludes  erant ,  aut  lacus 
non  admodum  luti  .  Idipsum  ia  usu  fuisse  ad  pro- 
fawos  etiam  scriptores  ,  solita  sua  eruditione  osten- 
djt  Alexius  Synnn.  Mazochius  iu  Spicilegio  Bi- 
oUco  ad  huuc  locum  , 

(a)  S.  Aiigiiitinns  Lib..  I.  contra  Jd.-srscrium  te^is 
<?  Prophetarum  c.  i3.  Toin.  Vlll.  hauc  ip.sam  oJne- 
cuonein  nb  irn|)eritisi,imo  homine  sibi  fact"am  prono- 
Bit,  tnnqMain  non  recte  di.  t  irn  sit  :  Conp-rt^gentur  a- 
*}UA  in  Congregationem  iinam  ,  &  appareat  arida  ;  eo 
tjnod  atfiiis  omnia  teDelwntnr  .  .,  Re.-pondet  antem  i- 
3,  psrm  ignorare  ,  tjiitmafJinodnm  aqna  in  aereos  va- 
3,  lor.-.',  len.iata  rarescat  ,  &  nebnlosa  cali^ine  muhiim 
3,  occnpet  spatii,  exiguiim  vero ,  si  congregata  den- 
3,  setnr,  nec  jam  levis  irojitet  ^  sed  gravis  fiiiitet.  Q.iid 
3,  ergo  mirnm,  si  rara  terrain  te.xerat  ,  spissata  nti- 
3,  davu?  Qnid  si  etiam  divino  nntn  in  m.igno.s  sinns 
3,  terriT  snbsedit ,  ati(„e  ita  qnid,,,,;,!  Datnr*  Immid.e 
,,  per  totnm  ejns  ambiti.m  iacebat  ,  in  partes  conca- 
3,  vas  conM.-ens,  recessit  a  ceteris  ,  &  q.iod  operie- 
„  l)at,  aper.Mt,  congregata  in  bnmibora  succiimben- 
„  tia,  p.a  inare  iniertlneret  ,  Sc  circ.n.flueret ,  alu.ie 
;j  aUiora  deserens ,  qua  orbis  emineret  }  « 


77.  Tertia  dilficnltas  crltur  ex  his  verblst  Vo* 
cavit  Deus  aridam  terram:  hoceuim  nomine  ler- 
ra  vocata  jam  fuerat:.  In  principio  creavit  Deus 
ccelum  &  terram  . 

78.  Resp. ,  vocatam  fuisse  terram  illain  par- 
tem  ,  qUcTc  erat  discooperta  aquis ,  prout  distingui- 
tur  contra  mare  ;  naiu  conmuini  nomine  potest  ap- 
pellari  terra  etiam  ,  quae  aquis  submersa  estj  non 
auteia  pecidiari  vocatione  ,  quemadmodum  hic  ap- 
pellata  est  . 

79.  C^terum  non  iuutiliter  haec  terra  ,  quas  a- 
quis  expulsis  apparuit ,  dicta  est  arida ;  ut  scili- 
cet  i:neiligereimis ,  omnia  ea  ,  quas  postea  iu  ea- 
dem  terra  ad  nostram  utilitatem  creata  fuere,  uon  , 
iit  male  aliqui  philosophantur ,  a  nativa  terrae  vir- 
tute  ,  quae  in  se  nulla  erat  ,  sed  ab  infinita  Dei 
bonitate  fuisse  nostro  usui  producta,  Pulchra  ad- 
modttm  sunt  ea  S.  Jo.  Clirysostomi  verba  Hom. 
I.  T..  V.  Edit.  Savill.  ,,  Comuumis  mensa  ,  & 
,,  patria  ,  nutrix,  &  parcns  est  omnium  terra  ,  & 
,,  civitas,  &  commuue  sepulcruin.  iNam  &  cor- 
,,  pora  uostra  suut  ex  ij)sa  ,  itidemque  corporibus 
,,  nostris  alimenta  suppeditantur  .  In  eadem  habi- 
,,  tanms ,  &  degimus  ,  ac  post  mortem  iterum  re- 
,,  ceptus  ad  illam  patet .  Igitur  ue  forfe  comino- 
„  ditatis  ,  quae  ex  illa  capitur,  ueres-iitas  eliice- 
„  ret ,  ut  illam  praeter  meritum  admirare  ,  ac  be- 
,,  ueficiorum  multitudo  ad  impietatem  te  dejice- 
,,  ret^  eam  tibi  d^monstrat,  antequam  esses  ,  iu- 
„  firinam  ,  &  inconditam  "  .. 

80.  S.  autem  Ambrosius  Lib.  III.  Hexaeme" 
ron  c.  6.  eos  acute  refellit ,  qui  terras  germinan- 
di  virtutein  a  sole  communicari  dicebaut  ,  ar  pro- 
pterea  divinos  honores  Soli  tribuebaut .  „  Audi, 
5,  inquit ,  Deum  velut  hanc  vocem  emittentem  : 
,,  conticescat  ineptus  serino  hominuin  ...  facfssat 
„  vana  opiuio  ..  Antequam  solis  iiat  luminare,  her- 
„  ba  uascatur :  autiquior  ejn.s  sit  pra?rng,itiva , 
,,  quam  solis .  iNe  error  homiuum  convalescat , 
,,  germinet  prius  terra  ,  quam  fotus  solis  accipiat» 
„  Sciant  omnes  ,  solein  auctorem  non  esse  nasceu- 
,,  tium  .  Dei  clementia  terram  relaxat  .  Dei  in- 
5,  dulgentia  prorumpere    facit  fructus  .     Quomodo 

sol 

Connti  snnt  non  panci  nostr«  aptatis  PbHo.sophi  diU- 
gentius  inquirere,  (((..Tnam  sit  proportio  inter  atf^ias, 
q.iae  iininensam  quonaininoJo  partein  Eiipfcrliciei  telJii- 
ris  cooperiebant ,  &  illam  ejusdem  telliiri»  partein  , 
qiuT  ab  aaiiis  deserta  appaniit  amla  3  nt  inde  postea 
determinaretur ,  quot  ,  &  ({'iinta  receptacnla  necessa- 
ria  r.ierint,  ut  aqua»  in  .in-.m  locutn  congregarentur  . 
Sed  priiter((ua\nqiiod  oinnes  buj">inodi  calciili  incer-. 
tis.simi  siint ,  nilvil  etiam  prosunt  ad  confirinandam  , 
vel  iJltistranilani  veritatein  nirrationis  Mosdicae  ■  Dixit 
Deiis  :  concregentur  aipix  in  Incutn  unurn  ,  C^  appareat 
arida  ;  C  Jactum  est  ita  ;  qMoJ  ociilis  ipsis  nostris 
videinus  • 

Est  etiam  vPDtilata  illa  ratio  ,  qna  nonnulli  Patres 
iisi  suut  ,  vidflicet  mare  esse  altius  terra  ,  divino((ue 
prapceplo  (ohiberi,  ne  eam  op(°rIat  .  Sed  baec  quaestio 
ad  F  hilosophiam  potiiis  amandanda  videtur . 


„  sol  vlvcndi  usnrn  ministrit  orlunJis,  quan<lo  il- 
„  la  priiis  (liviMae  operalionis  viviricalioiie  siint  e- 
„  dita  ,  quain  sol  iii  lios  viveDcli  iisiis  veniret? 
^  Junior  cst  herbis ,  jiniior  fueuo  (a)  .  ". 

8i.  Aliqna  etiam  (lilii-Hillas  iii  eo  esse  potest , 
qiiod  locui  naturalis  aqua;  iion  videlur  esse  subtus 
terram  ,  vel  intra  visccra  terrae  ,  sed  super  ter- 
jram  ,  cinTi  aqiia  sit  spfciiice  levior ,  quain  terra  . 
Verum  beuo  obscrvavit  S.  Thoinas  iii  hoc  art.  ad 
4.  qtioil  propter  necessitiitem  Jinis  ^  ut  scilicet  a- 
nirnalia  ^  &_  phmtoe  esseiit  super  terrarn^  opof- 
tuit ,  quod  nliqini  pars  terrce  esset  discooperta 
aquis  .  Alihi  (  T.  J.  Diss.  I.  in  not.  ad  n.  100.  ) 
pulcherriinum  S,  Aihanasii  locum  attulimus,  qui 
|n  Orat.  contra  Genles  w.^S-j.  ,  ex  hoc  ipso,  quod 
elementa  non  proprimn  orcupent  locuin ,  sed  con- 
tra  iiaturalein  siiain  inclinalionem  invicein  perniix- 
ta  Nint ,  recle  infert ,  agnosci  debere  uiuim  Doini' 
num  ^  qui  illa  una  congreg.:',  it  ^  coiutrinzU ,  & 
Concdiavit  (Ji)  • 

82.  Jam  vero  panca  addamus  de  altera  parte 
Operis  tertiae  diei  ,  quain  Moyses  liij  verbis  ex- 
pressit :  „  Et  ait :  gerininet  terra  lierbam  viren- 
j,  tem  ,  &  facientem  seineii ,  &  lignuin  pomiferum 
,,  faciens  fructmn  juxta  geiuis  suum  ,  cujus  se- 
,,  mfii  in  seinetipso  sit  supcr  terram  .  Et  factiun 
,,  est  ita  .  Et  protulit  terra  herbam  virentem  ,  & 
„  fAcieutein  semeu  jnxfa  geiuis  suiun  ,  lignumque 
,,  facieiis  fructiim  ,  &  habens  unumquodque  se- 
,,  mentein  secundum  specicm  snam  .  E.  viditDeus, 
„  quod  esset  bonuin  .  Et  factum  est  vespeie  & 
„  inane  dies  tertius  "  . 

83.  S.  Th.  breviter  agit  de  liac  secunda  parte 
operis  terti«  diei  in  art.  2.  iibi  suo  inore  notat , 
diversam  esse  opinionem  S.  Augustini  ab  aliis . 
,,  Alii  eniin  expositores  dicunt ,  quod  planta?  pro- 
„  ductas  sunt  actii  in  suis  speciebus  hac  teriia 
,,  die  ,  secundum  quod  superficies  litierae  sonat . 
„  Augusliinis  antein  (  Lib.  V.  de  Gen,  ad  Litt, 
„  c.  5.  &  Lib.  Vill.  c.  5.  )  dicit,  qiiod  causa- 
„  lileT  tunc  dictum  est ,  produxisse  terram  her- 
„  bam  ,  &  lii^num  ,  idest  producendi  accepisse 
„  virtutem  .  Et  hoc  quidem  confirmat  auctoritate 
„  Scripttirae  ;  dicitqr  enim  Gen.  II.  4«  ^stce  sunt 
„  generationes  cceli  ,  &  terrce  ,  qu.indo  creatce 
j,  sunt    in    die ,    quo  Jecit  Dominus  Deus    cce^ 


DE  CPERE  TERTIAE  DIEI.  65 

„  luni ,  C>  terram  ,  Q^  omne  virgultum  agri , 
„  antequatn  oriretur  in  terra ,  omnemque  her~ 
„  Ihit/i  regionis ,  priusquam  germinaret .  Aute 
„  ergo  quam  orirentuf  super  terram,  factaj  suiit 
„  causaliter  in  terra  "  , 

84.  „  Confirmalur  autem  hoc  ,  subdlt  Angeli- 
„  cus,  etiam  ratione  ;  quia  in  illis  primis  diebuj 
„  coiidiilit  Deus  creaturam  ortgmalucr ,  vel  cau- 
„  saUter  j  a  quo  opere  postnioduin  roquievit,  qui 
,,  tamen  postmoduui  secundum  adininiilrationeiu 
„  rerum  coiiditarum  per  opiis  prfipajj.itionis  usi|ue 
„  inodo  operatur  .  Pieducfre  autem  planlas  ex  ler- 
„  ra  ad  opus  propagalionis  pertinet :  non  ergo  iu 
„  terlia  die  proJucta:  sunt  plania;  in  actu ,  sed 
„  cauuiiiler  tantum  ". 

85.  Ita  exposita,  &  confirmata  S.  Augustiui  0- 
piniorie,    prosequitur  S.  Doctor :     „  Quainvis   se- 


cundum  alioj  dici  possit ,  quod  priina  institutio 
„  specieruin  ad  opera  sex  dieruin  pertinet:  sed 
,,  qaod  ex  speciebiis  priino  instilutis  generatio  si- 
„  miliuin  in  specie  procedat ,  hoc  jam  perlineC 
„  ad  rerum  adiniiiistralioiiem  .  Et  hoc  est  ,  quod 
„  Scriptura  dicit :  Antequam  oriretur  super  ter- 
„  ram  ,  iel  antequam  germinaret ;  idest  aute- 
„  quam  ex  siinilibus  siuiiiia  producercntur ,  sicut 
„  iiunc  naturaliter  fieri  videbimus  secuiidum  viin 
„  seminaiionis .  Uiide  signanter  Scriptura  dicit: 
„  Gerininet  terra  herbam  virentem  ,  &  facien- 
,,  tem  semen  ;  quia  scilicet  sunt  productae  per- 
,,  fectae  species  plantaruin  ,  ex  qiiibus  seinina  a- 
„  liarum  orirentur  .  Nec  refert ,  ubinain  habeant 
„  vim  seminativam,  utrum  sr.ilicet  ia  radice,  vel 
„  in  stipiie  ,   vel  in  fructu  "  . 

86.  InefFabilis  sapieulia  Dei  inaxiinfl  oculis  no- 
stris  sese  ofFert  in  opere  tertiac  diei  ;  tanta  enim  , 
ac  plane  incredibilis  herbarum  ,  plantarumque  co- 
pia  ,  varietas,  ac  pulchritudo,  tantaflorum,  fru- 
ctunmque  suavitas ,  atque  utilitas  ,  tanta  iu  isto- 
ruin  omiiium  reproductione  nunquam  interrupta 
naturae  constantia  ,  nonnisi  a  Deo  sapieuiissiino , 
ac  beneficeiitissimo  oriri  potuit ,  ut  iutolerabilis 
plane  sit  illoruin  furiosa  amentia ,  qui  cum  deli- 
ro  Lucretio  haec  omnia  fortuito  particularum  con- 
cursui  tribuere  non  verentur  .  Sane  luilla  unqnam 
hominum  industria  imitari  potuit  infinilam  iilam 
solius  coloris  viridis  varietatem  ,  qua  Deus  omiiei 


(a)  Eiiam  Lib.  I.  c.ip.  7.  e.iindem  c.msam  reddit , 
Cnr  non  omni.i  .siiniil  .i  l)eo  lact.i  fiierint  ,  in^fniens  : 
„  Forlasse  dicmt  :  C'ir  enun  Dens ,  siciit  di.xit  ,  8c 
,,  f.icta  siint ,  non  sim-il  ornitns  tongnios  .lisnrgenti- 
„  biis  dcn.ivjt  elementis  :  «('i.isi  nnn  potiierit  c^Iiim 
ii  insignilnni  stellis ,  snhito  iii  cre.iiiim  est ,  refiilge- 
„  re ,  &  floribiis  ,  ac  fr'i' tibiis  tirr.i  vesliri?  rotiiit 
j)  nii(|Me;  std  iilec  priino  f.icta  •  po.-.tea  coiniiosita  (!e- 
„  claraninr ,  ne  vere  increaM  ,  &  sine  principio  cre- 
„  ilereniiip,  si  spfcies  rervm  ,  velnt  ingtner.u*  ab  i- 
„  nitio,  non  postea  aJdit;R  viderentiir.  InC(ivip'>sifa 
„  terra  legimr ,  &  iisdem  a  FIulo5io|ilii.s  apternitatis  , 
„  fpiiIiMs  Deiis  ,  privileojjs  honor.itnr  j  (piid  dicerent  , 
„  si  ah  initio  ejns  pnlchritndo  veroa»s«t?  Deinersa  a- 


,,  qiiis  describitiir  ,  velnt  cnidam  principlonim  siKsriim 

„  addirta  n.mrr.igio  ,    &  adlnic  a  nonniillis    facta  non 

„  creditiiFi  rjiiid  si  dccorem  priino?en-'  im  vindicaret  "? 
{h)  Hoc  vidit,    Sc  notavit    etiam  StraJio  Lib.  X\  III. 
Ceosruphi.e  in'(iiiens  :    „  C;iin  circum  teriam  sit  ^iiiis 

,,  a((ii;c   natiir.ilis,    Iiomo  antem  non   sit  aniinal  a((iia- 

,,  ticiim  ,  sed  partim   lcrrrestre,  pariim  apreuiii ,  mnl- 

„  ti.'.((iie  p.irtilxis   Iiicis  c.ipax  ,     fecil   prnvuientia   miil- 

,,  tns  in  tefra  e.itaniias  ,  dcpressioneycjne  j  ui  lia»  qni- 

,,  dem  recij)erent  aq-inm,   aiit   pl11rin1.11..  rjus   partem  , 

,,  (pi.i  occiliarL-ttir,  qiiod  siib  e.i  est  lerr^  ,    per  iil.i.^ 

„  vcrn  attolleret  e  terra  ,  ac  siib  se  a((iias  occi-It.iret , 

,,  nisi  ((Miteniis  e«  ipsv  Iiiimdno  generi ,  &  h<\pp  Imic 

„  inserviunt,  animalibiis  j  plaiitisi^iie  esseui  uiui  "., 


^4 


DISSERTATIO  TI.    OAP.  IV. 


Iierbas  cmniaqne  arbormn  folia  distinxit ,  nt  tot 
plaiie  unius  coloris  species  appareant ,  quot  lier- 
bae  ,  &  foiia  sunt :  quaeque  ipsa  suuni  viridem  co- 
lorem  ter  mutare-soleDt,  ut  alius  appareat  in  priii- 
cipio  veris  ,  alius  iii  aestate  ,  &  alius  iii  autumno, 
cum  tamen  semper  viridis  sit .  Quid  autem  dicaia 
de  seminibus  ad  omnia  vegetabiUum  genera  per- 
petuo  conservanda  destinatis  ?  Quovuin  tantuiu  est 
artificium  ,  ut  plantarum  Anatoinici  non  satis  as- 
sequi  possint ,  &.  perfecte  distinguere  minutissimas 
illas  partes  ,  quae  ad  planta;  generationem  evolvi, 
atque  expUcari  debent  .  Tandem  providentissiinus 
naturas  artifex  omuia  vegetabilium  genera  ita  di- 
stribuit ,  ut  quse  omnibus  necessaria  erat ,  ubique 
praesto  esseut ,  aUa  autem  in  variis ,  ac  dissitw 
regionibus  ita  coUocavit ,  nt  hac  etiam  de  causa 
iitilissimum  reddideritgeneris  liumani  commerciuin. 

87.  Quaeret  aliquis  ,  an  etiam  tribuli  ,  &  spiirtB 
Iiac  tertia  die  producti  fuerint?  Ratio  dubitandi 
est  in  verbis ,  quae  leguntur  Gen.  III.  17.  dicta 
Adamo  praevaricatori :  Maledicta  terra  in  opere 
tuo  ...  Spiruis  ,  &  tribulos  germinabit  tibi  ;  quasi 
scilicet  tunc  primuin  ortae  sint . 

88.  Respondet  autem  S.  Tlioinas  etiam  ante  il- 
lam  maledictionem  spinas ,  &  tribulos  productos 
fuisse ,  vel  i'irtute ,  vel  actu  ;  sed  non  fuisse  pro- 
ductos  homini  in  poenara  ,  ut  scilicet  terra,  quam 
propter  cibum  coleret ,  infructuosa  quaedam  ,  & 
noxia  germitiaret ;  uude  dictum  est :  Germinabit 
tibi,  scilicet  in  poBnam  nefandi  tui  sceleris.  Vid. 
etiam  2.  2.  qu.    i64.  art.   2.  ad   i, 

89.  Atque  h^ec  est  S.  Augustini  doctrina  Lib. 
III.  de  Gen.  ad  litt.  c.  18.  nbi  quaestionem  instituit 
de  spinis  ,  &  tribulis  ,  &  quibusdam  lignis  infru- 
ctuosis  ,  eamque  ita  solvit :  „  Et  de  spinis  qui- 
,,  dem  ,  ac  tribulis  absolutior  potest  esse  respon- 
„  sio  ,  quia  post  peccatum  dictum  est  homiiii  de 
„  terra :  spinas  ,  &  tribulos  pariet  tihi  .  Nec  ta- 
,,  inen  facile  dicendum  est ,  tunc  coepisse  ista  ori- 
5,  ri  ex  terra  .  Fortassis  enim  ,  quoniain  in  ipsis 
,,  quoque  generibus  seminum  multae  reperiuntur 
„  utilitates  ,  poterant  habere  locum  suum  sine  ul- 
3,  la  poena  hominis .  Sed  ut  in  agris  ,  in  quibus 
„  jam  poenaliter  laborabat  ,  etiam  ipsa  nasceren- 
„  tur,  hoc  ad  cumulum  poenac  valere  credi  pot- 
„  est  ,  cum  posseiit  alibi  nasci  ,  vel  ad  aviuin, 
„  pecorumque  pastus ,  vel  ad  ipsorum  hominum 
„  aliquos  usus  .  Quanquam  &  ille  sensus  non  ab- 
,,  horret  ab  his  verbis,  quo  ita  intelligitur  dictum 
„  spinas  ,  &  tribulos  pariet  tibi ,    ut  haec  etiam 


„  antea  terra  pariens ,  non  tamen  homini  pareret 
,,  ad  laborem  ,  sed  cujusceinodi  animalibus  con- 
„  venientem  cibiim  ;  sunt  enim  quac  his  geueri- 
„  bus  ,  &  mollioribus  ,  &  rudioribus  commoda , 
„  suaviterque  vescantur ;  tunc  aiitem  cosperit  ista 
,,  hnmini  parere  ad  aerumnosutn  negotium  ,  cuin 
^,  poiit  peccatum  cospit  in  terra  laborare  "  . 

90.  Quaeri  etiam  solet ,  an  metalla  ,  quae  sub 
terra  geiierantur  ,  hac  tertia  die  creata  sint ,  quan- 
quam  nullam  eorum  mentionem  fecerit  Moyses  • 
Kespondet  autem  S.  Thomas  qu.  69.  art.  2.  ad  4^, 
nullam  metallorum  creationis  mentionem  a  Moy- 
se  fuisse  factam  ,  quia  Mojses  ea  tantum  pro~ 
posuit ,  quoe  in  manijesto  apparent .  Corpora 
autem  mineralia  habent  generationem  occultam 
in  visceribus  terrcc  , 

91.  Goronidis  loco  placet ,  sententiam  quornm- 
dam  iaterpretum  addere  ,  quae  sin  minus  certa , 
probabili-s  saltein  adinodum  est ,  hortuin  Eden  , 
seu  Paradisuin  terrestrem  hoc  tertio  die  fuisse  a 
Deo  conditum  ,  atque  habitationi  Adam  praepara- 
tum  .  Ejus  quidem  mentionem  Moyses  non  facit, 
nisi  cap.  II.  8.  postquam  totuin  sex  dierum  opifi- 
cium  jam  descripserat  j  sed  mauifeste  iimnit  illain 
paradisuin  fuisse  antea  jain  plantatuin  ,  inquiens : 
Plantai-erat  autem  Dominus  Deus  paradisum 
voluptatis  a  principio ,  in  quo  posuit  hominem  , 
quem  fonnaverat .  Haec  etiam  est  sententia  S. 
Tliomae  I.  P.  (^11.  102.  art.  1.  ad  5.  ubi  ita  expo- 
nitallata  verba  Geneseos :  ,,  Quoddicitur  de  plan- 
,,  tatione  lignoruin  Paradisi  post  opera  sex  die- 
„  rum  ,  inlelligitur  per  recajjitulationem  esse  di- 
,,  ctuin  ;  nnde  littera  nostra  habet :  Plantaverat 
„  Dominus  Deus  paradisum  i'oluptatis  a  prin- 
„  cipio '•'•  .  Certe  post  sex  dies  Deus  dicitur  quie- 
visse  ab  omni  opere ;  quod  verum  non  esset ,  »i 
tunc  Paradisum  plantasset ,  quod  insigne  ,  &  pe- 
culiare  fuit  ipsius  sapientias  opus  .  Absurda  vero, 
atque  omnino  explodenda  est  illa  nonnullorum  llab- 
binorum  opinio ,  Paradisum  terrestrein  fujsse  a 
Deo  ante  oninia  alia  opera  creatum  .  Sic  eniiu 
interpretabautur  illud  verbnm  <a  principio  (a) « 

CAPUT  V, 

De  opere  diei  quartce , 

92.  V^r^3,  Moysis  describentis  opus  diei  quar- 
tae  haec  snnt :  ,,  Dixit  autem  Deus :  fiaut  lumina- 
„  ria    in  firraameulo  coeli,    &  dividaut    diem   ac 

„  no- 


(a)  S.  Hieronymiis  in  Quast.  HehraicisTom.  III.  il- 
lani  %'ocein  a  principio  considerans  inquit  :  j>  Ex  (nio 
,,  inanitestissime  coinprohatiir  ,  (|iiod  prinsqiiam  coe- 
■,,  liim  ,  &  terram  Dens  faceret,  paradisum  ante  con- 
„  diderat  >  sicut  &  iegitur  rn  Heljra?o  :  Plantai<erat 
■fy  autem  Dominus  Deus  paradisum  in  F.dem  a  princi- 
,,  pio  '* .  Hanc  fuisse  traflitioneni  Jodaicam  eniitur  ex 
apocrypho  Libro  Estlr*  IV.  cap.  111.  cominate  6.  ubi 
dicitur :     Indnxit   cutn    (  Adain  )    in    Puradiso  >    (juein 


plantaverat  dexlera  sua  >  antequam  terra  adventaret  . 
Hff^c  Judaica  traditio  ,  ut  falsa  explodenda  est .  Verba 
anlem  S.  Hieronymi  tbrtasse  explicari  possunt  ,  non 
de  ipsa  prima  creatione  coeli  ,  &  terr^ ,  sed  potins  de 
secunda /ormrtfione  >  tpia?  diejnis  tertio,  &  qnarto  fa- 
cta  est .  Ceterum  rpiod  noster  Vulgatus  Interpres  po- 
suit  a  principio  a  voce  liebraica  OTTD  l^ihedem  ,  LXX.  j 
aliitpie  verterunt  ab  oriente  ;  ut  scilicet  indicaretur 
plaga  j  in  tj[ua  Paradisus  fiicrat  . 


DE  OPEKE  QUAUT.\E  DIEI. 


€5 


5,  wcfern ,  &  slnl  in  signa  ,  &  lein|)()ra  ,  &  dii-s, 
„  &  aiirios  .  Ut  liiceant  iii  iuinaineuto  rceli  ,  & 
,,  illniiiinent  terrain  .  Et  factiiin  est  ita  .  Kecitqne 
y,  Deni  diio  hiiniiiaria  inigiia:  lnininare  ni;ijn!i  , 
„  tit  prteesbet  diei  ,  &  liiininjre  iiuiins  ,  iit  prae- 
„  esset  iiocli  ,  &  stellas.  l^lt  posiiit  ejs  iii  fu-iiia- 
„  inento  coeli  ,  ut  Incerent  siiper  terrain  :  &  pr.TR- 
„  essent  cliei  ,  ac  iiocti  ,  ik  dividerent  hict-in  ,  ac 
„  tenebras  .  Et  vidit  J")t'ii8  ,  qnod  esset  boniiin  . 
„  Et   fjctnin  est  vespere,  ik   inatie  dies  qnartiis  (.i)  . 

93.  Qnornin  verbornin  eXj)licatiouein  non  es^^e 
Oinnino  faciletn  ,  ingcniie  fateiidiiin  est .  SeJ  oiniiis 
dithoiiltas  aiit  oiniiino  ,  aut  sallein  inagna  ex  parte 
tolletiir,  si  cmn  iiostro  An;;eIico  1.  F.  qiiccst.  70. 
art.  I.  cousidereiniis ,  qiiod  iii  rec.ipitalatioiie  divi- 
■loniin  operuin  Scriptiira  sic  dicit  ,,  Gen.  II.  1. 
„  Ji^itLir  perfecti  siint  cceli ,  ZS^"  terra  ,  O-  omnis 
„  oniiitus  eorum:  in  quibus  verbis  triplex  0j)as 
„  iiiteilitji  potest :  scilicel  0[)as  creationis  ,  per  quod 
„  ccehun,  &  terra  prodncta  legiintiir  ,  sed  iiifor- 
„  inia;  &  opus  distiiictionis  ,  per  quod  coehiin  , 
j,  &  terra  sunt  perfecta  ,  tfive  per  forin.is  sub- 
„  stantiales  attributas  inateri.ie  oiniiino  infonni  , 
„  nt  Auj^ustiiius  vult  (11.  super  Genesim  c.  11.  ), 
„  sive  quantuin  ad  convenieiitein  decorem  ,  &  or- 
j,  dinein  ,  ut  alii  Sancti  diciint :  &  his  duobus  o- 
„  peribus  additur  ornatus .  Et  ditfert  ornatus  a 
„  perfectioue  ;  uam  perfectio  coeli  j  5c  terr.ie  ad  ea 
„  pertinere  videtur ,  quas  coelo,  &  terrae  sunt  in- 
„  trinseca  ;  ornatus  vero  ad  ea  ,  quac  sunt  a  cob- 
„  lo ,  &  terra  distiiicta:  sicut  homo  perficitur  per 
„  proprias  partes ,  &  formas ,  crnatur  aiitem  pet 
„  vesiimenta  ,  vel  aliquid  luijusmodi  "  . 

94.  Hac  praemissa  doctrina  S.  Th.  propius  ac- 
cedit  ad  explicanda  opera  quart.-e  ,  quint« ,  &  se- 
xtae  diei  ,  ita  pergens :  „  Distinctio  autein  aliquo- 
„  ruin  inaxime  manifestatur  per  inotuin  localein, 
„  quo  ab  invicem  separantur;  &  ideo  ad  opiis 
j,  oriiatus  pertiuet  productio  illaruin  rcrum ,  quye 
j,  habcnt  inotum  in  cobIo  ,  &  iri  terra  .  Sicut  autein 
„  snpra  dictum  est  (  quacst.  praec.  art.  i.  )  de  tri- 
„  bus  fit  inentio  in  creatione  ,  scilicet  de  coelo , 
„  &  aqua  ,  &  terra  .  Et  hasc  tria  eliain  foriuan- 
5,  tur  per  opus  dittinctionis  tiiuin  dierum  .  Frinio 
„  die  cueluin  ,  secundo  die  distinguuntur  aquae  , 
„  tertio  die  fit  distinctio  in  terra  ,  maris  ,  &  ari- 
5,  dae  .  Et  similiter  in  opere  ornatus  primo  die  , 
„  qui  est  qiiartus  ,  prodiicuntur  luminaria  ,  quae 
„  moventur  ii>  coelo  ad  ornatum  ipsius :    secuudo 

(rt)  Vel  cx  sola  iVIosai-^oriim  verbonnn  leciione  ap- 
paret  ,  qiKintMin  nh  eortirn  scnsii  abliorreat  esplioatio 
Thom*  Biirnelii  in  siia  Archaoloj^ia .  Gnill.  Wliistoni 
in  /Voiia  telluris  thpuria  ,  &  Drtlilevi  Clnverii  in  Geo- 
loeia  sacra  ,  q-ii  sibi  fingentes  ,  Moysem  de  soliw»  tel- 
Iiirib  genesi ,  non  aiitein  de  corponiin  c^lestiinn  Cor- 
in  itioQp  scribere  volulsse  ,  allata  siiperins  verba  :  Fiant 
luiwnaria  ita  reddnnt  :  Appareant  luminaria  ;  iilpote 
»|'i^  iioa  qnarta  die  ,  sed  iiinltoaate  creata  fiiisse  snp- 
ponimt.  At  vero  Deus  expresse  dicens .-  Fiant  lumi- 
Haria  1  iitratncfne  enim  verMonem  exhibet  -te.^tus  he- 
Gdzzani^a  Tieol,    Toui,  IV, 


„  die,  qui  «-st  quintiig ,  aves  ,  &  pisces  ad  orna- 
,,  tuin  iiiedii  elementi  ,  quia  liabeiit  inotum  in  ae- 
„  re,  &  aqiia  qu.i;  pro  imo  aecipiuntur  :  tertio 
„  die,  qui  est  sextus  ,  producinlur  aninulia  ,  quje 
„  habent  inotum  iii  terra  ,  ad  ornatuin  ipsius  "  . 
Ita  ingeiiiose  Angelicui ,  cujus  doclriua  vum  ster- 
nit  ad  ditfi^ultates  tollfpdis. 

95.  Va  priina  ditficultas  pelitur  ex  creatione  lu- 
cis  ficta  priiuo  die ,  quani  lucein  siipra  n.  3G. 
diximus  ciiin  Sancto  Thoma ,  esse  ipsain  lucem 
Solis  .  Si  ergo  erat  S«!is  Iuk  jam  creata  ,  quomo- 
do  possuiU  verb.i  Moysis  litteralitcr  iutelligi  ia 
quarta  die :  Dixit  D^ius  :  Fi.mt  luininaria  injir- 
mamento  cceli  ?  Ca\\  ditficuitati : 

96.  Ita  respon  let  S.  Thomas  ad  a.  „  Lux  pri- 
„  mo  die  fuit  produrta  secuuduin  coinmunein  lu- 
„  cis  uaturain  :  quarto  autem  die  attributa  est  lu- 
„  minaribus  delerininati  virtus  ad  determinato* 
,,  ettectus  ,  secun  lum  quod  videmus  alios  ettectns 
,,  habere  radium  Solis  ,  &  alios  radium  Luuoe ,  & 
„  sic  de  aliis,  Et  propter  hanc  determiuatiouem 
,,  virtutis  dicit  Dionysius  (  Cap.  IV.  de  Div.  Nom, 
„  Le::t.  3.  )  ,  qaoi  liiinen  Solis  ,  quod  priino  erat 
„  informe  ,  quarto  die  forinatum  est  "  .  Et  aiitea 
jarn  dixerat  ad  «.  „  Substantia  luipinarium  a  prin- 
,,  cipio  fuit  creata;  sed  prius  erat  informis  ,  &  luuic 
1,  Jofmatur  ,  non  quidem  forma  substantiali  ,  sed 
„  per  collationem  deterniinatce  viriutls  .  Ideo  au- 
„  tein  Moyses  non  fecit  ineutiouem  a  principio  de 
„  eis ,  sed  soluin  qii.-irta  die ,  ut  Chryiostomas  di- 
„  cit  (  Hom.  VI.  ii)  Gen.  )  ,  ut  per  hoc  removeat 
„  popuh.un  ab  idololatria  ,  osteiideus  luminaria  noa 
„  esse  Deos  ,  ex  quo  nec  a  principio  fueruut '•  . 

97.  \  is  itaque  illuminandi  diem  ,  (\udn  superio- 
ribus  diebus  luci  solari  ,  quasi  dispersae  impertita 
fuerat  ,  nuno  tota  in  Sole  colligitur ,  cui  alia  etiain 
tribuuiitur  iniiuia  ,  praecipue  autein  ut  diurno  suo 
rapidissiino  cursu  ab  ortu  in  ocoasam  dividatdiem, 
ac  noctem  ;  postea  aiitem  ut  per  Eclipticam  varios 
/Equatoris  gradus  secaudo  ,  varia  leinpora,  di"s  , 
&  annos  distingueret  (b)  .  In  quo  apj)aret  mi-Mbi- 
lis  Dci  operatio  .  Si  enim  Sol  «equaliter  ,  iisdem- 
que  in  locis  quotidie  oriretur ,  &  occideret ,  iiiilla 
e^set  vicissituclo  tempestatiim ,  sed  eadein  semper 
coeli  facies  ,  nec  una  dies  esset  diverse  ab  .ilia  , 
uec  «itas  ab  autuinno  distingiieretur  .  Ita  tameii 
Deus  Solis  curstim  disposuit  ,  irt  qaolibet  anno  to- 
tus  certa  lege  absolveretur  ,  eadeuique  lege  sein- 
per  renovarelur . 

98. 

braicns  )  illonirn  cJreationcm  ,  atit  saltem  fonnii ioneiti 
eo  tempore  tactain  miniteste  indirat  •  Onod  eiiam  con- 
finnatiir  e.\-  verbis  siibseipicntihis:  Fecin/uf'  Dftis  dno 
ImninariA  magna  &:c.  iMiilti  Hurnelii  errores  refitati 
lnere  in  Opere  ,  qnnd  Amsieloil.uni  prodiit  anno  i''>a4' 
cnm  hoc  litulo  :  Moyses  {'indicatus  ad\'.  Thoi.i^  Bur- 
netii   Archjeolo^ias  philosophicas  . 

[l>)  Etiam  itmpora  plantandi  ,  serendi  ,  navigandi  3- 
lia((ue  ad  (jiiotidianiiin  vitffl  iisiiin  inservientia  ,  solis 
liin.T(iiic  ciirsMS  designant;  iinde  ilhid  notisjimiun  Vif- 
gilii  Geor^ie,  Lib.  1.  7.  438. 


60  DISSERTxlTTO  11.    CAT.  Y. 

98.  Addifiu"  insiipev  Angelicus  art.  2.    ad  5.  in 


priiiia  die  lactain  esse  comiiuinein  distinctionein 
teinporis  j)er  diem,  &  nDctein  seca;-ukini  niotain 
diininun  ,  sed  speciales  distinctiones  dieruin  ,  & 
teniporiiin  ,  seciindiun  quod  dies  est  calidiov  die  , 
&  teinpus  tempore ,  &  annus  aniio  ,  possunt  in- 
tclligi  fTuarta  die  iiicepisse  . 

99.  Sed  aliam  nobiiiorem  signiiicatiotrem  illo- 
rum  verbornin :  Et  sint  in  signa  ,  &  ternpora  , 
C>  dies ,  <i>'  annos.,  nobis  indigitat  textus  origi- 
rialis  bebraicusj  qiii  ita  potest  latine  reddi:  Et 
sint  in  sigjia  te?f7poru?n.,  ^vel  In  statuta  tempo- 
ra  ,  aut  in  tempora  soleinnitatur?i  conventuuin  , 
iit  intelligamus ,  ilia  tenipora  denotari ,  quae  ad 
cultum  Dei  eraiit  specialiter  deputata  ,  ut  dies  sab- 
bati ,  priina  cuiusiibetmensis  dies  ,  Festa  Taber- 
naculorum  ,  Pascliatis  ,  Pentecostes  &c. ,  qnae  cer- 
tis  Solis  ,  aut  Lunas  temporibus  solcinniter  cele- 
brari  debebant ;  unde  Eccle^iast.  XLIII.  7.  dici- 
tur:  A  Luna  signu?n  diei  festi . 

100. 'Et  antea  idem  Ecclesiasticus  c.  XXXIIL 
•7,  qu^stionem  moverat ,  quare  dies  ide??i  supe- 
rat,  &  iteru??i  lux  luce?7i ,  &  anmis  annwn  a 
Sole  ?  SciliceC ,  qua  de  causa  Deus-certos  dies  prae 
aliis  ad  soleinnem  sui  cultnm  destinaverit.,  cum 
onnies  dies  sint  aequales  ?  Respondet  autem  ,  eos 
a  Domini  scie?itia  separatos  fuisse  j  idest  nou 
casu  ,  sed  divinae  voluntatis  consiiio  id  factnrn  es- 
se  .  Et  im??iutai-it  (  seu  dispnsuit  )  tet??pora,  0>' 
dies  festos  ipsorum  ,  &  i?i  illis  dies  festos  cele- 
hraverwit  ad  iicram  (  certam  nempe  ,  &  conBii- 
tutam  Levit.  XXllI.  02.  )  .  Ex  ipsis  (  diebus  ) 
exaltavit ,  &  magnificavit  Deus  ,  Z5y  ex  ipsis  po- 
suit  iii  numero  dierwn  y  idest  voluit  Deus  aliquos 
dies  esse  festivitatibus  insignes,  alios  vero  tatitnm 
ad  conficiendos  menses ,  &  annoso 

•  loi.  Transit  postea  sacer  Scriptor  ad  oinnes  ho- 
7nines  de  solo ,  &  terra  ,  unde  creatus  est  A- 
dam  i  atque  ex  ipsis  Dominum  aiiquos  s^eparasse, 
dicit ,  subdens :  ,,  Ex  ipsis  benedixit  ,  &  exaUa- 
,,  vit ;  &  ex  ipsis  sanctificavit ,  &  ad  se  applica- 
,,  vit ;  &  ex  ipsis  nialedixit,  &  humiliavit  ,  & 
j,  convertit  illos  a  separatiene  ipsorum  .  Quasi  hi- 
„  tum  figuli  iii  manu  ipsius  ,  plasmare  illud.,  & 
j,  disponere  .  Omnes  via^  ejus  seciindum  disposi- 
,,  tioiiem  ejns;  sic  iioino  in  manu  iiiius  ,  qui  se 
,,  fecit ,  &  reddet  illi  secunduni  judicium  •Guuin  "  . 
Quibus  verbis  supremum  Dei  dominium  in  omnes 
Tes  creatas  Sapiens  mirifice  declarat ,  S:  non  sOt 
lum  in  res  inanimes  ,  vel  ratione  carentes  ,  sed 
etiain  in  ipsos  homines  ratione,  &  libertate  instru- 
ctos  ,  quos  tnassae  iuteae  comparat,  ex  qua  figu- 
lus  pro  arbitrio  suo  aliud  vas  in  honorem  facit , 
aliud  vero  in    contumeliam  ;    qua  similitudine  u- 

sus    est    postea  S.  Paulus  in  epist.   ad  Rom.  cap. 


]X.  ad    divinae   gratiae  &  praedc^tinationis    myst«- 
rium  expiicanduin  ,  V.   T.   IL   Diss.  VI.  n.  2J9. 

102.  Et'cic  etiam  a  sola  Dei  voinntate  repeten- 
dum  isst,  qiiare  Deus  ,  cum  priina  cUe  lucem  crea- 
vit ,  quani  solarera  fuisse  Qixinuis  supra  num.  56. 
non  etiam  tunc  ipsuin  Solein  ,  totum  ccBieste  sy- 
sleina  formaverit  ('  Quanquam  luijus  dilationis  non 
ineptaan  rationem  reddit  S.  Ambrosius  Lib.  IV» 
Hexcenieron  cap.  i.  ut  tiempe  intxcusabiles  es» 
sent  illi  homines ,  qui  Solem,  Lunam,  aliaque 
coeiestia  corpora  superstitioso  cultu  ut  Deos  ado- 
rarent.  HGmhiem  itaque  Sanct.  Pater  alloquitur 
liis  verbis :  „""Prius  firmamenturn  cceH  adspice  , 
,,  quod  ante  Solein  factum  est :  terram  aspice , 
,,  qu.T3  antequam  Sol  proceileret  ,-ccepit  esse  visi- 
,,  bilis,  atque  composita  .  Germhu  ejus  aspice., 
5,  anteriora  Solis  luniine  .  Anterior  bruchus  ,  quain 
5,  Sol  ;  antiquior  Jierba ,  quam  Luna  .  NoH  ergo 
3,  Deum  credere  ,  cui  vides  Dei  munera  esse  pras- 
;,  iata  .  Tres  dies  transacti  sunt ,  8c  Solem  nemo 
3,  quc-esivit  ,  &  Iitminis  claritas  abundavit .  Habet 
,,  enim  &  dies  suam  hicein  ,  quac  prascessor  est 
,,  Solis  "  .  Ita  eioquentissimns  Ainbrosius  contra 
illam  in-sanarn  idolGmaniam  ,  quae  apnd  cultas  e- 
tiain  nationes  ,  ne  quidem  hebraica  excepta  ,  Am^ 
multumqne  gragsata  est ,  Solem  scilicet  ,  Lunam, 
aliaque  cceli  sidera  ut  suprema  numina  adoran- 
di  .  Idein  antea  observaverat  S.  Basilius  iaudatus 
a  S.  Tlioma  in  hoc  art.  i.  ad  ^.  Lno  ipse  IVloy- 
ses  Deuter.  IV.  19.  pnpcilam  suuin  ita  cante  mo- 
nuerat ;  ,,  ]\e  fortc  elevatis  oculis  ad  Ccelum  ,  vi- 
5,  deas  Solem  ,  &  Lunam  ,  &  omnia  astra  qoeli^ 
5,  &  errore  deceptus  adores  ea ,  &  coias ,  cjuae 
„  creavit  Dominus  Deus  tuus  in  mini-steriuin  cnu- 
,,  ctis  gentibus ,  qua»  sub  coelo  sunt  "  .  Sed  re- 
vertamur  ad  t)pera  diei  qriartae  . 

loO.  Altera  ditficultas  sese  ofFert  in  iis  Mos.iici 
verbis  :  Fecit  duo  lumlnaria  magna  ,  scilicet  So- 
lem ,  &  Lunam  .  Luna  certe  non  tantum  Snie, 
sed  etiam  tellure  est  miiior ;  minor  est  etiam  ce- 
teris  planetis ,  &  multo  minor ,  qaam  steliae  fi- 
xae  ,  quae  nobis  non  apparent  minores  Tuna  ,  ni- 
si  propter  enormem  distantiam  .  Ceterum  totidein 
Soies  a  recentioribus  Astronomisesse  putantur  . 

io5.  Hanc  autern  diiticultatiem  paucis  diiuit  An- 
gelicus  ad  5.  inquiens:  ,,  Sicut  Chrysosionnis  di- 
„  cit  (  Hom.  VI.  in  Gen.  ),  dicuntur  duo  lumi- 
,,  ?iarLa  magna,  non  tain  qiiantitate .,  quam  ej- 
„  fcacia  ,  &  virtute".  quia  etsi  aliae  steliae  sinl 
„  majores  quaniitate ,  quam  Luna  ,  tamen  effe- 
„  ctus  Luiiae  magis  sentitur  in  istis  inferioribus , 
,,  &  etiain  secundum  sensum  major  apparet  "  , 
Sensui  igitur  rudis  pnpuii  ,  quein  alloquebatur , 
accominodare  se  voiuit  Moyses  ;  &  frustra  ,  imo 
intempestive  enm  mouuisset ,  alia  esse  corpora  cob-" 

le- 


Sol  qnoqiie  &  exoriens )  C"  qv.v.m  se  condet  in  un- 

das 
Signa  dabit  ■     Solem    certissima  si^na    serrtienUir , 


Et  qme  viaM  refert  j    &  qnx  snrgentilus  astris 

,.,...  Soleui  qais  dicere  falswn 

Aiideat  .' 


DE  OPERF.  ^UART.\E  DIEI. 


67 


teslia  niiilto  nuijora,    quam  sit  Luna  ,    licet  pro- 
pter  iinineinaiJi  (listaiitiain  minora  videautiir  . 

io5.  Poslreiila  (lillkullas  inveuilur  iu  ii»  ver- 
his:  Fecit  Dens  luminare  minus ,  scilicet  Lu- 
nain  ,  ut  professet  noclii  Lnn»  vero  iiou  pracest 
uocli,.  iit  eain  ilUiiiiiiiet,  nisi  qtiando  est  plena: 
•st  aiiteini  probabili?  ,  Lunam  a  Deo  factain  iioi» 
plfiKiin,  sed  v.aciiain  ;    coujuuiuiler  enim  dies  iu- 


claritas  stettaruin  ;  stella  eniin  differt  a  stelhi 
in  claritate  .  Jam  vero  in  conteinplanda  multi- 
tn<lii)e ,  inaguitudine ,  di-Uantia,  pulcliritudiue  , 
varietate  Imrain  cujlestiiiin  cf^rporuiii  Iuiujaijus  Ln- 
teliectui  piane  de{icil:  liaec  taineu  oinuia  suiit  u- 
iiiu9  oinnipotenlissiinae  voois  Fi.it  effeotus.  Meri- 
to  igitur  caiiebat  David  Pn.  XVIII.  Ccduenarrant 
^loriam  Dei  ^  (^  upera  manuuin  ejus- annunciat 


uari^  coniputari  solet  a   piincipio,  quando  scilicet     Jinnamentum  ,  Quac  PsalmistaB  verba  ita  pulclire 

expouit    S.-Tljninas    iu  Qiiae>t,.  unira    de    Spirit 


eat  victia  . 

106.  Kespoudet  S.  Tliomas  art.  2.  ad  5.  quod 
Luna  ,  qiiaudo  est  perfecta  ,  oritur  vespeie: ,  &  oc- 
ciilil  uiaue  ,  &  sic  prfeest  toti  norli  ;  praeest  au- 
tein  stio  niodo  ,  etiam  quando  est  .semiploua  ,  ita 
ut  a  vero  iion  reccdainus  dicentes  ,  eain  sailem 
tribus-  qiiadrnutibus  anui  suum  lumeiv  iu  nocte 
prsrbere .  Probabile  etiain  est ,  eam  plenam  fuis- 
«e  iii  primn  ;«ki  creatione  ,  sicut  &  lierb.T  ,  (k  a- 
niiualia  ,  &  liouio  iu  sua  perfectione  producta. 
Sunt  . 

107.  His  ditficuUatibus  br«viter  enodalis,  nunc 
Conslderanda  sunt  reliqua  bujus  quartse  diei  ope- 
ra ,  quce  oinuia  aliaruin  dicruin  opeia  (  si  tan- 
tuminodo  lioiiiinem  seponas  )  in  iinmeiisuu)  supe- 
raiil  .  Miiyses- duobus  lumiuaribus  majori ,  &  irii* 
uori  addit  steilas  ,  Sed  unica  liac  voce  (juot  ,  & 
quanta  ,  &  quam   mirabilia  caelestia  corpora  coin- 


Crealura  arl.  6.  ad  \^.  inquiens:  Coeli  dicwUur 
enarrare  gloriam  DtL^  laudare  ,  &  exuttare  ma- 
terialiier ,  int^itanturn  sunt  hominihus  materia 
laudandi ,  vel  exultandi».  Nos  ergo  invitainur  ad 
gloriam  t)ei  adiniraudain  ,  &  prtf;dicandain  ex  con- 
sideratioiie  eoruin  ,  quae  iii  ccelo  qiiarta  die  ab 
iuetJabiii  Dei  sapieiitia  ,  atque  potenlia  facta  sunt . 

Quicres-,  an  astra  sinl   animata? 

ifQ.  Kesp.  a  delintata  irrox  aslrorum  pnlcliri- 
tudine,  atq;i€  e.K.cellei)tia  ,  pr«cipae  auten»  ab  or- 
dinatissimii  iu.vta  ac  rapidi-ssiinii  eornin  revolutio- 
nibu>.veieres  nou.  paucos;&  Piiilosopiios  ,  &  1  lieo- 
logos  fnisse  permotos ,  ut.ea  esse  credereut  aniina- 
ta  .  Drigeues  ,  qui  aniinas- omnes  ,  ante  corpora 
prafiesistentes  posiierat',  easdemqiie  pro  ineritis  iu 
alia  vita  comparatis  iu  varia  corpora  detriisas  fuis- 
se',  quasdain.  ex  illi^,  qu^  nou   pessime  se  gessis- 


plextisest!    Suscipe  ca^htm  {  dixit  Deus  AbrahcC-     sent  ,  vivificaudis  Solis,  &   Luuae-,  alioriiinque  si 


Geii.  XV.  5.  )  ,  C>  numera  siellas ,  si  potes  (a). 
Alibi  vero  stellaruin  nuinerum  soli  Deo  uotuin 
e3s«  insin  latur  .  Psalmo  (^XLVI.  ^,  (^hii  nunierat 
muliitudinem  stellarum  ,  &  omnibus  eis  noini- 
na-  vocat  . 

108.  Aliquot  illaruin  miriades  hacteims  niTme— 
rftruut  Aslroijoini  ;  qui  tamen  tateutur  ,  mulio  plu- 
res  etse ,  &  plaoe  innumerabiles,.  quae  oculos  e- 
tiain  perfectis^tiinis  telescopiis  arniatos  omniuo  fu- 
giunt  ,  propter  iuiinirum  propemoduin  a  nobisdi- 
suintiam ,  utpotequ«B  m  immeusis  ,  ac  remotissi- 
niis  C(Bli  spafiis  suas  sedes  ,  &  orbitas  habent.. 
I\V't^niludo  aiitein  cujuslibet  stellaR  fixasi  noslri  ter- 
raqiiei  orbis  rnagnitudinein  inultis  diametris  su- 
perare  dicitur  (A)  .  S.  Paulus  L  ad  Corintli.  XV.. 
4l.  etiain  observabat  ,  in  tanta  cnrporum  csele- 
friiiim  iniiltitu  line  admir.ibilein  varietatem;  nain  a- 
lia  claritas  Solis  ,    alia.  clarUas  Luna: ,  ?>  alia 


(a)  Ajiposite  An2iistiniii5  I.ib.  XV f.  de  Ci{<.  Dei  c.ip. 
S3.  (^tticiiinifiie  ttniversum  slellarum  numeruin  comprehen- 
disie-y  O"  comcrtpsi sse  juctantiir  ,  sicut  Aratits  ,  i'**/ 
Kudoitis  ,  \<el  si  i/iti  alti  sunt  y  eus  Ui>ri  hitjus  conte- 
mnit  auctoritns  . 

{t)  S.  Tliom.i.t  Lect.  3.  in  Lib.  de  dii<in  nominibus 
Solttn  ina.xiinnin  e-se  pitt.Tvit  omnimn  CPr|">oriiin  ca- 
l«sliiiin  sectindiiin  tiuantitaifin ;  (|i'od  etiain  irolMliile 
vistiin  est  S.  An°iistino  I.ib.  II.  de  Gen.  ad  liH.  c.ip. 
it>.  Sfil  (niein^dinodttin  de  ntrinero  ,  it.i  eii.iin  de  ina- 
gnitndine  stell.irnm  niliil  certi  prontinciari  posse  ,  ac- 
Ctiriiiiores   Astronomi  defin.Iiint  . 

(c)  Si.xms  Seneri.sis  /n  BtlAiotheca  sanctu  Lil).  V.  .id 
notat.  242.  pniavit,    hcec  dicta  noa  esse    ab  Origeue  , 


deruin  corporibus,  inundoque  illuslrando  ,  atque 
exornando^  desiinatas  fuisse  ,  docuit  .  Kasdein  por- 
ro  ratione  praeditas  esse  voluit ,  ae  Deuin  cogiio- 
scere  ,  atcjue  laudare.  Qnid  plura?  Etiain  terram 
animatam  esse  ,  &  ration;ilein  ex  quibusdam  Scri- 
pturae-  locis  perperain  inlellectis  coUigebat  ,  un.le 
pohtea- inferebat  ,  futurum  esse  ,  ut  in  die  juli- 
cii ,  non  solum  homo  ,  sed  etiam  uni^-ersa  con- 
ditio  judicetnr  (c)  . 

110.  S,.Thouias  in  liac  quaestioue  70..art.  5. 
beue  observat ,  fuisse  apw\- Doctores  Jidei  hac  de 
re  diversain  opinionem  ,  atqtie  S.  Augiistinum  iii 
neotram  partein  decliuasse .  Reipsa  hic  S.  Doctov 
iu  fme  Libri  IL.cZt;  Gen..  ad  titt.  haec  habet :  „ 
„  Solet  fctiam  qnasri  ,  utruin  caeli  lumfnaria' ip.^a 
„  conspicua  corpora  sola  sint ,  an  habeant  recto- 
,,  res  quosdain  s|)irilus  suos :  &  si  habent  ,  utruiu 
,,  ab  eis  etiain    vitaliter    iuspireutur ,     sicut    ani- 

„  inaii- 

seil  ab  alifinoOrrgenis  rorrnptore  .  Genebrardns  antem 
Oriaenem  exciis.it,  (^iiod  in(jMtr»-n(Io  potms  ,  ((ti.^m  .is- 
sertnJo  ha»c  protiilerit .  Certe  inproa?mto  Libri  1.  De 
prtncipits  num.  10.  de  Sole  y  ini^uic  ,  O'  Luna  ,  O' 
slellis  utruin  animantta  smt  y  an  exaniuia  y  mani/este 
non  traditur  .  'lum  Lib.  II.  c.ip.  i.  ninn.  7.  se  Iiiiiiis 
rei  incertitminanirebt.it-,  de  astrfs  intjniens  :  Sive  ani- 
viantia  sunt ,  sn-e  i/niiLiutd  illttdest.  Orrgenem  tamen^ 
tan<|it.Tin  hnjns  erroris  omnino  reum  accnsant  T!ieo- 
philiis  Ale.\an(lrinits  Epist.  1'asch.ili  prima  ,  &  secnn- 
da  ,  ({'tas  5.  ilieronyimis  laline  redilidit  ,  Sc  inler  Hie- 
ronyinf.in.is  .siint  \CVI.  &  XGVIL,  tiim  Hieronyini. 
ipse  in  Ep.  ad  Aviium  CXXJV.  &  alibi . 


€8 


DISSERTATIO  II.   CAP.  V. 


j,  inantnr  carnes  per  animas  animalimn-,  ati  sola 
„  sine  ulla  perinixtione  prassentia.  "  .  Qiiam  qiiae- 
stionem  ibidem  minime  resolvit  ;  quemadmodinn 
etiam  indefinitani  relinqnit  ii)  Enchiridio  ,  ubi  cap. 
58.  postquam  dixit,  se  ignorare  ,  quibusnam  per- 
snnis  conslituatur  superna  societas  ,  liasc  subjicit  : 
Sed  nec  certum  habeo ,  utrum  ad  eamd^em  so- 
cietatem  pertineant  Sol  ,  &  Luna  ,  &  cuncta 
sidera  :  quamvis  nonnuUis  lucida  corpora  esse  si~ 
ne  sensu ,  &  intelUgentia  videantur .  Hasc  Aii- 
gustinus  (<i)  . 

111.  Angelicus  tamen  sine  ullo  dubio  ,  corpo- 
ra  ccelestia  anima  carere  proimnciavit  ,  &  longo , 
atque  acuto  ratiocinio  ostendit  ,  non  alia  de  causa 
posse  CGelestibus  corporibus  uniri  animain  spiri- 
tualeni  ,  nisi  ut  ab  ea  moveantur.  Necjtie  enim 
indigent  anima  vegetativa ,  qua  nutriantur ,  cre- 
scaut  ,  &  propagentur  ,,  cum  corpora  perennia  sint , 
&  luiUi  corruj)tioni  obnoxia  .  ^'ec  animae  sensiti- 
vae  capacia  esse  possunt  ,  quia  hac  exigit  organa 
quasdam  ad  seutienduin  ,  qua;  in  iis  corporibus 
non  smjt .  Non  igitur  iis  aniina  opus  est ,  nisi  ut 
vi  motrice  /  ad  lioc  autein  non  oportet  aniniam 
ipsis  uniri  ut  formam  ^  sed  sutficit  ,  ut  iis  unia- 
tur  per  contactum  virtutis ,  sicut  motor  wiitur 
mobili ,  ac  demum  concludit  ,  corpora  ccelestia 
non  esse  aniinata  eo  modo  ,  quo  plantas  ,  &  ani- 
malia  ,  sed  cequivoce  ;  quia  scilicet  coslestes  vir- 
tutes  eis  uniunlur  per  contactum  virtutis  ad  ea 
niovenda  . 

112.  Haec  eadem  sententia  multorurn  sanctorum 
Patrum  auctorit^ite  ccnfirmatur ,  quorum  doctri- 
nain  complexus  S.  Jo.  Damascenus  a  S.  Thonia 
laudatus  Lib.  II.  De  fide  orthod.  cap.  6.  ita  ab- 
solute  pronunciat :  Nullus  animatos  ccelos ,  vel 
Iwninaria  existirnet :  inanimati  enim  sunt ,  & 
insensibiles  .  Damasceuum  autein  S.  Tliomas  se- 
£Utu9-  est  ,  imo  communiter  alii  omnes  Theologi , 
ut  ipse  Angelicus    affinnat  quasst.  an,  de  Aninia 


art.  8.  ad5.,  &  modo  nemo  plane  inveuitur  ,  qui 
corpora  coelestia  credant  animata  {h)  . 

1 1 5.  Hanc  tameu  sententiam ,  quae  ut  dixi, 
modo  cominunis  est ,  idem /\ngelicus  Lib.  11.  conU 
Gent.  caj).  70.  nou  esse  in  dogmatibus  fidei  nu- 
merandam  ceiiset ,  asserens ,  ad  fidei  doctrinani 
non  pertinere ,  sive  sic  ,  sive  aliter  dicatur .  Et 
in  Qucest.  jyisputatis  quaest.  unica  de  creatura 
spirituali  art.  6.  vult ,  ulramque  opinionem  ra- 
tioneni  prohahilitatis  hahere ,  quainvis  ipse  pro- 
babiliorem  eam  opinionem  existimet  ,  iino  &  de- 
fendat  ,  qtifle  ccelestia  corjiora  esse  omni  destittita 
sensu ,  &  aniinaponit;  unde  etiam  multa  opposita 
argumenta  solvit  .  Vid.  etiam  in  Quodlibeto  XIIo. 
art.  9. 

II 4«  Hiiic  gravis  exoritiir  difficultas  ,  qnomodo 
id  asserere  ponterit  S.  Tiiomas  ,  cinn  referente  Ni- 
ceplioro  Gallisti  Lib.  XVII.  caj).  iS,  ,  in  Concilio 
V.  aecumenico  celebrato  Constantinopoli  anno  555. 
confirmati  fuerint  auathematismi  ,  quns  niulto  priuy 
Justiniauus  imperator  contra  Origenein  ediderat , 
&  quorum  sextus  ita  habet:  „  Si  qnis  dicit ,  ccb- 
,5  lum  ,  &  solem  ,  &  lunam,  &  stellas,  &  aquas  , 
„  quae  su|)ra  coelos  sunt ,  auimatas  quasdain  es- 
„  se  ,  &  inateriales  virtutes-,  auathema  sit  (c)  "  • 
Synodus  eliain  IV.  Lateranensis  sub  Innorentio  III, 
an.  121 5.  cap.  Firniiter  nonnisi  duo  creaturarum 
rationalium  genera  commemorat ,  Angelos  scilicet , 
&   homines.   V^id.  sup.  Dissert.  L  num.  27.  &  seq, 

I  1 5.  Resp.  hos  Synodi  V.  anaheinatismos  non 
inveniri  ,  uisi  apud  JSicephoruui  GiHisti  ,  Hi-tori- 
cuin  saeculi  XVI.  cujus  fidem  non  admodum  fir- 
niain  ,  certainque  esse  ,  eruditi  norunt  .  Sed  quid- 
qtiid  hac  de  re  sit  ,  dubitari  nequit  ,  hanc  de  cor- 
poribus  ccelestibus  animatis  doctrinam  non  fuisse 
damnatam  ,  nisi  in  sensu  haeretico  Origenis  ,  qui 
teste  S.  Ejiiphanio  in  epist.  ad  Joaunem  Episco- 
puin  Hierosolyinorum  (  inter  Hieronymianas  JjI.  ), 
absurdis,  pcruiciosisque  profaDae  philosophias  com» 

nieii- 


(a)  PetaviiLS  tamen  fpiibnsclam  nllatis  S.  Atigustini 
locis  ,  viilt  S.  I;octorein  dnbio  tandem  dejiosito  in  ea 
ae  ohfirmasse  sententia  ,  cxlus  anntia:  ,  ac  sensus  ex- 
pertes  esse  .  Melins  ,  ut  puto  ,  Nntalis  Alexander  Nist. 
E(;cl.  in  sapc  V.  cap.  4.  art.  3.  ^,^.  10.  respondens  Dal- 
lceo^,  qni  liunc  nflevum  S.  Aiignstino  oJjjiciebat  ,  cen- 
set  S.  Dociorein  propendisse  in  eam  sententiam  ,  qu,-E 
sidera  animata  esse  negat,  ({uanyuam  duLium  de  hao 
re  omne   nunquam  abjecerit  . 

(A)  Excipiendiis  est  Card.  Cajetanus  ,  qui  in  Ps. 
CXXXV.  expoaens  illud  :  Fecit  clpIos  in  inlellectii: 
in  inleilectii  ,  ait  ,  hoc  est  intellcctuales  .  Et  aiio  ia 
Joco  obiter  allegans  ea  verba  ,  qu.fl  li.il)entur  in  Prs- 
fiilione  divjni  sacrificii  :  CobU  y  caeloranujue  virtutes  so- 
cia  exultatione  concelebrant ,  id  de  Cfflis  inteJIigi  pos- 
ie  Putav:it  ,  qui  animati  cum  sint,  iina  cum  Angelis 
lanaaat  Deiiin .  Cajetanum  propierea  castigare  non- 
pra>termisit  ejus  censor  Ambr.  Catharinus  in  Enarrat. 
«ap.  I,  Geneseos.  Culpari  Kiam  solet  S.  Hieronymus  , 
qucd  in  Coimnent.  ad  cap.  1.  Ecclesiasiici  dixent,  So^ 
hm  nomiurtri  Spiritum  ,    qnoJ  aniniet ,  spiret  ,    CT  vi- 


geat .  Sed  aliqtii  non  iiumeriio-  putant ,  id  a  Doctore 
Maximo,  non  in  propria  ,  seJ  in  aliena  sententia  di- 
ctiim  tiiissei  quod  non  insolens  apud  ipsum  est  in  Coin- 
Uientariis  . 

(c)  Petriis  Lambecius  primus  omnium  quinJecim  a- 
natliematismos  contra  Origenem  in  SynoJo  V.  editos 
ex  Ca?sarea;  BibliothecflB  vetustissiino  CoJice  publici  jii- 
ris  fecit  ,  quos  postea  Baluiius  latine  reJdidit  .  Eo- 
sJem  tamen  genuinos  esse ,  non  omnes  consenliunt  -j 
nec  in  iHis  ,  sicuti  etiam  nec  in  Actis  Con^^ilii  ,  qu^ 
siipcrsunt  (  apud  Labbeiiin  'romoVl.  ConciJ.  ),  ulla 
luijiis  sexti  Canonis  contra  Origenem  liabetur  inentio, 
Sohis  liiijiis  ,  aliorumijiie  hujusmoJi  canonum  auctor 
est  Nictphortis  Callisti  in  Juobus  cap.  2;.,  &  28.  Lib. 
XVil.  siiaR  Histor.  Eccles.  ;  qiios  lortasse  Nicephonis 
non  ex  Actis  Concilii  ,  seJ  ex  prohxa  Jnstiniini  epi- 
stola  ad  Mennam  Patriarcliam  ^riOnstantinopolitanura 
exscripsiti  (fuam  tamen  Augiisti  epistolam  a  Summo 
Pontifice  Vigilio,  *  a  Patribus  SynoJi  V.  recept.im 
iuisse,  testatur.  Liberatus  Diaconus  Carthaginensis  cap., 
23.  Breviurii « 


ineDtli  hanc  sententiam  ,  qiiae  non  paucisi  sanrtis 
Vatribns  placuerat  ,  odiosain  reddiderat  ;  dicebat 
•niiii :  ,,  .Aqiias  ,  qiux;  siiper  ilnnainentiim  simt , 
j,  non  esse  aijuas  ,  sed  fortitudiiies  quasdam  aii- 
„  gelica  poicstatis,  &  rursuin  aquas  ,  quae  super 
„  lerrain  sunl,    lioc  sub  firinameuio  ,    esse  virtu- 


DE  OPERE  QUAIlT.\li  DIEI.  69 

&  lurnen  :  laudate  eum  cceli  ceehnim  \  quibui 
ea  respondcnt ,  quae  inveniuntiir  Lib.  II.  !\1arha- 
b«oruin  ult.  Oinnes  CcvU  henedtxerunt  Dorni- 
nurn  ;  qu.'c  friistra  dicta  esseiit ,  \\\i\  astra  ,  ik  coe- 
li,  aniina  rationis  conipote  ,  &  divinaruin  laudum 
capace  essent  pr<Tdita  .   Hraeterea  in  suam  rein  ad- 


,,  tes  rontrarias  ,  idest   Dapinones  "  .   Vel   iit  refer»      ducebat  verba  Moysis  Deuter.  XXXII.    i.   Jtten- 

de  ccelum  ,  &  loquar ,  &  auliat  terra  verba  o- 
ris  mei  i  qiioruin  gcmina  Iiabet  Isaias  I.  2.  in*- 
quiens:  Audi  ccelurn ,  &  auribus  percipe  ter- 
ra  i  nnde  sciscitabatur  :  Quare  non  terrce  ,  (^  ae- 
ris  judicium  sit  Juturum  ?  Sed  postea  tertio  ina- 
gis  iirgebat  vcrba  Apostoli  Pauli  ad  lloinan.  VIII. 
IQ.  &  seq.  ,,  Expectatio  creaturae  revelationem  fi- 
„  liorum  Dei  expectat  .  Vanitatt  enim  creatnra 
„  subjectaest,  non  voleni  ,  sed  propter  eum  ,  qui 
„  subjocit  eam  in  spe :  quia  &  ipsa  creatura  li- 
„  berabitur  a  servitute  rorrnptionis  in  libertatetn 
„  gloricc  filioruin  Dei  .  Sciinus  euim  ,  q-uodomnis 
,,  creatura  ingeinisrit  ,  &  parturit  usque  adluic  " . 
Qnae  verba  ille  sic  coinir,eiitabatur  Hom.  IV.  irj 
Ezech.  «'im.  i.„Si  oinnis  creatura  congemiscit, 
„  &  condolet  ,  est  antem  creaturarum  pars  terra  , 
„  &  caelum  ,  flc  cetera  quaeque,  quae  sub  ccelo 
,,  sinit  ,  &  quae  sujier  caelos ,  &  liberabitnr  omni* 
„  rreatura  a  servitute  corriiptionis  in  libcrtalein 
„  filiorum  Dei  ,  quis  scit  &  de  tcrra  ,  an  8«cuii- 
„  diim  natnram  suain  in  aliquo  peccato  tcneatur 
,,  obnoxia  "  ?  Qnarto  slellas  e!*se  peccato  coinqui- 
natas  roljigebat  Origenes  ex  verbis- Job  XV.  i5» 
Ccnli  non  sunt  rnundi  in  conspectu  eju$ ,  &  cap. 
XXV.  5.  Stellce  non  sunt  rnundce  in  conspectu 
ejus  .  Quod  nonnisi  de  iminunditia  percati-  iniel- 
ligi  {)09se  videtur  ;  teste  enim  Apostoio  I.  Timotb, 
IV.  4«  Omnis  creatura  Dei  hona  est ,  neinpe  Lo« 
nitate  pliysica  .  H-aec  quidein ,  aliaque  similiacnn- 
gessit  ()r:genes  ad  suum  errorem  confirinanduin  , 
II 8.  Veruintamen  mirari  subit  ,  Adainantium, 
q^ui  litteralis  Scriptuiarum  sensus  miiiime  ainicus, 
ubique  mysticum  ,  &  figuratum  quaerebat  ,  non 
detexisse  primo  oculorum  inluitu  ,  Ii.tc  oinnia  sa- 
crarum  litterarum  loca ,  non  proprio ,  sed'  meta- 
pliorice  ,  &  per  tropum  accipieiida  esse.  Solent 
eniin  Scriptiirae  ,  inquit  Damasceiius  liaec  loca  ex- 
plicaii^  ,  per  prosopopceiam  de  inanirnatis  ,  Mn- 
quam  animaiis  verba  far.ere  .  Laudes  ergo  ,  qiia» 
coeli  ,    sol ,  &  luna  ,    &  sttllas  Deo  tribuere  invi- 

tan- 


TheopliiliH  Alexandrinus  epist.  sccunda  Paschali 
(  inter  Hieronyinianas  XCVIII.  )  docebat  :  .,  So- 
,j  lein  ,  &  Liiuam  ,  duo  magna  luminaria  ,  &  stel- 
„  las  reliquas  ,  aiiteqiiam  hoc  esset  ,  in  quod  eas 
„  creitas  quotidiani  curiius  testatur  officium  ,  fiiis- 
„  se  absjue  corporibus  ,  &  propter  aliquas  cau- 
„  sas  simplicitatem  pristinain  relinquentes  ,  cor- 
,,  poribns  fircumdatas  esse  "  .  Denique  iitS.  flie- 
ronyinus  refert  in  epist.  CXXIV,  ad  Avitum  :  ,, 
„  Solein  quoque  ,  dicehat  ,  &  Lunam  ,  &  astra 
„  cetera  esse  animantia:  imo  quoinoJo  uoi  liomi- 
„  nes  ob  quacdain  peccata  his  sumus  circu.ndati 
„  corporibus  ,  qii.T  crassa  suut ,  &  pigra  ,  sic  & 
,,  coBii  luminaria  talia  ,  vel  talia  accepisse  corpo- 
„  ra  ,  nt  vel  plus,  vel  ininus  luceaut  ,  &  DcC- 
„  inones  ob  inajora  delicta  aereo  corpore  esse  ve- 
„  stitos  ,,  .  Haec  ,  Sc  aJia  similia  errorum  porten- 
ta  ,  de  quibus  accusabatur  Origenes  ,  fuisse  a  Ju- 
«tiniano  primum  ,  deinde  a  Pontifice  Maximo  Vi- 
gilio  ,  ac  demum  a  Patribus  Synoili  V.  damnata 
eredibile  est ,  nou  autein  iHam  scnteiitiani  ,  quae 
dicit  ,  Solein  ,  &Luiiam,  j^lanetas ,  ac  sidera  cun- 
cta  esse  animata  ,  sive  quod  liabeaut  angelicos  spi- 
ritus  sibi  per  moduin  formae  uuitos  ,  sive  duuta- 
Xat  assistentes  ,  nt  per  contaclum  virtutis  suae  siiit 
Jininni^«  illorum  molis  motores .  Ulraque  enim 
seiitentia  hjbuit  inter  veteres  magtins  Putronos  , 
liec  C)ri^enis  propria  fiiit  ;  de  cujus  erroribus  con- 
Juli  pot«^st  Dan.  Huclius  iu  Origenianis  qu.  VIII.  (a)i 

iiG.  De  Synodi  autem  Laterauensis  definifione 
laboranduin  non  est;  qui  enim  coelestia  corpora 
aniinita  esse  dixerunt ,  noii  alias  eoruindem  ani- 
nias  lutelligebaiit  ,  qnam  Angelos  ;  uude  S.  Augu- 
•tniiis  in  Enchuidio  Cdp.  58.  inquiebat:  Si  sunt 
animata  ccelestia  corpora  ,  pertinent  ad-  Ange- 
Ivrum  societutem  eorum  animce  (b)  . 

117.  INoiinulla  tainen  Origenes  pro  confirmando 
«uo  errore  artVrebat  ex  sacris  pagiuis  loca  ,  per- 
peram  suo  inore  explicata.  Prinio  euim  iii  Psal. 
CXLVJII.  dicitur:    Laudate  eum  oi/mes   siellce , 


(a)  Andiendiis  non  est  Petrns  Halloixiiis  j  '[ni  in  sno 
Or,f;ene  dffenfo  (  a  S.  Con^reijal lonp  12.  Maii  i'"i53. 
pro-icripto  in  Synndo  V.  illnin  iinniine  d.niin.ilntn 
t'ii'sse  invit.i  oinniiio  lYIinerva  ostemlere  nisiisest.  H.il- 
loiMiiin  pro  meritis  refutavit  ,  ac  ca.stigavit  Card.  No- 
TiMiis  in  MM  Dissert.  /fi.ttor.  de  Synodo  V.  cuh-erstis 
J)i'sert,  P.  Garnerii  ,  <|iifp  Vent-i^  editioni  Opernin  o- 
rnn  v.n,  thelo^ic.  Card.  Noriiii  anno  1761J.  Toino  H.  in- 
serta  tn  i . 

(l)  F  os  <|iii  poneb.int  corpora  carlestia  aniinata  ,  non 
ali.i.s  .  redidisse  fcomin  .iniin.is,  qnain  Angeloj  bonos  , 
«ruiiiir  etiam  ex  S.  Tlioma  ([v..    unica  de    aaiina  ar:. 


9,  ad  4-  "hi  concedlt,  inter  sahstantias  intellectuales  ^, 
(jua  per  uuxiliiim  srati^  cons«ri-atx  sunt  ,  ne  peccarent  ^, 
posse  alif/uem  poiiere  animas  corporuin  c<rl«stiuin  ;  &  i- 
hidein  ad  5.  cum  :5.  Aiisustino  dicit ,  (/ho</  si  corpora 
coplestia  sunt  antmala,  aninne  eorum  pertinent  ad  so- 
cietatem  Angeloruin  .  Ac  .lemiim  in  (^'nodhbeto  Xli.  .irt. 
8.  Ii*ec  liaiiet  ex  Aiigiistino :  ,,  Qiiod  si  ponamn.s  ,  1  or- 
„  pora  c<-elesti.*  esse  aniinata  ,  non  ideo  ernnt  in  iMdi- 
„  cio  ircs  ortline.s  jiidicionim  |.  scilicet  AnueloniTn,  A 
„  hominiim  ,  &  animanim  :  ijuia.  illx  aniinx  cmnputa~- 
„  bunliir  cuin.  An^elis  •'  - 


7«  BBSERTATIO 

taiitiir,  similesiis  sunt ,.  quas  imber,  &  ros ,  i- 
guis,.  &a&!.tn9,  frigus  ,  pruina ,  ghicies  ,  &  niyes,. 
juoutes  ,  &  coHes  ,  ali^eque  onuies  creaturte  ,  quas 
a,uiinatas  esse  nemc  sonujiavit ,  Deo  darc  dicuntur 
iu  Cantico  Benedicite  Dauiel..]ll. 

119.  Similiter  naetapliorice  omnia  alia  iutelli- 
peuda  sunt-,.  quae  vidtiitur  astris,  &  cffi.lis  vel 
seusuu)  aliquem ,  vel  iutelligeutiam  tribuere  ;  ui: 
cuui  dicitur  ;  Sol  cogno<,'it  occasiim  suum  1'salm, 
Glli.  uude  eitamS.  A-uguslious  Enarrat.  iuPsalm.. 
XCIII.  num.  5.  NoviL ,  iuquit ,  Sol  Dominum 
suum  esse  Christum ,  &  CrerJorem-  suum  :  & 
iu  Officio  Ecclesiastico  S,.Aguetis  virg.  &  mart. 
de  Cliristo  dicitur:  Cujus  pulchriludinem  Sol ,  & 
Luna  mirantur .  Quae  si  in.proprio,  ac  naturali 
seijsu  iutelligi  debereut ,  niliii  proisus  esset  iii  tota 
Tenun  natura  auima ,  &  sensu  orbatum  ;  omuia 
euim  operaDomini  sine  exceptione  iuvitautur,  ut 
Deum  laudeut  :  Benedicite  Deo  op.era.  Domini .. 

i2o..Ill.a  autem  verbalsaia&:  Audite  cpeli ,  &■  ■ 
aurihus  percipe  lerra,  &  alia  similia  ex,  Deuterc 
ita  pulchre  expouit  S.  Jo,  Chrysostomus  iu  Hom. 
XI.  ad  hunc  Iocvuti  ,  Ut  auditores  suos  veliemen- 
tiori  pudore  suffunderet ,.  ostendcns  ,  elementis 
istis  natura  sua  sensus  expertibus ,  pajus  affe- 
ctos  €os  esse  ;  qui  ratione  decorantur  .'  Simiihev 
ttiam.  Sauct.  Hieronymus  iu  Conuneut.  Qnida?n  , 
inquit,  ccelum  ,  &  terram  ,  quasi  animantia  ad 
audiendum  provocari  putant ,  juxta  illud  ,  qued 
de  terra  in  alio  loco  dicitur  :  Qui  respieit  ter- 
rn.m  ,  &  facit  eanitre??iere  ;cum  Jioc  polesta- 
tis  Dei  sit ,  non  terrenoe  inlelli^entice  ,_ 

121.  lust.  Ecclesia  iu  Prsef.  .Missae  cge.Ios  a  Vir- 
tutibus  ccejorum  , ,  atque  ab  Angelis.  distiuguens 
d.e  omnibus  dicit :  Cceli,_  ccelorumque  Virtutes  , 
ac  heata  Seraphim  hjmnum  glorioe.  tuce  conci- 
nujJi  e^c.sed  de  coelorum  Virtiitibus  ,  ac  de  Che- 
iiibim  ,  &  Serapliim  Jiaec  proprie.  dicuntur  :  er- 
gp  &c.. 

!22.  Resp,  S.  Thomas  in  Quodl,  XII.  art,.8, 
?>utavit  ,  auctorem  illiusPrsefationis  sensisse,  cc2- 
los.esse  reipsa  animatos. .  Verumtamen..uihil  pio- 
hibet  ,  ibi  cautujjv  ci«jorum  alio  sensu  sumi.,  ac 
cautus  Augelicos;,-  quemadiuodam  iu  Gautico  triuin 
puerorum  Dan.  III.  diyerso  seusu  dicitur : .  Bene- 
dicite  Angeli  Domini  Domino  ,..,  Benedicite  cce-- 
li.  Domino  , . 

123.  Verba  etiam  Apostoli  Pauli  ad  Rornan.. 
Vlll,  si  in  sensu  litterali  deberent  intelligi  ,  non 
possent  ad  Solem  ,  lunam,.  accetera  ccsii  sidera 
reslrujgi  ,  sed  ad  quaslibet ,.  etiam  niiautissimas  res 
creiitas  pertiueret ,  ut  concludeudum  denique  fo- 
ret,  uihii  prorsufj  esse  inanime,  sed  omnia  esse  a=. 
nima  spirituan  informata...  S,.  Thomas  Lect.  IVo, 
311  hunc  locuijn  observat,  haec  verba  posse  iutelli- 
l'-^j"k^^"  '^0'n'ii'^"s,  qiram  de  ceteris- creainris  0 
Si  de  hojninibus,  siguifv,;ant ,  e03  expectare  reve- 
Jationein  gloriae  filiorum  Dei  ,  tauauam  pr^mium 
sibi  promissum,  sK|ui,lem  justi  sint  ;  si  vero  non 
Jueiujt  justj  ,    ipsos  expectare   eamdbm,  revelatio- 


II;    CAP..  V.. 

nem  pei-  gratiam .  Quod  si  Apoatoli  verba  intelli— 
gautur  de  aliia,  creaturis  ,  dicendum  est  ,  eas  ex- 
pectare  rev,elatioueui,fi.liorum  Dei  ,  quia  &  ipsae- 
tandem  tunc  reuoviibuutur  ,  quando  erunt  co?// uo- 
vi,^  &  terra  nova;  ut  diciUir  Apoc.  XXE  ^''id,. 
Estiusiu  CommenX.  ad  luinc  locum  Apo.stoli  . 

lai.  QuaJituuj  attinet  ad:locum  allatuiu  ex  Job 
XXV.primo  observant  Interpretes  ,.  ea  verba  noii 
esse  Jobi ,  viri  a  Deo  inspiratj ,  sed  Eliphaz  The- 
uiaiiiiis,  &  Baldad  Suilis  amicoruini  Job  ;  uude- 
nou  habent  auctoritatem  Scripturae  siiciae  .  Secun-- 
do  ,  posse  nouiine  coelorum  ,  &  stellarum  iulelli- 
gi  Angelos ,  qund  probabile  fit  ex.loco  parallelo 
ipsius  Job  cap.IV.  18..  ubi  ideia:Eliphaz  The- 
aiauite^  inquit :  Ecce  qui  serviunt  ei,.  non  sunt 
stabiles  ,  0"  ia  Angelis  nuis-  reperit  pravitatem  „ 
Deinum  si  etiam  ad  coe.Ios ,,  &  ste'l.is  litteralitetf 
referantur  ,  nihil  aliud  siguincant,  nisi  luillam- 
creatiiranj,.,  utut  nobilissiuiaiii  ,  esse  perfectam  , 
ut  Deo  comparari  possit,.Et  haec  suiThciaiit  de  quae- 
stioue  hac,  quam  fusiori  ralamo  tiactant.  Petavius 
Lib.  I.  De  opijicio  sex  dierurn  c-;p^  17.  Guillo 
Estius.  in  Lib.  II,  Sentent.  Dist.  XIV.  §.  8.  & 
seq.  aliique  nou.  sohun.  Theologi  ,  sed  etiam  Phi» 
losophi  .. 

12  5.  Uuum  .  tamen  addere  possumus  cum  .  nostro 
Augelico  in  laud.  quarstc.^o.  art.  3.  inter  poueu- 
tes  .luiniuaria,,  casli  esse  animata  ,  &  p.onejites  e^, 
ioa.nhniita.r^.fortasse  parvam  ,.veL  nullam  discre" 
pantiam  inyeniri  inre,.  sed' in  voce  tantum  » 
Quod  inde  probat  S.  D<ictor  ,  quia  corpora  coe- 
lestia  nou  dicuntur:  aniina.ta  eo  modo,.  quo  ani» 
mantur  plantae  ,  &  aniinalia  ,  sed .  oequivoce  ;  ui- 
mirum  quatenus  coslestes  quidam  spiritus  uniun- 
tur  corporibus  coelestibus  ad  ea  iii  suis  orbitis  mo-- 
veuda  o  Quae  seiJte?ilia  de  lulelligentiis^moventibus. 
corpora  coelestia  olim  erat  iuter  Theologos,  ac 
Plnlosophos-. universim  recep.ta  ;  modo  vero  a  re-- 
ceiitioribus  Philosophis  coimnuni.fere  calculo  ex- 
plcsa  .  Hac  de  re  cousuli  potest  P.  Salvator  Ma- 
ria  Roselli  iu.Phjslca  Particuh  quaest.XlV".  art.  5, 

Qnasres  secundo  ,    an  ex  Astrorum  ccnsidera"- 
tione  prcedici  possint  futura' } : 

126.   Hanc  iiUt-estioiiem  excitarunt  aliqui  propter 
illa  verba  super-ius.  explicata :    Et  sint  in  signa  y. 
&  tempora,  &  dies  ,   &  annos  . .  Serino  autein. 
iion  est  de  iis- eftcctibus  ,  qui  ex  motu  caeJestii.iiu 
corporum  necessario  fluunt,    ut  sunt    omnes  situs. 
stellarum,  &•  planetarum  ;    eclipses  &c..  quae  cer- 
lissime  ai>  Astronomiy- prasdicuulur  ,  atque  accura-- 
te  juxta  praedictiouem   eveuiniit  .  Sed  quaestio  orta 
est  de  Astrologorum   prsedictiouibus-,  quj  conside- 
ratis  omuibua  circumstautiis    coelestium  corporuiri 
iu  eo  momento  ,  quo  puer  uascitur  ,    omuia  prae- 
riunciaut ,    quae  illi  tota  vita  sua  evenire  debent  • 
Pforoscopum    vocant,    &  est  ea    pars    cueli,    quae 
genituras     tempore  ab    orieutali    parte    emergit  in 
licnusphaeriuin ,  iiostrum  ,    ex   cujns    ohservatione 
natalitia  prcedicta  fiunt ,  ut  loquilur  lullius-Lib. 
ll,.i?e.  Divlnat  c.  Atque  ita  Geneihliaci  accipiuat. 

ver-- 


DE  OPERE  nUART.NE  DIEI. 


'vetba  Scripfur.T  slnt  in  signa  ,  quod  tienipe  va- 
rins  siHeruin  aNpeclus  ,  sub  quo  lioniincs  iiascuii» 
tur ,  vel  produrat,  vel  saltein  siguificet  varias  il- 
loruin  vicissttiidiiips  ,  ac  pr.rcipue  morbos  ,  inor- 
tis  tein[)us ,  vel  geiius  ,  prosueros,  aut  iuielices  e- 
ventus  ikc.  Hac  iii  arle  C!Kild»os  excelUusse  pu- 
latur  {a)  . 

127.  Oppidn  tfinien  Liiluntur  ,  &  fallunt  oinnes 
isti  coeIi  ribservatores  ,  atque  a  vero  illoruin  ver- 
borum  setisu  quainlongis-jiine  abi-rratit  ,  qui  con- 
trarius  esse  nou  polest  aliis  scviplura;  sacr?B  loris, 
in  quibns  ars  divinandi  pfr  sidera  aperte  impro- 
batur .  Jerciniae  X.  2.  Hcec  dicit  Do'uinu<! :  ju- 
xta  fias  Gentium  nolite  discere  ,  &  a  signis 
ctfli  nolite  metuere ,  quae  timrnt  Oentes  ;  apud 
quas  fallax  h^c  ,  &  vana  divinandi  ars  in  hoiio- 
re  erat  .  Isaiae  pariter^XLIV.  24.  seq.  Ego  sum 
Dominus  faciens  omnia  ....  irrita  Jaciens  signa 
(lii'inorum  ;  seu  inania  ostendens  signa  futurorum  , 
qufp  capiuntur  ex  astris  .  Et  cap.  KLVII.  i5.  i- 
rouice  dicitur  ^>abyloui :  Stent  C?*  salvent.te  au- 
gures  cceli ,  oui  contempLibantur  sidera  ,  C^*  sup- 
putahant  menses  ,  ut  ex  eis  annuntiarent  ren- 
tura  tihi .  Et  Ecrlesiast.  VIII.  7.  de  'nomrrie  di- 
citur:  Futura  nuUo  scire  potest  nuntio  . 

128.  GenuiDuin  antein,  &  divinum  Moysis  ?en- 
lum  bene  explicat  S.  Aug>;iti4)us  Llb.  II.  de  Ge- 
ncsi  ad  litt.  cap.  i4.  dicens :  „  ISeque  eniin  illa 
„  (  signa  )  dicit  ,  qux  observare  vanitatis  est  ; 
„  sed  utiqtie  utiiia,  &  hujns  vitae  usibns  neccs- 
„  saria  ,  vel  quas  nautae  observant  in  gnbeman- 
„  do ,  vel  omires  hoiniues  ad  prajvideiidas  aeris 
j,  qualitates  per  aestatem  ,  &  hyemem  ,  &  atltu- 
,,  innalem  ,  vernalemque  temperiem  "  .  Quem  sen- 

■3um  secutus  S.  Thomas  iu  hac  qnsest.  70,  art.  2. 


luininaria  facta  esse  dicit,  ut  ejjent  in  signa^ 
quantum  ad  oppnrtunitatem  negotiomm  ,  Cb*  o- 
perum  ,  Inquantum  ex  luminaribus  cieli  accipi- 
tur  sigiiijicalio  pluviosi  temporis ^  vel  sereni ,  qude 
sunt  apta  diversis  -^iegolus  (h)  .  Ita  etiam  ei- 
dein  verba  exDlirarunt  sancti  Watres ,  ut  Ainbro- 
sins  Lib.  IV^.  Ilexaemeron  c.  7.  ,  Chrysostomus 
Hoiri.  in  hunc  locuin  Geiiesis ,  Oregorius  Papa 
Hoiiiil.  X.  super  E.angelia  &r. 

129.  Longum  autein  esset  dicere  de  aliis  Patri- 
bus,  qui  vaiiissiinain  lianc  diviiialiotiis  speciem 
improbarutit.  Audi<»tur  "S.  Angustinuj  Lib.  V.  De 
Civ.  Dci  cap.  I.  ubi  pnstquini  eOs  ,  qui  sidera 
in  uostras  liberas  actioues  influere  ,  &  ab  eornin 
influxu  nobis  operandi  iieccssitatein  im-poni  ,  bla- 
sphemabant  ,  tainqHain  inagnam  divinitati  ipsi  in- 
juriain  irrogantes  coudemnasset ,  ita  prosequitnr  ". 
,,  Quod  si  dicuntur  stellaE  significare  potius  ista  , 
,,  quam  facere  ,  ut  quasi  locutio  q^iaRclain  sit  illa. 
,,  positio  praedicens  futura  ,  non  agens  (  non  e- 
,,  niin  mcdiocTiter  doctornin  hoininuin  fuit  ista 
,,  sfiitentia  )  ....  qiii  git ,  qund  niiiil  unquain  tli- 
„  rere  pituernnt ,  cur  iii  vita  geiniiiorum  ,  in  a- 
,,  ctioiiibus,  iii  eventis  ,  in  professionibus ,  arti- 
,,  bus ,  honoribus ,  celerisfjue  rebu';  ad  humanain 
,,  vitam  pertinentibus ,  atque  in  ip^Ja  inorte  sit 
,,  plerumque  tanta  iliverNitas ,  ut  siiniliores  eis 
„  sint ,  quantuin  ad  h*c  attinet,  inulti  extranei , 
,,  quam  ipsi  inter  se  gemiiii..  peregrino  temporis 
„  iutcrvallo  in  nascendo  separati  ,  in  conceptu 
,,  autem  per  unum  concubitum  uno  etiam  mo- 
„  inento  seininati  "  ? 

i3o.  Pergit  ulterins  S.  Pater  ,  &  cap.  2,  sibi 
objicit  exeinpluin  duorum  geminorum  ,  quos  Voi- 
sidonius  Stoicus  ,  multum  astrologi.-e  deditus  ,  nar- 

ra- 


(a)  Rererente  Eiisehio  Ca-sariensi  Lib.  Vf.  De  Pra- 
j>ar.  F.K'ang.  ca]).  g.  Origenes  cmn  verl)a  illa  1n  si^na 
expnneret  ,  stell.is  dixit  a  Di-o  posftas  rn  coeIo  ,  nt  es- 
sent  m  signa  y  hoc  est  iit  per  varios  eornin  aspectiis  > 
&  conjnnctiones  signilicarent  nniversns  ,  &  singnlas 
hiiinanariim  Teriiin  caiis.is  ,  non  trnnen  efficerent .  O^e- 
pin.Mt  enim  Dens  in  slellis  siunific.iliones  ,  &  rationeS 
onininm  futiirornin  Inun.inne  gener.itionis  eventiinin  j  nt 
snpernornin  S])iritiiiiin  virtutes  in  eis  ,  veliiti  in  lihris 
legerent  (fua-cnmqiu'  I.onnnilxis  ,  citra  tamen  nll.iTn  li- 
})pri  arbrtrii  coaclioncin  ,  per  sin^nla  teiniTonim  inter- 
vaila  essent  eventiira  ;  &  inde  alKpiam  Jhijiis  scienti* 
partein  ,  <jiire  hiimani  ingenii  vires  excellit ,  lioTninr* 
bns  steilarnm  ohservatoribns  revelarent.  Atque  juxta 
liunc  sensiim  piitavit  Origrnes  inteJIigendam  es«c  sen- 
tintiam  <jiiaindain  e.K  libro  j  ciii  titnJiis  est  KarratLo 
Joseph  ,  ollm  apiid  miiltos  Gatliolicos  in  aiictoritatem 
recei^to  ,  in  qno  Jacob  Patriarclia  Indncltnr  ad  filios 
snos  Jiaec  dlcens:  Li^gi  in  tahtili^  cxli  <jnttcwntjue  f.^-en- 
tnra  sunt  votis  ,  O"  Jiliis  vstris  .  Ita  lociini  Eiisebii 
relert  Sixtus  Senensis  Lib.  V.  Bibliotheca:  sanctx  An- 
sot.   i5. 

De  CliaId,Tis  antem  Iia-c  liabet  Clcero  Lib.  L  de  Di- 
virit.  Chaldai  dnituma  observatione  siderum  scientiam 
piUantur  ^ffrc-^rcy    ut  pnedici  yosset ,    ijaid  cnu/ire  2- 


venturwn  j  &"  quo  qiusqiie  fato  natiis  .isset  .  Hinc  etiara 
Astrologl  nostri  ,  nt  facIJius  ignarnm  vnlgiis  decipiaint  , 
Chald^os  se  fingere  solent ,  apud  (pios  &  vigiiisse  0« 
lim  ,  &  adliiic  vigere  hanc  divinandi  discipli"nain  ,  & 
nniltis  creditiir  . 

(/>)  Qiiantiim  nantas  €i  oJiservatione  sidernin  ,  pra!7 
clpiie  aiitein  steJIae  polaris  ntilitatis  creperlnt,  nornnt 
oinnes  artis  Naiiticfle  i^eriti.  Ea  primmn  PIiTnices  o})- 
servasse  dicnntiir  ,  a  <jiifI)MS  Gr/pcl  ,  aliicjiie  pop'di  e- 
docti  siint  >  &  anic((iiam  aciis  naiuica  inv<.,-,i"reiur  ,  .<oJa 
cvnosiirap ,  alioriiuujiie  sidc ruin  observalione  itin?pt 
Tnaritiina  dirigebantnr  :  iinde  Virgilins  ifn.  \'l.  Pa- 
linnrnm  excntsnm  pnppi  nairat  ,  dtnn  in  Lybico 
ciirsu  sidera  servabat  .  Et  Tlbiilliis   Lib.   T.  Eleg.  JX. 

Diicur.t  ir.staliles  sid-ra  certa  yales  . 
(  De  invenlore  aciis  nautic*  diio  haJjentnr  oiinsciiid  irt 
Tom.  Jl.  P.  JU.  Comhient.  Bnnon.  scicntiaruhi  ,  dT"  cr- 
tinm  Instituti  ,  a  diiojnis  cl.  viris  Jo.  Chrysost.  Tioin- 
belli  ,  &  Abundio  Collina  elncni>rata  )  .  Clironologi.i 
-etiam  ,  <i'  Geograpliia  observatlonibns  slgtiorum  c-eJe- 
stiiim  miiltnin  ciel^ent  .  Taoeo  de  istornm  jignuruin  n- 
sii  in  aericiiltnra  >  in  inediclna  >  "&  in  meteoris  ,  a- 
IIis(jiieeff'ectII)iis  natnraJIbns  pr^pnoscendls  ,  «^^ir.fdicen- 
dis  ,  qno  commnhes  EiiJiemcrides  >  scu  Calendaria  ai 
yuaestnm  conficiimtnr . 


v^ 


DiSSERTATIO  II.   CAP.  V. 


rabat ,  eoclem  tempore  ^grotare  ccepisse  ,  todeni- 
que  teiJipore  in  aiiibobiis  morbiini  iugravescere  , 
aiit  levari.  Respoiidet  aiitejii  valJe  aciUe ,  ba^ic 
iij  utroqtie  aeqiialitaleiii  potius  repeleudain  esse  ex 
atfectionibus  parentuni ,  duin  concinnberent ,  ex 
«orinndeni  aliinentoruni  uutritione ,  ex  cohabita- 
tione  in  eaJem  doino  :  ,,  aerem  eniin,  &  loci  po- 
„  sitionem  ,  &  vim  aquaruin  plnrinuim  valere  ad 
5,  corpus  vel  bene  ,  vel  inale  aiflciendum  ,  medi- 
„  cina  testatur  .  Constitutionem  vero  ccEli  ,  ar  si- 
,,  derum  ,  subdlt ,  quas  fuit ,  quando  concepti , 
„  sive  nati  sunt ,  velle  traliere  ad  istam  aegrotan- 
,,  di  parilitatem  ,  cum  tam  multa  diversissimi  ge- 
j,  rieris  diversissimorum  eftectuum  ,  &  eventorum 
i„  eodem  t«mpore  in  unius  regionis  terra  eidem 
5,  ccelo  subdita  potuerint  concipi  ,  &  uasci  ,  iie- 
5,  scio  cujus  sit  insolentiae  "  . 

i5i.  Praecludit  demum  S.  Doctor  quoddani  A- 
strologorum  efFugium  ,  qui  negabant  duos  geininos 
iiasci  sub  eodein  omnino  horoscopo ,  propter  in- 
credibilem  astrorum  in  suis  revolutionibus  celeri- 
tatem  .  Qua  iu  re  Xigidius  quidain  experimentum 
cepit  iii  figuli  rota  ,  quam  dum  quanta  potuit  vi 
iotorsisset ,  bis  numeros  de  atramenlo  ,  tanqnam 
uno  ejus  loco  summa  celeritate  perciissit ;  quie- 
scente  postea  rota,  signa ,  quae  fixerat  ,  inventa 
sunt  non  parvo  intervallo  in  rotas  illius  extremi- 
tate  distantia.  Sic  ,  inquiebat  Nigidius  (  qui  postea 
Figulus  appellatus  fuit  )  in  tanta  coeli  rapacita- 
te  ,  eiiamsi  alter  (  geminus  )  post  alterum  tan- 
ta  celeritate  nascatur ,  quanta  rotam  his  ipse 
percussi ,  in  caeli  spatio  pfurimum  est  ,  seu  distat. 
i52.  Profecto  nou  is  erat  Augustinus ,  qui  hoc 
experimento  vim  sui  argumenti  eludi  pateretur  . 
Primo  enim  observabat ,  id  contrarium  esse  alteri 
experimento  Possidonii  ,  qui  simiiitudineiTi  ,  imo 
perfectam  duorum  geminorum  in  anorbo  aequali- 
tateni  ,  ex  eadem  constitutione  astrorum  ,  sub  qua 
«ati  erant ,  repeiebat  .  „  Si  enim  dispar  nasrendi 
„  mora  mutavit  hoioscopuni  ,  &  disparilitatein  in- 
„  tulit  ceteris  rebus  ,  cur  illud  in  aRgritudinibus 
j,  mansit ,  quod  habebat  in  teniporis  ccqualitate 
3,  conceptus?  Deinde  considerandum  proponit  cap. 
j,  'j.  quam  innumerabilia  sub  uno  temporis  pun- 
„  cto  vel  mscaiitur,  vel  oriantur  ,  vel  iiiclioen- 
„  tur ,  &  tam  diversos  exitns  habeant ,  ut  istas 
„  observationes  cuivis  puero  ridendas  esse  jyersua- 
„  deant .  Quis  enim  est  tam  excors  ,  ut  audeat 
„  dicere  ,  omues  arbores,  omnes  herbas  ,  oinnes 
„  bestias  ,  serpentes  ,  aves  ,  pisces  ,  v«rmicuIos  , 
„  momenta  nascendi  sigillatim  habcre  diversa? 
j,  Ita  autem  S.  Pater  concludit .  His  omnibus 
„  consideratis ,    uon  iuimerito  creditur  ,  cum  A- 


„  strologi  mirabiliter  multa  vera  respondent  ,  oc« 
„  culto  instinctu  fieri  spirituum  nou  bonorum,, 
„  quoruin  cura  est  has  falsas  &  noxias  opiniones 
„  de  astralibus  fatis  inserere  humanis  mentibus  , 
,,  atque  firmare,  non  horoscopi  notali  ,  &  iuspe- 
„  cti  aliqua  arte,  quae  nulla  est  "  . 

i55.  Hinc  S.  Fater  Lib.  II.  de  Doct.  Christ^ 
c.  21.  &  seq.  Tom.III.  Genethliacos,  qui  etiam 
Mathematici  vocabantur ,  perniciosce  superstitio- 
nis  accusare  non  dubitat ;  &  post  multi  ad  ex- 
plodendam  hanc  superstitiosam  divinationein  alla- 
ta  ita  concludit  n.  56.  „  Oiiiues  igitur  artes  hu- 
,,  jusmodi  ,  vel  nugatorias  ,  vel  noxi»  superstitio- 
,j  nes  ex  quadam  pestifera  societate  liominuin  , 
„  &  daemonum  quasi  pacta  quasdam  infidelis  ,  & 
„  dolosae  ainicitiaG  conslituta  penitus  sunt  repudiaii- 
„  da  &  fngienda  Cliristianis  &c.  (a) . 

i54.  Ita  S.  Pater  August.  ,  post  quem  dignug 
est  qui  audiatur  ejus  discipulus  S.  Thomas  hik 
aulem  2.  2.  quaest.  gS.  art.  5.  inquirit ,  utrum 
divinatio  ,  quce  fit  per  astra  ,  sit  illicita  ?  Ut  au- 
tem  huic  quaestioni  enucleate  ,  ac  plene  respon- 
deat  ,  primo  distinguit  etfectus  ,  qui  a  corporibus 
coelestibus  necessario  eveniunt :  ,,  Et  de  his  qui» 
„  dem  ,  ait ,  qu3e  ex  necessitate  eveniunt ,  mani- 
,.  f=3ftum  est  ,  quod  per  coiisiderationein  stellaruin 
„  possunt  prf«cognosci ,  sicut  Astrologi  praeuuii- 
„  tiaut  eclipses  futuras  "  . 

i55.  Postea  Angelicus  Doctor  opinionem  eorum 
exponit ,  qui  dicebant ,  stellas  potius  significare, 
quani  fiicere  ea,  quce  ex  earum  consideratione 
prcenuntiantur  .  Quod  irrationabiliter  dici  probat , 
ac  tandein  ita  concludit:  ,,  Si  quis  ergo  considera- 
„  tione  astrorum  utatur  ad  praecognoscendos  futu- 
,,  ros  causales  ,  vel  fortuitos  eveutus  ,  aut  etiam 
,,  ad  cognoscendum  per  certitudinem  futura  ope- 
,,  ra  hominum  ,  procedit  hoc  ex  falsa,  &  vana 
,,  opinione  :  &  sic  operatio  Daemonis  se  iminiscet, 
,3  unde  erit  divinatio  superstitiosa  ,  &  illicita  .  Si 
,,  vero  aliquis  utatur  consideralione  astrorum  ad 
,,  praecognoscendum  futura ,  quae  ex  CQelestibus 
,,  causantur  corporibus ,  puta  siccitates  ,  &  p!u- 
,,  vias  ,  &  alia  hujusmodi  ,  non  erit  illicita  divi- 
„  aiatio  ,  nec  superstitiosa  ".  Videndus  est  etiani 
S.  noster  Prasceptor  in  Opusc.  XXVI.  (  In  editio- 
ne  Bergoinensi  anni  ij^i.  in  fol.,  nunc  in  edit, 
Veneta  XIII.  De  judiciis  astrorum  ,  ubi  ex  dnctri- 
na  magistri  sui  Augustini  accurate  distinguit ,  iii 
quibusnam  rebus  liceant  observationes  siderum  , 
&  in  quibus  non  liceant  ,  concludit  auteni  ,  gra- 
ve  peccatum  esse  circa  ea  ,  quce  a  voluntate  ho- 
minis  dependent ,  judiciis  astrorum  uti  , 

i56.  Hasc  cum  ita  sint,  iniraudum  nou  est  non 

so- 


(rt)  Eo  inajore  fide  dignns  cst  S.  Augiistinus  ,  qui 
ut  jpse  fatetnr  Lib.  IV.  Confess.  cap.  3.  libris  Gvne- 
tbliacormn  deditus  fnjt.  Narrat  aiitem  ,  se  a  (|not!iiin 
viro  sagaci ,  ac  medicin«  perlii.ssiino  adinonitiim  ,  "t 
iibros  illos  abjiceret  i    quod  etiaia  ipsi  persuad«re  to- 


natus  fnlt  ejns  carlssiinus  amicus  Nebridlus  ,  irridens 
totiim  illnd  diinnationis  gfmus  ,  ciriod  jiostea  divina  O- 
perante  gratia  prrPstitit,  ac  pemiciosain  illam  ariem 
ctiam  tib  aliorum  eordibus  erellere  onuii  studiecuravit » 


DE  OPERE  GUAKT,\E  DIET. 


75 


solam  ab  ecclesiastiea  ,  se<l  etiam  a  rivili  jwtesta- 
te  fiiisse  saepiiis  hanc  fallaceni,  hoiniiuiiiKjiie  de- 
eeptricein  artoin  dainnatam  .  In  Lcge  Arttrn  ,  l>;o- 
cletiani  ,  &  Maxiiniani -'/r^  inalhemalica  vocatiir 
iamncihilis  ,  6'  interdicta  omnino .  In  legc  Ne- 
T7J0  Constantii  ,  &  Jnliani  Aii^iistormn  ila  liabe- 
Inr:  „  Nemo  Aruspicein  ronsnlat  ,  aut  Matliema- 
„  ticiim  ,  nemo  Ariohim  .  Sileat  omnibiis  perp.?- 
„  ino  divinaiuii  curiosilas  .  r.tenim  snppiicio  ca- 
„  pitis  ferictur,  gladio  n^tore  prostratus,  quiciim- 
5,  qn«  jussis  nostris  ohsequimn  dciipgaverit ",  Ho- 
iiorius,  &  Theodosius  Astrulngos  in  remotissiinas 
Tegiones  adsportandos  esse  edixerunt.  Vid.  Codex 
Jnslinianasus,  Lib.  IX.  tit.  ifi.  de  malejicis ,  €> 
mathematicis .  Et  hi  qnid-em  bono  societalis  con- 
ndentcs,  cui  non  exigumn  detriin«ntuiu  fraudu- 
lenti   isti  impostores  afterebanl . 

13;.  Sed  Krclesia  animarnin  saluti  ,  ac  Reli- 
gionis  puritati  prospiciens  ,  multis  cauonihus  sn- 
perstitii->?as  Aslrologorum  divinationes  districte  prohi- 
Duit  snb  poena  excommunicalionis  latac  sententiae 
Can.  Si  (fuis  /Iriolos  ,  &  C.in.  /fliquanti  quaest. 
5.,  aKisqire  ,  quos  omues  huc  alTerre  niinis  loii- 
gum  esset  .  Salis  proinde  erit  aliqua  excerpere  ex 
celebri  Con^titutione  Sixti  V.  ,  quas  incipit  Cceli 
^  terroe  die  7.  Jan.  1 58G,  Ibi  aulem  suminus 
fonlifex  ,  postqiiam  fallaces  ,  vanas  ,  ac  pernirio- 
sissimas  divinandi  artes  ,  quae  non  sine  diaboli  o- 
peratinne  exercentur,  execratus  est ,  ita  s-.ibiicit  : 
„  Talef  11»  priinis  sunt  Astrologi ,  idim  Mathe- 
„  matici  ,  Genethliaci  ,  &  Planelarii  vocali  ,  qui 
„  vanam ,  falsamque  siderum  ,  &  astroruiM  scien- 
5,  tiam  profitentes  ,  divinaeque  dispositionis  ordina- 
„  tionein  suo  tempore  revelandam  pr.Tveuire  au- 
„  dacissime  safagentes,  liominum  nalivitates  ,  seu 
,,  genitnras  ,  ex  motu  sideruin  ,  &  astroruin  me- 
„  tiuntur  ,  ac  judicant  fulura  ,  sive  etiam  pras- 
j,  sentia  ,  &  praeterifa  occulla  ,  atque  ex  puero- 
„  rum  oftu ,  &  nalali  die  ,  sive  quavis  alia  t(Mn- 
5,  porum  ,  &  momentorum  vanissima  observaiio- 
„  De  ,  &  nolatione  de  uniuscujusqne  homiuis  sta- 
„  tn  ,  conditione  ,  vitae  cursu  ,  honoribus  ,  divi- 
„  tiis ,  sobole  ,  salule  ,  inorle  ,  itiueribns,  certa- 
,,  miuibus  ,  inimicitiis  ,  carceribus,  caedibus  ,  va- 
„  riis  discriminibus ,  aliisque  prosperis  ,  &  ad- 
j,  versis  casibus,  &  eventibus  pracognosrere  ,  ju- 
„  dicare ,  &  alfirinare  tcmere  pra?suinn:it  ,  noa 
5,  sine  magnoperirulo  erroris  ,  &  infidelitatis  &c..., 
„  Hi  igitur  levis^imi  ,  &  teiperarii  homines  in 
„  miserandain  animaruin  suaruin  ruinam  ,  grave 
,,  fideliuin  scandalum  ,  &  christianoe  fidei  detri- 
,,  mentuin  ,  fuluros  reruin  eveutus  ,  &  quaecuin- 
,,  que  prospera  ,  vel  adverse  obveutura  sunt  ,  ac 
„  actns  humanos,  eadeuique,  qnne  ex  libera  ho- 
j,  minnm  voluntale  proficiscuntur  ,  astris  ,  sideri- 
5,  bnsque  adscril)uut  ,  eisqne  eam  facultatein,  vim, 
^,  sen  virtulem,  &  elflcaciain  tribuunt  significan- 
,,  di  fulura  ,  &  ad  praecognita  ita  inclinandi  ,  nt 
„  «c  oinnino  ,  nec  aliter  eventura  s^inf.  atque  ob 
„  eam  causaiu  judicia  de  iis  rebus  omuibus  fa- 
Gazzaniga  Theol,  Tom.  IV. 


„  ctre  ,  prognostica  ,  prardictTonej,  &  praecogin- 
,,  tioues  sibi  a<J8Uinere  ,  palani  venditare  non  ilu- 
,,  bitanl  ;  quihus  non  pauci  rudes  ,  &  ^inperiti  , 
,,  aliique  nimis  creduli ,  &  impriideiites  taiitam 
,,  fi<k'iii  praestaiit  ,  ut  ex  hujusmodi  judiciorum  , 
,,  &  pr.rdictionuin  praescripto  aliquid  cerlo  e^se 
„  credanf  ,  aut  spercnt  .  t^>uorum  sane  &  niendi- 
,,  eiuin  inat;istrornin  teinerila.s  ,  A  infeliciuin  di- 
„  sciptilorum  crcdtilitas  magiiopere  deploran  Ja  est  , 
„  qui  vel  divinis  litteris  admonili  ,  noij  intelligunt 
,,  hoininis  pracstautiam  ,  cni  cosii,  &  stellaB  ,  & 
,,  clarissima  cijeli  sitlera  Sol  &  LtiiiJ.  (  Deo  ita 
,,  disponente  )  (1011   imperant,  «t.-l  iuierviunt  &c.  ". 

i5S.  Post  aulem  ita  dcfiiiieudu  concludit :  ,,  !N'os 
„  igitur  ,  qu.i  pro  nostro  nastoralis  officii  muntTe 
,,  fidei  integritatein  inviolatam  con§ervare  debe- 
,,  mus  ,  &  aniinarum  saluti  pros^jicere ,  quantum 
,,  divina  gratii  adjutrice  pos^umus,  ex  pateruJE 
„  caritalis  visceribus  optainns,  damnanles  ,  &  re- 
,,  probantes  omne  genus  divinationum  ,  qu3B  Dia- 
,,  bolo  auctore  ad  Fideliinn  deceplioneiu  a  pr^- 
„  diclis  curiosis  ,  vel  perditis  hominibus  fieri  sc- 
„  Icnt;  cu!)i*;ntes  praeter^^a  sanctam  illain  Ghristia- 
„  11«  religionis  siinplicitateni ,  pra^serlim  de  suni- 
,,  nia  Creatoris  Dei  potestate  ,  sapientia  ,  provideu- 
,,  tia,  ab  omni  erroris  libe  nuegram  ,  atqiie  in- 
„  corruptain  ,  ut  par  est ,  retiiieri  ....  hac  perpe- 
,,  tuo  valitura  constitulione  ,  Apostolica  auctorita- 
„  'e  statuimus,  &  mandamiis  ,  ut  lain  contra  A- 
,.  slrologos,  Mathematicos ,  &  aiios  quoscumque 
„  dictee  judiclariae  astrologiae  artein  (  praeterquain 
,,  circa  agriculturain  ,  navigationem  ,  &  rein  ine- 
„  dicam  )  in  posteruiu  exercentes  ,  aut  facientes 
„  judicia  &  nativitates  hominum  ,  quibus  futurhs 
„  contiMgentibus  ,  successibus  ,  fortuitisque  casibus., 
,,  aut  actiouibus  ex  humaiia  voluntate  pendentibus 
„  aiiquid  eventurum  affirmare  aiident ,  etiainsi  id 
„  se  non  certo  atfinnare  as>erant  ,  aut  protesten- 
,,  tur  ;  quam  contra  alios,  utriusque  sextis  ,  qtii  siN 
,,  pradictas  damnatas ,  vanas  ,  fallaces  ,  &  perni- 
„  ciosas  divinaiidi  artes  ,  sive  scientias  exercent  , 
,,  profitPiitur  ,  &  docent  5  aut  dicTint  ....  cn|uscum- 
,,  qtie  dii^nitatis,  gradus  ,  &  conditionis  existant , 
„  tain  Episcopi  ,  Praelati  ,  Snperiores ,  ac  alii  lo- 
„  coram  Ordinarii  ,  quam  Inquisitores  haereiic* 
„  pravitatis  uhique  gen'.iuin  deputafi  ....  diligeii- 
,,  titis  inquirant  ,  &  procedaut ,  atque  i<i  eos  se- 
„  verius  canonici^  poenis  ,  ik  aliis  cornin  arbitrio 
„  animadvertant ,  prohibmte^  omiies  ,  &  singtilos 
,,  libros  ,  opera  ,  &  tractntus  huJTisniodi  judicia- 
„  riae  astrologi*  ,  geoniaiitiae  ,  hydromantiae  ,  a- 
,,  cromanti.-B  ,  pyromantij; ,  ononian.iae  ,  chiio- 
„   nnntiae  &c.  "  . 

i5c).  Qu^  omnia  'vinfirm.ita  postea  fueri?nt  ab 
Urbano  ^"^111.  pridie  Kalendas  Aprilis  tGji.  C>n- 
stituf.  qiir»  inciprt  Jnsr^-utahilis  ,  in  q-ia  excorn- 
municationem  latae  sentenlias  addit  contra  A^fro- 
logos  )udiciarios,  q;ii  vel  per  se  ,  vel  jier  alios 
de  statu  reipublicae  Christianae  ,  sive  de  vita  ,  aut 
morle  Romaiii  Poiitificis  pro  tempore  exisieatia 
10  ii> 


74  DISSERTAT 

inquirerf  aiuloiit.  Bcriprlictns  auteiii  XI '/.  iii  siia 
Coij>>tit.  Pastor  bonus  Idibus  Aprilis  1744»  Toni. 
J.  liullarii  Cen.  XIV.  n.  95.  Majori  Poenitentia- 
rio  prohibuit,  luijus  criminis  reos  ,  eliain  in  oc- 
cuitis ,  etiam  in  Joro  conscientix  tantuni  ab- 
solvi  {a)  . 

i4o.  Unum  cst  ,  quod  Astrologia;  judiciarix 
palroni  coutra  oos  urgere  niaxinie  solent ,  scilicetplu- 
riuia  esse  exeinpla  pra^ditionuni ,  quarun*  veritateni 
coniprobavit  eventus  ,  quas  isli  jnagno  nuuierocoa- 
cervant,  quaeque  Inic  afferre  niniis  longuin  esset . 
i^i.  Sed  priino  bcne  respondebat  S.  Augusti- 
nus  Lib.  LXXXIII.  Quaest.  45.  Tomo  VI. :  „  Gum 
j,  autem  multa  vei-a  eos  (  Astrologos  )  praedixis- 
,,  se  dicatur,  ideo  lit,  quia  non  tenent  liomines 
3,  memoria  falsitates ,  erroresque  eorum  ;  sed  non 
3,  intenti  ,  uisi  in  ea ,  quae  illorum  respoiisis  pro- 
,,  venerint ,  ea  ,  quae  non  provenerint ,  obliviscun- 
,5  tur  :  &  ea  conunemorant  ,  qiiae  non  arte  illa  , 
,,  quae  nulla  esC ,  sed  quadam  obscura  rerum  sor- 
5,  te  contingunt  "  .  Certe  si  omnes  istorum  impo- 
itorum  fals^  prsedictiones  iiotatae  fuissent ,  mani- 
feste  constaret ,  eos  fere  semper  errasse  ,  &  non- 
nisi  rarissime,  casu  ita  fereiite ,  iu  verum  colii- 
masse  . 

142.  Hespondet  seciindo  idem  S.  Pater  Lib.  II. 
de  Gen.  ad  litt.  cap.  postremo  ,  quando  ab  istis 
i'era  dicuntur  ,  id  licri  opera  spirituum  seducto- 
rum  ,  „  quibus  quaedam  vera  de  temporalibus  re- 

(a)  S.  Aiigiistinu!  in  fine  enarrationis  in  Psalrmitn 
LXi.  Torno  IV.  exponii ,  quornodo  Matlieriiaticiis  qtii- 
datn  ,  seii  Astrologiit.  tiierit  ad  poenitentiani  in  Eccle- 
sia  rece|)tiis  :  Iste  ,  in(£iiit  popiihitn  alloqnens  j  ex  Cliri- 
stiano ,  &  fideli  ptKnitens  redit  >  C^-  territus  potestate 
Domini  com'ertilar  ad  misericordiam  Doviini  .  Seductus 
enim  ab  inimico  ciim  esset  fidelis  ,  dia  mathematiciis 
fuit  ;  seductiis  sedncens  ,  deceptus  decipiens  ,  illexU  j 
fejeliit  y  multa  inendacia  locntus  est  contra  Deuiii ,  qui 
dedit  hominihus  patestatem  faciendi  j  (juod  Sunum  est  > 
C?"  non  faciendi  ,  (juod  vialum  est ...  (^uam  multis  eum 
putatis  Christianis  nummos  alstulisse  .'  Quam  niulti  ab 
illo  emerunt  mendacium  ,  quibus  dicehatnns  :  Filii  ho- 
viinum  usijuequo  graoi  corde  ,  ut  ijuid  diligitis  vanita- 
tevi ,  ©"  qaaritis  mendacium  ?  Afodo  ,  sicut  de  ilLo  cre- 
dendum  est  ,  horruit  mendaciwn  ,  O-  multorum  hominuiii 
illectorem  se  aliqnando  a  Diaholo  sensit  illectum  ,  con- 
tfertitur  ad  Deum  pcenitens  ...  Puenitens  est  ,  uon  (/u^rit 
nisi  solam  misericordiam  i^c.  Unde  patet,  etiain  antl- 
qnitns  consiievisse  liiijiistnodi  divinos  ab  Ecclesia  per 
excorniminicationem  excliidi . 

,{b)  Negari  non  potest ,  Astrologiarn  tiiisse  saECulJs 
elapsis  inagno  in  honore  ,  prs-cipiie  apiid  Magnates  ,  & 
Principes  ,  qni  graviora  etiatn  siia  negotia  ex  consilio 
Astrologoniin  dirigere  soleJjant  .  Omni  tamen  aptate  prae- 
stantes  fncre  non  solmn  Theologi  ,  sed  etiam  1'liiioso- 
phi  ,  qui  hanc  aiLem  ,  tanqiiatn  inanem  ,  Sc  siitnmope- 
re  perniciosam  detestati  sunt  ,  inter  qiios  excelliienint 
duo  Pici,  Comites  Mirandiilani ,  ({iiorum  prior  Joan- 
nes  ,  appellatus  a  Scaligero  monstrum  sine  vitio  ,  diio- 
decirn  lihris  Astrologiam  confutavitj  alter  vero  Jo. 
Franciscus  ,  intelix  prioris  nepos  ,  opus  edidit  de  re- 
rum  pranolione  ,  qiio  grassanti  suo  tempore  astrologi.^ 
filiidio  se  aeriter  opposuit .    Etiain  Jo.  «jJerson  peculia- 


10  II.    CAP.  V. 

,,  bus  nosse  permittitur,  paitim  subtilioris  sensus 
,,  acumine  ...  partim  experientia  callidiore  ,  pro- 
,,  pter  tam  magtiam  longitudiuem  vit.Ts  ;  partiin 
,,  sanctis  Augelis,  quod  ipsi  ab  omiiipotente  Deo 
,,  discunt ,  etiam  jussa  ejus  sibi  revelantibus  ... 
,,  Aliquando  autem  iidem  nefandi  vSpiritus  eliam  , 
,,  quae  ipsi  facliui  sunt ,  velut  divinaudo  praedi- 
,,  cunt  .  Quapropter  bono  Christiano  ,  sive  Ma- 
„  tliematif^i  ,  sive  quilibet  impie  divinantiiun  , 
„  maxime  cavendi  sunt ,  ne  consortio  Daemonio- 
„  rum  animam  deceptam  pacto  quoiam  societatis 
,,  irretiant  "  . 

i43«  Et  Lib.  II.  de  Doct.  Christ.  cap.  23. 
,,  Hinc  fit  inquit  ,  ut  occulto  quodam  judicio  di- 
„  vitio  cupidi  malarum  rerum  homines  tradantuc 
,,  illudendi ,  &  decipiendi  pro  meritis  voluntatum 
„  suarum  ,  illudentibus  eos  ,  atque  decipientibus 
j,  praevaricatoribus  Angelis ,  quibus  ista  mundi 
„  pars  iufima  ,  secundum  pulcherrimum  ordiiiem 
„  rerum  divinae  providentias  lege  subjecta  est  * 
„  Quibus  iilusionibus  ,  &  dec-eptionibus  eveuit ,  ut 
,,  istis  superstitiosis  ,  &  perniciosis  divinatioiuuu 
,,  generibus  multa  praelerita ,  &  futura  dicautur  , 
5,  nec  aliter  accidant  ,  quam  dicuntur,  multaque 
,,  observantibus  secundum  observationes  suas  eve- 
,,  niaiit  ,  quibus  implicati  curiosiorcs  fiant  ,  &  se- 
,,  se  magis  niagisque  inseraut  multiplicibus  laqueis 
,,  perniciosissimi  erroris  (Z>) . 

CA- 

rem  edidit  contra  Astrologiarn  tractatum  .  Sed  prapstat 
aiiqiia  Imc  afferre  ex  celehri  Henr.  Cornelio  Agrippa 
Coioniensi  ,  ([ui  Trisinegistus  sui  teinporis  dicttis  -liiit  > 
qiiiqiie  eo  lihentiiis  aiidiri  ineretur ,  <[iio  hiijnsmodi  stii- 
diis  adJictus  fuit ,  irno  M.igia;  accusatiis ,  defensiis  ta- 
men  a  Gahr.  Naiidico  in  ylpologia  pro  viris  mugnis 
falso  Magix  suspectis .  Haec  aiitem  habet  Agrippa  ia 
suo  lihro  de  T^anitu^c  scientiarum  cap.  81.  :  Htec  auteni 
ars  (  Astrologiae  )  nihil  aliad  est ,  t/uain  superstitioso'' 
rum  hominum  fullar  conjecttiru  ,  c/ui  ob  inidti  teinjioris 
usum  de  rebus  incertis  scientiam  fecernnt  ,  in  c/ua  <?■• 
mangend^  pecuni^  gratia  decipiant  imperitos  ,  atque  i- 
psi  siinul  decipiantur .  Et  inveniunt  circulatores  illi 
Principes  ,  &  Magistratus  ,  c/ui  in  illis  credait  omniU) 
ac  ornent  publicis  siipendiis :  cum  rei^era  nullum  genns 
hominum  reipublict  sit  pestilentius ,  c/uum  istorwii  j 
c/ni  ex  astris  ,  ex  inspectis  manibus  ,  ex  svmniis  ,  con~ 
similibasc/ne  divmationum  artificiis  fatura  p'>Uicentur  , 
O'  mticinicL  spargiint ;  homines  insuper  &  Christo  ,  C?* 
omnibus  in  illum  credentibus  semper  infensi  . 

Nec  ornittenda  reor ,  (jua?  ad  avertendos  hominiim 
animos  ab  irnpia  hac  fiitiirorum  cognoscendoriiin  cii- 
riositate  ex  P\ivorino  refert  Aiiliis  Gelliiis  JVoctium  At~ 
tic.  Lih.  XiV.  cap.  i.  Aut  enim  ,  inqitiehat  ,  Astrolo~ 
gi  adversa  et'entura  dicunt ,  aut  prospera  .  Si  dicnnt 
jiros/iera  ,  &  fiullant ,  miser  fies  ,  frustra  expectando  « 
Si  adversa  dicunt  ,  O"  mentiuntur  ,  miser  fies  frustra 
timendo .  Si  vera  respondent,  eac/ue  sunt  non  prospe~ 
ra ,  jam  inde  ex  animo  miser  fies  ,  antei/uam  e  Jato 
fias  .  Si  felicia  promittunt ,  eaijue  e\>entura  sunt  ,  tuin 
plane  duo  erunt  incommada  :  ©"  cxpectatio  te  spei  sa- 
spensum  fatigabit ,  07-  Juturum  gandii  fructum  spes  ti~ 
bi  jam  defioraverit  .  Nullo  igitur  pacto  utendum  est  i~ 
stiusmodi  homimlus  res  faturas  prttsa^ientibus  > 


CAPUT   VI. 

De  opere  diei  quintx  , 

t44«  Opus  diei  quiiitaB  his  vfrbis  Moyses  de- 
«cribit  V.  20. ,  „  Dixit  etiain  Deus :  producant 
„  aquar»  reptile  aniiua;  viventis  ,  &  volatile  super 
„  lerraiu  sub  firmaiufuto  coeli :  creavitque  iJeus 
„  cete  grandia  ,  &  oiniiein  aniinain  viveutein  ,  at- 
\,  que  motabileni  ,  quain  nroduxerant  aquaR  iu 
„  specics  suas,  &  oinne  volatile  secuiuUun  geuus 
„  suuin  .  Et  vidit  Deus ,  quod  esset  bouuin  ;  be- 
„  uedixitque  eis  diceus:  crescite  ,  &  inultiplica- 
„  iiiini  ,  &  replete  aquas  niaris  j  avesque  inulti- 
„  pliceiitur  super  terrain  .  Et  factuni  est  vespere, 
,,  ik.  inaiie  dies  quintus  "  .  Ita  paucis  diviuus 
Scriptor  ea  omnia  coinplexus  est ,  qux  Deus  quiii- 
ta  (iie  creavit  ,  (juaeque  &  nuinero,  &  varietale  , 
&  pulchritudine.  novuin  in.-pslimabilis  diviiiae  po- 
teiilix  arguineotum  nobis  suppedititut  .  Queinadino- 
dain  vero  quarta  die  Deus  ornare  voluit  coelum  , 
qiiud  priina  die  creaverat  ;  sic  quiiita  die  ornau- 
dum  suscepit  inediuin  eleineatuin  ,  neinpe  aquain, 
i<  aerein  producendo  pisces  ,  ik  aves  ,  ut  quinta 
dies  respnnderet  secunclae  ,  sicuti  qiuirta  respondet 
prinuc  .  Ubservatio  est  S.  ThoinaR  I.  P.  quaest. 
71.  art.  uii.  (rt)  .  Age  vero  tain  de  piscibus ,  quam 
de  avibus  pauca  dicamus  . 

145.  iSoiniue  reptilis  pisces  designari  certissi- 
jnuin  est  ex  toto  contextu  ,  qnainvis  repere  pro- 
prie  dicatur  de  aniinalibus  ,  quae  pedibus  carentia 
pertore  ,  ik  vcntre  gradiuntur  ,  ut  colubri  .  At  ve- 
ro  cuin  etiain  pisces  pedibus  careaut ,  &  loto  cor- 
pore  incubeut  aquis ,  recte  ititer  reptilia  connu- 
inerari  potueruut :  unde  lu  Psalmo  Clil.  dicitur  : 
Hoc  mare  magnurn  ,  O*  spatioswn  manibus  : 
illic  reptilia  ,  quorum  non  est  nunierus  .  ISonnul- 
li  tameu  vocein  liebraicam  y  3  Scerets  verterunt 


DE  OPEPiE  QUINT.VE  DIEI.  75 

motahilem  ;  utCar.  Houhigant ,  progignant  nquae 
animain  viventem,  Kir  mutalilem  .  Alii  yjAtuti- 
lem  .  Pulchre  S.  Ainbrosi'is  Lib.  V.  Hexaeme- 
ron  cap.  i.  Scimus  ,  inquit ,  replilia  dici  genera 
serpentum  ,  eo  quod  super  terram  reptant  j  sed 
rnulto  magis  omne ,  quod  natat ,  reptandc  habet 
vel  speciem  ,  vvl  naturam  .. 

146.  Multa  snnt  in  piscibus,  quae  vel  leviter 
con>ideraM.  uostrani  adinirationein  excitare  debeint  . 
Priiiium  autein  est  infiiiita  pene  eorumdein  specie- 
rum  inultitudo,  &  varietas  (/>)  ,  tuin  increilibilis 
uiiiuscujusque  spcciei  fi.ecundita8  ,  qualis  iii  nullo 
pcorsus  alio  vivejitiuin  geuere  animadveriitur  i  imo 
iiulla  est  in  toto  naturae  ordiiie  tanta  leracitas  ,  qu.f? 
cum  feracitate  piscium  comparari  quejt;  quaR  Lamen 
uecessaria  omiiino  erat  ad  eor(uy  species  coiiservan- 
das,  cuin  notnin  experieulia  sit,  inagnam  pisciuin 
minoruin  copiain  a  majoribus  devorari  y  unde  neccs- 
se  foret  ,  aliquas  eoruindem  species  tandein  delcri  , 
uisi  prodigiosa  fcecunditate  reproducerentur  .  IVlira 
prorsus  sunt ,  quac  Philosoplii  naturas  indagatores 
nobis  narrant  de  nuinero  ovorum  ,  quae  ex  unico 
pisce  unica  geueratione  prodeunt .  Aliqui  usqtie 
ad  viginti  millia  receusueruut ,  &  alii  etiain  uU 
tra  :  &  celebris  uatiirac  contemplator  AJibas  Plu- 
clie  ad  plura  centeua  inillia  nuineravit  .  Saepius 
etiam  iii  anno  parere  dicuulur;  ut  proiude  quan- 
quam  magna  pisciuin  pars  in  pastuin.  alioruin  ce- 
dat  ,  neque  exigua  eoruindein  portio  hominum 
mensis  inserviat ,  diviua  tainen  providentia  prospc- 
xit  ,  ut  iUorum  nuinerus  non  deficiat  (c)  . 

i47«  Sed  magnam  qnoque  admiratiouein  parere 
debet  iinmanis  quoruindain  j)iscinin  mojes  ,  ut 
sunt  ceti  ,  quoruin  sj)ecialem  menlioufin  Moyses 
fecit  (J)  ,  &  qui  si  quando  supernatant  jiuctibus , 
ambulare  insulas  putes  ,  montes  altissimos  sum- 
mis  ad  cceium  verticibus  eminere,  nt  hyperboli- 
ce  S.  Ambr.  dicebat  Lib.  V.  Hexaemeron  cap. 
II.;  quorum  sijnilia  habentur  etiam  apud  S.  Ha- 

si- 


(<j)  Sam.  antem  Bochartns  in  llierozoico  Dens  ,  in- 
tpiit  ,  priino  bidno  creationis  inagnas  imindi  pnrtes  l'e- 
cit  j  yecundo  Airfijo  iniinilum  siia  snprllectile  ornavit  , 
^reando  in  terra  plnnt.is  ,  &  in  coelo  sulera  :  tertio  de- 
niifiie  hidtio  incol.is  addidit  ,  neinpe  aves  ,  pisces  ,  be- 
sti.is  ,  9c   |)0.'.ireiiio  ipsiiin   lioinint  m  . 

{b)  b.  Isidoriis  Lib.  XII.  (Jrigin-  c.ip.  0.  ,  nomin.it 
i44'i  plnres  recenset  PJiniiis  Jvij).  XXXII.  cap.  11., 
in-mpe  177.,  Gesnf-rns  aiitein  <i(piatiiiiun  aniinantiiitn 
noinm.)  ,  &  icones  plni(|iiam  700.  exl)iJ)et  .  Sed  (fuis  in 
tam  diflicili  siippntalione  venim  sil)i  comprehendisfce 
Ll.mdMlnr?  Nuinera ,  inqiiit  iianct.  Ambrosiiis  Lib.  V. 
Heraemeron  c.ip.  2.  ,  si  putes  ,  rinnia  piscimn  gene- 
ta  ,  (!(•/  miniitorum,  i>el  etiant  ma::im(>rnnt  ...  O"  in  his 
innwnerabiUa  .uu  generis.  Et  ejiis  Magister  S.  BasiJiiis 
Hoin.  VIL  in  Hexuemeron  n.  2.  \)iiis  vero  ,  ait  ,  ex 
II s  ,  (jiii  circa  Ittora  ,  ac  ripas  conseniiere  ,  omniumno- 
6ii  historiam  accurate  patefucere  ,  «ic  indicare  \'deiit.' 
Aiia  £:enera  cngnoscimt ,  (/ui  in  Indtco  mari  piscantnr ; 
alta  ,  </iu  in  Euypiio  sinu  :  alia  insutares  ;  alia  Mau- 
rusii  . 

{c)  Sanct.  Atnbroiius  Lib.  V.   Hexaem.   cap.  5-  ob- 


servans  ,  pi.sctin  ininorem  esse  esc.im  in.ijoris  ;  8c  mr- 
siis  m.ijorcin  a  validiore  invadi  ,  lU  cnin  ipso  aliiiin 
devor.iverit  ,  nb  alio  devoretiir  ,  l)ene  aniinadvertit  , 
del)cre  nos  nostroniiii  vitia  alt(  nt(;  considcrare  ,  &  ca- 
vere  exempla  ,  ne  quis  potior  inferiorcin  in\<aderet  ,  da- 
tnrus  in  sc  potentioris  exemplnin  injiiri^  .  Itaipie  (/iii 
alternm  Udit  ,  silA  la(/iieuin  parat ,  in  (/uein  ipse  i".ci- 
dat .   F,t   rnult.i   ali.i   addit  lectii  digiiissima  . 

(d)  UI)servant  diligenliores  e.spositorcs  voce  hebraica 
DJ*J1  Tanniniui.  non  iolnm  cetos  ,  sedomnes  pra-gran- 
dis  ma^^nitiidinis  pisces  indicari  j  proprie  antein  draco- 
nes  ,  qiios  ir»  aifnis  inveniri  Sf.ripiiira  .sacra  sicpius  in- 
nnit ;  ut  in  Ps.  LXXIL  i3.  Contriiulasti  capita  dra* 
conum  in  a<)iiis  .  l'salmo  item  CXLVIII.  7.  Dracones  , 
Cr  oiiines  abyssi .  Significantiir  etiain  Phoca:  ,  seu  Bo- 
C(t  ,  <\i\!f  hoant,  &  inngiimt  ,  tanto  strcf)itu  ,  ut  tesle 
Rondelctio  in  distaiiti.i  duanim  leiicarmn  andiantnr  . 
Orc* '(fnoifiie  ,  (fn.T  bal.vnis  iniesta;  esse  dicuntur;  tnm 
hi/>popotoini  y  seii  e((ni  flnviales  ,  ali^ifue  marin.T  litd- 
lii.-p  imgnitiidinis  monsirnosff'  .  Has  tainen  Liiin.ens 
a  clas.sc  piscium  exclusas  velKt .  Nol)is  satis  est  tiiisse 
eas  a  Moyse  jntcr  pisces  coAnumeratas  . 


76  DISSERTATIO  II.    CAP.  VI. 

siHnm  Hom.  VII.  in  Hexaemeron  ,  apud  IsidoruHi 
Lib.  X]I.  Orig.  cap.  6.  &  apnd  Kustatliiinn  Au- 
tioclienum  in  Hexaemeron .  Sed  relicta  hyperbo- 
le ,  atque  omissis  fabulosis  qiiorumdam  veteruin 
iKurationibus ,  verba  afferam  solertissimi  iu  liis 
rebus  viri  Sam.  Bochart.  in  Hierozoico  Lib.  I. 
eap.  7.  „  Ut  dicamus  ,  inquit,  quod  res  est,  no- 
„  bis  est  compertissimum  ,  tani  ex  maritimarum 
„  urbium  annalibus  ,  quam  ex  eorum  relatione  , 
„  qni  ad  balaenarum  piscationem  quotidi*-  se  con- 
„  fernnt ,  inajores  illos  cetos  plerumque  quinqua- 
„  ginta  ,  raro  admodum  centum  pedum  mensu- 
„  ram  exeedere  .  Unum  tanien  in  Oceano  Britan- 
„  nico  captum  refert  Scaliger  longitudinis  pedum 
„  CXX.  ,  akitudinis  tantcie  ,  ut  obequltanlium  iion 
„  solum  conspectus  adimeretur  ,  sed  voces  iuter 
„  se  ,  tanquam  traus  collem  editas  viderentu»  .  Et 
„  in  Narbonensi  littore  visani  a  patre  suo  beUuain 
„  narrat  Hondeletius,    centum   passuum  longitudi 


„  tuam  ,  &  imples  omne  auimal  benedictione  ^- o 
149.  iVluha  alia  mirabiiki  de  piscibus  afferre 
facile  esset ,  si  oninia  persequi  velleuuis  ,  qua;  so- 
lertes  naturae  iudagatores  de  ipsis  scripta  relique- 
rnnt;  ex.  gr.  eos ,  cum  animalia  sintonvuium  sto- 
lidissima ,  memoria  tamen  aliqna  donatos  esse  . 
Quod  S.  Augustinus  Lib.  III.  de  Genesi  ad  lilt, 
cap.  8.  notissima  illa  experientia  demoiistravit  , 
qua  eos  cernimus  in  piscinis  accurrere  ,  slatiin  ac 
hoinines  spertautes  viderint  ,  non  alia  certe  de 
causa  ,  nisi  quia  recordantur  ipsis  sotere  pabuUnn 
prirbcri  ,  e|usque  rei  meinores  iliico  natantes  ac- 
enrruHt ,  ut  illis  aliquid  projiciatur,  exjjectantes 
{h)  .  An  vero  sensu  auditus  polleant ,  dubitatur  ; 
quamvis  enim  ad  certoi  sonos  commoveri  eos  vi- 
deainus  ,  id  tamen  ex  motu  aeris  oriri  pos-se  ali- 
qiii  contendunt ,  non  autem  ex  soiii  sensatione  . 

i5o.  Miranda  est  ulierius  pisciuui  structura  ita 
facta  ,   ut  aquas  findere  ,  &  nUaudo  ,  quo  velint  , 


nis  ;     &  in  mari   Balthico    longissimis  Zieglerus      faciilime  ,  &  citissime  pergere  possint .   Vessica  e 


„  centum  cubitos  ,  Olaus  centum  nlnas  assignat  , 
„  eadem  (  nisi  fallor  )  utrobique  mensura  (a)  "  . 
j48.  Considerata  autem  euormi  harum  bellua- 
Tum  maguitudine  ,  qiiarum  nulla  aequalis  ,  aut  si- 
milis  in  terra  invenilur  ,  animuin  incessit  sciendi 
cupido,  nbiuam  sit ,  &  qualis  sit  esca  earum  nu- 
tritioni  sutficiens  ?  Facile  enim  est  dicere  eas  ex 
aliorum  piscium  captura  nutriri .  Sed  primo  con 


tiam  quadam    interna  iustrucli  sunt ,    qua    aerem 

excipiunt  ;  &  quo  uiajor  iu  ea  recipitur  aeris  co- 

pia,  eo  ieviores  fiuut  ,  ut  facile  attolli   possiut  ad 

aquae  superficiem  ;  Ik  si  forte  coutingat  ,  hanc  vessi- 

cam  laedi  ,     vel  destrui  ,  cogunt  fundo  adhasrere  , 

si  vera  uarrant  ,  qui  Ichihjiogiam  uobis  exponuut, 

i5i.  Tertio    laudauda    est    diviua    providentia  , 

^  ^  -  .  ,  -        quod  in  amarisnmis  ac  salsis    maris  fluctibus  pi- 

sideranaum  est ,  quanta  aliorum  piscium  copia  ad      sces  dulces  produci  voluerit  ,  ut  suaves  nostro  gu^ 


fd  requiratur  ;  deinde  cum  nonnisi  in  profundissi 
jnis  Oceani  gnrgitibus  habitare  soleaut ,  ubi  minor 
piscium  copia  iuvenitur  (  Beus  enim  sua  provi- 
dentia  uiire  disposuit  ,  ut  pisces  communi  homi- 
num  usui  destiuati  non  procul  a  littore  degaet  , 
quo  facilius  piscatorum  relibus  capi  possint  )  , 
dtlJicultas  augetur  inveniendi  escam  tantcc  horum 
inonstrorum  neeessitati  parem  ;  neque  Deus ,  qui 
dat  escam  omni  carni ,  nobis  modum  manifesta- 
re  voluit,  quo  in  his  alendi^  utitur  .  Draco  iste, 
luqiiit  regius  PsalmoCllI.  27,  c/uem  Jormasli  ad 
illudetiduin  ei  (  quando  scilicet  homiues  illum  ce^ 
perint ,  &  occiderint  ) ,  omyiia  a  (e  expectant  , 
Ut  des  illis  escam  in  tempore .  Dante  te  illis 
colligent.  Psaimo  CXLIV.  i5.  „  Oculi  omnium 
„.  in  te  sperant  ,  Domiue  ,  &  tu  das  escam  illo- 
„  r.um  iu  tejupore  opportuao:    aperis  tu  manum 


e«)  niKlem  Bochartns  mnlta  fabuloja  de  monnris 
mannis  aftert  ex  Alkazuinlo  Arabe  in  Libro  ,  cni  ti- 
tiitns  est  Muueula  rerwn  creatarum  ,  tum  exRabbinis, 
♦jui  hac  etiam  in  parte  liberaiissime  mentiuntur.  Ha- 
rum  fabulariun  specimen  exhibet  spurius  Lib.  IV.  Es- 
«iTfle  cap.  yi.  47.  &  secf.  ,  ubi  dfescribitur  opus  diei 
qmntcci  &  d.ctur  ,  inter  pisces  creatum  Leviathan  , 
quem  cnpere  non  poterat  s.ptuna  pars  ,  ubi  erat  a,pia 
•ongregata.  Ilhus  autem  septimam  partem  humidam 
We  servatam,  ,u  fi.it  in  devorationem  eis  ,  -quibus 
Deu  vobiern .  bed  ,ah,s  similibus.p.e  nngis  nob  s  im- 
morari  non  bibet  .  Phit>-i  tl^l,;?  ^,,.,-  .1  1  i 
T>„,i  ,„,  .       .       '^"'™   "^Liit    ctipientibus  laudatns 

liochartusi  <,u.  etiam  notat ,  cum  IVlatth.  XIL  4o    di- 
eitup,  fuisss  Jonam  in- verHr*.  ceti ,   aon  esse  id  intel- 


stui  essent .  Quaedam  etiam  eorum  species  in  locis 
abditis  ,  &  remotissimis  uascuntur  ,  ibique  sine  ii- 
]ie  multiplicautur ,  ac  postea  statis  tempnribus  ve- 
Iiiti  eoujmuni  consilio  desertis  suae  uativitatis  lc- 
cis  ,  ad  inaria  nostra  c^ccedunt ,  piscatores  quasi 
iuvitantes ,  ut  siugulari  hoc  Dei  beueficio  utan^ 
tur.  Qiiasdam  ulterius  species  suut ,  quae  ex  mar 
ri  exenutes  per  oslia  flumiuum  etiam  iis  appro- 
pinquant ,  qui  procul  a  mari  mediterraueas  re- 
gioncs  iucoluut .  Et  hoc  quasi  specimen  sit  eQ- 
rum  ,  quas  divina  provideulia  die  quiuta  ex  aquis 
produxit;  quorum  quaGdam  ad  cibuin  parautur  , 
ut  pisces  communes  ;  qUcTedam  ad  ornamenta  ,  ut 
conchylia,  &  murices  ,  uiide  pnrpura  ;  &  conchae  , 
ex  quibus  margaritae  cruuntur  ;  aiia  ad  suffitum  , 
alia  .ul  mediciuani  ,  ut  hirudiiies  ,  quibus  sanguia 
elicitur  <. 

l52. 

ligeijdiim  proprie  de  bal.«n<i ,  qu^  quamvis  sit  belbia. 
immaiiis ,  fauces  tameii  habet  angustiores ,  quam  ut 
posiit  hominem  transghitire  ,  sed  fuisse  alium  piscem 
bal^na  majorcm  Jon^  II.  i.  Eruditissiinus  Coines  U- 
lysses  Aklrovandus  Lib  111.  de  piscitus  cap.  32.  vnlt  , 
ilhirn  pisceiii  fuisse  Charcariam ,  cujus  rictus  oris  tam 
magnus  est  ,  ut  hominem  facile  deglutire  possit . 

(A)  S.  Basiiius  Hom.  VMI.  \n  Hexameron  de  piscibus 
locjuens  incjiiit  :  lllis  inest  anditus  grai>is ,  hehesif.ie 
visus,  utpote  per  at/uarn-  cernentiLus  ;  nec  ulla  est  in 
illis  memoria-,  neque  imaginalio ,  neijae  ullius  consue- 
tudinis  cognitio  .  Sed  S.  Tiioin.  l.  P.  q.  72..  art.  un» 
Basiho  oppoait ,  8c  praefert  S.  Augustiniun . 


DE  OPERE  QUINT.AE  IHET . 


77 


iSl.  Sed  etiam  aves  coeH  eadem  die  productae 
Itint ,  de  qiiibns  |)aiira  pro  iiostro  institiito  dicere 
oportet  ;  &  priino  qiiidein  de  eariim  origine ,  po- 
atca  de  insignioribiis  eannndeni  proprietatibus  . 
Qiiasstio  aiitein  de  aviiiin  origine,  s«mi  de  inate- 
ria  ,  ex  qiia  forinntae  siint  ,  aii  scilicet  ex  eleinen- 
•o  atjiiae  ,  qnomodo  pi>.ces  prodiicti  siint ;  nn  vero 
ex  terra  ,  aiit  aere  ,  quae  duo  tleinenta  natur3r  a- 
vium  magis  couvenire  videntur ,  perdifticilis  est 
Boltitioiiis  . 

i53.  Ac  priinae  quidem  sententiae  ,  scilicet  aves 
ex  aqua  fiiisse  ,  nou  secus  ac  pisces  forinatas  ,  fa- 
vere  videiitiir  Verba  vulgatt  nostri  Interpretis  di- 
cenlis :  Producant  aquce  reptile  anim<x  vii-entis , 
&  vohitile  super  terram  sub  Jirmamento  cceli  . 
Favent  itein  eidein  opinioni  nounulli  smcti  Pa- 
tres ,  atque  iinpriinis  Ambrosius  Lib.  V.  Ilexce- 
meron  capp.  i.  5.  &  3. ;  cujus  est  etiam  liyninu», 
in  qiio  ita  cauit  KccLesia  iu  Ve^peris  ferije  quiutae: 

Magnce  Deus  potentice 

Qui  fertili  natos  aqua 

Partim   relinquis  gurgiti , 

Partim  levas  m  aera  , 
Demersa  Ij-tnphis  imprimens  , 

Subvecta  ccelis  erigens 

Ut  stirpe  ab  una  pro.hta 

Diversa  repleant  loca . 


i54. 
VIII. 


Praeiverat  S.  Ambrosio  S.  Basilius  Hoin. 
in  Hexcemeron  Ivanc  aflFerens  rationein  : 
,^  Quomani  volatilibus  ad  natatilia  quasi  consan- 
j,  guinifas  quaedain  est  .  Nam  utt  pisces  aquam 
j,  secant  ,  agitalioue  quidem  pennarum  ad  ulterio- 
,j  ra  prngredientes  ,  caudae  vero  inotatione  flexuo- 
„  sos  ac  rcctos  inotus ,  &  iinpetus  sibi  gubernan- 
j,  tes ,  sic  idem  &  in  volucribus  conspicere  licet, 
j,  quae  per  aerein  pennis  simililer  natant  .  Quare 
3,  cuin  una  sit  utriusque  cominunis  conditio,  ipsis 
5,  affinitas  ex  aquarum  geiwratione  tributa  est  "  . 
Eadem  fujt  mens  S.  Jo.  Clirysostomi  Hoin.  VII. 
iu  Genesim  ,  S.  Cyrilli  Alexandr.  Lib.  I.  Glaphy- 
rorum  ,  S.  Jo.  Damasceui  Lib.  II.  de  Fide  ortho- 
doxa  cap.  ^Q'  &  aliorum  multoruin   (ix)  . 

i55.  Aiiis  tamen  non  paucis  arridet  contraria 
opinio  ,  sciliret  aves  ,  non  minus  ,  quain  quadru- 
pedes  fuisse  ex  terra  formatas  .  Id  autein  probant 
ex  iis  Scripturae  verbi^  Gen.  II.  19.  Formatis  i- 
gitur ....  de  humo  cunctis  animantibus  terrce ,  & 
universis  volatilibus  cceli  &c.  ;  ubi  eadem  omni- 
bus  tribuitur  origo  .  ]Neque  obstant ,  inquiunt ,  a- 
lia  verba  priora :  Producant  aquce  ...  volatUe  su- 
j>er  terram  ,  hac  eniia  ex  primigenio  hebraico  fon- 


{a>  Hinc  nata  fbrtasse  illa  qnornnidam  opfnio,  lici- 
tiun  esse  aviiiin  esMin  ditbus,  in  ([uihns  vetitiis  est  esns 
C.irnirm  .  Alii  distinctione  ntel)antiir  ,  &  illas  solnm 
COni*di  posse  pularnnt ,  qii?e  atjtiattles  niuiciipantnr  . 
Veures  Chrisii.nnos  ant  piscibiis  simul  &  avibns  .^bsti- 
aere,  aiu  utrisque  vesci  consuevisse,  affirinat  Alexius 


te  sic  legunt  (  ut  legit  Car.  Houblganl  )  t  Dixit- 
que  IJeu9 :  progignant  aquce  animam  viventem  , 
C?'  fuotabilem  i  &  volucres  volent  super  terram, 
Cb*  per  medunn  cceli  jirmanientum  ;  qivasi  sciii- 
cet  nonni^ii  pisces  dicautur  ex  acjuis  formati ;  avi- 
1/tis  vero  solumrBodo  locus  fuerit  destinatus ,  in 
quo  volare  debeant  ;  nempe  suj)er  terrain  ,  siculi 
j)isces  natant  in  aquis  .  AtVerunt  etiam  quasdani 
vationes  ,  scilicot  cum  proj)ria  habitatio  avium  sit 
in  terra  ,  uiide  alimeiitum  sumuiU  ,.  &  ubi  a  vo- 
latu  quiescunt  ,  ac  nidos  suos  ponunt  ,  vidttur  e- 
tiam  probabile  ,  eas  terrae  suiin  originera  debere 
(b)  .  Addit  Saiu.  Bocharlus  in  Ilierozoico  Lib.  I. 
caj).  Q.  hane  conjcctiirain  ;"  quod  aves  jHssje  sint 
volare,  iion  supsjr  terrara  :  ut  ostendattir  ,  eas  uou 
ad  aquas  j>ertinere ,  .sed  ad  terram  . 

i56.  VeriHvt  iineii  in  hac  scuteutia  illud  mihi 
exj^licatu  ditlicile  vitlelur  ,  quod  prius  Moyses  iu- 
dicare  volucril  locum  ,  in  quo  aves  volare  deb'j- 
rent ,  quam  earumdein  ibrmationem  ,  quae  nonni- 
si  die  sexta  contigisset  »  Quod  autem  ex  cap.  II. 
Genes.  objicitur,  duobus  iiiodis  solvitur  a  Saucto 
Augustino  Lib.  IX.  de  Genesi  ad  litt.  cap.  i.; 
primo  ,  qnod  ibi  taceattir  origo  volatilium  ,  cuin 
jam  in  cap.  I.  .Moyses  nos  docuerit  ,  in  prima 
causaliurn  rationufn  conditione  ex  aquis  ea  es- 
$e  producta  :  secimdo ,  terrain  universaliter  appel- 
lari  simul  cuin  axjui»;  ut  cuin  dicitur :  Laudate 
Dominwn  de  terra  dracone^s  ,  &  oirmes  abjs^ 
si  ,  qu*  abyssi  non  sunt  proprie  iu  terra  ,  sed  in 
aquis  .  ,.  Secundum  istam  universalem  ap|>eIlatio- 
„  nein  terrae  ,  concludit  S.  Pater ,  sive  de  arida , 
„  sive  de  aquis ,  quaeciimque  creata  suut ,  de  ter- 
5,  ra  creafa  veraciter  intelliguntur  "  . 

iSy.  ?seque  vero  omuibus  probatur  versio  illa 
textus  hebraici :  Et  volucres  volent  super  terram . 
ISain  hebraicae  linguae  peritissimi  retineudam  vo- 
luut  IectioiiQ|in  nostri  Interpretis  ,  &  duntaxat  sup- 
plendain  in  textu  origiiiali  cUipsim  relativi  prono- 
mini»  quod  i  ut  proinde  textus  hebraicus  ita  lega- 
tur :  Producant  aquas  reptile  ...  C^  volaide  (  quod ) 
volel  super  terrain  .  Hoc  pariter  conriHatur  ciiiu 
versione  latini  Interpretis  ,  ita  post  LXX.  dicen- 
lis:  &  volatile  super  terram  ;  idest  aves  ,  qua: 
volent  super  terrain  .  Concinit  etiain  Liber  IV. 
Esdrae  ,  qui  licet  iu  dogmatibus  nulla  j>olleat  au- 
ctoritatc  ,  ntpote  inanifeste  apocriphus,  potcst  ta- 
meti  valere  ad  nobis  iixlicandam  coinmunem  He- 
braeorum  opinionem  ,  aut  iraditionem  ;  inquit  ati- 
tem  cap.  VI.  47«  •  ,,  Quinta  autein  die  dixisti  septi- 
„  mae  parti  ,  ubieratatjua  congregata  ,  ut  procrea- 
„  retanimalia,  &  volatilia,  &  pisces  ;  &itafiebat". 

i58,  AUatae  autem  pro  coutraria  senteutia  coa- 

je- 

Symmarliiis  Mazocluiis  in  Spieilegio  Billico  ad  c.  L 
Cenes.  vers.   io. 

\,l>)  S.  Basilins  Hom.  VMI.  in  Heraemeron  n.  2.  be- 
ne  observavit>  volatUe  ntilliim  carere  pediius y  quia  •'«- 
ctiitn  siippeditat  terra  omnibus  ,  CT  omnia  pedum  WiM- 
sterio  neccssario  indigtnt. 


78  DISSERTATIO 

jectnras  non  snnt  aclmodiim  graves ;  iisqiie  possunt 
/lae  alias  opponi :  primo  cognatio  ill.i ,  dc  similitu- 
do  inter  natatilia  ,  &  volatilia  ,  de  qua  siipra  iium, 
1 54. :  seciindo  cognatio  quoque  duorum  elemento- 
rum  aqua;  ,  &  aeris  propter  ntriusqne  similein 
ihiiditatem:  tertio  valde  similis  est  avium,  &  pi- 
scium  levilas,  &  agilitas  ,  &  quod  avibus  alae  , 
ivl  praestant  piscibus  pennas  ;  quarto  similis  pene 
est  utriusque  motns  ;  quod  a  Borellio  cie  Motlbus 
nnimalium  ,  aliisque  observatum  fuit :.  demum  in- 
veniiintur  aves  ,  qiiae  cnm  piscibus  uatant .  Aliquas 
ex  bis  conjecturis  indicavit  etiam  Sanct.  Augusti- 
luis  Lib.  III.  de  Genesi  ad  Ult. ,  ubi  postquain 
cap.  6.  dixerat,  crassiorem  nostrum  aerem  ?2o?i- 
nisL  ex  aquis  accipere  animalUi  ,  nempe  volu- 
cres  ,  ita  pergit  cap.  7.  :  „  Mojses  ex  aquis  di- 
„  cit  producta  volatilia  ;  quorum  natura  biparti- 
5,  tum  iocum  sortita  est ;  inferiorem  scilicet  in  un- 
„  da  labili  ,  snperiorem  vero  in  aura  stabili  :  il- 
j,  lum  deputatun)  nataJitibus ,  istum  volantibus". 
Quac  omnia  si  validum  argumentum  non  suppe- 
ditant ,  possunt  tamen  aliorum  conjecturis  opposi- 
tis  asquivalere  . 

i5g.  Sunt  qui  avium  productionem  tribiiant  non 
aquis  illis,  quas  i:^  mari  Deas  congregavit  ;  sed 
illis,  quae  in  vapores  attennatae  ascendunt,  &  no- 
stro  aeri  commiscentur  .  Neque  ab  hac  sentenlia 
se  aiienum  ostendit  S.  Thojnas  I.  P.  q.  71.  artic. 
un. ,  ubi  cum  sibi  objecisset:  ,,  Sicut  pisces  Iia- 
„  bent  motum  in  aquis ,  ita  aves  in  aerc:  si  er- 
j,  go  pisces  ex  aquis  prodncuntnr.  aves  noii  de- 
„  berent  produci  ex  aquis  ,  sed  ex  aere  ,  proposi' 
„  tce  ohjectioni  ita  respondet  ad  5.  Aer  ,  qui  in- 
„  sensibilis  est  ,  uon  per  seipsum  connumeratur  , 
„  sed  cumaliis:  partim  quidem  cum  aqua  ,  quau- 
„  tum  dd  inferiorem  partem  ,  quas  exlialationibus 
„  aquae  ingrossatur ;  partim  etiam  cum  caslo  , 
„  quantuin  ad  superiorem  partem  .  Avesautem. 
„  motum  habent  in  inferiore  parte  aeris.;  &.  ideo 
„  sub  firmamenfo  caeli  volare  dicuntur ,  etiamsi 
„  firmamentum  pro  uebuloso  aere  accipiatur  ,  & 
„  ideo  j)roductio  avium  aquae   adscribitur  ". 

160.  Objicit  sibi  rursns  Angelicus ,  non.omnes 
pisces  reptare  in  aquis  ,  cuin  quidam  habeant  pe- 
<Ies,  quibus  gradiuntur  in  terra  ,  sicut  vituli  ma- 
Tini  ,  aliaque  animalia  ,  quac  amphibia  dicuntur  , 
^uia  in  terra  ,  &  in  aqua  vivunt  ,  Ha?c  autem 
potius  ex  terra  ,  ut  reliqua  animalia  ,  quam  ex  a- 
qua,  ut  ceteri  pisces  ,  for»ari  debuerunt ;  haec  e- 
nim  distinctio  naturae  piscium  diversam  originem 
significare  videtur . 

161.  Sed.  bene  otservat  S.  Doctor  (  ib.  ad  4.  ) 
naturam  de  uuo  extremo  ad  aliud  transire  per  me- 
dia  ;  &  ideo  inter  caelestia  ,  terrestria ,  &  aquatica 
auimalia  esse  quaedam  media,  quas,  commuuicant 
cumntrisque,  computantur  antem  cum  iilis,  cum 
quibus  magis  communicant .  Cum  itaque  animalia 
ampl)ibia  magis  communicent  cum  aqua,  quam  cum 
terra  ,  ideo  potius  ex  aqua  ,  quam  ex  terra  origi- 
nein  suam  repetere  debsnt . 


n.  CAP.  VI. 

162.  Obiter  demum  etiani  illorum  epinio  com» 
memoianda  est ,  qui  aves  non  ex  aqna  scUim  , 
neque  solum  ex  terra  ,  sed  ex  aqua  simul  &  ter- 
ra  formatas  fuisse  dicunt ;  sacer  enim  textus  uti- 
tur  vocabulo  riDIXn  Hadamah  ,  seu  humo  ,  quod 
juxta  ipsos  signiiicat  lutum  ,  terram  scilicet  aqua 
temperatam  Genesi  II.  19.  Formatis  igitur  ,...  de 
humo  cunctis.  animantibus  terrce ,  ^  universis 
volatilibus  c.oeli  &c. 

i63.  Sed  si  \\PEc  observafio  valeret ,  id  valeret 
etiam  ,  ut  crederenuis  cetera  animantia  terrae  uou 
de  terra  soium  ,  veruin  etiain  ex  aqua  esse  for,- 
mata  ;  onmia  eniin  formnta  dicuntar  de  humo  , 
Ijno  &  oinne  iigtium  productum  fuisset  ex  aqua  j 
ibideiu  enim  vcis.  g.  dicitur  productun)  ex  humo» 
Sed  si  fontem  hebraicum  coiiijuhunus ,  tam  anima- 
lia  ,  quam  ligiia  producta  iiieaint  ex  terra 
nOlNlSlO  .  Et  haec  de  origiue  aviiim  satis  .  Nuuc 
de   prascipuis   earumdem  j>roprietatihi)s  . 

164.  INimis  autem  muha  diceuda  forent ,  si  ea 
vei  breviter  enumerare  vellem  ,.  quae  &.  veteres  , 
&.  recentiores  naturae  ciiriosi  observaiores  nobi» 
scripta  reliquerunt  de  varia ,  &.  multiplici  avium 
divcrsitate  ,  &  specie  .  Primo  enim  aliae  dicuntur 
aqualicce,  ut  Anates  ita  dictae  a  nando  ,  quaeque 
aquas  quasi  naturale  domicilium  amant  ,  aliae  ter- 
restres ,  quae  in  montibus  ,  aliisque  locis  ab  aqua 
remotis  morari  solent ;  &  aliae  amphibiae  ,  quae. 
non  tantum  terrestria  ,  sed  aquatilia  quoque  desi- 
derant  pabuia ;  atqne  hujusmodi  suut  phocas ,  cro- 
codiii  ,  fluviatiles  equi  ,   ranae  &c. 

165.  Ut  vero  de  solis  terrestribus  hic  pauca  in- 
dicemus  ,  quam  multiplex  ,  &  diversus  in  iis  ge- 
uius !  Aliae  lucifugae  noctu  soium  per  aerem  vo- 
litant ,  suosque  tristes  nlulatus  edunt ,  quando  ce- 
tera  animalia.  iatebras  quaerunt ,  &  quiescunt .  A- 
liae  sunt  rapaces  curvis  unguibus,  &  rostro  obuu- 
co  armatae  ad.  alias  aves  ,  quas  inermes  ,  mites  , 
&.  sociabiles  natura  fecit  ,  capiendas,  &  dilanian- 
das  .  Sic  aquilae  ,  accipitres  ,  milvi ,  innocentea 
vorant  columbas.  Sunt  ,  quae  nonnisi  carnibus  pa- 
scunfur  ,  &  vocantur.  carnivoroe  ;  &.  sunt  ,  quas 
vcrmibus ,  &  insectis  vivunt  ;  ac  demum  ,  quorujn 
cjbus  sunt  omnisgeneris  gi-ana  .  Communiter  aves 
praeter  cibum  indigent  potu  ,  sed  non  omues  <> 
JNonuuHae  sunt  cicures,  &  domesticae  ,  &  cibuin 
sibi  ab  hominibus  suppeditari  volunt ;  ceterae  ve- 
ro  libertatis  amantes  homiiuim  consortia  fugiunt  , 
sibiqiie  ipsis  escain  procurant  .  Inter  has  qiiaedam 
sunt  quasi  statarice  ,  &  iudigenaa ,  eadem  semper 
loca  iucolentes  ;  sed  multo  plures  sunt  exterae,  & 
peregrinas  ;  &  qnae  ad  nog  ex  dissitis  locis  in  ve- 
re  ,  ve!  autumno  adveuiunt ,  imminenteautem  hye- 
me  turmatini  nostras  deserunt  regiones  ,  mitiora 
quaerentes  ciimata  ,  in  quibus  brumaie  frigus  evi- 
tent ;  &  cum,  a  nemine  edoctae  sint ,  aut.  de  iila- 
rum  regionum  ,  ad  quas  transeunt ,  situ  ac  caeli 
temperie  ,  aut  de  via,  cui  per  lafissima  aerea  spa- 
tia  se  committere  deJjent ,  tamen  loMgissimis  itiue- 
liJjiis  immeusos  marium  traclusseciirae  praetervil  '.ntt. 

166.. 


DE  OPERE  QUINT.AE  DIEl . 


166.  Legi  de  Iiis  meretur  S.  Basil.  Hom.  VIII. 
in  Hexcemeron  ;  ex  qno  uoimisi  \\xc  ])aiica  ex- 
scribain :    „  Hiiinana  consiietiifline  voliicre;!  qii«- 

dain  gaudeiit  ,  &'  easdein  atque  nos  ipsi  liabi- 
„  tatioyes  recipiunt:  aliae  incohml  monl«.'S  ,  &  so- 
j,  litudine  deleotantur...  Ali.ie  loquaces  sunt,  & 
„  garrulas  ,  alia;  taciluriiae  .  Hae  (juidcni  caiior.-B, 
„  &  multuin  clamosJB  ,  ill«  omiiino  modnlationis, 
„  ac  cantus  expertes  .  Qii«dain  sulit  iinitatrices  , 
j,  aeinulationein  illain  vel  a  natura  ,  vel  ab  oxtr- 
„  citio  accinientes  :  quardam  eamdein  seinj^er,  ac 
„  iininutabilein  vocein  emittuut .  Superbus  est  gal- 
„  lus ;  ornatus ,  &  eleg.uiticC  ainator  est  pavo  ; 
„  libidinos.T  coluinbae  ,  periiide  atque  gallin;c  do- 
„  mestic*  ,  qiue  nullo  non  leinpore  libidini  iudul- 
„  gent";  &  quae  sequimtur  . 

167.  IVlira  etiam  narrantur  de  aviun\  nidis  , 
atque  artificiosa  eorumdem  constructione  ,  qualis 
iiec  ab  liomine  maxiine  industri  expectari  posset ; 
de  ovoruin  fotu  ,  ut  ad  debitain  maturitatem  per- 
ducaiilur  ;  de  pulloruin  cura  ,  nutritione,  atque  e- 
duratione  ;  tiiin  de  vario  ,  ac  pulcherrimo  pluma- 
ruin  ,  quibus  teguntur  siinul  ,  atque  ornantur  ,  co- 
lore  ;  de  volatus  dexteritate  ,  ac  celeritate  ,  de  caii- 
tus  suavitate  ,  qiiain  nonnisi  parvis  ariculis  Deus 
lariziri  voluit  ,  non  autein  niajoribus;  ac  deinuin 
de  totiusavium  corf>oris  conforinatione  ,  quae  aptis- 
siina  est  ad  fincleiulum  sibi  opposituin  aerein  ,  at- 
que  ad  summain  in  omnes  partes  se  convertendi 
lacilitatem . 

168.  -Nec  omittenda  ,  quae  vulgo  notissima  sunt, 
ile  incredibili  apum  industria  ad  mel  conficien- 
dum  ,  ac  de  politica  earuin  societate ,  ac  quasi  re- 
publica  ,  ut  una  simul  operi  vaceiit ,  suaque  al- 
vearia  a  fucorum  insidiis  defendant  ;  de  quarum- 
dain  aviiim  sagacitate  ad  inveniendum  pabulurft  ; 
de  aliarum  calliditate  ad  praedam  capiendain,  vel 
ad  fugienda  retia ,  &  fallendas  dolosas  aucupum 
artes  ;  deque  tot  aliis  ,  quas  noii  solum  rudibus  , 
sed  doctissimis  quoque  hominibus  admirationein  iii- 
jiciunt ,  quasque  nulla  alia  ratione  explicare  pos- 
sumus  ,  quam  confugiendo  ad  summain  ,  atque  in- 
finitam  Dei  providentiam  ,  quee  ut  tantam  inulti- 
tndinem  avium  quinta  die  ex  aquis  produxit  ,  ita 
etiam  earnm  species  perpetua  reproduciione  con- 
servat  ,  &  avein  unamqnamque  in  suis  motibus  , 
&  actionibus  singillatim  dirigit  ,  non  secus  ac  sa- 
gitta   iii  stium  scopum  a  sagittante  dirigitur  . 

i6g.  Neque  enim  dici  ,  aut  fingi  potesi ,  eas 
♦X  quadam  sibi  propria    iutelligendi  ,    ac  ratioci- 


(a)  Helvetiiis  in  sno  iiroscrtpto  opere  De  /'  Esprit 
Diss.  i.  cnp.  1.  in  not.  inter  alias  r.itiones  ,  qMJLus  ex- 
plicare  conitnr,  (|iiire  n'liil  iintjnarii  novi  fiierit  a  hel- 
liiis  inveniiun  ,  hanc  reddit,  (jiio  eorum  vita  niiilto 
brtvior,  (|nain  nostra  ,  ipsis  non  sinit  t<iin  iniiUa  ob- 
servare  ,  i\\\K  nos  observaiiins  ,  (inil)iis  proindc  ipsanirn 
scien'i.i  .ingeatiir  .  Prapclara  sane  ratio!  Qiiarnvis  dili- 
gentiores  barnm  rernm  tractatores  liaiid  facile  Helve- 
lio  concedent ,    omninm  belluarnin    vitain    esse  nostra 


79 


nandi  vi  li.r;c  omni.i  poragere ,  ut  peragnnt  homi- 
nes  .  Nain  primo  oporteret  avibus  majus  intelli- 
geiidi ,  ac  ratiocinandi  acuinen  ,  imo  &  meliorem 
operandi  industriam  tribuere  ,  quam  hoininibus , 
cum  siiie  instrumentis ,  vfc  sine  manibus  aliqiia 
pracstent ,  quibus  pra;standis  lioiiuues  cuin  neces- 
sario  instrumentorum  apparatu  ,  iniraque  manuuin 
industria  vix  pare^  suiit  .  Deinde  ,  ut  S.  Thomas 
Lib.  II.  cont.  Gent.  cap.  82.  recte  observavit , 
ornnia  animalui  cjuslem  speciL-i  sifnilUer  ope- 
rantur ,  neinpe  per  instinctum  sibi  ab  Auclore 
nattira:  impressum  ,  iioii  auteiii  cx  arfe  ;  onmis 
enimhirunAo  similiter  Jacit  nidum,  O- omnis  a- 
ranea  similiter  telam  .  lu  hoininibns  autem  ra- 
tioiie  pollentibus.  quanta  operandi  varietas!  qnaii- 
tuin  artium  augnientum  ,  vel  decreinentum!  Quot 
nova  inventa  ,  &  quot  antiqua  jain  mortua  revi- 
visminl!  {a)  Et  hacc  de  aviuin  natura  ,  ac  pro- 
prietatibus . 

170.  Aliqua  demuin  addi  possuiU  de  usu  ,  cui 
aves  ad  nostrain  utilitatem  a  Deo  destin-ita;  sunt . 
Et  primuin  sese  otfert  coininunis  illa  utilitas ,  qn-n 
ex  esu  volatiliuin  ,  sive  domesticoruin  ,  sive  syl- 
vestrinm  omnibus  provenit.  Secuudo  non  est  con- 
lemnenda  ,  dummodo  moderata  sit ,  illa  voluptas  , 
qu*  ex  avium  concenlu  ,  vel  es  aucupio  ,  qno 
insidia  avibus  instruLintur  ,  a  plerisque  capitur; 
unde  etiam  aucupia  ab  Ovidio  dicta  sunt  solatia 
ruris  .  Tertio  lusui  ,  &  oblectainento  inserviunt , 
niaxiine  pueris ,  &  puellis ,  quem  lusum  imuiit 
divinus  Job.  XL.  24.  ubi  de  Leviathaii  dicitur  : 
JSumquid  illudes  ei ,  quasi  avi ,  aut  ligahis  eurn 
ancillis  tuis  ?  Hujusinodi  lusuin  cum  avibus  ,  ut 
puellis  inaxime  delectabilem  ,  veteres  scriptores 
commemorant ;  unde  illud  Catiillianum  :  Passer 
delicioe  mect  puellce 

Quicum  ludere  &c. 

Quartus  usus  avium  aucupibus  familiaris  esl;  vel 
cum  accipitres  cicuratos  emittuut ,  qui  celeri  vo- 
latu  aves  capiunt ,  captasque  veuatori  reddunt ; 
vel  cnm  in  careis  detentas  servant ,  ut  suis  canti- 
biis  alias  ejusdem  speciei  advocent  in  retia  para- 
ta  :  quo  spectaro  videntiir  ea  verba  Baruch  III. 
18.  de  Principibus ,  qui  dominantur  supcr  he. 
stias  ,  qui  in  aiihus  cceli  ludunt  y  nempe  per  ve- 
nationem  &  ancupium  ,  ut  quidain  Interpretes  ex- 
ponunt  (/))  . 

171.  Non    tamen    inter  licitos    avium  iisus    est 

re- 

Ijreviorem  ;  vobmt  enim  ,  elepliamfes  ,  alin((iie  nonniil- 
la  anlmalia  (fintiiis  vivere  ,  (jiiam  Iioinines  ,  qnin  Mmt-n 
eoriiin  indnstria  aiicta  ,  ant  inutala  sit ,  luan^piani  in- 
ter  aniinalia  inagis  ingeniosa  nnmerentiir.  Cj^nos  et- 
iain,  corvos,  a((iii!.is,  ac  qiiasdam  alias  aves  diiUissi- 
me  viverc  ,  a   iniiltis  narratiir  . 

J>'  Adinodiirn  iniilti  tam  inter  veteres  ,  qiiam  inter 
modernos  lian.::  iilierrimam  materiam  copiose  pertract.i- 
riint,  (luoniin  libores  kre  oranes  collecti  Sunt  in  ope- 


8o 


DISSERTATIO  II.    CAP.  VI. 


receiiseiKlnm  ivugurinm  ,  qtio  vetcrei  supcrstiiiose 
futnros  ijegotieri.1111  evcntus  se  diviiiare  |ios»i!,  stul- 
te  arbitrabautur ;  quain  vanissiuiain  discipliuani  , 
niiriiin  «st  tatito  iti  pretio  fuisse  oliin  ,  etiaia  a- 
pud  cultissiinas  Genres  ,  cujusmodi  eraut  Roinaiii, 
ut  niiiil  sine  auguriis  apgredi  aud«reut;  noii  quod 
aves  ipsae  futura  prscscire  ,  aut  revelare  possent ; 
tiec  eni:n  lioc  vel  insipieus  quisquam  diceret:  sed' 
quod  v^olatus  aviuin  dirigeret  Deus,  ut  futura  pras- 
iiionstraret  ,  queinadinodum  auguria  explicabat 
Quintus  Cicero  apud  TuUiuin  Lib.  I.  de  Divlna- 
liorte:  Maxiinuin  ,  &  pracstantissimuni  fuisse  Au- 
guruin  jus,  declarat  idein  Tullius  Lib.  II.  de  Le- 
gibus  ,  totamque  horuin  anctoritatem  describit ; 
qui  tameu  ibidem  subdit,  Augurum  artein  &  ve- 
tustate ,  &  negligeiitia  jam  suo  tempore  evatiuis- 
se  ;  eamdemque  passim  in  suis  libris,  potissimum 
autem  Lib.  II.  de  Divinatio7ie  oimnno  contemnit. 

172.  Auguriuin  cum  omnibus  aliis  speciebus 
superstitiosas  divinalionis  erat  Hebraeis  a  Deo  pro- 
liibitnm  .  Levitici  XIX.  26.  „  Non  augurabimi- 
„  ni ,  iiec  observabitis  somnia .  Deuler,  XVIIL 
„  \o.  Nec  inveniatur  in  te  ,  qui  lustret  filium 
3,  suum  ,  aut  fiiiam  ducens  per  ignem  ;  aut  qui 
5,  ariolos  sciscitetur ,  &  observet  soinnia ,  atque 
„  auguria  ".  Et  Lib.  IV.  Regum  XXI.  6.  ititer 
alia  mala  juvenis  Regis  jManasse  hoc  etiam  po- 
nitur ,  quod  ohservavit  augurui  .  Ac  demutn  Ec- 
clesiastici  XXXIV.  5.  dicitur :  Divinatio  erroris  , 
&  auguria  mendacia ,  C;'  somnia  nmlejacien- 
tium  vanitas  est .  Quam  divinam  proJHbitionem 
ratioue  corroborat  S.  Basilius  Cominent.  in  cap. 
II.  Isaiae  num.  77.  Tom.  I.  inquiens :  „  Absur- 
„  duin  enim  fuerit ,  eum  ,  qui  ex  Dei  iegibus , 
„  ac  institutis  consiliorum  suorum  rationem  inire 
,,  potest ,  ad  decernendum  de  rebus  agendis  sibi 
„  in  consiliarios  bruta  animalia  adhibere :  imo 
„  vero  ne  in  consiliarios  quidem  ,  sed  potiris  iis 
.,  uti  magistris  ,  atque  legislatoribus  .  Ac  quidein 
„  avis ,  quae  pericnlum  sibi  iinpeudens  ,  &  ob  o- 
„  culos  positum  non  novit ,  tibi  est  futurum  pras-  • 
„  dictura  "  ?  Et  quae  sequuntur . 

170.  Sed  redeamus  ,  unde  paulisper  digressi  su- 
mus ,  ut  auguriorum  vanitatem  indicaremus  ,  & 
•concludamus  hoc  caput  iis  verbis  ,  quibns  Deus 
opus  diei  quintas  conclusit ;  postquaui  eniin  jjisces 
maris  ,  &  volatilia  cagli  ex  aquis  creavit ,  hene- 
dixit  eis  dicens  :  crescite  ,  &  multiplicamini ,  & 
replete  aquas  maris  ,  avesque  multiplicentur  su- 
per  terram  .  Et  factum  est  vespere ,  &  mane 
dies  quintus »  Quibus  verbis  muiti  putant  mani- 
feste  indicari,  nonuisi  bina  singularuin  specierum 
individua  die  quinto  fuisse  ex  aquis  producta,  quae 
postea  inira  foecuuditate  multiplicari  debebaiit,  ut 
replerent  terram  .  Eodem  enim  loquendi  modo  u- 
sus  est  Deus,    quando  protoparentes  nostros  crea- 


vit ,  ut  dicitur  ibiJem  rers.  27.  &  seq.  „  MascH- 
„  luin  ,  &  feminam  creavit  eos  ,  benedixitque  il- 
„  lis  Deus ,  &  ait:  crescite  ,  &  muhiplicainini , 
„  &  replete  terram  "  .  Etiam  in  cap.  VI.  Gen. 
19.  ita  jussitDeus  Noe :  „  Et  ex  cunctis  aniinan- 
„  tibus  universie  terrae  bina  inducens  in  arcam  , 
,,  ut  vivaut  tecum  ,  masculini  sexus  ,  &  feinininrj 
,,  de  volucribus  juxta  genus  suum  ,  &  de  jumeu- 
,,  tis  in  genere  suo  ,  &  ex  oinni  reptili  terrac  se- 
,,  cunchim  genus  suum  ;  bina  de  oinnibus  ingre- 
„  dientur  tecum  ,  ut  possiut  vivere  "  .  Quanivia 
postea  cap.  VII.  2.  &  seq.  jussus  sit  Noe  ex  o- 
mnibus  aniinantibus  mundis ,  &  ex  volatilibus  ca3- 
li  toliere  septena  ,  ^5*  septena  ,  masculum  ,  & 
jeminam  i  quia  nempe  debcbat  statim  post  dilu- 
vium  de  cunctis  pecoribus ,  &  volucribus  mundis 
ofterri  Deo  Iiolocaustum ,  ut  dicitur  c.  VIII.  20. 
Quemadmodum  ergo  in  renovatione  mundi  ,  quae 
post  diluvium  facta  est ,  bina  cujuscumque  speciei 
animalia  suffecerunt ,  ad  multiplicanda  eorum  ge* 
nera  ,  terramqje  replendain  ,  ita  credunt  nonnul- 
li,  in  prima  rerum  creatione  notmisi  bina  cujus-. 
libet  speciei  individua  ,  mascuhim  &  feminam  fuis- 
se  creata  ,  eoruinque  postea  inultiplicationem  se- 
quentibus  temporibus  fuisse  factain  . 

174.  S.  Basilius  hujus  sententia;  fuisse  videtur 
in  Hexaeineron  Hoin,  VII.  n.  2.  inquieus:  ,,  V- 
,,  )n'uscu|usque  generis  priraitias  nunc  qnasi  quas- 
„  dam  naturao  seiniua  produci  jubet  ;  eorum  au- 
,,  tem  multitudo  in  secuturam  snccessioaein  reinit- 
,,  titur  ,  cum  ea  aucta  oportuerit  ,  ac  maltiplica- 
,,  ta  "  .  Lactantius  item  Lib.  II.  Divin.  InstituU 
de  animalibus  loquens .  ,,  Facta  sunt  bina,.  in- 
„  c/uit ,  idest  diversi  sexus  singula  ,  ex  (juoruni 
„  foBtibus  &  aer ,  &  terra ,  &  maria  completa 
,,•  sunt  "  . 

175.  Magis  tamen  arridet  opposita  sentenlia  , 
quae  est  S.  Augustini  Lib.  XII.  de  Civit.  Dei  ca.p, 
21.  ubi  hoc  discriinen  poiu*t  inter  hominem  ,  & 
aniinalia ,  quod  horuin  „  genus  non  ex  singalis 
„  propagavit ,  sed  plura  simul  jussit  existere;  ho- 
,,  ininem  vero  ...  nnum  ,  ac  singulum  creavit , 
,,  non  utique  solum  sine  humana  societate  dese- 
„  rendum  ,  sed  ut  eo  modo  veheineutius  ei  coin- 
,,  mendaretur  ipsius  societatis  unitas  ,  vinculum- 
,,  que  concordias  ,  si  non  tantum  iuter  se  naturas 
„  simiJitudine  ,  verum  etiam  cognationis  affectii 
„  homines  necterentur;  quaudo  nec  ipsain  quidein 
,,  feminam  copulandam  viro  ,  sicut  ipsuin  ,  crea- 
„  re  illi  placuit,  sed  ex  ipso  ,  ut  omne  ex  ho"» 
,,  mine  uno  difFunderetur  genus  humanuin  "  . 

176.  Alia  porro  est  ratio  renovationis  inundi  post 
diluvium  ;  neque  enim  in  Arca  poterant  omnia  , 
aut  inulta  cujusque  speciei  individna  conlineri . 
Ulterius  non  erat  tnnc  formauduni  hoc  uuiversum 
pro  homine  innocente ;    sed    solum    reformanduia 

pro 


re,  quod  Florentifc  prodiit  anno  1767.  ciim  lioc  titwlo  :  Ornitologia  digestaj  atqiie  iconidus  ttneis  ad  vivu/n  il- 
ituninatis  ornatfi  CTf,  •  .     .    .  ■ 


DE  OPERE 

pro  homiiie ,  fjiii  peccato  ongiiiali  a  priuiaeva  bea- 
ticudine  iufeliciter  exritlerat ,  iiec  inerebatiir  proin- 
de  iii  imiudiiia  veliiti  iu  lerrestrein  paradisiim  , 
oniuibiis  aflliientein  ileiiciis  ,  iulrare .  llla  vero 
beiiedictio  :  Crescite  O"  multiphcamini ,  quainvis 
iu  lioiniue  siiccessivam  propagafioiieiii  signifuei  , 
qiiam  Ueus  ex  tiuo  s.ii)2;iiiiie  cieiivari  volebat,  iii 
j)iscibtis  tameu  ,  &  avibus  potest  alio  inoJo  iiitel- 
iigi  pro  reproductiouti  pereuui,  qiia  voluit  siiigu- 
tas  speries  conservari  ,  imo  etiam  auj^eii  ,  prnut 
geuus  luuuauum  inultiplicabalur . 

CAPUT  VII. 

De  opere  diel  seztce , 

177.  vJpus  sextae  diei  his  verbis  a  Moyse  de- 
scribitur  vers.  94«  &  sequ.  „  Dixit  quoque  Deiis , 
„  producat  terra  auiinam  viveutein  iu  geiiere  stio , 
„  juineiita,  &  reptilia  ,  &  bestias  terrac  stMnmdiiin 
„  species  siias  .  Kactumque  est  ita  .  Kt  fecit  Deus 
„  bestias  terr£B  ]uxta  species  suas  ,  &  jumeuta  , 
„  &  oinne  reptile  terrie  iu  geuere  suo  .  Et  vidit 
„  Deus ,  quod  esset  boinim  "  .  Ita  autem  com- 
ineutatux  liunc  Jocum  S.  Thoinas  I.  P.  qu.  72. 
arr.  uu.  juxta  ea  qu«  superius  dixerat  de  operi- 
bus  diermn  praecedentiuin  :  „  Sicut  iu  die  quiuto 
,,  orualur  uiedium  corpu» ,  &  rcsj)Oudet  secunda; 
j,  diei ;  ita  iu  sexto  die  crnatur  iufimuin  corpus  , 
,,  scLlicet  terra  per  productionein  auiinalium  ter- 
„  restrium  ,  &  respondet  tertiae  diei :  uiide  utro- 
„  bique  fit  laentio  de  terra  .  Et  hic  etiam  secuu- 
„  dum  Augustiuum  Lib.  V.  sup.  Geuesim  cap. 
»,  5.  animalia  terresftia  producuutur  potentialiter , 
,f  secundum  vero  alios  S'auctos  in  aclu  "  . 

1.78.  Observat  autem  acute  S.  Doctor  de  bestiis 
terrae  dictum  esse :  Producat  terra  aniinam.  vir 
yentem  ,  cum  de  reptilibus  ,  seu  piscibiis  inaris 
«lictuin  fuerit  vers.  20.  Producant  aquce  reptile 
anirnce  iiventis  :  cur  itaque  non  etiain  de  bestiis 
terras  dictum  simililer  fuit  :  Producat  terra  juineu- 
ta  ,  &  reptilia  ,  &  bestias  animce  viventis  ,  ut  u- 
Irobique  siguificelur  ,  has  corporeas  creaturas  ha- 
bere  quidein  animain  viventem  ,  iiou  autem  esse 
jjjsas  animas  vivontes  ?■ 

179.  Hujus  autem  diversitatis  hanc  affert  ex  S. 
Basilio  ratiojiem  ;  voiuit  nemj)e  Scriptura  diversos 
gradus  vitJC  in  viventibus  sigjiificare  ..  ,,  Plautae 
„  enim  habeut  imperfertisflimam  vitain  ,  &  occul- 
„  tam  ;  unde  iii  earuin  productione  nuUa  mentio 
„  fit  de  vita,  sed  soliim  de  generatione,  quia  se- 
„  cunduin  haoc  solam  iuvenitur  actus  vitas  iti 
„  eis  ...  Inter  aslimalia  vero  perfectiora  suut,  com- 
„  inuiiiter  loqtiejido  ,  terrestria  avibus  ,  &  pisci- 
5,  bu»  ...  propler  distiuctionein  inenibrorum  &  per- 
„  fectiouein  generationis  "  .  Scriptura  ergo  j^isces 
vorat  nou  animam  viventem ,  sed  reptile  animce 
vi^enus ;  terreua  autem  animalia  vocat  animam 
viventcm  j  propter.  perfecliouem  vitae  iu  eis;  per- 
iude  ac  si  j^inres  sint  corpora  habeutia  aliquid  a- 
Gazzani^a  Theol,  ToiUt  IV,. 


SEXTAE  DIEI'.  S^c 

iiimae  ,  terreslria  vero  auimalia  propter  perfectio» 
nem  vitae  kint  quasi  aiiimae  dominaiites  corj>ori« 
biis  .  Perjeclissimus  autem  gradus  vitoe  est  in 
homine  ;  d^*  ideo  vitam  hommis  non  dicit  pro- 
duci  a  terra  ,  vel  acjua^  sicut  ceterorum  animar 
liuin  ,  sed  a  Deo ,. 

180.  Observat  iterum  idem  S.  Doctor,  nulluna- 
es*e  vitiuui  iu  iis  verbis  Jumenta  ,  ^  r^plilia , 
O"  bestias  terrce  ;  quasi  scilicet  inale  distiiiguan» 
tur  jumenta  ,  &  bestiie  terran  ,  ciiin  utraque  siib 
eodem  geuere  quadrujjtdum  coutineanlur  .  Mulluin 
iuqiiam  hic  est  vitium :  iiaiii  |)er  jurnenta,  vel 
pecora  iiilelliguntur  aniuialia  doinestica  ,  quae  ho- 
uiiiii  serviunt  .  Per  bestias  aulem  intollignntur  ai- 
niinalia  saeva  ,  ut  ursi,  &  leones  ,  nam  hebraica 
vox  njJJD  Bjhemah  pro|)rie  significat  ptcora  ^ 
seu  aiJiinalia  maiisueta  ,  &  domestica  ;  vox  auteni 
•J1D  Chujat  dicitur  de  feris  sylvestribiis  .  Pcr  re- 
ptilia  denuim  siguificautur  auimalia  ,  quae  vel  110:1 
nabeut  pedes  ,  quibus  eleveutur  a  lerra  ,  ut  sei- 
pentes  ;  vei  habeut  breves ,  tjuibus  parum  elevan- 
tur  ,  ut  IacertaB,&  formicae  .  Quaiujuam  vcro  iu 
opere  diei  quiiitae  hoc  noineii  adhibitum  ftiit  ad 
signilicaudos  pisces  ,  communiter  taineu  in  sacri* 
lirteris  sumilur  pro  animalibus  terrcsliibus,  quae 
reptant  siij)er  lerram  . 

181.  Autequam  vero  j)rogredianuir  ulteriii»,  a- 
doranda  hic  est  diviiia  j)rovidenlia ,  tjuae  tot  ani- 
inalia  inansueta,  &  domestica  ijostris  usibus  desti- 
navit ;  siiie  quoruin  auxilio  aut  vix  ,  aut  nuUate- 
nus  pobset  hoino  agros  colere  ,  gravia  ouera  trans- 
ferre ,  longa  itinera  instituere,  aedificare,  cibos  , 
ac  vestimenta  fcibi  procurare  ,  &  pleraque  alia  prae- 
star*  ,  quibus  vita  sustetitatur,  &  humana  socittas 
continetur  .  Et  magno  in  errore  esset  iiomo,  si  i- 
pse  sibi  de  suo  ingenio  blaudiretur  ,  quasi  j)ropria 
ii^ustria.  hasc  animalia  domasset ,  atqiie  ad  varios 
exercendos  labores  aptasset  .  „  JNiimquid  volet  rhir 
„  noceros  servire  tibi,  ait  Donwuis  Job  XXXIX. 
„  9.  se(/u. ,  aut  inorabitur  ad  praesej)e  tuuin  ? 
„  Numqnid  alligabis  rhiuocerota  ad  arandum  loro 
„  tuo,  aiit  confringet  glebas  vallium  postte?  Nuin- 
„  quid  fiiluciam  habebis  in  niagna  forliuidiue  e- 
„  jus  ,  &  dereliiiques  ei  labores  tucis-?  iSumquii 
„  credes  illi  ,  quod  sementem  reddet  ribi  ,  &  a- 
„  reain  tuam  ccngreget  "  ?  Quibus  verbis  Dcus 
voluit  iiobis  iu  memoriam  singulare  illud  bencfi- 
ciuin  revocare  ,  quo  aliquibu»  bestiii  hunc  natnr 
ralem  instiiictum  impressit  ,  ut  homitii  serviant, 
facilesque  illi  se  praebeaut  ad  durissimos  laborea 
j)ro  ejus  utilit.ite  susiinendos:  uude  saepe  eas  vi- 
demiis  etiam  puerorum  jussibus  obcdire ,  imo  & 
verberibus  eas  ad»obedieudum  oogi  ,  quiii  se  ar- 
mis  suis  obstiuate  defeudant .  lautilis  autem  foret 
omnis  ojiera  ad  ferociores  bestias  imperio  hominis. 
assuefaciendas  ;  nou  alia  certe  de  causa  ,  uisi  quia. 
illis  Deiis  huiic  iustinctum  non  dedit . 

182.  llla  etiam  nostris  consideratiouibus  sese  of- 
fert  adinirabilis  divina  providentia  ,  quan  tam  fa- 
cile ,  &  copiosuni  omuibus  besliis  (  paucis  carol- 

II  vo- 


83  .  DISSEIITATIO 

voris  pxceptis  )  alimentiim  praebet;  niminun  lier- 
bam,  qiiae  iibiqne  crescit ,  &  foeiuim  ,  quod  exJ- 
gno  Jabore  colligilur  ,  &  asservalur  ;  ex  qua  con- 
fluieratiooe  Psalmista  Psalmo  CAU.  ita  ad  qratias 
ageiulas  seipsum  excitabat :  Benedic  anima  ^neci 
Domino  .  Domine  ^  Dcus  }?ieus  ,  ma^nificatus  es 
Vehementer ;  in  eo  enim  devotissiino  Psalmo  inter 
varia  mirabilia  cjus  opera  lioc  etiam  recenset: 
Producens  fcenum  jumentis  ,  ^  herbani  servitu- 
ti  hominum  .  Et  iteruin  Psalmo  CXIjVI.  MagJUis 
Dominus  noster^  ^  magna  virlus  ejus  (iy  sa- 
pientioi  ejus  non  est  numerus  ...  Qui  producit  in 
montibus  fcenum^  ^  herbam  senituti  hominum; 
ijui  dat  jumentis  escam  ipsoriftn  .  Apposite  au- 
tem  dicit  servituti  ho??iinum  ,  quia  hoc  jumento- 
i-um  nutrimentnm  in  hojninum  utilitatem,  tandeni 
convertitnr .  Qua  in  re  illud  quoque  est  admira- 
tione  dignum  ,  quomodo  foenum  aridujn,-  &  sic- 
cum  a  Deo  convertatur  in  tale  belluarum  jiutri- 
mentum ,  ut  inde  sanguis ,  caro,  uervi,  ossa,  ce- 
tera^que  partes  generentur  ,  conserveutur,  &  rpbo- 
rejjtur  .  Et  quis  ,  ainii?jo,  facile  concipiet,  quoino- 
do  paucarum  horarum  spatio  fcenujn  omni  succo 
destitutum  in  visceribus  vaccae  transmutetur  in  tan- 
lam  lactis  copiam  ,  ut  bis  in  die  inmiulgeri  pos- 
sit ,  servituti  hojninum  ? 

i83.  Midtas  aniinalium  proprietates  sacrae  pagi- 
nae  variis  in  locis  nobis  indigitant ,  quas  longum 
«sset  referre  .  Sed  piacuUim  foret  eam  pnlcherrir 
tnam  equi  descriptionein  praetermittere  ,  quam  di- 
vinus  Job  nobis  exhibet  cap.  XXXIX.  20.  &  seq. 
his  verbis:  „  Gloria  narium  ejus  terror :  terram 
„  ungula  fodit :  exultat  audacter :  in  occursum 
,,  pergit  armatis :  contemnit  pavoreni  ,  nec  cedit 
„  gladio  .  Super  ipsum  sonabit  pharetra ,  vibra- 
„  bit  hasta  ,  &  clypeus  .  Fervens  ,  &  fremens  sor- 
„  bet  terram  ,  nec  reputat  tubae  sonare  clangD- 
„  rem.  Ubi  audierit  bucciuam  ,  dicit:  vali !  pro- 
„  cul  odoratur  bellum  ,  exhortatienem  ducum ,  & 
,j  ululatum  exercitus  "  . 

184.  Quod  autem  de  equo  dictuni  est ,  dici  et- 
iam  debet  de  aliis  bestiis,  quibus  arma  ad  defeu- 
sionem,  vel  etiam  ad  prc-edam  auctor  uaturae  sup- 
peditayit ,  &  quibus  uti  quanquam  nullo  docente 
mirabiliter  didicerunt ,  Bestiae  vero  inermes  ,  vel 
latebris  se  occultare  ,  vel  se  fugae  committere,  ia. 
qua  una  earumdem  salus  reposita  est,  in  pericu- 
lis  uoruut ,    Nemiue  item  docente    suos  iuimicos , 


(«)  Eleganter  S.  Basilius  Hoin.  IX.  in  Hexameron 
lliim.  3.  5,  Una  e.st ,  inqtiic ,  bnuornin  anima  ...  diver- 
„  sis  vero  proprietatibns  singula  aistingiuintiir  aniraa- 
„  liaj  est  enim  bos  constans  ,  &  firraiis :  asiniis  pi"er , 
„  ardens  eiiuiis  ad  appetendam,  leminam  :  nequit  cicu- 
„  ran  bipns  :  dolosa  est  vulpes  :  tiii.idus  cervus  :  for- 
j,  mica  laboriosa:  canis  gratus  est,  &  amicitia^  memor, 
„  bnimvero  s.mnlntq.ie  (p.odlibet  animal  r.reatiim  est , 
„  inchicta  est  ei  natnraj  su«;  proprictas  .  Prodncta  est 
y,  nna  c.im  leone  vebementia  animi ,  vivendi  ratio  so- 
„  lUftrja  y  nidoles  yuadam  ciim  suis  tribuiibus  insocia- 


11.    <J4P.  VIL 

vel  amicos  perfecte  cognoscunt ,  ut  oves  infestos 
sibi  lupos  statim  dislinguunt  a  canibus,  quanquam 
non  parva  sit  inter  utrosque  corporis  similitudo. 
Haec  otnnia  ,  aliaque  muUo  plura ,  a  diligentibus 
harum  rerum  tractatoribus  probe  notata  ,  non  cer- 
te  fortuito  casui  tribui  possunt,  cum  tain  constan- 
ter  ,  attjue  universaliter  fiant ,  ne.jue  a  terra  ,  un- 
de  aninialia  quadrupedia  producta  sunt ,  sed  a  so- 
lo  Deo  ,  qui  eadem  e  terra  formavit ,  dimanare 
potuerunt  ,  Hinc  ia  Psaluio  CHI.  leoiies  ,  qui  ra- 
pto  vivere  solent ,  dicuntur  escam.  a  Deo  qua^re- 
re  :  Catulileonum  rugientes  ,  ut  rapUint ,  &  gux- 
rant  a  Deo  escam  sibi ;  quia  Deo  hunc  instiu- 
ctym  receperunt . 

i85.  Et  certe  quis  alius ,  nisi  Deus  formicani 
docuit ,  frumentum  aestate  colligere  ,  illud  in  sub- 
terranea  sua  horrea  maguo  labore  congregare  ,  i- 
bique  diligenter  pro  futura  hyeme  servare  ,  &  ne 
germinet ,  illius  seinen  ex  utraque  parte  corrode- 
re ;  uisi  ille  ,  qui  nobis  ipsis  debitam  in  negotiis 
sedulitatem  ,  ac  diligentiam  exemplo  formicae  com- 
mendavit ,  inquiens  Proverb.  VI,  6.  „  Vade  ad 
,,  formicam  ,  o  piger  ,  &  considera  vias  ejus,  & 
,,  disce  sapieutiam ;  quae  cum  uon  liabeat  ducem  , 
,,  uec  praeceptorem  ,  nec  principein  ,  parat  in  as- 
,,  state  cibum  sibi  ,  &  coiigregat  in  messe,  quod 
,,  comedat .  Usquequo  piger  dormies  ?  Quando 
,,  consurges  a  somno  tuo  "■?  &  quas  sequuntur , 
monita  utilissima  .  Et  cap.  XXX,  24.  &  sequ. 
,,  Quatuor  ,  inquit  Salomon  ,  sunt  minima  terrae, 
,,  &  ipsa  sunt  sapientiora  sapientibus  .  Formicae  , 
j,  populus  infiriTius ,  qui  praeparat  in  messe  ci- 
,,  bum  sibi  .  Lepusculus  ,  plebs  invalida  ,  qui  col- 
,,  locat  in  petra  cnbile  suuhi .  Regem  locusta  non 
,,  habet  &  egreditur  universa  per  turmas  suas . 
„  Stellio  manibus  uititur  ,  &  moratur  in  aedibus 
„  Regis  {a)  "  . 

186.  Multa ,  &  nimis  multa.  dicenda  essent ,  si 
de- iununieris  ,  variisque  animalium  speciebus  ea 
duntaxat  indicare  vellemus  ,  quae  plures  scriptores 
in  iis  observaruut .  Quamvis  enim  Moyses  i^onnisi 
tria  summa  genera  dislinxerit,  scilicet  jumenta  , 
repfilia  ,  &\  bestias  terroe  ,  sub.  his  tainen  quasi 
supremis  generibus  infinitae  pene  species  compre- 
heiidantur;  quae  iterum  iii  alias  inferiores  species 
subdividuntur  ,  ut  videmus  in  canibus  ,  qui  sub 
geiiere  quadrupedum  ,  ut  species  quaedam  conti- 
nentur;    sed  eorum    postea    variae   iterliin    distin- 

gu- 

„  bilis  ...  Vebemens  est  pantliera  ,  Sc  ad  impetns  re- 
„  pentinos  cxpedita  :  corpus  agilitati  ,  &  levitati  ido- 
„  neuin  ,  qiiodij.ie  animi  motibiis  convenit,  ei  conjun- 
„  ctatn  est.  I'igra  est  ursai  natura  ,  indoles  pec.diaris, 
„  tnores  subdoli  ,  &  alte  tecti .  Indiita  est  etiam  simi- 
,,  Je  corpus  grave  ,  compactum  ,  articulis  h  lud  distin- 
,,  ctiim ,  ferre  IVigidap  iii  bistris  degenti  pKine  aicom- 
„  modatiim  :  '^  Pliira  addit  S.  Pater  de  an  maliiim  sin- 
giilarib.is  proprietatibiis ,  q.ias  non  a  casii ,  nec  a  caii- 
sis  nat.iraiib.i.s ,  sed  ab  auctore  naturae  sapientissimo 
Numine  repetit . 


DE  OPEKE  SEXT.\E  DIEI. 


fiS 


gmintiir  jubahern*  species ,  magnitii(liii«  ,  confor- 
inalioiie,  geuio ,  alque  iiistiiictii  li.iiid  pariini  inter 
se  divers*  .  Et  si  loqiiamiir  dc  reptilibu^,  istoriiin 
sprries  a  neinine  nuinerari  possuiil  ;  ciiin  qnapdam 
siiiC  adeo  niinuta  ,  ut  etiain  aciitissiinain  ricnloruin 
acieni  effiigiaiit ,  nec  aliler  ceriii  pos^int  qiiain  o- 
pe  exquisilissiini  un'crosro|)ii   (a) . 

187.  S.  Angustimis  Lib.  111.  dti  Gen.  ad  litt, 
cap.  14.  soliti)  suo  actunine  qtixstionein  instituit 
de  quihusdain  inimitissiinis  aniinalibus  ,  utrum  , 
in  priinis  rerum  conditionibus  creata  slnt ,  an 
ex  consequenlibus  rerurn  mortaliwn  conditioni- 
bus  ?  „  Nam  pleraque  eoruin  aut  de  vivorum  cor- 
,,  poruui  vitiis  ,  vel  purgainenlis  ,  Vel  exhalatio- 
„  nibiis  ,  aut  cadaverum  tabe  gignuntur  ,  quaedain 
„  eliam  de  corruptione  lignorum,  &  herbarum  , 
,,  qujedam  ■de  corruptionibus  friictuum  :  quorum 
„  oimiium  non  possumus  recle  dicere  ,  Deum  non 
,,  esse  creatorem  .  Inest  eniin  omnibus  quoddam 
„  naturaB  sui  generis  decus ,  sic  ut  in  his  inajor 
„  sit  admiratio  bene  consideratis,  &  laus  uberior 
„  omnipotenliu  artificis ,  qui  omnia  iii  sapientia 
„  fecit,  quae  a  fine  usqtie  ad  finem  Ipertendetis , 
,,  &  suaviter  cuncta  dispoiiens  ,  nec  ea  ipsa  re- 
,,  rnm  iiovi"<sima,  quae  pro  sui  f^eneris  ordine  dis- 
„  solvuntur ,  &  quariun  dissolutionem  ex  poena 
„  ooslrae  mortaJitatis  horremus ,  relinquit  infcr- 
,,  mia  ,  sed  creat  ininima  corpore  ,  acuta  sensu  , 
„  animantia  ;  ut  majore  attentione  stupeainus  agi- 
„  litatem  musc3B  volant^s ,  quam  magnitiidiuem 
,,  jumenli  gradientis  ,  ampliusque  miremur  opera 
„  formicnlarum ,  quain  onera  Camelorum  ". 

188.  „  Sed  utriiin  ,    prosequiiur  S.  Pater  ^    iii 


(a)  Mira  certe  snnt,  «S:  sine  indiihiis  experiiiientis 
credi  vix  possent ,  (jij«  a  plnribiis  ciiriosis  ,  pr.iesertiin 
vero  a  diligtntissimo  Reaiuiuirio  ohservata  de  minutis- 
siinis  nnlmaJciilis  ,  &  simiil  collecta  liicre  j  tnm  a  Les- 
eerio  in  sna  Tlieologia  de  Insgcti.' ^  cjnam  tmendntam, 
phirihtisqiie  noiis  aiictani  in  hiigiiain  galhcam  fx  ger- 
manica  traostiilit  P.  Lyonettiis ,  iihi  etiain  nomina  o- 
mniiiin  inv>  niimtiir,  «jui  hajc  mirabilia  opera  Uomini 
©pe  microscopii  detexenint  ,  &  (ontemplati  siint  i  'jni- 
«jtie  ahiiin  plane  inuodum  inviiibilem  se  invenisse  glo- 
riantur  . 

{h)  Hffc  postrema  magni  Aiigusf.ini  verha  iis  ponde- 
randa  relinijiiimiis  ,  qni  illam  Peripateticonim  senten- 
tiam  ,  qijofl  aliqna  insecta  admoihim  imperfecta  ex  pii- 
trefactione  oriantnr,  de  (jna  pauca  notavimns  in  To- 
ino  I.  Diss.  L  n.  107.,  non  soliim  rationi  ,  sed  etiara 
Rehgfoni  opponi  existimantur ,  quasi  efficacissima  illa 
ratio  Jabefactetnr,  qna  Deiim  esse  ex  mirabili  luijus 
iiniversi  stnictnra ,  qiiap  casui  fortiiito  adscrihi  non 
potest ,  contra  Atheos  demonstratur  .  Neque  eniin  (pian- 
«lo  Peripatetici  docent  ,  qna-dnin  animalia  iinpcrlecta 
€x  pntretaclione  generari  ,  id  casu  fieri  assernnt ,  sed 
;'er  adinimstrationem  ineffabilein  omnia  mo\>eiite  irninti- 
tabili  Creatore  .  Hinc  certa,  Sc  determinata  animalcii- 
la  ,  non  autem  qna  cinnque  ,  ex  (let«rminata  niateria 
piitreJacta  orinntiir  j  quamjuam  etiam  hujiismodi  ge- 
neratio  constans  omnino  non  esset ,  non  debemiis  id 
casui  tribuere  ,  sed  variis  corporis  putreiacti  ditposi- 
tionihus  .  Saae  miraTi  maxiinopere  oiorteret ,  I;oc  san- 


,,  priinis,  ut  dixi ,  rfriun  conditionibus  ,  qwx  i- 
„  slo  sex  dienim  ordine  creatac  narrautur  ,  ha:c 
„  quoqtie  ininima  inslituta  credamu» ,  an  postea 
„  conieqiientibus  corruplihilium  corporum  soiutio- 
„  nibus ,  hoc  qu.critur  .  Et  |)0tist  quidein  dici , 
„  ea  miniitissima,  qua:  ex  aqiiis  ,  vel  terris  oriun- 
„  tur  ,  tunc  creata  ...  Celera  vero  ,  qiian  de  oJii- 
,,  maliiim  gignunttir  corporihus,  &  maxiine  inor- 
„  tuornm  ,  ahstudissimum  e>t  dicere  tunc  creala , 
,,  ctim  animalia  ipsa  creata  sunt :  nisi  quia  ine- 
„  rat  jam  omnibtis  animatis  corporibus  vis  qiiiB- 
„  dam  iiaturalis  ,  &  quabi  pr«semiMata,  &  quo- 
„  dammodo  liciata  primordia  fiiturorum  anima- 
„  lium  ,  qiiae  de  corruptionibus  talitim  corportim , 
„  pro  stio  quseque  geiiere  ,  ac  ditferentiis  craut 
„  exoritura  ,  per  administrationem  inetfabilem  o- 
.„  mnia  movente  incominutabili  Creatore  (b)  . 

189.  Sed  cui  boiio ,  inquiet  aliqiiis  ,  tot  ani- 
malcula  ,  qua»  al)  liomine  videri  non  possunt ;  vel 
illa  ,  qtiae  nobis  inolesta  admodum  sunt  ,  ut  culi- 
ces  ,  inuscae  ,  pedictili  ,  pulices  ,  &.  qiiae  siint  ge- 
neris  eiusdem  ;  vel  deinum  illa  muUo  inagis  110« 
xia  ,  ut  venenosi  serpentes  ,  rapidi  lupi  ,  furiosi 
leones  &c.  ?  Aniie  aliquis  nostrum  jacturam  de- 
ploraret ,  si  haec  omuia  tollerentur?  Atit  inundus 
foret  siue  illis  miiuis  perfectus?  Quid  opus  erat^ 
iuquieb:.nl  Manich.pi  apud  S.  Augustinum  Lib.  I. 
de  Genesi  contra  Manichceos  cap.  iG.  Tom.  I., 
ut  tani  multa  animalia  Deus  faceret  ,  jife  in 
aquis  ,  sl^e  in  terra  ,  quoe  hominibus  non  sunt 
necessaria  ?  Multc 
timenda  (c) . 

190.  Respoudet  S.  Thomas  I.  P.  quaest.  72.  art. 

un* 


ta  etiam    perniciosa  sunt ,    & 


ctissiin.Te  nostrae  rellgionis  periculiun  neqtre  a  S.  TIio* 
ina  ,  neqiie  a  multis  patriJjus  ,  qni  eauuLm  opInion<-in 
adoptariint,  hiisse  anim.idver.Mim .  S.  Basilius  Hom. 
XI.  IJexxin.  n.  2.  Angiullas ,  inquit,  vulimtis  non  nli- 
ter  ,  t/iiam  ex  limo  constitui  ,  ac  generari  ;  </uuriini  suc 
cessionern  nec/ue  omm  ,  neque  ullas  alius  modus  confi- 
cit ,   sed  ipsit  ex  terra  ortuin  kuient . 

(c)  Quantiiin  periculi  sit  in  hoc  argumento  ,  expo- 
nit  S.  Augustinus  Tra&t.  L  in  Evang.  S.  Joannis  To- 
mo  ilJ.  ,P.  Jl.  infjuiens  num.  i^.  Aewo  vos  /allat , 
quando  forte  tadturn  patimini  ad  niuscas .  F.tentin  ali- 
c/iii  derisi  stint  a  Diabolo,  C"  ad  inuscas  capti  sunt  ... 
l\am  nescio  t/uis  t.tdium  /laliehatur  ad  inutcas  ;  in\'enit 
ilLiim  Mantchjciis  txdio  affectum :  Cf  cum  diceret ,  se 
non  posse  pati  mu.tcas  ,  Cr  odisse  veliementer  iUas  ,  sta- 
tim  ille  ,  (^uts  fectt  has  >  F.l  t/uia  t<tdio  affectus  erat , 
Cr  oderat  tllas  ,  non  au<us  est  diCere  :  Deus  illas  fe- 
cit :  erat  autem  catholicus  .  Ule  statiin  suhjecit  :  Si 
t>eus  illas  non  fecit  ,  i/uis  illas  fecit ,  (/uis  i/las  fe- 
cit .'  Piane  ,  att  ille  ,  ego  credo  ,  quia  Diaholus  f,-cit 
muscas  .  Et  ille  statiin  ,  si  inuscas  Dtabolus  fecit ,  sic- 
ut  te  video  confiteri  ,  t/uia  prudenter  inteiligis ,  apein 
i/uis  fecit  ,  (/iix  paullo  amplior  ett  musca  .'  Non  ausut 
ille  est  dicere,  tjiiia  Deus  fecit  apern  ,  &  rnuscas  non 
fecit  ;  i/uia  res  erat  /iroxima.  Ab  a/Je  duTit  ad  locu- 
starn  ,  a  locusta  ad  lucercum ,  a  lacerto  ad  afein ,  ab  a- 
le  duxit  ad  pecus  ,  inde  ad  hotvin,  -inde  ad  ele/jhan- 
tem,  postremo  ad  hominein  :  <^  persuasit  hoinini  ,  c/iiia 
non  a  Deo  factus  est  homo  .  It*  ille  miser  ,  cum  t^diunt 


n 


DISSERTATIO  II.    CAP.  VII. 


•tin.  ad  5e  mia  ciun  S.  Angnstiiio  loco  inox  lau- 
dato,  jniiiiine  nrgari  posse  ,  haec  oiniiia ,  qna;- 
Cnmque  illa  sint  a  Deo  creaU  ,  esse  boua  ,  &  u- 
tilia  ,  etiainsi  eorinn  iisnm  ignoretnus  ,  iino  etiain- 
si  inntilia  ,  vel  noxia  nobis  videantnr  ;  qua  iu  re 
pnlcherriinam  aff^rt  similitndinem  alicnjns  iinpe- 
riti ,  qui  iutrans  in  artificis  otficinain  ea  iustrn- 
fneiita  judicaret  esse  inntilia,  quon.iin  usuin  igno- 
rat ;  ant  noxia  ,  a  qnibns  sna  iinprndeutia  vnhie- 
ratus  fuerit .  Adoranda  in  omuibus  est  divina  pro- 
videntia  ,  a  qna  omi)ia  sapientissime  administraii- 
{nr  ,  etiainsi  nos  similes  fiootuis  altissimos  ejnsdem 
provideutiae  fines  comprehendere  non  possimns . 
Et  her.c  resjwnsio  est  generalis  hujusmodi  argn- 
mejitis  {a)  ? 

191.  Sed  ut  propius  ad  difficultates  propositas 
aocedamu*  ,  divina  omnipotentia  ,  &  infinita  ejus- 
dein  «apiefitia  non  minus  relucent  in  minimis, 
qnam  in  maximis  hnjns  mnudi  auimalibns  ,  imo 
iacilins  nostro  iutelligendi  modo  concipitur,  posse 
inajoris  molis  artefacta  construi ,  qnam  tain  exi- 
gua,  nt  vix  sensibus  pervia  sint  j  qualia  einin  quse- 
50,  &  qnam  minutissima  esse  oportet  illoruin  a- 
niinalculoruin  organa  ,  quas  ad  vitam  sunt  neoes- 
saria  ?  Et  cuin  orgaiia  ipsa  suis  partibus  constent ; 
insuper  cum  «xperientia  notum  sit ,  eadem  ani- 
malcula  aliis  minoribus  pasci ,  quae  &  ipsa  orga- 
nicis  partibus  instructa  sunt ,  vix  cogitatione  asse- 
qui  possumus  ,  ad  qnalem  ,  &  qnantam  materise 
divisibilitatem  orporteat  devenire  .  Et  quis  artifex, 
cisi  infinite  sapiens  ,  &  poteus  ,  potuit  tain  niira- 
bili  artificio  tennissiina  horuni  ai)in>aIculornin  fi- 
lamenta  contexere,  &  tam  aple  dispoiiere?  Non 
itaque  horum  animalculorum  multitudo  inntilis  est, 
in  qna  divini  opificis  omnipotentia  ,  &  sapientia 
lam  splendide  relncent .  Qnod  ^i  maxima  istarum 
creaturarnm  pars  nobis  ignota  est ,  non  pvopterea 
est  inutilis;  uisi  dicere  velimus ,  ea  oinnia  esse 
inutilia  ,  quae  hominem  in  angulo  ,  ut  ita  dicam  , 
.immensas  hujus    rerum  Univer^itatis  posituin    la- 


tent :  iuutilia  ,  quae  terra  suo  sinu  reeondit ;  inu- 
tilia  ,  quae  in  profundis  Oceaiii  abyssis  continen- 
tur ;  iuutilia  tot  sidera  a  nobis  reinotissima  ,  quae 
Monnisi  exquisitissimis  telescopiis  detegi  potuerunt. 
Et  ita  ex  uno  absurdo  in  alia  prascipitabimus,  si 
iiiirabilia  opera  Dei  ad  nostras  rationis  decempe- 
dam  nietiri  velimus  . 

'192.  Sed  de  varia  nonuullarum  creaturarum  u- 
tilitate  audiendus  est  S.  Ambrosins,  qni  Lib.  Ill, 
Hexcemeron  cap.  9.  ,,  Singula  ,  inquit  ,  eorum  , 
„  qnae  geuerantnr  ex  terris  ,  specialem  quamdam 
5,  rationem  habeiit  ,  qua  pro  virili  porlione  coin- 
„  plent  universae  plenitndiuem  creaturae  .  Alia  er- 
„  go  esui",  alia  alii  nascuntur  usui  .  iNihil  vacat, 
,,  uihil  inane  germinat  terra.  Quod  tibi  putes  i- 
j,  nntile  ,  aliis  utile  est ;  imo  ipsi  tibi  frequenter 
„  alio  €st  usu  utile  .  Quod  escam  non  adjnvat, 
„  medicinain  suggerit ;  &  saepe  eadem  ,  quae  libi 
„  noxia  suut ,  avibus ,  ant  feris  innoxinin  mini- 
„  strant  pabulnm  "  .  Et  nihil  iufirmius  est  eo 
argnmento  ,  quod  ex  fiuis  ignoratioue  dncitnr  con- 
tra  rernm  creationera,  earumque  administratio- 
uein  .  Praeclare  S.  Augustinus  Lib.  I.  de  Genesi 
contra  Manichceos  cap.  10.  De  superjiuis ,  in- 
quit ,  guid  non  prosunt ,  phiceat,  quoX  non  ob- 
sunt ,  qitia  etsi  domui  nostrce  non  sunt  necessa' 
ria,  eis  tamen  completur  hujus  universiiatis  in- 
legritas .,  quae  mullo  major  est  ^  quam  domus 
770stra ,  &  multo  melior  ...  Usurpa  ergo  utilia , 
cai'e  perniciosa ,  relinquq  superjiua  .  In  omnibus 
tamen  ,  cuyn  mensuras  ,  &  numeros  ,  &  ordi- 
nem  fides  ,  artijicem  qucere  ; 

ig3.  Quantum  vero  pertinet  ad  animalia  nc^)is 
molesta ,  vel  noxia,  communis  Sanctorum  Patrum 
sententia  est,  haec  talia  fntura  nou  fiiisse  ,  si  ho- 
mo  suo  dreatori  obedicns  permansisset  (  nt  eniin 
inquit  Sapiens  Ecclesiastici  XXXIX.  3o.  ,  ^077^ 
bonis  creata  sunt  ab  initio  )  ;  noxia  vero  facta 
esse  ad  uostra?  culps  pnnitionem  .  Nata  suiithcec, 
inquLt  S.  Ambrosius  Lib.  VI.    Hexoemeron    cap. 

6., 


passus  est  ad  nmscas )  mnsca  factus  estj    quem  Didoo- 
Ins  possideret  . 

(a)  Ipsa  S.  Angiistini  verba  aflerenda  siint  ,  qiiam- 
cjuatn  textiis  sit  alifjnanto  .  ,,  Cum  ista  diennt  Mani- 
„  clirri  ,  inijirit  laud.  loco  ,  non  mtelligunt  cjiiemadino- 
,,  dum  omnia  pulchra  sunt  conditori ,  &  artifici  suo  , 
,,  (jui  oinnibus  utitur  ad  guLernationem  universitatis , 
,>  cui  summa  lege  dominatiir .  Si  enim  in  ahciijus  o- 
•,,  piticis  officinnm  imperitus  intraverit ,  %'idet  ibi  mul- 
•j,  ta  instrumenta  ,  qiiorum  causas  ignorat ,  &  si  miil- 
„  tiim  est  insipiens  ,  superflua  piitat  .  Jam  vero  si  in 
•5,  fornacem  incautus  ceciderit ,  aut  ferramento  aliquo 
„  aciito,  cum  id  male  tractat ,  seipsum  vuhieraverit , 
*  „  etiam  -perniciosa  ,  &  noxia  existitnat  ibi  esse  mul- 
,,  ta  .  (^uorum  tamen  iisiim  cjuoniam  novit  artifex  , 
„  in.sipientiam  ejiis  irridet ,  &  verba  inepta  non  cu- 
„  rans  ,  officinam  siiam  instanter  exercet  .  Et  tamen 
„  tam  miilti  siinthomines,  ut  apud  artificem  hominem 
^,  non  aiideant  vituperare,  cjua*  ignorant ,  sed  cum  ea 
,,  viderint.,    credant  esse  n§cessaria ,    &  jiropter  usus 


„  allquos  Instituta:  i*n  lioc  autem  mundo,  eujus  con- 
,,  ditor  ,  &  administrator  pr;Edicatnr  Deus  ,  aiident 
„  miilta  repreliendere  ,  cjuoruiu  caiisas  non  vident,  & 
,,  in  operijius  atque  instrumeirtis  omnipotentis  Artiti- 
j,  cis  volunt  se  videri   scire ,  c/nod  nesciiint  ". 

,,  Ego  vero,  prosecjuitur  S.  Doctor ,  fateor  me  ne- 
5,  scire,  miires  ,  &  ranas  fjiiare  creatte  sint ,  aiit  mu- 
„  scK ,  aut  vermiciili  :  video  tamen  ,  omnia  in  suo  ge- 
„  nere  piilchra  esse,  cjuamvis  propter  peccata  nostra 
j,  tnulta  nobis  -videantur  adversa  :  non  enim  animalis 
„  alicujus  corpiis  ,  &  membra  considero  ,  ubi  non  men- 
j,  siiras  ,  &  niiineros  ,  &  ordln^m  inveniam  ad  unita- 
55  tem  concordiap  pertlnere.  QmK  omnla  iinde  veniant  5 
,,  non  Intelligo  nisi  a  summa  mensiira  ,  &  num.ero, 
,5  &  ordine,  cju^  in  ipsa  Dei  sublimitate  iocornmuta- 
„  tili  5  atque  apterna  consistant  .  Qiiod  si  cogitarenC 
j,  isti  loqiiaclssimi  &  ineptissiml  ,  non  nobis  tapdium 
„  facerent,  sed  ipsi  considerando  oinnes  piilcliritiKlmes 
„  Sc  siimmas,  Sc  infiinasj  Dtum  arliiicein  ubicjne  Jau- 
„  darent  ", 


DE  OPERE  SEXT.\E  DIEI . 


85 


6.,  ad  correpiionem  nostram  ,  Addit,  Iijpc  nobis 
esse,  ut  siint  paedagoj^i  parviilis  .  ,,  Ainari  viileii- 
tur,  acerbi  ,  &  inolesti ,  foriniclabiles  rerbere  , 
libertateui  lasciviendi  uegaiit  ,  necessilttleiii  di- 
„  sci()liiu-e  exigunt  ,  piierik'8  aniinos,  ne  liixu  dc- 
„  fluant  ,  terrore  coustringnnt,  ideoquc  hGriiin  au- 
j,  steritate  frugi  evadunt  ,  sobrii,  coiitinentes,  lau- 
„  di  niagis,  quain  ludo  dedili  ".  Iul  S.  Ainbro- 
sius  Dasilium  inulatus,  qui  Hoin.  IX.  In  llex-ce- 
meron  ii.  5.  eadeni  pacdagogi  similitudine  uliuir  . 

194.  Audiatur  etiain  S.  Augus'inus  ,  qui  Jiib. 
111.  de  Genes.  ad  litt.  cap.  i5.  iitec  habet:  „  I)e 
j,  generibus  quoqiie  aniinaliuin  venenosis,  &  per- 
j,  niciosis  quieri  solct ,  utruni  post  pcccatuin  ho- 
.,  ininis  ad  vindictain  creata  sint ;  an  potius  cuin 
,,  jam  creata  esscnl  innoxia,  noiinisi  postea  pec- 
„  catoribus  nocere  corperint  "  .  Quain  secuiidain 
sententiam  ipsP  S.  Doctor  ainplecti  videtur,  unde 
concludit:  „  Potuerunt  crgo  ista  etiam  creata  ni- 
5,  hil  iiocere  ,  si  causa  noii  extilisset  ,  vel  terren- 
,,  dorum  ,  punieudorum  ,  vel  probanda^  ,  perfi- 
„  ciendaeque  virlutis  ...  &  juste  salus  illa  ()orpe- 
,,  tua  ,  qua;  turpiter  aniissa  est  per  volii()Iatein  , 
.,  fortiter  reci()itur  per  doloreni  "  .  Tract.  1.  in 
Joan.  Evang.  cap.  i.  n.  i  5.  interrogat ,  quare  pa- 
tlmur  miilta  mala  a  cneatura,  quam  fecit  Dcus  ? 
J^espondit  autem  ,  quia  offendlmus  Deum  ...  De 
pxna  tua  peccatum  tuum  accusa,  non  judicem'. 

195.  Nec  illud  omittendum  est ,  quod  ()Ost  S. 
Basiliuni  observavit  Augustinns  ,  nempe  fidc  ,  & 
])ietate  p^/sse  iios  etiam  nocumenla  ferarum  devi- 
tare .  „  Domino  coufidis?  inquit  S.  Basilius  Hom. 
„  IX.  iii  Hexaeineron  n.  6.,  super  aspidem^  Cb* 
„  basiliscum  ambulahis  ,  &  conculcabis  leonem  , 
„  &  draconem  ...  An  non  vides  viperam  Paulo 
,,  sarmenta  colligenti  adhasrentem  ,  iinlluinq-ie  ei 
„  delrimentum  inferentem  ,  quod  ille  sanctus  in- 
^,  ventus  est  fide  plenus  ?  "  S.  Augustinus  addit 
etiam  exemplum  Sa-{)cti  Proplietfe  Danielis, -^tii 
inter  leones  saWus ,  atque  intrepidus  vixit .  Et 
no8  addere  alia  exenxpla  possumus  Sanctorum  Mar- 
tyrum  ,  atque  Anachoretarum  ,  quibus  ferocissimtC 
belluaB  nullum  attulerunt  nocumenfinn. 

196.  Sed  obvia  hic  e«t  aliqua  d-itticultas,  <|uam 
sibi  objicit  S.  Augustinus  ibidem  cap.  16.,  cur 
bestiai?  invicem  sibi  noceant  ,  in  quihus  nec  pec- 
cata  ulla  sunt  ,  ut  vindicta  ista  dicatur ,  nec  ul- 
lam  recipiunt  tiiU  exercitatione  virtutem  .  Ke- 
«pondet  autem  :  „  Ideo  i>imirum  ,  quia  scilicet  a- 
,,  lioB  cibi  sunt  aliariiin  .  N«c  recte  (^nssnmns  di- 
5,  cere ;  non  cs>*ent  aliae  ,  quibus  aliaR  vescerentur. 
„  Habent  eniin  omnia  ,  quandiu  sunt,  mensuras  , 
j",  numeros,  ordines  suos ,  quae  canrta  n»erilo  con- 
3,  siderata  laudaiitur  ,  nec  siue  occulta  prosuoge- 
;,  nrre  moderatione  pnlciuiiudinis  ac  leinporis , 
;,  eliam  ex  alio  in  aliud    trauseundo ,    inutantur . 


„  Qnod  etsi  stultos  Intet ,  -•ublucel  proficieatibu* , 
,,  clarumque  ()crfeclis  est  "  , 

197.  Aliuin  praRlerea  srrupnlum  disjipat  S.  Pa- 
ter  ,  si  amrnaUa  noxia  vr/os  hamines  aut  poe~ 
naUler  lcvdunt  ,  aut  salubriter  exercent  aut  u- 
tiUter  probant  ,  aut  ignoranlsr  doaent ,  cur  in  e- 
scas  suas  ddacerant  etiam  corpora  liominum 
morluorum  ?  Hespondet  eniin  ,  priino  nihil  nos  in- 
teresse  debcre,  quorsum  caro  no^tra  exanimis  tran- 
seaf,  unde  mirabdi  omnipolentia  Crentoris  refor- 
manda  rursum  eruatur .  Deinde  admoneri  pru- 
dfiites,  ne  propter  inanes  curas  exanimarorum 
corporum  suorum  uUa  genera  mortium  perhor- 
rescant ,  sed  pice  fortitudmis  nervos  ad  omnUi 
prceparare  non  duhitent , 

198.  Ceterum  quaiiquam  homo  factus  Deo  re- 
bellis  proincritus  sit ,  ut  etiain  btlluac  contra  i- 
psuin  rebelleijt,  aliquid  tainen  primaevi  w  easdo- 
minii  retinnit ,  quo  etiam  ferociores  domare,  si- 
bique  subjicere  novit.  Imo  &  ipjo!  feras  ejus  a- 
s|)ectum  revereri  ,  &  formidare  vulentur:  quod  non 
solum  experientia  nos  docet ,  sed  etiam  Psalmista 
inuuit  Psalmo  GIII.  iis  verbis :  „  Posuisti  tene- 
„  bras  ,  &  facta  est  nox  j  \n  tpsa  pertransibunt  o- 
„  mnes  bestiae  silvae  ,  catuli  leonuin  rugiente»,  i;t 
,,  rapiant ,  &  qnaerant  a  Deo  csram  sibi  .  Orn>« 
„  est  sol  ,  &  congregati  suut ,  &  in  cubilibus  suis 
„  collocabuntur  .  Exibit  homo  ad  opus  suum  dcc.  '' 
ut  scilicet  intelligainus  ,  exeunte  homiue  ad  opu$ 
suum  ,  feroces  terra;  belhias  ejus  pracsentia^n  ti- 
inentes  se  reci()ere  in  histra  sua .  Atque  h«c  fuit 
ima  ex  benedictionibus  ,  quas  Deus  post  diluviutn 
Noe,  ejusque  ()0steris  largitus  est :  Et  terror  re- 
ster  ,  jic  tremor  sit  super  cuncta  ammaUa  ter- 
rce  .  Gen.  IX.  2. 

199.  Aliquid  demum  dicendum  videtur  de  pro- 
ductione  illorum  animalium  ,  qu^e  nos  vocamus 
Ugenera,  quia  ex  imparibus  sunt  orta  parenti- 
bus  ,  cujusmodi  sunt  iniili  ,  hinni ,  seu  burdones, 
leopardi  ,  canes  arabici  ,  dicti  leontoniiges  ,  &  a- 
lia  .  Horum  procreatio  creditur  Hebraeis  interdicta 
Levit.  XIX.  19.  Jumentum  tuurn  non  facies  roi- 
re  cum  aherius  generis  animantihus j  qtTcC  vcr- 
ba  coinmuuiter  ab  Interpretibus  in  sensn  litterali 
inteliiguntur,  Card.  Cajetano  ,  Lyrano ,  paucisqne 
aliis  exceptis  ,  quorum  potis«ima  ratio  confugiendi 
ad  sensum  aliqutin  mysticnm  duciturex  eo,  qiiod 
per()etuus  fuerit  apud  Hebraeos  horum  animaliuni 
lisus  ,  nsque  a  tempore  David  Regis.  Etenim  si 
vera  loquuntur  Rabbini  hujtis  Icgis  inierpreies,  nt- 
ut  aj>iinalia  heterogenea  simul  co()ulare  fuerit  ne- 
i.>s  ,  fostns  tamcn  hujus  disparis  nuptus  perniissus 
erat ,  sive  ad  usuin ,  ut  musimon ,  qui  nascitiw 
ex  ariete,  &  capra  (a)  ,  sive  ad  nsum  ut  mulns, 
qui  ex  equo,  &  asina  procreatur .  Ita-Rabbini  fe« 
re  omues . 

200. 


(n)  Refereme  PlinJo  Ifift.  Natur.  Lib.  VIII.  cap.  /fo-       'o  ,  rrnam  pecoris  velleri  .nro;)in9  .    S.  Ensenins  antfm 
iVlusimon  geniis  «st  iwn  absimile  pccori  ,    caprino  \d-      vui  saeiilo  VJJ.  Ecclesiain  ToJetanaiB  1114303  doctnn.p  , 


86 


DISSERTATIO  IL    CAP.  VII. 


■200.  S.  Tli-^mas  T.  2.  q.  102.  art.  6.  ad  8.  il- 
liid  nraectptuin  divinum  litteraliter  accipit ,  ejus- 
qiip  \-arias  aftcrt  rationes;  pra^cipue  anteui  ad  lol- 
lendain    utiiversaliter    Cucasioiieiii  concupiscenticC  . 

Aiiimalia  enim  diversarum  specierimi  non  coni- 
„  miscentur  de  facili  ad  invicem ,  nisi  hcc  per 
„  homines  procuretnr  ,  &  in  aspectu  coitus  ani- 
„  iHalium  excitatur  honiini  concupiscentiae  n.o- 
„  tus .  Unde  &  in  trtiditionihus  Juda?oium  prae- 
j,  ceptum  invenitur  (  ut  R.  Moyses  dicit  Lib.  III. 
,,  Dux  errantium  cap.  i.  )  ,  homines  avertant  o- 
„  culos  ab  animalibus  coeuntibus .  ,,  En  quomodo 
potuerit  Hebraeis  interdici  procreatio  animalium 
Jbigenerum  ,  non  autem  usus . 

201.  Quaeritur  autem  ,  an  hujusmodi  etiam  a- 
nimalia  ambigena  ,  qualia  apud  nos  multa  sunt , 
fuerint  sexta  die  una  cum  aliis  creata  ,  atque  af- 
firniantem  sententiam  defendit  Pererius  in  Com- 
ment.  ad  hunc  locum  .  Contraria  tamen  mullo  plu- 
ribus  arridet ,  \\l  qiiemadmodum  novi  fructns  ex 
arborum  insitione  hominum  iudustria  quotidie  pro- 
ducuntur  ,  ita  etiam  lias  novae  animalium  sjjecies, 
ex  primis  speciebus  a  Deo  creatis,  simulque  per- 
mixtis  orta3  »int  j  neque  fuerint  in  primis  illis  spe- 
ciebus ,  nisi  potentialiter ,  seu  secuudum  semina- 
lem  virtutem  . 

202.  Imo  primam  mulorum  originem  Scriplo- 
res  Hebraei  bene  multi  tribuunt  Anas  ,  qui  Esaa 
socer  fuit ;  dicitur  enim  de  eo  Gen.  XXXVI.  2^. 
Iste  est  Ana ,  qui  invenit  aquas  calidas  in  soli- 
tudine,  dum  pasceret  asinos  Seheon  patris  sui . 
Quod  autem  noster  vulgatus  ititerpres  vertit  aguas 
calulas  a  voce  hebraica.3n  Jamim ,  vertendum 
esse  mulos  rontendunt  ;  ut  proinde  Ana  ,  primus 
omnium  invenerit  mulos.  Horum  sententiam  me- 
rnorat  S.  Hieronymus  in  Qucest,  Hehraicis  ad 
hunc  locum  ,  ubi  expositps  muhis ,  Cb*  variis  He- 
braeorum  sententiis  ,  ita  subdit :  „  Sunt ,  qui  ar- 
„  bitrantur ,  onagros  ab  hoc  admissos  ad  asinas  , 
„  &  ipsum  istiusmodi  reperisse  concubitum  ,  ut 
j,  velocissimi  ex  his  asini  nascerentur ,  qui  vocan- 
„  tur  Jamim .  Plerique  putant ,  quod  equarum 
„  greges  ab  asinis  in  deserto  ipse  fecerit  primus 
„  ascendi,  nt  mulorum  inde  nova  contra  naturam 
„  animalia  nascerentur  "  .  Qua  posita  expiicatio- 
ne  apparet ,  ahimalia  ista  heterogenea  fuisse  rio- 
ya ,  d^  contra  natwam  a  Deo  in  sexta  die  con- 
stitntam  poslea  procreata  . 

203.  Et  haec  quideni  liujus  loci  explicatio  apud 
Judaeos  fere  communis  est ,  quanquamtprimus  e- 
jusdem  auctor  fuisse  creditur  Pi.  Jcnathas  Uzielis, 
qni  non  diu  post  Chrisli  tempora  suum  Targum  , 
seu  commtntarium  edidit  ,  &  ita  hunc  locum  ver- 
tit '.  Iste  est  Jna  ,  c/ui  ccmmisit  onagros  cum  a- 
iinabus  j  C^'  post  ttmpus  invenit  mutos  ,  qui  ex  il- 


&  sanctitalis  fsnia  administraLat ,  Cann.  22.  ita  de  eo 
canebat : 

Musitnonem    capra    ex    ven^egno    sangnine    gignit  > 
S.  Eugeaii  carmioa  una  cum  CarmiQibus  Dracontii  de 


Us  exierunt ,  cum  pasceret  asinos  Sehcon  pcL' 
tris  sui .  Huic  consonaut  etiam  veisioiies  Peisica, 
&  Arabica ,  quani  postremam  ante  Per->ieam  Saa- 
dias  nono  ,  vel  decimo  saeculo  elucubravit.  Atque 
ita  passim  Targumistae  ;  imo  aliqui  e'iani  ex  Chri- 
stianis ,  ex  quibus  unum  laudare  suiiiciat  S.  Bru- 
nooem  Aslensem  Ejjiscopum  Signiensem,  qui  hunc 
locum  in  suis  cominentariis  exponens ,  inquit : 
„  Quod  aulem  dicitur  :  Lte  est  Onan  (  hoc  no- 
,,  mine  in  aliquibus  codicibus  gra^cis  vocatus  A- 
„  na  invenitur  )  ,  qui  im-enit  aquas  calidas  in 
„  solitudine  ,  cum  pasceret  asinos  Sebeon  patris 
5,  sui ,  sic  est  accipiendum  ,'  ac  si  dicerel :  iste  O- 
„  nan  sua  arte  ,  suoque  ingenio  reperit,  ut  ex  a^ 
„  sino  simul  &  equa  mulus  nasceretur  "  .  Ita  S. 
J^ruuo . 

204.  Fatendinn  est  tamen  ,  lianc  illiug  versicu* 
li  versionem  omnibus  non  probari  .  Hinc  nostet 
Vulgatus  primani  lectionem  habet ,  quam  lauda- 
tus  S.  Bruno  comrnemorat:  qui  invenit  aquas  ca.- 
lidas  in  solitudine  .  Quam  %'ersionem  S.  Hierony- 
nius  factam  esse  dicit  juxta  Punicce  liuguoe  vici- 
niam  ,  quce  Hebrcece  contermina  est ,  eamdein 
ipse  adoptavit ;  iit  scilicet  intelligamus  ,  ab  Ana 
non  mulos  ,  sed  aquas  Calidas,  seu  balnea  ad  me- 
dicinas   usum  inventa  fuisse. 

205.  Sunt ,  qui  ab  Ana  solas  aquaS  in  desert» 
fuisse  inventas  dicant ,  ex  voce  hebraica  01  Jam 
mare ,  qua  voce  ,  ut  alibi  vidimus  n.  76. ,  con" 
gregationes  aquarum  designantur  etiam  extra  mare. 

206.  Perdoclus  Carolus  Houbigant ,  codicem  Sa- 
maritajium  secutus ,  ita  hebraica  verba  interpre- 
tatus  est :  Iste  est  Ana  ,  qui  dimicavit  in  deser- 
to  contra  Emoeos ,  cum  pasceret  asinos  Sebeon 
sui  patris ,  Per  Emceos  autem  intelliguntur  gigan» 
tes ,  vel  homines  robusti  ,  &  fortes ,  quos  Aua  in- 
venit  in  deserto  ,  quibuscum  dimicavit . 

207.  Alii  aliter  eadem  verba  explicare  conati 
sunt',  ut  excluderent  primam  inulorum  inventio- 
nem  ,  qui  nullibi  in  sacra  Scriptura  hoc  nomine 
Jamim  significautur ,  Imo  eorum  nuUa  prorsus 
mentio  habetur  ante  tempora  Davidica ;  ut  tuuc 
primo  eorum  usus  incepisse  videatur :  ita  tamen 
ut  non  apud  Israelitas  genei-arentur  ,  sed  adspcr- 
tarentur  aliunde ;  quoil  etiam  indicatum  reperimus 
ab  Ezechiele  XXVII.   i4. 

208.  Quidquid  vero  sit  de  genuino  sensu  Iauda« 
ii  versiculi  cap.  XXXVI.  Geneseos  ,  de  quo  utpo- 
te  obscuro  ,  &  admodum  intricato  multum  dispu- 
tant  eruditi ,  hoc  hybridarum  genus ,  nonnisi  mul- 
to  tempore  post  primam  rerum  creationem  fuisse 
humana  arte  invectum  ,  testis  est  locupletissimus 
S.  Ambrosius  Lib.  V.  Hexcemeron  cap.  5.  ,  ubi 
postquam  puram ,  &  immaculatam  piscium  suc- 
cessiouem    laudavit ,    quorum    nullus  alteri ,    sed 

§e- 

Opere  sex  diemm  ab  eodem  Eiigpnio  correctis  P.  Sir- 
inondiis  pnblici  jnris  fecit  Parisiis  anno  itu^.  ...  Pro- 
stant  etiara  in  Toino  XII.  BiUioth.  Sanctormn  Patnim, 


DC  OPERE  SEXTAE  DIEI. 


87 


eeiieri  suo  miscetur  ^  ita  prosequltur :  „  Nesciimt 
,,  igittir  alieui^euariiin  genera  piscinm  adiiiteriua 
j,  contij{:;ia  ,  sicut  «uiit  ea  ,  qu.T  cocuut  asiiioriiin  , 
,,  equaruinf[ue  infer  se  genera  ,  qtias  inagna  liomi- 
,,  miin  cura  pfrpelraiilur :  vtl  rursus  cum  equus 
,,  asinae  miscetur  ,  quae  suut  vera  adulteria  natu- 
„  ra*  .  Nani  utique  inajus  est  ,  quoil  in  uatur;e 
„  coliuvionem  committitur ,  quani  quod  iu  pcrso- 
,,  nac  injuiiam  "  . 

209.  Auctoritati  hujus  S.  Patris  accedunt  etitin 
ali([uaB  rationes  .  Sed  illa  praecipua  milii  videtur, 
quod  hacc  auimalia  ambigena  ,  &.  spuria  sunt  iu- 
fcBcunda ,  quanquam  ut  solertes  naturae  iudag.ito- 
res  testantur  ,  nulla  earum  partiuin  careaiit ,  quae 
generationi  aliis  aniinalibus  inserviuut .  At  vero 
Deus  animaliaa  se  sexto  die  oreata  volyit  esse  foe- 
cunda  ,  ut  eorumdem  species  coutinua  succcssioiie 
couservaretur  .  Possunt  tainen  &  ipsa  heterogenea 
aninialia  dici  sexto  die  creata  ,  uou-  immediate  iu 
seipsis ,  sed  in  iliis  ,  ex  quornm  coiiiunctione  ua- 
scuntur  .  Iia  S.  Thomas  I.  P.  qu.  ^5.  art.  i.  ad 
5.  inquiens :  .Animalui  qucedam  secundum  noyam 
speciem  uUquando  oriuntur  ex  commixtione  a- 
nimalium  di^ersorum  secundum  speciem  ;  sicut 
4um  ex  asino  ,  &  equa  gcneratur  mulus  ;  & 
hcec  etiam  prcecesserunt  Causaliter  in  operibus 
sex  dierum  . 

210.  Hactenus  de  crehtione  ]umentoruin  ,  repti- 
lium ,  &  besliaruin  terrae ,  quae  facta  est  sexta 
die  .  Hoc  tameii.  aliquibus  inirum  videtur ,  quod 
iis  non  benedixerit  Deiis  ,  quemadmodum  benedi- 
xerat  piscibus  ,  &  aVibus,  dicendo  eis:  crescite , 
t^  multiplicamini  &c.  Hujus  omissiouis  variae  ad- 
ducuntur  rationes  ,  quae  niinus^  aptas  videutur  .  S. 
Augustinus  LibroIII.  de  Gen.  ad  litt.  c.  i3.  vult, 
Jianc  benedictionem  iii;pl'cite  iu  ea  coiitineri ,  quai 
prius  data  fuerat  piscibus  ,  &  volatiiibus  ,  ut  in 
ceteris  consequenter  inttlligeretur ,  quce  genera- 
tionibus  crescunt .  Sed  posset  quis  oppouere  ,  qua- 
le  postca  hominibus  ,  qui  etiam  geueratioue  cre- 
scunt ,  quibus  proiude  etiam  prior  benedictio  da- 
ta  ii\telligi  poterat  ,  dictuin  fuerit :  crescite  ,  & 
multiplicamini  ,  C>  replete  terrarn  ?  Respondet 
vero  idein  S.  Augustinus  ,  necessarium  fuissehoc 
in  homine  repetere  ,  ne  quisquam  diceret ,  in  of- 

ficio  gignendi  filios  ullum  esse  peccatum ,    sicut 
est  in  lihidine  ,  sive  fornicandi ,    sive  ipsi  conju- 

fio  immoderatius  abutendi .  S.  autem  Thomas  I, 
.  q.  72.  art.  nn.  ad  4»  dicit ,  in  homiue  iteratanr 
fuisse  beuedictionem  ,  quia  iu  eo  est  qucedam  spe- 
cialis  ratio  multipUcationis  ,  propter  complendum 
numerum  electorurh ,  Quod  eiiam  S.  Auguslinus 
docnerat  Lib.  III.  de  Gen.  ad  Utt.  cap.  i5. 


(a)  Observat  CarJ.  Honbigant  in  Jiunc  lociim  ,  in- 
commoile  poni  particiilain  coninnctiv.im  iini{-erstt<iue 
XfTTx;  fit  eniin  sensiis  ,  nt  hoino  debeat  pr^esse  pisci- 
Lus  mnris,  volatih'biis  coeli  ,  besliis,  Ct-  unuers^  ter~ 
ra  ,  Sc  postea  omni  rei.iilj  ,  c|iio(l  movetnr  in  terra  ; 
'ieinpta  autem  conjunctione  ,   recte  omnia  diuini,  sci- 


211.  Restat ,  ut  dealtera  parte  operisdiei  sextae, 
scilicet  de  creatione  hoiniuis  aliqua  uunc  adda- 
mus  ;  nam  inulto  plura  iu  sequenti  Dissertalione 
de  homiue  disputanda  erunt  .  Sic  aiiteui  liabet  sa- 
cer  ttxtiis  :  Et  ait  (  Deus  ) :  Jaciamus  hommem 
ad  imagmem  ,  Cb*  similttudinem  nostram  ;  ^ 
prcesiL  piscibus  maris  ,  O-  volatiltbus  caeU  ,  Zlr  be- 
stiis  ,  unf/ersceque  terrce-  {  vel  uf  alii  leguut  ) 
m  universa  terra  (a)  omnique  repti'i,  quul  mo- 
vetur  in  terra  .  Porro  iii  primi^.  "115  verbis  Facia- 
i/ius  hominem  saucti  Patres  animadverliiut  iusigue 
disrriinen  iuter  creationein  aliarum  rerum  ,  &  crea- 
tiouem  homiuis;  iu  priina  eniin  Deus  aiit  nsus  est 
sola  voce  Fiat  ,  ut  iu  creatioue  lucis,  firinameu- 
ti ,  &  lumiuarium  ;  aut  alia  voce  Prolucant  a- 
quce ,  Producat  terra ,  ut  in  creatioue  piscium  , 
&.  animaliuin  .  Adsnlam  luuninis  creationemomnes 
sanctissim-e  Triadis  Persouae  immediate  cOncurruDl, 
diceutes  Faciamus  hominem  (  Vide  ,  quae  dixi- 
mu»  Toino  III.  Diss.  I.  u.  65.  dc  seqii.  ).  Hujus 
discrimiuis  hauc  S.  Thomas  reddit  rationem  I.  P. 
quae<;t.  72.  art.  un.  ad  i.:  Perfectitsimus  gradus 
vitce  est  in  homine  :  ^  ideo  vitam  hominis  non 
dicit  (  Scriptura  )  produci  a  terra  ,  vel  aqua  , 
sicut  ceterorum  animaUum  ,  sed  a  Deo  . 

212.  Hoc  inter  homiuis ,  ceteraruinque  rerum 
creationein  discrimeu  eliam  alii  Patres  uotarunt  , 
ut  S.  Basilius  Hom»  X.  iu  Hexaemer.  ,  S.  Grego- 
rius  rsysseuus  ejus  frater  iu  Libro  de  Opificio  ho- 
minis  cap.  5. ,  S.  Gregorius  item  Papa  Lib.  IX. 
MoraUunt  capit.  27. ,  &  S.  Prudentius,  qui  in 
Jpotheosi  vers.  logg.  seq.  ita  eleganter  cauebat : 

• htsserat ,  ut  Uiod 

Confieret  i  facta  est ,  ut  jusserat :  omniajussu 
Jmperitante  novas  traxerunt  elita  formas  . 
Sohis  homo  emeruit  Domini  formabile  dextra, 
Os  capere  ,  &  fLabro  Deitatis  fgmine  fingi  » 

21 3.  S.  Easilius  Hom.  VIII.  iu  Hexcemeron 
num.  2.  aliud  quidpiam  iu  hoc  discrimiue  consi- 
deravit ,  nempe  ut  intelligeremus  auimain  homi- 
nis  divtrsae  ,  &  multo  excelientioris  esse  naturas  , 
qiiain  brutorum  auimain  ;  i(a  eniin  loquitur  : 
,,  Proihicat  terra  animam  viventem  .  Cur  pro- 
,,  duxit  terra  animam  viventem  ?  Ut  quid  inter 
,,  animam  pecndis  ,  &  iuler  auimam  iioininis  in- 
,,  tersit ,  discas  "  .  Prosequitur  autein  osteudens  , 
animas*  pecorum  non  esse  nisi  lerram  ,  unde  pro- 
ductae  suut ,  seu  materiales  intereuutes  cum  corpo- 
re  ;  cum  nostrae  spirituales  sint ,  &  immortales  , 
ac  propterea  nou  ex  terra  prodiictas  ,  sed  ab  ips» 
Deo  iinmediate  creatae  {b)  .. 

2i4> 

licet  hominem  pr;»»esse  dpbere  plscifxis  maris  ,  Tolati- 
libiis  cceli  ,  Iiestiis  universjt  lerr^  ,  seti  qnap  sunt  iu  ii- 
niversa  terra  ,  Sc  orani  reptili  &c.  Idein  Carol.  Hoiibi- 
gant  improbat  arbitrari.im  Jo.  Cierici  mitationem,  'l'U 
legendiiin   volebat  :   omnihus  aniinantibus   terrjc  . 

{b'j  Dcridendi    autem  tuat  ,    potius    quam  relellenJi 


DiSSERTATIO  H.   CAP.  VII. 

2i4.  Posi  aiUem  oonsideranclum  est ,  quareho- 


vno  post- alias.omnes  creaturas  factus  sit  ?  (]i]i  quoe 
stioni  optime  re^pondet  Lactantius  ]jib.  II.  Dn-. 
Jnst.  c.  9.  non  potuiase  liominem  induci  in  niuu- 
dum  ,  uisi  perfectis  ojnnibas  .  „  Quomodo  enim 
„  subsisteret ,  cum  fabricaretur  desuper  cceluin  , 
5,  terraque  subter  fuudaretur  ?  Aut  quomodo  vive- 
j,  ret ,  sole  (  vel  ut  alii  legunt ,  solo  .)  nondiun 
„-instituto,  nec  frugibus ,  nec  animalihus  natis  ? 
„  Ilaque  necesse  fuit ,  Iiominem  postr«mo  fieri  , 
„  cum  jam  mundo ,  ceterisque  rebus  manussum- 
„  ma  esset  imposita  .  Denique  sanctas  litterae  do- 
„  cent,  hominem  fuisse  ultinuun  Dei  opus ,  & 
„  sic  inductum  fuisse  in  hunc  mundum  ,  quasi 
„  in  domum  jam  paratam  &  instructamj  illius 
„  enim.causa  ,  facta  sunt  omnia  (a) "  ,. 

21 5.  Alia  etiam  liuju»  rei  ratio  placuit  quibus- 
dam  Patribus,  ut  nempe  constaret ,  hsac  universa 
hominis  gratia  esse  a  Deo  creata  .  Id  non  obscure 
indigitant  ea  Dei  verba :  Faciamus  hominem  ... 
i^  prcesit  piscibus  maris ,  &■  volatilibus  coeli ,  & 
hestiis  ,  universcecjue  terrce  ,  omnique  reptili ,  quod 
moyetur  in  terra  .  Quod  dominium  fuisse  postea 
coofirmatum  ex  iis  innuitur ,  quae  habentur  cap. 
II,  19.  Deum  scilicet  addnxisse  ad  Adam  omnia 
ajiimalia,  ut  videret ,  guid  vocaret  ea .  Omne  enim  ^ 
quodvocavit Adam auimce viventis ,  ipsv.m estnomen 
ejus  .  Qui  profecto  actus  fuit  dorninii  in  omnia  a- 
nimantia  .  De  corporibu»  auteni  coelestibus  dicit 
Moyses.  Deuter.  IV.  19.  Quce  creavit  Dominus 
Deus  tuus  in  ministeriiim  cunctis  gentihus ,  quoe 
sub  ccelo  sunt  (b)  ... 

216.  Hinc  Hebrasis  omnino  persuasum  erat,  to- 
Um  hanc  rerum  universitatem  fuisse  proptsr  ho- 
aaiues-  conditam  .  Quod  colligere  possumus-  ex  Phi- 
lone  ,  qui  in  Libro  de  Mundi  opificio  qncestioaem 

gtoponit ,  cur  ultimum  operum  sit  liomo  in  mun- 
i  creatione  ?  Respondet  autem  ,  non  tantum  ex 
sua ,  sed  ex  aliorum  legis  Doctorum  senteiitia  . 
„.  Quia  Deus  homini  omnia ,  quae  mundo  conti- 
„.  neiitur  ,  praeparavit ,.  voleus ,  lU  recens  creafa» 


paiici  jUi,  atqne  Inepri  PhilbsopW,  f/ni  teste  Lactaa- 
tio  Uh.Al.  Divin.  Instit.  o.  11.  dixer.mt  ,  homiues., 
.ceteraq.ie  animalia  sine  ullo  artilice  orta  esse  de  te'-- 
T&3  unae  illiid.  ■Virgilianiim 

'rri  '  '  '  '  '  °  '  '  '  '  '  Virnmque 
Jerrea  progenies  diiris  capnt  extulit  arvis^ 
(a)  Hanc  rationein  ,  qna  Lactantiiis  probat ,  hoini- 
»em  non  debhisse  creari ,  nisi  po,st(piam  omnia  ,  qnae 
ad  ejns  nsnm  pertinebant-,  or^ata  essent,  diserte  ex- 
p.onit  PJu.lo^^in  Cosmopaia.  Videri  etiam  pctest  Sanct. 
t,regorins  Nyssenns  de  hominis  opificio  c.  2.  Tomo  L 
uhKmter  aha  Jiapc  habet :  „  Nonchim  eximinm  ilind  , 
j,  &  maximi  pretn  creatum  ,  qnod  hominem  dicimns  , 
„  m  hoc  iiniversitatis  on»atissimo  domicilio  versaba- 
jjtnr.  Viiippe  con.sentanenm  non  erat,  Imperatorero 
,,.existere  priMS  ,  qnam  eos  ,  qnibns  esset  cnm  pote- 
j,  state  prcefntnrns.  Pr«-paratio  n.imirnm  ante  omnia 
„  impeno,  tnm  deinde  proximnm  erat  regem  desi^na- 
„  ri.ldcirccuniversitatis  hnjus  creatof  ei,  qni  i^pe- 


„  nulla  re  careret,  qn»  ad  vitam,  atque  adeo  acS' 
„  bene  vivendum  conferat .  Qnorum  alternm  prae- 
,,  stat  copia  ,  ubertasque  rerum  ad  fruendum  pa- 
„  rataruin  }  alterum  contemplatio  coeiestiunj  ,  qua 
„  quidem  perculsa  mens  amorem  ,  &  desideriina 
„  soienticB  rerum  Iui}usmodi  concipit "  . 

217.  Sed  longe  majoris  apud  jios  est  auctorita.- 
tis  S.  Augustinus  ,  qui  in  Jjibro  de  diversis  quce-- 
stio7iibus  octoginta  tribus  Tom.  VI,  q.  3o.  absolii- 
te  pronunciat ,  omnia  ,  qucefacta  sunt  ,  in  usum 
hominis  Jacta  esse  ;  qnod  probat  S.  Doctor  ,  quici 
omnibus  utitur  judicando  ratio,  quce  honiini  da-^ 
ta  est .  Qna  Au^ustini  sapientissima  sententia.  far 
cile  evitantur  dinicukates  olim  a  Phiiosophis  pro- 
posit;e  ,  nempe  cui  iiGsiro  usui  tot  creatin-a;  ser- 
viant  a  npbis  remotissinia?  ,  quarum  non  soluin 
naturam ,  ik  proprietates ,  sed  etiam  existentiam 
ignoramus;  cujusmndi  est  infinita.  propeinotluni 
nu.ltitudo  sideruin  in  coelo ,  piscium  in  aquis  , 
animalium  ,  Sc  insectorum  in  terris?  Videlicet  haee 
omnia  nobis  mirifice  inserviunt. ,  ut  ratlone  de  iis 
judicando ,  inaRstimabilem  Dei  sapientiam  ,  atque 
omnipotentiam  adnuremur  ,  atque  adoremus  ,  quae 
non  solum  ea  ,  quas  videinus.,  sed  sine  numero 
plura  creavit  . 

218.  Gravior  videtur  dirificnltas^  iniis,  sive  no- 
xiis  lierbis ,  (k  plantis  veuenosis ,  sive  eliam  fe- 
rocibus  bestiis  ,  quae  non 'nostro  emolumento  ,  sed 
potius  noGumento  creata5  videntur .  Ita  enim  o- 
iim  interrogabat  Lucretius  Lib.  V,.  De  natura. 
rerurn. .. 

Prceterea  genus  horriferum  naiura  jerarum 
Humano  generi  infestum,  tcrraque ,  mariquQ' 
Cur  aJit ,  atque  auget  ? 

Quam  eamdem  molestam  interrogationein  Gicerc 
proponit  Lib.  II.  Academ.  Qucest. ,  inquiens:  Cur 
Dens ,  onmia  nostri  causa  cum  faceret  (  sic  e- 
nini  vultis  )  tantam  vim  natricum,  vlperarum- 
que  fecerit?    Cur  w.ortifera  ,  &  perniciosa  tam 

mul- 

„  ratarns  erat ,  qnamdam  sedem  regiam  pr?estrnxit . 
„  E.T  vcro  terra  erat  ,  <&  insnls  ,  Sc  mare  ,  8c  ipsnm 
,,  ca?hnn  ,  qno  hsec  omnia  tanqnam  tecto  conc.imeran- 
„  tnr ....  Itn  deinde  hoininem  designavit  ho.rnm  mnn- 
,,  di  miracnlornm  partiiit  spectatoreni ,  partim  domi- 
„  rntm  ,  ({lU  de  liornm  friiitione  sapientiam  ejns  ,  qiii 
„  lucG  subministrasset ,  agnosceret ,  de  pnlchritndme 
„  vero  ,  magnitndine(jne  earmndem  creatoris  potesta- 
„  tcm  investigaret  illarn  ,  qn«  neqne  comprehendi  ra- 
,,  tione  ,  neqne  exponi  enarrando  poteit  •  Uee  igitnr 
„  o.incie-  snnt ,  l(]iiainobrein  ppst  creata  cetera  conditus 
„  homo  sit  "  . 

(6)  Mirnin  non  esset ,  huie  divinae  auctoritati  fuisse 
refragatos  Stoicoi  ,  dicentes  apnd  PliUarchnm  ,  nullam 
jiis  homini  in  cetera  animuntla  esse  ,  nisi  debuissent 
experiimtia  ipsi  convinci ,  qna  videmns  reipsa  homi- 
nem  piscibns  ,  volncribns  ,  ceteris({ue  bestiis  sjlvestrir 
biis  ,  astn  ,  ant  vi  captis  perpetno  uti  . 


multa  terra  ,  marique  disperserit  P  Alia  innlta 
R(l  haiic  difficultatein  aiigeMdam  t-x  vaiiis  .Srripto- 
ribus  tain  vetuslis  ,  qu.Tin  recpiilioribus  atierri  pns- 
SPiif  ,  qiiibiis  illa  ralio  manifeste  labefactatur  ,  lio- 
niinein  postmnnm  oniniuin  fsse  creatuin,  quia 
celera  iii   usuin   ipsius  creafa  trant. 

2ig.  Veruntamen  supra  lumi.  190.  &  srqu.  o- 
steiisum  fuit  ,  hasc  oinnia  nulliir.i  nociiineiitum  lio- 
iiiiiii  fuisse  allatura  ,  si  gratiam  ,  in  qua  crealiis 
fuerat ,  obedientia  sna  conservasset  .  S.  Aiipii^linus 
I.ib.  I.  de  Genfsi  contra  Manichceos  c.  18.  Tom. 
].  IVlaiiicbaeis  Iior  idem  ob]icientibus  ita  respon- 
det :  ,,  Ific  illis  priino  dicendivm  est ,  ((uod  inul- 
,,  tinn  erreut ,  qiii  post  peccatuin  considerant  lio- 
^,  minem ,  cuin  in  luiius  vilnc  inortalitatem  da- 
„  innatus  est ,  &  ainisit  perfeclionem  illain  ,  qua 
,,  faclus  .est  ad  imagtiiein  Dei .  ,,  Sed  postea  bene 
aiiimadvertit  ,  eum ,  qnamvis  a  multis  feris  pro- 
pltr  fragilitalem  corporis  possit  occidi  ,  a  nullis 
tamen  doniari  posse ,  cum  ipse  tam  multas  ,  & 
prope  OTTines  domet  (a) . 

220.  Etiain  S.  Jo.  Clir\'sostomus  Hom.  IX.  in 
Genesiin  observat  ,  iios  adliuc  feris  aliqua  ralioiie 
cloininari  ;  ,,  nam  mox  nt  aj>paruerit  lioino  ,  ferae 
,,  fugam  capiunt .  Quod  si  aliquando  vel  fame  ur- 
„  gente  ,  vel  nobis  illas  lacesseiitibus,  ab  eis  da- 
„  inijuin  accipimus,  lioc  non  fit  ideo  ,  quod  illis 
,,  iii  iios  sit  iinperium  ,  sed  ob  cul|)am  nostram  "  . 
idemque  dicendum  de  plantis  ,  lierbisque  \  eiieno- 
sis  ,  qiias  eliam  quibuSdam  iisibus  salubribus  prjE- 
parare  Medici  periti  norunt . 

221.  Sed  maximain  ex  ipsis  noxiis,  vel  mole- 
slis  creaturis ,  queinadmodum  eliain  ex  aliis  lui- 
jus  vita?  miseriis  ,  atque  ex  ipsa  niorle  jusli  ca- 
piunt  utilitalem ,  dimi  ex  cis  gravitatein  primi 
peccali  ,  aliorninque  subsequentium  coiisiderant , 
alque  aJ  Dei  misericordiam  confugiunt  ,  ut  his 
afllictionibus  palienler  toleratis ,  possint  tandem  ad 
beatam  illain  vitam  pervenire  ,  ubi  Deus  abster- 
get  omnem  lacrimam  ,  &  nulliis  amplius  erit  do- 
lor .  Aon  sunt  condignce  passiones  hujus  tempo- 
ris  ad  fiituram  ^loriam  ,  qutx  rerelahitur  in  no- 
his  ,  inquiebat  Paulus  P.om.  VIII.  i8.  Ecce  quo- 
jnodo  omnes  crtatiir^-e  nnbis  utiles  esse  possunt , 
si  ratione  in'  judicando  recle  utainur  . 

222.  Hinc  eliain  idem  Apostolus  land.  in  loco 
V.  28.  Scimus ,  iuquh  ,  guoniam  dili^entihus  Daum 
omnia  cooperantur  in  honum  .  Qua;  verba  ita 
pulchre  S.  Eernardus  exponit  Serm.  I.  de  diversis 
n.  6.  Tomo  III.  „  Solerter  atlende  ,  quod  (  Apo- 
„  slohis  )  non  ad  Jibitum /a?^u/ari ,  seAcoopera- 
„  ri  dicit  ad.bouuin  .  IVequetnim  ad  voluntatem 
„  serviunt ,    sed  o.d  utiUtatem  j    con  ad  volupta- 


I)E  OPEHE  SEXT.ffi  DTET.  ^g 

„  tem  ,  sed  ad  salufvm. ,  noil  ad  vo^im  ,  sed  al 
„  commodum  noslrum'-'-.  Multo  plura  cupientibus 
suppeditalnt  Cl.  Abbas  D.  Jo.  Clirysosloiniis  Trom- 
belli  CiMionicus  Kegularis  S.  Salvaloris,  vir  liltc- 
ris  ,  &  pietate  adinodurn  c<;lcbris  iii  Dissert.  I. 
quac  prostal  iii  P.  I.  l'oin.  11.  Opusc.  Vet.  Pa- 
triim  \y.\i^.  107.  Ijononia;  i^Si.  ex  Typogr.  S.  Tlio- 
mao  y\quiii.  in  4»  Hinc  dicendmn  de  liomiuis  for- 
inatione  . 

123.  Cum  forinatio  hoiiiinis  bis  dcjcribatur  in 
Libro  Geneseos  ,  scilicet  cap.  I.  2G.  seq.  his  ver- 
bis :  Faciaiyius  hominem  ad  imaamem  ,  cb*  si' 
militudinei7i  iiostram  ....'Et  creavU  Deus  homi- 
nem  ad  imaginem  suam  i  ita  iu-rum  cap.  II.  y, 
Formavit  igifur  Dominus  Deus  hominem  de  U- 
mo  terrce  ,  C>  inspiravit  in  Jaciem  ejus  spiracu- 
lum  vUce ,  C^  factus  est  homo  in  animam  ri- 
ventem  ,  liinc  ali(}ui  piitarunt ,  diiplicein  reipsa 
factam  esse  hoininis  creationein;  priniam  quidem 
tolius  animje  ,  quas  proplerea  dicitur  facta  ad  i- 
niaginem,  &  simililudinem  Dei  ;  alterain  vero  cor- 
poris  ,  quod  formiJtuni  dicitur  de  liino  terraj  .  S. 
Hilarius  rcipsa  ila  opinatus  est ;  noin  in  Psalmuni 
XXX.  „  .>ioii  eniin  ,  inguit ,  cum  ad  imagiiiein 
„  Dei  hominem  fecit,  Uuic  &  corpus  cftecit  .  Ge- 
,,  nesis  docet  ^  longe  pqslca ,  qua*n  e<l  imagiuc:n 
„  Dci  homo  erat  faclus  ,  pulverem 'sumpUiin  ^  for- 
„  matumque  corpus  "  .  Idem  docuit  S.  Phila-.triuj 
Episcopus  Crixicnsis  :  iino  Hceresi  XL.  eontrarie 
sentientcs  inler  hcBrelicos  r^ceiisuit .  Idcnique  iion- 
nuUi  alii ,  ut  videre  est  in  notis  ,  qnibus  cl.  Ga- 
leardus  Pliilaslri  ojnis  de  Hceresihus  illustravit . 

224.  Sed  hanc  opinior.em  S.  Augustinus  omni- 
iiG  exploilit  Lib.-IIl,  de  Gen.  ad  Utt.  c.  22.  vel 
liac  sola  invicta  ralione ,  quod  in  cap.  I,  27.  ita 
dicatur:  „  Creavit  Deus  liominem  ad  iinaginem 
„  suain  ....  inasculuin  ,  &  feininam  rreavit  eo"! : 
„  b«i!edijcilque  illis  fjeus  ,  &  ait :  Crescile ,  & 
„  multiplicamini ,  &  replete  lerram  &c.  ^ec  at- 
,,  tendunt ,  inquit  S.  Pater  ,  masculum  ,  &  femi- 
„  nain  nounisi  secundum  corpus  fieri  potuisse"-. 
Ita  igitur  formatio  hominis  ,  qua;  describ-tur  in 
Capitulo  II.,  non  est  nisi  repelitlo,  &  quo?da:n  u- 
berior  declaralio  Adam  *,  &  Rvas  ,  qnpe  summa- 
tim  fuerat  in  primo  (^apile  posita  ,  qiiin  inodtrs 
explicaretur  ,  quo  Adain  ,  &  Eva  fiierint  fo5ma' 
ti  ,  scilicet  ille  quidem  ex  limo  terraa  ,  femina 
autein  ex  costa   Adaini . 

225.  S.  Thomas  I.  P.  qnaest.  91.  art.  4.  ad  5. 
illain  nonnullorum  opinionem  refert,  inquiens: 
„  Qnidam  iiifellexcrTint ,  corpus  hoininis  prius  tem- 
,,  pore  formatum  ,    &  postniodum  Deum  formate 
„  iam  corpori    aniinam    infudisse .    Verumtcmen 

„  hanc 


(d)  Roniani  domitores  Drbis  niiihiiin  -gaiideliaTit  in 
spectnciilis  snis  videre  1'ernf»issiinns  l)estias  ita  dcini- 
Ins  ,  &  «locefacias,  nt  cnrrn^iis  jiin!;!  possent  ,  v.irio- 
stjne  exercere  Jndos  .  IJnde  illnd  eJegans  Marlialis  e- 
pigramnia  Lih.  1.  n.  io5.  edit.  Farnabii  ,  quod  ita 
incipit  : 

Cuizaniga  Tlieol,  Tom.  IV. 


Picto  quod  jugo  (Ulicata  CoUo 
Parcln.f  snstinet  ,   iinpro/,a(/i;fi   tigres 
Inilu/eent  patientiavi    flagelln  . 
Alorfi^nt  aurea  tjv.od  /upiila  cen'i  , 
{Jimd  frxnis   L}/>ici    domantar  uni ; 
ciim  iis  ,  41W  s«(]ntintiir  amoenissitna  . 
12 


90 


DISSERTATIO  II.    CAP.  VII. 


„  hanc  opiryionem  refellil ,  suhi.iens:  Sed  contra 
„  ratiojiein  perfectiouis  primas  institutionis  est  , 
,,  quod  Deiis  vel  corpiis  siiie  aniina,  vel  aiiiinain 
,,  sine  corpore  fecerit ;  cum  utrninqiie  sit  pars 
5,  limnanas  uaturae  .  Et  lioc  pst  rtiain  magis  in- 
„  conveniens  de  corpore  ,  quod  dependet  ex  ani- 
„  ma  ,  &  non  e  couverso  "  < 

226.  Ceternin  ut  probe  iutelligamns ,  quanta  sit 
hoiniuis  excellentia  ,  &  quanta  erga  euni  Dei  be- 
neficentia ,  debeinus  ea  verba  perpendere ,  qui- 
bus  dichur  Jactum  ad  imaginem,  &■  similitudi- 
netn  Dei .  Profani  scriptores  passim  homiiiem  vo- 
care  solent  iJLixpyKOffp.ov  parvuni  mundum ,  quod 
totius  reruin  universitatis  quamdam  imaginem  ,  & 
siinilitudinem  in  se  contineat  {a)  . 

227.  Sed  multo  sublimior  apparet  hominis  prae- 
stantia  ,  &  dignitas  ,  cum  dicitur  iinago,  &  simi- 
litudo  ipsius  Dei ,  qui  fecit  coelum  ,  &  terram  & 
omnia  quas  in  eis  sunt:  adeo  ut  quidam  non  du- 
biiaveriut  hominem  appellare  (j!.ixpc0:of  parvum 
fJeum ,  phrasi  quidem  hyperbolica  ,  quae  tamen 
a.  sacra  diviuarum  scripturarum  locutione  non  vi- 
detur  omnino  alicna  .  Quod  enim  dicitur  Psalino 
Vill.  6.  de  homine  ex  versione  LXX.  Interpre- 
tuin  :  Mimdsti  eum  paulo  minus  ah  Angelis  ,  a 
S.  Hieronymo  ex  hebraico  fonte  vertitur ;  Minus 
eum  paulo  minus  a  Deo ;  &  quidem  recte :  te- 
xtus  etiim  hebraicus  habet  nn*?!»!  a^  Eloim  , 
quod  nomen  ,  ut  plurimum  tribuitur  Deo ,  raro 
autem  Angelis:  qua  posita  lectione  ^idetur  David 
agnoscere  iii  homine  excellentiain  &  dignitatem 
prope  divinam  .  Idemque  S.  Hieronymus  in  Com- 
jnentariis  in  hunc  Psalm.  (  si  tamen  genuinus  i- 
psius  foEtus  suiit  )  eamdem  lectionem  retinuit , 
iiempe  a  Deo  , 

228.  Et  quamvis  S.  Pauius  in  ep.  ad  Hebr.  c. 
II.  6.  &  seq.  hunc  locuin  intelligendum  esse  vo- 
luerit  de  Christo ,  cujus  huraanitas ,  utut  perfe- 
ctissima ,  erat  tamen  uaturas  Angelicae  paulo  m' 
ferior  ,  nihil  tamen  vetat ,  propter  Scripturae  sa.- 
crae  foecundifeitem ,  quiu  eadein  verba  etiam  de 
hoinine  litteraliter  intelligantur,  mystice  vero  de 
Ghristo  ;  in  toto  enim  illo  Psalmo  istorice  descri- 
bitur  inasstimabilis  Dei  «apientia ,  &  poteutia  in 
his  rebus  conderidis ,  maxime  vero  in  homine , 
cui  omnes  creaturas  subjectas  sunt .    Sed  de  ima- 


(a)  His  conlrarii  siint  qiiiJam  pseudo-Philosoplii  , 
qni  considerantes  Jiomineni  nasci  inermera  ,  debilem 
omniinnqne  ad  iisum  vitae  necessarionun  egentem ,  i- 
psnm  potitis  commiseratione  dignnm  ,  ceterisqtie  ani- 
maliJms  mnlto  inferiorem  esse  «lixenmt,  quil)!!S  natn- 
jvi  videtiir  fuisse  liberalior  .  Hinc  illa  sflppius  repetita 
Lucretii  «pieriinonia  ,  lioininem  nudiiin  ,  hnini  jacen- 
tem  ,  oranique  vitali  auxilio  indigum  ex  alvo  matris 
ess€  a  natura  projectum  :  atque  hinc  aequiim  esse  di- 
cimt  iJlum  primum  vagitum  iniantis  , 

Cui  tantiun  in  iuCa  restat  tran»ire  malorum  . 

Hatc  proliziori   siylo  descripsit  Plinivis    in   praefat.  a«l 


gine  ,  &  similitudine  Dei  in  homine  plura  nobis 
inferius  dicenda  erunt .  De  looo  autem  Apostoli 
ad  Hebraeos  congulatur  Guill.  Estius  in  Comnien- 
tario  . 

229.  Nec  prastereunda  omnino  sunt ,  quae  elo- 
quentissimus  S.  Gregorius  Naziaozeiuis  habet  ii? 
Orat.  XLV.  olim  XLII.  num.  ^.  ubi  recte  obser- 
vat ,  ante  hominis  formationein  omnes  creatura» 
aut  fiiisse  penitus  spirituales,  &  invisibiles ,  cuju- 
smodi  sunt  Angeli  ;  aut  penitus  materiales ,  &  vi- 
sibiles,  ut  sunt  cetera  quaeque  corporea  ,  &  ma- 
terialia  ;  deerat  igitur  temperatiira  illa  ,  &•  cou' 
trariorum  rniztio  ,  quae  partiin  esset  spiritualis 
&  iuvisibilis ,  partim  visibilis  &  corporea  ,  &  o- 
nines  divinae  bonitatis  notas  contineret  .  Ad  hujus 
ergo  infinitas  bouitatis  divitias  ostendendas  divinua 
artifex  hominein  fabricatur ,  animal  unum  ex  u- 
traque,  ex  invisihili  scilicet ,  atque  visihili  na- 
tura  ,  5,  Eumdemque  hominem  velut  alterum 
,,  quemdam  mundum  ,  in  parvo  magnuin  ,  in  ter- 
,,  ra  collocat ,  Augelum  aliuin  ,  mixtum  adorato- 
„  rem  ,  visibilis  naturae  spectatorem  ,  eorum  ,  quae 
,,  in  terra  fiunt,  Regem  ,  superis  autem  subdi- 
,,  tum  ,  terrenuin  ,  &  coelestem  ,  caducum  ,  &  im- 
,,  mortalem  ,  &c.   &c.  "  . 

230.  AfTereuda  quoque  hoc  loco  esset  ,  si  prae- 
stituta  nobis  brevitas  permitteret ,  tota  illa  pul- 
clierrima  corporis  humani  descriptio  ,  quain  habet 
S.  Ainbrosins  Lib.  VI,  Hexcem.eron  cap.  9.  Quam- 
vis  enim  firmitudo,  proceritas  ,  agilitas  ,  vis  ina- 
jor  sit  in  quibusdain  bestiis ,  quain  in  homine: 
,,  Forma  tameii  luiinani  corporis  est  venustior  , 
,,  status  erectus  ,  &  celsus  j  ut  neque  enormis  pro- 
„  ceritas  sit ,  neque  vilis  &  abjecta  pauxillitas  : 
,,  tum  ipsa  liabitudo  corporis  suavis,  &  grata  ,  nt 
,,  neque  belluina  vastitas  horrori  sit ,  nec  graci- 
„  litas  tenuis  infirmitati  "  . 

23  r.  Prosequitur  postea  Mediolanensis  Ecclesias 
Doctor  ,  &  omniuin  meinbrorum  diguitatein,  at« 
que  utilitatem  niira  eloquentia  describit ,  &  capi- 
tis  imprimis ,  cui  cetera  memhra  jamulant\ir  , 
&  circumferunt  illud  servili  gestamine  ,  sicut 
Numen  ,  atque  in  sublime  locatum  vehunt ;  po- 
stea  oculoruin  ,  aurium  ,  oris ,  aliarumque  par- 
tium  ,  sine  quibus  capitis  dignitas  ,  &  veuustas  i- 
nutilis  foret :  tertio ,  inquit;  „  Succeduut  brachia, 

Lib.  VII.  j  dnbitans  ,  an  natnra  parens  melior  hotnini , 
an  tristior  noi>erca  fiierit .  Sed  jninim  est,  istos  non 
coDsiderasse  ,  rationein  homini  liiisse  datam  ,  «{ua  o- 
mnihus  rndigentiis  suis  multo  nieiiiis  ,  (jnam  bestiae  , 
provi  Jere  potest .  „  I.oco  honiin  ,  incput  Angelicus  si- 
„  mili  diffictiltati  respondens  I.  P.  «{ii.  91.  art.  3-  ad 
,j  2.  ,  Iioino  liaJjet  rationem  ,  &  inanus ,  (|iiibus  potest 
„  parare  sibi  arma,  &  tegumenta  ,  &  alia  viclu  ne- 
,,  cessaria  infinitis  modisj  iinde  manus  (  in  III.  rZe  A- 
,,  nima  textu  28.  )  dicitnr  organum  organorum .  Et 
„  lioc  etiam  magis  competebat  rationali  nUurfe->  «/"^ 
j,  est  infinitanim  conceptionsim  ,  iit  luiberet  faculta- 
}}  tem  iofinita  instruinenta  sihi  parandi  ''  • 


&  validi  larertornin  torl,  validas  ad  optraudiiin 
„  ;iiainu  ,  <&  proRerioribiiJ  «iigitis  liabilt-s  ad  te- 
,  neiiduiii  ....  Vlimis  est ,  qti,Te  cibuui  ori  iniiii- 
j,  ttrat;  jiiainis  est  ,  qiiae  prasclaris  eiiirpt  factis , 
„  qii«  ronciliairix  divuiae  gratiac  sarris  iufertur 
„  altarihu»,  per  quam  otfeniiuis,  &  suiiiiimis  sa- 
„  craiiieiita  coelestia :  iriamis  csi  ,  qiiaj  operalur 
„  pariter  ,  atque  diNpensat  divina  uiysteria  &c.  ". 
Eadeinque  facundia  olhcia  exponit  uniuscuju:*que 
intmbri  usqne  ad  extremoj  pedex  ,,  qui  totum  cwr- 
„  pus  sine  iilia  sustiiient  oneriri  injuria.  Fltxibi- 
„  le  geiiu  ,  quo  prac  ceteris  Doinini  initigatur  of- 
„  fensa  ,  ira  nmlceiur  ,  gratia  provocatur  .  Hnc 
„  eiiiin  Palris  suinini  erga  Filiuin  douum  est  ,  ut; 
„  in  nomine  Jesu  omne  genu  cunetur ,  coele- 
„  stium  ,  terrestrium,  d>'  injemorum  ,  &  omniiun 
,.  Ungua,  confiteatur  ,  quoniam  Dominus  Jesus 
„  in  gioria  est  Dei  Pairis  "  .  Sed  totum  iliam 
S.  Patris  librum  legendun»  cojisulo  ,  ut  nostri  cor- 
poris  prae>.tantiain  cognoscAuius  ,  ac  de  ea  debitas 
Deo  creatori  gratias  agamus  . 

«  25'?.  Nonnulla  demuin  addenda  snnt  de  forina- 
tionc  Ev;»^ ,  quam  Kahbiiii  iti  Talmud  cod.  Bava, 
Bathra  adeo  pulchram  fuisse  fabulantur,  iit  Sa- 
ra  cum  Ei\i  non  magis  comparari  possU ,  quam 
simius  cumhomine  ,  Mirabilein  hujus  primae  ina- 
tris  lioininum  forinationein  sacer  textus  ita  descri- 
bit  cap.  11.  21.  &  seq.  „  Iminisit  ergo  Dominus 
„  Dous  soporem  in  Adain  ;  cunique  obdormisset , 
,,  tulit  unain  de  costis  ejus,  &  replevit  carjieni 
„  pro  ea :  &  aedificavit  Doininus  De*is  costain  , 
„  quain  tulerat  de  Adain  ,  in  inuliercin ,  &  addu- 
,,  xit  eain  ad  Adam  .  Dixitque  Adam  :  hoc  nuuc 
„  os  ex  ossibn»  ineis^,  &  caro  de  carne  mea  :  ha?c 
„  vocabitur  Virago,  quouiain  de  viro  sumptacst". 
Ex  liis  verbis  nounullae  ortas  sunt  qu«>(tiones  ,  nec 
inu(ile'i ,  iiec  iiiiucmidae  ,  quas  breviter  expedie- 
irfus  .   Vid.  S.  Thoinas  1.  P.  qiiaest.  Q2. 

233.  \^t.  primo  conununiter  rejicitur  opinio  Ca- 
jetani  ,  qui  novain  exponendi  Geiiesim  viam  qiiae- 
leiis  ,  niinis  frequenter  ,  posthabito  litterali  ,  &  hi- 
»to»-ico  sensu  ad  inyslicum  cpiifugiebat  .  lu  hoo 
autem  loro  cogi  se ,  ait ,  hanc  narrationem  de 
•proluctione  Evce  mx  Adamo  ,  non  secundum  lit- 
teram  ,  sed  secundum  mjsterium  ,  non  quidem 
iiUe^orice  ,  sed  parabolce  tamen  ,  intelli^ere  at- 
qus  interpretari ,  Vult  igitur  Cajelauus,  Adamuin  , 


DE  OPEftL  SEXl .\E  DIEI .  91 

&  Evain  siinul  ex  terra  creatos ,  qnia  Moyse»  sta- 
tim  post  creationein  hominis  siibdit:  Alasculum 
^  ferninam  jecit  eos  ;  benedixitque  itlis  Deus  , 
Cb*  ait  y  crescite,  C^  inuUiplicamini  &c.  Nimi» 
autem  longuin  esset ,' &  ictstidiosuni  «iescribere  it- 
lum  seosum  parabolicum  ,  quo  Cajetanus  vult  for- 
mationem  Evie  ex  una  Adauii  dorinientij  costa  es- 
se  intelligendam  . 

'.'54.  Sed  parabfjlic»  Cijetiui  explicationi  pri- 
ino  opponiinus  luculeiita  S.  Scri|)tur«  loca  ,  qui- 
bu»  Moysis  narratio  lilleraliltr ,  &  historice  con- 
firmatur  .  Ecclesia^tici  XVll.  i.&seq.  Deus  crea' 
vit  de  terra  homiuem  ....  creant  ex  ipso  aijuto- 
rium  similc  sibi .  Eva  igitur  ,  qucie  fuit  in  adju-: 
toriuin  Adami  ereata  ,  i^iu  fuil  de  terra  jlmul  cuin 
Adaino  plasmata ,  sed  ex  ipso  AJamo ,  nempe  ex 
eju»  cosia  .  Accedit  S.  Paulws,  qui  in  epist.  pri- 
ina  ad  Coriiilli.  XI.  8.  Non  enim  ,  inquit ,  vir  ex 
muliere  est ,  sed  mulier  ex  viro ;  &  in  prima  ad 
Tinioih.  II.  i5.  Adam  prim.usjormatus  est  ^  dein- 
de  Eva  ,.  Deiiique  ipsa  Adami  verba  ad  Evam : 
hoc  nunc  os  ex  ossibus  meis ,  &  caro  de  carne 
mea  omniiio  sufficinnt  ad  litteralein  ,  atque  histo- 
ricum  illius  lurfrationis  sensum  comprobandum . 
Nfcqtie  eniin  hoc  poluis.et  vere  ,  &  proprie  dice- 
re  ,  si  Eva  ex  ttrra  ,  ikmi  autein  ex  aliqua  parte 
ipsiu.s  Adami  formata  fuisstt ;  ille  quippe  diceodi 
inodils  peculiarem  iiidicat  conjuiictioneui;  quoino- 
do  Laban  dixit  Jacob  coR^nato  suo:  Os  meum  es  , 
C^  ca^o  mea  Gen.  XXIX.    i4» 

255.  Seoundo  INatalis  AJexander  in  Hist.  J^et, 
Test.  Dissert.  111.  art.  2.  Cajetani  figmento  oppo- 
nit  coucordem  plane  Sanct.  Patruin  sententiam  , 
qui  Evam  ex  Adami  costa  formatain  litterali  sen- 
su  docuerunt  (»i)  ;  adeo  ut  S.  Hierojiymus  in  Coin- 
meut.  in  epist.  S.  Pauli  ad  Philemonem  haiic  hi- 
stori.uu  formationis  Evac  ex  fcosta  Adaini  inter  fi- 
dei  dogmata  reponere  tion  dubitaverit ,  ita  scribens : 
„  Credit  quispiain  in  coiiditorem  Deum?  Nou  po- 
„■  test  gredere,  m->\  prius  crediderit  de  Sanctis  e- 
„  jus,  vera  esse  quje  scripta  simt.  Adam  a  Deo 
„  plasmatum  ,  Evain  ex  costa  illius  ,  &  latere  fa- 
„  bricatam  ,  Enoch  translatum  &c.  ".  Sanctis  Pa- 
tribus  hac  in  parte  conseotiuut  docliores  Hahbini* 
Iiuo  &  ante  Habbinos  haec  ipsa  sententia  tradila 
fuerat  a  Josepho  Flavio  iu  Librol.  de  Antiquita- 
tibus  Judaicis  . 

236. 


(a)  Speciminis  ?oco  paiica  indicabimiis .  S.  Jo.  Cliry- 
sobtomiis  Hom.  XV.  in  Genesim  :  Quoniodo  ,  inqiiit  , 
Deut  ez  illa  una  costo  totuin  animal  /ormuvit  >  (^uo- 
modo  Adam  f  ourn  aiiferretur  ei  costoy  non  fensit  .'  U- 
nns  tantum  scit  ille  ,  qui  eondtdit  .  Tiieodoretns  In- 
terrog.  3o.  snper  Genesim  Adam  </uidem ,  ait,  ex  ter- 
ra  ,  ex  Adam  t<ero  mulierem  formavit  ,  ut  eamdfm  illis 
e'se  naturani  demonstraret  ,  C7"  (juamdam  lUis  tene\<o- 
lentiam  mutuam  inseretet.  S.  Angiistinus  aiitem  jirimo 
TegMlam  generalem  st.itiiit  Lih.  VIII.  de  Genes.  adliit. 
Caji.  I.  Aarrationem  Mosis  in  IjLbro  Geneseqs  non.  es- 
te  genus  /iguratarum  rerum  ,  sicut  in  Cantieo  Cantico- 


Tum  ,  sed  esse  erpositionfim  reruin  omnino  gettarnm  , 
sicut  in  Regrtoriim  itlris,  C'  liiijutcemodi  ceterit,  eo- 
nuiKpie  sententiam  improhat  ,  qtii  ex  tllo  loco  i'oluat 
incipfre  historiam  ,  tdest  reram  prnprie  testaram  enar- 
rationem  ,  ex  i/iio  dimissi  de  paradtso  Adam  ,  O"  Eva 
com-eneriint  ,  atijne  cenuerunt  .  Miiltis  postea  locis  tor- 
mationem  Ev«  ex  costa  Adami  Iitteraliter,  atfpie  hi- 
storice  acclpit  .  ViJe  uifra  n  243.  Deniqne  S.  Cyril- 
Itis  Lih.  III.  contra  Juliannin  Evam  non  ex  hko  ,  sed 
ex  cosfa  Ad.^e  formatam  Jicit  ,  ut  Deus  majorem  viro 
er"a  illjm  afiwclum  in^eneraret  . 


9^ 


OJSSEIITATIO  II.    CAP.  VII. 


236.  AcceAit  postremo  periculiun  errandi  ,  si 
teinere  a  sensn  litterali  sacr.  Soripliiraruin  disce- 
dainus  ;  qoaniobrem  graviter  a  Patribu'}  ,  iino  & 
Syiiodis  V.  &  VI.  reprehensus,  &  dainnatus  fuit 
Grigenes ,  quod  tota  priora  "Geneseos  capita  sensu 
ir.y^tico  iuteilexerit,  rcjecto  sensu  litterali  ,  &  hi- 
storico .  Vid.  Melchior  Canus  de  locis  theol,  Lib. 
Vil.  cap.   5. 

257.  Neqne  vero  ex  quo  Geiies.  I.  Adaini ,  & 
Evae  creatio  siiniil  conjungatur  iis  verbis :  Mt- 
sculwn  ,  &  feminam  fecit  eos  ,  eruitnr,  utruin- 
que  eodein  teinpore,  eodeinque  modo  fiiisse  crea- 
Uim  ,  ut  Gajetanus  objiciebat  .  Non  iuquani;  nam 
■priino  aperte  contradicit  Apostolus  supra  allega- 
tus  ,  inquiens  :  Jdam  primus  forinatus  est ,  dein- 
de  Eva  .  Secuudo  verba  Moysis  iii  prijno  capite 
expoi)i  coniinode  possunt ,  &  debent ,  quod  Eva 
etiain  eadeni  die  sexta  creata  fuerit ,  sed  post  A- 
dam  ;  quod  Moyses  clarius  explicavit  eap.  secuu- 
do ,  id  repetens  ,  &  uberius  exponens  ,  quod  de 
Evas  creatioue  strictim  prius  dixerat ,  vel  potius 
iunuerat  . 

208.  Objicit  secundo  Cajetanns  ea  verba  Moy- 
sis  cap.  II.  22.  dicentis  ,  Denin  Eiam  adduxisse 
ad  Adam  ,  qnod  dictuin  inepte  fuisset ,  si  Deus 
Evam  ex  costa  Adaini  dorinieiitis  fonnasset  •,  tunc 
fcniui  debebat  Adamo  prassens  esse  . 

209.  Facilia  tamen  est  respon^o .  Potuit  enim 
Deus  ex  costa  Adami  Evam  formare ,  non  prope 
ipsum  Adamum  ,  sed  aliquaiito  procul  ;  ut  eam 
pcstea  ad  Adainum  adduceret  ,  eique  in  sociam 
traderet.  Vel  etiam  illud  verbuin  adduxit  nihil 
aliud  significat ,  quain  Deuin  Adamo  jam  a  so^ 
mnn  expergefacto  Evain  oblulisse  in  conjugem  . 

240.  Objicit  tertio  Cajetanus,  interrogans  ,  illa 
Gosta ,  quas  dicitur  Adamo  detracta  ,  fuerit  lili  ne- 
cessaria  ,  vel  inutilis  ,  &  superflua  .  Si  primum  , 
mutilus  ,  &  iinperfectus  remansisset  Adam  .  Si  ve- 
ro  illa  costa  erat  inutilis,  &  sujjerflua  ,  corpu-s 
Adami  ,  quale  manibus  Dei  plasmatum  erat ,  ati- 
le  formationem  Evae  fnisset  Iredundaus ,  Sc  mon- 
atruosum  ,  quod  videtur  dbsurdum  . 

241.  Kesp. ,  costain  iilam  fuisse  Adamo  super- 
:8uain  ,  quatenus  Adam  singuiaris  homo  erat,  fuis- 
se  autem  uecessariam  ,  prout  futunis  erat  caput  , 
&  origo  Evss  omniumque  deinceps  iioininum  .  ,, 
j,  Costa.  iiUi ,  inquit  S.  Thomas  L.  P.  qn.  92^  art. 
3,  3.-  ad  2.  fuit  de  perfectione  Adee  ,  nou  prout 
„  erat  individuum  quoddam,  sed  prout  erat  priii- 
„  cipiuin  speciei  ,  sicut  semen  est  de  perfectione 
3,  geuerantis  ,  quod  operatione  naturali  cuin  dele- 
„  ctatione  resolyitur  "  .  Ne  vero ,  detracta  illa  co- 
sta  ,  appareret  aliqna  deforanitas  ,  Deus  replevit 
camem  pro  ea:  sive  quod  loco  costae  Deus  po- 
suerit  carnem  ;  seu  qnod  carnem  hiantem  pro  ea 
detractione  clauserit,  ut  alii  interpretautur;  utrum- 


que  euiin  seiisum  vox  hebraica  n*lT  'Scigar  red- 
dere  potest ,  quac  siguificat  nou  soium  cUiudo , 
sed  etiam  replao , 

242.  Aliqui  curiosius  quasrunt ,  quomodo  Deus= 
ex  una  costa  totum  Evae  corpus  formaverit  >  Si 
enim  id  fecit  per  additionem  alterius  materias  , 
cum  murto  major  debuerit  esse  niateria  addita  , 
quam  costa  ,  mulier  non  posse  dici  facta  ex  costa. 
Adaj ,  sed  ex  alia  materia:  deuoininatio  euim  de- 
sumitur  a  majori  parte  .  Nec  adinitti  potest  eo- 
rum  responsio  ,  qui  dixeruut  ,  per  multipliratio- 
uem  illiuBmateriaB  ,  ex  qua  costa  Adae  composi- 
ta  erat ,  formatUia  fuisse  corpus  mulieris ,  quin 
alia  adderetur  materia  ;  qnia  ,  ut  bene  ratiocina- 
tur  S.  Tlioinas  I..  P.  q.  92.  art.  3.  ad  i.  ,  „  uul- 
„  lo  modo  potest  inuitipHcatio  materiae  intelligt  , 
,,  eadem  materia  manente  absque  additione  ,  nisi 
,,  per  hoc  ,  qnod  majores  diinensiones  accipiat  j 
„  hoc  autem  est  rarefieri  ,  scilicet  materiam  eain- 
„  dem  accipere  inajores  dimensiones  ,  ul  PhiIo30= 
„  phus  dicit  in  IV.  Physic.  textu  84.". 

243.  S.  Thomas  huic  quaestioni  breviter  respori- 
det  iqco  laud.  ,  costam  Adjs  fuisse  iii  corpus  mn- 
lieris  conversam  additione  materise  „  vel  per  crea- 
,,  tionem  ,  vel  (  quod  probabUius  est  )  per  con- 
„  versionem  ,  Unde  Augustinus  dicit  super  Joan- 
„  uein  Tract.  XXiV. ,  quod  lioc  modo  Christus 
,,  ex  quinque  pauibus  satiavit  quinque  millia  lio- 
„  uiinum  ,  quo  inodo  ex  paucis  grauis  producit; 
„  multitudinem  segetum;  quod  fit  per  couversio- 
;,  uem  alimeuti .  Dicitur  tamea  ex  quinque  pa- 
„  nibus  turbas  pavisse  ,  vel  ex  costa  muiierein 
,,  forniasse  ,  quia  additio  facta  est  ad  materiara. 
,,  praeexisteutem  costas  ,  vel  panuin  "  .  Ita,  Ange- 
licus  .  Nec  propterea  negaudum  est ,  mulierein  es- 
se  formatai**  ex  coata  Adaini ,  sicut  no;i  negatur 
panuin  multiplicatio  ;  quia  denominatio  desumitur 
ex  prima  materia  ,  non  ex.  alterius  additione  .   • 

•-244«  IHi.id  etiam  videtur  explicandumj,  quomo» 
do  potuerit  costa  ab  Adaino  extrahi  sin?  dolore  ; 
ne.|ue  enim  in  Adamo  adhuc  iimoceute  dolor  es- 
3e  poterat .  Hoc  aytetn  ita  breviter  S.  Thomas  ex- 
plicat  dicens,  id  fieri  potuisse  virtute  divina ,  A- 
licjui  putant ,  propterea  a  Deo  fuiase  sopovein  iin- 
missuni  Aidanio  ,  &.  quidem  talem  ,  ut  nuUum  pos- 
set  doiorem  ex  cost.'e-  subtractione  sentire  .  Sed  id 
non  videtur  necessjirium  ..  PrcKclare  S.  August.inus 
Tract.  IX.  in  Jo.  n.  10.  „  Neque  eniin  ,  inquit  , 
„  vere  noa  poterat  Dqus-  vigilanti  cost^im  educe- 
,,  re  ,  feminamque  formare?  An  forte  ue  doleret 
„  latus  ,  quando  costa  detracta  est  ,  propter  hoc 
,,  opor.tebat ,  ut  iiie  donniret?  Quis  est  qui  sie 
5,  dormiiit,  ut  ei  ossa  non  eveliantur  ?  .».  Poterat 
5,  ergo  &  vigiiauti  sine  dolore  evellere ,  qui  po- 
„  tuit  dormienti  (a)  "  . 

245.  Quaeruut  iterum  aliqui  ,    quQDam  iu  loco 

fue- 


(a)  Hanc  Ev.p  formationem  ex  Adaino    a^ia  ingcnro-       nus    Episcopns  Kisanrensis    Cano.nicus    Regularis    Con- 
aa,  rmioDe  e,Ni>licat    cdel^ris  Augusc.  ijteuchus  Eugiibi-      gfesat.  S.  Salvataris  iania  Cosiuop^cUi  in  cap.  II.  Gea.^ 


DE  OPERE  SEXT.\E  DIEI . 

fiierit  Sva  forinata  ?  Responckt  S.  7'lioina»  I.  P. 
qu.  102.  art.  4«  ^(i  3.,  eatn  fiiisse  foriiiatain  iu 
Paradiso ,  in  cjiio  paiilo  aotea  positii;!  fiierat  A- 
dain.  Haec  est  etiain  sanctoniin  1'atrnin  senteiitia; 
liude  S.  Ainbrosiiis  iu  Lib.  de  Para.ltso  cap.  4« 
,,  Jiliid  adverte,  inciuit  ,  quia  extra  Paradisuin  vir 
3,  factiis  est ,  &  mulier  intra  Paradisiiin  ,  ut  ad- 
j,  vertas,  quod  non  loci  ,  non  generis  ncjbilitate  , 
„  sed  virtute  unusqui<ique  gratiani  sibi  comparat  ". 

246.  Opus  sextic  diei  claiiditur  a  Moyse  Iiis 
yerbis  cap.  I.  81.  Vilitque  Deus  cuncta  ,  (juce 
fecerat ,  G>'  erant  valde  bona  .  Et  factuni  est 
tespere ,  C?"  mctne  dies  sextus  .  Haf5C  verba  cou- 
siderans  S.  Augustinus  in  fine  Libri  tertii  de  Gen. 
ad  litt,  acute  aniniadvertit  ,  quod  quainvis  singu- 
laB  hujiis  universi  partes  singiilaliin  acceptce  pul- 
ehrae  ,  &  bona;  siut;  quamobrem  post  singularuni 
creationem  illa  clausufa  additur:  £t  ^idtt  Deus  , 
quod  esset  honum  j  omnes  tamen  simul  suinptoe 
propter  miram  earuindem  coinpngein  ,  &  hanno- 
niam  inulto  majorem  praeferunt  puJcIiritudinem  , 
&  bonitatein,  „  non  eniin  frustra  est  additum  v\i/- 
,,  de  ,  quia  &  corporis  membra  ,  si  etiain  singula 
3,  puicllfa  sunt ,  multo  su;it  tatnen  in  universi 
3,  corporis-  coinpage  omnia  pulchriora  .  Quia  ocu- 
3,  luni  verbi  gratui  ,  placituin,  atque  laudatuin  , 
3,  tamttn  si  separatum  a  corpore  videreinus  ,  iiou 
,,  dicerenuis  tam  pulchruin  ,  quam  iii  illa  conne- 
3,  xioiic  membrorum  ,  cum  loco  suo  posilus  iu  u- 
,3  niverso  corpore  cerneretur  "  . 

247.  Qoaerit  insuper  ibidem  S.  Pater  ,  cur  post 
creationetn  honiinis  non  fuerit  addituiu  :  vidit  Deus , 
quod  esset  bomirn  ,  ut  addituin  fuit  iu  aliis  ope- 
xibus?  Responcfct  autem  :  ,,  An  quia  praesciebat 
„  Deus,  hominem  peccaturuin,  uec  iu  suae  ima- 
3,  giiiis  perfeclione  mansurum,  non  siugillatiin  , 
„  sed  cuin  ceteris  euin  dicere  voluit  bonum ,  ve- 
„  lut  iiitiinans  ,  quid  esset  futupuin  ?  ....  Homo  i- 
„  gilur  aute  peccatum,    &  iu    suo  g,euere    bouus 


93 


„  erat :  sed  Scriptura  praflermlsit  hoc  dicere  ,  ut 
,,  illud  potius  diceret  ,  qiiod  futuruin  alicjuid  prae- 
,,  iiuntiarcK  .  iNoii  oniin  iaisuin  de  lilo  dictiimest. 
,,  Qui  Kiiiin  siiigillatim  buiius  est ,  magis  utique 
,,  cuin  oiiinibus  bcjnus  est  .  iNon  autein  qiiancio 
,,  cuin  omnibus  boinisest,  sequitur,  ut  etiain  siu- 
,,  gillatiin  boiins  sit  ....  I)eu<  eniiii  naturaruin  o» 
,,  ptiinus  coiiditur  ,  peccantimn  vero  justissinuis  or- 
,,  iliuator  est  ;  ut  etiain  si  qua  sitigillartin  iiuut 
3,  clelitiqueiido  deformia,  seinj)er  tainei).  cuin  t'\^ 
„  universitas  pulchra  sit "  .  Qua  prfcclara  doctri- 
na  paucis  explicat  S.  Doctor ,  quoino.|o  Deus  etiain 
uialii  ad   bonuin  universi  sua  sapieutia  utatiir  . 

24B.  Hacteuus  quae  prsecipue  in  opere  sex  dic- 
ruin  nostra  auiinadversioue  cligna  eraiit,  breviter 
exposuiinus  .  Placet  autein  addere  aurea  S.  Ber- 
nardi  verba  Sfrm.  III.  i:i  Fe>lo  Pentf  costes  u.  3., 
ubi  [)o>>tc|'iain  priino  inaestimabiletn  Dci  potentiaiii 
ccinsideravit ,  qcia  tam  nuilia  ,  tarn  rfuigna  ,  tani 
77iu'tipliciter  ,  tarn  rna^nijice  sunt  creata  ;  seciin- 
do  inlinitam  Dei  sapieutiain  ,  qua  oninia  ordina^ 
tlsyinie  sutit  locata  ;  tertio  taiu  utilein  Dei  beni- 
guitateni  ,  qua  etiani  ingratissimos  quosque  muL- 
tiludine.,  &  magnitudine  benejicioruni  passit  ob- 
ruere  ,  ita  subjicit:  ,,  Veruntamen  &  fuisse  novi- 
„  mus  ab  initio  ,  &  adl.uc  inultos  esse  videmus 
,,  in  filiis  hominum  ,  qui  iu  bonis  inferioribus 
,,  sensibilis  iniiudi  hujus  tota  sen»ualitate  deprcs» 
„  si,  totos  se  dederunt  his  ,  quae  facta  suut ,  quo- 
„  naia  modo  ,  vel  ad  qr.id  facta  sint  ,  negligeti- 
„  tes .  Quid  istos ,  nisi  carnales  dicainus  ?  Paucis- 
„  siinos  esse  jain  arbitror.  Legimus  tameu  ,  itou- 
„  uullos  quandoque  fuisse  ,  quibus  suinmuin  stu- 
„  diuin  fuit ,  at(|ue  iiuica  sollicitudo  ,  modum,  & 
„  ordiiiein  investigare  factorum  ;  adeo  ut  plerique 
„  non  modo  utilitatem  rerum  perquirere  dissimu.- 
,,  laverint  ,  sed  &  ipsas  maguanimiter  spreveriut , 
3,  cibo  parvissimo ,  vilissimoque  co;itenti .  Ipsi 
„  (j^uidem  se  se  Philosoplics  v.ocaDt ,    sed  a  nobia. 

CUf 


«finn  pbcet  hic  brevj  coinpendlo  .idnectere  .  Primo  e- 
niiii  c:omtniinein  opinionem  ,  ((iioJ  Ev.i  iuerit  forin.iU 
«X  costa  Adaini  ,  noii  ^iiidfin  oinnino  f.ilsain,  sed  ini- 
niis  prob.ihilein  repiUit.  N.iin  (|ii.ia(|(i:i>n  Ueiis  'iiije- 
ciiini('ie  velit  ,  possit  ,  non  vidttiir  t.iinen  natiirule  ,  * 
r.ttioni  consoniim*,  iit  a  cost.i  nn.i  sit  imilier  crfjii  , 
&  ex  niinimo  osse  t.iiita  caro,  ^  tot  incinljr.i  coiIi;e- 
rint .  \  iili  igitnr  notnine  cost.t  design.iri  touiin  siiii- 
Mnim  latcis  Ad.nni  i,  n.iin  vox  hebnea  OJ^D  ^''A»'^  pas- 
siin  in  sacris  litterii  invenuiir  ad  sigMirir.andnin  lu-  " 
tiis  )i  atqiie  e.x  hoc  latere  tiiisse  fbrm.Tt,im  mniierein 
tidem  .\d.iino  pemtns  conjiinctain,  post  aiitein  immis- 
so  Adamo  sopore  tnm  gravi  ,  ut  niliil  sentiret  ,  Ueiiin 
hanc  «liinidiam  ejiis  partem  sep.iras.'?»,  Sc  Jeminam  in^ 
hfgrarn,  ac  divisam  (  seii  ,  ut  Scriptnra  dicit  ,  <fidirt- 
cat.im  ^  fnisse  ad  Adamiim  aildactam,  t:t  ei  perpetiib 
connubio  conjtin|;ert-tiir.  L't  hanc  siiam  interpretatio- 
nein  magjs  sensibilem  redd.it ,  figiili  exenipliiin  afHrt  , 
1(111  ex  Jntiilenta  massa  voluit  dnos    homines  formare  , 

aiii   se   braciiiis   complecterenlur  .      friino  aiitein  fln.xit 
imidiuin  Jexiriim,    inloxmi  manente  sinistroi    postea 


aUer.itn  sinistrain  p.Trtera  priori  siuiiiLin  ,  ac  titrlnscpie 
hraclii.i,  aUer^  in  alteriiis  siiperjacta  cervice  forra.ivif ,. 
scilicet  diios  siiniliiinos  ,  fratrcin  ,  &  .«^ororem  ,  se  .il- 
tero  brachio  ainpltctentes,  aUero'fiie  lalere  coli^ren»- 
tes  :  trat  antein  traler  a  dextris  ,  soror  a  si.nistris.  la 
.iinplexii  Ii«reJ»at  capiti  capiit,  lateri  Latns  ,  peili  pes-, 
crnii  criis ,  unof(iie  erant  conjngio  sociati  .  Hoc  exem^ 
plo  ,  concliulil  Eiignbiniis  ,  potest  hnn^r.a  creatio  <n- 
t«llii:i  ,  prior  inascnliim  creatui  ,  detncept  e"r  Latere  , 
O"  a  latere  ejiis /emina  y  tunijuatn  sooia.  In  toporatio' 
ne  anteiu  sunt  ah  ini-icnii  s^parati  ,  C"  caro  redncta,, 
si  tjuid  in  dlrjiinctionef  sectiontst/ue  loco  defuisset  . 
Stibdit  pojtea  idem  cl.  Anctor  haec  verba  :  Per  me  an~ 
tem  licei ,  si  tpiif  •.'elit  coslam  tntelligere  detracam  , 
CT"  in  muiierem  tedijicjtam  y  declaratvs  ,  se  noa  adeo  s  !»• 
interprttatioai  tiJere  ,  ut  eam  certam  repntaret  ,  atijiie 
oiipositam  e\ploderet  .  H.»c  explicatio ,  ntnt  coinrnenci- 
lia  sit  ,  diftcrt  lainen  al)  ea  tlabblnonim  fabnla  ,  '(«i 
Adatniiin  androiiyntim  fmsse  a  Ueo  crt-atiirn  (-\  ils  ver- 
bisperperamcoll:au.yt.-  Marculatn  y  O^feminamfectt  eo*.- 


9<  DlSSEilTATlO 

5j  curiosi ,  Sc  yiini  reclius  appellaiUtir  ;  "  cuiniis, 
qiiae  inellifluus  Doctor  addit,  ut  uobis  consic^.era- 
tioneni  jiiirabilium  operuin  Dei  ad  virtutmn  ia- 
cremeDtum  utilein  reddat . 

G  A  P  U  T      VIII. 

Be  die  septima  ,  quce  a  Deo  sanctificata 
*  *  dicitur . 

249«  X  ost  absolutain  narrationem  omiiium  eo- 
sum  ,  quae  Deus  sex  diebus  operatus  est ,  ita  Movses 
prosequitur  Gen.  II. :  „  Igitur  perfecti  sunt  coeli  , 
„  &  terra ,  &  omnis  ornatus  eorum  :  complevitque 
„  Deus  die  septimo  (a)  opiis  smun ,  quod  fece- 
„  rat ,  &  requievit  die  septimo  ab  universo  ope- 
,,  re,  quod  patrarat  ^  &  beuedixit  diei  septimo  , 
„  &  sanctilicavit  illum  ,  quia  in  ipso  cessiiverat 
„  ab  omui  opere  suo  ,  quod  creavit,  ut  faceret ;  " 
quas  postrema  vciba  hebraisnuim  co:itijient  &  red- 
di  possunt ,  quod  creando  fecit ,  seu  guod  crea- 
verat ,  dutn  operaretur ,  Sed  ex.ordianjar  a.  priuio 
commate:  Perfecti  sunt  cceli  &c. 

25o.  S.  Thoinas  I.  P,  q.  75.  art,  i.  duplicem 
distingnit  perfeclionem  .  Prima  est ,  „  seciHKiiun 
„  quod  res  in  sua  substantia  est  perfecta  j  &  hauc 
„  perfectionem  ,  quas  est  iu  integritate  universi  , 
j,  iuisse  dicitur  in  prima  rerum  institutione  " . 
Altera  perfectio  desumitur  a  consecutioue  fiuis  to- 
tius  universi  ,  qui  est  perfecta  beatitudo  Sancto- 
rum  ,  &  hanc  futuram  esse  docet  iu  ultima  cou- 
summatioue  steculi  .  Et  ibidem  in  resp.  ad  i.  ita 
pergit :  „  Ad  beatitudinem  cousequeudam  duo  re- 
„  qniruntur,  ualura  ,  &  gratia  .  Ipsa  ego  beatitu- 
„  dinis  perfectio  erit  iu  fine  muudi  .  Sed  ista  coa- 
„  summatio  praecessit  causaliter ;  quautum  ad  ua- 
„  turam  quidein  iu  prima  rerum  institutione ; 
„  quantum  ad  graliam  vero  in  Incarnatioue  Chri- 
j,  sti  ,  quia  gratia  ,  &  ^eritas  per  Jesu?7i  Chri- 
„  stum  facta  est ,  ut  dicitur  Jo.  I.  1 7.  Sic  igi- 
„  tur  iu  septiina  die  fuit  consummatio  naturae  , 
„  in  Incarnatioue  Christi  consunnnatio  gratise  ,  iii. 
„  fiue  mundi  consummatio  glorias  "  . 

25i.  Hoc  breviter  praemisso  sequitur ,  ut  iave- 
stigemus  ,  quomodo  sit  quies  illa  Dei  iutelligen- 
da,  qua  reguievit  ab  omni  opere  ,  quod  patrarat , 
Commimiter  autem  per  illam  qnietem  iutelligitur 
cessatio  a  novis  creaturis  coudeudis ;  nihil  enim 
■postea  fecit ,  quod  non  aliquo  modo  prcecessent 
in  prirnis  operibus  ,  ut  inquit  S.  Thomas  I.  P. 
q.  73.  art.  2.  Numquid  enlrfi ,  ait  S.  Augustinus 
Lib.  IV.    de  Gen,    ad  litt,  cap.  8.    &  seq.  dici  ^ 

(o)  Ita  lcgit  noster  Vulgatus  laterpres  ,  &  tecte  S. 
Hieronjmo  in  Qu^st.  Hehraicis  ita  etiam  habet  textus 
Hebraicus  ,  quamvis  LXX.  legant  in  die  sexto  .  P.  Car. 
Honbigant  contendit ,  esse  cum  LXX.  Jegendum  in  die 
■  texto,  quibus  consenliiint  etiam  Sainaritamis  codex  , 
&  Versio  Sjriaca  ]  imo  l».Vnc  kctfonem  videtur  coafir- 
jnare  jps«  IVJojses ,  dum  Exodi  XX.  a.  &  XXXI.  J7. 


!!.    GAP.  VIIL 

i-el  credi  fas  est ,  Deum  lahorasse  in  op^fanlo  ■* 
cwnea,  quoe  supra  scripta  simt ,  condidit ,  quan- 
do  dicebat ,  &  Jiebant  ?  Posf  autem  S.  Pater  il- 
lani  D>i\  requiem  explicat  de  nostra  q^niele  ,  ut 
propteroa  quiescere  dicati-.i- ,  quia  nos  in  sabbato, 
idest  iu  fiue  vitae  ,  quiescere  facitt ;  sicut  dicitur 
Deus  cognoscsre ,  quaudo  nos  coguoscere  facit  e 
Demum  quietem  Dei  in  die  septiina  litteraliter 
explicat,  nt  ex  mox  diceudis  patebit  . 

252.  Nequfi  huic  requiei ,  vel  cessationi  ab  o- 
peribus  opponuntur  ea  verba  Jesu  Ghristi  Jo.  V. 
1 7'.  Pater  meus  usque  modo  operatur ,  &  ego 
operor .  Respondet  enim  S.  Tlioma» ,  „  Deuta 
,,  usque  modo  operari ,  conservando  ,  &  admiui- 
„  slrando  creaturam-conditam  ,  non  autem  novam 
„  crecturanj  coudendo  "  .  Hoc  ipsum  antea  do- 
cuerat  S.  Augu^tiuus  Lib.  IV..  de  Gen.  ad  litt, 
cap.  12.  inquicns:  „  Potest  etiam  intelligi  ,  Deum 
,,  requievisse  a  condendis  generibus  '  creaturae  , 
„  quia  ultra  jam  aon  condidit  aliqua  genera  nova: 
,,  deinceps  autem  usque  nuuc  &  ultra  operari  eo- 
j,  rumdem  geuerum  admiuistrationem  ,  quas  tunc 
„  instituta  sunt  &c.  ,„  Proiude  &  quod  Dominus 
„  ait  :  Pater  meus  usque  nunc  operat\^r  conti- 
,,  uuationem  quamdam  operis^  ejus  ,  qua  uuiver- 
„  sam  craaturam  continet ,  atque  admiuistrat,  o- 
,,  stendit  "  . 

253.  Geterum  idem  S.  Pater  cap.  11.  quietem 
Dei  creautis  figuram  fuisse  dicit  illius  quietis , 
(\mp.  uobis  post  labores  vitae  proraissa  est .  Apoc« 
XIV,  i3.  Amodo  jam  dicit  Spiritus ,  ut  requie-^ 
scant  a  laboribus  suis:  unde  prcbabiliter  putat  , 
obseryatiouem,  sabbati  Judaeis  praeceptam  figurasse 
illam  spiritualem  requiem  ,  quam  Deus  exemplo 
hujus  quietis  suce  Jidelibus  bona  opera  jacienti- 
hus  arcana  sigtiijicatione  pollicebatur .  Addit  e- 
tian;»  ,  fuisse  praefiguratam  illam  quietem ,  qua 
Dominus  iioster  Jesus  Christus  die  sabbati  requie' 
vit  in  sepulcro  .,„  poste.i  quam  sexto  die ,  idest 
Parasceve  „,.  consumtnai'it  omnia  opera  sua  &.C, 

254.  Sed  ad  resecandas  omnes  difficaltAtes  ,  qnae 
ex  istis  verbis  excitari  [)ossunt  ,  satis  est  animad- 
verlere ,  non  prascise  dici  ,  Deum  quievisse  ab  u- 
niverso  opere,  sed  ah  universo  opere  ,  quod  pa- 
trarat ,  scilicet  praeteritis  sei  diebus  totius  mundi 
fabrica  absoluta  fuit  .  Nou  autem  quasi  uihil  po- 
stea  operatus  esset  ad  perpetuam  'conservationem  , 
&  successivam  reproductionem  eorum  ,  quae  fece- 
rat .  Hinc  facile  intelligitur  ,  allatis  verbis  mioi- 
uie  opponi  quotidianam  animarum  creationem  ,  ad 
genus  homiuum  sexta  die  creatum  etiam  in  poste- 
lam  propagaudum . 

255. 

inquit ;  Sex  diebus  fecit  D^us  cxlum  y  &  terram. 
l^iscrepantia  autem  duarum  lectionum  facile  toHitur  « 
si  cuiii  LXX.  Interpretibus  presse  smnatur  ,  die  sexto 
omne  opus  completum  fuisse  ;  cnm  nostro  autem  Vul- 
gato }  qiiod  die  septimo  Deus  onine  opus  jam  compie- 
verat ,  &  postea  requievit . 


DE  DIE  SEPTIMA . 


95 


255.  Restat ,  ut  dicamiis  de  sanctificatio/ie  diei 
ntpUmm  ,  qua;  expriniitiir  iis  verbis  Geii.  II.  5. 
Et  benedixu  diei  septimo ,  &  simctijiciuit  illum, 
Piitaruiit  aliqui  ,  tuiiC  latum  fuisse  a  Deo  pr*- 
ceptum  sabbata  sanctificandi  ,  ut  proiude  lcx  Mo- 
«aica  ,  qua?  legitur  Ef.odi  XX.  8.  Memento  ,  ut 
diem  siibbati  sancti/ices  ,  noii  fuerit  nisi  priinae- 
vi  i>tiu8  praeccpti  reijovilio  (u) .  S.  Tliomas  2. 
a,  q.  122.  art.  4«  ,,  Quia,  inquit ,  proecepta  De- 
j,  calogi  siuit  quasi  qu.Tdam  prima  ,  &  coinmu- 
,,  nia  iegis  principia  ,  ideo  in  teitio  praecepto  De- 
.,  calogi  praecipitur  exterior  D6i  cultus  sub  signo 
,,  commiinis  beneficii ,  quod  perliiiet  ad  homincs, 
,,  scllicct  ad  reprecsentaiidum  opus  creationis  mun- 
,,  di  ,  a  quo  requievisse  dicitur  Dens  septima  die  ; 
„  in  cujus  signum  dies  septima  mandainr  sancti- 
„  ficanda  ,  idest  deputanda  ad  vacandum  Deo  . 
„  Et  ideo  Exodi  XX.  n.  praeniisso  prascejKo  de 
„  sanctificatione  sabbati  ,  assignatur  ratio,  quia 
sex  diebus  Jecit  Deus  coelum  ,  &  terram  ,  d?*  in 
septima  die  requiei-it  "  . 

a56.  Observat  insupcr  Angelicns  in  resp.  ad  i. , 
praeceptum  sanctificatiouis  sabbati  essc  partim  mo- 
rale  ,  partim  autem  cceremoniale  .  ,,  Morale  qui- 
„  dem  est ,  qnantum  ad  hoc,  quod  homo  depu- 
5,  tat  aliquod  tempns  vitae  suae  ad  vacandum  di- 
5,  vinis ...  Sed  inquantum  in  hoc  praecepto  deter- 
,,  miuatur  spcciale  tempus  in  signum  creationis 
,,  mundi ,  »ic  est  praeceptnm  caeremoniale  .  Simi- 
,,  iiter  etiain  caeremoniale  est  secundum  allcgori- 
„  cam  sigiiificationem ,  prout  fuit  signum  quietis 
„  Christi  in  jcpulcro ,  quae  fnit  septima  die  :  & 
,,  siiniliter  secuudum  moralem  significationem  , 
„  prout  significat  cessationem  ab  omni  actu  pec- 
„  cati ,  &  quietem  mentis  in  Deo .  Et  secundum 
„  hoc  quodammodo  est  praiceptum  generale  .  S'i- 
„  miiiter  etiam  ca;remoniale  est  secundum  signi- 
„  ficationem  anagogicam ,  prout  scilicet  pracfigu- 
,,  rat  quietem  fruitionis  Dei  ,  quae  erit  in  patria  ". 

257.  His  breviter  ex  S.  Thoma  delibatis,  prx- 
cipua  exponamus  fundamenta  eorum  opinionis  , 
qui  negant  ,  iii  prima:va  illa  sabbati  benedictio- 
Eie  ,  &  sanctificatione  fuisse  contentuin  illud  prae- 
ceptnm  Sabbata  sanctijiccs  ,  quod  postea  popnlo 
hebraico  datuin,  atque  etficacissiine  commendatum 
scimus  ;  quanquam  non  negant  ,  Deuin  in  feren- 
da  lege  sanctificationis  sabbati  rationem  etiain  ha- 
buisse  primae  illius  benedictionis  ,  &  saiictificationis . 

258.  Haec  autem  sententia  aperte  omnino  tradi- 
tur  in  sacris  litteris ,  quae  duos  nobis  manifestant 
Kujus  legis  condendae  fiues,    primo  ut  popuius  I- 


(a)  Franc.  Gomants  inter  Calvinistas  Belpas  admod?iin 
Celebris  &  Goinaristicap  Secfa?  nntesii;n.iniis  in  opere  in- 
scripto:  Investigatio  originis  siihlniU  negavit  ,  s.ibbati 
Festiim  fnisse  a  Deo  sepiima  die  institntnm  ;  (piae  sen- 
tentia  cmn  ab  ejns  «■miiris  Inissct  valide  imptignata  ,  po- 
Stea  editlit  Defensionem  Invcstigatianis ;  atqne  de  bac  re 
fiiitdiii,  &  acriter  inter  psendo-Retonnatos  «lispntatnm  . 
Gomaro  consentinnt  Jo.  Spencerns  </«  LegilMs  Ihhrxo- 


sraeliticus  pcr  oJjservanliain  diei  sabbati  a  ceteris 
nationibu»  distingueretur  ;  secundo  ut  iiisigni^  be- 
neficii  paiilo  ;uitea  accfrpti  ,  scilicet  liberatioiiis  ab 
^gyptiaca  seryitute  ,  jugeiii  &  gralain  conservaret 
meinoriam  ;  qiii  ccrte  duo  iines  ad  priinuin  illud 
teinpus  Adamiticuin  pertinerc  iiullateuuj  poteraut , 
sed  soluin  ad  teinpora  Mosaica  . 

25g.  Et  primo  fiiiem  distinctionis  populi  Israe- 
iitici  a  ceteris  nationibus  m.inif?staiit  ea  verba  E- 
xodi  XXXI.  l5.  seq.  quibus  Muyses  nomiue  Do- 
mini  \iv.  ita  filios  jsrael  allocutus  est :  „  Videte, 
,,  iit  sabbatum  mciim  custodialis  y  qiiia  signuiM 
„  est  inter  ine  ,  &  vos  in  generalionibns  vestris  ; 
,,  iit  sciatis ,  quia  cgo  Dominus  ,  qui  sanctifico 
,,  vos  ....  Custodiant  filii  Israel  «abbatuin  ,  &  ce- 
,,  lebrent  illud  in  generationibus  suis .  Pactum  est 
,,  sempiternum  inter  me  ,  &  filios  Isracl:  sex  e- 
,,  nim  diebus  fecit  Doininus  coeluin  ,  &  terram  , 
,,  &  iu  septimo  ab  opere  cessavit  .  Ezechielis  pa- 
„  riter  XX.  12.  Sabbata  mea  dedi  eis,  ut  essent 
,,  siguum  iutcr  ine  ,  &  eos  ,  &  scirent ,  quia  ego 
,,  Dominus  sanctificans  eos  .  Et  vers,  20.  Sabba- 
.,  ta  mea  sanciificate  ,  nt  sint  signum  mter  me  , 
„  &  vos  ,  &  sciatis  ,  quia  ego  sam  Domiuus  Deus 
„  vester  "  .  Quemadmoduin  ergo  circumcisio  ,  & 
iicnnulla  alia  praecepta  Cc-Ereinoniilia  inslituta  fue- 
rc  ad  populuin  Dei  distinguenduin  a  ceteris  natio 
liibus ,  ita  etiain  observatio  diei  sabbati . 

260.  Aiterum  finein ,  quem  iu  sanctificatione 
sabbati  habiiit  Deiw  ,  aperit  ipse  Deus  ore  Moy- 
sis  Denter.  Y.  i5.  ita  populo  suo  praecipieiis  :  Me- 
mento  ,  guod  &  ipse  sen-ieris  in  /Egypto  ,  ^ 
eduxerit    te  in  le  Dominus  Deus    tuus   in  manu 

forti ,  &  brachio  extento .  Llcirco  prcecepit  tibi , 
ut  obsen-es  diem  sabbati .  Ad  perennem  igituc 
magni  hujus,  recentisque  bencficii  memoriaui  sau- 
ctilicatio  diei  sabbati  a  Dco  praecepta  fuit  ;  quaft 
memoria  peculiaris  populo  Hebraico  ,  non  autem 
coniinunis  aliis  nationibus  esse  poterat ;  quanquam 
inficias  non  eo,  g«nerale  etiam  creationis  omniuai 
reruin  beneficium  in  hujus  festi  celebratiotje  coin- 
inemoraii .  Duo  igitur  praecipui  fines  instituendi 
religionem  sanctificationis  diei  sabbati  nonnisi  po- 
pnlum  Hebra^um   respicicbant ;  adeoque  ,  &c. 

261.  Accedit  demum  ,  quod  in  I^oeo  Deuterono- 
mii  mox  laudato  Moyscs  declarat ,  noium  esse 
hoc  praeceptum  Israelitis  ,  qui  tunc  vivebaut ,  iiou 
aiitem  eoruin  Patribus  impotitum  ,  dicenj  vers.  2. 
seq.  ,,  Audi  Israel  caeremonias  ,  atque  judicia  , 
,,  quae  ego  loquor  iu  auribus  vestris  hodie  :  disci- 
„  te  ea,  &  opere  complete  .     Domiuus  Deus  no- 

„  ster 

Tum  ritmlihns  Lib.  h  cap.  4«  sect.  8.  aliicfiie  ma^no 
niimero .  Sed  non  pauci  eidem  iortiter  restiternnt .  Ne- 
ifne  liac  dc  re  inter  se  omnino  consentiiint  Doctores  , 
&  Jnterpretes  Catliolici  .  Ainbr.  enim  Catliarinus  pras- 
ceptiiin  sanctiticandi  sabbati  refert  ad  lianc  priinam 
eiiisilein  benedictionem  ,  &  sanctitlcationem  .  Tostatus  t 
&  mulii  alii  Catharioo  repiignant . 


<g6 


DISSERTATIO  II.    CAP.  VIII. 


^  sler  pepigit  nobiscum  foedus  in  Horeb .  ■Son 
„  ciim  palribus  iiostris  iniit  pactuin  ,  sed  nobi- 
j.  scnin,  qui  in  praespnfiarurn  snmus,  &  viviinus.... 
„  Observa  diem  sabbati ,  iit  sanctjfices  euin  .... 
,,  Sex  diebus  operaberis  ,  &  facies  omnia  opera 
,j  tua .  Septiinus  dies  sabbati  est ,  idest  requies 
.,  Dcir.ini  Dei  tui  .  JNon  facies  in  eo  quidquam 
,.  operis  tu .  &  filins  tuus  ,  &  filia,  servus,  & 
,,  ancilla  ,  &  bos,  &  asinus ,  &  oinne  juineiilum 
„  tuum  ,  &  ])eregrinus  ,  qui  est  intra  portastuas, 
,,  ut  requiescat  servus  tuus ,  &  ancilla  tna  ,  sicut 
,,  tu  "  .  Non  ergo  erat  boc  praeceptum  vetus,  & 
postliminio  revocatum  ,  sed  novum  Jsraelitis  in  no- 
vo  foedere  impositum ;  saltem  quatenus  respicit 
femporis  dctenninationem  ,  certasque  leges  ,  qui- 
ius  iisec  dies  solomnitcr  celebrari  debebat . 

262.  Hinc  etiam  Levitae  in  illa  humili,  &  de- 
vota  oratione  ,  atque  peccatornm  confessione,  quain 
corain  Pri«cipibus  populi  Domino  feceruiit  Jjib. 
II.  Esdra;  ca]j.  9. ,  illi  dicebant  vers.  i4«  Sahba- 
ium  sanctificatum  osiendisti  eis  ,  &  mandata  , 
^  coeremonias  ,  &  legem  prcecepisti  eis  in  ma- 
vu  Moysi  serci  tui ,  Qlisc  locutio  supponit ,  coin- 
mnuem  faisse  apud  Il^braeos  opinionem  ,  pra?ce- 
ptum  «•anctifi.^aDdi  «abbatum  una  cum  aliis  caere- 
inonialibus  esse  a  Moyse  repetendum,  Quod  cla- 
rius  expressit  Proplieta  Ezechiel  cap.  XX.  10.  & 
seq.  ore  Domini  de  Israelitis  dicens :  Ejeci  eos  de 
terra  Mgypti  .  &  eduxi  eos  in  desertum ,  & 
dedi  eis  prcecepia  mea  ...  insvper  &  sabbata  mea 
dedi  ei<:  &c,  neinpe  per  Moysem  in  deserto, 

26S.  SuffVagantur  liuic  sententiae  etiam  nonjuil- 
Ji  sancti  Patres  ,  quorum  unnm  lutidare  salis  erit 
S.  Cyrillnm  Alexaudrinum  ,  qui  Hom.  VJ.  de  Fe- 
slis  Paschalibu.<:  postquain  memorasset  solemnem 
illam  Dei  prohibitionem  faolam  Hebrasis  Denter. 
IV.  ne  solem  ,  lunam,  &  astra  adorarent,  ita  sub- 
dit :  „  Sed  cnm  prasterea  certo  aliquo  ex  ipsis  re- 
„  bus  petito  indicio  opus  esset ,  quo  faferi  quo- 
,,  dammodo  vel  inviti  cogerentur,  &  ccelnm  a 
„  snb  conditore  factum,  &  ejnsdem  opera  solem , 
;,  lunain,  astra  ,  tellurein  ,  aliasqne  res  omnes  , 
,,  ut  €ssent ,  accepisse  ,  eos  Opificem  sunm  iini- 
,,  tari  jubet,  vnltqne  per  sabbatum  quiescentes 
..,  festivitatis  causam  cognoscere  ;  reciuievit  e?ii?n  , 
5,  iiiqnit ,  Deus  die  septimo  ab  omnihus  operihus 
5,  suis  ...  Atque  nna  qnidein  haec  ratio  est  sab- 
,,  bato  indicfas  reqnietis".  S.  CyrilJi  ratio  de- 
suinpta  est  e  mnltis  Scriplurae  sacras  locis  ,  in 
qurbcs  praeceptum  sanctificandi  sabbalnm  conjnn- 
j;itur  cum  prohibitione  colendi  idola ;  ut  Jjevilici 
XIX.  3.  seq.  Sabbata  mea  custodite ,  Ego  Do- 
irdnus  Deus  vester :  Nolite  converli  ad  idola  &c. 
Ore  autem  Ezecliielis  saspe  Deus  Israelitas  redar- 
gnit ,  quod  sabbata  non  custodi«rint ,  post  idola 
abenntes.  Vid.  cap.  XX.    16.,  XXIII.   24.  &  seq. 

264.  Hinc  etiam  est ,  quod  aute  Moj-sem  nnl- 
lu8  veterum  Patriarcharnm  sabbatum  observasse 
legilur  .  Quod  argumentum  etsi  negativnm  ,  ma- 
guam  tamen  virn  liabet ;  quia  impossiJ>ile  prorsus 


videiur ,  tain  loiigo  teinporis  infervalio ,  qnod  a 
creatione  mundi  usque  ad  Moysem  decnrril  ,  nnl- 
lam  prorsus  hujus  observantiae  mentionem  inveni- 
ri  ,  si  ea  apud  populuin  Dei  in  usu  fuisset  . 

265.  Iino  aliqui  sancti  I^atres  negant  ,  fin"sse  sab- 
batnm  ante  legein  Moysis  observatnm  .  S.  Jiisti- 
nus  Martyr  in  Dialogo  cwn  Tryphone  pjioch  , 
aliosque  justos  asserit ,  neque  circumcisionem  ^ 
nuam  in  carne  non  hahebant  ,  neque  sabbalum 
servasse  .  S.  Irenaeus  Lib.  IV.  (uL-.  Hcer.  ap.  3o. 
loqnens  de  circnmcisione  ,  &  sabbato  inquit  : 
,,  Quod  non  per  haec  jnstificabatur  homo ,  sed  in 
.,  sigiium  data  sunt  Judasorum  populo ,  ostendit 
„  Scriptnra ,  quod  Abraliam  ipse  sine  circumci- 
,,  sione  ,  &  sine  obserratione  sabbatorum  Deo 
,,  credidit  ,  &  ainicns  Dei  vocatus  est  "  .  Tertul- 
lianus  eliam  Lib.  adv-,  Judceos  cap.  2.  ,,  Cum  , 
,,  inquit ,  neque  circumcisum  ,  neque  sahbatizan- 
„  lem  Deus  Adam  instituerit ,  consequenter  quo- 
„  que  sobolem  ejus  Abel  offerentem  sibi  sacriticia 
,,  incircumcisum,  neque  ^ai^^ai/zantc/?^  laudavit  ". 
Et  postea  ISoe  ,  Enoch  ,  Melchisedech  ,  &  Abra- 
ham  jnstissimos  fuisse  dicit,  licet  non  ^<z^^ii?/zan.- 
tss,  Xc.  deniqne  missis  aliis ,  Eusebius  Lib.  I. 
Hist.  Eccl.  cap.  4'  probans  antiquos  justos  ante 
dilnvium  posse  Christianos  ajjpellari  ,  iiiquit ;  Ita- 
que  nec  circumcisionem  ,  nec  sabbatum  obseria- 
re  Ulis  curoe  Juil  ,  sicut  nec  nobis  , 

2G6.  Dices  .  Qnod  ergo  significant  ea  verba : 
Benedixit  (  Deus  )  diei  seplimo  ,  d>  sanctijicavit 
illum  ?  Sanctificalio  enim  in  sensu  Scriptura^-  est 
alicujns  rei  separatio  a  rebus  profanis,  ut  tota  sit 
Deo  dicafa  . 

267.  Respondet  S.  Thoinas  I.  P.  qua;si.  ^5»  arf. 
5.  his  v-erbis :  „  Reqnies  Dei  in  die  septima  du- 
,,  pliciter  accipitur  ;  primo  qnidem  quanlum  ad 
„  hoc  ,  quod  cessavit  a  novis  operiijus  condendisj 
,,  ita  tamen  quod  creaturam  conditam  conservat , 
„  &  administrat .  Alio  modo  secundum  quod  post 
,,  opera  requievit  in  semetipso  .  Quantum  ergo  ad 
,,  priinum  competit  septimae  diei  benedictio,  qnia  , 
,,  ut  supra  dictum  est  (  q.  72.  ad  4-  )  bcnediclio 
,,  ad  multiplicationem  pertinet :  iinde  dictum  est 
„  creaturis ,  quas  benedixit:  crescite  ,  &  multi- 
,,  plicamini.  Multiplicatio  autem  rernm  fit  per 
„  administrationem  creaturcC,  secnndum  qnain  ex 
„  similibus  similia  generantur  .  Quantum  vero  ad 
„  secundum  coinpetit  septimae  diei  sanctijicatio ; 
„  maxime  enim  sanclificatio  cujnslibet  attenditur 
,,  in  lioc  ,  quod  in  Deo  requiescit:  unde  &  res 
„  Deo  dedicata3  sanctcH  dicuntur  "  .  Sunt  eliain 
Interpretes  ,  qui  pntant ,  voluisse  Denin  per  pro' 
lepsim,  seu  anticipationem  si^iuficcire,  hnnc  diein 
esse  postea  sanctificandnm  in  JjCge  ,  quain  laturus 
erat  in  Sina  ;  quamobrera  Moyscs  eaindem  1-egein 
promulgans  priinam  ejus  diei  saiictificationein  op- 
portnne  cominemoravit . 

a6S,  Accedit  denique  efiam  ratio  ,  qna  proba- 
tur,  nullain  fuisse"illins  praecepti  sanctiiicandi  sab- 
batum    iu    statu    naturae    innocentis   uecessitatem . 

Duae 


DE  DIE  SEPTIMA  . 

Dii«  enim  commnnlter  allcgari  solent  ejusdem  prac- 
cenli  caiisa?  ;  iiiia  spiritiialis  ,    ut  meiis  variis  ue- 

f;otiis  ,  vit.-cqiie  iiecessitatibiis  distracta  ,  ea  die  col- 
igatiir  ,  totaque  iii  Dei  cifltu  occiipctiir :  altera 
corporalis,  ut  neeessaria  quics  tam  lioiMinihus , 
qiiain  jumentis  ronced.itur .  ISeiitra  autem  liiijus- 
modi  causa  erat  i»  Adamo  imiocenlf  ;  non  pri- 
ma  ,  quia  hoinines ,  si  iii  luslilia  origiiiali  p»  rsf- 
rerajsent ,  iiullo  vitae  negotio  prtuissent  a  dthito 
Dei  cultu  averli  ,  aut  distialii;  nndc  supervacanea 
fuisset  diei  sabbati  ad  animuin  rtcoliigendum  de- 
stiiiatio  .  ?ieque  etiain  iii  homiuem  iiinocentein  ca- 
dere  potuisset  labor is  molestia  ,  aut  cor|)ori8  defa- 
tigatio  ,  ut  diei  sabbati  quies  ad  vires  recuperan- 
das  necessaria  foret .  Ut  eniin  inquit  Angelicus  I. 
Part.  quaRSt.  102.  arlic.  5.  operalio  Iiominis  iu- 
nocentis  non  fuisset  laboriosa  ,  sicui  post  pecca- 
tum  ,  sed  fuisset  jucunda  propter  experientiani 
yirlutis  natura? , 

269.  Et  sane  si  hoc  pr<Tceptuin  sanctifica«di 
sabbatuin  in  prima  rerum  creatinne  fuisset  latuin, 
liasc  sabbati  religio  etiain  Gentiles  quoscumque 
adstringeret .  At  vero  quis  asserat  fuisse  illud  prae- 
eeptum  alicubi  extra  Judasain  observatum  ?  Aut 
Gentiles  propterea  fiiisse  illius  violationis  reos  ? 
Solos  autem  Judaros  hoc  Dei  niandatum  observas- 
se  pluribus  argumentis  evinci  potest .  Sed  sulficiat 
teslimoniuni  SenccaB ,  quod  refert  S.  Augustinus 
l^ib.  VI.  de  civ.  Dei  cap.  11.  inquiens:  „  Hic 
„  (  Seneca  )  reprehendit  etiam  sacrainenta  Ju- 
„  daeorum  ,  &  maxime  sabbata  ,  inutiliter  eos  fa- 
„  cere  aflfirinans ,  quod  per  illos  singulos  seplein 
„  interposilos  dies  septiinam  fere  partein  aetatis 
„  suae  T^erdant  vacando ,  &  multa  in  tempore  ujr- 
,,  gentia  non  agendo  laedantur  "  .  Uude  etiain  .SaS- 
bati  nomen  Judaeis  ut  propriuin  tribui  solebat; 
quod  manifestuin  est  indicium  apud  illos  solos  ri- 
tuin  sanctificaudi  sabbatum  obtinuisse  (a)  . 


97 


270.   Hic  autem   non  me    Jatent ,     quae  dili^^en- 
tiasimus  ethuicarum  antiquitatum  invegLigator  Dan. 


Huetius  in  Demonstr,  EmngeUca  Prop.  IV.  c, 
II.  collegit ,  ut  ostendwret,  nuirurum  septenarium 
fiiisse  Kthiiicis  sacrum  .  Nonnulla  addit  etiam  Steii- 
chiis  Eugu!>imis  iii  Cosmopaeja  ad  hunc  locuin  . 
Jndc^eis  qiioque  persuasum  erat  ,  religroiitin  s,-ibba- 
li  Ethnicis  iiotam  fuisse  ,  ac  iii  ipsorum  cordibus 
a  Deo  impressarn,  ut  loauitur  Isaacus  Athias  iii 
Thesauro  Vcnetiis  edilo  lO-iG.  Ci-rte  Josepluis  I.ib. 
U.  cont,  /Ipionem  nullam  ( sse  athrmat  urbein 
graecam  ,  luillain  barbaram  ,  quam  non  pervase- 
rit  mos  septimce  diei ,  qua  Jnioei  feriantur .  Phi- 
lo  itein  de  sabbato  inquit :  Est  emm  festus  dies  , 
non  uni  urhi ,  aut  r/^pioni ,  sed  unirerso .  Aliqui 
dcmum  inter  Patres  Ecclesiae  idipsum  testati  sunt , 
iit  Clemens  Altxandrinus  Lib.  V.  Stronuiturn  ^ 
qui  ciiam  hoc  iEsiodi  liemislicl-.inin  recitat :  Lux 
septirrui  sancta .  Ita  quoqiie  TheophiUu  Antio- 
chenus  Lib.  II.  ad  Autolycum  de  septima  die  in- 
quit:  quani  omnes  homines  celehrant . 

271.  VeruntamfH  non  negamus ,  aliquam  diei 
septimae  ,  quam  Deus  benedixit ,  &  sanctificavit , 
ad  Ethnicas  Geutes  cognitionein  traditioue  dima- 
nasse;  unde  fortasse  orta  est  illa  qualiscuinque  diei 
scptima;  veneratio  (  quanquam  etiam  octoades  a- 
pud  multos  sacra  habebatur,  &  aliqui  septimam 
Lunae  diem  tantuminodo  observabant  (r>)  ;  nc-rra- 
mus  solum  ,  diein  septimam  Ums^.  apiid  Gertiiei 
sanctificataia  eo  modo ,  quo  sacra  erat  Juddcis 
qui  propterea  peculiari  nomine  Sabbatcril  appel- 
lati  sunt  .  Ex  qua  autem  traditione  Gentiles  co- 
gnoverint ,  opus  creationis  fuisse  sex  diebas  cou- 
summatuin ,  ac  septiinain  diem  quieti  consecra- 
tam  ,  erui  miiiime  potest ,  eosdem  pariter  ccno- 
visse  ,  aut  observasse  praeceptum  eam  diem  san- 
ctificaudi  .  Quod  si  etiam  probari  posset ,  apud  a- 
iiquos  populos  hunc  morem  invaluisse  sanctifican- 
di  sabbatum  ritu  Judaico  (  quod  nescio  an  veruin 
sit  )  ,  tunc  dicenduin  esset ,  hunc  ritum ,  non  ex 
traditione  Patriarchali  ,  quae  ab  Adamo  ,  vei  Noe 
desceuderit ,  sed  potius  ex  libris  Mosaicis ,  aut  ex 

ccm- 


(o)   Ovidins  Lil).  I.    ile  arte    amandi  Sabbata    vocat 
Rotnanis  peregrina ,  Judieis  aiuem  propria  y  in(jiiiens: 

IVec  te  peregrina  niorentur 

Sahhata     

Cultmnie  Judtto  Septinia  sacra  viro  . 


Martialis  V\h.  IV.  Eplgramm.  4-  Jiidivos  Sahbatarios 
appell.Tt.  Persiiis  aiilein  Sat.  V.  vocat  Salhata  recuti- 
ta  .  Jiid.¥os  etiam  irrideni  Juvenalis  Sat.  XIV.  ita  de- 
scril^ehat  : 


Quidam    sortiti   meiuenteni    salhata    Putreni    (    nempe 

Moysein  ) 
Nil  pr*ter  nuhes  ,  <T  coeli  Numen  adorant  .... 
£ed  Puter    in     cuiisa    est  ,     eui     septima    qujtcjue   fuit 

lux 
Ignava  ,  Cr  pnrtem  yff^  non  attigit  itllum  . 

Cazzamga  TlisoU  Tom.  IV, 


Idemque  Sat.  VI.    volens  Judaeam    designare,    uhi  re* 
gnabat  Agrippa,  rnquit : 

Observant  ubi  festa  mero  pede  Saibata  'Eeget^. 

Denique  Rutiliiis  Lib.  I.  Itiberarii  ita  JHd«is  male3f> 
cebat  : 

Reddimas  ohscaenx  convicia  debita  Centi  ^ 

Cui   frigida  Sabhata  cordi  . 
Septima  (pmt/ite  dies  turpi  dainnata  velerno 
Tamt/nwn  lassuti  inollts  imago  Dei  . 

(J)  In  ntimero  septetiario  magna  ttiysleria  contfffsri 
multoruin  opinio  tnit  ,  ut  vidfri  po'.  st  apnd  A-ilum 
GelliiiHi  IVocttum  Atticaram  \.'\h.  Ili.  c.  ;  t.  ,  apud  .Vla- 
crohiuin  de  somno  Scipionts  Lib.  f.  c.  •■.  ,  -jvi  «•••.•m 
perrt-ctionein  niimeri  octoari'  c.  5.  (lc.-.ripserat,  &  i- 
puti  Censorinuin  de  Die  natuli  c.  6.  ,  quin  tamen  .l!i- 
^uid  de  praecepti  divini  reljgioae  isti  Scriptores  inauant. 

i5 


9^ 


DTSSERTATIO  II.    CAP.  Vm. 


cn,,iinerclo  cum  Hebraeis  ad  Etlniicos  perveiiisse , 
ut  certnm  est  ,  j)4miijias  ali  is  Hebraeorum  coiisiie- 
tiidiiies  ,  &  Jt^ges  Mosaicas  ad  exteros  popiilos  per- 
tra'>:isse  . 

272.  Plnriina  certe  commenioraDtnr  ab  eniditis 
Gentiliiim  festa  ,  quin  tameri  uUa  occurrat  sabba- 
ti  mentio  j  niultoqne  miiuis  occnrrit  in  Festis  Ho- 
manorum  ,  ut  videri  potest  apud  Ovidiuin  ,  &  ]\1a- 
crobinm  ,  qui  omnes  prorsus  eorum  sacros  dies 
propriis  nominihus ,  ritibnsque  describunt .  Neqne 
in  illis  sacris  diebus  omne  omnino  ojjus  servile 
interdiotnm  erat ,  ut  discere  possumus  ex  Virgilio, 
qni  Lib.  I.  Georgicornm  yers.  268.  ita  cauebat : 

•Quippe  etiam  festis  qucedam  exercere  dlehus 
Fas  ,  0*  jura  sinunt :  ri^'os  deducere  nulla, 
Relligio  vetuit :  segeti  prcetendere  sepem^ 
Insidias  avibus  moliri ,  incendere  i'epres  , 
Balantumque  gregcni  Jlwio  mersare  salubrl: 

QucTB  omnia  Hebracis  districte  yetita  fnisse  ,  nemo 
iguorat,. 

-275.  Latfore  auteni  sensu  intelligendos  esse  Jo- 
seplutm  ,  &  Piiilonem  manifeste  ex  eopatet,  quod 
priinus  non  nno  in  loco  morem  sanctificandi  sab- 
batnm  appellaverit  patrium  ,  sed  Jndaeis  peculia- 
xem .  Ita  Lib.  XIV.  Antiquit,  Judaicarum  cap. 
18.,  &  de  Bello  Judaico  Lib.  II.  cap.  16.  Philo 
autem  in  Libro  de  Decalogo  de  sabbato  loquens : 
,j  Hanc  diem  ,  inquit  ,  civitates  qnasdam  siuguiis 
5,  roensibus  ut  festam  celebrant ,  incipiendo  nu- 
„  merationera  a  novilunio:  Judaeis  vero  sancta  ea 
-,,  septima  quaeque  dies  "  .  Quanqnain  in  his  re- 
bus  non  tanta  est  horum  ,  aliorumque  paucorum 
anctoritas  ,  ut  debeat  nostris  certioribus  monumen- 
tis  praeferri .  Videri  possunt  Seldenus  Llb.  111.  de 
Jure  naiurce ,  &■  Gentium  Hehrceorum  cap.  1 5. 
&  seq. ,  Joan.  Menrsius  in  Denario  Pj-thagor. 
cap.  9. ,  Joan.  Jacobus  Syrbius  in  Dissert.  de 
Sabbato  Gentilium  ,  &  Natalis  Alexaiider  in  Hi- 
stor,  Vet,  Test.    in  Quarta  mundi    aetate  Dissert. 


II.  artic.  2. 
psimus  . 


$.  5. ,    ex  quo  &  nos  aliqua  desum"' 


APPENDIX 

De  Paradiso  terrestri . 

264.  L  ost  enarrata  stupenda    sex    dierum    ope« 

ra ,     pergit    porro  Moyses  Gen.  II.    8.    iiiquieiis* 

Plantaitirat    autem  Dominus    Deus    Paradisum 

voluptatis  a  principio  ,    in  quo  posuit   hominem  , 

quem  jormaverat ,  seu  ,  nt  pressins  sequamur  he- 

braicum  textuin  ,    a  quo  neque  LXX.  liiterpretes 

recednnt :  Plantiiverat  autem  Dorninus  Deus  hor- 

tum  in.  Edem  ab  Oriente :    vox    eniin    liebraica 

Din  Kedem  non  tantum   principium  ,    sed  etiain 

Orientem  significat ;    liic  autem  posita  videtiu  ad 

determinandam  plagain  ,     in  qua  Paradisus  consi- 

tus  fuerat  {a)  .    Sed  ut  cnncta  rite    intelligantur, 

primo  loco  exponendum  est,    quid  noinine  Para- 

disi  veniat .     Non  autein  ita  prolixi    hic    erimus^ 

ut  Gmnia  ,  quas  de  hnjus  nominis  etymologia,  aut 

usu  apud  profanos  auctores  eruditi  notaruut  ,     fa- 

sins  expendainns .  Breviter  enimdicimus,  nomine 

Paradisi    hic    significari    hortnm    amcEnissimnm  j 

habitationi  hominis  iii  stato   felicis  inriocentias  de- 

stinatnm;  qui   propterea  Paradi^us  w/t/^ufufj^  in  no- 

stris  Fjibliis  appellatus  fuit .   Hinc  Gen.  XIII.   10. 

ad  designandain    pnlchritudiiiem  ,     ac    fertiHtatem 

regionis  circa  Pentapolim  ,    diritur  friisse    onmein 

iHam  regionem  sicut  Paradisum  Doniini  ,    illuin 

nempe  Paradisum  ,    de    qno    hic  Moyses    locutus 

fuerat . 

275.  Prima  autem  quaestio ,  eaque  majm-is  mo- 
menti  exoritur  ,  an  haec  Moysis  narratio  litterali- 
ter ,  &  historice  intelligenda  sit ,  ut  vere  ac  pro- 
prie  fuisse  hunc  amoenissimum  locum  a  Deo  crea- 
tum  ,  debeamus  credere:  an  vero  sub  his  verbis 
lateat  sensus  aliquis  spiritualis  ,  ac  mysticus,  ul 
non  pauci  opinati  sunt  (b)  .  Altera  autem  quae» 
stio  5    multo  magis  difficilis ,    atque  majori  studio 

ven- 


(a)  Ita  etiam  lioc  verLuin  iBlellexenint  TkeocTotio  , 
Syminaclius,  &  AfftiiJa  ,  teste  S.  Hieronynio  in  Tradi- 
tionilus  hehraicis  in  Gen.  .  Ita  pariter  versio  latina 
textus  Hehra-o-Sainaritani  in  Bibliis  polyglotiis  ,  tiun 
Sjriaca  ,  &  Arahica  i  &  omnes  fere  Sancii  Patres.  f- 
mo  (jnidam  eonim ,  iit  Cynllus  Jerosolym.  in  prim<t 
Catechesi  mystagogica ,  S.  Basiliiis  in  Libro  de  Spi- 
Titu  6.  c.  27.  ac  post  ah'os  S.  Jo.  Damascenns  Lib. 
IV.  de  Fide  orthod.  cap.  12.  ,  liinc  repetebant  anti- 
qniun  Cliristianonim  morem  vertendi  faciein  ad  Orien- 
tem  ,  qiiando  orab.int  .  Ut  veteris  patri^  desiderio  , 
dejixis  ad  euin  octdis  ,  Deiim  adoremns  ,  inqnit  laiid. 
S.  Jo.  Damascenus.  Sed  de  antiqua  hac  Ghristianonim 
consiietiuhne,  ((iiemadmodnm  etiam  de  signiticatu  vo- 
cis  Eden  legendnm  coninlo  P.  Thomam  Malvendam  de 
Faradiso  c.    17.   &  secj. 

{b)  Philo  Jndsns  in  Libro  De  opificio  mnndi  expo- 
sita  JVIosaica  Paradisi  descnptione  itasnbdit:  Hac  po- 
tius  tjrmbolice ,  (jmm  reveru)    V-  proprie  videtur  mihi 


Moyses  philosQpluitus  ...  per  Paradismn  qnidem  inmie- 
re  anuiii  princtpatum  ,  qai  quasi  infinitarum  arborum  va- 
riarum  opinionum  est  plenus  .  Per  arborem  antem  mtx 
innuere  pietatem ,  quts  maxima  est  omnium  virtntum , 
per  quam  anima  ejjicitur  immortalis  .  Arbor  anlem  di- 
gnoscendorum  bonorum  ,  &  malorum  designat  illi  pru- 
dentiam  in  medio  positam  ,  qua  naturts  conlraria  dijn- 
dicantur ,  8c  reiit(iia  ,  <{ii<Te  repetit  in  Lib.  I.  y4llego- 
riarum  .  A  Phiione  deceptiis  est  Origenes  ,  qiii  Lib.  IV. 
Periarchon  pliira  coacervans  Sacr.  Scriptiiranim  loca  j 
in  qiiibns  litteralem  sensnm  fnistra  (jna>sieris  ,  de  Pa- 
radiso  voliiptatis  ita  lotjuitnr  n.  16.  :  j,  Qnis  a»Ieo  sto- 
;,  lidiis  ,  nt  pntet,  Deiim,  inore  Iiomiiiis  agricohB  plan- 
,,  tasse  hortum  in  Edern  adOrientein,  ubi  lignuin  vi- 
„  tflB  posuerit ,  (jnod  siib  ociilos  ,  &  sensus  caderet ,  ut 
„  qiii  corjioreis  dpntibus  irnctum  gustasset ,  vitam  in- 
,,  de  reciperet ,  &  rnrsus  Loni ,  vel  mali  particeps  fie- 
„  ret ,  qui  frnctiim  ex  hac  arbore  dectrptnm  corne- 
jj  disset?   Et  ciiiu  Deas  ineridie  in  Paradiso  ambulare 


APPEND.  DE  PARADI30  TEURESTIII . 


93 


[iiae  de  Paradiso  dicim- 
posse  parlim  sensu    iiislorirc  ,     partiin    vero 


yenlilata  ,  serl  niinoris  certe  moinenli  est  de  loro, 
ubi  terrestris  l\iradisus  fuerit  .  SeqTiitur  deinuin 
tertia  cot»lro»'ersia ,  an  Haradisus  istt  adluir  su- 
persit . 

276.  Quanluin  ad  primain  qu.Tstionetn ,  nn  Pa- 
radisus  lerrestris  corporeus  sit  ,  Anc;eliciis  Iraece- 
ptor  I.  P.  c^i.  102.  art.  1.  teMinionium  afferf  :na- 
gistri  siii  Aupustini,  qui  iiiitio  liibri  Vlli:  (/eGeM.. 
ad  iitt,  tres  enumrrat  de  Paradiso  generales  sen- 
tentias,  &  „  una  ,  inquit,  eornni  est ,  qui  tauium- 
„  niodo  co-paraliter  Faradisum  intelligi  volunt  ; 
„  alia  eornm  ,  qui  spiritualiter  tantum  :  terlia  eo- 
„  riiin  ,  q^ni  utroque  inodo  Paradisum  acripiunt  "; 
&  li.inc  postreinain  sihi  inapis  plarere  fatetur;  nou 
quasi  existimaverit ,  ea  ,  qi 
tur ,     posse  partiin  sensu    fn 

spirituali  intelligi  ;  sed  quod  posila  interpretatio- 
ne  litferali  liberum  ,  iino  uiile  sit  per  sensum  my- 
atirnin  ad  sublimes  quasdani  veritates  se  ^e  ailol- 
lere  .. 

277.  Postea  vero  noster  S.  Pr^rceptor  illiid  af- 
fert  ejiisdein  S.  Augnstiui  tetiimoiiiuin  ex  Lib. 
XIII.  ile  civit.  Dei  c.  21.,  ubi  exj)onit  eoruin  o- 
pinionem  ,  qui  totum  Paradisum  ad  inteitigihtlia 
rejertmt ,.  arhores  illas  ,  &  ligna  fructifera 
in  virtutes  vitce  ,  rnoresque  convertunt ,.  ISon  ne- 
gat  autem  huiusmodi  explicationes,  atque  alias  re- 
cipi  pos^e ,  (f;«7??.  tamen  &•  ilUus  historice  veritas, 
Jidelissinia  rerum  gestarum  narratione  commen-- 
duta  creLitur ,     ,,  Ea    eniir.  ,     snbdit    Angelicus , 

■.5  ;nae  de  Paradiso  in  Srriplura  dicuntur  ,  per  mo- 
„  (  un  iiarr.itionis  historirae  propoiuintar  .  In  0- 
,,  mnibus  nutein  ,  quae  sic  Scriptura  tradit  ,  est 
,5  pro  fundamento  tenenda  veritas  liistoriae  ,  &  de- 
„  super  spiriiuales  e.vpositiones  fabricandas  ", 

278.  S.  Auguitiims  laud-  mox  loco  de  Civ.  Dei 
excmplura  affert  duarum  muilerum  Agar ,  &  Sa- 
ra  ,  &  ex  illis  duornin  filioruin  Abraliae.  qnos  a- 
iiqiiando  vixisse ,  nemo  negaverit,  quamvis  in  eis 
duo  testainenta  figurata  fuisse  .Apostolus  dicat:  tuin 
e^iain  petrae  illius,  ex  qua  !V]oy*e  percutiente  de- 
lluxerunt  -aqnae  ,  quam  revera  exfitisse  certissimuin 
esl ,  licet  Ajwstolns  figurata  significatione  in  ea 
pe^ra  Cliristum  intellexerit  ,  dicens  1.  Corinth.  X. 
4.  :  Petra  autem  erat  Christus  ,  Ita  etiam  histo- 
riain  Paradfsi  terrestris  ,  vere  ,  &  litteraliter  intel- 
ligendain  esse  vnlt ,  post  autem  mysticas  iiiterpre- 
tationes  addenda.s..  • 

279.  Et  (|iiidein  inulti  sancti  Patres  Origenem 
inexiio  repreliedderunt ,  qutxl  reieclo  seiisu  histo- 
rico,  &  liteiai  loium  Puradisuin  terrestrem  ever- 
tit ,  soluiijque  caelestem  statuerit,  ad  queni  raptuni. 

j,  tlicitnr,  <Sf  Adam  snb  arbore  (l<.'ljtescere ,  nernincin 
,)  diibilare ,  liis  ligiiFate  per  npparenteni  hi.sforiam , 
„  «('1«  ramen  corporaliter  non  contigtnt ,  (fn.Tdjni  in- 
j,  dicari  my.steria  .  "  Nonmilli  alii  inter  veleres  re- 
cen.sintiir,  (jni  Mos.Tica  verba  ,  (.o.'>ilijbito  lifferali  .sen- 
511,  iiiystice  interpretati  snnt.  Inter  r<-centiores  .Tiit*-!!! 
aainJem    sententiuin    amplexatiis    est    quidain   Franc 


fuisse  S.  PaiiUim  omnes  norunt .  Ita  prapcipiie  S. 
IVlpihodiiis  Ohrinp:  Licyae  ,  &  poslea  Ty"  Ejii- 
scopus  labeiite  s  eculo  tertio  clariu  iii  Orat.  de 
Besurrectione  a  I  Jglaiifi)r,tern  ,  (  quain  meino- 
rat  S.  Jo.  D.iinasrentis  iii  finc  Orat.  ill.  (/e  i//ia- 
gcnihus  ,  &  cujus  aliquut  excerpta  exhibet  Photiiis 
iii  Bi^>liot\i'ca  (^od.  25^.  )  pluribus  arguinentis 
invsticam  Paradisi  expos;tioiteni  impugnat ,  vnieri 
poiest  apnd  .S.  Epiphaniii;n  in  Haeresi  LXiil.  n. 
47.,  nbi  conrludit ,  Paralisum  illum  y  de  quo  tn 
p'imo  nostro  parente  difjecti  Juir/xus  ^.  eximium 
(fuemla/n  haul  dubie  in  terrce  lozum  esse. 

2B0.  Multo  acrius  contra  Otigeiiis  alle^rias  in- 
vertus  est  .S.  Epiphanius  ;  n.iin  in  epist,  ad  Joati- 
nem  Jer()S')lymoruin  Episcnpum  ,  (pise  LI.  est  iii- 
ter  Hieronvniiaiias  n'iin.  5.  ,,  Oii;s  audiat ,  iu^ 
„  qtiit  ,  in  tcrtio  caelo  donantein  nobis  Origenein 
,,  Paradisuin  ,  dc  illum  ,  qiiein  Scriptura  coiiune- 
„  inorat ,  de  terra  ad  caeiestia  traiiste.entc in  ;  & 
,,  oinjies  arbores ,  qiiae  scribuntur  iii  Geiiesi  ,  sir; 
,,  allegorire  iiitelligeiitem  ;  quod  sciliret  arbores 
,,  Angelicne  fortiiudines  sint  ,  cuin  h*)c  verilas  nou 
^  recipiat?  Neque  eniin  dirit  Scriptura  divina : 
„  Deposuit  Dtus  Alizm,  ^- Evar/i  in  lerram  : 
„  scd  ejecit  ens  le  Paradlso,  &  h<ibitare  fecit 
,,  eos  contra  Paralisur/i  Gen.  IIL  non  ait  sub 
,,  Paradiso  "  .  Iteruin  in  Ancorato  n.  04«  Ple- 
,,  rique ,  ait ,  de  P.iradisO  allegorico  dispiitjut  ; 
„  atqtie  inter  ceteros  furiosus  Origenes ,  aluuibra- 
,,  tain  nesrio  quam  sj>ecieni  pra  ver/tate  in  inun- 
,,  duin  in\'exit.  .Sir  enim  disserit :  non  est  Para- 
„  disiis  in  terris ,  &  hor  Apostoli  testiinonio  niti- 
„  tur  2.  Corinth.  XII.  5.  seq.  Scio  hominem  in 
,,  Christo  ...  rap>u//i  usque  ad  tertium  caelum  , 
,,  Et  scio ,  hujusmodi  ho/ninem  ...  quonia/n  ra- 
,.  ptus  est  in  Pdradi.^u//i  "  .  Quod  Origenis  roin- 
„  inentum  solide  coiifutat ,  alque  conclu  iit ,  eo 
,,  adinisso  nihil  deinceps  conseguens  ,  ac  veritali 
,,  consentaneum  Juturum  , 

281.  S.  Hieronymus-  ad  versic.  4»  c.  X.  Da- 
nie//.s'  „  Conticescaut ,  inquit  ,  eoruni  deliramenfa, 
„  qui  umbras  ,  &  imagines  in  veritate  sequentes , 
„  ipsain  conantur  evertere  veritatem  ,  ut  Para(ii- 
„  suin  ,  &  fliimina,  .&  arbores  pulent  allegoria; 
„  legibus  se  debere  subruere  "  .  Vid.  etiain  iu^ 
„  Lib.  cont.  Jo.   Jerosol.  Tom.  11.  n.    7. 

282.  S.  Jo.  Clirysostomus  Hoin.  XIII.  m  Ge- 
nesim  Tomo  IV.  n.  3.  recte  observat ,  Moysem  , 
cum  dixit:  Et  plantavit  Deus  Puradisum  in  E- 
de/n  secundum  oriemem  ,  nomen  loci  Scripturis 
inseruisse  :  ,,  Ne  lireret  frustra  migari  ,  volentibiis 
j,  simpliciorum  auribus  imponere ,  dicereque  noa 

Gecrgins  Ven^tns  Ofd.'  IVIinornin  Tomo  I.  Profdema- 
tum  ,  &  in  HiiTrionia  mundi  Tomo  VII.  Jo.  No\'ioina- 
giis  in  scliollis  ail  Libriim  Bedif  de  JVa''ira  rerarn  re- 
niginatice  |)ariter ,  &  allegorice  totinn  iVloysis  Jocnn' 
de  F.iradiso  interpretitiis  est ,  (]iiamvis  sensu  ab  Ori-- 
geniano  ali(piant(iin  diverso. 


100 


DISSERTATIO  II.    CAP.  VIIL 


,5^  esse  iii  terra  Paradisnm  ,  sed  iji  caelo ,  &  fabu- 
3v  las  luijusmodi  somniare  .  Nam  si  cnm  diviiia 
j,  Scriptiira  tanta  usa  sit  verbornm  accnratione , 
j,  uoii  dnbitarunt  tamen  quidam  de  facundia  sna, 
„  uec  non  de  Philosopliia  exotica  altnm  sapientes 
„  adversa  Scripturis  loqui  ,  &  dicere  ,  Paradisum 
„  in  terra  non  esse  ...  iiisi  linmili  illa,  &  attem- 
5,  perata  verborum  ratione  nsusMoyses  esset,  Si)i- 
„  ritn  S.  lii;gnam  ejns  movenle  ,  quo  iiou  devo- 
„  luti  essent  "  ?  Qnibns  verbis  Orip,enem  ,  alios- 
cjne  sensus.  litteralis  desertores  maniftfste  redarguit, 

285.  Theodoretus  quoque  Interrogat.  XX V^  iu 
Genesim  ita  breviter  Origenem  confutat :  „  Gum 
„  diviiia  Scriptura  dicat :  Prodiixit  ctiam.  Deus 
„  e  terra  ouine  hg?ium  visu  pulchrum  ,  C>  bo- 
5,  num  ad  vescendum,  iiimis  est  improbuin,  re- 
„  licta  Spiritus  doctrina  propiiis  opinionibus  adr 
„  hasrere  "  . 

2S4.  Denique  multis  aliis  prastermissis  Patri- 
bus ,  &  vetustis  scriptoribus  ,  ne  taedio  Lectores 
afficiantur  ,  satis  erit  auctorilatem  Synodi  VJ.  ad- 
legare ,  in  qua  lecta  ,  &  approbata  fnit  Act.  XI, 
&  XIII.  epistola  Sophronii  Patriarchae  Jerosolv- 
mitani ,  ubi  iuter  alios  Origenislarum  errores  et- 
iam  ille  numerabatur ,  quod  extra  paiernam  ,  & 
apostolicam  tradltionem  Paradisi  plantationem 
projecerint , 

285.  Et  antea  S.  Angnstinns  in  Lib.  II.  de  pec- 
cato  origin.  cap.  23.  permittebat  quidem  dispu- 
tari  posse  ,  qualis  ,  vel  ubi  sit  Paradisus ,  iion  ta- 
men  an  Paradisus  terrestris  sit ,  cum  esse  illum 
Paradisum  jides  Christiana  non  dubitet  .  Et  in 
Libro  de  Hceresibus  u.  59.  iutei-  haereticos  recen- 
set  Selenciano»,  vel  Heruiianos  ,  qui  negabant 
visibilem  Paradisum .  Quamobrem  aliqui  insignes 
Theologi  hanc  nostram  ,  &  communem  senlentiam 
iide  certam  ,  oppositamque  manifestum  errorem  , 
imo  fortasse  hasresim  appellare  uon  dubitarunt . 
Ita  Bannez  ,  Cumel ,  Valenlia  ,  6c  alii  ,  quos  110- 
niinat,  &  sequitur  Tliomas  Malveiida  Dominica- 
nns  in  suo  ehiboratissimo  Opere  De  Paradiso  Ro- 
niae  i6o5.  ubi  omnes  ferealiegat,  qui  de  liac  ma- 
teria  scripsernnt .  Satius  tajiien  videtur  ab  omni 
censnra  temperare  ,  praEcipue  cum  neg^;iri  vix  pos- 
sit,.aliqu08  Patres  eidem  senteutias  suffragari ,  ut 
jnox  videbitur  .  Eteuim 

286.  Petrus  Daa,  Hnetius  in  Origenianis  Lib. 
II.  Quae^t.  XII.  n»  7.  Origeiiem  in  hanc  senten- 
tiam  pertractum  faisse  vult  ,  non  solum  a  Philo- 
ne  ,  sed  etiam  a  Papia  ,  Ireuaso  ,  Pantaeuo,  &  Cle- 
Wiente  Alexamlrino ,  quos  Paradlsi  descriptionem 
ad,  mysticam  expositiouem  deflexiase,  narratAua.- 


stanius  Sinaita  Lib.  VII.  Anagogic.  Contempl». 
(a)  .  Addit  insuper  ,  Origenis  sententiain  proba- 
tain  fnisse  S.  Ambrosio  in  Lib.  De  Paradiso , 
tum  Severiano  Orat.  V.  de  Cosmopceja  ,  &  Eu- 
logio  apud  Piiolium  iii  Biblioth.  cod.  25o. 

287.  Verumtamen  hic  distinctione  opus  est  .  Si 
eniin  Huetius  id  solum  sibi  velit,  i«ysticam  Pa- 
radisi  expositiouein  ,  uon  rejecto,  sed  retento  sea- 
su  litterali,  pluribus  sanctis  Patribus ,  ac  nobili- 
biis  Interpretibus  piobatam  luisse,  id  libenter  coa- 
cedimus ;  hoc  enim  etiain  magno  Augustino  pla- 
ciiisse  supra  notaviinus  n.  276.  seq.  Sed  non  con- 
cediinu*,  multos  Sanctos  Patres  aut  praecessisse  g 
aut  secutos  fuii.se  Origeuem  iii  rejiciendo  litterali 
atque  hisiorico  sensu  de  corporeo  Paradiso  . 

288.  Quantum  ad  S.  Ambrosium  uobis  obje- 
ctum  ,  fatenduin  est,  euin  toto  fere  libro  De  Pa- 
radiso  verba  sacrae  Scripturae  allpgorica  interpre- 
tatioue  exponere .  Ab  eodem  tamen  litteralem  eo- 
rumdem  verborum  sensum  minime  fuisse  rejectum", 
aliqtii  Goiliguut  ex  eo ,  quod  dicit  cap.  r.:  In 
hoc  ergo  Paradiso  hominem  Deus  posuit ,  quem 
plasmavit  ...  Posuit  autem  eum  in  Paradiso , 
sicut  solem  in  coslo  ,  cxpectantem  regnum  ctX" 
iorum  ,  quemadmodurn  creettura  expectat  revg' 
lationem  Jiliorum  Dei , 

289.  Clariora  essent  alia  verba ,  qiiae  aflrernritnr 
ex  Commeutario  ad  cap.  V^I.  epist.  primas  ad  Co- 
rinthios-,  ubi  duplicem  Paradisum  distinguit ,  al- 
terum  terreunm  ,  habitationi  Adain  destiuatum,. 
ccBlestem  alternm  ,  ad  quem  S.  Paulus  raptus  fuit  a 
Se6.  Criticoruin  judicio  Commeutarii  illi  iion  suut 
Ambrosii .  Ac  prasterea  omuem  toUunt  dubitatio- 
nenx  eornm ,  quae  hic  sanctus  Mediolaiiensis  Anti- 
stes  epist.  XLV.  habet  in  respousioue  ad  Sabinum 
Episcopum  Placeutinum,  qui  euin  de  Paradiso  ler- 
restri  interrogaverat  ..  Ita  euim  ei  ineutem  suano 
aperit :  „  Lecto  Hexaeineron,  utrum  Paradisum 
5,  subtraxerim  ,  requirenduin  putasti :  &  quani  de 
3,  eo  haberem  seutentiam  ,  signifi.cauduin  ,  idque 
5,  vslle  te  studiose  ccgnoscere  :  ego  autem  janulu- 
„  dum  de  eo  scripsi,  uonduin  veterauus  Sacerdos: 
„  sententias  awtem.de  eo  diversas  esse  plurimorum 
.,  comperi  ....  Omnes  tamen  cougruunt ,  in  Para- 
„  diso  &  ligiiuin  vitas  radicatuin,  &  lignuin  scien- 
„  tiae  ,  quae  disceruat  boinim  ,  &  malum  ;  cetera 
3.,  qnoque  ligna,  plena  vigoris  ,  pleua  vivificatio- 
,,  nis,  spirantia,  &  rationabiiia  ;  ex  quibns  colli- 
„  gitur :  Paradisum  ipsum,  uoii  terrenuui  videri 
„  jjosse  ,  nou  iu,  solo  aliquo  ,  scd  in  uostro  prin- 
,,  cipali ,  quod  animatur ,  &  vivificatnr  auiinae 
„  virtutibus,  &  iufusjoue  Dei  ".   Ex  quibiis  pa.- 

t»t. 


(a)  Ita  enfm  l)al>«t  in  BiLL  PP.  Tom.  IX.  p.  8^3. 
„  Veteres  Ecclesiar-im  interprefe.s  ,  rhilo  (  inqnam  ) 
yi  Philo.^^oiiliiis,  &  tempore  aefjnaJis  Aposiohs  ,  &  cel»- 
„.uris  Papias  Hierapolitantis  Joanni.s  Evangeli.sias  d'i- 
„  scipnlns  ,  3c  Irena^ns  Lngdunensis ,  &  J.isunas  inar- 
3,  tjr  &  Pluiosophus,    6:  Pantaenus  Aleiandnnus ,    & 


„  Clemens  Stroriaateas  ,  &  eonim  assecla»  spiriuialiter- 
,,  siint  contetnplati  de  Christi  iv;clesia  ea  ,  qnflR  scri- 
,,  pr,a  .siint  dt  Paraciiso.  t.x,  ipiihus  .snnt  duo  n  rJ)as 
,,  omnihits  dmuissimi  Cap[)adoces  Grgorii.  it  omnes 
,,  (juihiisdam  de  Cdii»is  ilicebant ,  esse.  etiam  ali^iiieiH: 
«  Faradisiira  spiritualem."  .^. 


APPEND.  DE  PAKADISO  TEPlRESTRr. 


10  1 


tet ,  ^Dfibrpsiam  in  eam  tandem  senteiitiani  de- 
scettdisse  y /jnac  Paradisiim  iioii  terreniim  ,  sed  iny- 
•ticiim  ,  &  s>)iriliialem   fHisse  docet . 

290.  Iiisr.  ctim  eodem  Hiutio.  S.  Hieronymu» 
in  Qua^stion.  flebraicis  super  Genesim  ftxpendens 
illa  verba  IVloysis :  Plantaierat  Dorninus  Deus 
Parndisuni  ^-oliiptatis  a  principio ,  liaec  liabet : 
„  Ex  (jiio  manifestiBsime  coinprobatiir  ,  qiiod  priiia- 
„  quain  coelum  ,  &  terram  Deus  faceret ,  Paradi- 
„' suin  antea  condiderat  '^  Hac  autem  posita  sei». 
tcntia  luculenterapparet,  Paradisum  voluptatis  nuu 
»sse  terrenum  ,  &  corporeiim,  sed  spiritualiter  e-j- 
se  intelligendum  ,  cum  aute  coElum,  &  lerram  iii- 
hil  fuerit. 

Q91.  Resp.  ,  liaud  facile  csse ,  verum  S.  Hie- 
ronyini  sensum  in  laudatis  verbis  assequi ,  nt  pa- 
tet  ex  variis,  &  discrepantibus  Scriptorum  expii- 
cationiijus  .  Sixtus  Senensis  in  Libro  V.  Bibliothe- 
cce  sanctce  annot.  67.  putat ,  S.  Doctorein  signi- 
ficare  voluisse  ,  quod  antequam  Deus  coelum  ,  & 
terram  distinguendo  ,  &  ornando  perjiceret ,  Pa- 
radisum  tertia  die  plantavcrit ,  scilicet  tiibus  in- 
tegris  diebus ,  antequam  totum  mundi  opificiuin 
abs.)lveret  .  Ab  lioc  erudito  Dominicuno  non  inul- 
tuin  distat  Ijened.  Pererius  ,  qui  Lib.  IH.  Corn- 
ment.  in  Genesim  explicans  liune  locum  vult , 
aut  Hieroiiyinnm  esse  locutuin  non  de  Paradiso  cor- 
poreo,  sed  de  spirituali,  scilicet  de  vita  aeterna  , 
quam  Deus  electi»  praeparavit  aiite  mundi  consti- 
tutionem  ,  vel  illud  ante  ccelum ,  &  terram  i>- 
dem  esse  ,  ac  arile  perjectam  cceli ,  C^  terroe  ex- 
crnationem ,  atque  consummationem.  Card.  au- 
tem  Reilarniinus  de  Gratia  primi  horninis  cap. 
11.  suspicatur  ,  S.  Doctorein  non  in  propria  sen- 
tentia  fuisse  locutum ,  sed  in  sententia  eorum,  qui 
spiiitualiter  tantum  Paradisum  intelligebant ;  ne- 
qu«  enini  lioc  insolens  fuit  apud  Hieronymum ,  ut 
ipse  in  Jpologia  contra  Ruffinum  testatur.  Vi- 
de  ,  quae  dicta  a  nobis  suut  superius  n.  91. ,  & 
in  t)ot4  . 

092.  Cetemm  ratio  prapcipna  ,  cnr  aliqui  tam 
veteres  ,  qnam  receutiores  totam  illain  Moysis  nar- 
ralioiiem  inystice  interpretati  sint  ,  iiide  oriebatur, 
quod  piitarent,  nou  posse  feliciter  ,  &  expedite  se- 
cundum  litterain  ex|)licari  ,  qua;-  dicuntur  de  ap- 
boTe  vit»  ad  iuimortalitatem  ronsetjuendcTm  ;  de 
arbore  item  scieiiiia?  boni  ,  &  mali  :  de  origiue 
quatnor  fluminum  ex  uno  fonte  ;  de  rollnqnio  ser- 
peulis  cuin  Kva  ,  ejusque  nKilediriione ;  de  Deo 
post  meridiem  in  Paradiso  deainbulante  ad  au- 
ram  ;  de  tuuicis  pelliceis  ,  quibus  Deu»  nostrns 
protopareutes  post  peccatum  induit;  ac  de  Chs- 
lubim  cum  gladio  igiieo  ad  Paradisi  custodiam 
^onito .   Quas  tameu  omnia  sacri  luterprete»  baud 


difHculler  expouunt,  quin  necasse  liabeant  litlera'- 
lem  sensum  dtserere,  &  iiiyslicum  amplecti. 

295.  QueRres  ,  cui  bono  plantaverit  Deus  Para- 
disum  terrestrem  ,  iu  quo  uonnisi  brevissimo  tein- 
pore  protoparentes  nostri  habituri  erant ,  &  qui 
debebat  postca  iii  perpetuum  claudt  V 

294»  Kespondet  S.  Tliomas  I.  P.  q.  102.  art.  2. 
ad  5.  „  (juod  uon  propttr  hoc  locus  est  frustra  , 
„  quia  uou  est  ibi  hoiniuis  habitatio  post  ()erca- 
,,  tuiii :  sicut  etiam  iiou  frustra  fuit  liomiui  aitribu- 
,,  ta  iinmortaiitas  quoedam  ,  quain  conservaturus 
,,  nou  erat .  Per  liujusinodi  <iiiin  os!euditur  beui- 
,,  guitas  Dei  ad  homiuem,  &  qiiid  Iionio  pecran» 
,,  do  amiserit  .  Quamvis  (  ut  dicitur  )  nunc  E- 
„  uocli ,  &  Elias  in  illo  Paradiso  habitent .  Et  2. 
,,  2.  q.  164.  ■trt.  2.  ad  4«,  locus  ille ,  ait ,  Para- 
,,  disi  terrestris  ,  (piamvi»  non  serviat  hoiniui  ad 
,,  usum  ,  servit  tameu  ei  ad  documentuin  ;  duin 
,,  cognoscit  ,  propter  peccatum  se  tali  loco  ftiisse 
„  privatuin  ;  &  dum  per  ea  ,  quaB  corporaliter  i;j 
,,  illo  Paradiso  sunt  ,  instruitur  de  his  ,  quap  per- 
„  tinent  ad  Paradisum  coBlestem  ,  quo  aditus  hc- 
„  mini  praeparatur  per  Christum  "  ,. 

De  loco  Paradisi  terrestris  ,■ 

595.  jyiinoris  certe  momenti ,  sed  tainen  non 
minoris  ditficultatis  sese  oftert  altera  quaestio  de 
loco  Paradisi  terrestris  .  Euerunt  enim  ,  teste  Hii- 
goue  de  S.  Victore  in  Annotat.  ad  Genesim  ,  qui 
putareut ,  Paradisuin  terrestrem  non  fuisse  defiui- 
tam  aiiquain  regionem  ,  sed  uuiversam  terram  , 
quae  tunc  recens  a  Deo  creata  ,  &  plautis ,  atqiis 
arboribus  mirabiliter  oruata  poterat  amcsnissimo 
Paradiso  comparari  .  Fluvium  autem  illum  ,  qui- 
Paradisum  irrigabat  &  dividebatur  in  quatuor  ca- 
pita  ,  esse  Oceanum  ,  qui  ab  Hesiodo  in  Theogo- 
nia,  •&  ab  Honiero  iu  Odyssea  ap|rellatus  est  Flu- 
i^ius  ;  &  a  quo  vel  per  subterraueos  meatus-,  vel 
per  evaporatioues  ,  nubes ,  &  pluviafi  omnia  terr» 
llumina  originein  trahunt  {a)  . 

296.  Has  autem  potissiniuin  movebantur  ratin. 
ne  ,  qnia  ,  ut  multi  opinantur  Tlieologi ,  si  Adain 
nou  peccasset  ,  tntuin  genus  huiuanuin  h\  Paradiso 
terrestri  vitaui  fdicein  tradnxisset  ;  cuni  eiiiin  nmiies 
fui?sent  iisdein  gratiac  ,  &  naturae  donis  ornati  ^ 
omnes  ad  illiiin  beatissimum  locum  aequale  ju» 
habuissenl .  Et  S.  Thomas  Theolngorum  prinreps 
P.  1.  qu.  102.  art.  4.  ad  5»  expresse  habet  :  Sirni- 
liter  Jilii  in  Paradiso  fuissent  nati ,  in  quo  pa- 
rentes  jam  erant  positi .  Si  autein  Paradisum  in 
aliqua  peculiari  terras  |)ftrte  constituatur,  nou  o- 
mnes  profecto  homine»-  in  eo  commodam  h.ibir2.r- 
tiouem  inveuissent :    &.  instiger   lota  reliq^iia  tellu- 

ci» 


•(o)  H'iic  sententia»  pr*ter  Franc.  Georgiiiin  siijira  in'  liam  Ortelins  in  Tuf>iila  satrr^  Geographia ,  To.  Pined* 

not.  ad   nnm.  275.    roniineTnor.itinn  .siil^hcrijiserinu  Jo.  Lib.  I.    MonarchiA  EcclesioJtiCK    cap..  6.    «diiq^ue  noOi 

NoviG»ii.i|:ii.s     in   S(.lioliis   r.ih.  V.  Bedae    de  ^'atura  re~  multi. 
rtumy  Fraac.  Oonidra  Tomo  1.  Indi*  cap.  ^. ,    Abra- 


102  DISSERTATIO 

ris  amplitii^o  incolis  carnissel ;  qnod  plane  eibsiir- 
dum  videtiir . 

297.  Vernm  haec  explicatio ,.  quac  priinc  intni- 
ta  speciosa  videtur  ,  vel  leviter  considerata  in.mi- 
feste  apparet  opposita  toti  historiae  Mosaicae  .  Moy- 
ses  enim  primo  dicit ,  Paradisnin  fnisse  plantatnm 
m  Edem  ad  Orientem  ;  ergp  non  in  tota  terra  , 
sed  in  qnadam  ejns  parte  ,  qn«  ad  Orienteni  ver- 
gebat .  Secundo  addit ,  Adaiu  fuisse  creatuni  extra 
l^aradisum  5  &  postea  in  eodein  Paradiso  positum,. 
Anne  vero  fuerat  Adam  extra  hr.nc  mundnm  crea- 
tus?  Demum  Adam  ,  &  Evam  fuisse  ex  Paradiso 
post  peccatnm  ejectos;  nemo  autem  sanae  mentis 
dixerit ,  eos  fuisse  eiectos  ex  hoc  mqndo ,  cum 
multis  j  annis  &  saEcnlis  postea  vixerint.. 

298.  Quantum  veroad  hypothesim  illam  ,  de 
Jdam  non  peccante,,  Theologi  ,  &  Interpretcs 
dicunt ,  Adamo  non  peccante  oiniies  ejus  posteros 
fnturos  Paradisi  incolas  ,  addunt ,  illinn  locutn  o- 
innibus  suffecturum  ,  tum  quia  in  illa  ferliiitate 
tellnris  multo  minus  spatii  ad  eos  alendos-  reqnire- 
Latur ;  tum  etiam  qnia  post  certnm  annornm  cur- 
riculum  fnissent  adalinm  mnlto  feliciorcm  Para- 
disum  in  cceJnm  translati :  quamobrem  non  .  in  im- 
jnensum  fuisset  corum  nnmerus  auctua.  (^i).  Con- 
temncndi  vero  miiiime  sunt  alii  docenles ,  etiam 
dnraute  statu  innocentiae  homines  habitaturos  iu 
terra  ,  cum  eis.  dixerit  Dem :  Crescite ,  &  multi- 
pUcamini ,  &  replete  terram  , ,  &  subjicite  eam 
&c. :  Jion  ergo  debebat  terra  remanere  vacua,.& 
deserta.  Hinc  Isaiag.  XLV.  18.  dicitur :  „  Ipse 
„  Dens.formans  terram  ,  &.  facieus  eam, ,  ipse  pla- 
„  stes  ejus:  non  invanum  creavit  eam  ;  ut  habi- 
„  taretnr  ,  formavit  eam",. 

299.  Neque  verum  est,  omnes  homines  in  sta- 
tu  innocentiae  futnros  fuisse  pares  in  donis  natu- 
rae  ,  &  gratiae  .  Ut  enim  docet  S.  Thomas.I.  Po. 
quaest.  96.  art.  5.  „  diversitas  fuisset  Sn  qnantum 
5,  ad  scientiam  :  non  eniin  ex .  neces«itate  homo 
„  operabatur,  sed  per  liberum  arbitrium  ,  ex  quo 
3,  homo  Itabet,  quod  possit  inagis  ,  &  minus  ani- 
55  nmm  applicare  ad  aliquid  faciendum  ,  vel  vo- 


II.    CAP.  VIIL 

,,  leiKlnm  ,  vcl  cognoscendtvm  ;  unde  quidam  ma- 
,5  gis  profecissent  in  jnstitia,  &  scientia  ,  quam 
„  ahi  ,  Ex  parte  etiam  corporis  poterat  esse  di-, 
„  sparitas  ;  non  enim  erat,  exemptum  corpus  hu- 
,,  manum  toUiliter  a  legibns  natura^  ,  qnin  ex  ex- 
„  terioribns.  agentibus  aliijnod  coininoduin  ,  aut 
„  auxilinm  recipcret  m;igis  ,  &  mnuis  ,  cum  etiam 
„  cibis  eornrn  vita  sustentaretnr  .  Et  sic  nihil  pro- 
,,  hibet  dicere  ,  quin  secnudum  diversam  disposi- 
„  tionein  aeris  ,  &  diversum  situm  stellarum  ali- 
„  qui  robustiores  corpore  generarentur  ,  qnam  alii, 
„  &.  majores,  &  pulchriores  ,  &  melius  comple- 
„  xionati ;  ita  tanienquod  in  illis ,  qni  excede- 
,,  rentur ,  nuJlus  esseS  defectns  ,  vel  peccatum  , 
5,  sive  circa  aniinam  ,  sive  circa  corpus  "  .  !  INnl- 
lius  itaque  sunt  roboris  illoruin  momenta  ,  qui  vo- 
lunt  5  noijiiiie  Paradisi.  totum  intelligi  terfaqueuin 
orbem  . 

000.  Non  minus  absnrda  est  opinio  iionunllo- 
ruin  ,  quos  memorat  S..  Thomas  1.  P.  quaest.  102. 
ariic.  I.  ad  K,  pntantium  ,  Paradisum  esse  in 
quodain  loco  celsissiino  ,  ita  nt  ejus  summitas  per- 
tiiigat  usque  ad  circuluin  luuarein  ;  ad  quam  al- 
titudirjein  aqnae  diluvii  non  potnerunt  perveuire  . 
Haec  sententia  tribuitur  J]edae  (^)  ,  &  ante  eum  S. 
Ephrem  Syro  .  E.i.demque  in  sententia  fuisse  vi- 
detur  S.  Joo  Damascenus  Lib.  II.  Je  Fide  Ortho' 
doxa  capit.  II.  ubi  de  Paradiso  inquit :  In  orien» 
te  omni  terra  sublimior  positus  Juit .  Qui  autem 
hanc  senteutiam  tuentur  ,  mira  nobis  narrant  de- 
qnorundain  monlium  ,  nt  Atlantis  ,  Athi ,  Olyin- 
pi  altitudine  ,  &  amoenitate  ,  fabulis  similia. 

3oi.  fiejicitur  autem  haec  opinio  ab  Angelico 
loco  cit. ,  „  quia  iocus  ille  non  esset  conveniens 
,;  habitationi  luiman^  ;  tum  qnia  ibi  est  maxima 
,,  i:iteinperies  ;  tuni  quia  non  est  teinperatus  com- 
„  plexioni  luunanas  ,  sicnt  aer  inferior  magis  ter- 
,,  ras  vicinus  (c)"o.  Qua  tameu  erat  Angelicus 
erga  sauctos  Patres  reverentia  ,  eorum  menteni  ex- 
ponit ,  usque  ad  locum  liinaris  globi  ascendit  \ 
non  secundurn  sicui  eminentiam  ,  sed.  secundum 
similitudifiem^  ^  quod.scilicet  Paradisi.Iocus  proptur 

a- 


(a)  HJ  tamen  Theologi  conced«fre  cogiintiir ,  alf([iios 
saUem  Jiomines  ad  terrain  colt  ndam  ,  extra  Faradisiim 
liabitare  debiiiise  .  Ita  Cathanniis  in  cap.  J.  Geneseos 
dicens:  „  Credibile  e.st ,  e>:  iiropasafione  homjnis  re- 
},  jileri  terram.  debtiis.se  ,  &  n  liilominu:,  faradismn  il- 
,)  biin  ,  jir^psertim  propter  ligni.m  viia' .,  &  propter  a-. 
j,  lios  Fnictns  ,  &  piilcliritiidinem  fiiliinnn  iiiis.se  cer- 
„  tis  &  alternis  temponbns  ciinctis  habitaciiliiin  atnne 
„  solati.im.''  Id  qnidem  facile  de- iis  inteliigitnr,  qiii 
non  procnl  aberant  a  Faradiso.  Sed  (inid  de  iis  ,  <nu 
^d  remotissimas  regiones  iacolendas  desMnati  erant  > 

(/.)  P.  Tliomas  Malvenda  in  Libro  de  Paradiso  vo- 
lupiatis  cap.  3  1.  testatnr,  se  in  openbns  Beda»  ,  qu* 
exunt,  b  nc  opmionem  de  inaccessibili  altitiidine  Pa- 
r^disi  nsq.ie  ad  hinarem  globnm  non  not.iisse  -  reperi- 
*e..l(l  ipsnm  antea  testatns  fnerat  liened.  Pererins  Lib. 
III.  Comment.ii.  2.  n.  22.  j  &  post  utrnmai.e  Nat.  A- 
lexander.,.Iles,certiorvidetur  de  menteSaacti  Ephrem 


Syrl ,  de  (■{.la  videri  potest  Joseph  Slmonins.  Assema- 
nus  in  BlLliotheca  Orientali  Tomo  !.  pag.  84«  Nonnnl- 
lis  recentioribiis  h-f>c  opinio  non  omnino  displiciifsse 
videtnr.  Nam  Alpli.  Tostatns  qn.  9.  in  cap.  II.  Gen., 
&  qu.  197-  in.cap.  XIII.  Paradisum  posiiil  in  tertia 
aeris  regione  snpra  coniini?,  .nostrce-  turbulenlffi  atmo- 
spliera»  . 

(c,  Idem  fere  scripserat  S. .  Aiignstinns .  Lih.  III.  de 
Gen.  ad  /itt.  cap.  2.  inqniens  :  Perhitetiir  in  Olynipi 
vertics  aer  esse  tatn  tenuis  ,  iit  ne^jiie  nuhiius  obumbre-' 
tur  i  neque 'turbe.ur  i'ento  y  neifue  sustentare  nliter  pos- 
sit  ,  nei/ae  ipsos  ,  qui  forte  ascenderint  htjinini^s  ,  cras- 
sioris  aur<x  spirilu  alere  ,  sicut  in  isto  aere  c<inniei'e~ 
runt .  Qiiod  etlam  sappins  experientia  confirmatnm  fiiis- 
se  dicitiir  _;  qiiid(fiiid  alii  ,  ut  Plinins  ,  Solinns  ,  &  l'o«n- 
ponins  Mela  ,  non  tnnltr.  in  hac  re  tide  (hgni,  de  aeris 
am(Enitate  ,  &.sahtbritdle  in  iis  inontibas  dixennt  • 


APPEND.  DE  PARADISO  TERRESTRI, 


io5 


aTnoenilatem  ,  &  traiifjuillitalein  csse  similis  regio- 
ni  cojlesti  ,  iibi  millae  suiit  exlialatioues  ,  qiiibiis 
aeris  traiiquillitas  tirrbari  solet . 
■  5o2.  Ab  istis  noa  admoduin  disUt  Babbi  Moses 
Bar-Ceplia  ,  qiii  iu  Lib.  I.  de  P.iradiso  cap.  8. 
(  Tom.  XV]I.  BioUoth.  SS.  PP.  )  ut  locum  IV 
radiiii  iiiveiiiat ,  nostram  tellureui  bifariam -lividit  , 
fmainqiie  ejus  partein  ,  quain  puriorein  ,  &  iiuiito 
eiiiiiientiorem  <licit,  adco  subliniein,  at([ne  a  nobis 
remotam  esse  vult,  ut  vel  ipsis  iiostris  oculis  inac- 
Cessa  sit  ;  ex  ea  autein  quatuor  fluvios  iii  Ocea- 
lium  tanto  impetu  prjecipitari ,  ut  possint  subler 
ihare  usque  ad  ea  loca  pertransire  ,  nride  iu  alia 
terroe  nostrae  crassiori  parte  scaturiuiit  .  Qiiae  sen- 
tentia  similis  est  aliis  Rabbiuoruin  soiniiiis  ,  quae 
nec  referri  inerentur  . 

3o3.  Pervulgata  etiam  erat  apud  antiquos  ,  a 
receutioribus  autein  penitus  explosa  ,  alia  inulto- 
tuinopinio,  Paradisum  Edeuicuin  esse  ultra  ocea- 
num,  a  quo  terrain  nostrain  circumambiri  puta- 
bant .  Postquam  enim  Hispaiii  ,  Italis  ductoribus  , 
felici  ausu  immciisos  oceaui  traclus  praetergressL 
siint  ,  &  loluin  terraqneum  orbein  peragraiunt  , 
cerlo  certius  est ,  ntillibi  esse  ultra  oceanum  feli- 
CPS  illas  regiones ,  quas  sola  iinaginatione  aliqui 
fabricaverint . 

5o4.  Jo.  Harduinus  snis  paradoxis  notissimus  in 
dissert.  de  Paraiiso  terrtstri ,  pnst -Lib.  VI.  Pli- 
iiii  a  se  editi  an.  1723.  Paradisuin  terrestrem  in 
Palx-stina  collocavit ,  &  fluvium  ,  qui  egredieba- 
tur  ad  irrigandum  Paradisum  ,  &  in  quatuor  ca~ 
pita  dividebatur  ,  vult  esse  Jordanein  ,  qui  in  la- 
cum  Tiberiadis  intraus  totain  illain  regionem  ir- 
rigat .  Quatuor  autem  capita  a  Moyse  inomorata 
noi)  intelligit  de  fluvio ,  qui  in  quatuor  alia  flu- 
inina  dividatur  ,  ut  communis  hacteniis  fuit  Inter- 
pretum  explicatio ,  sed  de  ipso  Paradiso  terrestri  , 
cujus  quatuor  extrema  capita  exfenduntur ,  duo  ad 
Orientein  versus  Eupliratem  ,  &  Tigriin  ;  &  dud 
ad  Occidentem  versus  Phison  ,  &  Oehon  ,  quae  a 
Plinio  Lib.  VI.  cap.  28.  nominari  putat  Salsum^ 
&  Achana^  quaeque  in  Arahiam  fe]ice;n  flnunt  . 
3o5.  Sed  praeter  alia  multa  ,  quae  huic  novae 
Harduini  sententiae  opponuiitur  ,  luillo  modo  feren- 
da  videtur  illa  explicatio  verlioruin  sacrae  Scrip- 
turae  ,  ut  per  quatuor  capita  non  intellignirtur  qua- 
tuor  Paradisi  fluinina  ,  sed  quatuor  ipsius  exlremae 
partes  .  Ita  eniin  habet  sacer  textus  :  ,,  Fluvius 
„  egrediebatur  de  loco  volunptatis  ,  ad  irriganduin 
5,  Paradisuin  ,  qui  inde  dividitur  in  quatuor  capi- 
5,  ta :  noinen  uni  PhisOn  ...  &  uoinen  fluvii  secuii- 
,,  di  GeLon  ...  noinen  vero  fluminis  tertii  ']  igris  ... 
„  Fluvius  autem  quartus  est  Euphrates  "  .  Porro 
obvius  ,  &  naturalis  horum  vcrhoruni  sensus  est  , 
fluvium  illuin  ,  post(juam  Paradisum  irrigaverat  , 
dividi  iu  quatuor  capita  ,  seu  quatuor  flumina 
Phisou,  Gehon  ,  Tigrim  ,  &  Euphratein  ,  &  noii- 
nisi  coacte  ,  summaque  violentia  tralu  possunt  ad 
denotandum  ,  regioiiein  illam  fuisse  divisain  in 
quatuor  partes,  quaium  du«  spectareut  Orieutejn , 


versus  duo  niimina  Eupliratem  ,  &  Tigriin  ,  ali« 
ver^o  Occidentein  ,  qiio  flnunt  Phisou  ,  &  Gehon  . 
5oG.  Dciiique  inemorari  ttiani  inerentur  ,  quae 
Petrus  Daii.  flueliiis  Kpiscopn^  Abrincensis  in  sua 
eleganti  ,  &  erudita  Disscrt.  dt:  Paralisi  terrestris 
silu  conscripsit  aniio  1691.,  contendeus  ejus  si- 
tum  fuij.se  ad  ripris  oritntales  fluvii  ,  qiii  uunc 
appellatur  Flmius  /Jrahnm  ,  &.  qui  prortucitur  ex 
conjunrlione  Tigris ,  &  Kuphralis ,  atque  in  si- 
iium  Persicum  se  infundit  ;  sed  autequain  ad  il- 
luin  sinum  perveiiiat ,  in  duos  iteruin  fluvios  di- 
viditur,  quoruin  unus  ab  Hiietio  dicitur  Phison  , 
alter  Gehon  ;  ut  ila  quatuor  fluvios  a  Moyse  ine- 
moralos  in  ea  regione  iuveniat . 

307.  Ab  !iac  sententia  uou  inultiiin  abscedunt 
duo  celebres  heterodoxi  Scriptores  Josepli  Scaliger 
Lib.  V.  de  Emenlalione  temporuni ,  &  Sain. 
Bochartus  in  Hierozoico  P.  II.  Lib.  V.  c.  6.  Sed 
illi  opponitur  Historia  Mosaica ,  quae  dicit  flu- 
vium  egressuin  ad  irriganduin  Paradisum  ,  &  in' 
de  divisum  in  quatuor  capita  &c. ;  in  opinioiie 
autein  Huetii  nonnisi  duo  llumina  exirent  de  Pa- 
radiso  ,  alia  autem  duo  l^igris  ,  &  Euphrates  siinul 
coujuncti  iii  illum  intrarent .  Arbitraria  etia^n  vide- 
tur,  &  sine  finidamento  ex  co-itata  denominatio  Phi- 
son  ,  &  Gehou  .  Ac  denique  Tigrim  ,  &  Euphratern 
non  fuisse  temporibus  aiitiquis  siinul  conjuuctos  ,  sed 
ostiis  valde  a  3e  dissitis  iu  sinuin  Persicum  iiitras- 
se,  memorat  Plinius  Lib.  VI.  cp.p.  21.  &  28.  Por- 
■ro  lias  ditficultates  iion  tollit  Ablsas  Pluche  ,  cum 
in  Digressione  de  Paradiso  terrestri  ad  concor^ 
diam  Geographice  diversarum  cetatum  Huetii  o- 
pinionem  coiifirinare  nisus  erat . 

308.  Jam  vero  si  quis  postulet ,  qnaenam  nnstra 
sententia  sit  de  loco  Paradisi  terrestns  ,  primo  re- 
spondebimus  cum  S.  Augustino  Lib.  VIII.  de  Gen, 
ad  litt,  c.  7.  n.  i4. ,  locum  Paradisi  a  cognitio- 
ne  homihum  esse  remotissimum  .  Hinc  etiam  S. 
Thomas  unllibi  iocum  Paradisi  determinavit ,  con- 
tentus  dicere  ,  illuin  esse  seclusum  a  nostra  ha- 
bitatione  i  &  ideo  uullam  ejusdem  nienlionem  fie- 
Ti  ab  iis  ,  qui  diligeutissime  omnia  loca  terrae  ha- 
tabilis  inquisiverunt .  Ita  I.  P.  qu.  J02.  art.  i.  ad 
3.  ;  &  art.  2.  in  resp.  ad  4«  poslquam  miniis  pro- 
babilein  esse  oslendit  illorum  opinionem  ,  qui  Pa- 
radisum  collocant  sub  a^quinoctiali  circulo  ,  ita  pru- 
denter  concludit:  „  Quidquid  autem  de  hoc  sit  , 
„  credendum  est ,  Paradisnm  in  loco  teinperaiissi- 
„  mo  coustitutum  esse ,  vel  sub  aequinOctiali  ,  vel 
„alibi». 

509.  Deinde  duas  prftponemus  sententias,  qna 
magis  motk)  eruditis  probautur .  Prima  est ,  quae 
Paradisum  terrestrem  collocat  iu  ludia  Orieutali 
&  altera  ,  qnas  eum  vult  fuisse  in  Arinenia  ,  vel 
Mesopntainia  ,  aut  in  Mesojwtamia!  limite  circa 
Babyloniam.  Ulraque  quibusdain  uon  levibus  fuu- 
darnentis  uititur  . 

3 10.  Priinain  tuetur  Thomas  Malvenda  in  suo 
opuscnlo  de  Paradiso  his  potissimum  arguinentis. 
Pfiino    euim  facile  m  «a  explicari    pntat-,    quoj 

Ge- 


^o^  DTSSERTATIO 

Genes.  IIT.  7.  dicitiir  (Je  Adamo ,  &  Eva  post  pec- 
catimi  :  Cumque  cognovissent  ^  se  esse  nudos  , 
consuerunt  Jolia  jicus  ,  <S>'  fecerunt  sibi  perizo- 
tnata  .  W  eniin  de  ficiibiis  uostris  vix  potest  in- 
-tciligi  5  quariim  folia  >k  parva,  &  as|>€ra  niinus 
jdonea  videntur  ,  ut  pro  vestiinento  liominibns  iii- 
servirent  o  J\''ira  aiitein  a  Plinio  Lib.  XII.  cap. 
5.  ,  a  Solino  de  India  cap.  55.  ,  a  Strabone  JJb. 
XV.  de  Situ  Orhis,  &  a  Theoplirasto  Lib.  IV. 
de  Plantis  cap.  4«  iiarrantur  de  ficu  Indica  ,  & 
Jatissimis  ejus  foliis ,  quorum  duo  Adamo  suffe- 
cissent  ad  perizomata .  Secundo  ibi  prceterHuit 
Ganges ,  quem  eumdem  esse  ,  ac  Phison,  tradit 
Josephus  Lib.  I.  Antiquitatum  Judaic,  Tertio  hio 
fluvius  est ,  fjui  teste  Moyse  Gen.  II.  M.,  circuit 
crnnern  terram  Hevilatk  ,  ubi  nascitur  aurum  . 
Hevilath  autem  est  in  ludia  ,  ubi  etiam  aurum 
eptimnm  ,  bdelliinn  ,  &  lapis  onichinus  inveniun- 
tur ,  quas  terrae  Hevilath  a  sacro  Scriptore  attri- 
buuntur  .  Demuin  iion  desunt  huic  sententiae  an- 
tiqui  suffragatores ,  ut  S.  Hieroiiymus  iu  locis 
liebraicis  dicens  :  „  Pkison  ...  fluvius  ,  quem 
„  nostri  Gangem  voeant ,  de  Paradiso  exieus  ,  & 
„  pergei^s  ad  Iiidiss  regiones  ,  post  quas  erumpit 
„  in  pelagus .  Dicit  autein  Scriptura,  circuiniri 
5,  ab  hoc  universain  regionem  Hevilath ,  ubi  au- 
.,  rum  praecipuum  nascitur ,  &  carbunculus  la- 
,j  pis  ,  &  prasinus  '■'. 

3 II.  Quomodo  autem  liasc  sentcntia  cnm  de- 
ecriptione  quatuor  fluviorum  ,  qui  a  Paradiso  exi- 
baut ,  concilietur  ,  late  disserit  Malvenda  c.  24.  & 
eeq. ,  singularem  ostendens  geograpliicam  cognitio- 
nem  ,  tum  Scripturas  sacras  ex  hebraico  fonte  in- 
terpretandi  peritiam  ;  &  postquam  oinnes  circum- 
fltantias  iocorum ,  &  fiuininum  ,  quoad  fieri  pote- 
rat ,  diligenter  examinavit ,  ita  Co  5i.  concludit  : 
priino  Paradisum  fuisse  plantatum  Oriente  .  nem- 
pe  in  iis  regionibus ,  quae  Scripturarum  usu  lo- 
quendi  Orientales  dicuntur ,  nltra  Judaeam  sitae  : 
eecundo  conditum  in  terra  Eden ,  quam  vocem 
con  voluptatem  signiiicare  ,  ut  Latinus  noster  Iii- 
terpres  vertit ,  sed  regionem  ,  pluribus  argumentis 
evincit :  tertio  hanc  tegionem  e«se  sub  Zona  tem- 
perata  cis  Cancri  Tropicum  :  demum  Paradisum 
esse  in  aliqua  parte  illius  Tractus  orientalis  ,  qui 
est  ultra  sinum  Persicum  ,  ab  India  usqne  ad  ul- 
timas  Sinarum  oras  ;  locum  tamen  Paradisi  deter- 
«linatum  vokusse  Deum  esse  mortalibus  occultis- 
cimum  {a)  e 


IL    CAf .  VIII. 

5 12.  Hic  tainen  non  obstantibus  Natalis  Alexaa- 
der  probabiliorem  judicat  illorum  sententiam  ,  qui 
Hortuin  Edenicum  in  Armenia ,  vel  iNlesopotainia 
coUocant ,  aut  in  Mesopotaini;e  liinite  circa  Baby- 
loniain  ,  ubi  Tigris ,  &  Eluphrates,  duo  illi  flu- 
vii  Paradisi  ,  alveos  conjungunt  ,  &  iii  sinum  Per- 
sicum  se  exonerant ,  ut  testatur  Plinns  Lib.  IV.  c. 
27. ;  cui  consonat  etiain  Strabo  Libro  II.  Geogra- 
phiae  ,  scribens:  „  Taurus  Anneniam  disterminat 
„  a  Mesopotamia:  hinc  fluunt  Tigris  ,  &  Enphra- 
„  tes  ,  qui  Mi-sopotamiain  circumdaut,  &  apud 
,,  Babylonios  invicem  cohasient,  deinde  in  Mare 
„  Persicum  emittunt  "  .  Mira  etiam  de  terrae  il- 
lius  fertilitate  tradunt  Scriptores,  &  cetera  omnia  , 
quae  Paradiso  tribuuntur,  facile  est  in  hac  regio- 
ne  invenire,  quae  graeco  vocabulo  dicta  est  Meso-' 
potamia ,  quia  inter  memorata  duo  flumina  media 
jacet ;  &  quae  respectu  Moysis  scribentis  in  deser- 
to  recle  Orientalis  appellata  fuit .  Unde  etiain 
Gen.  XXIX.  I.  Mesopotamia  dicitur  terra  orien~ 
talis  . 

5i5.  DiflScultas  su{>€r  est  iu  aliis  duobus  fluviis 
Phison,  &  Gelion  a  Scriptura  memoratis  .  Sed 
multi  post  Josephum  Lib.  I.  Anliquit.  Judaic.  c. 
2.  putant ,  Phison  esse  Gangem  Indorum  fluvium 
adinodum  celebrem  ,  &  Gehon  Nilum  notissiinum 
apud  ^gyptios  .  Ita  Sanct.  Augustinus  Lib.  VIII. 
de  Gen.  ad  litt.  cap.  7.  inquiens:  „  Duobus  eo- 
„  rum  nomina  vetustas  mutavit,  sicut  Tcberis  di- 
„  citur  fluvius  ,  qui  prius /#/ifi/ti  vocabatur:  Ge- 
„  hon  quippe  ipse  est ,  qui  nunc  dicitur  Nilus  , 
,,  Phison  autem  ille  dicebatur  ,  quein  nimc  Gan- 
,,  gem  appellant ;  duo  vero  cetera  ,  Tigris  ,  & 
„  Euphrates  antiqua  etiam  noinina  tenuerunt  "  . 
Pergit  postea  S.  Pater  &  aliam  difficultatem  re- 
movet ,  quae  oritur  ex  origine  horum  fluminuin 
omnino  diversa  ,  cum  tamen  illa  quatuor  ,  quae 
de  Paradiso  egrediebantur ,  unam  eamdemqne  ha- 
berent ;  iuquit  enim  ,  crerlendum  esse  a  Puradiso 
„  quatuor  aquarum  parte»  dividi ,  sicut  fidelissi- 
,.  ma  Scriptura  testatur ;  sedeaflumina,  quoruin 
„  fontes  noti  esse  dicuntur ,  alicubi  iisse  sub  ter- 
,.j  ras ,  &  post  tractus  prolixarum  regionum  locis 
,5  aliis  erupisse ,  ubi  tanquam  iu  suis  fontibus  no- 
,,  ta  esse  perliibentur  .  Nam  lioc  solere  nonnuUas 
„  aquas  facere  quis  ignorat  "  ?  (6) 

5i4'  Kt  certe  Tigriin  ,  &  Euphratem  una  sca- 
turigine  oriri  dixit  etiam  Lucanns  Lib.  VII.  Phar- 
sal.  his  versibus : 

Quce- 


{a)  Hac  occaslone  Malvenda  fabellam  refert  apad  Jo. 
Gonralej  in  Jtinerario  cap.  18.  descriptarii ,  scilicet  . 
„  Piegem  qiiemdam  Bengal«  ,  ({uain  Caages  prfleterflnit , 
„  fontein  fliiminis,  atqiie  adeo  Paradisiun  inveniendi 
j,  ctipidine  incensum  ,  adverso  amne  misisse  qiiosdam 
„  navigiis  ,  plurimonimmensitim  commeatu  instnictos  . 
j,  Hi  flnvio  Jonge  emenso  inidtortim  diertim  navigatio- 
„  ne  ad  campos  devenere  ,  nbi  Ganges  placide  stagna- 
„  bat,  segnins  fiiiens  .  Ihi  anra  spirabat  lenior ,  flo- 
•>,  ruin ,   aromaturaque  mirabilis  odor  incr«dibili  volu- 


„  ptate  aniraos  omninm  perfundebat  .  Rati  ,  fontem 
,,  haud  prociil  abesse  ,  reinis  ,  velis({ue  valide  in  ulte- 
„  riora  conabantiirj  sed  omnis  opera  ,  ]aJ)or({ue  eva- 
,,  nescebat  .  Nam  quamvis  omnia  essent  secundissiJna  , 
j,  &  se  celerrime  invelii  existimarent ,  nihil  tamen  a 
„  loco  proinovebant  .  Inteilectum  ab  iis  ,  occulta  cjiia- 
„  dam  vi  se  detineri  ,  nec  Jongitis  ex  indiciis  locorum 
„  iontem  Gajf^is  ,  Faradisumque  distare  ,  quo  ^iene- 
„  trare  proliiberentur  "  . 

{h)  Plurima  fluviorum  exeinpla,    qui  diu  sub  terris 


APPEND.  DE  PARADISO  TERRESTRT . 

Qucegue    caput    rnpido    tollit    cwn    Tignde 


■i  o5 


magnus 
Euphrutes  ,    quos  non  dn-ersis  Jontibus  edit 

Persis . 
Qiiein  iiiiitatits  Boetiiis    dc  Consoliit,  Philosophice 
Lib.  III.  inqnit : 

Tigris ,  Cr  Euphrates  uno  se  Jonte  resoU-unt 
Et  niox  ahjunctis  dissociantur  ac/uis. 
Ideinqiie    eriiitur  ex  Xenoplio/ite    iuitio  Libri   IV. 
de  Expedit.   Cjri  junioris ,    ex  Qiiiuto  Ciirtio  de 
rebus  gestis  Atexandri  Lib.  V. ,    &  ex  aliis  pro- 
fanis  srrintoribiis  . 

5ifi.  Major  ditficultas  quideni  est  in  conjnngen- 
tla  scaturigine  aliorum  duorinn  nuiniiuun  Fliison , 
&  Gehon  ,  seu  Ganges ,  &  Nili  .  Sed  ininiine  iin- 
possibile  foret ,  iu  niagnis  nostra?  telluris  revolu- 
tionibus,  polissiinuin  vero  iu  diiuvio  Noachico  o- 
rigines  horuin  ,  alioruinque  fluvioruin  esse  inuta- 
tas  .  Unde  liac  de  re  ininiine  solliciti  esNe  debe- 
nuis  ,  quaudo  cetera  omnia  in  bistoriain  Mosaicain 
ooii8j)iraut .  Et  de  loco  Paradisi  salis  inulta  ;  qiiiu 
taineu  sutfiriaut  ad  oiniies  difficultates  tolleudas  , 
ac  rein  certo  detenniiiandain . 


jin  Paradisus  terrestris  adhuc  supersit  ? 

3 16.  liideuicum  Paradisum  non  amplius  supe- 
resse ,  b^ue  inulti  ex  recentioribus  opinati  suut  . 
Cum  eniin  e|ectis  iude  protoparentibus ,  nulius 
amplius  «sset  ejus  cultor  ,  &  custos  ,  necesse  erat, 
inquiuut ,  omuia  sensim  corruere  ,  praenipue  cum 
maledictio  terrae  ad  ipsuin  etiain  paradisum  ,  in 
quo  tam  grande  illud  peccatum  patratum  fuit  , 
pertinere  videatur.  Accessit  demuin  generalis  iJla 
totius  terraquaei  orbis  revolutio  tempore  diluvii 
Noacbici ,   qua  Paradisum  terrestre  fuudituj  ever- 


Jeciirreotes  tandcin  prociil  a  natlvis  siiis  fontiljtis  e- 
mergiint ,  affcrt  Pliniiis  Lib.  II.  c-  io3.  in'{niens  : 
„  Qiiiilain  (  amnes  )  odio  niiris  ipsa  snbetint  vada  , 
>,  siciit  Ar<  thtisa  fons  Syracusantis  ,  in  ((tio  redthinttir 
„  jacl.i  in  Alphenm  ,  ((iii  per  Olyrnpiam  flnens  Pelo- 
5,  ponnesiaco  littori  infcmdittir  .  Sirlieiint  terras  ,  nir- 
„  siiin<itie  TetKlnnttir  ,  Lyctis  \n  Asia  ,  Krasintis  in  Ar- 
„  golica  ,  7'igris  in  Mesopot.im ia  .  Et  ((na=  in  TJiscti- 
j,  I.ijiii  foiUe  Alhenis  iminersa  siint  ,  ia  Phalerico  red- 
„  thiniiir  .  Et  in  Atinate  canipo  fliivins  mersiis  post 
j,  viginli  milha  passiiiim  exit  &c.  <*. 

(ci)  lla  ipse  Aiigtist.  Steuchiis  Eiignbiniis  loco  laii- 
«lato  statin»  siibjiciens  :  Ha:c  dico  non  ignuran.t  ,  gra- 
pi.tfimos  ,  sanctitsimosifii^  viros  aliler  sentire  :  tjux  si 
panim  Christiana  sunt }  retracto  ,  prompte/ue  rejello. 
Jaccbiis  eiiam  NactantMS  Episcopns  Chigiensis  in  Me- 
dutla  S.  Scripturti  de  Paradi.so  loqiiens  .  „  Qiiem  pii- 
,,  tarem  ,  inipiit  ,  in  prapsenti  «h-.striictinn  ,  imo  &  for- 
j,  te  a  principio  doolatimi  ;  vc!  inox  atimisso  pecca- 
„  to  ,  (piando  maleihcta  est  terra  ,  &  spinis  ,  trihiili- 
fj  bnsipie  ex|>o.sita  ;  vel  «jiiando  miinihun  iniindanint 
„  atpi*  tempore  nniversalis  cataclysmi  .  Cui  tainen  rei 
„  nnn  magis  assentiri  ,  tfuain  res  ip.ui  pennittat  y  <(uia 
j,  Sc  ahsolnte  siibscrijio,  nediim  veritatij  vei  £cclesiae 

Gazzani^a  TheeU  Tgm,  IV, 


ti  uecesse  luit  ,  cuin  aqu.n  quiudecim  cubitis  sn- 
pra  moiites  altissiinos  eievarentur  .  Id  docuit  ante 
alios  August.  .Steuchus  Iviguhinus  iii  Costnopaejci 
cap.  2.;  quein  Ambr.  Catharinus  in  cap.  II.  Gen, 
tainquim  primuin  luijus  seiitnitia;  p.itrnmiin  car- 
nit  .   iMigubinuin  secuti  sunt  Guiil.  Estiiu  iu  J^ib, 

II.  Sentent.  dist.  1 7.  §.  iq.  ,  Nat.  Alexaiider  iu 
IIi.st.  Vet.  Test.  'Dissert.  II.  prnp.  5.  ,  &  nuilti  a- 
lii  ,  quaiiqu.iin  alitjui  eoruin  noimisi  tiniide  ,  tre- 
pideque  liiiic  seiiteiitiae  adliacreant  ,  utpole  cui  Saii- 
ctoruin  Palrum  doctrina  est  aperte  coiitraria  (a)  , 

517.  Ac  vero ,  si  ejecto  Adamo  ,  necesse,  aut 
eonvenieus  erat  Faradisuin  everti  ,  cur  sacr«  lit- 
terae  nobis  dicuut ,  Deum  eiecisse  Adain  de  1'aradi-. 
so  ,     &  collorasse  aUte    eum  Cherubim  &c.     Gen. 

III.  21.?  H.Tec  custndia  supervacanea  erat ,  si  tunc 
Paradisns  fuissetnon  «olum  claus/.s  ,  sed  plaue  de- 
sfructus .  Quod  si  statim  post  e;ectiouem  y\daini 
Paradisus  eversus  non  fuit ,  nulla  apparet  tatio  , 
cur  postea  everleretiir. 

5 18.  Sed  ulterius  ipsi  Adversarii  fateri  cogun- 
tur,  coinmunem  fere  olim  fuisse  veterum  opiuio- 
nein  ,  Paradisuin  terrestrem  adluic  conservari  ,  in 
eoque  vivere  Patriarchain  Eiiocli  ,  ac  Projjhetam 
Eliain  ,  ut  fuse  probat  Malvenda  c.  83.  Et  qui- 
dem  id  expressis  verbis  Iradit  S.  Irena?us,  anti- 
(juus  ,  &  gravissimus  Erclesia:  Pater  Lib.  V.  adif, 
llcrreses  cap.  5.  doceiis  ,  Heuoch  ,  &  Eliam  tran- 
slatos  cuin  corpore  fuisse,  &  positos  ,  uhi  prirnus 
positus  est  homo,  scilicet  in  Paradiso .  Et  postei 
addit  :  ,,  Quapropter  dicunt  Presbyteri  ,  qui  sunt 
„  Apostoloruin  discipuli,  eos,  qui  translati  sunt  , 
„  illuc  trauslatos  esse  (  ju^tis  eiiim  homiiiibus , 
„  &  spiritum  habentibus  praeparatus  est  Paradi- 
„  sns  ,  in  quem  &  Paulus  .Apostolus  asportatuj 
„  audivit  sermoues  inenarrabiles,  quantum  aJ  uo» 
„  in  praesenti  ),    ibi    raauere    eos ,    qui  translati 

9unt 

„  scftsiii ,  ac  determinationi  ,  sed  8c  ciiivis  constantio- 
„  ri  ,  seu  prohatiori  senttntiae  "  .  Ita  fere  etiam  Hier, 
„  Oleastrius  !n  c.  II.  Gen. ,  Sc  Cornelitis  Janseniiis 
Gand.ivensis  Episcoptis  in  Concord.  FA'ang.  c.  1^3.;  ar- 
fjue  ppfPtermissis  aliis  Bened.  Pererins  Lih.  IH.  Com~ 
inentar. ,  C"  D/sputat.  in  Genesirn  Qii;»«st.  V.  ita  sriatn 
sentenliain  proponit.  „  Est  rationi  ,  &  sacris  liiteris 
,,  satis  consentaneiim ,  niilliiiii  tsse  niinc  P.ir.tJisnin 
„  illMm  terresirem  ,  in  <(iio  Ad.im  ad  J^reve  lemiiiis 
„  ftiit  .  Hoc  aiitom  in  pr-psentia  nonnnilis  ,  nec  ojiinor 
,,  invalidis  rationijjiis  prob.ire  constitiii  .  QnpJ  fi 'forf« 
„  visiim  fiierit  doctis  ,  Sc  piis  viris  ,  Ji<3H  satis  h;rc  o- 
,,  pinio  proliajiilis  sit ,  Sc  \n  to  generc  reruin  verse- 
„  tiir  ,  qti*  ad  fidem  miniine  periinBnt  ,  tntitis  fore 
„  tainen  antitjiiam  ,  Sc  coininimem  sfc((iii  Doolonim  scn" 
„  tentiam  ,  saltcin  <(iioa<I  hac  opinio  ,  magis  (o"nita 
.„  ejiis  prob.ihilitate  ,  paulaliin  in  scholis  recipiatnr  ^ 
„  V"  a  Theolo^is  prohata  promr.lgetnr ,  sict^ue  iuain  j* 
„  psa  exaen.i  no^-iiatem  ,  propter  t(tiam  hoiiniinis  for* 
„  rasse  <h.'plicere  posset  ,  tnijorejn  in  dies  veterascen» 
„  fidein.,  &  aiiclorii.itpm  acqiiirat  ,  e((tiidem  pnidens 
„  istonim  consiliiim  v(  Iienienter  laiido  ,  prolmtjue  j  mc" 
„  qiie  jpsgrum  senlenli«  ad:>cribi  volo  &c."» 

«4 


'loB 


DISSERTATIO  II.    CAP.  VIII. 


j,  sunt  nsqne   ad    CDnsumnialionem    coaiispicautes 
3,  corriiptelam  ". 

019.  Cnutra  lioc  tam  liiciilentnm  festiinoninm 
Donniilla  objicit  Pererius  :  prinio  quod  scribit  I- 
reua;us  de  translatione  Henoch  ,  &  Klias  in  l^ara- 
disum  terrestrem  ,  esse  admonum  incertum  (a)  : 
secundo  ibidem  asserere  S.  Irenaeum  ,  justorum  a- 
nimas  in  Paradiso  commorari  usque  ad  diem  ju- 
dicii  ,   atque  ad  eum  fuisse  traslatum  S.  Paulum; 


sum  fuisse  raptum  S.  Pauluin  ,  Irenaeus  censnrt  1) 
5^2.  Quanquam  vero  uon  ea  oinnia  probanda 
sunt ,  quae  S.  Ireneeus  a  Presbyteris  Apostoloruin 
discipulis  se  accepisse  dicit  ,  non  tamen  sunt  o- 
nrnia  siue  disrriniine  rejicienda  ,  scilicet  ea  etiam  , 
quaj  aliorum  Fatrum  testiinonio  confirmantur  ,  eo- 
ruinque  doctrina?  concinunt  ,  ut  hoc  caput ,  de 
quo  agimus,  scilicet  Hortum  Edenicum  adhuc  sii- 
peresse  ,    quamvis    ejus    locns    occuhissinius   sit^ 


quorum  primum  manifestum   cnntinet  errorem  ab      quas  commnnis  pene  fuit  veterum  doctrina,  hau 


Ecclesia  damnatum  (  Vid.  nostrnm  T.  II.  Diss 
III.  cap.  12.  )  alterum  vero  manifestam  fiilsita- 
lem :  certum  est  enim,  S.  Paulum  fuisse  raptum 
-non  ad  Paradisum  terrenum ,  sed  ad  ccelestem : 
'tertio  nihili  faciendam  esse  traditionem  illoruin 
Presbyterorum ,  qui  dicuntur  discipuli  Apostolo- 
runi  ;  a  quibus  nuilta  falsa  didicit  S.  Irenasus  ,  iit 
Jesum  Christum  quinquaginta  annis  vixisse  Lib. 
II.  c.  59.  &  quae  idem  Sanctus  deceptus  de  re- 
gno  millenario  docuit  ad  finem  Libri  V. 


sta ,    nt  credere  par  est ,    a  primornm    temporuin 
traditione  . 

525.  Et  sane  cnr  tanto  stndio  sancti  Patres  ,  & 
antiqui  Scriptores  explicare  sategissent  fontein  & 
scaturiginem  quatuor  fluviornni  ,  qui  exibant  de 
Paradiso,  si  putassent  ,  eumdein  Paradisum  noo 
amplins  existere  ?  Annon  facilliinum  ij)sis  erat  , 
nodum  secare  dicendo.,  everso  Paradiso ,  nuitatam 
etiam  fuisse  eorumdem  fluviorum  primaevain  sca- 
turiginem  ?    Ut  quid  quaerere  secretos  terras  mea- 


520.  At  vero  liaec  non  sufficiunt  ad  elevandam      tus  ,  ac  coi^ales,  per  quos  primae  eorum  scatebrae 


tam  insignis  Ecclesiae  Patris  auctoritatem  .  Nam 
priniuni  de  translatione  Henoch  ,  &  Eliae  in  Pa- 
i*adisum  terrestrem  ,  quanquam  non  sit  dogina  fi- 
dei  ,  tantuni  tamen  habel  4uin  in  sacris  iitteris  , 
tnm  in  traditione  fundamentum,  ut  vitio  verti  ne- 
queat  S.  Irenaeo ,  si  hoc  tanguam  certum  credi- 
dit,  quod  multi  alii  Patres ,  &  scriptores  credide- 
runt  .  Vid.  Thomas  Malvenda  dc  Paradiso  c.  87. 
.32  1.  Verba  autem  illa  secundo  loco  obiecta  , 
quaeque  intra  parenthesim  testimonii  S.  Irena;i 
continentur,  non  sunt  referenda  ad  Paradisum  ter- 
restrem  ,  quanquam  de  eo  ibidem  S.  IVIartyr  lo- 
quebatur  ,  sed  potius  ad  cQsiestem  ,  de  quo  antea 
locutiis  fuerat ,  docens  translationem  Henocli  ,  & 
Eliae  ad  Paradisum  lerrenuni  typnm  esse  transla- 
tionis,  &  assumptionis  instorum  ad  spiritualem  , 
&  meliorem  alteram  vitam  .  Et  quanquam  S.  Pa-      niinibus  inaccessum,  cujus  rei  varias  reddunt  ra 


occultentur  ?  Videre  licet  ,  inquit  Theodoretus 
Qucest.  XXIX.  in  Gen.  hanc  ipsam  difficultatem 
enodare  studens  ,  ,,  &  alia  flumina  aliunde  quidein 
,,  egredi ,  deinde  in  terram  qaibusdam  duclibus 
„  fluentia  ,  iterum  sursuin  scaturire  ....  qnod  &  iis 
,,  fluminibus  (  Paradisi  )  accidit .  Exennt  enim 
3,  illinc,  ut  ait  Scriptura  divina  ,  postea  per  qno- 
,,  silam  meatus  subterraneos  transeuntia  ubi  ori- 
5,  ginein  aliam  subeunt  .  Quod  quidein  mn  frn- 
,,  stra  omnium  Deus  ita  dispensavit ,  sed  ut  am- 
,,  putaret  superfluam  hominnm  cnriositatem  "  » 
Idem  fere  habet  S.  Augustinus  supra  landatu» 
n.  5i  I. 

524.  Prjeterea  iidem  Patres  Paradisum  passim 
nominant  locnm  a  cognitione  hominum  remotis- 
simum  ,  nt  S.  Augustinus  supra  numer.  5o8.  ho- 


ter  erroribus  Millenariorum  praeoccupatus  ,  tran- 
slationem  corpormn  in  coehnn  crediderit  non  illi- 
co  post  resurrectionem  carnis  faciendam  esse,  non 
tamen  inter  eos  recensendus  est ,  qni  Sanctorum 
animabns  visionem  Dei  intuitivam    ante  universa- 


tiones ,  scilicet  aut  propter  igneam  custodiam 
Cherubinorum  ,  nt  S.  Augustinus  inquit  Lib.  III, 
de  Trinit.  cap.  4»,  quod  S.  Thomas  2.  2.  q.  i64» 
art.  2.  ad  5.  interpretatur  de  vehementia  oestus 
in  locis  intermediis  ex    propinquilate  solis  ;    vel 


le  jndicium  denegarunt.  Vid.  Fevardentius  in  no-  propter  immanem  a  nobis    distantiam  ultra  ocea 

tis  ad   hunc  locum  S.  Irenaei  ,  Card.   Hellarminus  nuin  ,  vel  ejusdem  eminentiam  supra  omnes  mon- 

Lib.  I.  de  Sanctorum  heatitudine  cap.  4«  ^  qi^a^  tes  ,  nt  caelo  propinquus  sit ;  aut  demum  propter 

nos  diximus  l^omo  II.  Diss.  "III.  c.  i  2.  Eodenique  alias  rationes  .  Quaecuinque  autem  illae  sint ,  sem- 

8ensu  non  ad  terrenum ,  sed  ad  coelestem  .Paradi-  per  supponunt,  indubitatum  fuisse  antiquis  Patri- 


(a)  EcclesJasticfXLlV.  16.  in  noslrls  Bildiis  itale- 
gitiir  :  Henoch  placuit  Deo  ,  Cr  translatus  est  in  Pa- 
radisimiy  ut  det  gentihus  poenilentiam  .  Sed  in  textn 
Grfleco  ,  qni  est  prrmigenins  ,  deest  illa  vox  Paradi- 
sum  )  tinde  alifjui  salva  fide  diihitare  potiiernnt ,  an 
Henoch  in  Paradiso  Edenico ,  qni  adlmc  snpersit,  an 
vero  in  aliquo  alio  avnosnissinio  loco  vitam  Jjeatain  dn- 
cat  ,  qiiousqiie  illnd  tempiis  adveniat ,  qno  pwnilen- 
tiam  gentibus  pradicet.  Hinc  etiam  S.  Tlioinas  ,  He- 
noch  ,  &  Eliam  in  laradisum  lerrestrcm  translatos  fiiis- 
se  asseruit  ,  sed  non  omnino  certe.  jNam  j.  P.  t{.  102. 


eirt.  2.  ad  3.  ita  habet:  Qaavuns  (  iit  dicitur  )  minc 
Henoch,  <3'  Elias  in  illo  Paradi^o  hahitent :  8c  HI.  P. 
q.  49»  art.  5.  ad  2.  Siniiliter ,  ait ,  etiam  Henoch  ra-. 
ptus  est  ad  Paradisum  terreslrem  ,  uhi  cum  Elia  simul, 
creditur  vii.'ere  nsque  ad  adi'entum  Antichristi .  Deni- 
qtte  S.  Aiignstinus  Lib.  H.  de  peccato  origin.  c.  23. 
inter  qtiapstiones  ,  quee  salva  tide  Christiana  agita- 
ri  possiint,  ]ianc  recenset  :  uhi  sit  nunc  Elias ,  vel 
Henoch  ,  an  ihi  (  in  Paradiso  )  ,  an  alicubi ,  tjaos  ta- 
men  non  dubitamus  j  in  quibus  nati  sunt  j  'Corporibus 
yiyere  . 


APPEND.  DE  PAPx 

iBns  Paradlsiim  adliuc  existere  ;  iiimiruui  eiiiin  i- 
psis  tdcile  liiisset  re.sjjoiulere  ,  l^aradisuin  delegi 
ijoii  posse  ,  (jiiia  uoii  ainpliiis  existit:  (jua  respou- 
«ione  oiiiiiis  suMata  fuisset  ditiicultas  . 

325.  Sed  cui  bono ,  iiKjuiuiit  iiov.-e  gententije 
■patroni  ,  luijus  Paradisi  conservatio  ,  cui  luilli  l>o- 
iniiium  palet  accessus,  iino  cujus  ne(jue  certa.  ha- 
beri   potest   loci  notitia  ? 

5aG.  Jlcsp.  esse  cjuidem  nunc  inutilein  Paradi- 
«uin  ,  ([uantum  ad  liominiim  liabitaliontin  ,  non 
tamen  (juantuin  ad  alios  diviiije  sapientiie  altissi- 
inos  fmes ,  pi0j)ter  qnos  sicuti  Adaino  viveule  il- 
Inin  claudere,  uon.  auteiii  destrucre  voluit  ;  etiain 
eo  inortao  voluit  eunidein  ad  consummationpm 
a^culi  perpetuo  conservare  .  Vide  supra  num. 
294.  (a).. 

327..  Dices .  Si  Paradisus  esset  adluic  superstes 
in  Mesoj>otamia  ,  vel  ejus  vicinia  ,  ut  supra  di- 
ctuin  est  ,  facile  posset  ab  hominibus  inveniri  , 
cum  rtgio  illa  notissiina  sit  ,  &  ubique  pervia  ; 
eoque  facilius  |)osset  inveniri  ,  si  veruin  est  ,  quod 
ab  aliqiiibus  dicitur  (  Vid.  sup.  n.  29H.  )  fuisse 
Oiieo  spatiosuin  ,  ut  totum  debuisset;  geiuis  huma- 
Hum  contiiiere,  si   Adam  non  peccasset  . 

SaS.  Kespi  ,  hac  objectione,  siali^jna  in  ea  vis 
est ,  j)Otius  probari  ,  non,  posse  certo  Paradisi  si- 
Inin  deterininari  in  Mesopotainia,  vel  alibi  (  de 
<|uo  non  adinoduin  solliciti  sunuis  )  ,  quain  eum 
non  amplius  superesse  ,  quod.modo  qutxritur.  Sed 
tamen  oppido  falluntur,  qui  putant,  ojnnes  Oricn- 
tis.  regioues  deteclas  ,  &  |)t'rvias  esse  ,  ut  nullibi 
possit  Edenicus  hortus  latere..  Quae  etiain  narran- 
tur  de  illius  amplitniline,  adinodum  incerta  sunt, 
&  Guill.  Estius  in  Lib.  II.  Stntent.  distinct.  17. 
^..18.  non  dubitat  asserere ,  genus  humanum  , 
etiain  Adaino  uon  peccante  ,,  fuisse  diftundeiidum 
„.  per  iiniversa.n  terram  ,  &  nuiltiplicandum  .  Quae 
j,.  quidem  lerfa,  quamvis  non  omniiio  jjarem  cuin 
,,,  Paradiso  fiecunilitatem ,  &  amoenitatem  habuis- 

5,  •»et ,  nulli  tamen  maledicto  fuisset  obnoxia  ,  sed. 
,,  ad  commodam  huinani'  geiieris  habitationem 
„  tota  fiiisset  a  Deo  benedicta ,  licet  uon  in  o- 
„.  mnibus  aequaliter  .  Sicut  eniin.  diversi  suut  gra- 
„  dus  suparuae- beatitiuiinis  ,  ita  fuisseiit  &  terre- 
,,  uae   lelicitatis  "  .   Ita  gravissiinus  iiic  1  heologus, 

6.  Scriptiirae  sacrae   Interpres .  Vid.  sup.  n.  299. 
029.   Dices    adluic  ..    LJbicuinqiie  sit  Paradisus, 

&.  niortalibus  omnibus^  ignolus  ,    nou  j)0luit.  taineu. 


ADISO  TEKRESTHr. 


yo") 


esse  a(juis  diluvii  imj)ervius  ,  utpote  qu«  oinnui 
repleverunt  in  super/icie  terrce ,  &  operuemnt 
onines  montes  excelsos  sub  universn  cctlo  ,  ut 
dicitur  Gen.  VII,  18.  8c  seij.  :  verisiinile  e>t  igi- 
tur ,  tunc  salteiii  fuisse  defDrmatiiiU',  &  corru- 
ptuin  ,  iino  undis  eunlibus ,  &  redeiintibus  plane 
destructum  ..  Ulterius ,  si  Paradi^us  debebat  ab  u- 
niversali  illa  aquaruin  alluvioue  e\iini  ,  ut  qiiid 
opiis  erat  Arcain  tanto  Ia!)ore  conslruere,  cuin 
potuisstt  Deiis  in.  e(i  facillime  fainiliain  Noe  ,  o- 
jniiesque  aniinaliuni  species  ab  inierilii  defeii- 
dere  ? 

55o.  Sed  priinae  objeclionis  parti  facilis,  &  ob- 
via  est  responsio  ,  scilicet,  quomodo  Israelitae  jio- 
lueruut  per.  mediuin  jiiire  ,  &  |)er  Jordtiiiem  jier- 
transire  ,  qiiin  ab  acjuis  submergerentur  ,  ita  j)0- 
luisse  Paradisi  locmn  ab  universali  illa  aqiiaruia 
colluvione  e.xiini..  ?^ec  sine  fundainonto  fingitur  a 
uobis  hoc  juiraculum  ,  ciiin  sciamus  ,  Henoc  ,  u- 
biciunque  tandem  fuerit ,  sive  iu  Paradiso ,  ul 
probabilius  iiobis  videtur  ,  sive  in  alio  hujus  ter- 
rae  loco  ,  abr  universali  illa  calamitale  immuneiu 
servatuin  .  Quauquam  non  desunt  ,  qui  j)uteiit  , 
etiamsi  aquae  diluvii  iii  Paradisuin  intrantes  mul- 
tum  ei  d(;triineiitum  attulisspiit  ,  potuisse  facile  , 
aeris  temperie  ,  &  soli  foaruiulilate  oiiiiie  damnuni 
rejiarari  ,   ut   pristiiia;   reddcretur   amuBuitati  . 

529.  Altera  objectionis  pars  adhuc  facilius  di- 
spungitur  ,  observaudo ,  Paradisum  fuisse  locuin 
hominis  pro  statu  uaturae  integrae  &  innocentis  , 
in  quo  statu  non.  erat  Noo  cuin  sua  familia  .  Ncc 
v.xlet  e.\einpluii.  Henoch  ,  &  Elite  ,  qui  creduntur 
inhabitare  Paradisvim  ,  licet  non  sint  in  statu  na- 
turae  iutegrae  ;  isli  eiiim  duo  apternitatis  veluti  can- 
didati  ,  altisque  mpteriis-  reservati  j)Otuerunt  a 
communi  illa  calamitate  exiini ,,  sicuti  a  coijimu- 
ni   inoriendi  lege  hacteiius  exempti  fuere  . 

55b.  Propter  has  igilur,  aliasfjue  similes  dilli- 
cultates,  quae  iiullo  negotio  euodautur,  non  arbi- 
tror  recedtndum  esse  a  veteri  ,  ac  fere  uuiversali 
sauctorum  Palrum,  ao  Theologorum  doclrina  ,  qiu-e 
Paradisum  adhuc  superesse  ait',  (juamvis  ejns  lo- 
cus  certo  nequcat  determinari  ..  „  iNuliiiin  unqnam  ,. 
,,.  inc/uit  Ciird.  Bellarminus  de  Gratia  priini  ho- 
,,  iniiiis  cap.  i^»,  e.<  veteribus  legi  ,  qui  Para- 
„  disum  terrestrein  vel  aquis  diluvii  ,  vel  alia  de 
„  causa  periisse  scripserit .  J']t  contra  legi  pluri- 
,,  inos  ,  qui  illuni.  extare  alhrmant ,  ut  Scholasti-- 

,,  cos 


(a)  Niceplionis  C.illisti  fj]).  V.  Hist..  Kccle.f.  c.ip. 
3i.  .irhitr.itiis  est  ,  Jesiiin  Cl\ristiiiii  ,  posKpp.Tiri  (iesccn- 
«lis.set  ad  interos,  illico  cinn  snnctis  liiis  <inimn|jus  li- 
i)er-.uls  ,  &  i;iiin  pio  l.itrone  venisse  in  P.ir.idisiiin  ter- 
resirejn  ,  iM(|iie  tridno  inortis  coinTnoratiiin  liiisse  . 
Hiiic  opinioni  sese  opponiint  Tli(rolpgi  ,  dnee  eoriiin 
Frincipe  b.  '1  iioma ,  (pii  3.  I'.  (pi.  52.  <irt.  4.  (locet  ,, 
toio  Iridiio.morlis  ,  (pio  GorpiisCliriili  m.insit  in  se- 
pnlcTO,  aniinam  fjns. /ui.fse  m  in/enw  ,  ut- ."irnitl  a- 
niina  ejiit  ediiceretur  de  in/emo  ,  Cr  corpus  de  sr/nil- 
cro  ..    Cfettriiin    de  animalins  Sanctonim  a  liiiibo  libe- 


r.ili3  idtin  Angeliciis  in  3.  Sentent.  tli^Unct.  52.  ({n*st.. 
3.  art.  2.  '(iiffstiiinc.  3.  ad  3.  di.\erat  ,,  qnod  er.int 
„  cninCiirisfo  ,  iit  de  ejns  corpor.ili  pr^sentia  gan- 
,,  derent,,('e/  erant  ui  Paradiso  tcrrestri  ,,  t/i:ani\'is.  lo- 
„  cus  ille  nvn  sit  propric  spirituum ,  sed  erant  ibi  di- 
,,  spensun\'e  ,  ad  teripus  *' .  Att.iTnen  in  3.  P.  qii.  5j. 
art.  3.  ad  2.  qii^rens  ,  nl)inam  (iliristns  post  resiirre-- 
ctioneiii  inor.iretiir  ,  in((nit  ,  inco'  nitinn  ei.<e  ,  (/ttihnt: 
in  locts  interinedio  leinpore'  corporalilfr  es.-et  ,  c('//i.- 
hoc  ^criptura  noii  tradat  j  O"  in.  oinni  loco-  sit  doinina- 
tio  ejas  . 


j-o8 


DISSEIITATIO  11.    CAP.  VIII. 


„  C08  fere  ovanes  <•«.  ac  praeterea  vcteres  Patres 
„  Irenaeiun,  Hieronymiim,  Angustiunm ,  Tlieo- 
„  noretiuii,  Bedam ,  Alcimnm,  Avitum  ,  &  ce- 
,,  teros"  .  Quisautem  uon  videat,  prudeutis  Tlieo- 
Jogi  non  esse  ,,  a  taui  autiqua ,  ac  fere  univcrsali 
opiuioue  propter  aliquas  j)on  iusolubiles  difficul- 
tale'*  recedere  ? 

53i.  llauc  brevem  appendicem  ,  immo  totam 
Iianc  de  mundi  opificio  dissertationeui  couclado 
verbis^  S.  Augnstiui  Lib.  XII.  de  Gen.  ad  litt. 
cap.  54.  „  Verum  hoc  diim  quasrimiis ,  &  aut  in- 
„  veninuis,  urget  uos  lougitudo  libri  Iiujus  eum 
„  aliquandoconcludere.  Quapropter  ,  quouiam  de 
„  Paradiso  sermonem  instituimus ,  propter  illud  , 
„  quod  .Apostolus  ait  ,  scire  se  raptuui  hominem 
5,  usque  in  tertium  ccclum  ,  nescire  autem  ,  sive 
5,  iu  corpore ,  sive  extra  corpus  ...  non  temere  af- 
5,  firmamus  ,  utrum  in  tertio  cobIo  sit  Paradisus  , 
„  an  etiam  in  tertium  caelum  ,  &  inde  rursus  in 
„  Paradisum  raptus  sit .  Si  enim  proprie  quidern 
j,  nemorosus  locus ,  translato  autem  verbo ,  o- 
„  mnis  etiam  spiritalis  quasi  regio ,  uhi  animce 
„  bene-  est  ,  merito  Paradisus  dici  potest,  non 
„  solum  tertium  ccelum  ,  quidquid  illud  est  ..,.. 
„  veruni  eliam  in  ipso  homine  laetitia  quaedam 
„  bon^  conscieutiae  Paradisus  est ,  Unde  &  Ec- 
5,  clesia  in  Sanclis ,  temperanter  ,  juste  ,  &  pie 
„  viventibus  Paradlsus  recte  dicitur ,  pollens  af- 
„  flueutia  gratiarum  ,  castisque  deliciis  ,  quando- 
„  quidem  &  in  tribulationibus  gloriatur  de  ipsa 
„  patientia  plurimum  gaudens ,  quia  secundum 
„  multitudinem  dolorum  in  corde  consolationes 
,,  Dei  jucundant  animam  ejus  .  Quanto  magis  er- 
%*  go  post  hanc  vitam  etiam  sinus  ilie  Abrahae 
„  Paradisus  dici  potest ,  ubi  jam  nulla  tentatio  , 
„  ubi  tanta  requies  post  onines  dolores  vilae  liu- 
„  jiis?  ....  Quapropter  animae  illius  latronis  ,  cui 
„  dixit :  PJodie  mecum  eris  in  Paradiso  ,  non  u- 
„  tique  inferos  praestitit  ,  ubi  poenae  sunt  pecca- 
„  torum,  sed  aut  illam  requiem  sinus  Abrahae  ... 
„  aut  illum  Paradisum  ,  sive  in  tertio  c(eIo  ,  si- 
„  ve  ubicumque  alibi  est ,  qno  post  tertium  ctB- 
„  lunvest  raptu»  Apostolus :  si  tamen  non  aliquid 
„  unum  est,  diversis  nominibus  appellatum,  ubi 
„  suiit  auima&  Beatorum  ", 


Pc 


DISSERTATIO  III. 

De  homine,  yariisque  ejus  statibu^,. 


ost  illa,  qu3B  iu  superiore  Dissertat.  num.  21 1. 
&  seq.  de  hominis  creatione ,  ejusque  excellentia 
potius  breviter  indicata  ,  quam  copiose  disputata 
fuere,  sequitur  modo ,  ut  de  varits  ejusdem  ho- 
aninis  statibus  ,    potissjmum  vero  de  statu  naturce 


innoceniis  ,  &  de  statu  naturi»  lapsoe  aliquanto- 
latius  disseraimn  ,  prascipue  autem  de  secundo  ,  in 
quo  omues  nascimur  ,  &vivimus,  donec  per  gra- 
tiam  baptismi  ad  statum  naturae  reparatae  in  Ohri^ 
sto  Jesu  Servatore  nostro  feliciter  reuascamur  .  A- 
liqua  demum  in  fine  addenda  erunt  de  celebri  his 
temporibus  controversia  ,  an  possibilis  fuerit  statui 
qnidam  naturce  purce  ,  a  duobus  meuioratis  stati- 
bus  naturac  innocentis,  &  lap^ae  omuino  diversus. 
Prius  tamen  opportunuin  ducimus ,  commentitium 
Isnaci  Pbyrerii  De  Prceadamitis  systema  expone- 
re  ,  &  relellere  ;  tum  quod  rerum  dicendarum  or- 
do  id  postulare  videtur ;  tum  etiam  quia  impii  no- 
strorum  temporum  Philosophi  aliquod  contra  san- 
ctam  ,  atque  a  Deo  revelatam  nostram  Religionem 
arguu\cntum  ex  fabuloso  eodera  systemate  trahere 
se  posse  putarunt .  Sit  itaque 

S  E  G  T  I  O      I. 

De   slatu  naturce   innocentis »- 

G  A  P  U  T    I. 

Exponitur,  &  rejellitur  systema  Prceada- 
mitarum , 

1 .  JLsaac  la  Peyrere  patria  Burdigalensis  ex  Ca!- 
viuistarum  secta  ,  professione  Medicus  ,  anno  i655.. 
librum  edidit  inscriptum  Prceadamitoe ,  ^ii^e  £"- 
xercitatio  super  versihus  12.  i5.  &  i4'  cap,  V,. 
Epistolce  D.  Pduli  ad  Romanos  ,  quibus  indu^ 
cuntur  primi  liomines  ante  Adamuni  conditi ;  iu 
quo  duplex  distingui  homiuum  genus  volebat ,  quo- 
r.im  primum  indicatum  esset  Geneseos  I. ,  ubi 
vers.  27.  paucis  verbis  Moyses  dicit :  Creavit  Deu% 
homiiiem  ad  imaginem  suam  ....  masculum  ,  C^ 
fceminam  creaiit  eos:  alterum  vero  cap.  II.  ,  u- 
bi  Moyses  accurate  describit  formationem  viri  ex 
Iiino  terrae  ,  foeminae  autem  ex  una  viri  costa ,  u- 
triusque  nomen  &Ci  Primac  hominis  formationi  se- 
cundam  lOngo  annorum  ,  imo  &  s«culorum  in- 
tervallo  posteriorem  ponebat.  Ex  prima  autem  ho- 
j«ii}  im  ante  Adamum  creatione  dicebat  fuisse  pror 
pagatiun  Ethnicorum  genus ;  ac  propterea  eam  a 
Moyse  vix  indicatam  ,  deque  illius  primi  homiuis 
fiiiis  ,  ac  nepotibus  siluisse ;  coutra  vero  iu  de- 
scribenda  alterius  hominis  formatione  ,  &  proge- 
nie  oinnem  diligentiam  adhibuisse ,  cum  ex  ea 
fuerit  gens  Judaica  prognata .  Si  itaque  hunc  au- 
otorem  audiamus ,  Judaei  appellari  debebunt  Jda- 
mitce  ,  Gentiles  autem  Prceadamitce  ..  Peyrerius  ta- 
nien  hanc  falsam  suam  opinionein  una  cum  Cal- 
vinismo  Romafr  coram  summo  Pontifice  AlexandrO' 
VII.  ejuravit  (a)  , 


(a)  Qiian<jnam  Peyrerliis  hoc  Prfleadasnltanun  systc-  1111  si(|»i.Jem  facein  pr^tulere  Zaljsi  quiJam  memo- 
ma  liliistravejit,  «f  non  conternnendis  rnomemis  fir-  rati  a  R.  Maimorvide  m  Morc  Newchim  ,  qui  Ada- 
Enavent  ,  pnmus  tamtn  illins  inventor  dici  non  potest .      mum  noii  a  Deo  ex  liino  teirae  fornutumj    sed  ab  a- 


a.  Sed  facile  noMs  erlt  hanc  romincntitiain  fa- 
liilam  explodere  .  Prinio  eiiini  Moyses  satis  apfr- 
te  innnit ,  lioniiiiein ,  qnein  a  Deo  rreatnin  dicit 
cap.  I.,  euindem  ipstun  esse  ,  cnjus  postea  for- 
Biationein  desrribit  in  cap.  seq.  Nain  iii  cap.  I. 
97.  dicit  :  „  Creavit  Deus  hominem  ad  imaginem 
„  suam  ;  ad  imagineni  Dei  creavit  illum  ,  mascii- 
^,  Imn  ,  &  fusniiMain  creavit  eos;  beiiedixitque  il- 
5,  lis  Deus  &  ait :  crescite  ,  &  mulliplicainini  ,  & 
„  rcplete  terrain  ,  &  subjicite  eain  ,  &  doiniiianii- 
j,  ni  piscibus  maris  ,  &  volatilibus  coBli,  &  uni- 
„  versis  animanlibus  quae  moventur  super  terrarn 
„  &c.  "'.  Porro  hunc  lioininem  sic  creatum  con- 
sfat  non  aliuin  fuisse  ,  quain  Adam  ,  de  quo  di- 
cilur  cap.  H.  19.  ,,  Formatis  igitur  Doininu»  Deus 
„  de  luiino  cunctis  aniinantibus  terrae  ,  &  uiii- 
„  versis  volatilibus  coeli  ,  adduxit  ea  ad  Adam  , 
„  ut  videret  ,  quid  vocaret  ea  "  .  In  cap.  autein 
V,  Moyses  breviter  recolens  ,  qnae  dixerat  cap.  I. 
„  Hic  est ,  mguU  ,  liber  generalionis  Adam  .  In 
„  die  ,  qua  creavit  Deus  hoininem  ,  ud  siinililu- 
„  dinem  Dti  fecit  illum :  masculum  ,  &  fGemi- 
„  iiain  fecit  eos  ;  &  benedixit  illis  "  . 

3»  Accedit ,  quod  in  cap.  II. ,  ubi  Peyrerius  fa- 
t«9tur  serinonem  esse  de  creatione  Adam,  vers.  5. 
dicitur:  Cb*  homo  non  erat\,  qui  operaretur  ter- 
ram  i  quod  falsuin  omnino  essef,  si  ante  Ada- 
inuin  eranl  alii  homines  a  Deo  creati  .  Fuirsus 
vers.  19.  ,  &  sequ.  dicitur  ftiisse  ab  Adam  cun- 
ctis  aniinantibus  terrae  ,  &  volatilibus  cceli  propria 
iioinina  imposila ;  &  omne  quod  vocavit  Adam 
cnimoe  viventis ,  ipsum  esse  nomen  enis  .  Si  au- 
tein  alii  homines  ante  Adain  fuissent  ,  utiquejam 
illi  rchiis  omnibus  nomina  ijuposuisseut .  Demum 
Gen.  i^I,  20.  Eva  dicitur  mat^r  cunctorum  yiyen-' 


liis  ppivexistentlbiis  hoininibas  n.itnni  commenti  siint  j 
irno  A-  noinina])ant  <|iieni(]ain  hoininem  Tambuscam  A- 
«lami  prsceptorem  .  Deinde  Julianiis  ;ipostata  omnis 
Jloinines  ah  eodein  stlpite  orios  esse ,  neg.diat ,  qiiia 
necjne  leges  tain  varifle  8c  «liscrepantes  essent  ,  neqiie 
totns  terranim  orbis  i^otiiisset  iinpleri  ,  etiarn.u  pltires 
iina  f.ntura  muUeres  ipns  parerent  ,  ut  in  suillo  gene- 
re  cprnimus  pag,  181.  Operiim  ipsins  Jiiliani  a  Span- 
hem  o  editornm  .  Etiain  Jord.inns  Brnnns  Feyrerio  in 
5nis  somniis  pra»ivif,  contendens  ,  solos  Heijrjros  ab 
A<lam  ,  &  Eva  orij^intm  tr,iliere  ,  reliijnos  aJ)  aliis  lio» 
jniniJ)iis  ,  qnos  Dens  ante  condnlerat  .  IIiijns  erroris 
reiis  Iiabitiis  est  in  senteniiu  contra  ipsnm  lata,  c(iiam 
refert  Gaspar  Scioppins  ociilatiis  testis  in  Epist.  ad  Kit- 
lersliiisliiin  .  Videri  potest  Jac.  Brnclcerns  in  Hist.  cri~ 
tic.  Philosophica  Toino  IV.  pag.  55.  Sc  se<f.  Ccteriim 
Veyreno  assecli«  non  defnernnt  ,  nt  (jnldam  Dyrenis  , 
&  iinpitis  Card.  Bloiinluis  in  siio  infami  liJ)ro  ,  cni  ti- 
tiiliis  :  Oracles  da  lu  roijon  .  Utrnmqne  memorat  Sta- 
ckoiisins  Angliis  in  allero  Tomo  sni  Tractatus  comple- 
ti  1  he>ologia  .  Incrednli  moderni  facile  lianc  tal)iildm 
a<Ioptant,  licet  paradoxnm  ,  tantiitninodo  iit  Moysis 
n.irrationem  de  ortu  Miindi ,  <jiiaciim<|ue  demnm  via 
lauelactare  possint . 

(fl)  Vid.    <ju«    in  superiore  Di^sertat.    cap.  VII.    de 


DE  PRAEADAMmS  .  209 

tium  ;    qun  significatnr  ,  nullos  esse  homines ,  E- 


vae  rpit  lihi  non  sint  . 

4.  Conieiidit  tanien  Peyrerius  ,  diversam  omni- 
no  esse  creationem  homiiiis  in  primo  ,  ac  secuiido 
Geneseos  capite  exposilain  :  priino  quia  in  priiiio 
capile  dicuiitiir  simul  creati  masculus,  &  fiemi- 
na  ;  at  vero  Eva  fnit  post  aliquod  teinpus,  imo 
fortasse  po^t  aliquot  Scecida  foriiial.a  ex  nna  costa 
alterius  lioininis  ,  scilicet  Adam  ,  quein  Dtin  lor- 
maverat  ex  liino  terrae  ,  atque  in  Paradiso  collo- 
caverat,  ubi  eliain  nomina  besiiis  terrae,  Si  vola- 
tilibus  cceli  imposuit .  Ulterius  iii  primo  cap.  Ge- 
neseos  noii  uuus  hoino  ,  sed  plures  creati  viden- 
tiir ;  dicitur  eiiiin  vers.  26.  ut  pnxsint  piscibur 
maris  &c.  non  ut  habet  vul?atus  iioster  interpres 
in  numero  singulari  ul  prce<it  :  hebraice  eniin  ex- 
primitur  nuinerus  pluralis  nnriT  vcjirdu  ,  Ci)* 
prcesint  . 

5.  Vernntaineri  non  admodum  gravcs  »unt  istiuji 
niodi  diflirultates  .  Priina  solvitur  ex  cominuni  in- 
terpretuiii  sententia  ,  quas  vult ,  eadein  plane  die, 
qua  creatus  fuerat  Adain  ,  fuisse  etiam  Evam  for- 
niatam  ,  quanquam  illie  prius ,  haec  autein  poste- 
riu»,  dicente  Apostolo  r.  ad  Tiinoth.  II.  i5.  /4- 
dtim  primus  Jormalus  est  ,  deinde  Esa  {a) ,  FJt 
tempus  unins  diei  uti<|ue  sutficiebat  ,  ut  Adain 
transferretur  in  Paradisum  ,  noinina  animantibus 
impooeret,  sopore  corriperettir  &c.  Quaiiquam  nec 
dcsunt,  qui  putent ,  Evain  fuisse  post  sepiimam 
diein  ex  Adaini  costa  ef!brinatain;  quod  etiam  iu- 
sinuat  S.  Thoinas  I.  P.  q.  yS»  art.  i.  ad  5.;  in 
qua  seiiteiitia  dici  potest  Eva  fbrmata  die  sexto , 
qnia  inaterialiter  praeextitit  in  Adain ,  de  quo  for- 
mata  iuit:  unde  hoc  etiaiii  sensu  veriim  est ,  quod' 
dicitur  cap.  I.    creatum  fuisse  die  sexto  hominein 

nia- 

EviF  formatlone  dicta  sunt  n;  232.  &  seq.  Nc<pie  in' 
Iiac  re  prol)ari  merentiir  conjectiir;^  auctoris  anonymi 
(  D.  Abtnick  )  qiii  In  opere ,  cui  tituliis  :  Conjectures 
sur  /es  memoires  origtnaux  ,  dont  il  paroit ,  </ue  Moy- 
se  ,?'  cst  ser\  iy  pour  composer  le  li^<re  de  la  Genese  a  Brti- 
xelles  1753.  in  8.  piitans  ,  Lilirtim  Geneseos  non  esse  , 
nisi  collectloDem  aii((iiorum  commentarionim ,  q:ios 
Moyses  iam  exaratos  invenit  ,  simtilqiie  conjtinxit ,  et- 
iam  crctlit  ea  ,  t^ii.T?  tle  creatlone  lioinlnis  in  cap.  Ili 
Gencs.  continentiir  ,  fnisse  script.T  in  alio  commentjrio 
diverso  aJ)  eo  ,  in  <|uo  creatio  Ailami  in  |)rimo  caiiite 
dcscripta  rcperl<;J)atiir.  Contra  Ininc  JiJ^nim  D.  Astruck 
scripsit  Bioiistlialiiis  siias  animad\'ersiones  in  conjectti- 
rns  anonymi  8ic.  Upsalis  i^*)!.  In  3.  Inserta  est  eliam 
primo  Tomo  de  la  Sainte  liille  Scc.  edition  2.  a  Avi- 
gnon  17^7.  erudita  tHssertatio  sur  la  Genese  y  011  l' on 
txamine  ,  f '  il  est  \>rai  »  qu'  elle  ne  soit  ,  </u'  itne  com- 
pilation  &0.  pag.  286.  N<que  vero  conjectiirflp  Astru- 
clcian;*?  nova?  erant ;  pra*Iverat  enim  Carolus  La  Gene 
Ministcr  Jieterodoxus  ,  &  apertiis  Socinianortim  patrc- 
niis  ,  <(iil  in  pr^^-fat.  nov«  versionis  EiI)Iiorum  Amste- 
Jotlami  Inijiressa*  anno  i"^!'  ^ol.  2.  in  fol.  (  ((ii.t^  an- 
no  seq.  a  Synodo  Frotestantiiim  damnata  fuit  )  Jianc 
ipsjin  haereticam  opinionem  pr.Tf')rmaverat . 


I  10 


DKSERTATIO  IIL  SECT.  I.CAP.  T, 


roascuhim,  &.  feminam,  scilicet.  Adain  &  Evain . 

6.  Altera  dilficultas  eliam.  levior  est ;  quod  e- 
jiiiii  dicitnr  V.  26,  Jaciarmis  hominein..,.  ^  prce- 
sii  &c.  ,  nt  vertit  noster  Interpres  ,  polest.  etiam 
dici:  ut  prcesint  &c.  juxta  textam.  Hebraicum  , 
quia  nomine  homiuis  veniunt  simul  Adam  &  E- 
va ;  quemadmodum  vers.  scqu.  dicitur:  creavit 
Deus  hominem  ...  masculum  ,  O'  fominam  crea- 
yiL  eos . . 

7.  Dices,.  Origeues  Tomo  XIV.  irs.  Matth..  n». 
j6.  distinguit  eos  homineSj.  qui  ad  imaginem  Dei 
ab  illiSj  qui  de  liinn  terras  ,  &  de  una  e  costis 
Adam  facti  suut:  non  ergo  omnes  homiues..  eam- 
dem   habent  origiuem  ;  adepque  &c.. 

S.  Resp,  satis  esse  legere  IVlosaicam  historiam, 
Ut  illico  appareat ,  eos  homines ,  qui  ad  imagi- 
oem  Dei  facti  sunt,  nou  alios  esse,  quamAdam, 
&  Evam  ,  quorum  prior  e  limo  terras  plasmatus. 
est,  altera  autem  e  costa  Adas  fabricata .  Et  si 
Origenes  aliter  docuisset,  esset  hic  unus  ex  aliis 
jnnltis  insius  erroribus,  Veruntamen.  uon  adeo  de- 
sipuit  Origenes,  sed  suo  more  allegorico  sensu  lo- 
cutus  est  ,.  ac  per  homines  factos  ad  imaginem 
Dei,  eos  intellexit ,  qui  spiritualibus.  rebus.  inten- 
dunt;  per  eos  vero  ,  qui  ex  liiuo  terra;  formati 
dicuntur,  illos.  vult  significari  ,  qui  terrenis  rebus 
iudulgent  ..  Vid.  Huetius  tum  iii  uota  ad  lumc  lo- 
cum  ,  tum  etiam  in  Origenianis  Lib.  II.  qu.  12, 
§.    ID.. 

9.  Alterum.  argumentum  contra  Pr^eadamitas 
snppeditant  Sacras  Litterae  iis  Sapientiae  verbis  cap. 
5C.  I.  iibi.de  Adamo.dicitur:  //oec  (  Sapientia  ) 
illum^  qui  primusjormatus  est  a  JJeo ,  pater 
Qrbis  terrarum  ,  cum  solus  esset  creatus,  custo- 
diyit  s_  tum  illis  aliis:  Aefor.  XVIL  26.  ubi  S.  Pau- 
lus  de  Deo  dicebat :  focitque  ex  uno  omne  ge- 
nus  hominum  inhahitare  super  universam  fociem 
terroe  .  Quae  duo  testimouia  adeo  perspicua  suut 
lU  nostro  uon  indigeant  giossemate.. 

10.  Tautummodo  breviter  refellenda  est  cavil- 
latio  Peyrerii  contra  secundum  testiinonium  ,  qui 
oljservans  in  Graeco  textn.  haberi  f'^  ia  aifjtc^TOi 
ex.  uno  sanguine,  coliigit,  iis  vcrbis  non  desi-na- 
ri  ,  hominum  genus  ab  uno.stipite  propagatum  , 
sed  potius  ex.  uno  sanguine  ,  sen  ex,  eadem  ma- 
^ria  ,  ex  eadem  terra  ,  eademque  natura  . 

11.  Puerilis- est  haec  cavillafio  ;  nunquam  enim 
probare  poterit  Peyrerius,  nomine  san guinis  ihi 
Hitellfgi  naturam. ,  materiam  ,  aut  terram  ,  &  non 
potius.genus,.,  vel  progeniem  ,  Sic,  commuui  lo- 
quendi  usu  dicimus.,  homines  uno  progaatos  esse 
saiiguiue  ,  qui  ex  eodem  stipite-,  vel  parente  ori- 
ginem  trahunt  ,  P.  Harduinus  etiam  innotis  ad 
emn  locuin  memorat  anliquissimum  codicem  Ale- 
xandrinum,  iu  quo  illa  vcx  aluetrog  deest ,  ut  de- 
est  in  iiostro  textii  vulg.sio  . 

12.  Tertium  argumentuiu  ,  illudque  forlissimum 
petitur  ex  peccato  origiuali  ab  uno  homine  ,  id- 
est  AdauiO  ,.  ,n  omues  derivato ,  quemadmodum 
Kides,  Gatbolica.  U09.  docet  .,  Hoc  autem  fundameu. 


tale  Religionis  nosirie  dogma  vcrum  non  esset ,  sl 
aiiqui  in  hoc  mundo  vivereut  homiues  ab  AdamOi 
originem  uon  traheutes  . 

1  5,.  Pey.rerius,  ut  hnc-  gravissimum;  'incoinmo- 
duin  declinaret,  couteodebat,  oiniies  homines  esse 
Adamilic;e  culpae  reos,  etiamsi  onmes  ab  Adano 
non  descendant;  quia  non  aliter  iljns  rens  e-se  vuit, 
nisi  per  imputatioueu)  ,  quam  triplicem  distingnit, 
scijicei;  phvsicam  ,  politicam,  &  mysticam  .  Im- 
putatione  phjsica  nonuumquam  filii  puuiuntuc 
propier  peccata  patrum  :  &  sic  Deus  dicitur  visi- 
tare  peccata  Patrum  in  Jiliis  usque-  ad  tertiam, 
&  quartam  generationem  ,.  Sic  David  ,  jubente 
Deo ,  septem  filios  Saiil  tradidit  Gabaonitis  pu- 
nieudos  ,  quia  eorum  paler  .Saul  fidem  eisdem  Ga- 
bdonitis.  fregerat  2,.  Reg,  XXL.  Imputalionis  poli- 
ticce  exe-mplum  eadem  Scriptura.  sacra  uobis  sup- 
peditat,  quando  Deus  peccatum  a  David  patratuni 
in  enumeratione  populorum  ,  iisdem  pnpulis  poli- 
tice  imputavit  ,  ejusdeinque  ab  iis  pognam  exegit 
70.  eorum  millibus  peste  consunjtis ;  &  saspius- 
punirl  populos  propter  Regiim  peccata  ,  nofa- 
runt  etiain  Gentiles;  unde  iliud  Horatii  Lib.  L, 
Episto.  2», 

Quidquid  delirant.  Reges ,  plectuntur 

Jchivi .. 

Alia  quoque  addit  Peyrerius  exempla  imputationis. 
politicce  integro  populo  ,  peceati  ab  uno  tantuia 
ejusdem  populi  honiine  commissi  .  Tale  fuit  cri- 
inen  Achan  Josue  VII.,  &  tale  peccatum  aliquo- 
rum  paucorum.  de  tribu  Beujamiu  cuin  Levitae- 
coucujjiua  Judicum  XJX.  Denique  mjstice  impu- 
tari  posse  peceata  alieua  ,  conatur  ostendere  Pey« 
rerius.  coutrario  exemplo  fidei  Abrahain  ,  qus  im- 
putatur  omnihiis  fidelibus  ,  quamvis  ab  ipso  ori- 
ginem  non  trahant  ,  &  exemplo  mortis  Christi ,  c- 
jusque  justiliae  ^.  quae  omnibus  omniuo  homiuibus 
iliiput,atut  .. 

li.  Sed  quidqnirt-sit  de  variis  illis-  imputatio*' 
num  speciebus  ,  quas.  Ptyrerius  ingeniose  magis  , 
ac  subtiliter,  quam  solide  ,  ac  vere  distinxit,  cer- 
tumifide  est ,  peccaium.Adami  homiuibus  uon  im- 
putari  solum,  sed  ab  iisreipsa  contrahi ,.  ae  na- 
sci  omnes  natura  peccatum  Adae  sit  u^i/cui^aepro-- 
prium,.  ut  loquitur.  Svnodus.  Trident.  Sess.  V., 
ex  quo  apparet  exempla  a  Pej^rerio  adducta  mi- 
iiime  ad  lein  esse  .  .Et  de  hac  imputatione  fusius 
agelur,.iibi  de  peccati  originalis  propagatione  . 

ifio.Et  quoniain  ille  potissimum  insistit  in  wj'- 
stica  impuiatione  ,  quain  explicat  exemplis  fidei, 
Abraliani,  &:  justitia:^  Christi,.  observaudum  est  , 
fideles  nnn  vocari  filios  Abrahae  ,  nisi  prnpter  i- 
UHtatiouem  e)us  fidei  ,  ratione  cu]u«.ille  vocatus 
fuit  pater  omniuni  credentium  .  At  vero  dicere  , 
peccatum  criginale  a  nobis  contrahi  tautum  per  i- 
mitationem  inobetlientias  Adaini  ,  error  est  iu  Pe- 
lagianis  ]arv>diu  ab  Ecclesia  proscriptus . 

16,  Error    pariler.   est  JSovatoruin.  iu.  Conrilio. 

Tri- 


DE  PRAEADAMITIS. 


II  r 


Tritlcntino  Sess.  VT.  cap.  7.,  &  Cai).  11.  damua- 
tiis,  qiiod  sola  imputatione  justitiue  Ciristi  jiisti- 
ficeiniir  ,  iioii  vero  iiitrii)scca  jiistitia,  it)  iiobfs  Te- 
cepta  ,  qiia  vere  jiisti  sumiis  per  grariam,  &  ca- 
ritalein ,  qtiae  ii»  cordibns  nostrn  per  Sprritiiin 
•saiictiim  ditliinditiir ,  iinbfsqiie  iuliaeret.  Kt  qiian- 
qiiam  a  'Domiiio  ,  &  Servatore  uostro  Jesii  (lliri- 
sto  originem  non  traliimiis  ,  siciit  ab  Adain  nosrro 
Protopareute  ,  illi  taineii  conjiingiiiuir  ,  nt  mernbra 
capiti  ;  qnomodo  certe  liomiiies  l^ra^adainitici  iion 
potuisseut  conjnngi  Adaino .  l^ide  p;itet ,  qnam 
inepta  sit  illa  mjstioa  imputalio  ad  salvandiim 
dogma  ortliodoxiiin  traiisfusionis  peccati  originalis. 

17.  Q(io  loco  alter  etiain  Peyrerii  error  convel- 
lendus  est ,  dnm  pntavit,  mortem  ,  ciii  oinueg  ho- 
iniues  obuoxii  sunt  ,  iion  esse  peccaii  origiiialis 
poBnam ,  sed  natnralem  corrnptibilis  materia;  , 
iinde  compacti  sumus  ,  cousecntionem  .  Mirnm  fcst , 
Peyrerinm  latnisse,  jam  oliin  Ecciesiam  liac  et- 
iain  de  causa  Pelaginm  in  pluribnsConciliis,  ac 
taudein  iu  oBcnmeuico  Tridtutiuo  damuasse ,  ut 
videbimns  iufra . 

18.  Aliqui  ad  vetnndendnm  lioc  iuvictnm  argn- 
mentnm  ex  dogmate  peccati  origiiialis  ,  finxernut  , 
Ecclesiai  doctrinam  esse  intelligendain  de  hoinini- 
bus,  qui  modo  nascnutur  ,  &  vivuiit ,  ntpote  qui 
ex  Adamo  descendunt ;  nou  antem  de  Praeadami- 
tis ,  qnorum  progenies  diliivio  universali  extin- 
cta  est  . 

19.  Verum  isti  priino  uon  adverternnt ,  dogina 
transfusiouis  peccati  originalis  omues  omnino  ho- 
inines  coinpreheudere  ,  eosque  eliam  ,  qiii  aute  di- 
Invinin  vixeruut .  Quod  praiter  alia  argumenta 
probatnr  ex  iuorte ,  cni  oinnes  oinnino  homines 
obnoxii  fnernut ,  qna?que  per  peccatnm  Adanu  in 
innudum  intravit ,  estque  iliins  pceua  .  Non  ani- 
madvertiint  prasterea  ,  id  cum  pr^cipuo  Peyrerii 
scopo  iion  cohaerere ,  qni  Praeadamilis  prjccipne 
nlebatur  ,  ad  explicandnin  ,  quomodo  Antipodes 
existaut ,  &  nndenam  oriatur  tanta  hominum  di- 
versitas  ,  praecipne  in  coiore  ;  ad  qiiae  explicanda 
tiecesse  illi  erat  ,  Praiadamiticam  prosapiam  usque 
ad   nostra  tempora  perducere  . 

20.  Hisce  gravissimis  argumentis  ex  Scriptnra 
sicra  ,  atqne  incoucussa  Ecclesia;  doctriua  petitis 
alitid  accedit  ex  traditi'iiie  ,  quae  apiid  oinnes  na- 

tiones  seinper  viguit  ,  &  adhtic  viget  de  uuica  o- 
Tnniuin  homijniin  origine,  de  qua  traditioiie  non- 
niilla  atlingit  Petrns  Dau.  Huetius  in  Demonstr, 
Evanoi4.  Prop.  IV.  cap.  5.  ,  &  sequent.  (a)  . 

21.  Ob.  primo  Peyrerius .  Ex  Historia  Mosaica 
constat  3  herbas  j  arbores ,  &  cujusvis  ^eueris  aiii- 


(a)  Lon^nin  nrmis  esspt  per  oinnes  nationes  flisciir- 
rere  ,  ad  invpstigand.itn  nniversalein  traditionem  origi- 
»is  omniiim  licminiim  ah  Addm  .  Ip.-o  lesle  \'oltnirio 
(  teste  non  certe  siispecto  ,  t/iiando  ali(jiiid  refert  Ke- 
ligioni  IViven^  (  in  Phtl.  JlistorU  cap.  17.  in  T'p(Lim  , 
sea  -Rifivti/i  vpternm  Br.irlimnnortun  ,  docettir  ,  pritiitiin 
ikooiineai  fuisse  -^ciimum  ,  ^rimamyne  ieininam  Procri' 


maniia  fui<»se  toto  orbf»  fprranm  aDeo,  antcijuam 
crearetnr  Adani,  coiKiita  ;  atqiii  id  prorsuj  inutile 
fuisset  ,  si  nnns  eraf  Adam  nim  uxore  sua  proxi- 
lue  creaudus  ;  crertibiie  est  igitiir ,  fuisse  aiite  A- 
dain  alios  liomiiies  ,  qui   his  rebns  iitereutnr  . 

22.  Resp.  Si  hoc  argiimei)tum  valeret ,  debuij. 
seut  illi  Prapadainitar!  totum  ferr.irnm  spatitun  re- 
plere,  ne  scilicet  d^icatnr  ,  frustra  a  IVn  fuisse  ar- 
bores,  nnimalia  ,  &  cetera  creata  .  Imo  &  rnodo 
ruilla  esseut  ioca  inaccjs^a ,  ik  ab  hominibus  in- 
liabitata  ,  in  qnibtTi  tamen  sint  vegetabilia  ,  &  a- 
iiiinalia  ,  qua:  certe  propt<.'r  hoiBiues  creata  snnt ; 
quodexpericnli^  rcpngiiat.  Niliil  crgo  impedit  , 
qiiin  Deiis  ab  initio  plura  creaverit ,  qnorum  tunc 
luillu.s  esse  poterat  nsus,  sed  futurus  erat  sequeu- 
tibus  teinporibns . 

20.  ()b.  secuiido.  Geues.  IV.  la.  dicitur:  Fuit 
autem  Jbel  pastor  oi-ium  ,  &  Cain  agricola.  At 
vero  cnr  Abel  custodiebst  grege/ ,  si  nulli  erant 
homiues,  qui  oves  rapere  posseiif  ?  Fortasse  a  lu- 
pis  ,  aliisqne  rapacibns  belluis?  Sed  ab  iis  plus 
sibi  ,  qnain  ovibus ,  Abel  timere  debebat.  Cairt 
autem  agros  coiere  non  polerat  ,  quin  aratra  ,  li- 
gones,  vomeres,  aliaque  instrumeuta  haberet,  quas 
imiltos  poscebaiit  artiiices . 

24.  Hesp.,  leves  iias  esse  objertiones  ,  qu«  fa- 
cile  dilnnutur.  Gregibu?  necessarii  sunt  Pastores , 
non  solum  nt  a  furjbns,  &  voracibiis  feris  custo- 
diantur  ,  sed  etiam  ut  ad  salubrla  pasci.a  ducan- 
tur ,  ut  dacanttir  ad  aipias  ,  nt  lac  emungatur , 
ut  suis  teinporibus  tondeautur.  (Sc  plura  alia  ipsis 
prassteutur ,  quc-c  artis  pastoritia;  periti  uoruut . 
Caiuus  vero  siue  dnbio  a  Patre  didicerat  sibi  ne- 
cessaria  iustrumeuta  parare  ad  terram  coleudam; 
qua;  iMstrumenta  non  multa  eo  tempore  require- 
banttir ;  cum  uon  magna  terras  portio  excoienda 
esset  ,  sed  quanta  paucis  fllis  liabitatoribus  aieudis 
iiecessaria  erat  ,  &  fortasse  etiain  tunc  terra  e- 
rat  fertiiior  ,  antequam  diluvii  aquis  coutamina- 
retur . 

2  5.  Ob.  3.  Peyrerins  verba  Dei  ad  Cain  Ge- 
ncs.  IV.  6.,  &  seq. :  Cur  concidit  facies  tua  ? 
Nonne  si  hene  egerls  ,  recipies :  sin  autem  ma- 
le  ,  statim  in  foribus  peccatum  alerit  ?  Per  fo- 
res  hic  indigitari  videntur  tribunalia,  qna;  apnd 
Orientales  erigi  consne^erunt  in  foribiis  civitatfj, 
Stipponittir  ergo  ,  jam  tum  lantnm  fnisse  hoini- 
iium  numernm  ,  ut  judices  conslituli  essent  ad  di- 
rimendas  liles :  qtiam  hominum  multitudinem  nod 
possumus  intellfgere  ,  si  oinnes  ab  Adara  descen- 
debant. 

26.  Hoc  ipsuin  apparet  ex  verbis  Cain  ad  Denm 

vers. 

rem,  qii,T  vo.k  eoriim  lingiia  significat  ^ntam  ^  siciiti  E- 
va  idiomate  hebr.TO  id  son.it,  ^c  cUa  .  Jn  liistori.i  et- 
i.yn  Insiile  Cevl.in,  ({ti.^«  est  in  Ihdi.i  Orient.ili  ,  men- 
tio  Iiabetiir  Ad.iin  ,  t.Tniptain  primi  Jiominis  a  Dio  rre.T 
ti  ,  &  qiiidfm  iit  Ceyl.initap  piil.int ,  in  cjuodata  illins 
insulae  inonte  j  'jiii  xlicittir  yimuttc  . 


:r,t  "DTSSEIITATIO  III. 

vers.  1 4'  ^''^  Cilgus ,  c!>'  profugus  in  terra :  o- 
mnis  i^itur ,  qui  invenerit  me^  occidet  me .  IKX. 
vero  qnem  debebat  tiuiere  Cain,  si  liomines  ah 
Adiim  desceiidentes  nondum  poterant  in  terra  esse 
inultiplicati?  Ulterius  Deus  respondcns  Caiuo  di- 
xit :  Nequaquam  ita  Jiet ;  sed.  omnis  ,  qui  occi- 
derit  Cain  ,  septuplum  punietur .  Posuitque  Do~ 
minus  in  Cain  signwn,  ut  non  interficeret  eum 
omnis ,  qui  ini'enisset  eum  .  QuiTc  omnia  suppo- 
rmut,  Orientalem  plagam,  ad  quam  profugiebat 
Cain  ,  fuisse  jam  tum  hominibus  repletam  ,  qiii 
certe  iion  erant  ab  Adam  procreati  . 

27.  ]d  postremo  confirmatur  etiam  ex  Josepho 
Flavio  ,  viro  rerum  Judaicarum  peritissimo  ,  qui 
JLib.  I.  Antiquit.  Judaic.  cap.  5.  refert^  Cainum 
oiultum  terr«  una  cum  uxore  emensum ,  omni 
vitiorum  generi  indtilsisse,  facultates  autem  do- 
mesticas  ma^na  pecuniarum  vi  ex  rapinis  ,  & 
(fiolentia  amplifcasse ,  atque  ad  luxuriam  ,  ac 
tcitrocinia  familiares  suos  invitasse  &c.  Haec  au- 
tem  Josephi  narratio  plures  jam  tunc  extitisse  ho- 
mines  indicat;  quod  vix  ,  ac  ne  vix  quidem  io- 
telligi  posset ,  si  Adam  fuisset  uuicus  ojiuiiurn 
parens .. 

28.  Resp.  primas  ditficultati ,  sine  fundamento 
iis  vcrbis:  In  foribus  aderit  peccalum  ,  inteUigi 
judicia,  quae  consecutis  postea  temporibus  in  fo- 
ribus  civitatum  exercebantur;  cum  potius  Deus  ea 
phrasi  voluerit  indicare  internum  animi  reHior- 
«um  ,  quo  Cain  post  fratricidium  agitabatur  ,  & 
guo  omnes  peccatores  post  crimiiia  commissa  agi- 
lari  solent ,  unde  etiam  Etluiicus  Poeta  maximam 
impiorum  esse  pcenam  dicebat : 

Nocte ,    dieque  suum  gestare  in  pectore 
tesiem  * 

Juveo.  Sat.  i3« 

29.  Secundae  ,  &  tertffe  objectlonis  parti  re»p< 
Cainum  potuisse  timere  fratres ,  filios  ,  ac  nepotea 
6UOS,  qui  tunc  coeperant  multiplicari  in  terra.  Oc- 
cisio  enirn  Abelis  comigisse  creditur  anno  mundi 
l3o. ,  quod  non  obscure  indicat  Scriptura  sacra 
dicens ,  Abele  occiso  Adam  cognovisse  uxorera 
6uam,  qu«  j^eperit  ei  Seth  loco  Abel  a  Cain  oc- 
cisi  Genes.  IV.;  at  vero  ex  cap.  V.  constat,  Seth 
fuisse  genitum  anno  mundi  1 5o. ;  dicitur  quippe 
ver».  5.  vixit  autem  Adam  i3o.  annis ,  <^  ge- 
r\uit  filium  ...  vocavitque  nomen  ejus  Seth^  Pro- 
fecto  hoc  i5o.  annorum  spatio  potuerunt ,  ac  de- 
buerunt  homines  ad  multa  millia  multiplicari ; 
nam  spatio  annorum  7i5.  ,  quo  iilii  Israel  man- 
serunt  in  iEgypto,  scimus  illos  ad  sexcenta,  & 
amplius  animarum  millia  excrevisse  Exodi  XII. 
67.  5  cum  ■nonnisi  "70.  animee  essent ,  quando  Ja- 
cob  cum  tota  domo  jsua  iliuc  iHgressus  est  ■Gen. 
XLVI.  27. 

5o.  Eadem  responsione  solvitnr ,  qnod  postre- 
mo  loco  ex  Josepho  ob.jectum  fuit ,  si  tamen  vera 
suut ,  qnds  auctor  isle  refert ;  uam  Scriptura  san- 


SECT.  I.  CAP.  I. 

cta  niliil  tale  habet .  Videlicel  aucta  famiHa  sna 
potuit  Cain  post  aliquod  longius  tempus  cum  suis 
lalrocinia  exercere  contra  filios  fratris  sui  Seth  , 
aliosque  ,  qui  pie,  justeque  vivebant .  Ceterum  si 
Peyrerius  tidem  Josepho  habere  velit ,  certe  cre- 
det ,  Adamum  primwn  e  terra  factum  ,  quod  eo- 
dem  loco  Josepluis  scribit,  nullam  vel  levissimain 
Praeadamitici  generis  menlionem  .faciens^ 

5i.  Objicit  4«  Peyrerius  haec  Gen.  IV.  17,  ver- 
ba :  Cognovit  autem  Cain  uxorem  suam :  haec 
vero  uxor  r)0n  poterat  esse  ex  stirpe  Adam,  quia 
fuisset  ejus  soror ,  legemque  naturae  Cain  violas- 
set  cognoscendo  sororem .  Praeterea  ibidem  additur 
de  Cain  :  cedificavit  civitatem  ,  vocavitque  nomen 
ejus  ex  nomine  Jilii  sui  Henoch  ,  nou  alia  certe 
de  ckusa  ,  nisi  ut  eam  ab  aliis  plagcB  orientalis 
civitatibus  distingueret ;  multae  autem  esse  civita- 
tes  eo  tempore  non  poterant ,  si  sola  erat  Adami 
progenies  .  Qnasri  etiam  potest,  qui  ipsi  suppedi- 
taverit  instrumenta  ad  aedificandum  ,  cum  Scri-' 
ptura  sacra  Genes.  IV.  22.  inventionem  instrn- 
mentorum  aeris ,  &  ferri  videtur  tribaere  TubaU 
caio  ? 

52.  Eesp.  prima;  oLjectionis  partl ,  sine  dubio 
Cainum  duxisse  sororem  suam  in  uxorem  ,  quod 
eo  tempore  non  solum  licitum  ,  sed  iiecessarium 
erat  ad  generis  humani  propagatior)em .  Vid  Sanct. 
Augustinus  Lib.  XV.  de  Civ.  Dei  cap.  16.  Ne- 
que  obe«t  ,  in  Genesi  nullam  Adami  filiam  com" 
meniorari ,  cum  iion  omnes  Adami  filii  distincte 
recenseantur  ,  quos  certe  plures  fuisse  credendurn 
est  .  Cum  enim  Adam  vixerit  9^0.  annos  ,  &  pro- 
pagationi  geueris  liinnani  ex  Dei  mandato  iricum- 
iere  deberet ,  dubitari  non  potest ,  eum  magnum 
filiorum  ,  atque  filiarum  numerum  liabuis«e,  quod 
-sacra  Scriptura  innuit  dicens  :  genuit  filios  ,  & 
filias  ,  Genes.  V.  4«  Sacer  autein  Scriptor  eos  mi- 
nime  nominavit ,  quia  id  minime  necessarium  e- 
rat ,  &  quia  ,  ut  Sanct.  Augustinus  observat  Lib. 
XV.  de  civitat.  Dei  cap.  8.  propositum  Moysi 
fuit ,  solum  genealogiam  ab  Adarn  ad  Abraham 
perducere  ,  ad  quod  minime  opus  erat  singulos  A- 
dae  filios  ex  nomine  appellare . 

55.  Altera  pars  de  civitate  Henoch  ita  facile 
cxpeditur .  Primo  non  oinnino  constat  ,  quo  anno 
fuerit  civitas  illa  a  Caino  aedificata.  Putant  Chro- 
nologi  aliqui  ,  eam  extructam  non  fuisse  ante  an- 
num  5oo.  ,  quo  tempore  magrja  jarn  esse  debebat 
hominum  multitudo .  Sed  si  etiam  concedamus , 
id  citius  factum  fuisse ,  non  video,  quomodoCaia 
ad  illam  urbem  condendam  Praeadamitarum  auxi- 
lio  indiguisset ;  aut  cur  non  potuerit  eani  nomine 
filii  9ui  appellare  Henoch  ,  ut  eam  distingueret  & 
a  paucis  illis ,  qmv  jam  tunc  erant ,  &  a  multo 
pluribus  aliis,  quae  postea  erant  conderKla;  .  Tu- 
balcain  autem  dicitur  loco  laud.  Genes.  mallea- 
tor ,  Cb'  faber  in  cuncia  opera  ceris  &  Z^''"  * 
quod  non  significat ,  eum  fuisse  horum  instru- 
meutorum  inventorem  ,  sed  artis  ferrariae  culto- 
jeta  ,  &  perfectorem  » 

>3i» 


DE  PR.^ADAMITIS. 


1  ID 


?4.  Qiiinfa  Peyrerii  objpctio  diTCta  e^l  ex  loco 
obscnro ,  &  dithcili  uovi  tesUinoriti  ,  scilict-t  ex 
Kpiit.  ad  RoinaiK  cap.  V.,  ubi  Paolus  vers.  1 5. 
hxc  liabet  :  ,,  usque  ad  legeiii  eiiim  peccainiu  e- 
„  rat  in  inundo  ;  pecc;ituin  aiilein  non  inipuliba- 
„  tur  ,  cuin  lox  non  esset  .  Sed  regnavit  niors  ab 
„  Adain  ujque  ad  Moyjtui  etiain  in  eos,  qui  noii 
,,  peccaverunt  in  siniilitudiiiein  praev.Ticalionis  A- 
„  dae  ,  qui  est  fornna  futuri  ".  Ex  liis  aulein  ver- 
bis  ita  coUigit  Peyrerius  .  Lex,  de  qua  Apostolus 
Inquitrr,  non  alia  est,  quain  lex  data  Adaino  noii 
comedendi  fructuin  ex  arbore  scieiiliae  boui^  & 
inali;  atqui  anle  haiic  legem  Apostolus  dicit  fuis- 
9€  peccatuni  in  nuindo :  erant  ergo  aule  Adainum 
Uomines  peccatores ;  adcoque  &c.  Majorein  autem 
i(a  probare  conatur  .  Coinniunis  iila  nostroruin  in- 
ttrpretum  explicatio  ,  legem  inemoratain  a  S.  Pau- 
lo  esse  legein  Mosaicam  ,  coutextui  repugnat  ,  in 
quo  dicitur  ,  peccaturn  non  Jutsse  irnputiituin  , 
cum  lex  non  esset  :  at  vero  certo  certius  est ,  pec- 
catuin  fuisse  semper  iinputatuin  ,  ac  severissime 
puiwtum  etiam  aute  legein  Mosaicam  ;  quod  plu- 
ribus  sacrac  Historiae  exemplis  conslat :  ergo  lex 
illa,  de  qua  lo»juitur  Apostulus  ,  iion  alia  esse  pol- 
est  ,  quam  lex  Adamitica  ;  adeoque  &c. 

55.  Resp.  Varias  esse  hujus  Paulini  textus  ex- 
plicationes ;  omiies  tamen  iuterpretes  in  eo  couve- 
nire  ,  ut  lex  illa  ab  Apostolo  cominemorata  noij 
sil  lex  Adamilica  ,  sed  lcx  Mosaica  ;  uain  quoties- 
cumque  S.  Paulus  legem  coinmeinorat  ,  semper 
lyiosaicam  intelligit  (tt)  .  Illiiis  autem  texius  iu- 
lerpretatio  ,  quae  magis  Apostoli  menli ,  &  contex- 
tui  videtur  adaptata  ,  illa  est  ,  ut  eaverba:  usque 
ad  legem  peccatum  erat  in  rnundo  siguificeot , 
peccatum  ab  Adam  usque  ad  Moysem  seinper  re- 
gnasse  in  muudo  ,  nou  exclusive  ,  quasi  sub  Moy- 
se  ,  ant  post  Moysem  cessaverit ,  seu  inclusiis  ; 
ideit  peccatum  fuit  tam  aute ,  quam  post  legem 
Moysis  .  Ita  S.  Augustinus  L.  f.  de  peccator,  tne- 
ritis  ,  &  remiss.  cap,  2.  ,  S.  Thoma»  iu  huuc  lo- 
cum  ,  Estius  &c. 

56.  Sed  majorem  videlur  habere  ditficultatem  , 
quod  sequitur:  peccatum  autem  non  imputaba- 
tur  ,  cum  lex  non  esset .  „  11  yero  ita  com- 
„  mode  explicat  S.  Thomas  ,  ut  dictum  sit , 
„  quantum  ad  aliqua  peccata  actualia  ,  quod  non 
„  imputabautur  aiUe  legem ,  aicut  illa,  quae  spe- 


(a)  Sic  ad  Rom.  X.  5.  Mnyses  eniin  scripsit  ,  qno- 
niain  jiistitiain  ,  i/iit*  ex  lege  est  ,  qai  /ecent  hoino  , 
vix'U  m  ea  .  AJ  Galat.  II].  ig.  Qnid  igitur  Lex  ?  Pro- 
fter  transgressiones  posita  est ,  donec  i>eniret  sevifn  , 
ctii  promiserat  ,  ordinatu  per  Angelos  in  tnitnit  inedia- 
torts  ;  Sc  vers.  24.  Jtat/iie  lex  p^iUigogiis  noster  fmt  in 
Christo,  iii  ex  Jide  justificemur  ,  Sed  8c  alia  loca  siint 
p-irallela  mi  alils  libris  novi  Tesl.iiiienti  ,  nt  Mallh.  V. 
17.  Noltte  piitare  j  impiit  Christiis  ,  qnoniam  rer.i  sol- 
oere  Ifgem  &<;.  ftcilicet  legem  Mo^bis.  CajJ.  XXII.  36. 
(^aod  est  iiiand<itiim  iitagnuni  in  lege  >  Ibid.  vers.  ^o. 
in  his  duuhus  mandatts  iini^-ers-a  lex  pendet  ,  CT  Pro- 
phetx  .  LiicT  XVI.  16.  Lex  ,  Cr  Prophet^  us<jue  ad  Joan- 
Gazzaniga  Theol.  Tora.  IV, 


„  cialitcr  sunt  per  legem  prohihita,  qnae  linini- 
„  ues  pecoata  non  reputabant:  sicut  quod  dicitur 
„  Kxodi  XX.  I  7.  Noii  concnpisce»  &c.  ;  iiiiputa- 
„  bantur  tamen  quaedam  peccata,  prout  ennt  con* 
„  tra  legem  naturee,  uude  Genesi  XXXIX.  Jo- 
„  seph  tegitur  in  carcere  missiis  propter  adulte- 
„  riuin  sibi  impositum  "  .  Hinc  etiam  idem  A- 
postoliM  dicit  in  eadem  Kpistula  cnp.  VII.  7, : 
„  Peccaltim  nou  cogiiovi ,  nisi  per  let^ern  ;  nain 
,,  cojicupisceutiam  ncsciebam  ,  nisi  lex  diceret : 
„  non  coacupijces  "  . 

07.  Jain  vero  quod  ssquitur  :  „  negnavit  mors 
„  ab  Adam  usqiie  adMoysein,  interpreti-  S.Tho- 
„  mti  hunc  hr.ht-t  sensurr. :  quamvis  pecc.-ita  au- 
„  te  legein  non  imputareutur  ,  tamen  mors,  sci- 
„  licet  spiritualis,  idest  peccaum  ,  vel  aelerua 
„  damuutio  ...  re^nav^t ;  idest  potestatem  suain  e- 
„  xercuit  in  hojniues  di:cendo  eos  in  djrnnatio- 
,,  nem  ,  ab  Adam ,  per  quem  peccatum  iiuravit 
.,  in  mundum  ,  iisqi.e  ad  Moysein  ,  sub  quo  da- 
„  ta  est  lex  " . 

58.  Demum  poslrema  illa  Apostoli  verba:  et- 
iiirn  in  eos ,  qui  non  peccaverunt  in  sirnUitudi- 
nem  prdes.-arictitionis  Adce  ,  interprete  S.  Au^u- 
slino  significant,  mortem  spirituaiem  regnasse  uon 
solum  in  adultos,  qui  actualiter  peccaverr.iit  in 
siinilitudiuem  Ada;  ,  ratioue  scilicet  ad  pecciiidum 
utentes,  sicut  Adain  usus  est,  verum  eliam  iij  in- 
fautes  ,  qui  a  peccatis  actuaUbus  iiuniuues  sunt 
sed  nuu  a  peccato  oripiuali  .  Alias  hujus  loci  ex- 
plicalioues  vide  apud  S.  Thoniam  Lect.  IV. ,  ^- 
pud  Estium  ,  aiiostjue  luterprefes  (6)  . 

59.  Sexto  loco  objicit  Peyreriiis  quaedam  ex 
profaua  liistoria  ,  quas  annos  multo  plures  huic 
muRdo  tribuit  ,  quam  historia  Mosaicg-^JVitm  Cljgl- 
daci  470«  auijorum  niillia  nuineraBa^^  tcstibm 
Diodoro  Siculo  (  Lib.  I.  ) ,  Cicerone  (  Lib.  I.  de 
Divinr.t.  ) ,  &  Lactantio  (  Lib.  VIII.  Di^in.  Jn- 
stUut.  cap.  34.  )  .  Idem  Diodorus  uarrat  ,  /Egy- 
ptios  a  regno  Solis  ,  usque  ad  Alexandri  transi- 
tiim  in  Asiain  iiumerasse  annoruin  10.  niillia . 
Herodotus  autem  ait ,  Sacerdotes  ^Egvptios  reqnnm 
honiinum  aj)ud  se  extendisse  per  10.  miIlia"34o, 
aniiQs  ,  ante  quod  tempus  Dii  apud  eos  regii.ibaut. 
Multo  majorfin  annorum  scriem  jactant  n.ibilo- 
iies  ,  Sineuses  ,   Scyth.r  ,   &   Americalii  . 

^o,  Sed  operae  pretium  non  est ,  rn  his  chim*- 

ris 

nem.  Jo.inn.  I.  17.  Lex  per  Afoysem  duta  ^jtt ,  «.V  cap. 
Vll.  ig.  Nonne  Moyses  dedit  i<of>is  lepem  ,  ZT  nemo 
ex  vohis  fdcit  legem  ?  Ac  deniifne  Actor.  VII.  53.  Qui 
accepistis  lefein  in  dispositione  /ingelorum ,  C"  r.on 
custodistis  .  In  ijnibns  iocis  ,  Sc  in  oinnibiis  aliis  noini- 
ne  Legit  nulla  alia  inttlligitiir  le.i ,  «jium  Mcs.iica. 

{6)  S.  Aiigiistiniis  Kj)i.<;t.  iS^.  ad  Hilaritiin  a.  ig. 
obscrvat ,  in  nonniillis  latinis  codicibns  deesse  partici- 
Jain  non  ,  &  le"i  /;i  eos  ,  </ui  peccaoerunt  Scc.  ,  gr«cos 
t.-.inen  Codices  liabere  eamdem  partir:iilam  non.Si  ve- 
ro  particiila  negjtiva  oinittatiir,  tiinc  tieri  biino  sen- 
siiin  ,  inlantes  etinJii  peccasse  in  simil-tiiJinein  pr^v.i- 
ricalioflis  Adae ,  qiiateniis  omnes  in  Adam  peccaferi:nt . 

i5 


ii4 


DISSEPiTATIO  III.    SECT.  I.  CAP.  I. 


tlf  iminorari  ,  qnae  risn,  &  sibilis  dignae  visoB 
simt ,  non  soliuu  S.  Aiigiistiiio  (a)  ,  Lactanlio 
(  Lib.  VI f.  Divin.  Institut.  cap.  l4«  )  j  aliis(jne 
veteribiis  Religionis  iiostra»  «criptoribns  ,  sed  iusis 
eti;;in  gentilibns  einunctiorisnaris  Pliilosophis.  Nam 
Gicero  (  Libro  L  de  Dninat.  cap.  ic>,  de  Clial- 
daeoriim  suppntationibus  loquens  ,  Condemnenius  ^ 
inqnit ,  hos  aut  stullitice  ,  aut  ^-anitatis ,  aut  ini~ 
prudentice ,  (/ui  ^^o.  millia  annorum  ,  ut  ipsi  di- 
cunt  ^  monumentis  comprehensa  continent ,  Qnod 
similiter  de  iEgvpiiis ,  Sifiensibus  ,  aliisque  popu- 
lis  merito  repeti  potest.  Quanquain  multi  existi- 
mant,  annos  apud  eas  nationes  non  constitisse  12. 
mensibus ,  sed  paucioribus ;  imo  fortasse  aliquan- 
do  nrnnisi  aliquot  diebus.  Quis  autein  prudeus  ex 
fabulosis  illis  historiis ,  quc-e  mendaciis  undiqne 
scatent ,  velit  in  dubium  revocare  illam  clironolo- 
giani ,  quam  nobis  exhibet  Moyses ,  &  quas  aliis 
etiam  certis  antiquitatis  monurnentis  accurate  con- 
souat  ?  Ut  enim  observarunt  eruditi ,  nnlla  inve- 
niuntur  certa  inouumenta,  quae  epochadiluvii  po- 
steriora  non  sint  .  Lno  S.  Cyrillus  Alexandrinus 
in  suo  primo  Libro  contra  Julianum  (  Tomo  VL 
edit.  Paris.  an.  i658.  )  oinnia  veteris  historias 
profanae  monumenta  magna  eruditione  percurrens, 
ostendit  nihii  inveniri ,  quod  Moyse  posteritis  iion 
sit .  Et  Jaqnelotius  ex  hoc  ipso  capite  ,  quod  ve- 
terum  memoriae  sint  omnes  diluvio  posteriores , 
invictum  depromsit  argumentum  ad  Christianas 
Religionis  veritatem  demonstrandam   [h)  . 

4i.  Ob.  7.  Antipodes  non  potuerunt  ab  i\damo 
descendere  ,  cum  ante  inveutam  acum  magueticam 


Idem  repetit  Li?).  T.  de  peccat.  meritis ,  &•  rejniss.  cap. 
II.  Ex  hnc  antem  lectione  ,  si  vera  es.set ,  oinnis  eva- 
nesceret  tlifliciiUas  Peyrerii. 

(a)  Verbd  S.  Patris  Lib.  XVII L  de  Civit.  Dei  cap. 
40.  haec  snnt  :  Cnm  ab  ipso  privio  homine  ,  (jtii  est  ap- 
pellatus  Adam ,  nonduvi  sex  millia  anni  compleantur , 
qiiomodo  nnn  isti  ridendi  potius  ,  <fiam  refellendi  sunt  , 
cfui  de  spatio  temporum  tam  ditfrsa  ,  C^  huic  explora- 
tie  veritati  tam  contraria  perstiadere  conantar .'  Ctii  e- 
nim  melius  praterita  narranti  credimus  ,  quam  t/iii  et~ 
iam  futiira  pritdixit  ,  cpitt  prasentia  jam  i>idemus  .'  Natii 
iJ'  ipsa  hi storicortim  inter  se  dissonantia  copiam  nobis 
prabet ,  nt  ei  potiiis  credere  debeamtis  ,  (jui  divinte  j 
qiiam  tenemns  ,  non  repugnat  historix  ? 
■  {b)  Si  «jtiis  his  delectatnr ,  praeter  Aiictores  ah'Q  in 
loco  a  ine  laud.  Toin.  \.  Diss.  III.  t\\\Vl\.  62.  seq.  con- 
sulere  polerit  Rolliniiim  in  suo  1.  Tom.  Histor.  ,  Di- 
stjuisitiones  P.  Cahnet  m  Chronolog.  yH^gyptioriim,  An- 
glos  Auctores  Hist.  univ.  Lib.  IV.  cap.  2.  ,  iibi  decan- 
tat.-p  Sinen!-i-im  anti(jnitatis  iabiihi;  explodnntiir ,  de 
qniLus  elinin  1'ii.se  egit  D.  deGnignes  in  siiis  Dissert., 
qn.T  insertw  sunt  MonuJner.tis  Academiie  Parisinx  In- 
scriptioniim  annor.  1768.  i^Sg.  Harum  specimen  esse 
poierit  ,  qiiod  mrratur  de  'i'o-)ii  (  cujiis  regnum  ail 
tempora  antediiuvina  fstemhtur  ),  scilicet  ipsnm  ha- 
l)ui.'-se  corpub  draconis,  c.iput  bovinns  ,  dentes  autem 
testuJinis  .  Adi-.sis  etiam  Richerium  Canonicum  Gnl- 
Jnm  apud  Fpheiner!de.->  Trevoltiana.^  an.  I744-  mense 
.Aprih  art.  .'^i.,  &  alios  in  ii.-.dem  Epliemeri(li])us  me- 
ir.oratos  eodem  anno  raense  Septeinbri  art.  65.  j  &  men- 


iinpossibiiis  plane  esset  per  Oceannm  navigatio» 
Hinc  plures  Ecelesiae  Patres  falso  sibi  persuase- 
r.unt ,  antipodes  esse  non  posse,  ut  S.  Augubtimis 
Lib.  XVL  de  Cii'.  Del  cap,  9.  Lno  Zacharias 
Rom.  Pontifex  Epist.  10.  ad  Roiafacium  vocat 
•pery-ersam ,  <&  iniquam  doctrinam  iilam  ,  quos 
aU.uin  mundum  ,  aliosque  homines  suh  terru  es- 
se  asserebat , 

42.  Resp. ,  certum  plane  esse,  populosas  illas 
gentes,  quae  ia  America  detectae  postea  sunt  ,  ab 
Adamo  ,  imo  &  a  Noe,  qui  qnasi  secundus  fuifc 
-Adam ,  originem  trahere ,  cum  sint  homines  ejns- 
denl  prorsus  speciei,  ac  naliirae  .  Hinc  plures  in* 
Tentae  sunt  apud  eos  popnlos  traditiones,  quae  iiou- 
iiisi  a  Noe ,  vel  ejus  Nepotibus  oriri  potuerunt ; 
ut  est  illa  diluvii  universalis  ,  quam  aj)Hd  Ame- 
ricanos  inventam  fuisse  Jos.  Acosta,  &  Ant.  de 
Hefrera  testantur  ,  Quamquam  vero  incertum  sit, 
quomodo  potucrint  ad  illam  oppositam  partem  or- 
bis  enavigato  Oceano  penetrare  ,  non  tamen  hoc 
impossibile  fuisse  ,  demonstrari  potest .  Voluit  di- 
vina  providentia ,  ut  illa?  etiam  regiones  suos.ia- 
colas  haberent ,  &  mediis  sibi  coguitis  eos  illuc 
deduxit.  Et  quot ,  &  quanta  in  hoe  mundo  sunt 
a  Diviiia  Providentia  constituta  ,  quorum  modum 
ignoranms  !  Quod  si  veteres  quidam  Patres  hac  in 
re  decepti  sunt ,  levis  est  hic  u«vus ,  ipsis  cum 
multis  profanis  Scriptoribus  nobilissimis  commu" 
uis  (c)  . 

43.  Postrema  Peyrerii  objectio,  qua  moderni  et= 
iam  psendoplulosoplu  delectaiitur  (J)  ,  petitur  eX 
inagua  diversitate  ,    quae  in  qaibiisdam  nationibuS 

ob- 

se  Oct.  art.  7?.,  ac  praster  alios  niultos  Steph.  For*- 
inont  in  gallicis  animadi'ers.  criticis  ad  Hist.  veterum 
populorum  Chalditarum  ,  Hebraorum  ,  Phanictim  ,  Grit- 
cortim  &c.  iist/tie  ad  Cyrum  vol.  2.  in  4-  Parisiis  i^SS. 
Extat  etiain  ejusdem  cl.  Auctoris  Epistola  snv  la  ma'- 
niere  de  prouver  la  Creation  par  la  Genese  a  Paris 
17 10.  in   12. 

(c)  Lucretins  j  nomen  incredidis  qiiantivis  pretii,  in 
Lib.  II.  de  natura  rerum  vers.  1061.  hanc  antipodum 
opiuionem  vocabat  mntim  stolidorum  •errorem  .  Plutar- 
cluis  autein  in  Lib.  de  facie  in  orbe  Lunx  eamdem  di- 
xit  esse  pr^estigiatoris  alictijus ,  circulatorisve  triinales 
nugas  .  Ceterum  de  modo  ,  (pio  potuerint  in  Ainericam, 
variasque  insidasfernotissimas  homines  pervenire,  mnl- 
ta  dissenintur  apud  Buflon  Toiuo  Vl.  de  V  Hist.  na~ 
tur.  ,  tum  in  Dissert.  j  (/u.t  inserta  «st  Parti  II.  addi- 
tionuin  Histor.  unio.  8c  inulti  alii  ad  hanc  rem  illii- 
strandam  sua  studia  iitililpr  contiilerunt ,  quae  nobis 
ad  alia   properantibu.s  ,  pei'se([ui  non  vacat. 

(<Z.  \oitairiiis  in  sua  PhiUisnphia  histori,t  cap.  il. 
ex  tripode  j)ronunciat  j  dubitari  non  posse ,  Nigros , 
A!binos  ,  llottentotos  ,  Ijapones  ,  Americanos  ,  Sinenses 
es  lirogenie  esse  a  nostra  ( innino  divtrrsa  .  Patres  Tre- 
voltiani  in  suis  Ephemer.  anni  1744'  mense  Jan.  Art. 
"j.  iciemrit)  &  merito  castigant  dissertationfm  cujiis- 
(iam  IVIedici  Lngdnn.nsis ,  ((ui  ex  nigro  AlVicanoniin 
colore ,  eos  al»  Adam  non  posse  dr-s';endere  suhindica- 
batj  ((u'n(iuam  in  tidei  ob.sequiuin  nonnisi  iinam  ho- 
ininiun  spcciein  se  agnoscere  testabatur. 


observatur ;  nude  colllf^itnr,  nnn  possc-  oinnes  ex 
iiiio  slipite  derivari  .  Hasc  divtrsitas  priiwo  appa- 
reC  iiJ  ^iliiopibiis  ,  aliisi^iie  Africae  popiilis  ,  qui 
nigro  colore  siiut  tincti  ,  vultuin  habent  simum  , 
k  quauidam  lause  speciem  loco  capillorum  .  Jam 
vero  mi.Tritur ,  ulnun  ater  fiierit  Ailam,  au  al- 
"bus?  .Si  albn8,Iii  [inpuli  non  »111»  ab  (K)  procrea- 
ti  :  si  niger,  ceterac  geiites  ab  eo  originem  non 
trahuiit.  Seciiiido  fueruut  giginte»  q'ius  sicra  Hi- 
sJoria  rnmmeMiorat  Gencs.  VJ.  ,  D«ut.  lU.  &  i.. 
x^etj.  XVII.  ,  iiiio  adhtic  iuveniunlur  (<z)  ,  Contra 
f jerunt ,  &  adluic  sunt  fiygfncfi  ita  liicli  ,  quasi 
Ciibitales ,  statura  scilicet  a.  conununi  hominuin 
genere  ,  multo.jne  magis  a  Gigauiibiis  loiigissime 
distat)tes.  Tertio  inajor  apparei  diversiias  quariiu- 
dam  uati^^iunn,  in  acuiniiif  ingeuii  ,  iii  animj  in- 
clinationibus ,  iii  toto  vivendi  genere .  SuiU  ex.. 
gr.  Hottentoti  ,  Cafri  ,  Caiiadenses ,  Laj)ones  ,  alii- 
qne  popn.li  stupjdi  ,  agrestes  ,  &.  barhari  ,  qui  po- 
tius  ad.  brutorum  cla«em  ,  (piam  ad  hnininum  ge- 
HUf  pertinere  videntur .  Deiniim  sunt  quyedam 
inonstroriim  genera  ,  ut  illa  a  S.  Augustino  me- 
inorata  (  Lib.  XVI.  de  Civit.  Dei  cap.  8.  ),  ho- 
miucs  sciJicet  unum  ornhim  habejites  iu  medta 
fronte,  vel  plai/tas  versas  post  crura  ,  vel  qnibus 
ora  uon  sunt ,  &  Iialitu  per  nares  attracto  tantum- 
niodo  vivtuit .  Addit  S.  Pater ,  alicubi  feminas. 
quinciiTeimcs  concipere  ,  &  octavuin  vitas  aj^nnni 
Iion  exceiicre  ;  qiiosdam  sine  cervice  oculos  habe- 
te  in  htimerts;  cynoc&phalos  itein  canina  capita 
habentes ,  &  latraiites  ,  iit  canes  (/>)  .  Hi  certe  o- 
mne')  ciim  .specie  a  nobis  ditferatjt ,  eliam  origine 
differre  debebant . 

4^.  nesj).  ad  primuiT! ,  varias  esse  posse  illius 
phas.jouieni  causis^;  sed  illam  in  priinis  ductam 
a  calore  solis ,  qui  in  iJiis  regionibus  est  intensis- 
simns  ,  quo  accedentibus  terrae  exhalalionibus  ,  a- 
liisque  efHuviis  ex  auri  ,  argenti  ,  ferri  ,  sulplui- 
xiscj^iie  fodinis  factum  fuisse  creditur ,    ut  illaruin 


DE  PRAEADAMITIS.  ii5 

incol»;  sensiin  colorern  mntcvfTint ,  nl  primo  fu- 
sci ,  &  subnigri  ,  poslea  vero  omiiiuo  nigri  eva- 
serint . 

45.  Rein  ita  procedere  potinise  ,  pluriinis  argii- 
menii»  suaderi  vidcliu  .  Priino  testanle  Plinio  Lib. 
II.  Hist.  rratur.  cap.  19.  ,  a  G.ir^ge  versa  aime- 
ridlfrn  plogJ'  tingmtur  ao/c  popiili ,  jam  (fui.lem 
insecli ;  nomlwn  lanien  jJi.ihiopum  tnodo  txuui: 
quantwn  ad  Indnni  accelunt ,  tantum  co!t)re 
nisriores  fiunt .  Idipsc.m  testalur  Theorl^^retus  Lib. 
VII.  de  pr>)vilen!i.i  .  (jius.e  ergo  diversi  coloris  a 
diverso  cliinale,  imn  ab  ori{;in«;  diver.sa  repeti  ile- 
beut  .  Secud  io  Abbas  de  Maiiet ,  qui  10.  ainiis 
in  Africa  coiuu^.oratu.s  est  ,  it  di!igenii>siine  rem 
Iianc  observavit ,  tentatur  ,  Lnitaij)»,  q'ii  a  tribus 
circiter  s.-eculis  in  .Africam  migraruut  ,  lan.lem  iSc 
jpsos  nrilasse  colnreai  ,  iieo  miuus  j^EfSinpibits  ni- 
gro»  esse  ;  cnm  ronira  illi,  qui  ii»«.ulas  Cauarias  , 
>k  insulam  Kerri  incolueniiit ,  nativnin  cnlorem 
adinodnin  |)artim  iminutaverint .  E03  aulein  ,  qui 
in  oris  Atricae  nigii,  facti  suiit ,  veros  esse  Lusira- 
nos  ,  tuni  ex  tratlitioue,  ttim  ex  idiomate  ,  tuin  ex 
legibns ,  rnoribns  ,  ac  religione  cerlunv  esl  (c)  • 
Teriio.  Thoinas  Hyde  (  in  notis  ad  itinera  Pcrit- 
solii  )  ob^ervavit  ,  ent  qiii  railiis  solaribirs  ininus 
expoiiiintiir ,  etiain  miiuis  esse  nigro  colore  linctos. 
Demiim.  ■Nigros  ,  .Albinos  ,  aliosque  ciipiscumqiie 
coloris  ,  a-ut  formae  hoir.ines  esse  ab  voie:i\  siipiie 
procreato.s  ,  ac  nos  ,  ex  eo  abtiiide  colli^itur ,  qiiod 
ejusdem.  iiostraG  naturae  sint  ,  ejtisdem  rationis  par- 
ticipes  ,  iisileinque  passioiubtis  ,  inorbis  ,  ac  luor- 
ti  obnoxii  . 

4G.  Qnantum  vero  ad  vultiis  linearneuta,  diver- 
sitas  nou  est  tanta ,  eaque  potissimmii  oritnr  ex 
arte  ,  qua  inatres  teneros  at'huc  fiJios  eo  mt^do  con- 
lormare  student  ,  qui  apud  suos  conterrauens  ma- 
xime  in  usu  est .  Capiiiornm  demuin  ,  &  si  est 
qu.ielibet  alia  aliarum  pariiiim  accidentalis  diver- 
sitas ,  a  causis  mere  uaturalibus  repetenda  est  ( J)  . 

4i. 


ia)  Vitl.  P.  Caltnet  Dissert.  De  giguntilus ,  ArtigDy 
in  novis  inr)ii(iinenti.s  Jiist-  Critices  ,  (^  litter.  ,  &  Jo. 
Alli.  Fabricins  in  Diss.  cle  humimhus  ortu  non  dijfe- 
rentilnis  . 

(/>}  Ahqiii  recenliores  >  ac  inter  alics  aiictor  tles  Be~ 
clterches  siir  /es  Americatns  ,  iit  aDs.im  h.iberene  S. 
Patres  irriclondi  ,  srnjjsenmt  ,  lias  f.ibiilas  fnisse  a  S. 
Angnstino  pro  iniliibiis  hiitoriis  lubit.is  ,  vel  poiins  ina- 
la  fide  aj)  eo  aliis  venditatas  ;  jiroptere.i  (|iioil  in  Serin. 
37.  ad  Fratres  in  Eremo  in  appeiid.  Toino  V  t.  dicat , 
*e  i'idisse  in  yEthiopia  miiltus  hoinines  ^  ac  mufieres 
Cafjita  non  habentes  ,  sed  cciilos  crossos  fixos  in  pecto- 
re  ...  C7"  alios  homines  unum  tantuin  ooutiim  in  Jronte 
huhentes  Scc.  bed  isti  recentiores  doctissiini  ,  (pn  pere- 
grims  reriim  notitias  jactant ,  no5'jtie  j  ac  veteres 
'ilKologos  snjiinae  ignor.intia»  accns.nit  ,  ignorare  se 
o.stendnnt,  tpiod  Criticornm  ignorat  nenio ,  hiinc  ,  a- 
]io.s'|iie  Sennones  ad  Fratres  in  eremo  esse  ,s|)nrlos  , 
&  S.  Angnslino  prorsns  indignos  .  Legatnr  admonitio. 
Patrnin  Benedictinornm  Iinjnsinodi  SermoniI)ns  pr.*>ti- 
xa  ,  in  (|na  B.ironii  ,  Bellariiiini  ,  Lowmiensinm  ,  E- 
rasini ,  Ch.nstiani  Ltipi ,  aborninL^iie  saniorum  Critico- 


rnm  jndicio ,  atqne  argnmenlis  indnbiis  Iio?  Sermmts 
nonnisi  al)  ali([iio  imiio.^lore  inepto,  &  ridiciilo  prodire 
potnisse  demonstratiir  . 

(r)  Vid.  (lissfPtationes  ,  qnas  laiid.  D.   de  Maner  .id- 
teMiit   sn.^   nfM'*   historijt  Africjc  y  &c.    Parisiis    t'jf>J- 

{d)  llejici  oinnino  (lc!)t  t  singnlaris  ill.i  anonymi  cn- 
j.nsdam  opinio  in  1-ibro,  cni  titnins  :  Essai  sur  cette 
tjuestion  :  ijuand  ,  C"  comment  l'  Amerit/ue  a-t-elle  etd 
peupleff  d'  homnufs  ,  O' d' uvimaux  ;  p.ir.  E.  B.  T.  E.  a 
Am-terdain  1767-  in  8.,  Nigros  scilicet  a  Caino  de- 
scendere  ,  cni  Dens  poMiisse  dicitnr  signiim  ,  hoc  est 
«t  la-id.  Scriptor  interpret.itur  ,  colorein  ,  &  crines  ,  8c 
tfnwdain  vnltns  lineamenta  iniita.s»e .  Hwc  enim  opinio, 
qiiap  antea  Inrrat  a  Vistliono  proposita  in  snppleni.  ait 
Traite  de  V  accomplissement  des  propheties  Dissert.  4i 
niillo  p.TMo  cnm  (lilnvio  Noeti';o  conciliari  potest  .  IJe 
Inijns  opinionis  inrommodis  videri  etiam  possnnt  Eplie- 
int-rides  Trevollien.se.s  inense  Novembri  .inni  1733.,  & 
inpn.^e  Aprili  1734»  Prob.tri  pariter  non  mpretnr  opi- 
niii  .Irt-  Lnd.  Hannemann! ,  &  nonnillornrn  aliornin  » 
qni  N''.;ritarnin  colorrin  a  in.iI(-dic'.io:ie  repetnnt  ,  '/1« 
Hos.  tiliiim  siium  Chaii>  punivit  ^    hiijtis  •nim  maledi-- 


Ji6 


DISSERTATIO  III..   SE.CT.  I.  CAP.  II. 


47.  Qnod  secnndo  loco  de  gigantibiis,  &  pyg- 
Hiasis  objectiini  est ,  faciJiorem  Imbct  e.vplanatio- 
iieni  ;  non  eniin  natura  hnin.Tna  determinatae  men- 
snras  alligata  est;  &  quolidie  etiain  inter  nos  ap- 
parent  qiiidam  ita  proceri  ,  nt  ad  gigantum  staln- 
ram  ant  pertingant,  aut  sallem  accedant ;  q.uod 
ihcilius-  contingere  pouiit  praeteritis  s«GuIis  ,  in 
quibus  slaturam  lioniinum  fuisse  uostra  nKijorem, 
non  conleiniiendis-  argnnientis  eviurit  eruditissinuis 
.Maz-'rliins.(  in  Dissert.  de  Giganlihus  Tomo  I. 
Spicilegii  bikllci  )  .  Jdemqne  de  pygmaeis  dicen- 
dum  .  LUcum  autem  fueriiU  olim  ,  &.  modo  etiam 
sint  integra-  gigantum  ,  aut  pygmcX'orum  nationes, 
iiondnm  satis  constat ;  nec  multum  interest  id  cu- 
riosius  investigare  (  Vid. ,  silubet,  Tonuis  XVII. 
Hist.  iiinerum  Abb.  Prevot ,  ubi  de  Gigantibus 
patagoijis  )  . 

4B.  Tertium  omnino  leve  est;  qnemadmodnm 
€nim  inter  nos  inveniuntur  homines  minore  inge- 
nii  acumine  donati ;  alii  plaue  stupidi  ,  ant  ani- 
inam  pro  sale  liabuisse  videantnr  ;  &  non  pauci 
omnino  amentes»  qui  tamen  ex  iisdem  parentibns 
orti  sunt;  ita  niliil  proliibet  ,  esse  integras  ,  popu- 
lasasque  nationes ,  sive  aeris  crassioris  influxu  , 
sive  ob  alias  causas  omnis-  fere  ingenii  expertes  , 
quanquam  educatio  hi  iiac  diversitate  magnas  ha- 
bet  partes  . 

Zg.  Postremnm  totum  fabulosum  est ,  &  mirari 
subit  ,  potuisse  S.  Augustinum  ab  aliquibus  scio- 
lis  accusari  ,  quasi  hujusniodi  fabulis  lidem  adhi- 
bneritj..  Jveganlur  qnas  habet  laud.  cap.  8.  Libri 
XVI.  de  Civit.  Dei,  ubi  concedit  quidem  fuis^<e 
aemper,  '  &  adhuc  esse  q^uaadam  njonstra  ,  negat 
tamen  credeuda  esse  omnia,  qaas  in  hoc  genere 
referuiUur;  &  landem  ita  conclndit;  aut  illa  , 
quce  de  quibusdam  gentibus  scripta  sunt,  omni- 
710  nulla  sunt  i.  aut  si  sunL,  homines.  non  sunt  , 
aut  ex  Adam  sunt ,  si  homines  sunt  (a)  .  Ger- 
tissimum  itaque  sit.,  primnm  hominem  a.Deo  crea- 
tum.  fuisse  Adam  .  ISnnc  dicendnm  de  iflo  felicis- 
simo  statu,  in  qno  a  Deo  conditus  fuit  ,  &  a  quo 
culpa  sua  decidens,  seipsum  ,  &.  nos  maximau)  iu 
calaajiiatejn  periraxit ». 


C     A     P    U     T 


IT. 


etJonis  effectiis  fnit  ,  tit  Clianaain  filius  Cliam  senms 
es.et  !trK<ornin  Jratribus  suis  .  Genes.  IX.  25.,  quse 
maieijictio  iinpleta  esi  in  Chananaeis  j,  diim.  coacti  snnt 
jsrat-.litis  servire  . 

JJe  caiisis  nigredini.s  Etliiopiim  videri  posfiiint  Diss. 
"inserta  Epli^-intr.  Trrvoltiens.  an.  i-SS.  inense  Jnnio 
P.  II.  An.  71.,  BufTon  T<in.  II).  Hisi.  natur.  Art.  po- 
Streino  ,  ii}u  agpt  de  v,irietatibii>  liiiinana'  sjieciei  ,  8c 
eti?Tn  Aiirtor  des  Ef-cherches  philos'-ph.  stir  les  ylme- 
7,i,Qfiins  8(c.  Tom,,  L.  sect...3.  ,.  ubi  plurirnis  arguinpntis 


De  imagine  Dei  in  homine,  S.,  Thoma» 
I.  P.  quaist.  9p. 

5o.  JL  rimum  ,  quod  sacrae  litteraG  de  Adamo  re- 
ferunt  ,  &  nobis  con>iderandum  venit,  est  ,  qnod 
fiierit  factus.  ad  imaginein  ,  &  similitudinem  Dei, 
Qnae  duo  verba  coj)iosam  sacris  Inierprelibus  at- 
que  Theologis  subiijiier  dis[)Uiandi  niateriani  snp- 
peditarniit  .  INos  S.  l^agcejilorem  nostrnm  sequen- 
tes,  qnae  prascipua  sunt  ,  &  Theologiae  caiididalis 
niagis  utilia  ,  breviter  compleclemnr  ., 

5i,.  Et  primo  qiiidein  aiiqua  distinctio  ponenda 
videtur  inier  imaginein  ,  &  similitudinem  (  Art. 
I.  &  9.  )  ;  ut  enim  S.  Augustinus  observat  in 
Lib.  85.  Qucestionum  qiiaest.  74.  nbi  est  imago  , 
continuo  est  <(d-  simili^-udo :  sed  uhi  est  sirnilitii- 
do ,  non  continu  o  est  ii.nago .  Nam  imago  a!i- 
quid  addit  supra  similitudinem,  &  similitudo  com- 
niunior  est  ,  quam,  imagj  .  Hinc  etiam  iinago  a- 
licujns.  dicitur  esse  magis  ,  vel  miuus  similis  ,  & 
eo  i^erfertior  ,  qao  est  similior  . 

52.  Secnndo  iu  oijinibus  rebns  creatis  est  aliqua 
Dei  siinilitudo  per  modum  vestigii ,  ut  loqnUur 
Angelicus  art.  6.  ;  oninia  enim  assimilantur  Deo  ,. 
inquantnm  sunt  ,  &  nllerius  prout  qnasdam  habeut 
perfectinnes  sibi  a  Deo  communicatas  ;  unde  siu- 
gulae  creaturae  repraBseutant  Deum  ,  saltem  tau- 
quam  suam  causam., 

55.  Tertio  itj  sola,  creatnra  rationali  est  simili- 
tndo  per  modum  imaginis  ,  quatenns  primo  in  i- 
psa  est  intellectns  ,  &  latio,  qua  »uum  Creatorem, 
cognoscit  ;  &  hac  perfeclione  ceteras  creaturas  o-- 
innes  longe  praecellit ;  secundo  creatura  rationali*^ 
poUet  libera  voluntate  ,  qua  sunm  Creatorein  aica- 
r«  pot.esl ,  &  debet :  tertio  creatura  rationalis  dici- 
tur  imago  Dei  etiam  propter  doininiuin  ,  quo  re- 
bns  oninibus  praeest  ,  qnamvis  fortasse  melius  di- 
catur,  hoc  dominium  in  res  creatas  noa  esse  i-- 
psam  imaginem  Ddi  ,  sed  ad  illain  consequi  ;  ita 
ilt  fuerit  hoinini  hoc  dominium  ideo  concessum  y 
qnia  conditus  erat  ad  imaginem  Dei  .  Et  has  ra- 
tiones  saepius  sancti  Patres  exposuerunt  ,  qiioruini 
verba  legi  po-ssunt  apud  Petavium  de  cpificio  sex 
dierum  Lih.  II.  cap.  2.  &  seq. 

54.  Quarto,  nomine  creaturae  rationalis  ,  qnae 
est  imago  Dei  ,  non  solnm  venit  homo  ,  sed  etiam, 
Aiigelus ,    qui   iisdem    perfectiouibus    exornatns  a 

Deo 

diversitatem  hanc  a  solo  caiisarum  naturaliinn  influxn 
oriri  deinonitrant ., 

(a)  Latitis  de  rr^ad,imitis  dissernnt  P.  Natalis  Ale- 
xander  Ilist.  vei.  Test.  aptate  I.  Diss.  3.  ,  Antonius 
Zaccaria  in  Diss.  prolegoiii.  ad  Lih.  i.  l'etavii  de  opi~ 
ficio  sex  dieriun  ,  Eusebjiis  Roiniin-is  seii  Fhil.  Frioriiis 
in  animadversioji.  ad  Lib.  Pr.tadainitarum  ,  &  Jo.  Conr. 
Dannhaverus  in  Lb.  de  Pr.:eadainitis  ,  sive  de  fabula 
prnnorutn  humlnum  ante  Adamum  conditoruin  explosa  <■ 


DE  IMAGINE  DEI  IN  HOMINE  . 


117 


Deo  fiiit,  &qni  proplerea  Ezecluplis  XXVIH.  12. 
appellatur  signaculurn  simiUtu  linis  ,  ptenus  su- 
pienlui,  &  perjtctus  decore  i  (|iiaB  ver))^  ita  coin- 
jneiitattir  S.  Gregoriu»  Papa  Hom.  XXXIV.  iii  E- 
Vang.  /higclus  dicitur  signuciUum  similitiulinis  , 
«fuia  in  co  simililudo  duina:  imu^inis  Jnagis  in- 
sinuatur  expressa  .  Unile  etiain  S.  noct.  arf.  3. 
dicit,  iinagineni  Dti  m.igis  esse  \n  Angelo  ,  qnam 
i\\  lioiniiie,  quia  iiilellectnalis  natiira  est  perfcclior 
\i\   Aucelo  ,   qiiciin   in    Iiomine. 

55.  Qiiinto  beiie  observat  Angeliciis  art.  i.,  quod 
cmn  liomo  secundiini  inteilectualem  nattiram  ad 
iin  igineiii  Dei  esse  dicatur,  eo  inngis  ad  iniagi- 
rem  Dvi  accedit ,  qiio  mngis  Dciiin  imitari  stu- 
det  ,  ipsum  scilicet  cognoscsrdo  ,  &  amando  : 
„  unde  iinago  Dei  tripliciter  potest  consiilerari  in 
„  homiiie :  uno  q^iidem  modo ,  seciiiKlum  quod 
j,  Iioino  liabet  aptitudinem  iiaturalem  ad  iiitelii- 
,,  genduin  ,  &  amandum  Deuin  ,  &  IiaBC  aptitudo 
„  consi>itit  iii  jpsa  natura  iiientis-,  qtia  est  coiii- 
„  numis  onmibus  liominibus  .  AJio  modo  seciMi- 
„  dum  qund  lionio  actu  ,  vel  Iiabitu  Deum  ro- 
„  giioscit  ,  &  ainat  ,  sed  tainen  imperferte  :  &  IicRc 
„  est  imago  per  conformitatem  gratias  .  Tertio 
j,  niodo  serunduin  qiind  homo  Deiim  aotu  cogno- 
„  scit,  &  amat  perfecte,  &  iio  altendilur  imago 
^  secuiidum  siinilitudinem  gloriae  "  ;  ad  quain  nos 
pervenluros  divina  opitiilanle  graiia  speranuis  :  si- 
miles  ei  erimus  ,  c/uoniam  vidthimus  eum  ,  sicu' 
ti  e.vr ,     I.  Joan.  III.  1.  Tiiplex   igitur  in  hnmine 


est  imago  Dei ,  scilicet  naturce  ^  gratice  ,.&  glo-     Jeciionem  . 


57.  Quacres  priino .  Quulhoc  inloco  di/ersum 
signijicent  imago,  Cb*  similitudo  ? 

58.  Resp.  ,  iion  oimiino  inier  se  convenire  Theo- 
logos  .  Hellarminiis  <le  Graii.i  primi  hominis  cap. 
a.  pluribus  addnctis  Sanrt.  I^atrmn  testiinoiiiis  do- 
iiioiistrare  cnn  itus  est ,  imaginem  ad  naturain  Iio- 
minis,  similiiuli.ne'n  vero  ad  ejus  virtutes  perti- 
uere  ,  qtiibus  si;ui!is  Deo  quadain  ratioue  efbrie- 
balur.  ilinc  «tiaiii  quidain  subtilius  aiiimadvcr- 
tunt,  Deiiin  dixisse  Geii.  l.  iG.  Faciamus  homi- 
nem  ad  iiaaginem ,  &  simtliiu  lirwm  nostram  ;. 
Moysein  auleiii  vers.  se^ju.  Mibdis-e:  Creavit  iJtus 
hominem  a:l  imagineni  suain  ;  oiiii^si  similitu- 
dine  ,  quia  homo  per  peccatuin  ain!s<.a  similiuidi- 
lie  ,  iii  virliitibus  infusis  sita  ,  solam  retiir.nt  iru.i.' 
ginem  Dei  ,  qua&  residet  iii  iiatura  .  Scd  iinnis 
subtilis  haec  est  observatio  ,  quam  S.  Aug'i,;ii!u» 
jam  repudiaverat  Qiisest.  IV.  in  Deuleron.  ,  iii- 
quiens,  per  imagineiu  fuisse  a  Mnyse  eiiani  si- 
iiiilitudinem  iiidicatain  ,  quia  ubL  imago  ,  conli- 
nuo  O*  similitiulo  est . 

59.  Alii  puiant,  iis  verbis  ad  imaginem  ,  dr 
similitULlinetn  suam  significari  imagtnem  val  le 
similem  ;  quo  sensn  illud  quoque  explicant  Sap. 
lU  25.  Deus  creavit  honunern  ,  inexterminabi- 
lem  ,  &  ad  imaginem  similitudinis  suce  Jecit  il- 
luin  ,  iit  sciliret  expriinatur  imago  valde  siiniiis  . 
Unde  etiain  S.  Thomas  hic  art.  9,  dicit  posse  con- 
siderari  siinilitudinem  iii  quantum  subsequiiur  i- 
iiiaginein  ,  &  signijicat  quamdam  imaginis  per" 


riae  (d)  . 

56.  Pr«tereundum  deiiique  non  est ,  &  homi- 
ncm  ,  &  Angelum  esse  iniagmem  Dei ,  sed  crea- 
tain  ,  s  luin  eniin  Verbuiii  apterni  Patris  est  vera, 
perfecli^siina  ,  consubstaiilialis  ,  atque  increata  ip- 
•ius  iinagn .  Ita  Christus  Dominiis  appellatur  q, 
ad  Oirinth.  IV.  4-;  &  «"id  Coloss.  I.  i5.  dicitur  i- 
mago  Dvi  invi.nbilis  .  Imo  quidaiu  Ecrlesian  Pa- 
tres  ,  ut  S.  Atliauasius  de  Incarnat.  ,  Clemens  A- 
lexandr.  Lib.  V.  Stromat.  ,  aliique  subtilitis  ob- 
servaruut ,  hniniuein  potius  dici  faclum  ad  irnagi- 
Tteni  Dei  ,  quain  ip«.ain  esse  imaginem  Dei  ;  so- 
himque  Verbum  nouiine  iintgiuis  Dei  iiisigniri  . 
Sed  magniis  Augur^inus  Lib.  Vll.  de  Trin.  „  Siint , 
y,  inijuit ,  qui  ita  distiiiguunt  ,  ut  imaginein  velint 
^  esse  Filiuin  ,  hominein  vere  iion  :maginein  ,  sed 
,.,  ad  imaginpin  .  Refellit  autein  eos  Aposlolus  di- 
„  ceii»  i.  Corintli.  XI.  7.  Vir  quidem  non  dobet 
„  velare  oaput ,  cuin  sit  iinago,  &  gloria  Dei  " 
&c.  Et  hsco  ita  certa  ,  atque  explorata  siiut  ,  ut 
Duila  fere  de  iis  sit  coutroversia.. 


60.  iSoii  desunt  tainen  ,  qui  arbitrentur  ,  nullura< 
hoc  loco  iinaginein  inter  ,  ^  siinililiidinem  disori- 
inen  esse  ;  ut  pruinde  Moyses  usu  apud  Hebra?os 
noii  iufrequenti  idein  voluerit  utrnque  vooabulo 
expr«ssius  siguificare .  Cerle  Gen.  V,  i.  Moyses 
solam  siiiiilitudmem  nomiiiat  ,  dicens  ,  ad  simiii- 
tudinem  Dei  Jecit  illum  ,  scilicet  hoiniiiem  .  De 
Adam  vero  dirit  vers.  3.  genuit  Jilium  ad  imagi- 
nem  ,  ^  simiUlulinem  suam  ;  ac  pluribus  oinis- 
sis  locis  parallelis  satis  est  testiinojiium  S.  Jacobi 
in  siia  Epist.  (^anon.  c.  III.  9.,  ubi  de  lingua  ail: 
in  ipsa  henelicimus  Deum  ,  &  Patrem  :  &  in 
ipsa  maledicimus  homines ,  qui  ad  simiUtudinem 
Dei  Jacti  sunt  .  Vid.  Bened.  Pererius  Lib.  IV.  iu 
Genes.  ,  &  P.  Mirhael  Le-Qiiieu  ad  Lib.  II.  S. 
Jo.    Dainasceni   de  Jide  ortho  l.  c.  1 2. 

61.  QiiaRres  secnndo  ,  an  Eva  etiain  creata  fue» 
rit  ad  imaginem  ,  &  similitudinem  Dei  ?  Ralio  du- 
bitanili  ex  eo  oritiir ,  qund  Apostolu»  iu  Episf.  I. 
ad  Corinth.  XI.  7.  dioat :  Vir  imago  &  glorui  Dei 
est ;  mulier  autern  gloria  viriesc,  lusuper  auctor 

Quoi- 


(t)  Natalis  AlexandtT  in  ffist.  vft.  Tt^.tt.  de  I.  mtin- 
di  .fta-e  l)is3.  I.  Art.  7.  ,  <ftia  solet  cniditione,  innltas 
.iftJ  rt  vfttrnin  Patniin  ^xplicntiones  ima^jinis  Dei  in 
liomine.  l>oi.tis>imiis  Alexiiis  S ymin.icliiis  M.izocliius 
in  ■Sptcihiii')  hihfico  ad  hnnc  lociim  snNtili  r.itio.inio 
vult,    iinagiaem  Dei  ia  hotuine    agnoscendam  in  i-erz- 


tatc  i  ciijits  notlo  in  animo  hnminis  impressa  nltescit  . 
Neijne  omittenchiin  ,  etidin  ethnicis  notnrn  fiiisse  ,  ho- 
mint-m  esse  at!  imaginein  Dei  creatnm  .  Ita  l'yih.igor.is 
.i|>M(l  TheTnistinm  p.  i<)2.  edit.  Hardnini  ,  &  .ilii  non 
p.inci  ,  vel  .inti'!!!,-!  tr.iditione ,  vel  lcctione  Sacr.  Bi» 
blioruin  ]  vel  Judxorum  coayersaliooe  edocti. 


ii8 


DISSERTATIO  III. 


Quoestionum  novi ,  ac  vet.  Test. ,  qni  oliin  So. 
Angiistimis  pulabatar  ,  Qu.  21.  aperte  docet,  fe- 
miijain  noii  esse  creatam  ad.  iniaginem  Dei .  jNihi- 
loiniuus  : 

62.  Resp.  dubitari  miniine  posse ,  etiain  feini-. 
nam  fuisse  creatam  ad  imaginein  ,  &  similitudi- 
iiem  Dei ;  eadein  euim  est  ipsius  ratio  ,  ac  viri  ; 
&  quas  superius  adiiotiiviinus  n.  5i.  sequ.  de  Iioini- 
ne. ,  pertinent  £Eque  adfeminani  ,  iilque  ad  viruin  c. 
Pra3terea  in  safjpius  laud.  Geneseo  loco  postquani 
dictum  est ,  Deum  creasse  Jioininem  ad  iniagiuem 
suain  ,  «jusVttJs  immt^xUate  Sii^.ditur  ,  masculum. , 
&  feminam  creavit  eos  {a)  . 

65.  Quantum  tamen  ad  aliijuid  secundarium , 
dit  S.  Tiiomas.  art,  4..,  »  i»"agP  Dei  invenitur  iu 
,,  viro  ,  secuijduin  quod  non  invenitur  in  muiiere  , 
5,  Nam  vir  est  principiuin  midieris,  &  finis  ,  si~ 
,,  cut  Deus  est  princijnuin  .  &  finis  totius  creatu- 
.,  rac  .  (Jnde  cum  Apostolus  dixL^set,  quod  vir  i- 
5,  mago ,  &  gloria  est  Dei  ,  mulier.  autem  est  glo- 
j,  ria  viri  ,  oslendit ,  quare  hoc  dixerit,  subdens: 
„  non  eniin  v.ir  est  ex  muliere  ,  sed,  mulier  ex 
,,  viro ;  &  vir  non  est  creatus,  propter  miilierem, 
„  sed  inulier  propter  virum  "  . 

64.  Auctor  autein  Qucest„  novi^  ac  vet.  test,. 
non  levibus  scatet  erroribus ,  nullius.  est  proinde 
auctnritalis ;  &  mirum  est ,  potuisse  aiiquando  tri-. 
bui  S,  i^ugustino  c.  Imo  verus.  Auguslinus  Lib.  III. 
de  Genes.  ad  Utt.  c.  22.  hijc  ipsa  quaestione  ex- 
citata  espresse  docet  feininam  ,  non  minus  ,  quain 
virum  fiiisse  ad  Dei  imaginem  formatam  {b)  .    . 

65.  Quasres  tertio ,  an  hoec  itnagp ,  Qjy  similU 
tudo  Dei  sit  etiam  irj.  corpore  hoininis  ? 

66.  Re«p,  S,  Augustinus  in  Lib.  de  Hpexesibus 
inter  liasreses  hanc  num,  76.  recenset ,  quoe  dicit , 
coyus  hominis ,  non  animam.  esse  imaginem 
Dei  s  fortasae  quia  Anthropomorphitas  suum  erro- 
rem  de  Deo  corporeo  inde  hauserunt .  Kullatenus 
tamen  inter  hjereticos,  imo  nec  inter  errantes  ii 
Tecensendi  sunt ,  qui  Dei  imaginein  prsecipue  in 
anima  homiuis,  repQsuerunt ,  eamdemque  etiam  iu. 
corpore  certa  quadam  ratione  relurere  dixerunt.. 
Quanquain  eniin  homo  mole  corporis .  soliditate  , 
Tobore,  aliisqne  non,  paucis  inferior  quibusdam  a-- 
liis  creaturis  inveniatur,  aliqua  tamen  ipsius  ex- 
ceilentia    super    cetera  auimalia,    in.  ipsa  corporis. 


SECT.  I.    CAP.  II. 

conforiiiatione  apparet :  ut  enini  inquiebat  Poela  : 

Prcnacjtte  cuni  spectent  animaUa  cetera  terram^ 
Os  homini  subUme  dedit ,  ccelumque  videre 
Jussit ,  &  ereclos  ad  siilera  toUere  vuUus  . 

Ovid,  Lib,  I.  Metamorph. 

67,.  Sed  magis.  qnam  Poetam  prsestabit  audire 
S.  i>ernardajn  ,  qui  Serm.  XXIV.  in  Cant. ,  post- 
quaui  inonuisset ,  imaginem  Dei  proprie  in  anima 
esse  5  ita  proseqoitur  :  ,,  Quanquam  &  corporis 
„  slaturam  dedit  honiini  Deus  rectam  ;  forsitan  nt 
,,  ista  corporea  exterioris ,  viliorisqne  rectitudo  fig- 
,,  menti  honiinein  interiorein  illum  ,  qui  ad  iina- 
,,  giiiem.  Dei  factus  est ,  spiritualis  suae  servandae 
,,  rectitudinis  admoneret  ...  Perversa  res  est ,  & 
„  foida  ,  luteum  vas ,  quod  est  corpiis  de  terra  , 
„  oculos  habere  sursum.,  coelos  libere  suspicere  , 
,,  cceloruinque  luininaribus  oblectare  aspectus  , 
,j  spiritualem  vero ,  caslesteinque  creatnram  suos 
,,  e  contrcjio  oculos  ,  idest  inlernos  sensus  ,  atque 
„  afFectus  trahpre  in  ter.ram  deorsum  ...  Erubesce 
,,  auima  mea  diviuam  pecorina  cominutasse  simi- 
,,  liludiiiem  "  8cc.  Operae  prelinm  erit  totum  au- 
remn  illum  sennonem  non  legere  soluin  ,  sed  se- 
rio  meditari .  Confer  ,  quee  dicta  suut  Dissert,  11« 
n.  200.  seq, 

C  A  P  U  T      III. 

De  statunaturoe  humanoe  integrce  ^  & 

innoceniis  ;  &•  primo  quantum 

ad   animam  . 

68.  feanctus  Thomas  ,  postquam  de  imagine  Dei 
in  honiine  copiose  disputavit ,  agit  de  statu  ,  ia 
quo  homo  primum  creatus,  est ,  tum  qnantum  ad 
a/.nmam,  tuin  pnstea  quantum  ad- corpus ;  cujus 
vestigia  &.  nos  seqtieiites  ,  quae  scitu  magis  neces- 
saria  sunt  de  illo  priina^vo  felicissimo  statu  expo- 
nenins  ;  omnia  eniin  persequi  ,  quae  latius  Sclio- 
lastici  in  controversiam  vocarunt ,  nimis~  ionguin 
es.set  ,  neqiie  necessarium  . 

69.  Et  primo.  quidem  nonimUi  Sancti  Patres , 
ex  quo  homo  dicalur  factus  ad  imaginem  Dei  , 
recte  intulerunt ,  euili  fuisse  in  gratia  sanctificau- 

te 


^a)  HTnc  exploditnr  illppidum  illiul  rfiioriimdam,  Rab- 
■Ijirioriiin  totnmentMm  ,  Adain  nempe  cre.ntnui  fiiisse  bi~ 
fonnem  ,  sen  androgynMm  ..  Nain  ut  bene  S.  Augusti- 
niif"  Lib.  111,  fic  Gen.  ad  Litt^  cap.  1 2.  advrer.tit ,  "sacer 
lextiis  in  liac  hypoiliesi  dixisset  :  muscutum)  &- fcmi~. 
Ziam  crea^'it  d/um..  Hanc  pntidam  taheilam  adoptavit 
ctiam  Mato  in  Srmposio  ,  ut  notavit  Ensebius  Lib. 
Xil.  Praparat.  Eca/isp/.  cap.  12,,  imo  &  Christiani  a- 
'liqiu  ,  nt  fan.itica  illa  tVmirw  Antonia  Bonrignonia  in. 
-Siiq  opere  ,  cui  titnlus  :  C^li  nmn,  &  terra  nom  : 
Amsttlod.  1679.  l^e  R.ibbinorum  labuiis  Tideri  potest 
i".  Raym.  Martini  in  Pugione  fidei  1'.  111.  IJiss.  2.  c.  3. 
{.1}   Verha  S.  Patris  'ij*c  simt .-     „  Pauljis  Aposttoius 


,}  virum,  tantum- dicit  jma^/nem  >.  Ci''  gloriam  Dei :  mn- 

„  lier  autem  ,   incpiit  ,   t;loria  viri  est  ...   Tamen   &  te- 

„  mina  renovatur  etiam   ipsa  in  spiritu  mentis  .suap   in 

,,  agnitione  iJei  secundiim  imaginem  ejns  ,    ipii    crea- 

„  vit  ,  ubi  non.  est  masanlus  &  letnina  .     Sicnt  autem 

„  alj  hac  gratia  renovationis   &  relormatione    imaginis 

i,  Dei  non   sep.irantnr  teinin.-e  ,     q.iamvis   in  se.xii  cor- 

„  poris  earuin   aiiiid  tiguratum  sit  ,    propter    qiiod  vir 

„  solus  dicitur  esse  itiiago,   8c  gloria   Deij  sic  &  in  i- 

„  psa   primi  conditione  liominis  ,     secMndnm  id  ,  quod 

„  &  femina  lioino  erat ,  habJjat  iitiqiie  mi,'ntem  suam  , 

5,  eamdein.pie   rationalein,     ,seciinditm  quain  ipsa  (|uo-. 

^f  j^u«  4(icU  &>{,.  ad  naagiaein  l)ei '' ,. 


PE  STATU  NATURAE  INTEGRAE. 

le  rreatum ;  iinde  etlam  dicebaiit,  in  haptisnii  re-      stiuni  Scntcntianitn 


generatioiie  rei)Ovari  iii  iiobis  iinagiuem  Dei  .  Sic 
S.  Atrgustimis  de  Spirit.  &  lilt.  cap.  27.  I/uC  a- 
gU  ,  iuqtiit ,  Spiritus  gratiiX  ,  ut  iinaginern  Dei^ 
in  qua  naturaliter  Jucti  snmus  ,  instauret  in  no- 
bis.  Huic  sei)teiiti«  aiiiii-cret  inajor  Tiieologonun 
pars  ,  qua  de  re  Tecolenria  siiiit ,  qiule  in  prinia 
Dissert.  cap.  la.  de  gratia  Angeloriiin  dixiiiiiis ; 
eadein  eiiiin  est  utronuiiqiie  ratio.  Et  iioster  S. 
Doclor,  qiiemadmoduin  post  inagnuin  Aiigiistinmn 
dociierat ,  fuisse  Angelos  iii  gratia  creatos,  ita  idem 
censet  de  lioniiiie,  quod  I.  F.  qu.  qS.  art.  i.  Iiac 
ratione  luculenter  deinonslraK 

70.  Quia,  inquit  ,  id  videtur  leqnirere  ea  re- 
ctitudo  primi  status ,  in  qua  Deiis  lioiniiiein  fecit. 
Ecclesiastici  VII.  5o.  ,,  Deiis  fecit  lioininem  re- 
,,  ctum:  (fua  rectitudine  ratio  subdchatur  Deo  , 
j,  rationi  vero  inferiorcs  vires  ,  &  aiiini.-c  corpus . 
„  Priina  aulem  subjectio  erat  causa  &  secundae  , 
,,  &  tertiae ;  quamdiu  eniin  ratio  manebat  sub- 
„  jecta  Deo  ,  inferiora  ei  subdebantur  ,  ut  S,  Au- 
„  gustinus  dicit  Lih,  I.  de  peccat.  merit.  &  re- 
„  iniss.  cap,  16.  .Manifestum  est  autein  ,  qiiod  il- 
5,  la  subjectio  corporis  ad  animam  ,  &  iiiferioruin 
„  viriuni  ad  rationein  non  erat  uaturalis;  alio- 
„  quin  post  peccatum  inansisset ,  cum  etiain  in 
,,  DaEinonibus  data  naturalia  po«t  peccatum  per- 
„  manserint :  uiide  manifestuin  est ,  quod  &  illa 
„  prima  subjectio,  qua  ratio  Deo  subdebatur , 
,,  non  erat  solum  secunduin  naturain ,  sed  setun- 
„  duin  supernaturale  donum  gratiae ;  non  enim 
,,  potest  esse  ,  quod  etfectus  sit  potior ,  quam  cau- 
5,  sa  .  Unde  Aiigustinus  dicit  XIII.  de  Civit.  Dei 
„  cap.  i5.  ,  quod  postquam  pr5ecepti  facta  tran- 
,,  sgressio  est ,  confestim  gratia  deserente  divina 
„  de  corporum  suorum  nuditale  confusi  sunt;  sen- 
,,  serunt  enim  inotum  inobedientis  carnis  suae  tain- 
„  quam  reciproram  poenam  inobedientiaj  suae  "  . 
Ex  quibus  verbis  coliigit  Angelicus ,  si  deserente 
gratia  soluta  est  obedientia  cariiis  ad  aniinam  , 
per  graliam  in  aniina  existentem  inferiora  ei  fuis- 
se  subdita  ,  atque  adeo  statuin  naturae  integrae  nou 
potuisse  esse  sine  gratia  sanctificante  . 

71.  Hac  S.  Thoinae  doctrina  a  magno  Augusti- 
ro  ,  aliisque  veteribus  Sanctis  Patribus  liausta  (  quo- 
lum  plurima  testimonia  exlubet  Eslius  iii  II.  Sen- 
tent,  dist.  25.  §,  1.  ),  certa  oiniiino  videtur;  non 
tamen  ad  fidem  pertinet ,  quia  ,  nt  superius  mn- 
nuiinus  ,  nonduin  ab  Ecclesia  definita  fuit,  &  con- 
»raria    opiuio  a  quibusdam  Catholicis   post  IVIagi^ 


Xa)  PeUgiani  credebant,  protoparentes  nosiros  fnis- 
se  in  puris  n.itnrallnis  a  Deo  crcatos  ,  lioc  est  sine  a- 
jiqiio  dono  snpernalnrali  ,  iit  scilicet  potentiis  natiira- 
libiis  liene  ,  vel  malf-  nlcntes  pr;riniiiin ,  vel  ptr-nam 
mererentiir  .  Hnic  opinioni  saltein  ex  parte  adhflpsenint 
ettarn  nonnnlli  Calliolici ;  sciiicet  pr^ter  jain  nonnn.i- 
tiim  Magistnnn  Sentenlianim  ,  Riipertiis  Abhas  Lib. 
Xlll.  in  Matth.  ,  Hiigo  Victoriniis  I^ib.  F.  de  Sacra- 
mentit  P.  VI.  cap.  17.,  Alexander  Alensis  P.  11.    qu. 


»'0 

.  adoptata  est ;  qiiamobre/n 
idem  Angehcus  laiid.  qii.  r,:..  arf.  i.  oppositain 
seiitentiain  rejecit  quidem  ,  nulla  tainen  eain  cen- 
sura  notavit  .  Qnanqaam  in  Concilio  Araiisicano 
H.  cap.  19.  Ii«c  verba  leguntur:  Nalura  linmana, 
etiamsi  in  illa  integritate ,  m  qua  est  condita 
permaneret  &c.  Est  tamen  de  fide  ,  Adain  fiiisse 
pratia  sanclificante  exornatum  ;  nain  Conciliain 
Trid.  Sess.  V.  ita  definivit:  „  Si  quis  rion  confi- 
„  tetiir,  primnm  hominem  Adam  cum  inandatuin 
„  Dei  in  Paradiso  fuisset  transgressus  ,  statiin  saii- 
„  ctitatem  ,  &  justitiam  ,  in  q.ia  constitutus  fue- 
„  Tat ,  amisisse  ....  anathema  sit  (u)  "  . 

72.  Cum  autem  in  hoc  fidei  decreto  Sancta  Sy- 
nodus  mentior.em  faciat  sanctitatis ,  C>  justitioe , 
in  qua  coiistilutus  fuerat  Adam  ,  qu^ri  potest ,  aa 
gratia  sanctificans  in  Adaino  idem  fuerit ,  ac  ju- 
slitia  originalis.  Et  quidein  ,  si  ainplectamur  sen- 
tentiam  S.  Tliomae  ,  quod  Adam  fuerit  in  gratia 
sanciificante  creatus,  tunc  paruin  inlerest  scire  ,  aa 
gratia  sanctificans  a  justitia  originali  distinguatur . 
Si  vero  ponatur  ,  Adarnum  nonnisi  post  creatio- 
iiem  fuisse  gratia  sanctificanle  ornatum  ,  tnnc  ne- 
cessario  dicendum  est ,  justitiam  origiualem  Adi- 
mi  fuisse  a  gratia  sauctificante  di^stinctAin  . 

75.  iNomine  antein  justltice  originalis  non  in- 
telligitur  fila  justitia  ,  quae  primmn  locum  obti- 
net  inter  virtutes  cardinales,  &  cujus  niuiius  est 
suum  unicuique  tribuere  ;  sed  intelligitur  reciitu- 
do  ,  &  ordo  omniuin  potentiarum  animae  inter  se 
&  respectn  suorum  actuuin  ,  scilicet  priino  ratio 
subdatur  Deo  ;  deinde  rationi  subdantur  appetitus 
inferiores ;  demum  aniinae  subdatur  corpiis  in  o- 
miiibus  suis  motibus  ^  Dicitur  autem  originalis  y 
quatenus  homo  ab  origine  sua  illam  habuit ,  eam- 
deinque  transfudisset  ad  posteros  ,  nisi  illam  pec- 
cando  amisisset .  Id  ad  fidem  pertiuere  censet  S. 
Thomas  IV.  cont.  Gcntes  cap.  52.,  ubi  iiiquit : 
,,  Secundum  fidei  doctrinam  ponimus ,  homineni 
„  a  principio  taliter  esse  institutum ,  quod  quain- 
,,  diu  ralio  hominis  Deo  esset  subjecta,  &  infe- 
„  riores  vires  ei  sine  impedimento  deservirent  , 
„  &  corpus  ab  ejus  subjectione  impediri  non  pos- 
,,  set  per  aliquod  impedimeiitum  corporale  ,  Deo, 
„  &  sua  gratia  supplenle ,  quod  ad  lioc  perficicn- 
,,   duin   natiira   miiius   habebat  "  . 

74.  Ex  his  S.  Thoinc-H  verbis ,  aliisque  supra 
relatis  luculenter  apparet  ,  justiliam  originalem  pri- 
mo  homini  in  ejus  creatione  collatam  ex  princi- 
piis  naturae   uun    fiuxisse ,    Dec    buman^    naturs 

fuis- 

q8.  ,  Scoins,  alliqiie  non  paiici ,  ponentes  airffiiod  tem- 
poris  intervalliim  inter  protoparentiiin  creationem  ,  & 
grati.T  yanctificantis  infnsionem  ;  non  aiitem  adrniltea" 
tes  ctiin  IVI.igianis  mcriiinri  ex  solis  virilnis  natur.^  . 
Honira  opinioncm  comiuuninrrri  appcllavit  S.^TIiomas 
in  M.  Senteiit.  Dist.  IV.  ari.  3.  i  ipse  tamcn  aliam  a- 
doptavit,  (jiix  modo  noa  soluin  cotniiiunior  lacta  estj 
Sed  plane  certa. 


,jo  DISSERTATIO  IH. 

iiiisse  debitam  (  Vid.  etiani  Quaest.  97.  artic.  i., 
qu.  100.  art.  i.,  &  2.  1.  q.  l64.  )  >  "nde  scqiii- 
tur ,  aeqiia  ceiisura  confiKain  fiiisse  a  S.  Pio  V. , 
&  Gregorio  XIII.  illain  Propositionem  inter  Baja- 
nas  luuii.  26. :  ,,  lutegritas  priuiae  conditionis  non 
,,  fuit  indebita  luimauas  naturaB  exahatio  ,  sed  na- 
„  turalis  ejus  conditio  ;  tum  aliam  78.  Iinmorta- 
„  litas  priuii  hominis  non  erat  gratise  beneflciuin  , 
„  sed  naturalis  conditio ;  ac  clemwn  illam  Que- 
„  sncUianam  55.  Gratia  Adami  est  sequela  crea- 
,,  tionis,  &  erat  debita  natursB  sanae ,  &  integrae  ", 

75.  Hiuc  inferlur  ,  originalem  justitiam  in  A- 
damo  non  solum  cum  supernaturali  gratia  saucti- 
ficante  connexam  fuisse  ,  sed  etiam  ab  ipsa  1an- 
quam  a  radice  pvodiisse  ,  quod  non  uno  in  loco 
docet  S.  Thomas .  Praeter  articuhun  supra  laud. 
iiuni,  69.,  vid.  I.  2.  quaest.  109.  art.  5.,  & 
quaest.  4«  <?fi  malo  artic.  2.  Quamobrem  hoc  sen- 
su  juslitia  originalis  ssepius  vocata  est  supernatu- 
ralis  ex  parte  scilicet  principii  sui ,  seu  radicis  , 
nempe  gratiae  sanctificantis. 

76.  Do  hac  senteutia  consuli  potest  doclissimns 
P.  Thouias  de  Lemos  in  Panoplia  graiioe  '1'omo 
I.  P.  II.  Tract.  I.  cap.  2.,  ubi  observat ,  noi)  inul- 
tum  referre  quidquid  in  hac  quaestione  dicatur  de 
justitia  originali ,  quod  nempe  in  sua  entitate  na- 
turalis  sit  ,  vel  supernaturalis  ,  dumrnodo  conce- 
datur ,  iVlam  non  esse  naturce  dehitam  ,  nec  ex 
principiis  naturce  causatani ,  sed  merum  donuni 
gratuito  homini  datum  .  Observat  etiain  ,  inutili- 
ter  a  quibusdam  distiijgui  triplicem  statum  ,  - /?7.- 
nocentice  ,  integritatis  ,  &  justitice  ohginalis  ;  ju- 
slitia  enim  originalis  &  integritatem  naturae  ,  & 
ejusdem  innocentiam  complectitur  .  Plura  cupien- 
ti  dabit  laud.  Lemosius  .  Sed  nos  pauca  addamus 
cum  Angelico  Praeceptore  nostro  de  dotibus  ,  quae 
animam  nostrorum  Protoparentum  in  felici  inno- 
ceutiae  statu  exornabant ,  quaeque  ex  gratia  saii- 
ctificante  profluebant . 

77.  Et  primo  quantum  ad  intellecfuin  ,  Adami 
scientiam  describit  Siracides  can.  XVII.  5.  &  seq. 
de  primis  uostris  parentibus  dicens:  ,,  Consilium, 
„  &  linguam  ,  &  oculos  ,  &  aures  ,  &  cor  dedit 
„  illis  excogitandi  ,  &  disciplina  intellectus  reple- 
5,  vit  illos  .  Creavit  illis  scientiam  spirittis  ,  sensu 
„  implevit  cor  illorum  ,  &  mala  ,  Sc  boria  osten- 
„  dit  illis  "  . 

78.  S.  auteni  Augustiuus  tantam  fuisse  censet 
Adaini  innocentis  scientiam  ,  ut  asserat ,  neminem 
Christianorum  dubitare  posse  :  ,,  Eos  ,  qui  in  hoc 
,,  saecnlo  ..,.  ingeniosissiini  apparent  ....  si  Arfami 
„  ingenio  comparentur,  distare  longe  amplius , 
„  quam  celeritate  a  volucribus  testudines  distant: 
„  atque  ingeuiis  tani  excellentibus  Paradisi  felici- 


SECT.  I.  CAP.  III. 

,,  tatem  implendam    fore ,    si  nemo    peCcasset  *'  « 
Lib.  V.   Oper.  imperf.  cont.  Jut.  capit.    i. 

79.  Magistri  sui  doctrinam  secutns  Angelicus  1« 
P.  q.  94.  artic.  5.  Qsteudit,  in  Adaiuo  fuisse  0- 
mninm  earum  rerum  scienliam  ,  quas  naturaliter 
homines  cognoscere  possunt  ;  earuui  vero ,  qu» 
naturalem  cognitionem  excedunt  ,  tantam  a  Deo 
accepisse  cognitionem  ,  quanta  erat  necessaria  ad 
gubernationein  vitae  humanae  secundum  sUtuin  il- 
Inm  .  Art.  autem  4«  ostendit ,  Adamuin,  quam- 
diu  in  statu  justitiae  originalis  perseverabat,  nulli 
fnisse  deceptioni  obnoxiuin  .  Vid,  etiain  quasst. 
XVIII.  de  verit.  art.  6.,  ubi  explicat,  quomo- 
do  protoparentes  nostri  peccaverint  ,  ac  proinde 
quo  sensu  decepti  fuerint.  Ostendit  insuper  An- 
gelicus  laud.  qu.  94.  I.  P,  art.  i.,  Adani  quidem 
non  vidisse  Deuin  per  essentiam ,  tunc  eniin  pec- 
care  non  potuisset ;  eumdein  tamen  Deum  ccgno- 
visse  quadam  altiori  cognitione  ,  quam  nos  nunc 
cogrioscufnus  ,  ejusque  cognitionem  Dei  quodarn- 
rnodo  rnediam  juisse  inter  cognitionem  prcesen- 
tis  status ,  ^  cognitionem  patrice  ,  qua  Deus 
per  essentiam  videtur  .  Etiam  2.  2.  quaest.  5.  art, 
I.,  ubi  probat ,  in  Adamo  fuisse  fidem  ,  eum  ta- 
mea  nuilta  cognovisse  manijeste ,  quce  nunc  noii 
possumus  cognoscere  ,  nisi  credendo  . 

80.  Quantum  autein  pertinet  ad  volnntatein  ,  o- 
stendit  Angelicus  in  art.  2.  quaest.  95.  I.  P. ,  noo 
alias  in  homine  innocente  fuisse  passiones ,  quam 
quae  exjudicio  rationis  consequuntur.  ,,  Quia  ,  vi- 
,,  quit  S.  Doctor ,  in  prinio  statu  nulluin  maluin 
,,  aderat  ,  n«c  imminebat  ,  nec  aliquod  bonum  a- 
,,  berat ,  quod  caperet  bona  voluntas  pro  tempo- 
,,  re  illo  habendum,  nt  patet  per  Augustinum^ 
„  XIV.  de  Civit.  Dei  cap.  10.,  omnes  illae  pas- 
,,  siones  ,  quse  respiciunt  malum  ,  in  Adain  non 
5,  erant ,  ut  timor  ,  &  dolor ,  &  hujusmodi:  simi- 
,,  liter  nec  illfE  passiones,  quae  respiciunt  bonuin 
5,  non  habitum  ,  &  tnnc  habendum  .  ut  cupiditas 
5,  aestuans  .  lllae  vero  passiones ,  quae  possunt  es- 
,,  se  boni  praesentis  ,  ut  gaudinm  ,  &  amor  ,  vel 
„  quae  sunt  futuri  boni  in  auo  tempore  Iiabendi , 
„  ut  desiderium  ,  &  spes  non  affligens  ,  fuerunt 
„  in  statu  innocentiae ;  aliler  tamen  ,  quam  iii 
„  nobis .  Nam  in  nobis  appetitus  sensualis ,  in 
5,  quo  sunt  passiones  ,  non  totaliter  subest  rationi  j 
5,  unde  passiones  quandoque  sunt  in  nobis  prasve- 
5,  nientes  judicium  rationis  ,  &  impedientes  ,  quau- 
,,  doque  vero  ex  ]udicio  rationis  consequentes , 
,,  prout  sensualis  appetitus  aliqualiter  rationi  obe- 
„  dit.  In  statu  vero  ijuiocentiae  inferior  appetitus 
,,  erat  rationi  totaliter  subjectus:  unde  non  erant 
,5  in  eo  passiones  aniinae  ,  msi  ex  judicio  rationis 
„  consequentes  (^)  , 

81. 


(<0  Concnptceniiam  i'n  Adartio  innocPnte  fnveniri  non  gestantntt  nihit  inolediens  in  illo  adversim  se  moi>eri 

potiiisse  ,     Srt>|  III-  o.^ttnilit  S.  A-ig.   contra    Ptl.igianos  .  sentiebant .   Facief>af  quippe  hoc  urdo  justitia,  ut  >  (juia 

Lib     !(.    De  ppccat.    mer.   Cr  remiss.     0.    22.  c!ie   prirnis  i^orian  anima  faiiniluiiL    corpiis  a  Deo  ucceperat,    siciit 

parentihus  Iot£iiens  ,    Quarm-is ,  incjiuit,   corpits  animale  ipta    etdevi  Dovuno  suo ,    ita  C^  illi  ,corpus    ejus  oSc- 


DE  STATU  NATURAE  INTEGllAE. 


1 21 


9i,  Otiaerit  postea  Angcliciis  art.  3.  utriiin  A- 
icim  Iiabuerit    nmiies    virtutes  ?  ,,  HasponJet    aih- 

tem  ,  eum  aliqiialiter /ja6ti/j5c'  otnnts  viriutes^ 
,j  quiii  ratio  erat  l)eo  subjecta  ,  iiiferiores  autem 
„  vires  ratioiii  ;  virtiites  aiitein  niliil  aliud  sunt , 
„  quaiii  perlVclioucs  quaBjam,  ([uibus  ratio  ori.li- 
,,  nalur  iii  Deiiin  ,  &  lufeiiores  vires  clispommtur 
,,  secnnduin  regulam  ratiouis  :  undc  rectitudo  pri- 
„  ini  status  exigebat ,  ut  lioino  aliqualiter  omneg 
j,  virtutes  haberet  "  . 

82.  Porro  ita  pergit :  ,,  Considerandum  est ,  quod 
,,  virtutuin  qtuTdam  sunt ,  quac  de  sui  ratioue  u\- 
.,  lain  iinperfectionem  iinportant  ,  ut  caritas  ,  & 
,,  justitia  ;  &  luijusmodi  virtutes  fuerunt  in  statu 
„  innocentiiB  simpliriter  ,  &  quantum  ad  habitum  , 
,,  i«  quatitum  ad  actum  .  Qnindam  vero  sunt  , 
,,  quae  de  sui  ratinne  imperfectionem  importaut  , 
„  vel  ex  parte  actus  ,  vel  ex  parte  materia?  .  Et 
„  si  luijusinodi  imperfectio  non  repugnat  perfectio- 
,,  ni  priini  status  ,  nihilominus  hu|Usinodi  virtu- 
5,  tes  poterant  esse  in  priino  statu  ,  sicut  fides , 
„  quje  e-it  eoruin  ,  qua;  noii  videntur ,  &  spe» , 
„  qu.Tc  est  eoruin  ,  qua;  nou  habeiitur  .  Perfectio 
„  enim  priini  status  noii  se  extendebat  ad  hoc  , 
„  ut  videret  Deuin  pcr  esseritiain  ,  &  ut  habereC 
,,  cuin  fruitione  fiualis  beatiludiuis  :  unde  fiJes  , 
,,  &  spes  esse  poterant  in  priiiio  statn  ,  &  quan- 
„  tum  ad  habitura  ,  &  quanlnin  ad  actum  "'  . 

85.  „  Si  vero  iinperfectio  ,  quae  est  de  ratione 
,,  vjjtutis  alicujus,  repngnat  perftctioni  priini  sta- 
„  tus ,  poterat  hujusmodi  virtus  ibi  esse  secunium 
„  habitum,  &  non  secundum  actum  ,  ut  patet  de 
,,  poenitentia  ,  quas  est  dolor  de  peccato  cominis- 
„  so  ,  &  de  misericordia ,  qua»  est  dolor  de  mi- 
„  seria  aliena .  Perfectioni  autein  primi  status  re« 
„  piignat  tam  dolor  ,  quam  culpa  ,  &  miseria  ; 
,,  nnde  hujusmodi  virtutes  erant  in    primo  honii- 


dam  viitiitis  absque  inlerruntione,  sic  Adam  per- 
severantiam  iiou  liabLiit .  rlura  dabit  S.  Doctor 
locia  indicatis  . 

CAPUT  IV. 

De  Dotihus  primi   honiinis  in  statu   innocentice, 
qu.inlum    ad    corpus . 

85.  Cjum  sacer  Historicus  dicat  Gen.  II.  7.  For- 
mavit  Deu^  hominem  de  limo  terroe,  &  inspi- 
ravit  in  faciern  ejus  spiracuhun  iUoi  (a) ,  recte 
infertur  ,  hominem  ex  duobus  constare  principiis  , 
rorpore  uempe,  &  spiritu ;  quamobrem  Ecclosiasv. 
Xn.  7.  dictum  tst :  Re/ertatur  puLis  in  terram. 
suam  ,  unde  erat :  Cy  spirilus  redeat  al  Deum  ^ 
qui  dedu  illum  . 

86.  Corpus  autem  nostrum  ideo  voluit  Deus  for- 
mare  ex  limo  terrce ,  seu  (  ut  textus  hebraicus 
habet  ,  cui  etiam  versio  Septuaginfa  seiiuiu  con- 
sentit  )  ex  puhere  terrae  ,  tum  ut  infinitam  suara 
potentiain  ,  &  sapientiam  osteuderet ,  quas  ex  tarn 
viii  materia  tain  couciuuum  atque  admirabile  o- 
pus  etiecit,  tum  etiam  ut  nos  oiiginis  nestr<c  per- 
petuo  memores  omnem  superbi.e  motum  compe- 
sceremus  .  Hujus  originis  voluit  Deus  inemorein 
esse  Adamum  ,  quando  Gen.  111.  19.  illi  dixit: 
puWis  es ,  C^  in  puherem  reierteris .  E|usdenfi 
memor  erat  Abraham  ,  quaiido  inquiebat  Gen. 
X\  III.  27.  Loguar  ad  Domlnum  meum  ,  cum 
iiin  puhis  ,  &  cuiis .  Lcclesiasticus  autein  ita  no- 
strain  superbiam  increpat  cap.  X.  g.  Quil  siiper- 
bit  terra  ,  C^  cinis  ? 

87.  Hoc  tamen  corpiis  ex  pulvere  terras  forma- 
tum  S.  Thamas  I.  P.  qu.  91.  art.  5.  ostendtt , 
fuisse  a  Deo  optime  dispositum  ,  non  quidem  jim- 
pliciter ,  sed  in  ordine  ad   fonna^n  ,    seu  animain 


ne  secundum  habitum  ,  &  non  secundum  actuin  :      rationalem  ,  ctii  coujungi  debebat .  Pr^cipue  autein 


-,,  erat  enim  primus  hoino  sic  dispositus  ,  ut  si 
,,  peccatum  prfecessisset ,  doleret ;  &  similiter  si 
„  iniseriam  in  alio  videret ,  eain  pro  posse  repel- 
„  leret  "  .  Quam  doctrinam  Angelicus  aliis  exein- 
plis  illustrat  iu  resp.  ad  2. 

84.  In  resp.  aulein  .ad  4«  explicat  ,  quomodo  a- 
liquaUter  fuerit  in  Adamo  virtus  perseveraiitij:  ; 
pcTseverantia  enim  ,  prout  est  virtus  ,  signific.at 
quemdam  habitum,  quo  quis  eligit  perseverare  in 
bono;  &  sic  Adain  perseverantiam  habtiit  .  Si  au- 
tem  consideretur  perseverantia  ,  prout  est  circuin- 
stautia  virtulis ,  &  significat  conlinuatioiiem  quain- 


111  resp.  ad  5.  observat ,  con\enieiis  fuisse  homi- 
«i ,  habere  staturam  rectain  propter  quatuor  .  ,,  Prt- 
,,  ino  quidem  ,  quia  sensus  sunt  dali  homini  ,  non 
,,  solum  ad  vitae  necessaria  procuranda  ,  sicut  a- 
„  niinalihus,  sed  etiani  ad  cognosceiidtnn  .  Unde 
,,  cum  retera  animalia  non  delectentur  in  sensi- 
,,  hilibus,  nisi  per  ordineui  nd  cibos  ,  &  vcnerea, 
,,  soliis  houio  delectatur  in  ijisa  pulchritiidine  sen- 
,,  sibilitMu  secundtim  seipsam  .  Kt  ideo,  quia  «eir- 
,,  sis  pr.Tcipue  vigent  in  facie  ,  aha  «niinalia  ha- 
,,  bcnt  f.Tciein  pronam  ad  lerrain  quasi  ad  cibnm 
„  quacrenduin ,  &  providenduin  sibi  devictu:  ho 

«  mo 


•dirft,  ati/iie  exhiheret  vit>e  illi  con°ruuni  sine  iiliU  re- 
siitentia  /ainulatiini  .  ]n  opere  aiitt-m  De  nuptiis  &" 
conciiptscentin  sappiiis  liac  ips.i  de  re  tr,ictat  ,  asserit- 
<jiie  fitioriim  generatlonein  in  felicissimo  illo  innocin- 
11««  statn  Jiiturain  («lisse  slne  nllo  concnpiscentiie  .ir- 
«fove  ,  jii&ente  ^tjlimtate ,  non  turpiter  ,  C?-  indecoru  ino- 
ta  cogenle  foluptat^  j  nbi  .iflert  eiiam  similiiiulinem  a- 
iionim  corjioris  meml)roriim  ,  ((iiic  ail  sohiin  volniU.i- 
is   nntnm   inoventnr  ,  ut  br.icliia  ,  nianus ,  dlgiti  ,  ^16- 

Gazzaniga  TheoL  Tom,  IV", 


des  ScC.  non  aiitein  inovcntnr  cohtra    volnntalls    iinpe- 
rium  ,  iit  in  «oncnj^lscentl.i  conlingit . 

(ii)  Ek  Iiisce  verj»ls  \loysis  mnle  intellectis  nata  vi- 
dctnr  ea  veti-nim  rhilosoj>liornm  oplnio,  qnod  anlma 
nosira  essct  divlna?  snl>stanti.T?  portio  ;  nndeetlain  Ho- 
ratius  Salyr.  II.  2.  eam  vocavit  fUvinx  particiilani  au- 
rx ;  &  omlssls  mnltls  allis  ,  Oviduis  ila  canehat :  Ett 
Deut  in  noc/is sedilus  .tihtreis  spiritus  ilte  \<*nH  - 

16 


122  DISSERTATIO  IIT. 

,,  nio  vero  habet  faciem  erectani ,  ut  per  seiisus, 
,,  &  praEcipue  per  visuni ,  qui  est  subtilior ,  & 
„  phues  dirterentias  rernm  ostendit ,  libere  possit 
,,  ex  omni  parte  sensibilia  cogtioscere  ,  &  cusle- 
„  stia,  &  terreua,  nt  ex  oniuLbus  iutelligibileni 
,,  colligat  veritatejn   (<j)"» 

88.  „  Secundo ,  ut  iuteriores  vires  liberi^.is  suas 
,,  operationes  habeaut ,  dum  cerebruni ,  in  quo 
,,  quodauMnodo  perficiuntur ,  non  est  depressnrn  , 
,,  sed  super  omnes  partes  corporis  elevatuni  "  . 

89.  ,,  Tertio ,  quia  oporteret ,  si  hoino  liaberel 
„  pronam  staturain  ,  quod  uteretur  manibus  loco 
5,  antenorum  pediim  ;  &  sic  utilitas  nianuum  ad 
.,  diversa  opera  perficienda  cessaret  "  . 

90.  „  Quarto  ,  quia  si  haberet  pronam  staturam  , 
„  &  uteretur  manibus  loco  auteriorum  pedum  , 
„  oporteret ,  quod  cibum  capetet  orej^  ita  lia- 
„  bevet  os  oblongum  ,  &  labia  dura  ,  &  grossa  , 
„  §  iineuam  etiam  duram ,  ne  ab  exterioribus 
j,  rxtJgretur  ,  sicut  patet  in  aliis  animalibus:  & 
j,  talis  dispositio  oniniao  impediret  iocutionem  , 
„  quae  est  proprium  opus  rationis  "  . 

91.  Multa  in  hauc  rem  egregia  habet  S,  Am- 
brosius  Lib.  VI.  Hexixmeron  cap.  3. ,  ubi  post 
observatam  perfectionem  humani  corporis  ad  cce- 
lum  erecti:  Cave,  inquit  ,,  o  h.omo  ,  pecudum  mo- 
j,  re  curvari :  cave,  ne  in  alvum  te  uon  tain  cor- 
„  pore  ,  quam  cupiditate  deflectas  :  respice  corpo- 
„  ris  tui  formam  ,  &  speciein  congmeiitem  celsi 
„  vigoris  assume  &c.  "  .  Vide  ,  quae  ex  hoc  S. 
„  noctore  in  super.  Dissert.  attulimus  num.  23o, 
5,  &  seq.  (b)  . 

92.  Quaesitum  olim  fuit  a  S.  Aug,  in  qna  ae- 
tate  fuerit  Adam  a  Deo  conditus  ,  Lih,  VL  de  Gen. 
ad  htt.  c.  i5.  scilicet  utrum  in  aetate  virili ,  & 
perfecta ,  an  vero  in  aetate  puerili ,  ut  nihil  aliud 
prae  ceteris  homi«ibus  habneiit ,  nisi  quod  sicn  ex 
parentibus  natus  sit ,  sed  factus  ex  terra?  Quam- 
vis  autein  S.  Pater  nihil  exnresse  deiiuiat ,  facile 
tamen  ex  ejus  verbis  colligitur  id ,  quod  postea 
communiter  Theologi  docuerunt ,  scilicet  Adam 
ex  manibus  Dei  creatoris  prodiisse  in  sct-ite  viri- 
ii ,  &  perfecta  ,  quomodo  &  animalia  ,  &  arbo- 
res  ,  &  cetera  quaeque  in  sua  perfectione  condita 
sunt . 

93.  Neque  obest  vers.  28.  nostris  protoparenti- 
bus  dixit  Deus  ;  cresciie  ,  Ci^"  multipUcamini  j  non 


SECT.  I.  CAP.  IV. 

enini  verbuin  illud  crescite  fefertur  ad^m^T*»-!» 
corporis ,  quae  augeri  deberet ,  sed  potius  ad  spe- 
ciem  ,  quae  crescere  debebat  ;  quomodo  etiani 
super  vers.  22,  Deus  benedicens  piscibus,  &  vo- 
latilibus  dixiteis:  crescits,  &  jyiultipUcamiui ,  & 
cap.  IX.  I.  dixit  Deus  lN'oe  ,  &  filiis  ejus  post  di- 
luviuin  ,  crcscite ,  Ci^  muhipUcainiiii ,  non  quan- 
tum  ad  molem  corporis  ,  sed  quaBtum  ad  nuinerum  . 

94.  Quantuni  vero  ad  niolem  ipsam  corporis 
Adami  ,  aliqui  inter  fabulatores  Rabbinos  ,  Ada-> 
nunn  adeo  j^rocerae  staturae  fuisse  dixeruut  ,  ut 
gigantes  omnes  superaret  (c)  .  Ad  hoc  autem  fig- 
mentum  aliqua  ratione  comprobandum  abutebaii- 
tur  lis  verbis ,  quas  leguntur  Josue  XlV.  i3.  No- 
men  Hebron  antea  vocoJyatur  Cariath-Arbe ;  A- 
dam  maxinius  ibi  inter  Enacim  situs  est . 

95.  Cominunis  tamen  opinio  est  ,  Adarn  non 
excessisse  con^uetam  hoininum  staturam  :  qui  e- 
ijim  enormis  mensurae  sunt  ,  ut  gigantes  ,  solent 
inter  monstra  reputari  .  Addi  potest  ,  gigantes  iii 
sacris  Libris  semper  ut  homines  maios  nominari , 
ut  Gejies.  VI.  &  alibi;  qnod  enim  iu  Ps.  XVIII. 
dicitur  de  Cliristo:  ExuUavit  ut  gigas ,  ex  he- 
braeo  fonte  legi  debet:  exultavit ,  ut  potens . 

96.  Quod  vero  ex  cap.  XIV.  Josue  objectum 
fuit ,  facile  explicatur ,  observando ,  ibi  nomeu 
Adam  non  significare  nostrum  protoparentem  ,  sed 
potius  hominem  ;  ut  sensus  hic  sit :  aiUiquum  no- 
men  Hebron  est  Cariath-Arhe :  iste  homo  (  sci- 
licet  Arbe  ,  illius  Civitatis  donnnus  )  maximuS 
erat  inter  Enacim  .  Reipsa  Paraplirasis  Caldaica 
ita  habet :  Et  nomen  Hehron  ah  antiquis  Kiriath- 
Arhagh,  homo  magnus  in  fortihus  ipse ,  Et  ver- 
sio  Arabica :  nomen  autem  Hehronis  erat  oUm 
civitas  Arhe  ,  hominis  sciUcet  ingentis  staturoe  in- 
ter  gigantes  .  S.  tamen  Hieronymus  m  Comment» 
super  cap.  XXVII.  Mattli.  id  de  nostro  protopa- 
rente  Adamo  dictum  exisiimavit. 

97.  Sed  his  ,  aliisque  id  genus  ,  quae  non  ma* 
gni  sunt  momenti ,  oinissis  ,  pauca  dicenda  sunt 
de  prascipua  corporis  nostrorum  Pfotoparentuin  do- 
te ,  scilicet  de  immortalitate ,  quam  suinmo  ipso- 
rum ,  nostroque  malo  per  peccatum  amiserunt . 
Deuseniin  creavit  hominem  inexterminahdem ,  ut 
dicitur  Sapientiae  II.  20.  seu  ,  nt  grsecus  textus  ha- 
bet  sTT  ei^,3(Xpffice  ad  incorruptibilitatem  ....  invidia 
autem  DiahoU  mors  intravit  in  orbem  terrarum » 

Hasc 


(ti)  Hsec  ratio  vel  solo  Philosophiae  lumme  innotiiit 
Ciceroni,  qui  propterea  Lib.  II.  De  Nat.  Deor,  ita  de 
Deo  aiictore  natnrae  scribebat  :  Nam  ciim  ceteras  ani- 
mantes  abjfcisset  ad  pasnim  ,  solum  hominem  erexit  , 
ad  c.tlique  ,  quasi  cognationis  iP' domiciUi  pristini  con- 
■spectr.jn  excita\>it, 

{l)  Id  eliam  Etlinici  .'^ine  revelationis  aTixilio  s<rpliis 
anim.^dversione  dignum  proponebant ;  unde  Salustins 
initio  leUi  Catilinarii  inf[uiehat  :  Omnes  homines  ^  t/ui 
tese  student  prttstare  celeris  animalibns  ,  summa  ope 
niti  decet )  ne  vitam  silentio  transeant ,  veluti  pecoro  , 
^ptit  natura  prona  j  a<</iic  ventri  obedientia  Jlnxit . 


(c)  Vid.  JuIIus  B.irtoIocci  in  BihUotli.  Habbiiiica  To- 
mo  I.  p.ig.  65.  «X:  setj.  &  Jo.  Morinus  Exercit.  biblio. 
Lib.  XI.  cxercit.  8-  c.ip.  11.  art.  i^.  Eti.iin  ex  Cliri- 
stianis  Jo.  Lucidus  celebris  s.tc.  XVJ.  Mntlieinaticus 
Lib.  l.  De  emendation.  temporwn  cap.  4-  opinriius  est  , 
fuisse  Adainum  gigantea  proceritate  .  \  id.  Ben.  Pere- 
rius  in  Gen.  Lib.  IV.  Qu*st.  3.  P.  Rayuuindus  M-.r- 
tini  Ord.  PrcTcd.  in  Pagione  fidei  P.  III.  l^tistinct.  2. 
cap.  3.  refert ,  quosdam  tuisse  opinafos  ,  imm.ineni  A- 
dam  statiiram  fiiisse  propter  peccatutji  minorem  ta- 
ctam  iisqiie  ad  ceututu  ulaas . 


DE  DOTIBUS  CORPOUIS  ADAM . 


1.3 


H.rc  verba  alliuliint  nd  illa  ,  (jiiibiis  Dnis  Genes. 
IJ.  i-j.  ita  Adjino  pr;ccpj)it :  de  Ug7io  scientice 
honi,  C5'  mali  ne  comedas :  in  (juacurnque  v- 
•nim  di"  comeicris  ex  eo  ^  morte  morieris  .  Quain 
coinmiiiJtiniiein  resj^icere  inortein  rorpriiis  liqnpi 
ex  vt-rbis  ^pqiienlihns  caj).  III.  if).:  in  sudorc  viit- 
tus  tui  vesceri9  pane  ,  donec  revertaris  in  ter- 
rani  ,  de  qua  suniptus  es ,  f/uia  puhis  es  ,.  C> 
in  puU-erem  re^erteris  .  ScS  &  .'ilia  stint  sarroium 
cotlicnm  oraciila ,  qiiibus  innixns  S.  Anpnstiims 
contra  Pel.igianos  invicte  jirobavit,  morlein  cor- 
poris  ,  cni  oinncs  obnoxii  snnt  iioinines ,  esse  pec- 
cati  AHainitiri  poeiiain  .  Qnod  ctiain  a  Roinanis 
Pontificibns  Iniiocenlio ,  &  Cacleslino  ,  tunvaCon- 
ciliis  Antnsicano  II.  Can.  2.,  ac  Tridentiiio  Sess. 
\'.  Caii.  I.  &  2.  definitnm  fnit  ,  ut  inferins  ina- 
cis  oj)erose  denionstTabinuis  . 

n^.  Qnod  faineii  non  sie  est  intelligendnin  ,  qiia- 
si  corpns  hominis  ita  inunnrtale ,  atqnc  incorrn- 
ptibile  esstt  ,  iit  mori  absolute  ,  &  corrumpi  non 
posset ,  qnoinodo  corj^us  nostruin  iininortalc  erit 
post  resurrertionein.  Alio  niodo  explicat  Angelicus 
iniinortalit.-ifpin  prinii  boininis  I.  Part.  quacst.  97. 
art,  i.,  inquiens  :  ,,  Corpus  Ada»  noii  fnisse  indis- 
„  solubile  per  aliquem  iinmortalitatis  vigorein  in 
„  eo  pxistentcm  .  Sed  inerat  aniinae  vis  quacdain 
„  superBatnraliter  diviiiilns  dala  ,  per  qiiam  po- 
„  terat  corpus  ab  cinni  corrnptione  praeservare  , 
„  qnamdiu  ipsi  Deo  subjecta  inansisset.  Id  porro 
„  omnino  decuisse  ostendit  Angelicus  ihidem  y 
„  qnia  eniin  ,  inquit ,  auiina  ralionalis  excedit  pro- 
„  portionem  corjjoralis  inateriae  ,  conveniens  fnit , 
„  nt  in  princij^io  ei  virtns  darelur ,  per  quam 
„  corpus  consecvare  jjosset  supra  naturam  corpo- 
„  ralis  inateriae  "  . 

99.  Id  magis  explicatnr  a  S.  Augustino  Lib.  I. 
de  peccat.  merit.  O'  reniiss.  cap.  5.  exemplo  ve- 
stimentornm  ,  &  calceamentorum  Israelilarnm  in 
deserto  ,  qa,*B  singalari  Dei  beneficio  ir.tegra  spa- 
tio  4o«  annornm  conservata  fuere  ,  quamvis  abso- 
lute  ,  &  in  se  incorruptibilia  non  esseiit .  Hinc  e- 
tiam  idcm  S.  Doctor  Lib.  VI.  de  Gen.  ad  litt, 
caj).  25.  de  corpore  Adami  inquit:  ,,  Ante  jjecca- 
.,  tnm  &  mortale  secuudum  aliara  ,  &  immortale 


j,  secuiuknn  ali.un  caiisam  dici  poierr * :  ^U';.^'^^- 
,,  tale  ,  qnia  p".crat  mori ;  i>aiUJ.(ule ,  qa.a  ■/• 
,,  tcrat  1)0«  inori ,  Aliud  e^t  cniin  non  posse  mo- 
,,  ri  ,  siciil  quasdain  naturas  iiniuortales  creuvit 
,,  De<is:  alind  e-t  autem  jjosse  non  inori ,  secM!i- 
,,  dnin  qaeni  inoduni  primus  creatus  eit  bomo 
,,  iuimorialis,  qnolei  j)rinstabatur  de  iigno  vit.'P, 
,,  non  de  cnnstitulioiip  nalura;  ...  Mortalis  crgo  e- 
,,  rat  conditione  corporii  animalis  ,  immoitalts  au- 
„  tem  beneficio  conditoris  "  . 

100.  Hxc  S.  Angustini  verba  s.itis  ostpndunt , 
merito  a  diiobus  suinmis  Pontifu.ibus  Pio  V.  & 
Gregnrio  XIII.  proscriptain  fuisse  illain  j^rnposi- 
tionem  inter  iJajanas  ^5.  LnmortaUlas  priml  ho' 
minis  non  erat  graliae  benejicium  ,  setl  natura- 
Us  conditio .  t^ode  etiam  S.  Tlioinas  loco  mox 
laud.  ad  3.  inquit:  ,,  Vis  i!ia  praeservandi  corj)as 
,,  a  corrnptione  iion  erat  animae  hnmanae  iiatura- 
„  lis,  sed  per  donuin  gratiae  :  &  qaainvis  graliain 
„  recuiieraverit  ad  remissionem  cnlpffi  ,  &  ineri- 
„  tnm  gloriae  ,  non  tainen  ad  amissae  immortali- 
„  tatis  etftctum  ;  lioc  enim  reservabatur  Cliristo, 
,,  per  quem  naturac  defectus  iu  melius  rcj)aranJus 
„  erat  {a)  ".  Sed  de  inorte  ,  proat  jjasna  jjcccati 
origiualis  est ,  inferins,  ut  j^m  moiKiiinus ,  co- 
piosius  disputabitiir  . 

10 1.  Ad  vitam  autem  conservandam  Adam  in- 
noccns  indiguisset  cibis:  in  quo  etiain  ejus  iin- 
mortalitas  ab  ea  distinguebalur ,  quam  nos  j)09t 
resurrertionsm  consequemur ;  luuc  enim  cibis  nnn 
indigebiinus  .  Vid.  S,  Thoinas  qu.  97.  art.  5,  lin- 
niortalitas  autem  ,  quam  sumendo  ligimm  vilac 
consecutus  fuisset ,  non  poterat  se  e.vteniere  ad 
tempus  iufiiiitum  ,  sed  ad  tempus  deterininatum  , 
qnia  virtus  illiasligni  non  erat  infinita  :  finito  au- 
tein  illo  tempore ,  inquit  Angelicus  art.  4-  ^^el 
liomo  transLitus  juisset  ad  spiritualem  vdam  , 
vel  indiguisset  iterum  sumere  de  hgno  vitce  (b). 

102.  Exlusautein,  quas  deliucaviinus  ,  animae 
&  corporis  dotibus  ,  non  melias  possumns  descri- 
bere  ,  quanta  fuerit  hominis  innocciUis  felipitas , 
quam  eloquentissimis  S.  Aug.  verbis  Lib.  XIV. 
de  Civitale  Dei  cap.  26.  inqiiit:  „  N^ivebat  itaque 
„  homo  in  paradiso,  sicut  volebat ,  quamdiu  lioc 

„  vo- 


(a)  Praeter  S.  Thomam  cit.  Qii^tst.  97.  &c  2.  Qiiapst. 
tG^.  art.  I.  dignjis  est ,  (jiii  liac  in  in.iteria  legattir 
Estiiis  in  LiJ>.  Jl.  Sentent.  dlst.  ig.  jirscipne  aiitein 
^.9.  Sc  10.  iil.)i  e.\|)Iicat,  quo  sensii  iininortalit.TS  prinii 
lioiiiinis  dici  jJOssit  naturalii  r  &  M"°  sensii  vocari  Jeheat 
supernalnraUs  .  Eriiditiis  eliain  P.  Joann.  Garnerius  Diss. 
Vil.  m  Mariiim  Mercatorem  de  ortii  ,  O"  incrent.  h^- 
rests  Pclagian,*  c.ip.  3.  ol)servat ,  varios  fiiisse  Sanct. 
1'airMin  de  iminortalilate  Adaini  ioqnendi  inodos  ,  qmm- 
V  is  tortasse  non  variff'  fiierint  eoniindein  sententiae . 
.Mii  enim  dicel)ant ,  Adamuiii  iacttim  fiiisse  reijjsa  iin- 
•i.ort.i)ein  ,  potestaie  tair.en  inortakin  :  alii  reipsa  inor- 
..ilrin  ,  jjoiestate  t.Ttnen  iininortak-in  .•  a!ii  dinicine  nec 
mort.ilein  ,  nec  iniinortalein  :  alii  deni(jne  nec  morta- 
lein  ,  nec  iinmortaleni ,  sed  mortilein  liitiirtun  ,  si  pec- 
casset )    immortalem  aulein ,    si  in  justitia  perseveras- 


set .  Omnes  tamen  in  cailiollco  dogmate  consentieh.int  , 
inorten)  ,  cni  oiiines  lioinines  obnoxii  sunt  ,  primi  pec- 
cati  poenam  esse  . 

{h)  Ue  ceteris  autem  coriioris  hum.inl  In  stitti  inte- 
gritatis  iierlectionibiis  nilul  alind  dicere  j)0ssiiin'is  , 
qiiani  oinnijius  iis  imperfectioniI)iis  caniisse  ,  qn.T  per 
peccatiun  |io.stea  invtct.e  siint  ;  non  quod  ruerit  alte- 
rius  veliiti  natnr.r  ,  iisqiie  imnginariis  exoellentissiinis 
dotibus  instriictiim ,  (|iias  Poiretus ,  Burignoni*  sii« 
deliria  sequens  ,  illi  tribiiil  Lib.  1.  Oeconom.  dunn.  cap. 
22.  contendi.-n3 ,  oinnLS  ,  (\u^  in  natura  iMiiversa  di- 
si)prs,T  snnt  ,  piilcliriiiidines  fnisse  in  corpoi^e  Adaini 
simiil  collectas.  l)e  dolibiis  aniniae  ,  &  corporis  Iiomi- 
nis  in  statu  innocentia  copiose  agit  S.  Tnomas  J.  P«- 
qii.  fjo.   <Sc  seq. 


»24 


DISSEilTATIO  III 


„  volebat,    quod  Dens    jusserat .    Vivebat    friiens 

5,  Deo,  ex  quo  bouo  erat  botius  j  vivebat  sine  ul- 

„  ]a  egestate,    ita  seniper  vivere  habens  in  pote- 

,5  state  j    cibus.  aderat ,  ne  esiiriret ;  potus ,  ue  si- 

,,  tiret;    lignum  vitOB  ,  ne  illuni  senecta  dissolve- 

;,  ret .  Niliil  corruptioiiis  in  corpore  ,  vei  ex  cor- 

„  pore  nllas    molenias  ullis  ejus  sensibus  ingere- 

,,  bat .    Psullus  iiitrinscecus  niorbus,    nullus  ictus 

,,   inetuebatur  exlrinsecus .  Snmina  iii  carne  sani- 

5,  tas  ,   in  aniina  tota  tranquillitas  .  Sicnl  in  para- 

,,  diso  nullus  aGstus  ,  aut  frigus  ,    ita  in  ejus  lia- 

5,  bitatore  nulla  ex  cupiditate  ,    vel  timore    acce- 

„  debat  bonae  voluntatis    otfensio .     Nihil  oinnino 

.,  triste  ,   nihii    erat  inaniter  laetuni  ;  gaudium  ve~ 

,,   ro  perpetuabatur  ex  Deo ,     iu    qnem    flagrabat 

„  caritas  de  corde  puro ,    &  conscientia  bona  ,    & 

5,  fide  non  ficta  :  atque  inter  seconjngum   fida  ex 

„  honesto  amore  societas  ,  concors  mentis  ,  corpo- 

j,  risque  vigilia,  &  rnandati  sine  labore  custodia . 

„  Non  lassitudo    fatigabat   oliosum  ,    non    somnus 

5,  premebat  invitum  .    In  tanta    facilitate    rerum  , 

j,,  &  feiicitate  iiominum  absit ,   ut  suspicemur  ,  nou 

j,  potuisse  proiem  fieri  sine  libidinis  niorbo  8cc.  "  . 

io5.  Sed    hic  pvimaevas    innocenfioe    status  non 

din  dura^it  .  Et  quamvis  Deo  nobis  revelare  non 

placuerit ,  quamdiu  primi  nostri  parentes  gratiam 

a  Deo  infusam  conservaverint  ,  Sanclus  taincn  Au- 

gustinus  laud.  loco  nos  monet ,  eos  pvcvoccupante 

peccato  exiliwn  de  paradiso  ?neriusse ,  priusquam 

sihi  in  opere  secundce  propaginis    tranquillo  ar- 

hitrio  convenirent .    Itaque  factum  est ,     nt  totum 

genus    hnmanum  a  peccatoribus   propagaretur    in- 

fectuin  ,  nt  mox  osteiisuri  sumus  . 

CAPUT  V. 

Bxponuntur  bre^>iter  aliquce  quoesliunculoe  ,  quce 
de  hominibus  in  statu  naturce  integrce  niore- 
ri  solent ,. 

io4.  Antequam  vero  a  naturae  innocentis  con- 
sideratione  discedamus  ,  operae  prelium  ducimus  a- 
liqua  breviter  addere  de  iis ,  quse  in  felici  illo 
inuocentise  statu  ,  si  semper  durasset  ,  hoininibus 
coutingere  debebant  .  Et  (juamvis  his  de  rebus  nul- 
hi  expressa  habeatur  divina  revelatie  ,  quae  tamen 
dicturi  sumus  ,  &  illis  ,  quae  revelata  suut  ,  &  ve- 
terum  sanctorum  Patrum  dfrtriiiie  maxime  consen- 
tanea  videntur  ,  ac  propterea  miiiime  contemnen- 
da  .  Ducem  atitem  seqnemur  S.  Thomam ,  qui  so- 
brie  ,  &  teniperauter  de  liis  dispiUavit,  &  sancto- 
xnm  Patruin  ,  prc-Bcipue  vero  S.  Augustini  meur 
lem  singularem  singulari   felicitate  est  asserutus  . 

io5.  Qnaevitnr  ergo  primo  ,  an  homo  in  statu 
mnocentioe  Juisstt  ,"sicut  immorialis  ,  ita  etiam 
impassihilis  ? 

io6.  S.  Thomas  solita  sua  nrapcisiohe  ntejis  I, 
,P.  (:]u.  97.  art.  2.  duplicem  distinguit  passionem,; 
qnam  Vroprie ,   quaudo  scilicet  aliquid  a  uaturali 


.    SECT.  I.  CAP.  IV. 

sua  dispo^itione  ab  aliqiio  contrario  agente  remo- 
vetur  .  Alia  est  passio  latiore  sensu,  quae  indicat 
in  patiente  ,,  mutationein  quamcumque  ,  etlainsi 
,,  pertineat  ad  perfectionein  nuturai  ,  sicut  intelli- 
„  gere  ,  vel  stnlire  dicitiir  pati  quoddam  ;  &  hoc 
,,  secnndo  modo  homo  in  statu  iiinocentiae  passi- 
,,  bilis  erat ,  &  patiebatur  ,  &  secunduin  auiniam  , 
,,  dc  secuiuliiin  corpus  .  ,,  Ita  Angelicus;  mauife- 
stum  est  euiin  hominis  inuoceiitis  animam  debuis- 
se  sentire  ,  &  inlelligere  ,  corpus  vero  nutriri  ,  aUi- 
geri  ,  dormire  &c.  sicuti  leginuis,  Deum  Adamo 
pr.Tscepisse  ,  ut  de  onuii  ligno  paradisi  ederet ,  ex- 
cepto  ligno  scientiae  boni  &  mali  ,  eiqiie  immisiS' 
se  soporcm  Gen.  II.  16.  &  21.;  unde  perpetuis 
miitalionibus  fuisset  obnoxiuin  ,  a  quibus  taujeti 
Dulia  molestia  nasceretur. 

107.  Sed  primo  modo  homo  in  statu  innocen- 
tiae  ,  inquit  S.  Thomas  ,  erat  impassihilis-,  O"  se- 
cundum  animam  ,  &  secundum  corpus  ,  sicut  & 
imrnorlalis  .  Poterat  enini  passionem  prohibere , 
sicut  &  mortem  ,  si  ahsque  peccato  perstitisset  , 
Et  certe  internam  aniini  passionem  non  admisis- 
set  optima  illa  ^nimae  ordinatio,  qua.  rationi  sub- 
debantur  omnes  inferioris  partis  affectus  ,  quemad- 
modum  ipsa  ratio  perfccte  erat  snbjecta  Deo  .  Ex- 
ternas  autem  corporis  passiones  potuisset  homo  sua 
prudentia  impedire ;  nec  defuisset  peculiaris  Dei 
proteclio  ad  avertenda  ea  mala ,  quas  homo  natn- 
rali  sua  prudentia  praevidere  ,  aut  evitare  non  po- 
terat  .  Unde  S.  Doctor  ad  4'  t^icit  :  „  Corpus  lio- 
„  ininis  ,  quamvis  molle,  in  statu  innocentiae  po- 
„  tuisse  praeservari  ,  ne  pateretnr  lassionem  ab  a- 
„  liquo  duro  ;  partim  quidein  per  propriam  ratio- 
„  nem  ,  per  quam  poterat  nociva  vilare  ;  partiin 
„  etiam  per  divinam  providentiam  ,  quae  sic  ipsinn 
3,  (uebatur  ,  ut  nihil  ci  occurreret  ex  improviso , 
„  a  quo  Iseueretur  "  . 

108.  Hinc  sequitur ,  neque  famem  ,  neque  si- 
tim  in  felici  illo  statu  locum  habuisse ,  nempe 
prout  iis  sigtiificatur  molestus  quidam  comedendi 
vel  bibeudi  appetitus.  Si  autein  his  vocibus  deno- 
(eUir  naturalis  edendi  ,  atqne  bibendi  necessitas  ad 
paviium  d8j>erditarum  reparationem  ,  tunc  oportet 
concedere  ,  fuisse  in  homiue  innoceute  famem  ,  & 
sitim  ,  seu  edeudi,  &  bibendi  necessitatem  .  Me- 
lius  hoc  expressit  S.  Augustinus  supra  laud.  Lib« 
XIV.  de  Cn-.  Dei  cap.  26.  inquiens :  Cibus  ade- 
rat  ,  ne  esuriret ,  potus  ,  ne  sitiret  ,  idest  ne  ino- 
lestias  famis ,  &  sitis  homo  inuocens  pateretur  . 
Quod  similiter  de  omnibns  aliis  hujus  vitas  neces- 
sitatibus  intelligendum  cst :  quidquid  enim  in  sta- 
tu  innocentias  iu  homiue  fxebat ,  sine  ulla  inole- 
stia  fiebat  . 

109.  Speciales  tamen  orcurrunt  dillicultates  de 
soinno  ,  qtiem  aliqui  iu  Adamo  innorente  esse  non 
potnisse  his  de  causis  contendunt.  Primo  quia  dor- 
miendi  necessitas  oritur  ex  fatigatione,  &•  ringuo* 
r,e  ,  quae  duo  feliri  innocentiae  statui  repugnant  : 
quamobrem  S.  Isidorus  iu  Libro  de  ordine  crea- 
turarum  soinni  uecesaitatein    inter  Intjus  vitar;  de=- 

fe- 


OUi\ESTIUNCULAE  ALIQUAE. 


laS 


fectiis  nnm*rat.  Secniiflo,  qnia  ,  nt  docet  S.  Ang. 

stipra  Jaiid.  de;   Civ.  Dei  ,  Adam   imioccDS  totns  e- 

rat  iii  Dei  conteniplatione    defixus ,     ex  (jiia    pro- 

ijjde  non  decebat    ipsiun  averti  ,    nt  soiniio  indal- 

geret ;    quain  roiitempl.itionein   Hui^o  de  S.   Victo- 

re  in  suis  Sentfiitin;    vidctur  .•Bqnip.irare  contein- 

plationi  l)eatorum  ,  diceos:    „  Novit  hoino  in  pri- 

,,  ino  statu  ('reatorein  sunin  ,    non  ea  rognitione  , 

j,  quae   foris  auditii  solo  percipilor,  sed  ea  ,  quae 

„  inlus    per  inspirationein    ministratur ,    non  ea  , 

„  qua  Deus  inocio  a  credentibus  abseiis  fidequ.r- 

„   ritur  ,  sed  ea  ,  qna  pcr  praesentiain  rontempla- 

„  tionis  inanifestius  rernebaiiir  "  .  Tertio  S.  Gre- 

gorius  Papa  Lib.  Vlll.  MoraVuirn  c.  6.   inter  alias 

hujus  iiostri  statns  miserias  hanc  recenset,  ut  al- 

ternantis  semper  desiderii  motu  varietur ,    ut  o* 

fuietus  aclionem  desideret ,   ^  occupatus  ad  o- 

tium  anhelet .   Quia  enim  Jixa  mens  stare  cwn 

potuit  ^  noluit  j  stare  jam  non  iuilet,  etiam  cum 

vult  . 

iio.  At  vero  niinis  clara  sunt  verha  Srripturac 
supra  allejirata  n.  io5.  de  sopore  ,  quem  Dens  iu 
Adain  iininisit ;  &  frustra  aliqui  ibi  extasim  sine 
»omno  inlellit^uut,  cuiii  potius  vox  hebraica  Lnm 
Tardcmach  significet  altuin  &  piofuudum  somnuin  , 
qualis  irruit  super  Abrahain  Gen.  XV.  12.  ,  & 
lib.  I.  Regnin  XXVI.  12.  super  Saul :  in  ntro- 
qiie  eiiim  loco  eadein  vox  liebraica  adhibelur  ad 
significandum  soporem  ,  seu  somnnm  altum  &  pro- 
fundum.  ISeque  referl ,  quod  LXX.  Senes  vcrte- 
rint  ixffTetatP  extasim  ;  quoinodo  efiam  S.  Aug. 
legebat  initio  Libri  IX.  de  Gen.  ad  litt.  jjotuit 
eiiiin  ille  mysleriosus  soinnus  esse  cum  extasi  ron- 
jiincfiis;  qucmadinodum  sensisse  videtur  idein  S. 
Augustinns  in  fine  laud.  Libri  IX.  de  Gen.  ad 
litt.  inquiens:  Illa  extasis  ,  quam  Deus  immisit 
in  /Idam  ,  ut  soporatw;  ohdormiret  &c. 

111.  Quae  autein  opposita  sunt ,  nnllo  negotio 
Tcfclluntiir  .  INuin  primo  neressitas  dormiendi  non 
ex  labore ,  fatigatione ,  aut  languore  Adami  feli- 
citas  minneretur ;  unde  Angelirns  supra  citatus 
mim.  io5.  Seixtire  ,  inquit  ,  &  dormire  non  re- 
movent  hominem  a  naturall  dispositione  ,  sed'ad 
honum  naturce  ordinantur. 

112.  Neque  etiam  somiuis  impediebat  jugem 
Dei  rontemj)lationein  ,  qualis  in  homine  innocen- 
le  esse  debebat ;  juxta  illud  Caiitic.  V.  2.  Fgo 
dorr/rio ,  C^  cor  meum  iigilat .  Dixi  qualis  in 
homine  innocente  esse  dehebat :  neque  enim  illa 
Adami  contemplatio  erat  similis  ronteniplationi  Hea- 
torum  ,  qui  Dei  essentiam  vident  .  l'iide  S.  Tlu 
2.  2.  q.  5.  art.  i.  doret ,  tam  in  Angelo  ,  qnain 
in  Adamo  fuisse  virtutein  fidei  ,  qua  ea  rrediin- 
tur,  quae  non  videntur;  &  allata  verba  Hngonis 
a  S.  Victore  emollit  ,  &  cvj^licat  ,  quod  contem- 
platio  Adami ,  sicut  etiain  Angelorum  ,  erat  al- 
tior  ,  quam  nostra ,  per  quam  magis  de  propin- 
quo  accedentes  ad  Dtum ,  plitra  manijesle  co- 
gnoscere  poterant  de  di<.inis  effectibus  ,    O'  mj- 


stvriis  ,  quam  nos  possumu4 ,  Talis  autnn  ron- 
teinplatio  Dei  non  excliidibat  soinuum  Adami  , 
cnni   qun  etiain   extasis  ronjungi    j}otuit. 

I  1 5.  Ijcne  autem  S.  (irej^oiiiis  inter  luijns  vi- 
tfT  iiiiserias  numerat  inquietain  iilam  hominis  vo- 
liibilitatoin  ,    qua  de  uno  statn  ad    aliiim   mignre 

!)erpetuo  ai;iielat  .  H.tc  certe  j^rocul  fuisset  u  fe- 
i(  itate  hoininis  iiinoceiitis  ,  noij  autem  abfuisset 
qnietus  ille  soinnut,  quo  oinnis  lassitiido  pr«ve- 
niretur  . 

ii4.  Qurieslionem  ulterius  instituit  .S.  ThoniHS 
de  dominio  ,  quod  iii  statu  natur«  iiinocruti*  ho- 
minibus  ronipetebat  ? 

I I  5.  Hoc  autcm  domiuium  fuisse  homini  in  sua 
prima  creatione  tribiitum  ,  Ifxulenter  apparet  ex 
iis  Dei  verbis  (}en.  I.  26.  Faciamus  ho/ninem  ad 
ima^inem  ,  &  simUitudmctn  nostram  ,  Cb*  prc^' 
sit  piscibu9  maris  &  volatiUbus  cceli ,  &  bestii» 
&c.  ut  scilicet  homo  ctiain  potwstale  ,  &  dominio 
supor  ceteras  creaturas  Dei  imaginem  ,  &  siinili- 
ttidiiiem  gereret  .  Hoc  domiiiiiim  confirmatum  fuit, 
quaiido  Deus  cuncta  animaiitia  terr.-e  ,  &  nniver- 
sa  volatilia  cceli  adduxil  ad  Adam  ,  ut  vileret  , 
quid  vocaret  ea  ;  quod  cousiderans  S.  Jo.  Dama- 
scenns  Lib.  II.  de  Jile  orthud.  cap.  5o.  ,  dicit  , 
Adamuin  animantibus ,  veluti  mancipiis  sibi  da- 
tis  ,  herili  quadam  auctoritafe  nomina  imposuis- 
se  .  Hinc  regius  Psaltes  I^s.  VIII.  hominis  excel- 
lcntiam  ostendens:  Gloria  ,  inquit,  Cir  honore  co~ 
ronasti  eum  ,  &  constituistl  eum  super  opera. 
manuum  tuarum  :  omnia  subjecisti  sub  pedihus 
ejus  .  Et  Ecclesiaslici  XVII.  i.  sequ.  dicitur  :  Deus 
creavit  de  terra  hominem,  &•  secundum  imagi' 

nem  suam  Jecit  illum  Pfisuit  timorem    ilUus 

super  oninem  camem  ,  &  dominalui  est  bestUi' 
Tum  ,  <^  voUitiUum  , 

iiG.  Accedit  quoque  naturalis  illa  ratio,  quain: 
S.  Tliomas  I.  P.  qii.  9G.  art.  i.  ita  j)ro|)onit:  „  I- 
„  iiobedientia  ad  hoininem  eorum  ,  quae  ei  debent 
„  esse    subjecla ,    subsecnta  est  in    j)oenain    ejus  ,. 
„  eo  quod  ij^se  fuit    inobcdiens  Deo  .    Et  ideo  iu 
„  statii  innocentiae  anle  inobedientia^n  praedictain 
„  nihil   ei   repuguabat ,    quod   naturaliter    dcbeba:t 
,,  ei  esse  subjectum.  Omnia  autein  animalia  suut 
„  homini  natnraliter    subjecta  ,    quod    aj)paret  ex 
„  tribus  .     Priino  ex   ij^so  iiaturs   processu  ;    sirnt 
„  eniin  in  generatione    renim   iutelligitnr  qnidain. 
„  ordo  ,    quo  proreditur  de  imperfecto    ad   perfe- 
,,  rttim    (  nain     materia  est   j)ropfer     formaui  ,  & 
„  forma  imperfeclior  proptcr    j)erfi"rtiorem  )  ,  ita 
„  etiain  est  iii  usu   rerum  naturalium  .    Nam  im- 
„  pcrfectiora  rcduut  iii  iistim  j)erferfiorum  ;   plan- 
,,  Xx  enim   utuntur  terra  ad  sui  nutrimeutuin  ,  a- 
„  nimalia  vero  j)lantis  ,  &  hoiniDfs  plantis  ,  &  a- 
„  niuialibus.     t'udr  nattiraliter    homo   doininatur 
„  aniiiialibus  ;  &  proj)ter  hoc  Philosophu»  dirit  in 
„  I.  Poiit.  cip.  5.,  quod  i-enatio  sylvestrium  est 
„  pjsta,  &  naturaUs ,  quia  per  eam  homo  vin- 
„  dicat  sibi ,  quod  naturalUer  esL  suum.'-'- .. 

17- 


126  DISSEftTATIQ  I. 

117.  „Secnndo  apparet  hoc  ex  ordine  diviii.e 
„  provideiitias  ,  qusp  semper  iifieriora  per  supe- 
„  riora  gubernat  .  Ujide  cuin  liomo  sit  supva  ce- 
„  tera  animalia ,  utpote  ad  itnagineni  Dei  factus, 
„  convenisnler  ejus  gubernationi  alia  animalia  sub- 
5,  duntur  "  . 

118.  „Tertio  apparet  idem  ex  proprietate  ho- 
„  minis  ,  &  aliorum  animalium  .  In  aliis  enini  a- 
„  niuKilibus  invenitur  stcuDdiun  .icstimationem  na- 
„  turalem  quacdam  participatio  prudeutiaG  ad  ali- 
,5  quos  particulares  actus  ;  in  homijje  autem  uni- 
„  versalis  prudentia  ,  quoe  est  ratio  on^nium  agt- 
„  biiium  .  Omne  autem  ,  quod  est  per  participa- 
j,  tionem  ,  subditur  ei,  quod  est  per  essentiam ,  & 
„  universaliter .  Utide  patet ,  quod  naturaliler  est 
„  subjectio  aliorum  animalium  ad  homineni "  . 

1J9.  Unica  dilficult^s  ,  qua;  his  opponi  vid»tur  , 
ex  eo  ducitur  ,  quod  homo  in.  statu  innoceuliaE  a- 
niinalibus  minime  indigeret  ;  non  ad  tegumentum , 
quia  nudus  erat  ;  non  ad  cibum  ,  quia  comedere 
debebat  de  omni  ligno  Paradisi  ,  excepto  ligno 
scienlice  boni ,  &  mali  Geu.  IL  16.  noo  ad  ve- 
hiculum  ,  vel  ad  alia  opera  ,  quia  robur  hominis 
ad  Oinnia  sutficiebat :  ergo  hoc  dominium  erat  su- 
pervacausiun  . 

120.  Respondet  S.  Thomas  ad  3.,  hominem  in- 
dignisse  bestiis  ,,  ad  experimentaleni  coguitiouem 
„  sumendam  de  naturis  earnm  ..  Quod  signifieatum 
3,  est  per  hoc  ,  quod  Deus  ad  eum  aninialia  ad- 
„  duxit ,  nt  eis  nomina  imponeret ,  quae  eorum 
„  naturas  designant  "  .  Proeterea  non  est  certum  , 
quod  homo  iunocens  solis  terroe  fructibus  vescere- 
tnr  ;  verba  enim  illa :  Da  omni  ligno  comedes 
&c.  nihil  aliud  signiiicant  ,  quam,  lacultatem  ho- 
niini  datam  coniedendi  de  omni  ligno  ,  uno  ex- 
cepto  ligno  scientiae  boni  ,  &  mali,  non  autem 
praeceptum  ,  quod  solis  lignorum  fructibus  vesci 
deberet  . 

121.  Major  est  difKcultas  ,  an  hoc  dominium 
l)omini  post  peccatum  remanserit?  At  ver©  remau- 
sisse  ,  omuino  dechirat  illa  benedictio  ,  qua  Deus 
post  diluvium  Noe ,  &  iiliis  ejus  Genes.  IX.  2. 
dixit :  „  Et  terror  vester ,  ac  tremor  sit  super  cuu- 
„  cta  animalia    terrae  ,    &  super    onines   volucres 


di 


,  cum  universis  ,  quas  moventur  super  ter- 


5,  ram  :  omues  pisces  maris  manui  vestra;  traditi 
„  sunt ;  &  omne ,  quod  movetur ,  &  vivit  ,  erit 
„  yobis  in  cibum  "  .  Ulterius  S.  Jacobus  in  sua 
epist.  catholica  III.  7.  Otnnis ,  inquit  ,  natura 
hestiarum  ,  <&  volucrum  .  &  sc^rpejitium  ,  &  ce- 
tarorum  domantur  ^  &  domita  sunt  a  nalura  ho- 
r^Jinum .  Quae  verba  ipsam  experientiam  indicant, 
qua  dominium  hominis  sn-pra  omnes  bestias  ler- 
rae  quotidiano  usu  comprobatum  videmus  . 

122.  Neque  audietjdus  est  Theodoretus  ,  cui 
Quaest.  XX.  in  Genesim  ab  hoc  dominio  excipe- 
re  placuit  cele  illa  grandia  ,  &  feroces  bestias , 
quce  fortasse  ,  inquit  ,  ab  initio  non,  propter  i- 
fsum    (  hoiiiiaem  )   creata    sunt .    Quod    postea. 


SECT.  I.  CxlP.  V. 

coniprobari  putat  ex  iis  verbis  Psalmi  ¥111.  ,,  O- 
„  innia  subjecisti  sub  pedi()us  ejus,  oves ,  &  bo- 
„  ves  universas  ,  insuper  &  pecora  campi  ,  volu- 
„  crescceli,  &  pisces  maris,  qui  perambulant 
„  scniitas  niaris "  j  obstrvat  enim,  cete,  &  feras. 
praEtermissas  csse . 

125.  Certe  mirari  subit ,  virum  adeo  doctura 
ut.  Theodoretus  erat  ,  nou  vidisse  ,  lianc-  suam  ex- 
ceptionem  adversari  experientiae  ,  qaa  saepe  vide- 
nuis  5  &  inmiania  monstra  marina  ,  &  bestias  o- 
mnium-ferocissimas  ab  homitie  mira  sagacitate  ca- 
pi  5  &  cccidi  ,  quod  tjus  dominium  in  has  efiam 
bestias.  luculentissime  toniprobatur  .  Legi  in  lianc 
rem  merctur  Oratio  I.  de  Hominis  structura  (  o- 
iim.  I.  Dasilio  tributa  litulo  Homiliae  X.  in  He- 
xcemeron,^  sed.  a  D.,  Jullano  Garnier  Mouacho 
Benedict.  inter  spurias  rejecta  Tom.  I.  ),  ubi  po- 
stquam  mjram  artem  capiendi  balenas  descripsis- 
set,  ita  conciudit:  „  Ad  extremum  brevi  hamo 
„  grandis  ,  ac  indomabilis  bestia  capta  in  manus 
,,  venit ,  laborc  edomita  ,  fame  confecta  ....  venan- 
,5  tis  praeda  effecta  ;  ejus,  qui  pusillus  sit  ,  prae- 
,,  miagna ;  eius,  qui  imbecillis,  immenso  robore, 
„  vique  praedita.  Quid  ita  ?  Quod  nirnirum  ratio- 
55  liis,  praestantia ,  atque  copia  ,  imperii  regendi 
,,  facultate  accepta,  tanquam  mancipia  quaedam  , 
,,  procacissimos  ad  obedientiam  per  vim  revocatj 
,,  ut  qui  lenitale  adduci  nequiverat  ,  ii  necessita- 
,,  te  servitutis  premantur  .  Sic  imperii  vis  ,  a  Crea- 
,,  tore  hoiitini  indita  ,  ubique  ei  competit  ", 

124.  Fatendum  est  ta.men  ,  cessante  innocentiae 
statu  ,  non  qiiidem  penitus  ablatum  ,  sed  admoduni 
imminutum  fuisse  absolutum  illud  ,  quo  horno  ia 
bestias  pollebat ,  dominiuin  .  Hinc  nonnisi  multa 
arte  ,  &  doHs  quaedam  ipsarum  capi  ,  &  aut  ci- 
curari  ,  aut  occidi  possunt .  Et  maxiine  duo  gene- 
ra  animalium  ,  sciiicet  maxima ,  &  sasva ,  ut  leo- 
nes  ,  tigrides  ,  pantherae  ,  &  minima,  ut  culices  , 
pulices,  musca?  hominis  dominium  refugiunt,  ei- 
qne  niolesta  ,  «  iuimica  sunt  .  Divina  demutn  pro- 
viclenlia  voluit ,  ut  qiias  animalia  houEini  maxitne 
i;t;iia  sunt  ,  ut  boves.,  equi,  oves,  caues  &c. ,  fa- 
cile  hotninis  nutibus  pareant ;  de  quorum  anima- 
limn  utiiicate  Balbus  apud  Ciceronem  Lib.  II.  de 
nalura  Deorwn  longam  ,  atque  elegantem  oratio- 
iieiri  texuit .  Et  haec  de  dominio,  homiuis  in  ani- 
malia  bruta  . 

125.  Quantum  vero  ad  suuin  corpus  ,  &  ad  ve- 
getabilia  5  vel  inauimes  ,  &  insensibiles  res  ,  kn- 
gelicus  Praeceptar  in  art.  i.  recte  docet ,  eis  ho- 
minem  in  statu  iunocentiae  dominaturum  fuisse  non 
per  imperium  ,  sed  abs-que  impedimenlo  utendo 
eorum  auxilio .  Quod  dominium  post  peccatuin 
immitiutum  est,  quatenas  homo  obtuso  rationis  a- 
cumine  non  facile  bonum  ,  &  legitimum  rerum 
iisutn  coguoscit . 

126.  Quaares  tertio  ,  an  in  statu  naturce  in" 
no^cr^is  ornnes  homines  fuissent  cequales  ? 

127.  Nogat  S,,  Thomas  L  P.  qu.  9G.  art.  5.  quia 

A- 


QlJAESTIUNCULy\E  ALIQUAE. 

Apnstoliis  Jiclt  Rom.  XIII.  4-  ^i^i<x  <>-  ^^^'o  sunt  ^ 
onhnata  sunt  (a)  ;  at  vero  ordo*.sfciindiiin  S.  Au- 
giiscimim  Lib.  XIX.  de  Civit,  Dei  cap.  i3.  est 
parium  ,  dispariurnqne  rerum  sua  cuique  loca 
tribuens  dispositio .  In  priino  itafjue  statu  ,  qui 
cprte  ordinalissiinus  erat  ,  fiiusent  Jioinines  eliain 
dispares,  suis  quiqne  locis  dispositi . 

1 2S.  Idein  S.  Doctoi-  postea  liomines  aion  futu- 
ros  fuisse  iiiter  se  anquales  ,  liac  ratione  ostendit . 
Priino  piiini  fuissont  iiiasquales  homines ,  quan- 
tuin  ad  sex.um  ;  cuin  diversitas  sexus  sit  ad  gene- 
fationein  necessaria  .  Stcundo  fuisset  inanqualitas 
in  aetate.  Tertio  fuisset  diversitas  etiam  in  ani- 
ma  ;  S:  qunntuni  ad  jiiiiitiain  ,  &  qnantiim  ad 
scieiiliam  ;  libero  enim  arbitrio  poterat  lioino  ma- 
gis,  &  miiius  animuin  applicare  ad  aliquid  ta- 
cienduin  ,  vel  volendum  ,  vel  cognosrendum  ,  un- 
de  quidam  magis  profecissent  in  justitia  ,  &  scien- 
tia  ,  quam  alii .  Denique  etiam  in  corporis  con- 
stilutioiie  poferat  esse  discriinen  ,  ut  alii  aliis  ro- 
bustiores  generarentur  ,  &  majores  ,  &  pulclnio- 
Tes  ;  ita  tamt-n  qiioi  in  illis  ,  qui  excederentur , 
nulhis  esset  dejectus  ,  vel  peccatum  ,  sive  circ.i 
animam ,  5at?  circa  corpus .  Verba  sunt  Aiigeli- 
ci  laudalo  in  loco .   Vide  Dissert.  II.  num.   299. 

129.  Ibidem  etiain  ad  3.  addit  Angelicus  ,  cau- 
■am  disparitatis  oriri  debuisse  a  Deo ,  non  qui- 
dem  \:t  puniret  quosdum ,  &  quosdam  praemio 
atfic«ret ,  sed  ut  quosdain  plus  ,  quosdam  minus 
perficeret ,  ut  pulchritudo  ordinis  magis  in  homi- 
nibus  rehiceret . 

i3o.  Quaeres  quarto  ,  an  in  statu  innocenlios 
homo  homini  dominaturus  Juisset  ? 

i5i.  Alfirmative  respondet  Aiigelicos  art.  4«  j 
quia  etiam  in  Angelis  quidarn  aliis  dominantur ; 
unde  &  unus  ordo  Dominationum  vocantui  :  imo 
nominantur  quoque  Archangeli ,  Principaius  ,  & 
Potestates.  Et  Dau,  VIII.  16.  unus  Angelus  me- 
nioralur  praecipiens  Archangelo  Gabrieli ;  &  Za- 
chariae  II.  pariter  unus  Augelus  praecipit  alteri  di- 
cens :  Curre ,  loquere  &c.  unde  infertur,  non  es- 
se  contra  dignitatem  slatus  innocentiae  dominiuin 
rmius  hominis  iii  alios ;  rum  non  sit  contra  digni- 
tatem  sarictorum  illorum  Spirituum  ,  quoruin  iia- 
tura  est  huinana  prasstantior  . 

i32.  AiMite  tamen  ,  &  bene  observat  idem  An- 
^elicus ,    dominium    accipi  dupliciter:    uno  modo 

firout  opponitur  servituti,  cum  neinpe  doinino  a- 
iquis  subjicitur  ut  servus ;  &  dominiuin  Jioc  sen- 
su  acceptuin  non  habuisset  locuiu  in  statu  iiiuo- 
centiae  .  Alio  modo  accipitur  dominium  ,  prout  re- 
fertur  ad  subjectum  quahtercumque  i  &  sic  ille, 
qni  habet  ofticiuin  gubernandi ,   &  dirigendi  libe- 


127 

ros ,  Dominus  dici  potest .  Hoc  autein  modo  ac- 
cepto  doniinio  ia  statu  innocentia:  liomo  homiui 
dominari  debuisset  . 

i55.  Hanc  autein  S.  Doctor  reddit  rationem , 
„  qnia  servus  iii  hoc  dift'<;rt  a  libero,  qiiod  liher 
„  est  causa  sui ,  ut  dicitur  in  priino  Metaph, 
„  cap.  ir.  serius  autem  ordinatur  ad  ahum  , 
„  Tunc  ergo  aliquis  dcininatur  alioui ,  ut  servo , 
,,  quandp  eum  ,  cui  doininatur  ad  propriam  uti- 
„  litatem  sui  ,  idest  domiiiantis ,  retert  .  i'"t  quia 
„  unicuique  est  appetibile  piopriuin  bonum  ,  &  per 
,,  constipiens  contristabile  est  uiiicuii|ue  ,  quod  il- 
,,  lud  boiiuin  ,  quod  deberet  esse  suiiin  ,  cedat  al- 
,,  teri  lantuin  ;  ideo  tale  doininium  non  poiest  es- 
,,  sc  siue  poenu  subjectorum  ,  piOj)ter  qtiod  iii  sta- 
„  tu  iiinocenti.-R  non  fuiuset  tale  doiniuium  hoini- 
,,  nis  ad  JiomiHein  "  •. 

i54'  „  Tunc  vero  (  prosequitur  Angelicus )  do- 
,,  miiiatur  aliqttis  alteri  ut  libero,  quaiido  dirigit 
,,  ipsuin  ad  proprium  bonumejus,  qui  dirigitur, 
„  vel  ad  bonuin  commune  ;  &  tale  dominium  ho- 
,,  minis  ad  hominem  io  statu  innocentia;  fuisset 
,,  propter  duo.  Primo  ,  quia  homo  naturaliter  est 
,,  aniinal  sociale :  unde  homines  in  statu  innocen- 
„  tiae  socialfier  vixiasent:  socialis  autem  vita  mul- 
„  toruin  esse  uon  posset  ,  nisi  aliquis  pra-si- 
„  deret ,  qui  ad  botium  coinmiine  intenderet:  inul- 
„  ti  enim  per  se  intendunt  ad  inulta  ,  unus  vero 
„  ad  iinum :  &  ideo  Philosopluis  dicit  in  princ. 
„  Politic.  quod  quandocumque  inulta  ordinantur 
,,  ad  luium ,  semper  invenitur  unum  ,  ut  princi- 
„  pale  ,  ac  dirigens.  Secundo  ,  quia  si  unus  ho- 
„  mo  habuisset  super  alium  supereminentiam  scien- 
„  tiae  ,  &  justitiae  ,  inconveniens  fuisset ,  nisi  hoc 
„  exequerstur  in  iitiiitatein  aliorum  ,  secundunt 
„  quod  dicitur  i.  PetrilV.  10.  (Jnusquisque  gra- 
„  tiam ,  -quam  accepit ,  in  aherutrum  illam  ad- 
„  minislrantes  .  Unde  Augustinus  Lib.  XIX.  de 
„  Civ,  Dei  cap.  i4.  dicit ,  jusios,  qui  imperant  ^ 
,,  servire  eis,  quibus  videntur  imperare  ;  neque 
„  enim  dominandi  cupiditate  imperant ,  sed  of- 
„  Jicio  consnlendi  ,  nec  principiandi  superbia  , 
„  sed  providendi*  misericordia  .  Et  cap.  seq.  ita 
„  prosequitiir :  Hoc  naturahs  ordo  prcescribit  ; 
,,  ita  Deus  hominem  condidit  "  . 

i55.  Quando  igitur  apud  quosdam  sanrtos  Pa- 
tres  tota  servitutis  causa  repetiinr  a  peccato  ,  hoc 
intelligeiulum  est  de  servitute  primo  seiisu  acce- 
pta,  non  autein  secundo  .  Sic  S.  Aiig.  quando  lo- 
00  inox  laud.  iiiquit ,  Deum  nolnisse,  hoininein 
rationalem  ,  jactum  ad  imaginem  suani ,  nisi 
irrationabdibus  dominari  ;  non  hominem  homi- 
ni ,  sed  hominem  pecori  ...  Conditio  quippe  ser- 

ii- 


(a^  Ita  legehat  S.  Tliomas  ex  antlqnis  codicibns  \n 
neiiiro  i^enere  ;  sed  jiostea  textiis  correctiis  ftiit  posito 
genfr<  j.  mmino,  <|iio<l  grapco  fonli  est  omnino  conlor- 
ine  ;  -»110  &  contf  xtiii  ,  (jiii  sic  lialjet  :  Omnis  antma 
"potestatibus  sHblimiontus  subdiUi  sit;  non  est  eniin  po* 


testas  y  nisi  a  Deo  :  qit£  aiitem  sunt  (  potestates  )  a 
Deo  orclinatx  sunt  .  Vid.  F.stins  in  luinc  lociim  ,  iiIji 
ostendit  ,  a  (jiiibnsdam  pir\<erse  h«c  vcrlia  accipi  con" 
tra  Pontijicum,  CT  Cleri  Ecclesiastici  exetnpcionem  . 


128 


DISSERTATIO  III.  SECT.  I.  CAP.  V. 


vitutis  iure  intelllgitur  imposita  pcccatori ,  de  ea- 
dem  servitnte  stricte  siimta -est  i]ilelligei)dus,  pro- 
iit  scilicet  servitus  est  iuvoluntaria  ,  coacta  ,  ik  o- 
diosa;  &  quae  propterea  uon  potest  esse  ,  iiisi  pec- 
cati  poBua  .  Uude  ibidem  pulchre  explicat  ipsum 
vocabulum  servitutis ,  iiK|uiens:  „  Origo  vocabuli 
„  ser\-orum  in  latina  iin^ua  inde  creditur  ducta, 
j,  quod  lii ,  qui  jure  belli  possent  occidi  a  victo- 
,,  ribus  cum  servcibantur ,  servi  fiebant ,  a  scr- 
„  vando  appellati  ". 

i56.  Sed  cur  Deiis  iuijus  imperii  liominis  in 
hominem  nuilam  mentionem  fecit ,  &  s*>!um  ho- 
Hiini  concessit  imperinm  in  bruta  animalia?  Re- 
spondeo ,  hanc  inter  alias  afferri  posse  hujus  si- 
lentii  causam  ,  quia  dominiuin  iii  animalia  homi- 
ni  competit  propter  rationem  ,  qua  prasditus  est , 
&  qua  novit  animalia  domare  ,  suoque  jugo  sub- 
jicere;  &  propterea  hoc  dominium  commune  o- 
mnibus  est;  contra  vero  imperium'  in  alios  homi- 
nes  nonnisi  paucis  convenire  poterat  ,  &  iis  so- 
lum  ,  qui  prudentia  ,  &  scieutia  alios  prfficelle- 
vent.  Et  ulterius  iis  non  competeret  propter  suain 
ipsorum  utiiitatem  ,  sed  propter  bonum  commune 
societatis  . 

167.  Sed  qnid  de  suLjectione  mulieris  ad  vi- 
rum  ,  quae  nonnisi  ex  peccato  orta  esse  videtur , 
cum  nempe  Deus  dixit  mulieri :  suh  viri  potesta- 
te  eris ,  &  ipse  dominahitur  tui  Gen.  III.?  At 
vero  procuidubio  mulier  etiam  in  statu  iimocen- 
tiae  viro  subjecta  esse  debuisset ;  id  enini  ordo  po- 
stulabat;  sed  illa  subjectio  fuisset  voluntaria ,  sua- 
vis ,  ^  jucunda,  neque  verendum  erat  aut  virum 
sua  potestate  abusurum  ,  ut  moiestiam  uxori  crea- 
ret,  aut  muiierem  immorigeram  ,  &  odiosam  viro 
futaram  ;  quod  utrumque  niodo  in  statu  naturae 
corrupta5  haud  raro  contingere  doleinus,  quia  ra- 
tio  saspe  a  rebellibus  passionibus  obnubilatur,  & 
vincitur- 

i53.  Quasres  quinto  qiiomodo  in  statu  inno- 
centice  genus  humanum  propagatum  juisset  ? 

i5().  Propagari  debuisse  humanam  speciem  du- 
bitari  non  potest  ,  cum  Deus  protoparentibus  no- 
stris  adhuc  innocentibus  dixerit:  Crescite,  &  mul- 
tiplicamini  ,  &  replete  terratn,  Sed  dubium  na- 
tum  est  ,  priino  an  hasc  lieminum  multiplicatio 
etiam  in  statu  natures  innocentis  iocum  habuisset, 
in  quo  homines  morituri  non  erant  ,  ut  proinde 
necesse  miniine  esset,  alios  perpetuo  gigni  ad  con- 
servandum  humanum  genus  ?  Secundo,  an  haec 
hoininum  multiplicatio  per  generationem  fieri  de- 
buisset ,  an  vero  peculiari  aiiquo  modo,  qui  ex- 
piirari  nequeat  ?  Ratio  autem  negandi  Iiominum 
multiplicationem  per  generationem  carnalem  liasc 
erat,  quia  carnaiis  commixtio  aliqaid  obscoenum  , 
atque  innoceutiae  originalis  stalui  indignnm  exlii- 
bere  videbatur  . 

i4o.  S.  Gregorius  Nyssenu-s  in  Lib.  de  Opiji- 
cio  hominis  cap.  17.  aliquos  fuisse  meinorat ,  qui 
nullam  putabant  iiominum  muiliplicationeiM  futu- 
rain  f  lisse,  laisi  per  peccatum  „  douum  illud  im- 


,,  mortalitatis  in  mortaiitalem  eoniinutaluin  es3et , 
„  ac  pcr  conjugium  excitata  posteritas  pro  mi- 
„  grantibus  de  hac  vita  substitueret  alios,  &  liac 
„  ratione  naturain  conservaret;  adeoque  peccaluin 
,,  quodaminodo  liominum  vitae  eliaiii  bono  esse 
„  videri  posse.  Nam  genus  huinanuui  supra  duo- 
„  ruui  numerum  ,  qui  prin)i  extitere  ,  auctum  non 
,,  fuisset ,  nisi  inortts  metus  naturam  ,  ut  de  suc- 
„  cessione  perpetuo  cogitaret,  permovisset  ".  Cui 
tamen  seutentias  S.  Gregorius  non  omnino  acquie- 
vit ,  sed  potius  se  ancipitem  ostendit  ,  subdens  ; 
„  Equidein  hac  etiain  in  parte  statuo  ,  veritatem  , 
,,  quascumque  tandem  sit ,  iis  solis  notam ,  &  jier- 
,,  spcctnm  esse  ,  qui  non  aliter ,  atque  Pauius  Pa.- 
,,  radisi  mysteriis  initiati  suut ,  quoe  euarraudo  fas 
,,  non  cst  exprimere  .  Nostra  sane  haec  est  respon- 
„  sio  ".  Quanquam  postea  uonnulia  argumeuta 
conquisivit ,  ut  iliam  sententiam  coufirmaret . 

i4i.  Absque  ulia  haesitatione  locutus  est  S.  Jo. 
Damascenus  Lib.  II.  de  Fide  Orlhod.  c.  5o.  ita 
scribens:  ,,  Quoniam  autem  Deus  praescientia  sna 
,,  noverat  fore,  ut  iil^  (  Adam  )  impositam  sil>i 
„  legem  violaret ,  atque  in  corruptionem  iabere- 
„  tur  ,  idcirco  feminani  ipsi  simiiem,  adjutricem- 
,,  que  ex  ipso  procreavit ;  adjutricem  ,  ioquamj 
,,  ut  geuus  liumanum  per  generationem  ex  suc- 
,,  oessione  conservaretur  .  Et  Lih,  li'^.  c.  i^.  Ne 
„  mors  ,  inquit,  hominuni  genus  obterevet ,  &  ab- 
,,  sumeret ,  matrimonium  iuvectuin  est ,  ut  per  li- 
„  berorum  procreationem  geaus  humanum  incolu- 
,,  me  stavet  "  .  IIoc  commune  fere  esse  Graeco- 
ruin  assertum ,  ibideni  notat  P.  Mich.  Le-Quien, 
laudans  praecipue  S.  Athanasium  in  Ps.  L. ,  & 
Sanct.  Jo.  Ciirysost.  Hom.  XVIII.  in  Genesim  , 

1^2.  Sed  hanc  quorundam  opinionem  S.  Augu- 
stinus  Lib.  XIV.  de  civ,  Dei  cap.  20.  his  verbis 
refeliit  :  „  Quisque  aute:n  dicit  (  homines  )  non 
„  fuisse  coituros  ,  nec  generaturos  ,  nisi  .'peccas- 
,,  seiit ,  quid  dicit ,  nisi  propter  numerositatein 
„  Sanctorum  necessarium  hominis  fuisse  pecca- 
,,  tum  ?  Si  enim  non  peccando  soli  remanerent , 
,,  quia ,  sicut  putant ,  nisi  peccassent ,  generare 
„  non  possent,  profecto  nt  non  soii  dao  justi  ho- 
,,  mines  possent  esse  ,  sedmulti,  necessarium  pec- 
,,  catum  fuit .  Quod  si  credere  absurdum  est,  ii- 
„  lud  potius  est  credendum  quod  Sanctorum  nu- 
„  nierus,  quantus  coinplendae  illi  sufficit  beatia- 
',  simae  Civitati,  tantus  existeret,  etsi  nemo  pec- 
„  casset  "  .  Quam  S.  Augustini  rationem  ex  ab- 
surdo  dnctam  a^ert  eliam  S.  Thomas  I.  P.  quaest, 
98.  artic.    I. 

143.  Idem  S.  Pater  cum  in  Libro  de  vera  Reli- 
gione  scripsisset :  ,,  Non  enim  ullas  tales  necessi- 
,,  tudines  haberemus  ,  quis  nascendo  ,  &  morien- 
„  do  contingunt  ,  si  natura  nostra  in  praeceptis , 
„  &  imagine  Dei  manens  ,  in  istam  corruptionem 
„  non  reiegaretur  ":  In  Lib.  I.  Retract.  cap.  i5. 
sententiam  mutans:  ,,  Huucsensum,  inqait,  pror- 
,,  sus  improbo  ,  quem  jum  &  superius  improba- 
„  yi  in  priino  libro  de  Geiiesi  coutra  ManichaEos, 

»  Ad 


nu.VESTIUNCULAE  ALIQU.AE. 

\({  hoc  eniin  ilncit ,    nl  crediiitiir  illi  cofijiig<>s 

priiiii  noji  generatiiri  poiittTos  lioiniiieN  ,  iiisi  pec- 
j,  cassent ,  tajntjuain  iiecesso  fuerit ,  nt  inorituri 
»  gig»t?rentur  ,  si  de  conuubilu  inaris,  &  lcniiiuc 
„  giLMierentur  "  . 

144«  ^<^'l  inanifestis  eliatn  sacrcT  Scriplur«;  te- 
stiinoniis  eadein  sententia  refellilur .  Nain  cnin 
E>eus  creassvt  Adain  ,  &.  Kvam  diversi  sexus,  ma- 
sculuin  ,  &  feuiinain  ,  &  antequain  peccarent ,  di- 
xit  eis :  Crescitc  ,  6"  Tnultiplicamini  ,  &  replfte 
terram  ;  ntique  per  geTierationein  .  Ut  eniiH  in- 
quit  S.  Augustinus  laud.  libro  de  Civ;  Dei  cap. 
21.  „  llla  beiiedictio  niiptiaruin  ,  iit  conjngati  cre- 

scerent  ,    &   muhiplicarcntur  ,    Ik   iinplerent  ter- 


159 


„  rain  )  quainvis  i^  in  delinquentibus  luaiHerit  , 
.,  tainen  aiitequain  delinquerent  data  est  ,  iit  ro- 
,,  gnosceretur  ,  procreationem  filioruin  ad  gloriaiii 
„  coiinubii ,    non  ad  poenain  pertinere  peccali  "  . 

145.  y\dliuc  apertius  id  derlarant  verha  ,  qui- 
bus  Adain  divino  afflatus  spiritu  proplietice  prcc- 
«lixit:  Quurnohrem  relinquet  homo  patrern  suurn 
Cb*  Tfiatrem  suam  ,  Cb*  aihcerebit  uxori  suce  ;  C9' 
erunt  duo  in  carne  una  Cen.  II.  i5.  Qnae  ver- 
ba  (]hrisli!s  Doininus  Matth.  XIX.  4-  sequ.  alle- 
gavit  ,  nt  Pltarisaeis  ostenderet ,  matrimonium  dis- 
solvi  non  posse  ,  concludeiis:  Quod  ergo  JJcus  con- 
iunxit ,  homo  non  separet  .  Apostolus  etiain  i. 
Coriiit.  VI.  16.  ex  iisdeni  verbis  concludit  ,  eum , 
€/ui  adhceret  meretrici ,  unum  corpus  cffici  cuin 
ipsa  merelricc  . 

«46.  His  tainen  sacravuin  litterarum  tain  aper- 
tis  testimoniis  respondebat  S.  Gregorius  JNysseuus, 
&  post  eunj  S.  Jo.  Damasceiuis  ,  Deum  ,  futuri 
peccati  praescium  hoinines  creasse  diversi  sexus 
pro  generatione  in  statu  iiatura:  Iap$« ,  &  quoniain 
a  subliini  illa  Angelicce  puritatis  conditione  exci- 
ileramus,  Deus  uobis  concessit  ,  ut  brutorum,  ra- 
tionisque  expertium  animaliurn  more  nosmet  pro~ 
pagando  perpetuaremus  .  Atque  huic  sententias 
accominodat  illa  verba  Fsalmi  XLVIII. :  „  Honio 
„  cuin  in  lionore  esset  ,  non  intellexit  ,  scillcet  se 
„  parem  in  dignitate  Angelis  esse,  idcirco  bru- 
.,  tis  aniinantibus  est  coinparalui  ,  ik  iisdein  et^e- 
„  ctus  similis.  Profecto  enim  obrutuit,  postqiiain 
„  more  brutorum  propagari  coepit,  degeneraiite  i- 
„  psius  praestantia  ,  seque  demittente  ad  uaturae 
„  crassioris  conditionem  :  ila  JSyssenus  "  . 

147.  Veruntainen  remola  niims  ,  atque  arbitra- 
xia  liaec  est  divini  eloquii  interpfetatio ,  diversita- 
tem  nempe  sexuum  noniiisi  ob  pracscientiam  futu- 
xi  peccati  a  Deo  fuisse  factain  .  Si  enim  ila  se  res 
Jiaberet  ,  in  resurrectione  caniis  ,  quando  justi  e- 
ruut  siculi  Angeli  Dei  ,  nnllus  ampliu-s  esse  de- 
beret  hujns  diversitatis  lociis  j  qnod  tainen  falsis- 
simuin  esse  ,  Doctores  oinnes  consentiunt  .  Prolecto 
S.  Hieroijymus    in    Epitaphio  S.   Puulce    (    iii    e- 

fiist.  CVlll.  ad  Eustocliiiim  n.  2-2.   )  expendens  il- 
a  verba  apnd  Malili.  XXII.  29.  sequ.  »/'i  resur- 
rectione  morluorum  non  nubent ,    neque    nnhen- 
tur  ,  sed  erunt  similes  Angelorum  ^  ila  jaliocina- 
Gazzaniga  Theol.    Tom.  IV. 


lur  :  „  Ubi  dicic-ir  non  nuJ>ent ,  neque  nubt^mur , 
„  sexuuin  diversilas  demonstratiir .  Nemo  enim  de 
,,  lapide,  &  ligno  dicil  ,  non  nubent ,  neque  nu- 
„  bentur,  qu.ie  naturam  nubendi  11011  habent,  s«?d 
„  de  his,  qiii  possunt  nubere,  &  gralia  Christi  , 
„  ac  virtute  non  iinbant  ".  In  \Abco  anltiii  con- 
tra  Joannem  Jerosolym.  (  Tomo  11,  num.  7,  )  iij, 
ter  octo  Urigenis  eiropes  liunc  etiain  nunierat : 
„  Quod  carnis  resurrectionein  ,  ineiiibroruirique 
„  coin.pagein  ,  &  sexum  ,  quo  vut  duiduntur  a 
„  Jeminis  ,  apertissiine  neget  ", 

i4^.  Addo,  cum  in  divina  prarijcienlia  fntnri 
Adamiiici  peccati  etiam  contineri  debuerit  illa  cir- 
cuinstantia,  quod  Adain  tentandus  eret  per  inri- 
lierein  ,  necessario  sequi  ,  no,tio  inlelligenHi  mo- 
do,  Deuin  pritis  decrevisse  inuliebrein  sexinn 
forinare  ,  quum  sriret  ,  Adamuin  a  muliere  ad 
jirancepti  viulr.tioiiem  tentandain  essc  ,  ac  siipe- 
raiidum  . 

149.  Ceterum  landati  duo  sancli  Patres  noa  ad- 
eo  desipueruiit ,  iit  negarent,  hoinines  in  siati:  iu- 
nocentise  esse  multiplicandos  ,  cuin  nirnis  aperti 
&  clara  sit  illa  beiiedictio  protoparentibus  tlata : 
Crescite ,  Cr  multiplicamini ,  (>  replete  terram, 
ISegabaiit  soluin  ,  hanc  inultiplicafienein  esse  fa- 
ciendam  per  carnale  commerciiiin  ,  cnjuj  foeditjf 
illi  felicitatis  statui  rej)ugnare  videbatur  .  Hinc  S. 
Gregorius  laiidatus  talem  futuram  fuisse  vult  ho- 
niinuin  iii  natura  innocente  inuItiplica:ionein ,  qiu- 
lis  fuit  Angelorum  ,  inquieiis:  ,,  ■Quascuinque  tan 
„  dem  incrementi  Angelica  \\\  iiatura  fuerit  r.i- 
,,  tio  ...  eadem  in  lininano  etiam  ger.ore ,  quod 
„  prope  ab  Augelis  abest ,  propagando  valuiiset., 
,,  donec  ad  numerum  consilio  Creatoris  definituin 
„  perventum  esset  "  .  S.  autem  Jo.  Dainasc^iuis 
Lib.  IV.  cap.  24.  contentus  est  dicere ,  Deum  a- 
Uo  quoque  modo  genus  Tiostrum  propagare  po- 
tuisse  ,  si  inteqrum  ipsius  rnandaturn  ad  exire- 
mum  (  Patres  n'ostri  )  senasseiu  . 

i5o.  Sed  quantum  ad  modum  generatioriij-,  be- 
ue  praRcipit  Angelicus  I.  P.  quasst.  98.  art.  2., 
duo  esse  consideranda :  „  Unuin ,  quoil  i>atur« 
„  est ,  scilicet  coHJunctionem  inaris ,  &  feminaB 
„  ad  generationem  ...  Aliud  autem  ,  quol  coiisi- 
„  derari  potest  ,  est  quaedam  deformitas  iminr)d<?- 
,,  rata;  concupisccntias  ,  qun?  in  st.dii  iniiooentide 
,,  non  fui-set,  qiiaiido  inferiores  vires  rr.fioni  -inb- 
,,  debantur.  L'nde  S.  Augustiiria  dicit  in  XIV. 
„  de  Ciiit.  Dei  cap.  a6. :  /Ihsit ,  ut  suspicemi-ir^ 
„  non  potuisse  prolem  fieri  sine  libidirus  nwr- 
„  bo :  sed  eo  i-oluntaiis  Tiutu  Tno^erentur  tila 
„  TneiTibra,  quo  cetera,  &  sine  ardore  &  Ule- 
„  cebroso  stimulo  cum  tranquillita'e  nnimte ,  Cb* 
,,  corporis  "  .  (>inin  doctrinain  S.  Augustinus  in 
Libris  contra  Pelagianos  ,  &  in  aliis  frequentissi- 
ine  inculcavit ;  ut  propterea  minime  dubitaiidum 
sit,  in  .slatii  etiain  natura-  innocentis  fuluram  fiiis- 
se  hoininum  inuliiplicatimiem  ,  &  fuluram  fu».sse 
per  generatioiiem  eo  plane  modo,  quo  nunc  fit ,  dein- 
pta  soluin  inunoderalie  coucupisceutiae  deformitate  , 
17  i5i. 


i3o 


DISSERTATIO  III.  SECT.  I.    CAP.  V. 


i5i.  Nonimllse  lameij  sunt  coiitra  lianc  seiiteii- 
tiain  ,  qiiae  verissima  est ,  ditficaltates  cnm  S.  Tho- 
ma  breviter  enucleandae  .  Priino  iii  statu  iuiiocen- 
ti«  nou  fuisset  homiinnn  corruptio ,  qui  iininor- 
tales  ex  ligno  vitae  efficiebaiitnr :  ergo  nec  debe- 
bat  esse  generalio,  quas  corruptioni  respondet.  Se- 
cundo  getieratio  individuoruin  a  uatnra  inslituta  est 
ad  conservandam  speciein  :  si  ergo  in  statu  uatu- 
XX  iiitegrae  homines  perpetuo  conservari  debebant , 
nulla  in  eo  opus  erat  generatione  ad  conservau- 
dain  speciein  .  Demuin  ,  si  homines  fuissent  gene- 
ratione  inultiplicati,  debuisset  inter  eos  dividi  do- 
miniurn  in  animalia  ,  &  in  universam  terrain  ,  ad 
tollendam  confusionem  ;  hoc  autem  est  contra  jus 
naturale  ,  quo  omnia  sunt  communia ,  ut  S.  Isi- 
dorus  dicit  Lib.  V.  Etrmol.  cap.  4« 

1 52.  Leves  tamen  sunt  hoe  difficuUates ,  qua- 
rum  primas  resjiondet  S.  Thomas  ,  corpus  huina- 
nuin  etiam  in  statu  innocentiae  ex  suis  principiis 
constitutivis  fuisse  corruptioni  obnoxium  ;  quam- 
vis  poterat  ab  anima  diu  conservari  per  esum  li- 
gni  vitae  .  Et  ideo  nou  erat  liomini  subtrahenda 
generatio  ,  quae  debetur  rebus  corruptilibus . 

i55.  Secundam  objectionem  diluit  Angelicus , 
dicendo  ,  generationem  in  statu  innocentiae  ueces- 
sariain  fuisse  propter  multiplicationem  individuo- 
ruin  ,  quamvis  non  fuerit  uecessaria  propter  con- 
aervatioiiem  speciei . 

i54.  Tertiam  deniqne  ita  refellit :  „  In  statii 
„  isto  ,  multiplicatis  dominis,  uecesse  est  fieri  di- 
„  visionem  possessionum  ,  quia  communitas  pos- 
.  sesstonis  est  occasio  discordice ,  ut  Plulosophus 
„  dicit  in  IL  Politic.  cap.  3. ;  sed  in  statu  inno- 
„  centiae  fuissent  voluntates  homiuum  sic  ordina- 
„  tae,  quod  absque  amni  periculo  discordiae  com- 
„  muniter  usi  fuisseut,  secundum  quod  unicuique 
„  eoruin  coinpeteret,  rebus,  quas  eorum  dominio 
„  subdebantur  ;  cum  hoc  etiam  modo  apud  mul- 
„  tos  boiios  viros  observelur  "  . 

i56.  Sed  quare,  sciscitabitur  aliquis  ,  in  statu 
innocentiae  uuUa  reipsa  fuit  generatio  ?  Quare  so- 
Inm  postquain  pvotoparentes  nostri  ex  Paradiso  ex- 
pulsi  sunt,  genuerunt  filios,  &  filias  ?  Respondet 
S.  Thomas  cum  S.  Augustino  Lib.  IX.  de  Geiu 
ad  lut.  cap.  4-  •,  ideo  .primos  pareutes  in  Paradiso 
operam  gignendis  filiis  uon  dedisse,  quia  uonnisi 
brevissinio  tempore  ibi  morati  sunt .  Potest  addi  , 
quia  expectabaut  divinam  auctoritatem  ad  deter- 
minatum  tempns  commixtionis ;  mandatum  euim 
illud :  Crescite,  &  multiplicamini  universale  e- 
rat  5  uuliique  certo  tempori  afiixum  . 

i56.  Quaeres  sexlo ,  an  posita  generatione  in 
statu  naluroe  innocentis ,  pueri  nati  fuissent  cum 
justitia  originaliP 

157.  Respondet  S.  Thomas  I.  P.  quaest.  100, 
art.  1.  atfirmative ,  anctoritati  innixus  S.  Ansel- 
mi  ,  qui  in  Libro  de  Conceptu  Virgiiiis  cap.  10. 
Simul ,  inquit ,  curn  rationalem  haherent  ani- 
mam  ,  justi  essent ,  quos  generaret  homo,  si  no7i 
■peccasset ,    Praslcrea  haec  seuleulia  satis  clare  €X 


iis  deducitur ,  quae  Conciliuin  Arraisicanum  II. 
contra  Pelagianos ,  &  Concilium  Tridentiuum  con- 
tra  Novatores  de  peccato  originali  definiveruut.  In 
utroque  enim  Concilio  anathema  iis  dictuin  fuit , 
qui  asserunt,  Adamuin  acceptam  a  Deo  sanctt-' 
tatem  ,  &  justitiam  sibi  soll  &  non  nobis  per- 
duiisse  .  Vid.  Trident.  Sess.  V.  ...  Si  ergo  Adam 
non  peccasset ,  nec  sibi ,  nec  posteris  sanctita- 
tem  ,  &  justitiam  perdidisset;  adeoque  ejus  poste- 
ri  cuin  sanctitate  ,  &  justitia  nati  fuissent . 

i5B.  Idipsum  probat  Angelicus  hac  ratione  . 
„  Justitia  originalis  ,  iu  qua  primus  hoino  condi- 
„  tus  fuit ,  fuit  accidens  naturae  speciei ,  non  qua- 
„  si  ex  principiis  speciei  causarum  ,  sed  tantuni 
„  sicut  quoddam  donum  divinitus  datum  toti  na- 
,,  turce  ...  Peccalum  autein  originale,  quod  oppo- 
,,  nitur  illi  justitiae  ,  dicitur  esse  peccatuin  natu- 
„  rae  ,  unde  traducitur  a  parente  in  posteros :  & 
,,  proptcr  hoc  etiam  filii  parentibus  assimilati  fuis- 
„  sent  ,  quantum  ad  originalem  justitiam  ". 

iSg.  Potissima  difficuhas  contra  hanc  seutentiam 
petitur  ex  Hugone  Victorino  ,  qui  Lib.  I.  de  Sa- 
cramentis  P.  IV.  cap,  24.  oppositum  expresse  do- 
cet,  hoc  uteus  ratiocinio :  ,,  Non  potuit  uatura  na- 
„  scentibus  dare  ,  quod  iii  generalionibus  uondum 
,,  adluic  possidebat ,  quemadmodum  &  ii ,  qui 
5,  nunc  iu  peccato  generantur,  non  aliud  uasceii- 
,3  do  trahunt  ,  quain  vitiam  ,  quod  a  uatura  ,  ex 
,,  qua  seminantur  ,  accipiunt .  Sic  itaque  primus 
,,  homo  tempore  obedientiae  suae  casto  conjugio  ad 
,,  propagatiouem  posteritatis  institatioui  divinae  ser- 
,,  viens  filios  generaret  sine  peccato  (  quoniam 
,,  ex  natura  ab  oinni  vitio  libera  )  ;  sed  non  si- 
„  militer  paternoe  justitice  hceredes  ,  quoniam  i- 
„  psa  natura  nondum  foret  ad  incorrupiionis  prae- 
,,  mium  (  quod  nisi  post  peractam  obedientiana 
,,  daudum  non  erat  )  transformata ,  postquam  au- 
„  tem  fuisset  homo  ad  coelestem  ,  &  spiritualein 
,,  statum  trausforraatns ,  amplius  generare  uon  de- 
„  buerat  "  . 

160.  S.  Thomas  comiter  verba  Hugonis  intelli- 
genda  esse  vult ,  ?ion  quantum  ad  habitum  ju- 
stitice ,  quem  pueri  haereditate  paterna  ex  Dei  do- 
no  possiderent ,  sed  quantum  ad  executionem  a- 
ctus  ,  qua3  sine  proprio  arbitrio  haberi  non  pote- 
rat  ,  adeoque  nouuisi  post  adeptum  usum  rationis . 
Adam  vero  in  perfecta  astate  creatus  simul  habuit 
&  habitum  justitias,  &  usum .  Quidquid  vero  sit, 
fatetur  Hago,  alios  in  diversa  esse  sentcntia,  sta- 
tim  subdens  :  ,,  Sunt  tainen  ,  qai  credunt ,  vera- 
,,  citer  assereudum  ,  quod  priinus  homo ,  si  uoii 
„  peccasset ,  nullos  nisi  bonos  fi.lios  geuuisset ;  & 
,,  quod  nemo  oinuium  damnaretur  ,  qui  ex  illius 
„  carne  nasceretur  ". 

161.  Alia  difficultas  haec  est  .  Justitia  habetut 
per  gratiam  ,  ut  Apostolus  dicit  Pioinan.  V.  ar.j 
sed  gratia  iion  transfunditur  ,  quia  sic  esset  na- 
luralis ,  sed  a  solo  Deo  infunditur:  ergo  pueri 
cuin  justitia  uati  uon  fuissent ,  Ita  sibi  objicit  S. 
Thomas  t 

162, 


QUAESTIUNCUL.VE  ALIQU.AE. 

162.  Respondet  anJ^m:  ,,  quidain  diciint,  qiiod 
piii-ri  nni»  ftiissttit  nati  riiin  jnslitia  graliiita, 
q{i.-r  est  inercndi  princij)inni  ,  sod  cuni  jnstitia 
originali  .  Sed  cnin  radix  ori^iiialis  inslilitTB,  in 
cujus  reclilndine  factus  est  lioino  ,  consistat  in 
subieclione  snper.Matnrali  rationis  ad  Deuin,  qiiae 
est  per  gratiam  gratuin  facieiitein  ,  necesse  est 
dircre,  quod  si  pueri  nati  fuisscnt  io  originali 
juslilia,    etiain   nali   fuissent  rinn  gratia ,    siciit 


i5i 


,,  &  de  priino  liomine  supra  dixiinus  ,  quod  fiiit 
5,  cuin  gratia  conditns.  Non  taineu  fuissct  propter 
„  lioc  gratia  Jiatiiralis,  quia  iion  fuissel  transfusa 
„  per  virtutein  seininis ,  sed  fuissct  collata  lionii- 
„  ni  statiin  cuin  habuisset  aniinain  ratioiialein  , 
„  sicul  etiain  statiin  cnm  corpiis  est  disposituin  , 
„  infundilur  a  Deo  aniina  ralioualis  ,  quac  taincn 
„  iioii  est  e\  traduce  ''  . 

iG5.  Quafros  septiino,  an  Adamo  non  peccan- 
te  ejus  posteri ,  Tion  solum  in  justilia  nati ,  sed 
etiam  confirmati  fuissent  ? 

164.  Atiirinantein  sententiam  tiadidit  Si  Aii«e!- 
nnis  in  Lib.  1.  Cur  Deus  homo  cap.  iS.  inquiens: 
,,  In  illa  institia  ,  in  qua  erant  priini  lioniines 
,,  constituti  ,  videtur  ,  quod  si  vicissent ,  nt  noii 
„  percarent  tentati  ,  ita  confirniarcnfur  cuni  oniiii 
„  propagine  sna  ,  nt  peccare  ullra  non  posscnt : 
„  quemadinodum  quia  victi  peccaverunt ,  sic  in- 
„  firmati  sunt ,  nt  quantuin  in  ipsis  est ,  sine  pec- 
„  raio  esse  non  possent  ".  Cujus  sui  asscrli  lianc 
reddit  raliouem  :  „  Quis  eiiim  andeat  dicere , 
,,  plus  valere  injustitiam  ad  alliganduin  in  servi- 
,,  tute  hominein  in  priina  persuasione  sibi  consen- 
„  tientcni  ,  quam  valeret  justitia  ad  confirinandum 
„  cum  iiberiate  sibi  in  eadcm  prinia  tcntatione 
,,  adliaprentein  "  ? 

iGf).  Verior  tamen  est ,  &  communiter  a  Tlieo- 
logi»  probata  doctriiia  Sancti  Thoinae  I.  P.  qu.Tst. 
100.  art.  2.,  jiosteros  Adae  innocentis  in  justitia 
q.uidem  originaii  fuisse  nascilnros ,  noii  tamen  in 
ea  confirmandos  .  Hoc  aperto  iiisinuat  S.  Augusti- 
nus  Lib.  XIV.  de  Civit.  Dei  cap.  10.  inquicns: 
,,  Quam  igilur  felices  erant  priini  lioinines ,  & 
5,  nullis  ag'.labaDlur  pertnrbatiouibus  aniiuorum  , 
.,  nuUis  corporum  lasdebantur  incomniodis  j  tain 
,,  felix  universa  societas  esset  liumana  ,  si  nec  illi 
,,  (  primi  parentes  )  inalum  ,  quod  etiain  in  po- 
,,  steros  trajererunt,  nec  quisquarji  ex  eorum  stir- 
.,  pe  iniquitatem  commitieret ,  quoe  danviatio- 
„  nem  reciperet  "  .  Pro  certo  jgitur  liabuit  S. 
Doctor ,  etiain  Adamo  non  peccante  ,  potuisse  a- 
liquos  ex  ejus  stirpe  iniquilatein  conimiltere  ,  & 
daniuari ,  quod  de  confirinalis  in  gratia  dici  nul- 
latenuj  potest . 

166.  Ulterius ,  ut  beiie  colligebat  Sanct.  Tho- 
jnas  ,,  manifestuin  est ,  quod  pueri  in  sua  nativi- 
„  tate  non  habuisseut  plus  perfectionis,  quam  eo- 
,,  ruin  parentes  in  statu  generationis.  Parentes  au- 
„  tein  ,  quanidiu  generassent  nou  fuissent  confir- 
„  niati  m  justitia.  Ex  hoc  eniin  creatiira  ratio- 
„  nalis  iu  justiti^  confimiatur  ,  quod  erticitur  liea- 


„  ta  per  apertam  Dti  visionem  ,  cu!  viso  ixjii  p«t- 
„  est  non  inhaerere,  cuin  ipse  sit  ipsa  cssentia  bo- 
,,  nitatis,  a  qua  nullus  potest  averli  ,  cuin  iiiliil 
„  desideretur  ,  &  ainetnr  ,  nisi  sub  ratione  boni . 
„  Kt  hoc  dico  ,  secunduin  Ifgein  cominunein,  quia 
,,  cx  aliquo  privilegio  speciili  secus  accidero  pot- 
„  est  ,  sicut  credilur  de  V^irgiiie  IVIatre  Dei  .  " 
Queinadinoduin  igitur  si  priini  nostri  parentes 
nou  percassent  ,  non  fuissent  confirinati  iu  gratia  , 
ita  nec  eoruin   filii  . 

1G7.  Anselini  auctorilati  reponit  Angelicns  ^  quod 
„  lioc  non  dicit  asserendo ,  sed  opinando  ;  nnod 
,,  patet  in  ipso  inodo  loquendi  ,  cum  dicit :  Vide- 
,,  tur  ^  quod  si  yicissent  O-c.  "  Ab  hac  taiaen  S. 
y\nselini  opiiiione  ,  non  soluin  S.  Thomas  ,  sed  o- 
mnes  fere  Theologi  cnm  debila  revexentia  recesse- 
runt  ,  ut  S.  Augustino,  cujiw  cerle  inajor  est  au- 
ctoritas  ,  adhaereant  .  iNeque  eliam  muituin  ponde- 
ris  habet  ralio  a  S.  Anselino  allata  ;  esl  enim  fal- 
sum  ,  Iioniinein  lapsuin  ita  esse  in  nialo  confirmi- 
luni  ,  nt  non  possit  Dei  gratia  liberari  ,  unde  fal- 
sa  est  qunque  Anselmi  illatio ,  honiines  debuisse 
iii  gratia  confirmari ,  si  primae  tentationi  resti- 
tisaeiit  . 

iG*^.  Ob.  auctoritatem  S.  Gregorii  ^''apae  ,  quae 
Lib.  IV.  Moralium  cap.  csS.  explicans  iliud  job. 
III.  i5. :  Nunc  enim  donntens  sHerem  ,  &  SO' 
mno  meo  requiescerem  ,  inquit :  ,,  Si  parentem 
,,  primuni  nulla  putredo  peccati  corruperat ,  ne- 
„  quaquain  ex  se  filios  gehennoe  generaret  j  sed 
,,  hi  qni  nniic  per  Redeniptorcm  salvandi  sunt , 
„  soli  ab  illo  elerti   nascereiitur  ". 

1C9.  Scd  ha?c  S.  Gregorii  vrrba  farile  cxpli- 
c-antur  cnin  S.  Thoma  ,  quod  iiihil  aliud  volue- 
rit  ,  quam  Adanio  non  pcccanle  ,  ejus  postcros  noa 
fulmo^  Jilios  gehennoe  ,  idest  non  nascituros  pec- 
cato  aliquo  obstrictos  ,  quo  honiiries  fiunt  geheo- 
nac  filii  ,  quoini)do  omnes  homiiies  nunc  nascuH- 
tin  filii  irce  i  nnn  autein  quod  negaverit ,  ipsos  per 
liberum  arbitrium  non  potuisse  peccando  fieri  fi- 
lios  gehcnnaB  .  Vel  etiain  dici  jK)test  ,  existimasse 
S.  Gr»  j;oriuin  ,  Adamo  iion  percaiile  ,  nulluio  ex 
ejn?  posteris  daninalum  iri  ,  non  quia  ftiissent  o- 
mnes  confirinati  in  gratia  ;  sed  divina  eos  prote- 
genle  Providentia  ,  ne  damnareutur  ,  quainvis  ab- 
soliite  peccare  j)Oss^'nt  ,  ^  damnari  ;  sicut  coi.tiii- 
git  in  oninibus  pracdestinatis  ,  qui  non  sunt  confiv- 
inati  iu  gratia  ,  <i  d  nnnari  possunt ;  reipsa  tainen 
neino  eorum  damnatur ;  cujus  rei  exemplum  A- 
dam  ,  &  Eva  suppedifant ,  qui  certe  erant  prae- 
destinati ,  non  laintn  fm  rant  corifinnati  in  justitia 
originali  ,  in  qua  primo  eos  Dcus  rreaverat.  Qiiae 
sectinda  explicatio  videtur  menti  S.  Gregorii  ina- 
gis  consentanea  ,  qui  vult  in  ea  hypothesi  eos  solos 
nascituros  ,  qui  salvandi  erant .  Et  de  beato  illo 
priino  inuocenti^e  statu  hartenus  ;  nuiic  de  statii 
naturx  lapsae  ,  in  quo  iufeliciter  vivimus,  multo 
plura  dicenda  sunt . 


SE- 


102 


DISSEUTATIO  III.  SECT.  II.    CAP.  I. 


S  E  C  T  I  O   11, 

I^e  statu  naluroe  lapsai . 

CAPUT  I. 

De  peccato  p^imarum  hominum  ,  ejusque 
causis  ,  cb'  consectariis  . 

i.Xjagnbrem  hiijus  maxiinae  calamitatis  lii-sto- 
yiam  ita  nobis  descripsit  Moyses  Geneseos  cap.  II. , 
&  IM.  Fo.stqiiam  Deiis  liomiuem  factum  ad  ima- 
giiiem  Ik  siinilitiidinem  suam  posuit  iu  Paradiso 
yoluptatis  ,  hoc  ei  praeceptum  dedit :  „  Ex  omni 
.,  ligno  Paradisi  coinedes ;  de  ligno  autem  scieii- 
.,  tiae  boni  ,  &  mali  ne  coinedas :  in  quacumque 
,,  enim  die  comederis  ex  eo  ,  inorte  morieris  "  . 
Ubi  ,  observante  S.  Aiigustino  Lib.  XIV.  de  Ci- 
vit.Dei  cap.  i5.  ,  satis  commendari  non  potest  Dei 
bonilas  ,  &  clementia  ,  qui  liominem  a  se  creatum 
iion  pUiribus ,  iiec  grandibus  ,  nec  diHicilibus  prae- 
ceptis  oneraverat  ,  sed  uno  hres'issirno  ,  atque  le- 
vissimo  ad  ohedientice  sahihritaieni  adminicula- 
verat ,  tautummodo  ut  se  domiiium  ostendeiet .  Sed 
infelix  liomo  libero  arbitrio  statim  male  usus  est , 
&  nulla  liabita  ratione  praecepli  sibi  a  Deo  recen- 
ter  iinpositi  ,  comedit  de  fructu  vetico,  atque  hoc 
gravissimo  inobedientise  peccato  non  solum  sibi  , 
sed  toti  suJE  posteritati  incredibilem  attulit  per- 
niciem  . 

2.  Porro  liujus  nefaiidissimi  criniinis  causam  , 
&  modum  breviter  perstriuxit  IVIoyses  ,  uonuisi  ea 
fcxpouens  ,  quae  exterius  ,  visibililcr  facta  sunt ; 
scilicet  serpentem  ,  qui  callidior  erat  cnuctis  ani- 
wiautibus  (a)  ,  Evam  teutasse  ,  ut  deposito  tiniore 
Hiorlis  de  fructu  vetilo  comederet  ;  Evain  aiitein 
a  serpente  facile  deceptam  de  fructu  ,  quem  jam 
guiiaverat  ,  dedisse  Adamo;  ambosqi.e  violatoDei 
prascepto  peccatores  ,  Denque  rebeUes  factos  esse. 
oed  nouuulla  iutimius  uobis    rimaiida    supersunt , 


ut  plenam   infaudae    hujus    inobedientiae    uotitiam 
habeainus  . 

3.  Et  priino  obvia  est  cupido  sciendi  ,  quare 
Deus  homiuem  a  se  paulo  ante  creatum  ad  ima,- 
giiiein  &  similitudinein  suain  a  Diabolo  teiitari 
])eriniserit  ?  Respoudet  autem  S.  Tliomas  a.  2.  q. 
j65.  art.  I.,  ,,  conveniens  fuisse  ,  ut  Deus  lio- 
,,  minem  in  statu  iuuoceiitiae  &  tentari  permitte- 
y,  ret  per  malos  Angelos  ,  &  juvari  eum  faceret 
,,  per  bonos  .  Ex  speciali  eniin  beueficio  gratias 
„  hoc  erat  ei  coliatum  ,  ut  nuUa  creatura  exterior 
„  ei  posset  uocere  contra  propriam  voluutatein , 
,,  per  quam  etiam  teutationi  daemonis  resistere  po- 
„  terat  .  "  Et  in  resp.  ad  2.  „  Sicut  Deus,  in- 
„  quit ,  sciebat  ,  quod  homo  per  teutatiouem  iii 
,,  peccatum  esset  dejicieudus;  ita  etiam  sciebat , 
,,  quod  ])er  liberum  arbitriuin  rcsistere  poterat 
,,  teuttttori  .  Hoc  aulein  requirebat  conditio  natii- 
,,  rae  ipsius ,  ut  propriac  relinqneretar  voluutati  , 
,,  secunduin  illud  Ecclesiastici  XV.  i4.  ,  Deus 
,,  reliquit  horninem  in  rnanu  consilii  sui  .  Unde 
,,  Augustinus  dicit  XI.  super  Gen.  ad  litt.  cap, 
„  4-  -^«-"i  tnihi  videtur  ,  tnagnce  taudis  fulurum 
„  Juisse  homineui ,  si  propterea  posset  bene  vi' 
,,  vere ,  quia  nemo  rnale  vivere  suaderet ;  cum 
„  &■  m  natura  posse  ,  Cb"  in  potestate  haheret 
„  velle  non  consentire  suadenti  (h)  .  "  Et  autea 
laudatus  S.  Thomas  iu  resp.  ad  5.  Homo,  inquit, 
„  iu  statu  iuuoceutiac  poterat  absque  omni  diffi' 
,,  cultate  tentationi  resistere  "  . 

4.  Sed  praeterea  observandum  est  cum  S.  Au- 
gustiuo  Lib.  XIV.  de  Civ.  Dei  cap.  i3.,  primum 
j)rotoparentuin  nostrorum  peccatum  non  fuisse  il- 
iam  inobedieiitiam  exlernam,  qua  de  cibo  vetito 
jjalam  comederunt  ,  sed  in  occulto  jam  malos  es- 
se  cayisse,  ut  in  apertarn  inohedientiani  lahe-^ 
rentur  ;  non  enim  ad  uialum  opus  perveniretur , 
nisi  prcecessisset  tnala  voluntas  .  Hoc  autem  ma- 
1»;  voluntatis  iuitium  nihil  aliud  fuisse  docet  S. 
Pater  ,  qiiam  superbiam  ,  de  qua  dictum  est  Ec- 
clesiastici  X.   i5.   Initiwu  omnis  peccati  superbia 

est . 


fa)  Haiid  erit  inutile  ohservare  CTim  S.  Aiigiisirno 
Lib.  X(.  Siiper  Gen.  c.ip.  29.  strpentein  dictiim  fuisse 
astittissiiniwi  propter  astutiarn  diaboli  ,  t/n.t  in  ilto  ,  & 
de  iilo  ciiie/Hit  doliim,  ifueiiiadrnoduin  dicitiir  prudens , 
%'nl  astuta  lingua,  (fuarn  priidens  ,  ^el  astutus  viovet  ,  nd 
alii/uid  prudenter  ,  astute</ue  suadenduin  ...  Ita  etium  di- 
ctiis  est   stilns   mendax   scnUiruin   &c. 

(•i)  Ibidein  S.  Doftor  prius  se  Iniic  «jnflpstioni  solven- 
di«  iinparem  fassiis  erat  ,  incfiiiens  ;  „  Si  ergo  ([iiaEri- 
j>  tnr  ,  ciir  Deiis  tentari  periniserit  liotninein  ,  ({iieiii 
„  tentatori  consensiirmn  esse  pfflpscichit  ,  akitiulinem 
j,  qnldein  oonsilii  ejns  penetrare  non  possiim ,  &  Jon- 
«  g8  siipra  virts  meas  hoc  esse  confiteor  .  Est  ergo  a- 
„  li<|in  cansa  lortassis  occiillior  ,  qiia>  inelioribiis  ,  san- 
„  ctionbiiscfiie  reserv.unr,  illins  grntia  jiotins  ,  qiiam 
„  iiienlis  eonim.  iJed  tainen  ((nantnin  vel  donat  .sape- 
j,  re  ,  vel  sinit  dicere,  710^  riihi  i'idelur  magn,t  laudis 
„  Jiiturumi^c.  «'  .  Et  postciain  Minlta  in  hanc  rem  sno 
i,  in&re  di.sputavit ,  ita  demum  concUidit  c.  11.  „  Ma-^ 


„  gna  opera  Domini  ,  exqnisita  in  omnes  votantates  e- 
„  "jus:  prff^vidtt  bonos  futiiros  ,  &  creat  ;  prflevidet  ina- 
„  los  futiiros  ,  &  creat  :  scipsiim  ad  fruendiim  pr^pbens 
,,  bonis,  iniilta  muneriim  suonim  largiens  &  inalis , 
,,  misericorditer  ignoscens,  jiiste  nlciscens  ;  itemtiue 
„  inisericordiler  ulciscens  ,  juite  ignosrens  :  nihil  me- 
„  tuens  dc  ciijustjuam  maiitia,  niliil  indigrns  de  cii- 
,;  jus(j'!e  justitia  :  nibil  .sibi  consulens ,  nec  de  operi- 
„  biis  bononim ,  &  bonis  consulens  etiam  de  p<Denis 
,,  Tnalomin  .  Cur  crgo  non  permitteret  tentari  lioini- 
„  nem  ,  illa  tentatione  piob.indum  ,  piiniendtim, 
„  ciim  superba  concuj>iscentia  propria»  pote.statis  ,  (jiioJ 
,,  conceperat  ,  pareret  ,  suo(|iie  icetu  coniunderelur  , 
,,  jiistocjue  suj>j)licio  a  siiperbiap  ,  atqiie  inoI)edienti<-B 
,,  malo  jiosieros  deierreret  ,  (|iiibus  ea  conscribemKi , 
,,  &  annunlinnda  parab.inlur?  Has  tamen  ,  alia.s(fHe 
,,  ratioiies  Estius  in  II.  Dist.  23.  i^-  i.  resolvendas  <;$" 
„  ss )  dicit  ,   in  lilerrimam  voluntatsrn  Dei  "• 


est  .     Oiiod    fnsiii?    ihklem    S.    Dorlor    derlarat. 

5.  Kiipsiiin  siibtili,  se.l  jiisto  ratiociuio  ostendit 
S.  Tlioinas  2.  1.  qn.  i63.  art.  i.  inquiens :  ,,  Sic 
„  lioino  er.it  in  statii  innocentiae  institiitiis  ,  iit  nnl- 
„  la  essct  rehellio  carnis  ad  spiritnin  ;  niide  non 
j,  potnit  esse  priina  inordinatio  appetitus  luimani 
„  ex  lioc  ,  cpKit)  appetierit  aliqnotl  soiiHihile  bo- 
„  iHiin  ,  iii  cpiod  cariiis  conrnpiscenlia  tendit  prae- 
„  ler  ordiiiein  rationis  .  Heliiujuimr  ii^itnr  ,  c(uod 
„  priina  inordinatio  appelitus  luiinani  Juit  exlioc, 
„  c^uod  aliquod  l)0ntiin  spiriluale  inordiiiate  appe- 
„  tivisset  ,  nppetendo  id  secuiidum  suam  inensu- 
,,  rain  ex  divina  regula  praestitutam  .  Unde  relin- 
5.  quilur,  qiiod  piimnin  peccatum  lionunis  lnit 
„  in  lioc  ,  quod  appetiit  quoddam  spiritiiale  bo- 
„  nuin  supia  su  im  inensnram  ;  quod  perlinet  ad 
„  superbiam  .  1'nde  nianifestum  est  ,  qiiod  prinuiin 
,,   peccatum   primi   hoininis  fuit  snperbia  '*  » 

6.  lCt  rein  ita  se  liabere  etiain  ex  iis  patet  ,  quoc 
externam  inobedientiam  pr*cesseriint  ;  tnin  pari- 
ter  ex  iis  ,  quac  eamdern  sub>iecuta  snnt  .  Prinio 
cniin  ideo  Adam  ,  &  Eva  tentatioui  cessernnt  ,  iit 
supra  coiiditionem  siiae  iiatur.^E  extollereiitnr,  atque 
essent  ,  sicut  Dii  scientfs  honum  &  maluin  ; 
nec  couteiUi  ea  subiiinitate  suae  naturae  ,  qua  ad 
iinagiiiem,  &  simiiiiudinein  Dei  facti  fucrant ,  ad- 
huc  inajoreni  excelleniiain  desiderabanl ;  quod  in- 
lolerabilis  superbiae  et^eclus  erat  .  Postea  vero  pt'- 
jor  ,  ut   Aiigusliuus  loquitur  ,   damunbtliorque  su- 

i)erhia  Juit  ,  quando  in  manifesto  crimine  depre- 
»en»i  ,  uon  veniain  pelierunt,  aut  mediciuani  im- 
plnrarunt  ;  sed  sola  excusatione  debitain  poenain 
se  evit.ire  jKisse  sperarunt.  Et  Auam  quidem  cul- 
p.im  rtjecit  in  innJierem  dicens  :  Mulier  quam 
dedisti  iHihi  sociain  dedit  mihi  de  ligno  ,  ^  co- 
ynedi ;  Eva  antem  serpeutem  accusavit  dicens  : 
Serpens  decepit  me  , 

7.  Cleteriim  de  siinililudine  Dei  ,  quain  Adam 
9uperb:i  ainbitione  expetivit  ,  probe  notanda  est  do- 
ctrina  S.  TlioinaB  1.  2.  q.  i65.  art.  a.  ,  ubi  in- 
qnit :  „  Duplex  est  similitudo  ;  una  of/inimodce 
„  cequiparantice  ^  &  hanc  similiii.dinein  ad  Deum 
5,  priini  parentes  nou  a|)petieruiit  ;  qiiia  talis  si- 
,,  niilitudo  ad  J)eum  wm  cadit  in  ap|)rehensione , 
„  praecipue  sapieutis  (  cujusinodi  cerle  erat  A- 
,,  dam  iu  slatu  innocentiaB  )  .  Alia  autein  esl  si- 
5,  militudo  imitationis  ,  qualis  possibilis  est  crea- 
„  turae  ad  Deiim  "  ;  &  hanc  similitudinem  dicit 
S.  Doctor  Adamuin  appetiisse  inordinale  ,  aUpie 
in  hoc  inordiuato  appetitn  positum  fuit  Adami 
peccatuin  . 

8.  Sed  ut  liaec  plenius  intelligantur  ,  iterum  est 
audiendus  Angelicus ,  qui  triplicem  distinguit  si- 
miliiudinem  ;  pnmo  secundum  ipsum  esse  natu- 
rce  ,  &  lalis  similitndo  ab  ipso  creationis  princi- 
pio  fiiit  impressa  &  hoiniui  ,  &  Aiigelo,  nt  supra 
dictuin  esl  Sect.  I.  n.  5o.  secj.  Alia  siinilitudo  est, 
(juanluin  ad  cognitionem  ;  &  ipsain  siiniiiludiiiein 
priinus  liomo  nondum  aclu  adeplus  erat  ,  sed  so- 
lum  /'1  potentia  .  Tertiu  siiuiiitudo  est ,  quantum 


DE  ADAMI  LArSU.  i33 

ad  pote^.talem  operandi ;  &  lianc  siinilitudinein  , 
inquit  Angolicus  ,  nonduin  eranl  in  aclu  assecuu 
necpie  Angelus  ,  ueque  lioino  in  ipso  crealiouis 
priiKMpio;  qiiia  utrisqiie  restabat  aliipiiJ  agoijdum , 
quo  ad   bealitudinom   pcrveiiiienf  . 

Q.  Ex  his  autein  ita  demum  concliulit :  „  F.t  i- 
,,  deo  ciim  nterqne  (  scilicH  diafjoliis,  6(.  priinus 
„  liomo  )  inordinale  divin;m  siinilitudiiieiii  ip- 
,,  polierit,  iKutoF  eoruiu  peccavit  apjieteu.in  ji//it- 
„  litudJnem  naturce  .  Sed  pi  iinns  lioiuu  peccavil , 
,,  |)rincipaliter  appftendo  siiniliiudiiiem  Dei  ,  quan- 
„  lurn  ad  scientiam  boni  ,  C>  maU  ,  »icui  seo- 
„  pens  ei  sugges.sit  ;  ul  scilicet  per  virtutem.  pro- 
,,  price  }iaturce  detetmiuaret  sibi  ,  c^uid  e^set  bo- 
,,  nuui  ,  &  quid  maltiin  ad  ageiidiim  ;  vel  eiijjn 
„  ut  per  ipsuiii  praecognosceret ,  cjuid  sibi  boni  , 
„  vcl  maii  esset  fuluruiu  :  &  seciuidario  peccavit 
„  appeteudo  siiniiitudiiiem  Dei ,  qiuintiiin  a  l  pro- 
,,  priam  polestatem  opnrandL  ,  ut  scilicel  virtule 
,,  iHopriae  naturae  operarelnr  ad  bealitu^iinein  con- 
„  sequendain.  "  ItaS.  Tliomas  iucuieiitissiine  ex- 
piic.it  superbian  peccatuiiv,  quo  Adain  stuJie  intii- 
inuit  ,  putans  se  posse  |>er  esuin  fcuclu»  vetiti  si- 
niileiii  Deo  fieri  ,  nnn  quantiiin  ad  ualuram  ,  sed 
quaiitiim  ad.  coguitionem  ,  &  potestatein  opcraiidi.. 
H.-rc  seutentia  magis  declarabilur  ,  soluli»  uoniiuU 
lis   levil)us  diliicultatibiis  . 

10..  Ob.  priiiio .  Aposlolus  noinan»  V.  10,  ex- 
plicans  peccatuin  Adami  ,  quo  nos  oinnes  buinus 
roustiliili  peccatores  ,  iilud  vocat  peccalu in.  ino.')e- 
dhentice  :  Per  iuobedientiam  unius  hominis  pec- 
caiores  constituti  siuit  mulLi .  Quare  Apostolus  nou 
dixit  per  superbiam  ?. 

II.  Resp.  ,  Apostohin»  voluisse  iinitari  Moy- 
sem  ,  q-ui  externa?  tautuinmodo  ijiobedientiae  Ada- 
ini  liistoriain  nobis  reiic].uit-  At  vero  ueuter  ueg.a- 
vit  iniernam,  Adami  depravatiouein  ,  ex.  qua  ilia 
iuobedieutia  tanquam  ex  e:ausa  orla  est ;  ideo  ♦;- 
iiini  Adain  iiou  obedivit  diviiio  praecepio,  quia 
voiuit  simiiis  Dei  fteri  per  scientiain  boni,  &  ina- 
ii  ,  &  per  polestalem  operamli  iiiordinate  appoti- 
tam  ,  ut  mox  e.Kplicaluin  est  u.  9.  S..  Augusliuiii 
in  fine  Jjibri  XI.  de  Gen.  ad  lU.  de  peccato  A- 
daini  lo(juens,  \\\ui\  conscriptum  Juisse  ,  ait  sic- 
ut  legi  ah  omnihus  oporteret  ,  ctsi  a  paucis  htec 
intelligerentur  ,  sicut  oporteret  ;  uimirtnn  de  iu- 
terna  ,   qnae   pr.TPcesserat  ,   Adarai  corruptionc  . 

fz.  Dl).  secundo .  S.  Ambrosiiis  super  Luram 
c.  4»  loquens  de  tentatione,  qua  diabolus  Jesum 
Ciiri.stiuu  teutavit:  Si  Jilius  Dei  es  ,  dic ,  ut  lapi- 
dcs  isti  panes  Jiant  ,  Iutc  habtt:  „  Tria  praeci- 
pua  docemur  esse  tela  Diaboli  ,  qiiibus  .ad  vuiiie- 
„  raiidam  hominis  ineutem  consuevir  annari ,  gii- 
„  lae  nuuin  ,  aiiud  jactantiae  ,  ambitiouis  tertiiiin  » 
„  lude  autein  coepit  ,  uude  )ajn  vicerat ;  sciiicet 
,,  a  gula  ,  qua   Adamuin  vicit . 

i3.  Resp.  ctun  S.  Tlioina  art.  laud.  ad  n».  ... 
,,  In  porrato  priinoruin  parentuin  etlnn  gnla  lo- 
„  cuiii  habuit  ;  dicitur  eniin  (.jfu.  III.  6.:  iidit: 
,y  muUer  ,  quod  li^num  esset  bonum  ad  vescen-^ 

„  durn^ 


io4 


DISSEllTATIO  III 


,5  dum  ,  &  iulit  de  Jructu  eju^ ,  &  comedit . 
„  Non  tamen  ij)3a  bonitas ,  &  p.ulchritndo  cibi 
„-  fnit  priinnm  motivnin  ad  peccajxlnin  ,  sed  po- 
'„  tins  suaiio  serpentis ,  qni  dixit:  aperientur  ocu- 
„  U  vestri,  &  eritis  sicut  dii  j  quod  appeteudo , 
„  superbiam  mnlier  incorrit :  &  idco  peccatnm 
„  gnlae  derivatnm  est  ex   peccatp  suj)erbiae  "  . 

i4-  <^b.  terlio  .  Diabolus  tentaus  Evam  ,  illi 
proinisit  per  comestionein  fructns  vetiti  scientiam 
boni  ,  &  mali :  fuit  ergo  primnm  ejus  j)eccatuin 
inordinatus  ajipetitus  scientiae  ,  qui  non  ad  super- 
biam  pertinet  ,  sed  ad  curiositatem  . 

ifi.  Respondet  S.  Tliomas  ad  3.,  appetitnm 
scientia?  in  primis  jjarentibns  ortum  fuisse  nou 
solnm  ex  curiositate  ,  sed  etiam  ,  imo  priucipali- 
ter  ex  inordinato  appelitu  excellentia'  j  nnde  & 
in  verbis  serpeutis  tentatoris  praemitlitnr :  Eritis 
sicut  dii  i  &  postea  subditnr:  scientes  bonum ,  & 
mahim  . 

i6.  0?3.  quarto .  Peccatum  j)ro{oparentnm  potius 
videtur  fuisse  i/ijidelitatis ,  quia  iion  crediderniit 
Dei  comminationi :  In  quacumque  die  comederis 
ex  eo  (  fructu  ),  morte  morieris  Gen,  II.  ly.  ; 
unde  eliain  S.  Augustinus  in  fine  Libri  XI.  de 
Gen.  ad  litt,  scite  observat ,  peccatnin  Adami  non 
vocari  j)eccatum  sednctionis  ,  ut  vocata  fuit  ino- 
bedientia  Evas  ,  qiiae  dixit  :  Serpens  sedaxit  me. 
Kevera  S.  Panlns  i»  ad  Timoth.  II.  i4.  Jdam  , 
inquit ,  non  est  seductus :  mulier  autem  seducla 
in  prcevaricatione  Juit ,  Qua?  verba  coiisiderans 
S.  Angnstinus  Lib.  XIV.  de  Civit.  Dei  caj).  ii. 
Adam  uon  fuisse  seductnm  dicit ,  sed  scientem  , 
prudentemque  peccasse ;  peccavit  igitur  Adam 
peccato  infidelitatis  ,  non  snperbias  . 

ly.  Piesp.  cnm  S.  Augustiuo,  qui  in  eodem  Li- 
fcro  cap.  3o.  bene  animadvertit  ,  mulierem  non 
fuisse  serpenti  credituram,  ,,  nisi  jain  inesset  men- 
,5  ti  amor  ille  proprias  jwtestatis  ,  &  quasdam  de 
„  se  superba  praBsumptio  ,  quae  per  illain  (cnta- 
„  tionem  fuerat  ccnvincenda  ,  &  hnmilianda  "  . 
Qnae  S.  Augustini  verba  S.  Tiiomas  adinonet,  non 
fsse  sic  intelligenda  ,  ,,  qnasi  superbia  jjivccesserit 
„  snasionem  serpentis  ,  sed  quia  statim  j)Ost  sua- 
„  sionem  serpeniis  invasit  inentein  ejns  elatio,  ex 
,,  qua  consecutum  est ,  nt  crederet  verum  esse  , 
„  quod  Daemon  dicebat  "  ,  Ceternm  landatus  S. 
Augustinus  ibidem  arbilratur  ,  quod  Eva  j)utave- 
rit ,  Deum  alicujus  signijicaiionis  causa  dixisse  , 
si  manducaveritis  ,  niorie  moriemini .  Quod  j)0- 
slea  facilius  potuit  credere  Adam  ,  qnando  Evam 
eo.  cibo  inortuam  uou  esse,  cernebat . 


(a)  lVInlt?E  aliae  exGOgitatfle  snnt  objectl  Paulini  tex- 
tus  explicationes.  S.  Aiignstinus  Lih.  XI.  de  Gen.  ad 
litt.  caji.  j)cstreino  videliir  b.  Tlionia»  interj)ret.uioitem 
jndicasse  ,  dicens  :  Alio  vuida  ijnodaui  etiain  ipse  (  A- 
dam)  deceptus  est ;  non  qnod  creditlerit  falsfle  serpen- 
tis  proniisbioni  :  critis  sicutdti  ,  nt  credidit  Eva,  </uam 
proprie  seductionem  appe!/avit  /Ipostolns  ;  sed  (jnod  eiirn 
frofJter  aliijiuiio.  mentis    eiationeia  ....  soUicitm'H  alii/m 


.  SECT.  n.    CAP.  I. 

i8.  Quomodo  autem  Adam  non  fnevif  seductus, 
sed  cx  iinmodico  uxori*  amore  j)eccaverit,  expli- 
cat  llipponensis  Dootor  in  fine  Libri  XI.  ex.emplo 
Salomonis  ,  qni  mnliernm  amori  resistere  non  va- 
leiis ,  in  idololatriam  laj)sns  est:  „  Eaciens,  qnod 
,,  sciebat  non  esse  faciendum  ,  ne  siias,  quihus 
,,  deperibat  ,  afqne  difiluebat ,  iBortiferas  delicias 
,,  conlristaret .  Ita  &  Adam  ,  j)0steaquam  de  ligno 
,,  j)rohibito  sedncta  mulier  manducavit,  eique  de- 
,,  dit ,  nt  simul  ederent ,  noluit  eain  contristare  .... 
,,  non  quidem  carnis  victus  coBCupiscentia  ,  quam 
,,  nondnm  senserat  in  resistente  lege  membroruni 
,,  legi  mentis  suae  ;  sed  amicali  qnadam  benevo- 
,,  lentia  ,  qna  j)lernmque  fit ,  ut  offendatur  Dens , 
,,  ne  homo  ex  ainico  iKit  inimicus".  Vid.  etiain 
Lib.  XIV.  de  Civit.  Dei  c.   ii. 

19.  Demun)  Adami  j)eccatnm  non  fnisse  infide- 
litatis  ,  ita  ostendit  idem  S.  Doctor  .  ,,  Sed  etiam- 
,,  si  virnm  propter  aliquam  mentis  elationem, 
„  quae  Deum  internorum  scrutatorem  latere  non 
,,  j)Oterat ,  sollicitavit  aliqua  experiendi  cnpiditas, 
,,  cnm  mulierem  videret  ,  accepta  illa  esca  non 
,,  esse  inortuam  .....  non  tamen  eum  arbitror  ,  si 
,,  jam  spiritnali  mente  j)raeditns  erat  ,  uUo  modo 
,,  credere  poluisse  ,  quod  eo«  Deus  ab  esca  illius 
,,  ligni   invidendo  vetuisset  "  . 

20.  Ceferum  non  desunt  sancfi  Patres  ,  qui  A- 
damnm  inhss  seducluiii  ^  asserere  non  dnbitarunt . 
Imo  &  i{)se  S.  Anguslinus  Lib.  XIV.  de  Civ.  Dei 
c.  II.  postquam  dixisset  ,  Adam  non  fuisse  sedu- 
ctum  ,  quia  scivit ,  qnod  faciebat  esse  peccatum  , 
subdit:    Sed  inexpertus  divince    severitatis  in  eo 

Jalli  potuit,  ut  veniale  crederet  esse  commissum, 
quae  certe  ftiit  aliqua  deceptio .  Vernm  S.  Tho- 
mas  Lect.  5.  in  i.  ad  Tim.  II.  quo  erat  acuiniue 
ingenii ,  ntrumque  conciliavit,  duplicem  distin- 
guens  seductionem  ,  scilicet  in  universali ,  &  in 
particulari  eligihili  ,  quas  secnnda  est  ignorantli, 
electionis  .  ,,  Mulier  autem  fuit  sedncta  ignorantii 
,,  in  universali  ,  qnando  sciiicet  credidit ,  quod 
„  serjiens  dixit  .  Sed  vir  non  credidit  hoc  ,  sed 
,,  decejitus  fait  in  j)articnlari ,  scilicet  quod  ge- 
„  rendus  esset  mos  iixori  ,  &  cnm  ea  comedere 
,,  dobcrct,  &  inoxpertns  divinae  severitatis  credi- 
,,  dit  ,  qiiod  faciie  ei  reinitteretnr  ".  Atqne  hac 
distiiiciione  j)Otcst  dici  Adam  snb  diversa  ratione 
scductus  ,  &  non  seductus.  Non  sednctns  ignoran- 
tia  in  universali  ,  sednctus  autem  ignorantia  in 
particulari  eligibili ;  quicumque  enim  peccat ,  se- 
ducitur  ignorantia  eleciionis  in  parliculari  eli- 
gihili  (a)  . 

21. 

erperiendi  cnpiditaf  ^  eiim  mulierem  videret  accepta  il- 
lu  esca  non  es.ie  inortiiam  .  Alii  verha  Apostoli  itasnp- 
|)lenda  esse  jiiitariint:  Adam  non  est  sediictns  j)rimus  , 
ciini  Eva  fiierit  prins  sediicta  .  Alii  v6ro  alio  inoclo  ea 
siippleveriint  :  Ad.un  non  est  sedtictiis  a  serpente  >  sed 
a  iniiiiere  .  Alii  dernum  «iixernnt  ,  Adam  j^roprie  non 
posse  di<;i  sedvctcn  ,  vel  deceptu/ii  a  miiliere  ,  ([nia 
haec  noa  aniino  ialle»di,    ac  decipiendi ,  dedit  viro  de 


DE  ADAMI  LAPSU 


j35 


^l.  Sed  objicit  sibl  Aogeliciis ,  ignoramiam  es- 
se  pafMain  peccati ;  acleoqne  noij  potiiisse  praece- 
dere  ipsam  peccatum  .  llespoiulet  aiilem  ,  cam  i- 
gnoraiitiam  proprie  iioii  pr.TPcessisse  iii  Kva  sedu- 
cta  ,  quia  statim  ad  ierba  serpentis  jint  elata  , 
eo  quod  alius  esset  de  ea  sollicuus  y  &  ex  illa 
elatione  seducta  est  ;  unde  elatio  prcrcessit .  Ita 
acute  Angelicus  ,  qui  idem  asserilde  Adamo  0"3?st. 
XXII.  de  verit.  art.  6.  ad    ii. 

22.  Ob.  ultiino  .  tk  tota  liistoria  teutatioiiis  , 
&  lapsus  primorum  pareutum  coii»lat ,  illos  divi- 
nam  similitudiiiem  af)pctiisse  uon  alia  de  cau- 
sa ,  quam  ut  scireiit  bununi  ,  &  maluin  :  Eritis 
sicut  Dii  y  inquit  tentator  ,  scientes  bonum  ^  C^ 
malum  .  Sed  appetitus  scieiitiae  est  liomiiii  iiatu- 
ralis,  secundum  illud  Philosoplii  in  priiic.  Dleta- 
phys.  Omnes  homines  natura  scire  desidcant : 
nou  ergo  peccarunt  peccato  superbia? ,  appelendo 
illain  sinulitudinem  ,  quas  est  liomiiii  naturalis  . 

23.  llespondet  huic  ditficultati  S.  Thomas  art. 
a.  ad  2.  ,,  Quod  appetere  similitudiiiem  Dei  ab- 
,,  soUite  ,  quautum  ad  scientiain  ,  iion  est  ])ecca- 
,,  tum  ;  sed  appetere  hujusmodi  similitudinem  i- 
„  nordinate ,  idest  supra  mensurain  suain  ,  pec- 
,,  catuin  est  "  .  Multa  ,  eaque  praeclara  ad  hanc 
rem  illustrandain  habet  S.  Augustinus  Serm.  II. 
in  Psal.  LXX.  explicans  ea  verba  :  Deus,  quis 
simiiis  tibi  ?  Ubi  ita  Adamum  cum  Deo  loquen- 
tein  iuducit :  „  Ego  autem  ,  ait  Adam  iniser  ,  & 
,,  in  Adam  omnis  homo  ,  cum  volo  esse  perverse 
,,  similis  tibi  ,  ecce  quid  factus  suin  ,  ut  de  ca- 
„  ptivitate  ad  te  clamem  :  cui  bene  erat  sub  re- 
5,  ge  bono  ,  captivu?  /uctus  sum  sub  ineo  seducto- 
,,  re ,  &  clamo  ad  te ,  qiia  cecidi  abs  te  .  Et  uu- 
,,  de  abs  te  cecidi  ?  Cuu-.  qiiaero  esse  perver^  si- 
„  milis  tibi  "  .  Alia  plura  addit  S.  Pater  ,  ut  o- 
stendat,  tara  Angelum  Deo  rebellem  ,  quain  Ada- 
mum  penerse  ,  &  superbe  eain  siinilitudinein  Dei 
appetiisse ,  ad  quam  tainen  uterque  faclus  fuerat . 

24.  Exhis,  quae  dicta  sunt ,  aporte  liquet ,  pri- 
muin  quidem  protoparentum  peccatum  fuisse  su- 
perbiam  ,  sed  raulta  alia  ex  jiac  pestifera  radice 
pullulasse  crimina  .  Primo  enim  ex  har  superbia 
nata  est  curiositas  sciendi  ,  quod  Deus  illo  teinpo- 
re  eos  latere  volebat ,  inde  perniciosa  piiirigo  ex- 
periendi  ,  an  vere  essent  coinminationes  secuturae 
illico  inortis  j  quae  prurigo  conjuucta  fuit  ouin  qiia- 
dam  iiicredulitate  ,  &  cum  quodam  contemptu  di- 
vini  pra?cepti  .  Accessit  etiaiugulae  vitiiun  in  mu- 
liere  ,  quae  videns ,  quod  lignum  csset  bonum  ad 


friictii  vetito.  Quflelibet  hnnnn  e.\ph"cationam  siios  Iia- 
bet  p.uronos  .  Sed  illa  S.  Tliotn«>  videtiir  solidior  ,  & 
principiis  Ethic^!  m.igis  accoinnioJata  ,  in  (fiia  iolet  , 
&  «Jebet  diiplex  illa  ignorantia  admitti  in  iiriii'flrsaU 
scilicet  ,  &.  in  paructitari  eligibili.  ^  seii  in  ipso  electio- 
nis  actii  ,  iit  sno  loco  dicetur  . 

((1;  Non  liic  antein  oiiose  ea  perseqnemiir ,  (jaap  Rab- 
l)ini  Ca])bali*tie  de  peccato  Adaini  inepte  prorsiis ,  & 
iDsulse  cominenti  siiat ,  prscipuc  es  t*inosoil'.o  libro, 


vescendurn  ....  tulit  de  Jructu  ejus ,  ^  coinedu  . 
iii  viro  aulein  iaordiuatus  erga  feininain  aiiior 
quo  violaie  praeceptum  diviiuun  inaluit,  quaia 
illaui  cciitrislare  .  Qiiamobreni  Deus  ita  ipsuin  ob- 
jurgavit:  Quia  audisti  vocem  uxons  luce  ,  &  co- 
medisti  &c.  Gen.  III.  17.  Ouir  omnia ,  &  fortaj- 
se  alia  plura  sub  inobedientice  noiniue  S.  Paulus 
l\ojnan.   V.   iq.  conipltxus  est . 

25.  Sed  S.  Aiigubtino  culpa  omniuin  detestabi- 
lior  visa  est  ,  quod  infelices  illi  jiostri  parentes  a 
Deo  reprehensi  ,  uoii  huiniliter  veniain  postuUve- 
rint  ,  quod  debitas  poEnitentiie  fiiisset  indiciuin , 
sed  vauas ,  &  fiivolas  quaesierint  excusatloues  . 
„  Sed  est  pejor,  iuquit  S.  Pattr  Lib.  XIV.  de 
,,  Liv.  DeL  cap.  i4.  ,  damuabiiiorque  superbia  , 
„  qua  etiain  in  peccalis  nianifejlis  sutlugiuin  ex- 
,,  cusalionis  iiiquiritur:  sicut  priini  iili  homines  , 
„  quoruin  &  illa  dixit:  Serpens  seduxit  rne  ,  &■ 
„  manducavi,  &  rlle  dixit:  Mulier ,  quam  deii- 
„  sti  mecurn  ,  hcec  mihi  dedit  a  Ugno ,  Cy  edc. 
„  Nusquain  hic  souat  petitio  veuiae,  uusquam  iin- 
„  ploratio  mediciiiae   &c.  {a)  "  . 

2G.  Haec  suminalim  nobis  iiinutsse  sufficiat  de 
illo  primo  peccato ,  quod  S.  Aii;;u»tinus  Lib.  I. 
Oper.  irnperj.  cap.  io5.  Toino  X.  vocat  meffa- 
biliter  grande  .  Gravissimuin  uempe  fuit ,  tmn  at- 
tenta  priinorum  hoiniuuin  integritate  ,  6c  fortitadi- 
iie  ,  qua  facillimum  ipsis  erat  cuicumque  D«ino- 
iiis  tentatioiii  resistere  ,  tum  atteulo  ipso  praeccpto 
quod  levissimum  iu  se  erat ;  ac  der.ique  attenta 
terribili  pceuae  commiuatioue  ,  uempe  inortis  su- 
beuudae,  quae  ipsos  a  violaudo  Dci  mauJato  abster- 
rere  debebat .  Beue  S.  Tliomas  2.  2.  qiwaest.  i65. 
art.  5.  advertit ,  peccatum  primi  homiuis  non  fuis- 
se  gravius  omnibus  aliis  peccatis  Uiiiftanis  secun- 
durn  speciiin  peccati ,  subdit  autein,  secuuduin 
conditionem  personarum  peccantium  illud  babui«- 
se  maxiinam  gravitatein  {h)  . 

27.  Peccatuin  primorum  hominum  debitae  sub- 
secutas  sunt  poeiiae  ,  quarum  &  uos  miseri  Adaini 
posleri  participes  facti  sumus  .  De  his  infetius  a- 
genuis  duce  S.  Thoma  2.  2.  quaest.  164.  art.  2. 
lu  praesenliarum  autem  satis  fuerit  inoiiere  ,  iuter 
eas  posnas  potissimuin  enumerati  mortemjaman- 
tea  Adaino  coinininatam  Geii.  II.  17.  Sed  quaestio 
exoritur  ,  quomodo  ad  liiteram  fuerit  diviua  ilU 
comminatio  adimpleta  :  in  quacunii^ue  die  corne- 
deris  ex  eo  ,  morte  morieris?  Cerlum  est  euim 
Hostros  Protoparentes  uiultis  postea  sjeculis  super- 
vixisse  , 

28. 

qiiem  Angehis  Raiicl  Je  c.pIo  detiilisse  AJamo  ab  iis 
fingitiir  .  llliiin  hbnim  ,  iit  maxiine  arcantiin  Jiu  ser- 
vanint  ;  seJ  anno  1071.  R.  Uaac  Bejl-Abraham  A?n- 
steloJami  eJidil  in  4- 

(A)  Solent  incrednli  hanc  totam  Mosaicara  peccati 
prlmortim  Parentnrn  hI<toriain  ,  nt  fabiiJam  commen- 
titiain  exploJere .  StJ  ipsuis  vinJicias  alibi  egimiis, 
scilicet  Tomo  I.  Dissert.  II.  de  supernaturaJIs  revs'a- 
tlonis  nec«jsilate  cap.  V.  n.  99.  &  se(£. 


i56 


DISSERTAtlO  ill.    SE<::T.  II.  CAP.  I. 


28.  Hanc  qiiaBstionem  Lreviter  expediiiut  ,  qui 
piitaiit ,  ibi  intelligi  niortein  aniniaG  ,  non  corpo- 
ris.-  duct  enim  swit  yirce ,  inqiiit  S.  Angiistinns  in 
Psalin.  LXX.  Tomo  IV^.  ,,  Una  corporis ,  allera  u- 
„  uimae  ,  sicnt  vita  corporis  aniiTia  ,  sic  vita  ani- 
,-,  mae  Deiis.  Qiiomodo  si  anima  deserat,  moritnr 
^,  corpas  ,  sic  aniina  nioritnr  ,  si  deserat  Dens  "  . 
Homo  itaque  per  peccatiim  gratia  sancliticante  Sj)0- 
liatus  ,  atque  a  Deo  desertns  ,  illico  post  esiim  ci- 
hi  vetiti  mortiius  est ,  nou  incorpore,  sed  in  ani- 
ina .  S.  Giegorius  Papa  Lib.  VI.  Epist.  5i.  hanc 
senteiiTiam  amplexus  est  .  S.  veio  Gregorius  Nys- 
seniis  Lib.  \.  contra  Eunomiurn  ntramque  moriein 
corpoii.*  ,  Sc  anim.TG   inlellexit  (a)  . 

ag.  Vcrum  si  omnia  bene  pcrpendantur  ,  mors 
a  Deo  tunc  comminata  corpns  potissimum  respicie- 
bat ,  dicente  Apostolo  Rom.  V.  12.,  per  peccaturn 
mortem  inirasse  in  inumlum.  ,  quas  verba  intelli- 
gi  certe  debent  de  morte  corporis  ,  cni  omr.es  A- 
dac  posteri  obnoxii  lacli  sunt .  Acceduut  &  ilia 
\xe]i.  IIL  19.5  qnibus  Deus  Adamo  peccalori  cx- 
cusationem  sua;  sententiae  significavit,  dicens :  pul- 
fis  es  ,  &  ia  pulverem  reverteris  ,  vel  ex  versio- 
tie  LXX.  terra  es ,  &  in  terram  recerteris ,  qaas 
ijonJiisi  de  morte  corporis  accipi  possniit . 

5o.  Qnanquam  recte  etiain  dici  potest ,  utram- 
Tjne  mortem  iii  illa  comminatione  comprehendi  . 
<^nod  S.  Atignstinns  explicnit  Lib.  XIII.  de  Civ. 
Dei  cap-  12.  inquiens:  „  Cr.m  ergo  requiritur  , 
,,  qnam  mortem  Deus  primi^  hoininibus  fuerit 
^,  comminatus  ....  utrum  animas  ,  an  corporis,  ati 
.,  totius  liominis,    an   illam  ,     quae  appellatnr  se- 

,,  cunda  ,    respondeiidum  est ,    oinnes  Quaiido 

,,  ergo  dixit  Deus  primo  ilii  homini  ,  quem  m 
,,  paradiso  constituerat ,  de  ciiTO  vetito:  Quacwn- 
),  que  dle  comederitis  ex  eo  ,  rnorte  moriemini, 
,,  non  tantuni  primas  niortis  partem  priorem  ,  nbi 
,,  anima  privatur  Deo  ;  nec  taiitum  pt^steriorem  , 
„  iibi  corpus  privatur  anima  ;  nec  solum  ipsam 
-,,  tolain  primam  ,  irbi  anima  &  a  Deo  ,  &  a 
„  corpore  separata  punitur :  sed  quidqnid  mor- 
,,  tis  est  nsque  ad  novi-ssimam  ,  quae  secunda  <li- 
,,  citur,  qua  est  nulla  posterior  ,  comminatio  illa 
,^  cornplexa  est  "  . 

5t.  Qiiomodo  autem  haec  divina  moriis  corpo- 
lalis  comminatio  fuerit  illico  adimpleta  ,  non  nno 
liiodo  a  \'eteribus  sanctis  Patribu-s  explicatum  est, 


(a)  Verha  ejtis  li^c  sniit  :  Mtiltcis  annorurn  centnrias 
post  inoledientiam  ^'ixit  prirnus  horrio  :  nerjue  tarnen  men- 
tilns  est  Deus  ,  cuiri  dixit :  in  (/iiacuriu/ue  die  coinede- 
rifis )  morle  moriemini :  nam  eo  ipso  ,  t/uod  alienatus 
ist  d  vera  vita  ,  eadem  ciie  inortis  in  eurn  conjirmala 
sententia  est  :  poslea  \>ero  interjecto  teinpore  ternporalis 
mors   /idainvm  bomeCuta   est . 

'h)  Ali'(iii  hiincii  Fatres  mortem  corporis  .ippell.irnnt 
^eneficium,  &  inlsprico^^d/ala  Vjti  ,  non  (jii.isi  ntgnrent, 
eam  vere  fsse  |iriini  prccati  pnpn.itn  ,  sed  qnia  no])is 
pecc.vndi  tim-in  iinponii  .  -Jta  inter  alios  S.  Gregorius 
Nariauz.  Orat.  ^^.  Tivinc  08.  nnin.  i  5.  tle  Adani  inqiiit: 
ynortem ,    ac  peccandi    pracisionein    elucratur  ,    ne    ina- 


nt  videri  potest  apud  Petavium  Lib.  II.  de  opifi- 
cio  sex  dierwn  c.  10.  S.  Thomas  2.  2.  qu.  i6.(. 
art.  t.  ad  8.  ita  respondet  cum  S.  Augustino  Libi 
XI.  de  Gen.  ad  litt.  c.  01.  Hcec  nws  (  scilicet 
copporis  )  ea  die  accidit ,  qua  jactum  est ,  quod 
Deus  vetuit  ....  quia  corpus  nostrornm  Protoparen- 
tinn  diixit  morbidam  ,  &  mortijeram  qualitatem  4 
Vel  sicnt  idein  S.  Angustinus  dicit  Lib.  I.  de  pec- 
cat.  rnerit.  &•  reniiss.  cap.  16^  Tom.  X.  „  Quairi- 
5,  vis  annos  inuitos  postea  vixerint ,  illo  tameu  die 
„  mori  coeperunt  ,  qnd  mortis  legein  ,  qua  iu  se- 
„  niuin  veterascerent,  acceperunt  "  i  Et  S.  Jo, 
Chrysostomus  Hoin.  XVII.  in  Geiu  nlitnr  similitu- 
dine  eornin  ,  qui  in  Iinmanis  judiciis  damn-intuc 
ad  mortem  ;  quainvis  eniin  execntio  sententiae  dif- 
feratnr ,  dicuntur  tamen  quadam  ratione  ex  di» 
mori ,  qua  sententiam  niortis  accipiuat .  Hinc  e- 
tiain  S.  Hieronyinus  in  lib.  de  tradilionibus  he^ 
br.  probat  interpretationem  Symmachi  ,  qui  illa 
verba  :  morte  rnorieris  ,  ita  vertit  :  mortalis  eris , 
Alii  demam  ex  hebraicse  lingnae  genio  vertenduin 
putaruut:  certissime  morieris  {h)  , 

52.  His  omnibas  addendum  est ,  primos  Paren- 
les  gravissimi  sui  peccati  poBnituisse,  veniaque  a 
Deo  accepta  salvos  factos  esse  ,  Hinc  Ecclesia  e09 
pro  hasreticis  habuit  ,  qui  priinos  nostros  parentes 
damnatos  esse  dicebant,  nt  videri  potest  apud  S. 
Irenajnin  Lib.  111.  cont.  Hcereses  cap.  5-4.  &  seq. , 
apud  E|)iphaniuin  ,  &  Philastrium  iii  hceresi  En- 
cralitarum  ,  &  Tatiani ,  ac  demnm  apud  S.  Aii- 
gustinuin  Hceres.  25.  Quamvis  antem  hujas  .do" 
gmatis  unllum  expressum  documentuin  habeatuc 
in  sacris  litteris,  id  tanien  certa  traditioue  consta- 
re  asserit  S.  Augustinus  Serm.  1 64-  ioquiens :  ,, 
,,  De  primo  hominc  ,  quod  eum  Christus  ex  in- 
„  feris  solverit ,  tota  fere  Ercltsia  consentit  .  Quo;l 
„  cam  non  inaniter  credidisse ,  credendum  est , 
,,  uiidecumque  hoc  traditum  sit ,  etiamsi  canoni- 
„  carum  Scriptararum  hinc  expresse  non  profe- 
,,  ratur  auctoritas  "  . 

•55.  Sed  de  his  accnratins  postea  agetur  ;  nunc 
ad  majora  festinamns  ,  scilicet  ad  propagationem 
primi  illius  peccati  ad  omnes  posteros  ;  quod  gra- 
vissiinum  Religionis  nostrae  dogma  ,  ut  qua  par 
est  diligentia  exponamus,  &  vindicemns ,  primo 
brevem  peccati  originalis  notionem  trademus  ,  deiu- 
de  eos  ,  qui   illud  negare  coeperuut  ,    paucis  com- 

me- 

iuin  immortate  sii .  Ita  pofna  ipsa  in  misericordiarn  ces- 
sit .  S.  etiani  Ainbro.^^iils  de  bono  inortis  c.i|t<  4-  /'"'S- 
nienius  ,  inquit  ,  rnortem  finerri  esse  peccati  ,  ne  (/no  es- 
set  vita  diuturnior ,  eo  fieret  culpa  nurnerosior  .  Eodem 
sensn  alii  Patres  intelligendi  snnt .  Id  ohservavil  S. 
Angiistiniis  Lib.  V.  tdntra  diias  Epist.  Pelagian.  cap. 
4.  aiiqiios  neinpe  dispntasse  d^  6ono  rnartis  ,  qnia  sci- 
licet  pr?sdicaiula  est  inisericordia  Dei  ,  (/iiod  in  bonos 
usus  convertitur  pcena  pvccaii  .  Geternin  e.xplodend.i  o- 
mnino  est  absiirda  illa  Jo.m.  Lockii  in  Cliristianismo 
rationi  consono  cap.  i.  ,  aliornnKpie  pnnconiin  opinio, 
e,\istihuntiuin  ,  nomine  inortis  signitlr-ari  corporis,  & 
animae  destructionem  iir.piis  ceimninatam. 


DE  Vmm  PECC. 

Tnemorabimn»  :  ac  dpmiim  pocrali  originalis  pro- 
p.ii^ationein  in  ninne<)  lionun<.'S  oinni  argiiintinioriim 
rcnere  deinoDslrabinuis . 


c  A   r  U  T 


n. 


'Quid  sit  peccntum  ori^inalc ,  Cb*  quniani  illud 
injiciuti  sunt  ? 


34' IM''»'""^'"  peccati  originalis  accurate,  atqiie 
t)mniMO  expoiiere  ,  clifticiliiiniiin  est  ;  neqne  cniin 
in  e.i  (ietermin.inda  Thtologi  coiiveniimt  ,  qiu  de 
re  dicemus  inferins  .  Interim  ne  videanuis  de  fi- 
clitio  ,  aut  ignoto  dogmate  cmn  Pthigianrs  piigna- 
re  ,  illa  ejusdem  iiotio  sulTIciat  ,  de  qiia  nedum 
'TlKologi  ,  sed  fideles  omnes  coiiveninnt  ,  iUius  sci- 
Jicet  iiomiire  verum  jieccatum  intelligi  ,  q-iod  in 
iitero  matris  contrahinuis ,  a  protoparpiituin  nnstro- 
Tuin  culpa  in  nos  derivatum  ;  &  qund  peccatuiu 
r.atiirae  dicitur  ,  a  culpis  actu;ilihus  diversnm  . 

55.  Primus  hujns  dogmitiTi  oppugualor  coinmu- 
luter  creditur  Theodorus  Mo()Miestia3  (  nobilis  iu 
Cilicia  ^ecunda  oppidi  )  Ivpiscopus  .  Hic  eniin  , 
lesle  Mario  Mercatore  in  Coniuionitorio  I.  doce- 
bat :  ,,  Adam  ,  &  Evam  fuisse  a  Deo  mortales  crea^ 
„  los  ,  nec  quemquam  po>terorum  sni  prasvarica- 
j,  tione  transgressi  laesisse  ,  sed  sibi  tantum  nocuis- 
,,  -se  ,  seque  mandati  reoj  apud  Denm  fecisse  ,  al- 
,,  terum  penitus  nullum  .  Hinc  inferehat  ^  infan- 
:,,  tes  ,  qui  nascuntur  ,  in  eo  stalu  esse  ,  iii  qiio 
„  Adam  fuit  anle  prsevaricationem  ,  &  etiamsi  nou 
„  baptizentnr  ,  habere  vitam  ^ternam  "  .  Et  basc 
quidem  primo  oretenus  spargere  Theodorus  coi- 
pit  ,  post  autein  edito  volumine  in  quiuque  Libros 
distribnlo  suos  errores  cnnfirmare  sategit ;  cujus 
Iriinen  operis  noimisi  excerpta  quasdam  liabeiiuis 
apud  Photium  in  BM.  Cod.    177.  {d)-. 

56.  Idem  .Marius  Mercator  posJ^a  addit  ,  a  Theo- 
doro  Mopsuesleno  iisdem  erroribus  Hifeclum  fuis- 
se  RutHnirm  quemdain  ,  qui  Roruam  venrens  tem- 
poribus  Alhauasii  Papm  illos  Pelagio  cominuaica- 
vit  .  Hic  autein  iu  iis  propagandis  aden  laboravit , 
lU  haeresis  ab  eo  nomen  acceperit  ,  &  coinmuni- 
J?r  hieresis  Pcia^uina  vocaretur  ,  cnjus,  tesle  S. 
jAugu>.lino  ii)  Lib.  de  Natura  ,  Cb*  Grat,  cap.  6. 
duo  erant  veluti  supreina  capita  ,  scilicel  naturam 
'honiinuni  neque  in  jjanuUs  medico  ,    quia  sana 


\a)  De  Theodoro  Mopsueslerto  oonfiilendi  snni  SocT^a- 
lis  Lih.  VI.  Hist.  Eccl.  c.i[).  3.  &  Sn^ome-mis  Lil». 
VHI.  c.ip.  2.  Patria  fnit  Antioclieatis  ,  «:  iin.i  ciirn  S^ 
Jo.  Clirjrsostoino  LrLjnii  SopIiist.T  ,  .it.:jiie  Anilr.i:^jt!iii 
Pliiiosoplii  .iitditor  ;  <Ipinile  c.Tiis.iram  Corensiiun  |)airo- 
niisj  (|iio  innniTe  ditnisso  inon.iNticnin  vit.im  fllifpKiin- 
«liii  e.VToiiit,  nc  t.ind.m  sfpc.  i\".  dcsincnte  Episcopa- 
ttim  Mopsiie.steniim  consEciitirs  e.st ,  fpiem  annis  30.  u- 
S*|ue  .id  fnoriem  ndmlnistravit  .  Post  moriein  vero  co- 
gnita  pervers.i  ejns  docirina  ia  Synodo  V.  aJ>.  553. 
iiiit   ejns   uxinnrl.i   «limn.ita  . 

Gazzaniga  Theol,  Tom,  IV, 


OIUG.  OrPUGIVAT.  rtz-j 

est  y  nc'(/uc'  in  majorihus  praCice  adjuiarm  egsre , 
quia  sibi  sujjiciens  e<!t  ad  justiliani  (b) , 

57. -Et  quidem  prima  gravissiiiuf;  liujus  contro» 
versiae  origo  repetenda  viilotur  a  corpoiali  homi- 
uum  morle ,  quam  Theodorus  ,  ejusque  assecla 
iialurae  consectarium  ,  non  vero  peccati  ab  Ada» 
mo  palrali  poeiKJin  esse  voltb.-uil  ,  ilicenlts  ,  /fda- 
muni  iui  factuni  esse  mortalem  ,  ut  sive  pecca- 
ret ,  sive  non  peccaret ,  moriturus  esset ,  Catlio- 
lici  atilem  merito  cum  Apostolo  ccntendentes  ,  mor- 
lem  intrasse  iu  miindum  per  peccatum  ,  consequen- 
ler  docebant  ,  ideo  omnes  homines  esse  morti  ob- 
uoxios  ,  quia  oniires  in  Adamo  peccaveruiit .  Inde 
iiala  est  qu.iPstio  de  pe;:calo  originali  ,  adeo  iit  to- 
tnm  ffive  belli  pondus  ad  hoc  dogma  coiiverSiUU 
fiieril.  Id  eruilur  eK  verbis  Mercatoris  supni  luini, 
55.  i"elatit!,  &  ex  S.   Augustino  pluiibus  iii  locis , 

58.  Qnanquam  poslea  Pelagiani  validissimis  Cii- 
tholicorum  ^irgiMiientis  pressi  ,  eo  deveneruiu  ,  ut 
falerentur ,  morlem  intrasse  in  muiidum  proptet 
peccatum  Adami  ,  solum  iieganles,  siinul  cum  inoi- 
te  rorporis  eliam  peccfttum  priini  parenfis  iu  o- 
innes  pertransiisie ;  quorum  sententiain  ,  nt  .Tbsut- 
dissinnm  ,  iiierito  reprehendebLt  S.  AiignsliiRis 
Lib.  IV.  conlra  duas  epiit.  PeUi^ian.  cap.  4.  iu- 
de  euim  consequebatur  ,  poenam  transiisse  siiie  cul- 
pa  :  „  Et  innoceules  parvulos  injusto  siippliciu  [ui- 
j,  niri,  irahendo  uiortem  sine  meritis  inorlis  ,  qiiod 
„  de  uno  ^olum  mediatore  Dei ,  &  hominmn  ho- 
„  mine  Cliristo  Jesti  caliiolica  fides  jiovit  ,  qui  pro 
„  nobis  mortem  ,  hoc  est  ,  peccati  poenatn  siue 
,,  peccato  subire  dignatusest  '•  .  Synotlus  vero  A- 
rausiana  II.  anno  529.  eamdein  seuleutiam  coude- 
mnavit  Can.  2.  quia  injustitia  Deo  datur ,  dc^ 
cendo ,  pcenam  inJHgi  sine  culpa  , 

59.  INos  hic  tantummodo  de  transfusione  pecca*. 
ti  originalis  omni  arguinentorum  gen*Te  stabilien- 
tla  ,  &  vindicanda  solliciti  erimus  .  Nam  qnae  ad 
grati^  iiecessitalem  conlra  eosdem  hacreticos  Pela- 
gianos  propagnaiidam  pertinent ,  alibi  pro  virili 
Kostra  acctirale  ,  copioseque  tradeutur  .  Licebitaip- 
tem  i\c>hh  aliquantc  prolixiores  csse :  a^ilur  eniia 
de  dogmate  ,  in  quo  ut  S.  Augustinus  ajebat ,  Chri- 
stiance  licfigionis  suinma  consistit  Lib.  I.  cont, 
Jul.  c.  7.  Kt  quanta  pnssumus  diligenvia  ,  tyiidfu- 
da;  suut  daPinonis  fratides  ,  qui  hunc  gravissim.iiB 
morbtim  nnbis  tegere  ctuat ,  ne  illi  debila  adhi* 
}>ealirr  mediciua  (c) . 

4o. 

(A^  P.  Dern.  de  Riiheis  in  Dissert.  di  pedcato  orisi- 
jiali  c  5.  Sc  in  Afonuineritis  F.cc(esnt  A,/iiilejensis  c. 
14.  cnntendit  ,  Merc.itorein  Ijpsnin  e.^se  in  .icciisando 
Riiffino  ,  deccptiiin  scilicet  tcstiinonlo  Cfrlestii  ,  'pii  in 
Cnncllio  C.irilijglfi.  nsi  a  Paiilino  coinpiilsns  eornm  ili- 
cere  nomin.i ,  a  <|'iil)iis  siios  errores  liaiiserat ,  KiifR- 
nii»n  nominjvit  ,  i/iii  Rmn.t  man.tit  ciiin  S.  Paiuindchio  : 
at  vero  Cnelestiiim  viniin  dolosiim ,  &  mendacem  niil- 
l.im  mtriTi   tidem . 

(Cj  lilem  S.  Aiigiisiiniis  de  peccato  on^in.  c.ip-  24- 
In.  causa ,  iouiiit,  duorttm  homlnum.  guorum  /'er  ui)uin 
18 


,33  DISSEflTATIO  III. 

4o.  Fiiit  aiitem  hxc  Pelagiana  liaeresis  sa»|ii'is 
in  Ecclesia  daiiinata  .  Priiiio  ab  Aurelio  Cariha- 
gineiisi  Episcopo  in  Coiicilio  Cartliagineiisi  anuo 
4^2' i  ^  iteriun  in  alia  Synodo  68.  Episcoporum 
ainio  4' 6.  Rursns  eodein  anno  Milevi  in  ISujni- 
dia  ab  Episcopis  6i.  in  Concilio  congregatis  .  Ho- 
rum  autein  CoMciliornin  decreta,  ut  infallibili  nm- 
nirentur  auctoritate  ,  inissa  suut  ail  sumnunn  l']c- 
clesiae  universaR  Pastorem  Innocentiuin  Koin.  Pon- 
lif.  Cain  antein  fuissent  ab  ipsius  supremo  judi- 
cio  confirmata ,  tunc  dicere  potuit  Sanct.  Augnsti- 
nus  Serin.  i3i.  de  verhis  Euangel.  S.  Joannis  : 
Causa  Jinita  est :  utinam  aliquando  Jiniatur  er- 
ror  (a)  . 

4f.  Sed  etiam  Zosimiis  natione  Graecus ,  Inno-* 
centii  in  Apostolica  Petri  catliedra  successor  eam- 
dem  haeresim  in  Cuelestio  damnavit  ,  celebri  illa 
decreloria  Epistola  ,  quae  Tractoria  nuncupata  est; 
cuique  omnes  Episcopi  sub^cribere  coacti  sunt  , 
oblata  resipiscentibus  venia,  indicta  vero  contuma- 
cibus  exoommunicatione  » 

42.  Zosiino  sese  adjunxit  Honorius  AugustuS , 
decreta  in  Pelagium  ,  Coslesliuin  eorumque  asse- 
clas  exilii  poena-  Hujus  autem  Imperatoris  pro 
Religionis  puritate  conservanda  2elum  imitati  po- 
stea  sunt  Valentinianus  III. ,  seu  potius  Placida 
Augusta  ejus  Mater,  qu.-p  regniiin  nomine  Filii 
tunc  septennis  administrabat ,  ac  Theodosms  lu- 
nior,  qui  anno  I^oo.  agente  potissimum  MarioMer- 
catore  ,  oinnes  Pelagianos  Cnnstanliiiopoli  expulit. 
45'  Neque  hic  pr.etermiueuda  est  alia  Pelagia- 
nae  haereseos  condemnatio  solemnis  facta  in  Cou- 
cilio  Ephesino  oecumenico  anno  45 1.  Cuin  enim 
Pelagiani  nondum  quiescerent,  ac  Synodum  gene- 
ralem  postularent,  quain  tamen  S.  Augustinns  mi- 
nime  iiecessariam  esse  dicebat  (  Lib.  IV.  ad  Bo- 
fiifacium,  &  alibi  )  Patres  Ephesini ,  qui  ad  con- 
deranandum  Nestorium  convencrant ,  eliain  Pela- 
giancs  condemnarnnt  (b)  . 

4^.  Crucem  eruditis  figit  qnidam  hujns  Synodi 
Canon  ,  qui  Pelagianis  aperte  favere  videtur  ,  & 
refertur  a  S.  Gregorio  Magno  Lib.  VII.  Epist.  5ot 


Venundati  siinms  stih  peccato  ,  per  alteram  redimimiir  a 
peccatis  ,■  per  iinwn  pr>tcipitati  snmits  in  mnrtem ,  p»r 
alteniin  liberainiir  ud  vitam ;  ipiorum  ille  nos  in  se  per^ 
didit  ,  Jaciendo  volnntatem  suam  ,  non  ejas  ,  a  </uo  fa,- 
ctiis  est  ;  iste  nos  in  se  salvos  fecit  j  non  ficiendo  co- 
luntatem  suam  ,  sed  ejns  ,  a  t/no  missus  est ;  in  horum 
«rgo  duorujn  hominnin  causa  proprie  fidet  Christiana 
r.onsistit .  Et  alibi  sjppe  S.  Doctor  hoc  peccati  origina- 
]is  dogma  capitale,  &  ftmdamentale  noslrce  Religionis 
appellat . 

(a)  Sanotissimns  Pontifex  Tnnocentiiis  Synodi  Car- 
thaginensis  Litieris  resi^ondens  (  Epi^t.  i8i.  inter  Aii- 
gtistinianas  )  primo  eos  Patres  latidnt  ,  qnod  antitpne 
traditionis  exempla  servantes  ,  C?"  Ecclesiastic^  meino- 
res  discipUna  ,  a<l  ipsins  suprernMtn  jtidiciiiin  confiigis- 
sent ,  Ctim  non  lunnana ,  sed  divina  senientia  decre- 
tiim  sit  ,  nt  tjniilipnd,  </uami>is  dx  di.sj;nictis  ,  remnti- 
sque  pro)>incii5  ogeretur  j  non  pritis  ducerent  flnienduin  } 


SECT.  11.  CAP,  II. 

ad  Eulogium  his  verbis :  „  De  Adaf.  anima ,  quia 
„  iu  peccato  mortua  non  liierit,  eo  (j;v'.i  ■  >iabo- 
„  lus  iii  cor  hominis  imn  ingrediatur ,  &<•  !i\  quis 
,,  \wc.  dixisset ,  anaihema  esset  "  .  Hoc  autem  a- 
iiathematismo  Pelagii  error  non  danmari ,  sed  po- 
tius  cciifirmari  videlur  . 

45.  Baronius  au  annuin^S''  n.  78.  putavit , 
hnnc  Canoneiti  Iribuendum  esse  coiiciliabulo  Ephe- 
sino  ,  quod  Jo.in.  Antiochenus  ,  ut  Nestorianorum, 
ita  &  Pelagianorum  palronus  relohravit  .  Baronio 
adstipiilantur  Jansenius,  Vossius,  Usserius,  aliique. 
Repugnat  autem  Card.  Norisius  Lib.  II.  Hist.  Pe- 
lagian.  cap.  Q.  coi»tendeiis ,  iiec  Juliauum  ,  nec 
alium  quemqu  im  Pelagianornm  schismaticas  Jo» 
Anliocheiii  Synodo  subscripsisse  ;  inio  iiec  Episco- 
pos  illius  conriliabuli  Pelagiano  hito  haesisse  ;  ac 
demum  concludit:  •' quemdain  Pelagianum  acta 
5,  Syriodi  suis  annotatinnibus  correxisse,  &  dictuin 
,,  calhoiicum  Ephesince  Sym^i  expunxisse,  addi- 
3,  to  Cinone  Pelagia.no  "  . 

46.  Verum  (  ut  supra  Oiss.  T.  in  not.  ad  n.  293» 
observavimus  )  P.  Micli.  Le-Quien  in  notis  ad. 
Lib.  de  hoeresibus  Sancti  Joiinn.  Damasceni  num« 
80.  in  aliam  sententiam  multo  probabiliorem  abi- 
vit ,  demonslrans  ,  canonem  illum  fnisse  iii  Ephe- 
sina  Synodo  editum  conlra  Messalianos,  nullate- 
nus  autem  Pelagianis  favere  .  „  Nam  quamvis  ca* 
„  tholica  sententia  sit,  animam  Adas  peccato  inor- 
5,  tuain  esse  ,  &  Diabolum  in  cor  iliias ,  qui  pec- 
,,  cat  ,  ingredi  ;  attamen  hasc  blasphema  sunt  jux- 
„  ta  Messalianovum  sensum  .  Scilicetduas  in  quo- 
,,  libet  homine  animas  ponebant  ,  comniunein  n- 
„  nain  ,  c«;Iestem  alteram  ,  qua  per  peccatum  ex- 
,,  clusa  morliuis  homo  censeretur:  insuper  Diabo- 
,,  lum  cum  homine  peccatore  Hoiio^uf,  cousubstau- 
,,  tialiter  conjungi  ,  nec  ulla  baptisini ,  alteriusve 
„  Sacramenti  virtute  abigi  ,  nisi  per  oralionem  « 
,,  Haec  Gregorium  latuerunt  ,  cum  lues  ista  ad 
,,  occiduas  partes  non  penetrasset  "  .  Ita  doctissi- 
mus  hic  Dominicanus  . 

47.  Post  Synoduin  Ephesinam  Pelagiana  \\X' 
resis  ubique  prostrata  Ecclesiam  vexare  desiit,  u* 

sque 

nisi  ad  hujns  Sedis  notitiain  perceniret ;  ut  tota  hujns 
auctoritate  jnsta  ,  i/ua  faerit  ,  pronuntiatio  firmarpiur  . 
Simiiiter  Patrihus  Milevitanis  rehpontIen.s  (  Epist.  182. 
inter  Angnstinianas  )  Dili^,'nter  ,  inquit,  ,,  &:  congriie 
„  y^postohci  consiilitis  lionon.s  ;ircana  ....  super  anxiis 
,,  rebiis  ,  t\npe.  sit  tenenda  sententia  j  ant:(f'i3p  scilicei; 
j,  regiilfR  form.iin  seciiti  ,  q-tatn  toto  semper  ob  orbe 
„  noslis  esse  servatun  "  . 

\b)  Ita  antem  allocfunntiir  S.  Goelestinrn  R.  P.  in  re- 
latione  Actorum  ad  ipsum  missa  :  „  Perlectis  in  .Syno- 
,,  do  Commentariis  Actor»im  in  depositione  iinpioruril 
,,  Pelagi.inonim,  &  Cnel.  stianoruin  .  C(Elestii  ,  Pela- 
„  gii  ,  Jiiliani  ,  Per.sidii  ,  Flori  ,  M.rciUini  ,  Orontis  , 
jj  &  eadern  cinn  isiis  senrientiiim ,  tp.ia?  a  pietate  tua 
„  de  ipsis  decreta  ,  &  •  onsntui  .i  sunt  j  iinhcavimiis  & 
„  nos ,  ea  solida,  finn.Kfiu'  perminLre  drben  ,  &  "l<-tn 
„  omnes  tecuinstatiiitmis  j  eos  pro  depositis  habentes  „» 


DE  PIUMI5  PECC.  ORIG.  OPPtTGNAT. 


139 


Scine  ad  ea  iiifelfcia  leinpora  ,  iii  qiiibiH  .Novato- 
res  excussd  siipifiiu  ,  atque  iiifaliihili  Ecclesias 
Aiirtoritate  lafissiimim  oinnibus  erroribut  adituin 
aperuerunc .  Tuuc  eiiiu\  Zuiugliii!»  obsoletuni  jain  , 
ac  toties  proacriptum  l'elaf;iunnruin  errorein  con- 
tra  peccatum  originale  ,  tma  cnm  iiaillis  aliis  ab 
orco  revocavit  ,  illud  iiiliil  aliud  esse  detiuiens  , 
qnain  rnorhum  conl(Lgiosur/i  ;  noii  aiilein  verain 
eulpani  .  Qua  iii  re  otebalur  excinplo  illius,  qui 
nascitur  servns  ;  no*»  enim  propria  ,  sed  in:i|oruui 
suoruin  culpa  servus  est .  Ita  liabet  iu  DecLirat, 
de  peccato  origin^  ad  L'ib»nu;u  Hliegiuin  ;  ubi 
etiani  consequeuter  negat  Baptisini  necessitatein  , 
asserilque  ,  Christiaimrum  filios ,  si  al)s(jue  Iidc  la- 
Vacro  decedaut ,  aeternain  dainn  itionem  niinime 
incurrcre  .  Quanqnain  Bucertis  Zuiuglium  inqua- 
dain  confessione  peccatum  originale  agnovisse,  fal- 
90  testatur.  Quainobrein  sapienter  Patres  (loncilii 
Tridenlini  antiquas  1'elagianae  li^ireseo»  cGndemna- 
tiones  Sess.  V,  renova.)das  censuerunt .  His  tameti 
obstaiilibus: 

48.  Multo  apertius  puruin  ,  putumque  Pelagia- 
nisnunn  professi  siiiit  Sociuiani ,  qui  prava  pseu- 
do  reformalorum  exempla  seciiti,  gravissiinas  Ga- 
tholicae  fidei  clades  intulere  .  INegant  itaque  prinio 
peccatuin  originale:  secundo  mortem  esse  illius 
poenain  :  tertio  Dei  gratiam  esse  ad  bene  operau- 
dum  necessariam  ,  cum  naturales  arbitrii  vires  ad 
totain  legem  servaudam  abuude  surticianr.  Ita  So- 
ciniis  iu  Prcelect.  Theol.  a  cap.  5.  usque  ad  i5. 
Ab  eis  autem  non  admodum  abludunt  Arminia- 
oi  ,  dum  Socianisnuim  ,  sin  minus  approbandum  , 
Siiltem  benigne  lolerandum  esse  uriirmant  (a)  . 

49.  Sed  etiam  ex  Protestantibus  uon  pauci  re- 
licta  doctrina  Lutheri  in  apertiun  Pelagianisinuin 
prolapsi  sunt .  Ita  inter  alios  Joaunes  Salomon 
Semlerus  in  Academia  Hallensi  Professor  non  in- 
celebris  in  In^tit.  ad  Theol.  S.  Augustinum  ut 
uovatorera  accusare  audet ,    Pelagium  vero  ut  or- 


thodoxuin  defendit ,  ejiisque  doctrioain  tojps  ab 
Krc!p>iia  dainuatam  ainb  il)ii>  uliiis  ainplectilur  (6)  , 
Sell  liaec  pro  necessaiia  brevitate  satit  . 


C    A     P    U     T 


111. 


Ostenditur  peccati  ori^inalis   propagatio  in 

Qtnnes  homines  ex  velerl 

Testainento . 

5o.  Xnsignis  pro  linc  inconcusso  Religionis  no- 
Stros  doginale  habelur  locus  in  Pialiii.  L.  ubi  Da- 
vid  ,  quauquam  ex.  legiiimo  coiiuubio  ,  piisque  pa- 
renfibus  ortus  ,  dirit :  Ecce  enim  in  intquitatihus 
conceptns  sum ,  ^  in  peccatis-  concepit  me  mti- 
ter  mea  .  In  textu  autem  hebraico  expressius  di- 
citur  niunero  singulari  prout  etiain  ex  Hebraeo  ver- 
tit  S.  Hipronynuis  :  in  iniquilate  conceptus  sum, 
&  in  peccato  peperit  me  mxiter  mea  . 

5i.  Qaanquain  si  etiam  sequamur  vulgatum  no- 
strum  interpretem  ,  &  pluralein  nuineruin  reliuea- 
mus,  nihil  detrahitur  vi  ,  &  efticaciae  hujus  Da- 
vidici  teslimouii  pro  peccato  origiiiali  .  Observaule 
enim  S.  Thoma  1.  2.  c(U3"5t.  Sa.  arl.  4-  ad  (. 
baud  insuetum  est  Sacris  Scriptoribus  numeruin 
pluralem  pro  singulari  usurpare:  ut  cuin  in  E- 
vangelio  ad  significaiidam  morlein  Herodis  dicitur: 
Dejuncti  sunt  enirn  ,  qui  ijucerebant  aniinam 
pueri,  Matth.  II.   20. 

5a.  Addit  Angelirus  ,  peccatnm  originale  potuis- 
96  etiam  plurali  nuinero  enunciari  ,,  vel  quia  iu 
,,  eo  praeexistunt  oinjiia  peccata  actualia  ,  sicuti 
„  in  quodam  principio ;  unde  est  multiplex  vir- 
„  lule :  vel  quia  in  peccato  primi  parentis  ,  quod 
5,  per  originem  traducitiir  ,  fuerunt  plures  defor- 
„  mitates  ,  scilicet  superbiae,  iuobedientiae  ,  gulae, 
,,  &  alia  Inijusmodi  ;  vel  qiiia  nuiltae  paries  ani- 
„  mae  iuficiuntur  per  peccatum  originale  ".  Quac 

Au- 


(a)  Mulii  alii  peccatnin  originale  inficiati  simt ,  nt 
An  iNaptistw  ,  qiieinadinodiim  constat  ex  collo<iuio  Fran- 
kentalensi  Act.  2.  art.  4-  >  &  ex  Compemlio  doctrin* 
Anabaptistarum  adjecto  Apoiogi^  Galeni  Abrahatns  . 
TiMn  etiatn  (^)naclieri  ,  (jiiod  testaliir  ceiehris  apiiJ  i- 
psos  Robrtiis  Barclajns  in  Apologia  Thesi  4-  illnd 
tpiO((iie  data  opera  oppngnavit  Dan.  \Vhitl)y  Anijhis  in 
peciiliari  Truct.  de  iinptUatione  dt\<ina  pfccati  Adani 
posteris  fijus  universis  in  realtim  Lond.  171 1.  Jo.  aii- 
teni  ;omtner'is  in  Tract.  de  Jnstificat.  peccatiim  ori- 
ginis  vocat  falittluin  flfunachoriim  ,  ([iia.si  hoc  «logmj  non 
sit  Monastic.i  institiilione  mnlto  anticjnins  .  iMitto  dice- 
re  de  aliis  (jiiain|ihiriinis  Acatliolicis  )  ((ni  directe  ,  vel 
indirecie  hunc  fidei  nostr^  Inndamentalein  articiilnni 
convelhmt,  ant  labefjctnnt  . 

(f>)  Semleriim  breviter  (^indein  ,  sed  nervose  confu- 
tavit  I'.  F.ngelbertns  Khiplel  Ord.  Erein.  S.  Aiignst. 
in  Academia  Fribnrgensi  rrofessor  pluribiis  Epist.  in- 
seriis  no\'dt  Bihl.  Ecc-  Frilurgensis  .  Hiii  :  laiiilatissiimis 
Theologns  aiios  r.-ci-nset  Lmher.inos  pestilentr  h.ic  Pe- 
lagianibmi  lue  iafectos  .  5ed  uotnui  trudilis  est,  (^uaa- 


tuin  liac  nostra  <«tate  Socinianisrnns  iater  Heterodoxos 
grassei.nr . 

Magis  tamen  mirari  ,  at((ne  etiain  dolere  debemns  , 
vel  in  ipso  Catholic*  Ecclesiip  sinn  nonnullos  reperi- 
ri  ,  qiii  al)  orthodoxa  S.  Aiignstini  ,  alionimqne  Pa- 
tnim  doctrina  non  parnin  hac  in  parte  declinant  .  Ce- 
lebrii  P.  Thoinas  Lemos  in  Panoplia  Tomo  I.  P.  il. 
Tract.  I.  cap.  19.  &  secj.  ostenJit  ,  Lnd.  .Molin.im  haud 
recte  de  peccato  originali  sensisse  .  Illnstrissimns  Bos- 
snelns  in  opere  insLripto  Defense  de  la  tradition  ,  &" 
des  Saints  Peres  Ricli.irdmn  siinoninm,  nt  restanra- 
torem  1'elagiana?  hrtresios  tontra  peccatnm  originala 
Jiand  itninerito  red.irgnit  .  Denifjne  PV.inc.  Kitzjames  E- 
pisco[>'is  Svessionensis  in  sna  Insiruct.  Pastorali  anni 
1760.  nobis  exhibet  ,  &  d.imnat  non  paiicos  ,  ncc  le- 
ves  Hardiiini,  &  Bermjeri  errores  contra  hoc  dogma . 
Nec  dirt-iere  ali((iii  ,  (jtii  nt  sancta  nostr^  Religionin 
iuv»teria  contra  hnjns  a^tatis  pseiido-philo>o|)hos  laci- 
liii.-  tMerentnr  ,  iinprovido  consilio  Angnsiinianam  ,  & 
V.  rain  pecc.ui  originalis  doctrinain  emolliendain ,  ac  1a- 
lieiactaudam  ^utariinc  . 


i4'o  DI3SEHTAT10  IIL 

ji^ngpliei    clDcfriha    ex  S.  Aug.    depronipta    est  iu 
Enchiridio  cap.   4^» 

55.  Cer-te  luuic  Davidis  lociun  inulti.  veteres  Pa- 
tres  ante  liaeresijn  Pelagianain  de  peccato  ori^^iria- 
li  interpretati  suiit  .  Origenes  eniin  Hoin.  Vlil.  in 
Leviticuni  his  veibis  ostendi  dicit ,  quod  qucecum- 
qu^  anima  in  carne  nascilur ,  iniguitatis,  & 
yeccati  sorde  polluitur ..  Quam  seotentiain  e\  eo 
cGiifinnat ,  quod  secunduni  Ecclesiae  observantiani 
baj)tisina  dalur  etiiun  pavvulis  in  remissioneni  pec- 
catoruin  .  Et  si  nihil  esset  in  pan-ulis ,  quod  ad 
rcmissionein  deberet ,  <&  indulgentlam  pertineret, 
^ratia  haptismi  superfiua  viderelur .  Quod  eliam 
lepelit  Tonio  XV.  in  MaUli.  nurn.  20.  &  alibi  . 

54.  Sed  omisso  Origene  ,  ne  quis  suspicetur  ,  euni 
intellexisse  peccata  contracta  in  alia  vita  [a)  (  quan- 
quani  ad  Adaini  praevaricationem  illud  Fsalini 
comina  saepe  refert  ),  ufferamus  alios  veteres  Fa- 
tres.,  de  quibus  nulla  esse  potest  suspicio  .  S.  Hi- 
larius  in  Psahn.  CXVIIl.  explicans  illa  verba  Dar 
vid  :  „  Vivtt  anima  niea ,  &  laudabit  te  ,  inquit  , 
„  vivere  se  in  hac  vita  non  reputat  ;  qiiippe  qai 
„  dixerat:  ecce  in  iniq.uitatibus^  coiiceptus  suin  , 
„  &  in  pcccatis  concepit  jne  mater  inea ;  scit  sub 
„  peccali  origine  ,  &  sub  peccati  lege  se  natuin". 
55.  S.  Anibrosius  ad  Psal.  L.  expendens.  illa 
verba  :  „  Ecce  in  iniquitatibus  conceptus  sum  &c» 
„  Antequam  nascimur  ,  inquit  ,  niaoulamur  con- 
„  tagio ,  &  ante  nsuram  lucis  originis  ipsius  exci- 
„  piinus  injuriam:  in  iniquiiate  concipimur  .  Et 
.,,  iteruin  :  Onuies  sub  peccalo  nascimur  ,  quorum 
„  ipse  ortus  in  vitio  est,  sicut  Iiabes  lectum  ,  di- 
„  cente  David  :  ecce  in  iniquitatibus  &c..,,  Hie- 
ronyinum  pra^tereo,  &  Augustinuin  ,  tum  alios 
subsecutos  Patres- ,  qui  Iioe  loco  potissiinum  usi 
sunt ,  ut  ex.  veteri  testamenlo  peccatum  originale., 
coutra  Pelagianos  probarent  . 

5^6.  Hujus  invicti  argumenti  robur  conatus  est 
labefactare  post  Siinonem  Episcopium  (  Lib.  IV. 
Instit.  Theol.  Sect.  5.  cap,  g.  )  Hugo  Grotiiis  in 
Socinianos  propensus,  quasi  illa  verha  aliud  si- 
gniScent  ,  quani  David  a  pueritia  s^epius  peccas- 
se;  &  quasi  Rex  Propheta  iisus  fuerit  hyperbolico 
Ipquendi  genere  ,  ut  cum  David  ipse  Psalm.  LVir. 
4.  ait  :  Jlienati  sunt  peccatores  a  vuWa  ,  erra-r 
verunt  ab  utero,  locuti  suiit  falsa',  Ktiain  Job 
byperbolice  cap.  XXXf.  18.  dicebat:  Ab  infantia 
mea  creylt  viecum  miseratio ,  &  de  utero  ma- 
tris  mece  egressa  est  inecuin  , 

57.  Al  vero  ,  ut  recle  Uossuetus  observat  (  Coin- 
Uient.  in  Ijuuc  locum  ) ,  ex  quo  sacree  Litterae  uour 


SECT.  II.  CAP.  m. 

nullis  in  locis^  !>yperbo!ice  loquantur ,  non  licaf- 
inierre  ,  atiain  loca  planissima  ,  &  clarissima  esse 
per  hyperbolem.  explicaiida  :  alias  uullum  erit  h\ 
iisdein  Scrij)turis.  dogma  firmiter  stabilitum  .  Sane 
in  Psalmo  h,  omnia.  ita  clara  S4.int ,  ut  nihil  ex- 
pressius  ad  designandun»  }>8ccatuin  origiuale  desi- 
derari  possit .  Ibi  eniiu  ex.primuutur  pec.uiturn^ 
iniquilas  ,  conceptio,  partus  ;  &.  in  toto  ii!o  Psal- 
mo  nihil  empliaticum  ,  vel  hy.perbclicum  reperir 
tur  ;  &  postquam  David  suuiu.  peccatum  saepius 
confcssus  est ,  Dei  juisericordiam  iinplorans  ,  tranr 
sit  ad  ip*ius  siun  iniq.uitalis  priinam  nidicein.,  nein? 
pe  jjeccatum  originalo  ,  in  quo  couceptus  fuit  . 
Clontra  veio  in  Psalm.  LVII,  vehemcnti  stylo ,  &. 
ampliticatioue  usus  est  Dav.id  ad  exprobrandas  pec- 
catoribus  suas  iiiiquitates  ,  dicens :  ,,  in  corde  ini- 
„  quitates  operamini ,  in  terra  injustitias  inanus 
„  vestrae-  ccncinnant :  alienati  sunt  peccatores  a 
„  valva,  erraverunt  ab  utero  :  furor  illis  secun- 
„  dum  siinilitudiuem  serpenlis  &c.  "  , 

58.  Vel  etiam  dicipotest,  peccatores  jam  a  vulr 
va  ,  &  utero  matris  pcccasse  piopter  concupiscen- 
tiam  ex  origiuali  noxa  coutractam,  quae  eos  cum 
ad  u»um  rationis  perveuerint ,  ad  uova  semper  par 
trauda  peccata  sollicitat  .  Certe  illud  Jobi  ,  quod 
ob|iciebat  Julianus-,  ali  infantia  mea ,  &c.  S, 
August.  iu  Lib.  VI.  Oper.  imperf  contra  ijjsuni 
cap,  129.  ita  explicabat ,  ut  sint  quaedam  a  natu- 
ra  cognita ,  quce  in  cetate  ,  qua  usus  incipit  eS" 
se  rationis  ,  sicat  ipsa  ratio  ,  incipiunt  appare- 
re ,  Et  sic  Job  quas  natura?  ingenita  erant  mise- 
ralionis  seinina  ,  Dei  opitulante  gratia  adultus  e- 
volvii';  unde  vere  dioere  j^otuit :  ab  injantia  niea. 
Gjvc.  cum  e  coutrario  peccatores  ,  quas  jam  habenC: 
ab  utero  perversae  indolis  priucipia  ,  perduelli  prae» 
valeute  coucupiscentia  pravis  operibus  anauifer 
steut  {b)  . 

59.  Alium  luculentissiinum  peccati  originalis 
tssteui  in.  vet..  testauiento  habemus  inox  laud.  S* 
Jobuin  ,  qui  cap.  XIV.  1.  sic  ait :  Quis  potest  fi- 
cere  /nunduni  de  iinniundo  conceptum  semine  ? 
Nonne  tu  ,  qui  solus  es  ?  vel  nt  LXX,  iuterpre- 
tes  liabent ;  nemo  mundus  a  sorde ;  ne  iiijans 
quidai/i ,  cujus  est  unius  diei  i'ita  super  terram, 
Cui  lectioni  consouat  antiqua  Vulgata  .  Hebraicus 
aulem  fons  ita  habst:  Quis  detur  mundus  de  im- 
niundo  ?  non  unus  .  Quam  Jobi  sententiam  \icst 
iu  seipsa  j)ersj)icuam  ,  ita  illustrat  Origenes  Ho- 
jnil.  VII.  in  Leviiicurn  inquiens :  ,,  Sed  ik  ille  i- 
,,  pse  ,  (jui  nascitur  ,  sive  virilis  ,  sive  feminei  se- 
jj  xus  sit  5  prouuuciat  de  eo  Scriptura  ,  quia  non. 

„  sit 


(a)  S.  Hieronvmus  Di.il.  111:  contra  Pelhgianos  ita  eos 
allcKjuiuir:  (^Juud  si  injtista  i'o6is  videtur  alienurum  re- 
vtissio  peccutornm  (   ((,,«;  l^t  jier  B.ijHisiniim   )    ijua  non 

mdiget  ,  (/ui  peccare  non  potuit ,  transite  ad' Atnasiam 
vestrumi  nempe  Origenem  )  ,    </«/  pr^teritu    in  ccpIis  , 

■<sr  antupui  delicta  solvi  dictt  in  huptismo  ;  ut  cujus  in. 
cetcris  auctoritate  dticimini,  etiam  in  luic  parte  erro- 
rein,  ieijuuimm..  Bo.ssuelus  tajn«m  nou- leyjbus  argnmeii- 


ti.s  conteniift  ,  doctrinaiivOrigenis  hoc  in  dogmate  esse 
ortiiotlosnin  ,  Dejen>a  de  la  Tradition  j  O"  des  Saints 
Peres  Lib.  VJll.  c<1[j.  28.  Vid.  Dan.  Huetius  in  Ori- 
genianis   lAh.   II.   cnp.   2.  <ju.    7.   num.    24. 

,;/.)  S.  Tliom.i.s  3»  part.  (ju.  27.  art.  6.  ad  3.  Mise- 
ratio  ,  in(piitj  dc  </ua  J06  loquitnr  ■,  non  signijicat  vir- 
tutem  injh  nim  ,  sed  cjuamdam  inclinationem  naturalem 
ad  actum  liujus.  ('ir:otw  . 


DE  PFXC.  ORIG.  EX  VET.  TEST. 


i.4r 


„  sit  inuncliis  a  sorrle,  etiainsi  iinius  diei  sit  vita 
„  ejiis  "  .  Pcrgit  ilciiKJe  Ori^enes,  ifc  timi  ex  ina- 
ledictiouibiis  ,  (juibiis  Job  diem  nativitati»  siiar  e- 
xecratus  esl  ,  tiim  ex  verbis  David  snpra  allatis 
colligit ,  quamcutnque  anirnain  in  carne  nascen- 
tem  ,  inujHitatis ^  tir  pfccali  sorJt'  pollui .  Kt  (jtiam- 
vis  Ori^eues  furtas^e  iioii  prinuim  peccalum  Ad  i- 
mi ,  sed  (jiioddam  aiiud  iutellexerit ,  vidit  taimii 
S.  Jobuin  iis  verbis  voiuisie  siguificare  alif|ii<jd 
peccatuju  ,  (juo  j)ueri  ex  iminuiido  concepti  stini- 
ue   tiascuiitur   iiiimtiudi  . 

60.  Hespondeiit  Sociuiani  ,  noinine  sorditim  non 
peccatum  a.lii]ujd,  sed  carualem  j)arlus  imnuiudi- 
tiam  intelligi . 

61.  Veruntajiien  falsain  esse  hanc  interprelatio- 
uein ,  vel  ex  eo  solo  liqtiet,  qtiod  Job  de  his  soi- 
dibus  loquitur  ,  a  quibus  solus  Deus  uuiudare  jio- 
test ,  quae  iiou  sunt  nisi  percata  ,  quae  s«pius  in 
sacris  Litleris  vocautur  sordes  ,  &  immunMtice . 
Isa!«  LXIV.  16.  ,  Zacliar.  4«  ^  <^i'">  i»  infanti- 
Bus  peccata  acttialia  esse  iion  possiut,  manifestiun 
sit ,  uonuisi  de  peccato  origiuali  ibi  strmouem  es- 
se  ((i)  .  ^ 

62.  Tertitim  arguinentum  ad  pTobandam  traii- 
sfusiouem  |)eccali  originalis  S.  Aiigiistiuus  repelebat 
ab  illa  legeGeu.  XVII.  i4.  Abraliam  data: „  Ma- 
y,  sculiis,  rujiis  jiricpulii  caro  circtimcisa  uon  fue- 
„  rit,  delebilur  anima  illa  de  poj)ulo  suo  ,  quia 
5,  j).-..ctum  ineum  irritum  lecit  "  .  Ex  ijua  lege  ita 
contra  Pelagiauos  colligebat  sanctus  Pater .  Haec 
piEiia  ,  quac  iii  plirasi  Scripturae  sacrae  siguificat 
damuationem  apteriiam,  certe  parvulis  iulligi  uou 
potest  j)rt>|)ter  j)eccata  actualia  :  debet  ergo  in  iis 
esxe  aliqnod  aliiid  peccatimi  ,  scilicet  origiuale  , 
qtiod  in  veteri  lege  per  circuincisionein  deleba- 
liir  (b)  . 

63.  Neque  audiendi  sunt ,  qui  voce  137  Zachar-, 
qnn?  ih  textti  lieBrajo  llabetur ,  nou  injantem  ,  setl 
aduhum  intelligi  voluut,  qtii  prnj)terea  j)uuieiidus 
ait  ,  uou  quia  pactiim  Dei  ciini  Adjin  ,  sed  poiius 
qiiia  i)actum  circtiincisionis  cum  Abraliain ,  de 
quo  sttlo  ibi   sermo  e»t  ,  irritum  fccit  . 

04.  iNou  iuqtiam  ;  primu  eteniiu  LXX.  Inter- 
preles  expresse  addtiut  :  oujus  pra-pulii  caro  octa- 
ya  die  circumcisa  non  Juerit  ;  &  ita  qnoque  lt>- 
gebat  S.  Aiigiistinus  Lib.  XVI.  de  Civ.  Dei  cap. 
27.  &  aute  etim  S.  Ambrosius  Epist.  77.,  atqiie 
etiam  Origenes  Lib.  il.  iii  Epistol.  ad  Hoin.  iiiiin. 
i5.  Deinde  (jMaiKjunm  ueque  iu  liebrairu  textii  , 
neque  iu  viilgato  interprete  illa  additio  ocfaid  i//e 
liaheatur  ,  colligitur  tumeii  aperte  ex  vers,  12., 
ubi  dicitur  :  Injans  octo  dierum  circumcidetur  in 


vobis :  &  j)ostea  seqiiitur :  masculus ,  cujus  prx». 
putii  caru  circurncisa  nun  Juerit  &c, 

65,  1'actuin  vero  ,  de  (jno  ibi  sermo  esl  ,  a  Si, 
Atigtistino  loco  cit.  uihil  aliud  iuisse  cre<litiir, 
qiiain  lex  data  Ada/uo  non  comedtudi  de  liguo 
srienli*  boni  ,  ik  mali  ,  qiiia  etiain  j)arvidi,  nofi 
strcundum  su<x  vitai  proprietate/n  ,  sed  secundnin 
coinmunem  genens  huiniini  or/^i/jem  omnes  in 
illo  uno  testamentum  Dei  dissipa^erunt ,  in  quo 
oinnes  peccaverunt  .  Et  observat  eliau»  .S.  Doctor, 
non  fuisse  dictum  interibit  ani'na  illius  &c.  (jiiia 
hoc  j)actiiui  uietiin,  sciiicet  circumcisioiiis ,  irri- 
tiim  fecit  ,  iit  ita  cogamur  ea  vcrba  iuttlli^ere  de 
j)acto  Abrahainitico  ,  &.  iion  de  j^acto  Adamitiro  ; 
sed  genoraliter  pactuin  nwurn  irritum  Jecit  ^  prae- 
C6j)ttim  scilicet  Adamo  imj)osituin  ,  &  iii  Adamo 
ab  omnibus  violatuin  . 

G6.  Attaiiieu  S.  Pater  iniuiine  repugnat-,  quin 
laiidata  verba  intelligantur  etiain  de  pacto  circum- 
cisionis ;  sed  seinper  verum  erit ,  aiiimam  pueri 
iucircumcisi  non  dtleri  de  j)Oj)ulo  Dei  ,  seu  non 
dairiuari  pro|)ttr  violatiouem  pacti  circtimcisionis  , 
ciijiis  violatiouis  iiifans  reiis  uon  est  ,  sed  j)ropter 
originale  peecatum  ,  quod  ttinc  siiie  circuuicisione 
non   delebatur  . 

67.  Obj.  priiiio.  Celebris  est  illa  Dei  senteulia 
apud  Eztchielem  XVIII.  20.  ,,  Aniuia  ,  quae  j)ec- 
5,  cavit ,  ipsa  inorietur  :  filius  non  |)orlabit  iniqiii- 
„  tatem  patri* ,  &  j)ater  non  portabit  iuiijuitatein 
,,  filii  ;  justitia  justi  supor  oum  erit  ,  &  imj)ieta« 
,,  iinpii  erit  suj)er  eum  "  .  Qu^e  seiiteuiia  justis- 
sima  eliain    aliis    iu    locis    repetitur ,     ut  Deuter. 

XXIV.  16.,     4.    Kei,'.  XIV.  G.,    &    II.    Paralip, 

XXV.  4. 

68.  Kesp.  hauc  Dei  justissiinain  sententiain  mi- 
niine  repngniire  peccato  originali  ,  cujus  omucs 
liomines  rei  facli  sunt  in  Adain.  L't  euim  S.  Tho- 
mas  qu.  IV.  de  malo  htU  i.  ad  19.  observat  , 
j)eccatuin  primi  hominis  est  quodammodo  j)ecca- 
tuin  totitis  naturae  ;  &  ideo  cuni  aliquis  j)uuittir 
propter  j)eccatum  primi  parentis  ,  iiou  j)unitur  pro 
peccato  alleriiis  ,  sed  j)ro  penc.ilo  suo  .  ,,  Non  por- 
,j  taiit  infaules  peccatum  Adae  ,  sed  suuin;  naiu 
„  aliud  fuit  percaltim  Adao  ,  aliud  est  j)eccatnia 
,,  iutantium  :  illud  enim  ftiit  caiisa  ,  islud  etie- 
,,  ctus  ,  inquit  St  /Inselmus  in  Lih,  de  coiiceptil 
,,   virginali  ,   &  origiu.   j)eccato  cap.   26.   "  . 

69.  Cletertiin  Saurttis  Ati;;iutiutis  reHpondeus  Jii- 
llauo  hoc  idein  objicienti  Lib.  III.  Oper.  iinperj, 
capit.  12.  hanc  legem  j)ro  hominihus  latain  esse 
dicebat ,  non  autein  pertinere  ad  Deum  ;  nam  sa^ 
craD  Litter^Q    uos  aperte  doceut,    Deum    iiliis    ob> 

cuU 


(a)  Plnra  alla  hnjiis  divini  lihri  affert  ,  atqiie  actile 
exi.fdit  T.  Sherlockiiis  in  siia  Dissert.  de  JiuUvnun 
doctrina   circa   lapsnin   /Idv.mi  . 

{,!>)  Ohiter  noiamliun  est  cnrn  S.  Thoma  3.  P.  cf.  70. 
an.   4-  «liscninen   circninci.^-ioni.s   a   U.iptisiiio    ad  (lil^n- 


dinn  peccatiun  originalc.    ia  Bj|uisico  eniia  coulertur      leudi  media 


gralla  ex  vlrtiile  ijrbins  Baptismi  ,  in({riantiiin  est  in- 
slrninentiim  pjssionibCihristi  jam  p€rtect<e  ;  incircniu- 
cisioae  aiiterii  conierebatnr  gratia  ,  non  ex  virtiite  cir- 
cdiiicisionis  ,  sed  ex  vjrtiite  fidei  j)jssionis  Cliristi.  Hinc 
aiia  ttiam  erant  ia    veltri  Lege  peCwati    orisin.ili»  de-- 


l42 


PISSERTATIO  III.    SECT.  II.  CAP.  III. 


eiilpns  parentnrn  pcenas  iufligere  .  Exod.  XX.  5. 
„  Ego  siun  DpiniDus  Deiis  tiias  fortis ,  zelotes , 
„  visitaiis  iuiqiiitates  patriim  iii  filios  ,  in  tertiain 
„  &  qiiarlam  generationem  eoruin  ,  qui  oderuut 
„  me  "  .  Et  mnlta  suut  exempla  filiorum  iuno- 
centium  a  Deo  propter  peccata  pareutum  puuito- 
lum  j  ut  iufuntium  ,  qui  iu  diluvio.  uiiiversali,  & 
in  comhustione  Sodomae  perierunt ,  atque  illorum, 
quoM  Israelitse  una  cum  pareutibas  Dei  jussa  oc- 
cideruBt  ;  ex  qaibus  ita  Sanctus  Doctor  concludit: 
„  Parvtili ,  quid  mali  feceruiit?  Nonue  per  suo- 
„  rum  parentum  peccata  ,  quoruin  nec  couscii , 
„  nec  ijiiitatores  esse  adliuc  poterant ,  divino  ju- 
„  dicio  poeuam  subiere  communem  ?  Aliter  ergo 
„  judicat  Deus,  aliter  hoiniui  prcccipit ,  ut  judi- 
,,  cet  ".  Idein  docet  Sauctus  Thomas  i.  2.  qu. 
8i.  artic.  I.,  &  2.  quaest.  io8.  artic.  4«  ,  aliisque 
jii  locis  . 

70.  Ob.  serundo.  Sap.  VIII.  19,  dicit  Salomon 
de  se  ipso :  Sortitus  surn  anitnam  bonam ,  & 
cum  essem  magis  honus  ,  veni  ad  corpus  incor- 
inquinatum  :  nuii  ergo  Saloinon  fuit  peccato  ori- 
ginali   infectus  . 

71.  Resp.  ibi  sermonem  esse  de  bonitate  qua- 
dam  naturali,  quae  ex  corporis  temperameuto  ori- 
tnr  ;  iion  autem  de  bonitate  gratiae  .  Prima  iioii 
excluditur  a  peccato  originali  ,  beue  vero  secuiir 
da  .  Cum  autem  Saloinou  bouam  iodolem  sortitus 
ex  liberali  educatioue  magis  bouus.  factus  esset , 
eo  facile  pervenit ,  nt  corpus.  servaret  a  libidini- 
bus  iucoinquinatum .  Vel  etiam  quod  anima  illa 
bona  venerit  ad  corpus  incoiiiquinatum  ,  seu  im-. 
inune  ab  iis  defectibus ,  qui  corpus  deformant  , 
nou  autein  exclusa  originali  sorde  (a)  . 

72.  Ob.  ult.  Kulla  in\'.cnitur  originalis,  pecca- 
ti  apud  Rabbinos  etiain  Cjiristo  posteriores  mentioj 
qnod  incredibile  prorsus  esset ,  si  vel  ex  Scriptu- 
ris  vet.  test.  vel  saltem  ex  orali  traditione  doctri- 
Jia  hasc  Hebraeis  innotaisset , 


75.  Resp.  Ctim  carnales  Hebraci  multa  alia  i- 
gnoraverint  Religionis  nostrc-e  mysteria ,  mirum 
non  est ,  hoc  etiain  aperte  iiou  cognovisse,  &  mul« 
to  ininus  mirum,  Rabbinos  Christo  posteriores  id 
iguorasse ,  quaudoquidein  constat ,  eos  iu  sacr, 
J|jitteraruin  interpretatione  non  soluiii  a  vero,  ger- 
manoque  sensu  enormiter  aberrare  ,  sed  plerumque 
adeo  ineplire  ,  ut  nobis  cqin.meutitias  fabulas  ,  at- 
que  aniles  fatuitates  exhibere  non  erubesoant . 

74.  Eos  tainen  non  omnino  latuisse  peccati  o« 
riginalis  doctrinam  liquet  ex  celebri  apud  eos  JJ^ 
"li^f  Jezer  arah  jigmento  rnalo,  quod  nihil  aliud 
siguificat,  quain  concupiscentiam  ,  fomitein  ,  & 
])ravos  attectus ,  qui  a  peccato  originali  procedunt . 
Cnde  R.,  Abeu-Ezre  ea  verba  David  :  Li  iniquita- 
tibus  conceptus  sutn  dicta  esse  vult  propter  con- 
cupiscentiam  plantatam  in  corde  hominis  ...  quiii 
in  Jiora  natii'itatis  Jigmentum  malum  couiplan- 
tatur  in  corde  .  Praeterea  infautes  nasci  filios  iras , 
privatos  gratia  Dei  ,  ideoque  futuri  saeculi  gloriae 
iudignos  ,  aperte  docetur  in  Talmud  Tract.  Sane" 
drin  cap.    11,  (b)  ,. 

G   A   P  U   T      IV. 

Prob.,  transjusio  peccati  originalis    ex  nova 

Testamento  ,   &  prcecipue  ex 

Jpostolo  Paulo .. 

75.  \jt  reliqua  Religionismysteria,  ita  hoc  gra-. 
vissiinum  peccati  originalis  multo  apertius  in  no- 
V.o  ,  quain.  in  veteri  testamento  revelaluin  fuit.  Et 
qiiidem.  disertissimus  est  locus  ille  Epist.  S.  Pau- 
li  ad  Rom.  cap.  V.  12.  &  seq,  ,  ubi  Doctor  Gen- 
tium  antithesim  iustituit  inter  Adam  ,  &  Jesum 
Christum  Servatorem  nostriun  3  quoniam  ille  suo 
peccato  nos  omnes  iu  mortein,  &  condeinnationein 
praecipitavit  ,  Chrislus  autein  Jesus  sua  juslitia  uos 
in  iustificationem  ,  &  vitam,  rerocavit  (c)  . 

76. 


(a)  Sanct.  Angnstlmis  Lib.  X.  de  Gen.  adlitt.  capo, 
1,8.  vnlt  ,  illmn  lociim.  Sap.  VIII..  es.se  intelligendiiin, 
de  Cliri.sto,  ciijiis  soliii.s  aniina  erat  vere  boua  ,  &  cor- 
pus  oinnino  incointpunntiirn  . 

{b)  Hrt>c  ,  alia({iie  Unbbinonim  testirnonia,  videri  pos-- 
sunt  apiid  Raym.  Martini  Ord.  Pra^d.  in,  siio.  irnmorta- 
li  opere  ,  cui  titulus  Piigio  fidei  ad>'.  Maiiros  ,  C~  .Tu- 
daos  P.  III.  dist.  2,  cap.  6.  cjiiod  opus  illuslravit  Jos. 
de  Voisin  ,  exuilanint  autein  Porclietus  de  Salvaticis, 
in  Victoria  fidei ,  8c  Petrus  Galatinus  de  arcanis  ca- 
tholicx  \'eritatis  .  Consiilatur  etiam  Jnliiis  Bartoloc- 
cius  Ord.  Cisterc.  in  Biblioth.  tnagna  Rabhinica  P.  II., 
m  Uiss.  de  peccato  orig.  ubi  varias,  sibique  Tnlnime 
cohsrentes  aflVrt  de  translusione  peccati  originalis  Rab- 
binonim  sententias  . 

Affern  poterant  ad  probanduin  peccat,um  originale  ex 
*et.  te,st.  etiam  verba  illa  Jereini*  I.  5,  Anlequam  exi- 
res  de  vidoa  ,  sanctificain  te  ,  ex  cjuibiis  S.  Augiist. 
Lib.  IV.  Op.  imperf.  c.  34.  aliitpie  post  i|isum  ,  ac  pr«- 
cipiie  S,  Tliomas  3.  P.  q,,.  27.  art.  0.  cnuint ,  S.  Pro- 
phetam  fuisse  io  utero  inatris  ,  non  ininu«  cpiaui  S.  Jo. 


Bapiistam  a  peccato  originali  mundatum  .  Sed  qiiia  Bon 
insoIen.s  est  in  sacris  Litteris  ,  ut  verbiim  sanctifica- 
tionis  nsurpetur  pro  cjnsecratione  ,  vel  desiinativne  f 
ali((uibus  hoc  arguinentum  visum  est  ad  revincendos 
Jiid^os  inefficax :  pr«cipue  cum  Eccl.  XLIX.  9.  de 
eodem.  Jeremia  dicatur  :  </h/  a  ventre  inatris  consecra- 
tns  est  Piopheta  ;  eo,  fere  sensu  ,  quo  S.  Paiiliis.  dicit 
ad  Galat.  l.  1 5.  Cwn  ainein  placnit  ei  ,  (/in  ine  segre- 
gai.'it  ex  utero  inatris  tne<x  &c.  Hinc  Rabliini  ea  verba 
Jeremi.f"  de  vera  ejiis  sanctificatione  in  utero  matris, 
niin  iiiam  intellexerunt  j  ut  testis  est  laiid.  supra  Bar- 
toloccius  .  Giiin  tamen  s«>piu.s  in.  sacris  litterls  sancti- 
ficatio  sumatur  pro  emundatione  a  peccatis  ,  arg-imen* 
t.um  S.  A.ugiistini  ,  &  Tiioin.T  conteinnendum  est  . 

(c)  Totiis  Pauli  contextiis  ita  habet  :  Prp  erea  sicut 
peccatuin  in  hunc  munduin  per  unuin  hoitnneni  in'rai'it , 
O'  per  peccutum  mors  ,  &  ita  in  oinnes  hoinines  inors 
pertransiit ,  in  </uo  oinnes  pecca^>erunt  ..  Uujue  ad  legeiii 
eniin  peccatiiin  erat  in  inundo  ;  ppccai.nin  autein  non  iin- 
pntahatur  ,  cuin  iex  non  essec  .  Se  i  re^nUiUC  mors  ah 
Adatti  uscjue  ud  Moyseiii ,  eaam,  m  eos )    t]ui  non  pec 


PROB.  PECC.  ORIG.  EX  NOVO  TEST. 


t45 


76.  Tta  aiifem  Inqnitur  S.  P.iiilus  :  ,,  Sicut  per 
,,  iiinDn  lioiiiinem  pecratiun  iii  liDiic  iniiiuliiin  jii- 
,,  travit  ,  &  pcr  |)eccaimn  inors  ;  &  ita  iii  oniiies 
,,  hoiniiies  inoci  perti.iuHiit  ,  iii  (|iiooiiines  pecca- 
j,  vernnt  "  .  Quibns  in  verbi'*  dperlissime  pecca- 
tiuii  origin.ile  inaiiiieM.iUir  .  1'riino  eniin  «liciuir  , 
peccafitm  intra^se  in  niurulurn  per  uivim  homi' 
ncm  ,  nenipe  Adam  ;  qiuul  quidem  ile  ipsiii-*  pec- 
Catn  actuali  intellipi  nou  potest ,  tjiiasi  illud  tnerit 
priinuin  in  imindo  peccatuiii  j  nain  aiite  Adain 
peccariint  Aiigeli  ,  &  Kva.  etiain  peccavit  ;  intra- 
Vit  igiuir  peccatum  Adae  in  inimdmn  ,  idest  iti  o- 
mnes  ejus  pos:eros  .  Seciindo  additur  ,  per  pecca- 
tum  intrasse  mnrtem  ,  iiain  ut  supra  (  Sect.  I. 
I).  97.  )  osteiidimus  ,  Deus  fecit  liominem  inex- 
terriiindhilem  ,  seu  iinmortiilem  ,  in^ilnt  auteni 
Diaholi  mors  introi^-it  in  orhern  terrarum  ;  ex 
lior  autein  inauifeste  consecfuitur ,  peccatum  in- 
trasse  in  omnes  liomines  ,  quia  oiniies  suiit  morti 
obnoxii.  Tertio  attemleiida  etiam  suiit  e;i  verha /?i 
guo  ornnes  peccminiu^'  i  nt  enim  scite  observavit 
S.  Au^ustinus  Lib.  IV.  ad  Hoiiifacium  n.  7.  ,  il- 
lud  proiioinen  relativum  in  quo  non  potest  referri 
ad  peccatum  ,  quasi  dicat  Apostolus  ,  oinn*>8  nos 
peccasse  peccaio  Adami  ,  quia  in  grasco  idiomate 
peccatuin  est  geueris  feminiui  cifjc,^pTt'oc  (<i)  .  Neque 


caoeiiint  iu  similitiidinern  prit\'arieatinnis  Ad^  ,  qui  est 
forina  futiiri  .  Sed  iion  .uciit  delictiiin  ,  ita  O'  domiHi  : 
si  eniiii  uniiis  delicto  riiulti  moriui  sunt  :  iimlio  mau,is 
gratia  Dei  ,  <!:/•  donuin  in  gratia  unius  hoininit  J.  C. 
plures  afyundavit  •  Et  iion  sicut  fier  unuiii  peccw.uin  y  i- 
ta  O"  donum  ;  nam  yidicinm  (/uiflem  er  xino  in  cunde- 
mnationein  )  ^ratia  aiitem  e.r  multis  delictis  in  jastifi- 
cationem  .  Si  enim  unius  delicto  rnnrs  regnavtt  per  u- 
nuin  ,  rnulto  magis  abiindantiam  graiiai ,  C"  donationis  » 
C"  justititt  accipientes  in  i'ita  regnahunt  .  H^c  S.  P.iit- 
li  verb.i  non  couiinent  »ententi.ini  coinpIei.iJn  ,  Ik  sen- 
siis  videtiir  im|iprf'ectiis,  &  suspensiis  ,  ciiin  clesit  al- 
•erinn  comparjtionis  mniibrum.  Qna  iii  re  interpretes 
varie  I.iI)orant  .  l'robabiJior  eoriiin  opinio  videtMr  ,  qiii 
tolam  h.inc  periocham  snspens.Tm  esse  volnnt  nsijiie  ad 
ea  verba  vers.  18.  :  igitur  sicut  }>er  unius  dehctiim  in 
omnes  homines  in  condemnationem :  sic  G"  per  iinius 
justitiiim  in  ontnes  homines  in  justificationein  vit*  .  Ita 
C.ijetanii.s  p03t  S.  AngiistinMtn  in  erposition.  quarumd. 
propotit.  Epist.  ad  Rorn.  proposit.  29.  lU  neinpe  S. 
P.iiilns  priiniim  hominein  oppon.nt  Christo,  ac  per  il- 
liim  peccaliim  ,  per  linnc  aiitem  jnstitia  intraverit  in 
miinilMm.  Andiendi  aiitem  non  snnt  Pelagins  ,  Ainbro- 
siaster  ,  aliitjMe  panci  ,  ipii  per  unum  hoininem  voliie- 
Tnnt  inteliioi  Evain  ,  cnm  ip.sa  prior  peccaverit,  unde 
Eccl.  XXV.  34-  a  muliere  initium  ficiiun  est  peccati  , 
Cr  per  illani  omnes  morimnr  .  Sed  m.initestnin  est  ex 
toto  contextu  ,  per  unnin  lioininem  intelligi  Adamum  j 
qiiem  S.  Panliis  opponit  Chrislo  . 

(a)  S.  Aiigiistiniis  ali(piando  piitavit ,  illiid  in  rpio  re- 
ferri  ad  peccaliim  ,  iit  sensus  sit ,  in  neccato  Ad.imi  o- 
mnes  nos  peccatores  esse  I.ictosj  sed  postea  in  Lib. 
laiid.  ail   Boniracinin  sententiaiH   correxit  . 

Hoc  .S.  P.iiili  testimonio  post  S.  Angustiniim  usi  siint 
ad  conil-inn.ind.uii  haresim  Pej.igianam  P.itres  Milevi- 
tani  anno  ^ib.  in  Fpist.  ad  Inno^-entium  I.  Dcinde  E- 
piscopi  nain«ro  diicenti ,    &  <j[uatuord<sciui    ia  Goncilid 


polest  relcrrri  ad  iiiortein  ,  qii«  in  CTa^co  est  qui- 
dem  generis  misculiui  ;  se.l  iii;iii»  iii-.;il»iim  csset 
dicere  ornncs  in  n.oric  pr^ccasse .  Ueiiunrt  ergo 
lit  referatiir  in  Adam  ,  in  quo  omiies  nos  nfcca^ 
se  diciniur,  quia  ejus  pecCatum  in  oiniies  genera- 
tioiies  transluiiditiir  . 

77.  Prob.  «.ectmdo  ex  ende.n  S.  l'jnlo  iii  Ep. 
I.  ad  Coriiiib.  XV.  ar.,  &  sej.,  „bi  eamdfin 
comparatioiiein  inler  Adain  ,  &(Jliri»tuin  initii-iens 
iiKjuit:  ,,  Quoiiiain  quidem  jier  hominein  mors , 
„  (k  ppt  bominem  reiurrectio  inorttiordrn  :  &.  sic- 
„  ut  iii  Adam  o,nuP<  moriuutur  ,  it.i  •5c  io  Chriito  o- 
„  innes  vivilicabuutur  .  Et  v.  47.  Primus  homo 
„  de  terra  tcrreiius,  secundus  lio.iio  de  cielo  ccb- 
„  lestis:  qualis  terrenus  ,  tales  &  terreiii  ,  <St  qiia- 
„  lis  coelestis  ,  tales  Oi  cslestes  .  Igitur  sioiit  por- 
„  tavimus  im.igiiiem  terreni  ,  jiortemus  A  iinagi- 
„  ne.n  ccelesti»  ".  Quibus  verbis  illud  de  novo 
repetit ,  q'uod  scripserat  ad  Rom.  caji.  V.  ,  nos  sci- 
licet  iii  priino  boiniue  Adain  esse  inortuos  ,  qnia 
iii  eo  peccavimus  oinnes  ,  &  iii  secundo  homine^ 
tiemjie  Cbristo,  nos  iierum  ad  vitjin  resiirgere  jjer 
e|iis  gratiain  ,  qua  vivificainnr  .  Et  sicut  Christu» 
Uoiiiiiius  nos  vivificat,  non  siio  duntaxat  exem- 
plo  ,  se.l  interiore  gratia  nobis  iiih;f  ronte  ,  ita  di- 
ceudum  est ,   nos  revera  inortuos  esse  in  Adamo, 

non 

Alric.ino  ,inno  4 18.  definlentes  C3p.  2.,  non  posse  ver- 
ba  Apostoli  alitc-r  intelligi  ,  <pi,iin  tot.i  inlellexit  Ec- 
clesia,  sciiicet  de  tran..t'iisione  peccati  ori|^in  ilis  .  Ter- 
tio  ConciliMin  AnusicanMm  II.  an.  52  j.  Ac  deniijne  P.i- 
tres  Concilii  Tridentini  Sess.  V.,  iibi  post  amthemr 
iis  dictum  ,  ((iii  asscnint  ,  pirvMlo,  nihil  er  .4dam  tra- 
here  origina/is  peccati  ,  ita  ()rose'(ii'intiir  :  </uoniajn  non 
aluer  in^elligendum  est  id  y  </uod  dtxit  Apnstolus  :  per 
unum  hoiiiinem  &c.  ,  nisi  tjueinadmoiLim  Ecclesia  Ca^ 
tholica  utit/ue  dtjfusa  sempev  inielLetit  .  Post  tam  so- 
leinnes,  Sc  repetitas  EcclesiiP  definltiones ,  (jiiis  non 
iniretur,  non  sohiiii  Era.iin  iiu  ,  fidpi  hac  in  re  non  pa- 
riim  siispect^  ,  sed  etiain  Rich.irdMtn  Simoninm,  ac 
Jo.  H.irdiiinMin  ausos  fiiisse  ,  ali.is  huJMS  testus  inter- 
pretationes  .ipproli.ire  ,  ((Mibns  dogini  peccati  originalis 
evertitnr?  Priiniis  (jiiidem  in  Tom.  IX.  Hist.  Crit. 
Comment.  8c-z.  as.ifr.  re  non  enihiiit  ,  Patres  ductiores 
aliter  hiinc  PauiiBiiin  teKtiiin  intellexisse  ,  ((mos  proptcr- 
ea  verisiinile  iion  est ,  liiisse  a  inemoratis  Conciliis 
condemn.itos  .  Hardiiiniis  .itilem  in  hunc  lociiin  pa». 
44*^'  detinitiones  tot  Concilioniin  eludere  .se  posse  pti- 
l.ivit  ,  in((iiiens  :  Dictum  illiid  /Ipostoli  y  in  qno  nnuie» 
peccai<ernnt  i  si  Trid.  Sjrnodus  diceret  ,  semper  Eccle* 
stam  intellexisse  de  origtnali  peccuto  ,  de  Ecclesia  in- 
telligeret  ,  non  ut  Judex  proniinciat  de  aln/ua  contro- 
versia  post  examen  ti\'e  a  Concilto  ,  sn'e  al>  ApostoUca. 
Sede  institutitm  :  sed  ut  in  scholis  docent  i>leni/ue  o- 
mnes  Theologi  .  Sed  hi  sic  sensere  illa  tfnte  ,  ati/n« 
etiamnum  ita  sentiunt ,  nu/l't  a/io  ntri  fundarnento  j 
i/uam  ttbroriim  ,  i/iios  a  Patrif>ns  scriptos  essf  fi/so  pii- 
tarunt ,  V"  adhuc  putant .  F.rror  atitent  ille  est  facti 
tantnm  hittorici  ,  </iiod  non  {'a/de  interest  plehi  Chri- 
stianx  fierfecie  nosse  .  L'bi  itenim  inslnuat  daninit'im 
illiid  siiiiin  ,  Sc  an'c.1  inaiiditiim  cornm' n'iini  ,  omniJi 
S.  Pairiiin  s<:ripta,  ac  vetera  Ecclesice  inoniimenta  ei- 
se  Bujiposititia. 


H^ 


DISSERTATIO  TII.   SECT.  11.  CAf.  IV. 


PDi)  ijnitatfone  tanfiitTi  ,  setl  gtneratione,  qiia  ejiis 
««'ccatiiin  vere  contrahimus ;  ut  vere  facti  simus 
peccatores  per  inobedieutiam  Adaini  ,  queinaflnio- 
dnin  elficimur  justi   per  obt-dieiitiam  Jesu  Cliristi. 

78.  Prob.  tertio  -ex  eodem  Apostolo,  qui  Ephes. 
II,  5.  inq  lit  ;  Nos  ornues  ...  erarnus  natiira  fdii 
irc^  ,  sicut  &  ceteri .  Ones  verba  ,  quanqnam  -ex 
se  perspirua  siut ,  ita  tamen  illustrat  Augustinus 
Tract.  /i4.  iu  Joan. :  Quomodo  natura  ?  nisi  quiii 
peccante  prinio  homine  vitium  pronatu->-a  inoh' 
tiit,  Graecus  quidem  textus  liabet:  ikj  m/xi:' t')cf'«  fJire* 
<Jp>i"« ,  quam  vocem  if^vatt  aliqui  vertunt  prorsus , 
sive  omnino  ,  ut  S.  liieronyuui^  in  G:)mmentar. 
Sed  S.  Augustinus  Lib.  VI.  cont.  JuJ.  ex  veteruin 
interpretum  auctoritate  retineniam  probat  vocem 
natura  .  Deinde  non  magna  est  ntriusque  versio- 
nis  diftercnlia,  atque  lioc  etiam  niodo  significatur, 
uos  nasci  cmnino  filios  ir^e  ,  utiqtie  propter  pec- 
catum  eriginale  {a)  . 

79.  Prob.  4»  transfusio  peccali  '■irigiiialis  ex  iis 
sacrae  Scripturas  locis  ,  in  quibus  usseritur  neces- 
sitas  regenerationis  per  bapfismum  ,  ut  generatio- 
fiis  ritium  toliatur.  Joan.  III.  3.  „  Nisi  quis  re- 
y.  natus  fuerit  deuuo  ,  non  potest  videre  regnuin 
y.  Dei ;  "  &  vers.  5.  Nisi  quis  renatus  fuerit  ex 
„  aqua^  &  Spiritu  Sancto,  non  potest  introire  jh 
5,  reguum  Dei  "  .  Ex  quibus  verbis  indicatur  ne- 
cessitas  baplismi  ,  qui  datur  in  remissionem  pec- 
caiorum  ,  ut  Ecclesia  profitetur  in  Symbolo .  Et 
Cum  parvnli  nullint?  peccati  actualis  rci  «int,  non 
potest  esse  alia  ratio  eos  baplizandi ,  nisi  in  re- 
missionem  peccati  originalis  {h)  . 

80.  Huc  spectant  etiam  exorcismi ,  quibus  ab 
ipso  Apostolorum  aevo  consuevit  EccJesia  spiritus 
iinmundos  ab  infantibus ,  &  catechumenis  abige- 
re ,  antequam  baptizentur .  NuIIa  autem  alia  de 
causa  id  fieri  consuevit  ,  nisi  quia  perpetua  Eccle- 
siae  doctriua  fuit  ,  nOs  omnes  sub  Daemonis  capti- 
vitate  nasci  propter  originale  peccatum   (c)  . 

St.  He3C  5    aliaque    invicta  S.  Au^ustini    argu- 


nieuta,  quibus  inanifeste  demnnstiMiur ,  omneg-nos 
iiasci  peccato  obstrictos ,  variis  modi^  eludere  ten- 
tiibant  acuti  ,  &  cavillosi  Pelngiaui  . 

82.  Obiiciebant  itaque  priino  confra  argumen» 
tum  duotum  ex  cap.  V.  F^pi^t.  ad  Jlom.,  Aposto- 
lum  esse  intelligendum  de  transfusioue  peccati  A- 
damitici.,  non  per  generationein  ,  sed  per  imitatio- 
iiem  ,  qua  hoiniiies  peccalores  pravnin  primi  pa- 
rentis  exeinplum  consectantur ;  quos  redarguebat 
Proplieta  Oseas  cap.  VI.  y.  Ipsi  aUem  sicut  A- 
dam  ,  transgressi  swit  .pactum  .  Sane  inquiebant , 
si  de  transfusione  peccati  per  generationem  lo- 
querefur  Apostolus ,  non  solum  Adamum  ,  sed  et- 
iam  Evam  debuisset  commemorare,,  quae  utique 
ad   generationein   concurfit. 

83.  Sed  hanc  perveisam  Paulini  textu3  intefpre- 
tationem  inultis  modis  explosit  magnus  Augustinus. 
Primo  eniin  cur  Apostolus  non  dixit,  peccatum  in- 
trasse  in  hunc  mundum  per  Evam  ,  aut  per  Dia- 
boluin,  qui  ante  Adain  peccarunt ,  &  quorum  e- 
xempluin  ,  non  minus  quaiu  Adami ,  peccatores  i- 
mitantur  ?  Praeterea  de  illo  peccato  loquitur  Apo- 
stolus,  cuin  quo  siinul  etiam  mors  intravit  in  niun- 
dum  5^  seu  propter  quod  homines  morti  obnoxii 
non  sunt :  sed  morti  obnoxii  sunt  etiam  illi  ,  qui 
Adamum  peccando  imitati  non  sunt ,  nec  imitari 
potuerunt ,  ut  parvuli  ;  ergo  &c.  Neque  vero  ad 
generationem  significandam  necesseerat,  etiam  fe- 
minam  commeinorare  ;  more  enim  apud  Scripto- 
res  sacros  nsitatissimo  soli  vi'ri  in  genealogiis  no- 
minantnr.  Et  Apos-tolns  Hehr.  XI.  i  ■J.  de  veteri- 
bus  Patriarchis  loquens  ,  eos  dicrt  cib  uno  Abra- 
ham  ortos  fuisse  , 

84.  Objiciebat  secundo  Julianus,  non  csse  le- 
gendum  cum  nostro  vulgato  Interprete  in  quo  o- 
mnes  peccaverunt  in  sensu  relati^-o  ,  scilicet  in 
qun  Jdamo ;  sed  potins  ex  grjEco  textu  /^  » 
'tracvna  tuxiTov ,  in  sensu  causali ,  nempe  quate^ 
nus  ,  vel  quia  ,  'vel  ex  quo  omnes  peccaverunt  , 
nempe  per  imilatiouem .    Sicuti  dicitur  in  Psalm. 

CXVIIl. 


(a)  Ferenda  nullaleinis  est  parjplirasls  Zo.  Harciiu'-» 
Bi  ,  qui  Apostolnm  inducit  ita  loqiientein  ;  EraJiius  nos 
Jiidtei  tot  vitiis  penitus  ■impUcti  y  ut  {'idsretiir  in  no6i-i 
confersum  esse  vitiirm  in  naturam ;  ac  propterea  esse^' 
mns  obnoxii  ira ,  ac  i>indictx  Dei ,  sicut  C  Gentiles  , 
Qno<i  i(;eriiin  confinnat  in  annctatione  addens :  quod  a 
natura  est ,  nan  potest  peccatum  esse ,  neijue  origina^ 
If  }  nec/ue  actuale  .  At  vero  Conciliiun  Trident.  Sess. 
^  I.  cap.  i.  inquit :  Cum  omnes  homines  iii  pravarien- 
tione  /Idce  innocentiam  perdidissVnt ,  f'icli  immundi  , 
©"  ut  /Ipostulus  inquit  ,  nai-ur-a  filii  ir<e  C"c.  F.n  ([nalis 
sit  eornm  verhornin  sensiis  ,  ({iiem  cnntra  Concilii  Trid. 
inentetn  pervertere  te-ntivit   Hardiiinns  . 

<i)  S.  Aiigiistinns  Lib.  1.  contr.  Julian.  ccp.  4-  ^*«* 
Jiiliannm  ipsnm  al'o'|iipljat!rr  :  Si  verum  est ,  quod  au- 
divimus  ,  le  infantulnm  baptizatum  ,  etium  tu ,  quamvis 
a  tuis  pr.'priis  ppccatis  innocens  ,  tamen  quia  ex  Adam 
CurnaUter  natus  ,  'conta^ium  mortis  antiqua  prima  nati- 
vitate  traxisti  ,  O-  m  iniquitate  conceptus  es  ,  profecto 
(fxorcizatuf  i     &  exsifflatus  es ,     ut  a  potestate    erutus 


t^nehrarwn  tran.ferrerls  in  regnum  Christi  .  O  Fili  y 
mate  ex  Adam  nate ,  sed  bene  in  Christo  renale  ,  Sa- 
cramenta  )  quihus  te  peperit  ,  tu<e  matri  conaris  auferre. 

(c)  Hoc  argiiniento  usus  est  S.  Angiistinus  in  Epist. 
194.  ad  Sixtiiin  c.  10.  ,  in  Lib.  tl-  Ofjer^s  imperf.  c. 
18.}  &  Lib.  JiL  c.  igg.,  &  ahbi.  Lihr.  aiitein  IH. 
contra  Jul.  c.  3.  ne  adversarins  ansam  cavillandi  ar- 
riperet  >  scite  oIjserval>at.,  sic  esse  homines  sui  Dui- 
buli  p'itestate  ,  antequam  rcdimantur  a  Christo  ,  ut  tw 
wen  Dei  potestati  non  solum  hi  ,  sed  nec  ipse  quidem 
Diaholus  subirahalur  .  Eodem  arguinento  iisns  est  et- 
i.im  S.  CrRleslinus  in  Epist.  ad  E.piscopos  Gailiar^in» 
c.  12.  Piilcherriinum  es-t  illud  epigramuia  a  Sixto  IIU 
Fonti  b.ijuisinali  in  B.isilica  Const.intifliana  jjositiun 
Mergere  j  peccatur ,   sacro  purgunde  fiuento  , 

Quem  vetcrem   accipiet  ,  proftret   unda  novuni  . 
Insons   fsse  imlens  ,   isto  nuindare  lavacro  , 
-    Seu  -palrio  premeris  -crimine )  seu  proprio  . 
JVuUa  renascentum  est  distantia  ,  quos  facit  iinmn 
.    Unusfons,  unus  spiritus  j  una  Jides  ^ 


PITOB.  PECC.  ORIG.  EX  XOVO  TEST. 


'43 


CXVlll.  hi  qun  corrigit  adolesccntioy  ^-uirn  suitm: 
ubi  pnfticiila  iii  quo  idein  sigiiificat  ,  ac  propter 
ifuoil  •  Sic  cliajn  Aclor.  VII.  dicitiir: /;i^U  Mojr- 
ses  in  \'erbo  isto  ,  seii  nropter  vfrbiiiii  islii'1  (a) , 
65.  Resp.  prinio  ,  nifiil  esse  ,  quod  nos  cogat  a 
leclioiie  noslra  coinimiiii  recedere  ,  qnam  om;ies 
anliquae   versioiies  ,  &  Patres  Krclesiflf*   latiiic  ,   imo 

SnatP.or  plaiie  Conrilia  ,  scilicet  .Vliles  itaiinm  ,  Car- 
ugineuse  ,  Araiisicaiuiin  II.  ,  Ik  generale  'rriden- 
tinuin  retimicrunt  ,  a  qiiibus  omnibas  particula 
♦V  «  ••>  sensu  relalivo  ad  Adamum  irilellecta  fuit. 
Dcinde  bene  observabat  S.  Angustiiius  Lib.  VI. 
conr.  7li/.  cap.  24. ,  illam  pariic!ilain  propter  quod 
tron  couveiiire  menti  Apostoli;  quis  enim  ah  orjini 
hxmano  serisu  tarn  sit  ahsurdiis  ,  ut  dicat:  pro- 
pter  hoc  Jecit  honio  iste  Jio-nicidium  ,  quia  in 
Paradiso  Adam  de  ligno  prohihito  cihum  sum- 
sit  ?  Deinum  etiamsi  illud  t|'  «b»  suineretur  in  seii- 
%K\  caiisali  ,  diceiido  ,  mortem  in  o;:'.ties  liomines 
transiisse  ,  quatenus ,  quia  ,  vel  propterea  quod  o- 
innes  lioiniiies  in  Adamo  peccavcrunt ,  salva  adluic 
esset  Cdlliolicae  Ecclesiae  de  peccato  originali  do- 
ctrina  .  Ne^jue  eiiim  iuferre  liceret  cuin  Felagio  , 
mortem  traiisiisse  iii  omnes  homines  ,  quia  omnes 
peccaverunt  iii  Adaino  ,  ejus  pr.T^vjricationein  iini- 
tantes ;  hoc  eniin  falsum  esse  apparet  iii  parvulis  , 
in  quos  etiain  inors  dominatiir,  quamvis  per  ijni- 
tatioiiem  iu   Adain  peccare  iiequiverint . 

86.  ISeque  ad  rein  nostram  faciunt  duo  paralle- 
la  loca  objecta  .  Recte  enim  dicit  David  interro- 
g<indo :  in  quo  ,  seu  propter  quol  corri^it  adole- 
scentior  viam  suam  ?  Respondet  autein  :  in  cu- 
Stodiendo  sermones  tuos  ;  ut  sensus  sit  ,  propter- 
ea  adolescentein  corrigere  viain  suain  ,  quia  ver- 
ba  Dei  ,  ut  oporlet  ,  cuslodit  .  Et  similitcr  beatis- 
siinus  Steplianus  dicebat  in  Actis  Apostolorum  , 
Moysem  fugis^je  in  verbo  hoc  ,  seu  propter  ver- 
bum  illius,  a  quo  didicerat  ,  iioluin  iu  -^gypto 
fuisse  lioiuicidium  a  se  perpetratum  .    Nescio  au- 


(a)  Pelagiiis  in  Coinjneti;  ad  hiino  loctnn  tn  ijiio  0- 
mnes  peccanerunt ,  in<(uit  :  hoc  est  in  eo  t/iiod  omnes  y 
■t/ui  pecca\<erunt  ,  exeniplu  AiU  peccant  .  Jiilianiis  vero 
apud  Aiignst.  Lib.  /.  Operis  iiuperf.  cap.  17^.  nit  : 
hucy  in  ijuo  oinnes  peccavernnt  ^  nihil  aliiul  indicdt  y 
4}Uam  ijiiiu  omnes  peccafcriint  .  Hos  erroniin  diices  slt 
perte  seifimntirr  Socininni  ,  nt  Crellins  ,  &  SJiclitingiirs 
in  CoiDinent.  ad  Jninc  vers.,  .iKjne  connn  .iiniciis  Jo. 
Clericiis  si»h  noinine  Jo.  Pliereponi  in  Aniin.i<K-.  ad  E- 
pist.  S.  Aiignstini  iS-}.  &  17O.  ,  .iiictoritjie  iitens  E- 
Tasini ,  (jiii  lalso  contendit  ,  .ipiid  Givecos  p.irticiil.iin 
A:  niin(|ii.iin  siynificare  in  .  Adinodiim  doleiniis  ,  ct- 
iain  Rich.  Simoniiiin  ,  Jo.  Hardiiiniiin  ,  c^  Is.iac  Ber- 
niyermn  iis  pollicem  pressisse  ,  contendentes  ,  vocem 
grwc.nn  i^u  posse,  Se  (IrJjere  virti  per  adverjji.i  </(jiVi , 
(jiiatenus,  -propter  >/iiod .  Ricli.  Sirnoniiim  castignvii  Ros- 
snetii.i  Lib.  VIL  de  ta  D^f.nse  de  la  trud.  ,  O"  d^s  SS. 
reres  c.  12. ,  tc  stq.,  alios  vero  (Inos  condeinnavit 
Pranc.  Fit;tjaines  in  sna  celebri  Instnict.  Pastor.  con- 
tr.-i  eos  P.  II.  Sect.  5.  cap.  2.  art.  /,.  Kmstra  aiitem 
isti  Scriptores  se  inentiir  anctoritnte  aliiptorhm  Intcr- 
pretniD  ,  (jni   nec  iniilti   siint  ,    nec   t.inli  pQnderis  ,     uC 

Gazzaniga  Theol,    Tovn,  IVo 


tein  ,  qiiotnr^do  e:v  aUerutro  loco  possint  Pelapiant 
conficere  ,  homities  iioii  esie  reos  peccali  .Adain  , 
ni^i  propter  iinitalionem  ipsiuj  iii  peccando .  Ita 
ex  S.   .Augiistino  laud.  Inoo  . 

87.  Objiciltir  tertio .  I'elagi;i:ii  coiitendint  per 
morttin  ,  quain  S.  Paulus  iu  oinues  hoiniiies  per- 
transiisse  tlirit,  ii.ortem  animTS  ewe  iiitBllii^Pudain 
ili  eos  doiniiiaiitein  ,  qtii  imilintur  peccatum  A- 
da;  ;  vel  si  iiitelligere  oportet  morlein  corporis  , 
quac  per  peccatuin  inlravit  ,  eam  esse  refvreiidain 
ad  illos  scelestissimos  homiues  ,  quos  divina  jujti- 
tia  praimalura  ,  ac  terribilt  niorte  alirfuando  puni- 
vit  ;  cujus  rei  e\emj)la  pluriina  occtrruiit  iu  ve- 
teri  Test.  ,  iit  Sodomiiis ,  iti  iis  ,  qui  uiiiversali 
diluvio  perierimt ,  aliisqiie ,  quos  sac:a  historia. 
COmmemOrat   (^h)  . 

88.  Iiesp. ,  Apostohiin  ibi  aperfissiine  distingue- 
re  peccatuiM  ,  &  inortem  ,  duin  dicit  ,  priino  per 
Adain  intrasse  in  huuc  nnmdum  peccatum ,  &  i)ost- 
cu  per  peccatuin  intrasse  etiain  mortein  .  Frnstra 
autem  haec  eysel  distinctio  ,  si  mortein  aniirce  in- 
tellexi^set ,  qux  a  peccato  distingiii  non  solet ;  cuin 
nemo  i^noiet ,  per  peccatum  aiiimain  spiritualiter 
mori:  voluit  ergo  S.  Paulus  tios  docere  ,  homiucs 
factos  esse  obnoxios  inorti  propter  |reccatuin  Ada- 
iiii  ,  &  ideo  inortein  pertraiiiire  in  omiies  ,  quia 
Oinnes  in  Adain  peccaverunt  ;  in  omties  inquain 
sine  ulla  exceptione  ;  iiimirum  eliani  iti  eos  ,  qui 
pcccatum  Adaini  non  imitantur  suis  peccatis  actua- 
libus ;  quia  oinnes  illud  contrahunt  per  genera- 
lionem  . 

89.  Vanum  est  autein  ccnfug-ere  ad  quasdain  e- 
xemjila  mortis  pr.Tematuraf;  ,  &pceiK(lis,  qiia  Dein 
nonuuuquam  insignes  peccatores  puiiivit,  cum  lu- 
ce  ineridiaua  clarius  sit  ,  Apostolum  ibi  loqui  de 
generali  lege  moriendi  ,  cui  omues  obnoxii  siml 
propter  peccalum  Adaini  ;  non  aulein  de  peculia- 
ri  quoruindam  sceleslissimoruin  hominum  plinifio- 
ne ;     unde  S.  Augustimis    recte  collig-ebat ,    etiam 

par- 

ctlni  ,\iigustino,  aliisfnie  s.mclis  P.itribns,  iino  ciim 
nuinerosissiinis,  at({iie  etiain  «Kciimenicis  Synodii  pos- 
sint  conlerri  .  Contra  Erasmiiin  vid.  Gnill.  Estiiis  iri 
Comiiunt.  ad  hnnc  lcjiiin  ,  &  contra  P!iere|ioniiin  H. 
Laiirentiirs  Berti  Lib.  XIII.  de  Tlieol.  t)iscipl.  0  ip.  i., 
ac  Liid.  .Ant.  Miiratoriiis  snj»  «dscititro  nornine  L.iinin- 
di  Prit.mii  He  in-t^enioram  moderationc  in  relii^ionis  nt- 
grjtio    Lib.    III.  cap.    r. 

(A)  Hardiiinifs  il.i  hiinc  lociim  siio  inodo  cxplicnt  : 
Pcr  t/iiamdam  prosiqiopa-jam  niors  eleganter  dicitur  pcr- 
triinsisse  re^iones  ,  non  at  omnes  hommes  occideret  , 
sid  iit  inspicerct  06  K'itam  nefariam  cx  hoc  mundo  cito 
toilendos  ,  eo  i/itod  grufiter  peccassent  .  .\  Magistro 
siio  non  .iberravit  !!erriijeriis.  Uterifiie  aiitem  Jnlia- 
niiiti  seclitiis  est ,  ({iii  apiid  Angnstiin-ifn  Lil).  M.  Op. 
iinperf.  cap.  186.  iH({iiiel)at  :  l^itHr  ilia  rtiors  peccaio 
debita  ,  niors  puenalis  ,  refnai<it  ,  Cr  anle  Legem  in  eos, 
e/ui  peccai>crunt  ,  sicitt  in  Sodornitis  ,  Cr  his  ,  i/ui  dilit- 
vii  tfiitpore  prdpter  iniqiiitxitcin ,  \<olitntariam  tamen  , 
\<el  faria  sunt  ^ttite  consuinpti ;  regnavit  C^  posC  Le- 
gein  in  hcs  ,  (7110*  reos  pritvaricationis  invenit . 

19 


i46 


DISSERTATfO  II.   SECT.  I.  CAP.  IV. 


parvulos  peccasse  in  Adamo ,  quia  niors  in  eos 
qnoque  pertraiisiit .  Sed  audiamus  ipsuin  Saucfum 
Apostohiin  ,  qui  menttm  suam  adluic  apertius  ex- 
ijonit  V.  i4'  inquieijs :  liegnaiit  mors  ...  etlivn 
m  eos j,  qui  non  pecciwerunt  in  similitudinem 
■prcevaricationis  Jdoe  ,  peccato  scilicet  actuali , 
jjeccaverunt  tatnen  in  Adani  peccato  originali  . 

90.  Mullo  magis  desipie!)ant  Pelagiani  ,  quaudo 
liis  argumentis  pressi  eo  (andem  confugerunt ,  ut 
faterentur  quidem ,  mortem  corporalem  transisse 
in  omnes  propler  peccatum  Adae,  negabant  lamen 
transiisse  ipsum  peccatum  (a)  .  Quos  ita  redargue- 
bat  magnus  Augustinus  Lib.  IV.  ad  Bonifacium 
c.  4«  55  Si  propterea  morimur  ,  quia  ille  {Adam) 
5,  Biortuus  est,  ille  autem  niortuus  est,  qaia  pec- 
„  cavit ,  poenam  dicunt  transire  sine  culpa,  & 
„  innocentes  parvulos  injusto  supplicio  puniri , 
„  trahendo  mortem  sine  meritis  mortis  ;  quod  de 
„  uno  solo  mediatore  Dei ,  &  homiuum  homine 
,,  Christo  Jesu  Catholica  fides  novit ,  qui  pro  no- 
,,  bis  mortem  ,  hoc  est ,  peccati  poenam  sine  pec- 
,,  cato  subire  dignatus  est  ".  Et  Conciiiuiu  A- 
rausic.  II.  Can.  2.  ita  definivit :  „  Si  quis  ...  mor- 
„  tem  tantura  corporis  ,  quae  pcena  peccati  est , 
„  non  autem  &  peccatum ,  quod  mors  est  animae  , 
„  per  unum  hominem  in  omne  geiuis  humanum 
,,  transiisse  testatur  ,  injnstiliam  Deo  dabit  "  . 

91.  Obj.  quarto .  S.  Paulus  ad  Rom.  V.  vers. 
x3.  inquit :  Usque  ad  Legem  peccatum  erat  in 
mundo  ,  peccatum  autem  noti  imputahatur ,  cum 
Lex  non  esset .  Porro  inquiebant  Pelagiani  ,  si 
S.  Paulus  loqueretur  de  peccato  originali,  dicere 
non  potuisset ,  illud  regnasse  usque  ad  Legem  , 
sed  dicere  debuisset ,  illud  semper  regnasse  etiam 
post  Legem  ,  &  post  ipsum  Christum  :  Peccatum 
itaque  (  concludebat  Juiianus  apud  Augustinnm 
Lib.  n.  Oper,  imperf.  c.  199.  ),  de  quo  Apo- 
stolus  pronunliat,  quia  usque  ad  Legem  faerit  .., 
actiojiis  ,  non  yiati^^-itaiis  esse  convincitur  (b) . 

92.  Resp.  ,  si  qua  est  in  his  Apostoli  verbis  dif- 
iicultas  ,  eam  premere  etiam  Pelagianos  ,  &  quos- 
cnmque  alios ,  qui  negantes  peccatum  originale 
admittunt  peccata  actualia ,  quae  certe  non  solum 
iisque  ad  Legem  fuerunt ,  sed  etiam  post  Legem  , 
&  adhuc  post  Christum  sunt  .  Et  sicuti  post  Le- 
gem  enormiora  crimina  aliquando  visibilibus,  ma- 
gnisque  poenis  a  Deo  punita  fuerunt ,  ita  &  ante 
Legem  ,  ut  patet  in  diluvio  universali ,  &  in  poe- 
nis  S^gyptiorum  ,  ac  Sodomitarum  .  Non  aliud  ita- 
que  iis  verbis  significare  voluit  Apostolus  ,  quam 
peccatum  origiuale  j  &  actuale  fuisse  aute  Legem , 


sicuti  &  modo  est ,  sed  non  fuisse  imputatuni  , 
seu  noii  fuisse  cognitum  propter  tencbras  ignorau- 
tiae  ,  qnibus  homines  erant  obcaecati ;  prcesertim 
ut  a  Deo  puniendum  ,  ut  S.  'Phomas  interpreta- 
tur  in  hunc  iociun  . 

95.  Ob.  quinto  .  S.  Paulus  vers.  i5.  dicit :  U- 
nius  delicto  (  nempe  Adami  )  multi  mortui  sunt: 
vers.  autem  19.  iterum  dicit :  Sicut  per  inobedien- 
tiam  unius  hominis  peccatores  constituti  sunc 
multi  ;  ita  &  per  u?iius  obeditionem  justi  con- 
slituentur  multi .  Hinc  autem  sic  colligebant  Pe- 
lagiani :  Apostolus  non  dicit ,  unius  delicto  omnes 
mortuos  esse  ,  aut  peccatores  constitutos  ,  sed  mul- 
tos  ,  eos  nempe  ,  qui  ipsius  peccatum  imitantur; 
sicuti  per  Jesu  Christi  obedientiam  non  omnes  ]ii- 
stificantur  ,  sed  multi ,  qui  nempe  beueficio  e]us 
redemptionis  utuntur  . 

94.  Resp.  cuin  S.  Augustino  Lib.  11.  Op.  irri' 
perf.  c.  145.  per  multos  intelligi  omnes  ;  revera 
enim  omnes  homines  multi  sunt .  Certe  cum  ibi- 
dem  Apostolus  dicat  ,  mortem  pertransiisse  iu  o- 
mnes  homines  ,  &  o?nnes  peccasse  in  Adamo  ,  & 
per  imius  delictmn  in  oinnes  homines  in  conde- 
ninationem  ,  manifeste  apparet ,  nomine  multorum 
intelligi  omnes  posteros  Adae ,  qui  reipsa  multi 
suut .  Acute  enim  S.  Doctor  observabat ,  aliquan- 
do  omnes  esse  nuikos  ,  aliquando  uon  esse ;  ut 
cum  dicitur  omnes  capilli  ,  &  onines  digiti  ho- 
minis  ,  primum  significat  muhos ,  alterum  pau- 
cos  .  Voiuit  ergo  Apostolus  nos  docere  ,  omnes  )io- 
mines  peccasse  in  Adamo,  &  mortuos  esse  ,  &  hos 
omnes  non  esse  paucos  ,  sed   multos  . 

95.  Dices  .  Apostolus  subdit;  Sed  non  sicut  de- 
lictum  <,  ita  &  donwn :  sienim  unius  delicto 
multi  mortui  sunt ,  multo  magis  gratia  Dei  ,  Cb* 
donum  ...  in  plures  ahundavit .  Vult  ergo,  nume- 
rum  eorum  ,  qui  gratia;  Christi  participes  sunt  , 
majorem  esse  eoriuu  nuniero  ,  qui  delicto  primi 
parentis  perierunt  .  Quod  verum  esse  non  potest , 
nisi  dicamus  ,  nonisi  eos  mori  ,  qui  delictum  Ada? 
imitantes  peccant  ,  cujusmodi  esse  non  possunt  , 
nisi  adulti  ;  gratiae  autem  Dei  etiam  infautes  par- 
ticipes  esse^  non  igitur  Apostolus  per  multos  in- 
tellexit  omnes  -, 

96.  Resp.  cuin  eodem  S.  Doctore  ,  antithesim 
iion  esse  inter  numerum  ,  &  numerum  ,  scilicet  in- 
ter  numerum  eorum  ,  qui  unius  delicto  mortui 
sunt ,  &  numerum  illorum,  quos  gratia  Christi  vi- 
vificat  .  Quis  enim  nesciat ,  midto  plures  in  hoc 
mundo  esse  peccatores  ,  quam  justos?  (!Iomparatio 
Apostoli  est  inter  damnum  liobis  a  peccato  Adami 

il- 


(a)  Ita  f[noque  desipuernnt  Sociniani,  ut  videri  pot- 
€st  apuJ  Slicluinginm  ,  Creliiuni ,  Pzripoovinm  inCom- 
ment.  aJ  lauJ.  S.  Pauli  locum .  His  addenJus  Jac.  Fa- 
ber  tum  in  Comment, ,  tum  m  Apologia  . 

{b)  Non  absimiliter  HarJuiniis  in  Comment.  inqult  : 
Caiisalis  httc  particala  eniin  perspicue  ddmonet ,  iliud  , 
i]aod  proxune  antecessit  ,  in  i/uo  umaes  peccaverunt ,  de 
peccato  originali  uccipi  non  posse  .     Admonet  enim  de 


eodem  peccati  genere  ntroll>i(/iie  sermonem  esse  ,  atqui 
in  ipso  i>ersa  i3.  de  peccato  actuali  sermo  est :  de  0- 
riginali  enim  non  diceretur ,  nst/ue  ad  Legem  peccatnm 
erat  in  mundo  ,  j)cccalum  aattm  non  impntaoatur  ,  cum 
lex  non  esset  :  si  c/uidem  V  sub  lege  ,  at(jue  etiamnuni 
certe  est  ,  donec  elaatar  :  ergo  &  prius  i/liul,  in  quo 
omnes  pecca\>erant  ,  de  peceatv  actuali  Apostolus  inteh 
lexit  C5^c. 


FROD.  PECC.  OniG. 

illatiuti ,  &  henoficium  a  Cliiijito  Domino  noltis 
iiiipfrtitiiin  ,  (Hijii!*  gratia  inagi'»  abiiiui.ivit :  nnile 
iobclitiir  vers.  lo  :  uhi  abundiuU  ileUctwn ,  supe- 
rabundiwit  ^rdtia  , 

97.  C)b«ervavit  insnper  S.  Pater ,  in  textii  ori- 
ginali  gr«co  non  JiaNfri  plures  iu  sensu  compa- 
r/ttivo  ,  sed  phtres  aI)solule  ,  se«J  poiius  tnultos  ; 
unde  ita  Juliamim  atl  siirntiuin  redegit  (  cap.  20G.  ): 
non  pronuncidt  /iposiolus  plures,  sed  iiuiltos  : 
gr«ce  locntus  est  ,  ntt^Wvf  dicit ,  non  irMir-ii  ; 
{ege  ,  &  fdce  . 

9<H.  Siinili  luodo  explicauda  e^-t  alia  ejusdem  S. 
Pauli  anlithesis  vers.  iH.  inter  Adauniin  ,  &  (^liri- 
stuin  :  igitur  sicut  per  unius  deliclurn  in  omnes 
homines  in  condernnalionein  ,  sic  per  unius  ju- 
stilinm  in  omncs  homines  in  justificationeni  vi- 
tct .  iNon  quasi  fiat  comparatio  inter  nuir.eriun 
condeinnatorum  ,  &  niimerum  justincatoruin ;  sed 
coniparatio  solum  fit  inler  causam  condeinnatio- 
nis  ,  qii.T  fuit  Adam  ,  i^  causain  jiistilJcationis  , 
nempe  Christum  ;  qui  dicitur  justificare  omnes  lio- 
inines  ,  uon  quasi  oinnes,  &.  singiili  rcipsa  |usti- 
ficationein  cousequautur  ,  sed  quia  uemo  justifira- 
tur  ,  nisi  per  Christum  ;  ut  sicut  sine  /fdam  nul- 
lus  ad  niortem ,  ita  sine  Christo  ?iullus  ad  <.-i- 
tam  .  Verba  sunt  S.  Augusfiiii  Lib.  II.  de  nuptiis^ 
(>  COncup.  cap.  2.  Vel  ut  explicat  S.  Tliomas  i. 
r>.  qii.  gi.  art.  3.  ad  3.,  in  eo  est  antitliesis  S. 
Pauli  ,  .,  quod  sicut  percatuin  Ad.T  traducitur  ia 
j,  oinnes  ,  (pii  ab  Adain  corporaliler  generantur  , 
„  ita  gratia  Christi  traducitur  iu  oiniies ,  qui  ab 
,,  eo  spiritualiter  geuerantur  pcr  fidem  &  baptis- 
..  iniim  "  . 

99.  Ob.  sexlo  rontra  quartam  probationem  ex 
iiecessitate  baptisini  ductam  .  Parvulis  administra- 
tur  baptisma  ,  uon  iit  inundeutiir  a  percato  ,  sed 
iit  regiium  Dei  consequautur ,  dicente  Jesu  Serva- 
tore  iiostro  :  ni^l  qui  renatus  juerit  ex  aqua  & 
Spiriiu  sancto  ,  non  potest  introire  in  regnum 
Dei :  Parvulos  proj)tcrea  siue  baptismo  inorieutes 
privari  quidein  regno  Dei ,  nou  autein  vita  aeler- 
na  ,  qu*  a  regno  Dei  distiuguitur  . 

iio.  Hesp.  ,  vanissiinain  esse  ,  nulloque  fuuda- 
mento  inniKam  luuc  regui  Dei  ,  ac  vit«  cBterua« 
disiinrtionem  ,  imo  a  Cliristo  Domiuo  aperte  e.K- 
plosain  Matih.  XXV.  5/}.  ,  &  46.  ;  primo  eiiiin  in 
die  jiidicii  dicetur  electis :  venite  ,  possiiete  para- 
tum  iobis  regnum  ,  postea  subdilur:  ibunt  in  ri- 
tam  ceternam  :  idein  est  ergo  re-^num  Dei ,  Cb* 
tita  oeterna  . 

101.  Dicebat  Julianus ,  baptizari  infautes  ,  noa 
nt  a  peccatis  libereutur  ,  sed  ut  Christus  augeat 
iu  eis  9ua  beneficia ,    ut    quos  Jecerat    condendo 


EX  NOVO  TR^iT.  «47 

bonos  ,  faciai  innovan  lo  ,    adoptdndotfue  melio- 
res  (d) . 

loa.  Sed  haiic  Jiilifiiu  Snbiilitat^iti ,  \\l  omniuo 
paradoxain,  iia  irridebat  S.  Augustinus  Lib.  III. 
cont,  Jul.  cap,  3. :  „  Pueri  ergo  in  Sacrainento 
,,  Salvatoris  baptizantur  ,  sed  nou  salvaiilur  ,  re- 
,,  diiniiutiir  ,  .s«"d  non  liberaiilur,  lavautur  ,  sed 
,,  iioii  abluuntur  ,  exorcizantur  ,  &  eXsufflautur  , 
„  sed  a  poteslaie  Diaboli  nou  eruuntur  .  Hacc  suiit 
„  seuteutiaruiu  porteuta  veslr.iriim  ,  haec  iiiopiua- 
„  ta  inysteria  doginatuin  novoruin  "  &c, 

CAPUT  V. 

Ex  '.eieri  Kcclesioe 

tradiiione  peccati  originalis  transjusio 

demonstralur  . 

io3.  /V.ntiqnam  fuisse  iu  Ecclesia  ,  commiinem- 
que  persuasiouem  fransfusionis  ])eccati  crrginalis  , 
vel  e.x  eo  solo  colligi  cerlo  polest ,  qucd  statim  at- 
que  vulgari  coepit  impia  Pelagii  ,  ac  CtEleslii  do- 
clrina  ,  illico  laiiquain  nova  ,  &  ha?relica  ab  o- 
innibus  damnata ,  atque  explosa  est ,  ut  supra 
cap.  II.  Obtensum  [b)  fiiit .  Lx  quo  solo  npparet , 
qu<Tnain  fuerit  inajoruni  r.ostrorum  anfiqua  ,  & 
Apostolica  doclrina  .  Vl  euiin  inquiebat  S.  Augu- 
stiuiis  Lib.  II.  cont.  Jul.  cap.  10.  ,  ilii  sancli  K- 
piscopi  ,  qui  haeresim  Pelagianam  condemnarunt , 
quod  invenerunt  in  Ecclesia,  tenuerunt  ;  quod  c/i- 
dicerunt ,  docuerunt  ;  quod  a  Patribus  accepe- 
runt ,  hoc  Jiliis  tradiderunt . 

io4.  Pra?sfabit  lamen  saltein  nojuuilla  veterum 
Patruin  testiinonia  ad  hoc  dogina  magis  confirman- 
duin  iu  inedism  adducere  ,  exordiemur  autem  a 
GrcTcis .  S.  Jusfiuus  Martvr  Sasc.  11.  in  Dial.cwn 
Tryphone  Clnislum  ad  Jordauem  veuisse  dicit  : 
5,  huinani  generis  causa  quod  per  Adam  in  inor- 
,.  tem,  &  fraudein  ,  seductioneinque  serpentis  coii- 
„  ciderat ,  ut  iuteriin  proprias  pro  $e  maligne  a- 
,,  gentis  cujusque  rulpas  taceam  "  .  Deinde  sohim 
Jesuin  Chrisfuin  sine  peccalo  uatum  esse  affirinat . 
In  qua  e.Kceptione  certe  locuiu  non  habet  perversa 
iuterprelatio  ,  qua  Pelagiaui  alia  veteriun  Patnwn 
testiniouia  eludere  nitebautur  ,  fingentes  ,  eos  iio- 
niine  pecrati  uoiiuisi  mortein  ,  aliasque  vita*  mi'- 
serias  inlellexisse  .Adami  peccato  invectas  .  Doini- 
nus  euim  ,  ac  Hedemptor  iinsier  &  inortem  ,  &  o- 
innes  alias  infelicis  hujus  vila»  calamitates  pro  110- 
stra  salute  tolerare  iiou  recusavit  .  Soluininodo  pec- 
catuiu  nec  coutraxit ,   uec  contrahere  potuit . 

io5.  Proximus  S.  Justiuo  sucredit  S.  Irenasus  , 
qui  Lib.  V.  ady,  hcereses  cap.  i5.  de  Jesu  Chri- 

sto 


(a)  Nondiim  ernperant  Sociniani ,  &  Anabaptist^  , 
qiii  negarent  parvnlos  esse  bainJAandos  :  netine  vniin 
ac(Uissuni  Helagiani  oinisissent  ,  tit  al>  invicto  hoc  S. 
Aiigiiitini  argMinento  se  iiLerareat  ,  i»to  sMbleriiirjo  u- 
ti  ,  si  iliud  agnovissent . 


(i^  Jo.  G.irnerins  in  siia  Dissert.  II.  in  MariiitnJifer» 
catorein  oranes  Synodos  stndiose  (rollegit  ,  qme  adhiic 
vivenie  S.  Augasiino  in  c.iusa  Pelnginnorum  Ji.iblt» 
stint  . 


i48 


DJSSEIITATID  111.    SECT.  11.    CAP.  V. 


slo]oquem:  jUstacaro,  iijquif ,  reconciliav.it  eam 
carnem,  quoe  in  peccato  detinebatur  j  &  oap.  i6. 
Deu?n  in  primo.  Jdam  offendimus ,  iion  facien- 
te  ejus  proeceptum  j  in  secwido  autem  Ailam  re- 
concdiati  sutnus  ,  obedientes  usque  ad  mortern 
Jacti. 

ip6.  S.  Atliaiiasius  exposit.  in  Vs.  L.  n.  7. 
Oinnes ,  inqiiit ,  gui  ex  Adam  oriunlur ,  in  ini- 
(juitatihus  concipiuntur ,  proavi  sui  damnatione 
collapsi .. 

107.  Deiuqiie  ,  iie  i)imis  longns  siin  ,  satis  erit 
iaodare  S.  Gregoriiuii  Nazianzeaum  ,  ciijus  potisr 
sinuiin  auctoritate  S»  Augustiiuis  contra  Julianura 
puguabat.  Is  ergo  in  Orat.  XXJI..  n.  i5.  (  novae 
edit.  1 778.  )  loquens.  de  seipso  in  persona  totius 
generis  luunani :  Totus  cecidi  ,  inquit ,  atque  ob 
pritni  hominis  inobedienliam  ,  &  Diaholijraudem 
condemnatus  sum  .  Et  Orat.  XXXVlIi.  num.  4, 
.,  Quemadmodum  in  veteri  Adam  morlui  sumus, 
5,  ita  in  Cljristo  vivamus ...  Ubi  enim  abundavic 
„  peceatum  ,  superabundavit  &  gratia  ;  &  si  ju- 
j,  stus  condemnavit ,  quanto  niagis  Christi  passio 
„  iu5.tificavit  ?  "  (a)  . 

108.  Hcs ,  aliosque  Ecclesiae  orientalis  Patres 
ransae  suae  patronos  advocabat  S.  Augustinus,.!Vla- 
jus  tamen  ejusdem  suaR  causas  j^raGsidiuin  in  Pa- 
sribus  Ecclesiae  occidentalis  reponebat  ,  quos  & 
luiinero  plures,  &  ex  variis  Occidentis  partibus 
in  uuam  conve:)isse  sententiam  facile  ostendebat . 
Imo  putabat ,  hanc  pariem  orhis  sufficera  debe- 
re ,  in  aua  primum  Apostolorum  suorum  voluit 
Dominus  gloriosissimo  martjriQ  coronare  .  Addit 
.-iliam  Occidentis-  prasrogativam  ,  quod  scilicet  ha- 
beret  Petri  successorem  S.  Iiinocei)tium,,  qui  Pe- 
lagiance  hasre^eos  danniationein,  in  Concjliis  Afri- 
canis  ficlam  suprema  sua  auctoritatc  confirmavit; 
„  quid  enim,,  ait  ,  potuit  ille  vir  sanctus  Africa- 
„  nus  respondere  Conciliis  ,  nisi  quod  antiquitus 
j,  Apostolica  Se.des  ,  &  Romana  cuin  ceteris  tenet 
„  perseveranter  Ecclesia  "  >  Postea  sic  Julianum 
ailoquitur.;  „  ■Non  est  ergo  ,  cuin  provoces  ad  O- 
„  lientis  Antistites,  quia  &  ipsi  utique  Ghristiani 
„  sum  ,  8c  utriusque  partis  terrarum  lides  ista  una 
^,  e^t  ,  quia  &.  fides  ista  Ch.ristiana  est  "  .  Ex  iis 
autein  niultis,  quos  S.  Doctor  q(iasi  judices  in 
causa  sedere  voluit  ,  una  cuin  S.  Innocentio  quem 
ajijjellat  ppsteriorem  te.mpore  ,  priorem  loco ,  nos 

(a)  S.  Aiignstinns  Lib.  I.  cont.  Julian.  c.  4.  vocat  S: 
Gre^oriiiin  ?nagni  nominis  ,  C~  Jama  celeherrima  ilta- 
9tre.ni  P.piscopim ;  8c  jio.stquain  alicjtia  ejns  teitiinonia 
conira  novitiam  l'elagianoriun  haerebim  attnht  ,  ita  Ju- 
lianiim  allofjuiti.T  :  'J'Jii  parva  in  uno  Gregono  Episco- 
pprv.i/i  Orientatiu?n  videtur  aiictoritas  .>  Est  (juide?n  tan- 
ta  persona,  ut  netjue  ille  hoc  ,  nisi  ex  fide.Christiana 
ovini/ms  notissima  diceret ,  nec  illt  eutn  tam  clanwi  ha- 
lerent  ,  ati/ae  venerandvin ,  nisi  hxc  al>-  illo  dicia  ex 
regula  ru>tis.<u?ia  i'entutis  a^nosCKreiH  . 

J>)  S. .Aiigii.^stiau.s  niiilam  Teriulliani ,  siciU  neque 
Origenis  mentionem  lecii  ,  q.iamvi.s  ex  ntroqne  iruilta 
aiftrri  i^ossint  pro  peccaio  on^mali  testimonia ,  fortas- 


nonnisi  paucos ,  &  celebriores  breritutis  causa  me* 
niorabimus  (b)  , 

1,09.  Primo  S.  Cyprianus  in  Epist.  ad  Pidum 
scripta  non  suo  tantuin  nomine  ,  sed  nomine  etiam 
66.  Episcoporum  in  Concilio  Carthaginensi  anna 
252.  reprcbans  quorumdain  opinionem  ,  debcre 
baptismum  iufantum  uscjue  ad  octaviun  diem  in- 
star  circumoisionis  difterri  :  ,,  A  gratia  ,  inquit  ^ 
,,  proliiberi  non  debet  infaus ,  qui  recens  natus 
,,  nihil  pecoavit  ,  nisi  quod  secundum  Adam  car- 
,,  naliter  natus  contagium  inortis  anliquae  prima 
,,  nativitate  contraxit ,  ^  subdit ,  illi  remitti  noii 
„  propria,  sed  aliena  peccata  "  ;  idest  non  actua- 
lia.,  sed  originale  .  Hoc  S.  Cypriaui  testimonio  u- 
sus  est  S.  Augustinus  in  Concilio  Carthagiuensi  , 
quando  error  Caslotii  dainnatus  fuit  .  Usus  est  e- 
tiam  S»  Hieroiiymus  iu  fine  Dialog.  contra  Pe~ 
lagianos...  Neque  audiendus  omnino  est  Jo.  (Meri- 
cus  ,  qui  cavillandi  ansain  ex  laud.  verbis  sum- 
psit  ,  quasi  S.  P.  rethorice  potius  ,  quam  ditilecti- 
ce  locutus.  sit ,  quia  aliena  peccata  ,  Ci)'  non  pro' 
pria  juste  imputari  non  poss.unt  .  At  vero  ex  toto 
contextu  S.  1-latris  liqiiet  ,  per  propria  peccata  il- 
lum  intellexisse  peccata  actualia  ,  &  per  aiiena, 
peccatum  Adami  .  Vid.  ,  si.  lubet ,  Lud.  Murato- 
rius  de  Ingen.  rnoderat.  LibH..c.5. 

I  10.  S.  Hilarius  in  Ps.  CXVIII.  yers.  penult« 
de  Davide  loquens ,  atque  illa  ipsius  verba  refe- 
reus :  ecce  iti  iniquitatihus  conceptus  sum  ,  Scit, 
inquit ,  sub  peccati  origine  ,  &  sub  peccati  lege 
esse  se  natum  .  Et  in  cap.  X.  Matthaei  ,,  Cum 
„  ergo  innovamur  baptismi  lavacro,  per  verbi 
,,  virtutem  ,  ab  originis  nostrae  peccatis  ,  atque  au- 
5,  ctoribas  separamur  (c),".. 

iii.  S.  Ambrosii  multa  collegit  S.  Augustinns 
iuculeniissiina  testimonia  .  Nobis  pauca  sufticient  • 
Jjib.  II.  in  Lucam  n.  56.  ,,  Solus  est ,  inquit ,  per 
,,  ontnia  ex  natis  de  foemina  sanctus  Dominns  Je* 
,,  sus ,  qui  terrenae  contagia  corruptelas  iinmacu- 
,,  lati  partus  novitate  non.senserit ,.  <i  ccElesti  ma- 
„  jHstate  depulerit  ..  £/:  Z/ii.  iF^.  nu/n.  67.  Omnes 
,,  in  Adain  morimur,  quia  per  unum  hominem 
„  peccatum  intravit  iii  munduin  ,  &  per  peccatum 
,,  inors  ,.  &  ita  iu  omues  hoiniiise^  pertransiit ,  iu 
,,  quo  oinnes  peccaverunt .  IIHus  ergp.  culpa 
,,  niors  omaium  est .  Et  iterum  Lih,  J  II.  num, 
„   254.     Ftiit  Adam ,    &,  i»  iUo    fuimus    omnes  j 

pe- 

.se  <{nia  ,  iit  conjectatur  Bos.siietns  Defense  &c.  Lib. 
VIII.  c.  -iS.  ,  ulriiibqiie  anctoritas  non  magna  erat  in 
Ecclesia  :  jiriini  ({iiidem  propter  scliisma  ,  quo  se  ab 
Ecclesia  sej^araverat  ;  alterins  vero  qiiia  a  Theophilo 
Ale.Kandrino,  3c.  ah  Aiiastasio  1' om.  PoiUificedamHatus 
luerat  . 

(c)  Post((iiam  S.  Augustinus  testimonia  linjiis  Eccle- 
siit  CalhoUc.t  acerrimi  defensoris  retiilit  ,  ita  Jiilianum 
increjjavit :  /Iitnc.  \<irii??t  tania  in  Episcopis  Catholicis 
laude  pritclaruni ,  tanta  tiotitia  y  /a??uii/ne  conspicuui?i  de 
peccato  originali  aude  j  si  t/iiid  tibi  Jrontis  e^t  j  crinn- 
iiavi ' 


SOLV.  OBJ. 

periit  A<1.iiti  ,    &  i«i  illo    omncs    peritruiit  (a)  .  " 

112.  His  oiiiiiibiis  adjiingeiulii»  esl  S.  Hierony- 
mtis,  qni  ex  occiilentali  ad  orientalein  transieiis 
Ecde-iiam  ,  lUrinsque  fidein  appriine  cognosccre 
debmt  ;  praecipiie  ,  qiiia  nt  S.  Angiistinns  ibid.  n. 
4'  notavit ,  onines  ,  if/  pfne  omncs ,  qui  ante  il- 
liim  aliquid  ex  utraque  parte  orbis  de  doctrina 
Ecclesiastica  scripserant ,  legit  .  Hpbc  itaque  il- 
liiis  vtrba  refert  ex  fioininentar.  in  capit.  III.  Jo- 
«05  Heprompta:  Etiani  parvuli  peccato  offenden- 
tis  Adani  tenentur  obstricti . 

11 3.  Horum  itaque  ,  aliorumque  veterum  Ec- 
clcsi.-e  I';ilruin  auctnritati  innixus  S.  Auguslinus 
lij.  coiifuieiittT  potuit  Julianum  redarguere  Lib,  II. 
de  nuptiis  y  &  concupisc.  c.  \i.  ,,  iSon  ego  fiii\i 
„  originale  peccainm  ,  quod  calliolica  fides  creHit 
„  antiqnitus  ,  scd  tn  ,  qui  hoc  negas,  iine  dubio 
>,  es  uovus  liaereticus  " . 

C  A  P  U  T     VL 

Expliciintur  aliqui  Patres-,  qui  Pelagiance 
hceresi  patrocinari  \  isi  sunt  . 

\\/i.\Jh.  primo .  S.  Jo.  Chrysostomns  Hoin. 
X.  in  Kpist.  ad  Roin.  celcbre  illucl  le^tiinoniuin 
Aposfoii  :  in  quo  omnes  pecca^-erunt  ,  unde  aper- 
tisjime  peccatum  origiiiale  probari  creditur  ,  ita 
exjvjuit ,  ut  nullain  ejnsdcm  peccati  mentionsm 
iugerat  ,  imo  pntius  ilhid  excludere  videatnr  .  Nam 
priino  ex  iilo  loco  infert  quidein  ,  morlem  in- A- 
dami  posteros  transiisse  ,  noii  vero  ciilpam;  iiiquit 
enim  ii.  i.  de  Adaino :  illo  lapso  ,  ii.  etiam,  qui 
de  ligno  non  comederant  ,  effecti  sunt  esc  illo  o- 
fmies  rnortales  :  non  dicit  peccatores ,  ut  signiii- 
cet ,  inortom  tantum  ,  non  aiitem  culpam  ex  A- 
dami  peccato  in  posteros  dimanasse  .  Pr^lerea  nnm. 
0.  absurdum  pl.uie  reputat,  AiUino  peccante ,  ejus 
posteros  factos  e>se  peccatores ;  non  autem  quod 
facti  sint  inortales  .  ,,  Quod  eniin  ,  inquit ,  illo 
,,  peccante  ,  &  morlali  facto  ,  qui  ex  illo  orli  sunt  , 
,,  tales  etficiaiitur  ,  id  a  verisiinili  nou  abhorret  ; 
„  cjuod  autem  ex  inobedientia  unius  alter  peccator 
,,  fiat  ,  id  quain  consecpientiam  habuerit  "  ?  Ter- 
tio  prosequitiir  explicans,  quid  hic  siguificet  ,  nos 
in  Adamo  peccasse  ,  inquit  eniin  iium.  3.  ,,  Quid 
,,  igitur  hic  significat  illud  peccatnres  V  Mihi  qui- 
„  dem  videtur  ,  supplicio  obnoxios  ,  &  ad  inorlem 
,.  dainnatos.  Quod  igitur  Adaino  mortuo  oinnes  ii- 
,,  inus  morlales  etVecti,  id  clare ,  &  pluribus  n- 
„  slendit  Apostolus  "  . 

1 1 5.  Resp.  ,  altejito  scopo  S.  Patris  mirabile 
iion  esse ,  quod  apertam,  &  expressam  peccati  o- 
riginalij  meuliouem  ibi  uon  feccrit .  Scopus  »uim 


SS.  PATRU.Vr.  i49 

ejus  ,  ut  S.  Augustiniij  sciie  observat  Lib.  I.  cont. 
Jul.  c.  6..,  erat  explicare  cuin  Apostolo,  quomolo 
uni,us  viriute  Christi  muadui  saWatus  est  .  Re- 
spondet  autein  nuin.  i.,  qfiomoio  uno  inobedien- 
te  Adarno  orhis  condemnatui  est .  Et  poslcM  sub- 
dit :  quanquain  non  par  sit.  peccatuni  gratice- , 
nec  par  sit  mors  vUce  ,  nec  Diabolus  Deo  ;  & 
pergit  porro  oslcndere  cum  Vposloio  ,  iiiulto  iiiajus 
liiissf'  doiium  graliae  Dej  ,  quam  damnuin  peccati : 
,,  Hoc  eniin  ,  inquU  ,  nudto  inagi»  rationi  couso- 
„  nuin  .  Alteruin  enim  pro  altern  ptenas  dare. , 
„  uO!i  fequum  videlur  ;  alleruin  vero  propter  a|- 
5,  lerum  servari  ,  id  cerle  inagi»  decorum  ,  &  cou- 
5,  sentaneuin  "  . 

ii6.  Qu:.iiquam  vero  non  eam  aperlain  ]>ecca- 
ti  originalis  ineutionein  fecerit  S.  Joannes  ,  qualem 
cuperent  adversarii  ,  aliquam  tamen,  nec  omniiio 
obscuram  fecit  .  Eteuiin  n.  i.  probat  ,  peccatuin  , 
quod  teste  Apostolo  dorniiuihatur  ii»  inundo ,  noa 
fuisse  transgressionem  legis ,  sed  illud  Adanii  peC' 
catum  inobedimtioe ,  quoil  omnia  perilidu  .  I)e- 
iude  ibi  coinparationem  instituit  iuttr  Adam  ,  & 
Cliristum  ,  ut  quemadinodum  per  Christum  orbis 
salutem  est  adeplus,  ita  liuo  inohediente  /tdamo 
orhis  condemnatus  est .  Hc-cc  comparatio  ,  qua  iii 
tota  Hoiuilia  perpetuo  utitur.,  nulla  esset ,  nisi  S. 
Pater  certo  credidisset  ,.  nnbis  peccalum  Adam  ve- 
re  coinmuuicari  ,  quemadinodum  vere  commuuica- 
tur  gratia  ,  &  jusijtia  Christi  . 

117.  Quando  ergo  i,  Pater  expllcans  locuin  S. 
Pauli  ,  dicit :  Adauio  lapso  nos  factos  esse  morta-- 
les  ;.  idein  est  ac  si  direret  ,  uos  factos  esse  pec- 
Ciitores  ,  ac  propterea  mortales  .  Pro  certo  euiiii 
lubet ,  inortem  esse  pcenam  ,  suppUcium  ,  damna- 
tionem  j  uude  etiaiu  unm.  5.  iios  appellat  suppli- 
cio  obnoxios  ,  &  ad  mortem  darnnaios  .  Pro  cer- 
to  iusuper  habebat  ,  poanain  ,  &  suupliciuin  juste 
iufligi  uou  posse ,  uisi  propter  peccatuui  ;  unde 
nuin.  2.  inquit  ,  pcenas  nemlnem.debere  ,  lusi  ex 
se  peccator  fuerit  ;  cousequenter  ergo  S"..  Joanues, 
quando  asserit  honiines  ex  peccato  Adaini  factos 
esse  Jnontales  ,.eoi(]ein  eliaiu  vult  factos  csse  pec- 
catores  ,  uou  quidein  peccato  acluali  ,  sed  origi- 
nali  ,  qualenus  illuin.  reatum  habent  ,  qui  reinaii-- 
sit  in   Adaino,  postqiiam  fructuin  vetitum  coinedit. 

118.  Quaudo  autein  ait,  conscquens  iioii  esse  , 
ex  inobedientia  uuius  hoinines  factos  esse  pecca- 
tores  ,  debct  intelligi  de.  peccato  actuali  Adami  , 
quod  illius  proprium  fuit  (  neque  enim  uos  cuin 
illo  de  cibo  vetito  comedimus  )  ,.  non  de  perciiO' 
originali ,  quod  illo  peccaiite  omnes  contr.ixiinus. 
Et  licet  utrumqiie  peccatum  ibi  cxpresse  S.  Joan- 
ues  uon  distiuguat,  cx  toto  tameii  scrmoue  Iuigc 
distinctio  facile  crnitur  .    Quauquam  nou  desuut  , , 

qui 


(n)  S.   Augiistinns    Ainbrojium     venerabaliir    iit    Pa-  constanrlam  y  lah6r,?s  f  per:citla  y  sine  operibiis  ,  sii'eser-- 

iretn  ,   in  Christo  eniin  Je»u,     inf|'iiebat  ,    per   Ei^an^e-  inonihiis   CT   ip<e   sum  expertiis  ,    O"   meciiin     non   diifutaC 

liiim  ip.'e  ma  geniiit  ;    C  eu  Christi  ininistro  Iwiicrwn  orhis  prxdicare   Rumaniis  ;     &•  nnm.  3o.  elogia    relert  j 

regeneradorus  accepi  ,  cujiis  procatholica  Jide  gratiainy  qiiibus  Pelagius  i^>»e  cuin  laiidavit.. 


i3o  DISSERTAllO  III. 

qtii  contendant ,  iifi  vcrbis  ijon  exprimi  S.  Jo;iu- 
nis  inentem  ,  sed  potius  objectioiiein  Jndifeorinii  , 
f|nos  eo  in  loco  confatabat  ^ijogtoliis  ,  qnein  ibi 
fexponit  {a).  Utnt  rts  sit,- illud  pr.-e  ociilis  sem- 
pec  habendum  est ,  tunc  nondmn  liaiic  materiam 
liiisse  a  Saiicto  Aiignstino  pleno  in  hiinine  cnllo- 
CaUm  ,  &  ab  Ecclesia  definitam  .  Unde  mirnm 
tion  est,  si  nonnnlli  Veteres  non  tauta  nsi  sint 
diiigentia,  quanta  postmodum  necessaria  fuit . 

119.  Sic  dtnunn  peccatores  dicit  significare 
snppUclo  obnoxios  ,  Ci?-  nd  mortem  daffmatos  , 
lion  excindendo  ab  hominibus  reatum  peccati  ori- 
ginalis,  sed  tantiimmodo  reatum  peccali  actualls  ; 
alias  injustitiam  Deo  tribi;eret  ,  «i  liojnines  omni- 
no  innocentes  pcenis  subijceret,  qaemadmndnin 
tOiUra  Pelagianos  Synodus  Arausicana  II.  car-.  2. 
definivit  .  iMntasse  autem  luinc  culpas  originalis 
veatum  non  adeo  expresse  incnlcavit ,  imo  nec  pec- 
catum  nominavit ,  ne  auditoribus  snis  ansam  prs- 
berct  aliquid  de  erroribus  Manicli^nrum  Suspi- 
caudi,  qui  peccata  naturae  mala?  tribuebant ,  ut 
Vitari  non  possent  j  propterea  S.  Pater  iibentins 
sid  popiilum  de  peccatis  actualibus  loqiiebatur  ,  in 
quibus  humana  libertas  manifestius  apparet  , 

120.  Dices  primo .  In  eadem  Hom.  inquit  S. 
Patfer :  „  Non  solum  nihil  nocumenti  accepimus 
.,  a  morte  hujusmodi  ,  &  condemnatione  ,  si  sa- 
.,  puerimus,  sed  mortales  effecti  lucrum  etiam  fe- 
„  cimns*',  Quae  sententia  omnino  falsa,  &  ab- 
Surda  est ,  si  culpam  ex  Atlaino  contraximus  . 

121.  Fiesp.  ,  minime  absurdam  esse  iltam  S. 
Joannis  sfntentiam  ,  nisi  absurda  esse  pariter  di- 
feamus  ilia  Ecclesiae  verba  :  Felix  culpa  ,  qux  ta~ 
ie/n  ,  ac  tantwn  meruit  habere  Redemptorem  . 
Sensus  autem  S.  Patris  ]u'c  est  ,  tale  ,  ac  tantum 
uobis  a  Christo  allatum  esse  iilius  peccati  reme- 
dium  ,  ut  ,  si  sapuerimus  ,  possimus  inde  magna 
lucra  referre ;  quod  ibidem  illustrat  exrmplo  Mar- 
tyrum  ,  Apostolorum,  atque  Patriarcharum  . 

122.  Dices  secundo  cum  Juliano  .  Idem  S.  Pa- 
ter  Hom.  ad  Neophftos  (  quag  injuria  temporum 
periit  )  decem  plane  mitabiles  Iiaptisini  etfectus 
^numerat ,  quin  uiiam  mentionem  faciat  deletio- 
nis  peccati  originalis  ,  qui  in  nostra  sententia  pri- 
mus,  &  principalis  est  hujusi  Sacramenti  eftectus. 
Imo  infantes  iilos  immunes  a  peccato  appellat  . 
„  Hac  de  causa  ,  inquit ,  fctiam  infan!es  baptiza- 
„  mus ,  cum  nou  sint  coinquiuati  pe.^cato,  ut  eis 
„  addatur  sanctitas,  justitia,  adoptio  ,  hcereditas  , 
„  fralernitas  Christi  ,  ut  ejus  meinbra  sint "  . 

123.  liespondebat  Sanctus  Augusiinus  ,  qui  iaud. 
Hom.  prae  oculis  habebat ,  priino  versionem  illam 
a  JuUano  adhibitam  miuus  esse  accuratam ;  ita  e- 


(a)  Ita  inter  alios  respondet  Nafalis  Alexander  in 
Panbplia  udv.  h<treseos  Sec.  V.  de  peccato  orig.  Ita  e- 
tiam  F,mmeni,issiin..s  Cardinalis  Gotti  Ciiin  aliis  paii- 
«is  .   Lociis  sane  diffitilis  tsl  . 

(i)  Aliqiii   lai!d<int    editiouem  S.  Angnstini  Basikeft- 


SEC1\  n.    GAP.  VI. 

niin  grfflcus  te\tus  habfebat ,  J^i^tJto  <5  t*' -triii^/oe 
Bjc'»  v^ouiv  ^  Kiiroi  Bi(j,xpTnpt:e  «  ix  i  )(^oi'TX  ,  quae 
verba  ita  iatiue  redduutur:  propterea  etiant  m- 
Jantes  baptizamus,  quaihvis  peccata  non  haheA- 
tes  .  Secundo  hac  posita  gfenuina  lectione  ita  S. 
Pater  concludebat;  ptccata  dixit  parvuios  non  ha- 
bere:  intellige  propria  (  sive  actualia  ),  &  nul- 
la  contentio  est ,  Hoc  sensu  dicebal  Apostohis 
Hom.  IX.  II.  de  Jacob  ,  &  Esiu  cuni  nihil  honi 
egissejit ,  aut  mali ,  sciiicet  mali  actualisj  &  S. 
Cyprianus  Ep.  6g,  ,  ad  Fidum  infantibus  remilti 
dicit  non  propria ,  scd  altena  peccata ;  &  cf)m- 
muniter  infanies  a))pellamus  innocenft^,?  ,  quia  pec- 
cati  actualis  sunt  iiicapaces  {b)  . 

124.  Dices  tertio  .  Ibidem  addit  S.  Joannes,  ba- 
plizari  infanles ,  ut  eis  addatur  sanctitas :  puta- 
vit  ergo,  eds  jain  sanctos  esse  ante  baptisinum  , 
ac  pt;r  eum  tantummodo  accipere  gratiae ,  seu  san- 
ctitatis  augmentum  , 

125.  Resp. ,  ibi  S.  Doctorem  excludere  eorura 
opinionem ,  qui  putabant ,  ccelestem  (  baptismi  ) 
graiiam  in  peccatorum  tantum  remissione  con~ 
sistere  ;  merito  autem  conteudit  praeter  peccatorum 
remissionem  baptizatis  etiam  sanclitatem  addi  , 

126.  Dices  4'  Eccur  S,  Joannes  ioco  tam  op- 
portuuo  non  clarius  doctrinam  ,  quam  nos  propa- 
gnamus  ,  de  peccato  originali  exposuit? 

127.  Respondet  S.  Augustinus,  non  esse  omuia 
verba  S.  Joannis  Chrysostomi  ad  vivum  nimis  re- 
secanda ,  quia  in  catholica  Ecclesia  non  se  ali- 
ter  intelligi  arbitrahatur  ,  &  Pelagianis  nondum 
Utigantihus  securus  loquebatur  .  Contra  vero  tunc 
grassabantur  IVlanichasi ,  &  Messaliani  ,  qui  ex  do- 
ctriua  peccati  originalis  male  intellecta  impie  in- 
ferebaut ,  esse  in  nobis  principium  malum  ,  quo 
ad  peccatum  necessario  adigamur .  Quae  regida 
etiam  ad  nonnullorum  aliorum  veterum  mentein 
iutelligeudam  mi^ifice  inservit . 

1 2H,  Dices  quinto  S.  Jo.  Chrysostomus  Hom. 
XXXIX.  in  Epist.  i.  ad  Cor.  exponens  illa  S. 
Pauli  verba  :  Et  sicut  in  Adani  omnes  moriun- 
tur  ,  ita  in  Christo  omnes  vivijicabuntur  ,  expres- 
se  negat,  omnes  e^se  iu  Adam  mortuos  morte 
peccati,  adductis  exemplis  Xoe  ,  Abraham  ,  &  Jnbj 
queai  idmodum  etiam  negat ,  omues  esse  in  Chri- 
sto  vivificandos;  &  uhi  sunt ,  inquit ,  qui  abdu- 
cuntur  in  gehennam  ?  Et  subdit  :  Si  hoc  quidem- 
dictum  est  de  corpore ,  stat  ,  quod  dicitur  .  Si 
autem  de  justitia  ,  &•  peccato,  nequaquam .  Pr.-e- 
terea  in  Hom.  XV^II,  iu  eamdem  Epist.  ad  C'>r. 
num.  5.  postquam  einunerasset  iPa  bona  ,  quas 
j)eccato  Adami  amisimus  ,  ita  pergit :  Quid  ergo  , 
inqilies ,  fdciam    ego  ?    Propter  illumne  (  Ada- 

inum  , 

sem  ah  Erasmo  cnratam  annoi52o. ,  item  alteratn  Pa- 
r'sienjenj  anni  r55'').,  ubi  textns  S.  Joannis  ita  legfttir: 
InJ'ann;los  haptizariiiis  ,  ut  non  sint  coirK/uinati  peccalo  c 
Haec  tamen  lectio  paruni  probahilia  videtur. 


SOLV.  ORJ.  SS.  PATRUiM. 


l5£ 


nniin  )  peream  ?  Non  sane  propter  Ulurn.  Ne- 
que  enirn  tu  sine  peccato  T7iansisti ,  Scd  si  Jion 
idipsutn  pfccatum  ,  aliud  utic/ue  adniisisti .  Deni- 
qne  iu  Hoin.  XXIV.  iii  Epist.  ai)  Eplies.  iiiim. 
5.  Corruptibile  ,  iiKjiiit ,  est  corpus  nostrum ,  sed 
Quima  incorruptihilis  .  Ne  itaque  ipsani  corrum- 
pamus  .  Hoc  Jecit  prius  prccatuin  .  Quod  est  au- 
teni  post  Unacrum  ,  potest  etiani  aniinani  cor- 
rurnpere ;  lioc  est ,  liorlatiii  uos  a  pecralis  post 
baptisiniijii  cavere  ,  qiiae  aninia  corniinpunt  ,  qucin- 
adiuodiiin  corriipta  fiiit  aniina  Adaini  per  pri- 
ninm  peccatiuu  :  piitavit  igitiir,  aniinvis  iiostras 
sine  peccalis  actiialibus  esse  incorruptas ,  adeo- 
que  «c. 

lag.  Resp,  i^riinap  dirticiiltall  ,  ex  conlexlu  ap- 
parere  luculenter ,  S.  Joaiinein  ibi  loqui  de  inor- 
te,  ac  de  vita  aBterna ,  &  iiihil  rertius  est,  quam 
non  omnes  in  a?ternum  periisje  in  Adaino ,  quem- 
adinoduin  non  onines  salutein  adipiscuntur  aBter- 
nani  in  Christo  .  Hoc  liquido  apparet  in  exeinplis 
allatis  jusloruin  ,  quiChisti  gratia  adjuti  remissio- 
iiem  peccali  ,  &  vitam  beatain  consequuntur  ;  & 
in  expinplis  eoruin  ,  qui  eadem  gratia  non  vivifi- 
cantur  ;  alioquin  nulli  condetnnarentur  ad  gelien- 
nain  .  Cum  liac  tainen  cerlissima  S.  Doctoris  sen- 
tentia  facile  dogma  catliolicnm  concilialur  peccali 
origiiialis,   quo  omues  Adami  posleri  inficiuntur  » 

i3o.  Iii  a!io  loco  inanifestum  est,  S.  Joannem 
loqui  de  baptizalis  ,  qui  se  excusabant  a  peccatis , 
eo  quod  fragile  ac  morlale  corpus  accepissent  pro- 
pter  Adami  culpam  .  JNon  enim  isti  baptizati  pe- 
reunt  propter  Adae  peccatum  ,  sed  piopter  propria 
actualia  . 

i5i.  In  tertio  pariler  loco  de  baptizatis  ilerum 
senno  est ,  quoruin  aniina  sanata  in  baptismo  cor- 
ruinpi  ileruin  iion  potest ,  nisi  per  nova  peccata 
actualiaj  ut  sensus  sit ,  mortem  corporis  oriri  ex 
priino  peccato  Adami,  etiamsi  illud  per  Bapti- 
smum  remissum  sit ;  noji  autein  niori  aniinam  , 
nisi  novis  peccalis  illam  corruinpamus. 

iSa.  Ceterum  aliis  in  locis  S.  Jo.  Chrysostomus 
ita  peccalum  originale  perspicue  insinuavit,  ut  S. 
August.  non  dubitaverit ,  ipsum  tamquam  suae  cau- 
93e  patronuin  saepius  laudare  ,  atque  inter  alia  hoc 
afterl    ejus    testiinoniuni    iii   Ep.    ad    Olympiam : 


(a)  Plura  alia  S.  Aiigiistinus  aflert ,  nt  ostend.if  ,  fru- 
stra  Jiillnrjurn  conatuin  luisse  ,  S.  Jc  Constantinopoli- 
tanum  a  .siiorum  Coepiscojioruin  concordissiina  societa- 
te  sejungere  ,  niaxlme  autein  Roin.ini  Innocentii,  C.ir- 
thaginensis  Cyiiri.ini,  Cappadocis  B.isilii,  N.i;i.in^eni 
Gregorii  ,  Galli  Hil.irii ,  iVlediolanensis  Ani!)rosii,  .ilio- 
rumqiie  ,  quonim  illnstria  ihi  collegit  testimoni.i.  Sed 
ile  oriliodoia  S.  Jo.  Chrysostoini  plura  videri  possunt 
apiu^N.jt.  Alexandmm  loco  sup.  laiid.  ,  iibi  lianc  pec- 
cati  originalis  docirinam  copiose  tractat  ,  A  apud  Sixtiim 
Sfnensein  Lib-  VI.  BiLliotech.  Sanci^  nnnot.  23G.  ,  ul)i 
vindicias  Clirysost.  agit  contra  Jo.  Faljrmn  Episc.  Vien- 
nenst  tn  ,  t|ui  in  Apol.  Comment.  in  Pauliim  S.  Docto- 
rem  Pelagianismi  suspectum  habuit ;  ac  de.ni<fue  apiid 
Jac.  Ben.  Bossuct  Defense  de  la  (raditioa ,  O"  des  saints 


Qu.'.udo  /Idam  peccavit  illud  (^rande  peccatum 
&  ornne  genus  hominum  in  commune  datnna- 
vit,  de  mcerore  pa;nas  luehat .  Tum  illud  ,  quod. 
ex  laud.  mox  hotnilia  ad  Neopliytos  ila  laliue  ver- 
lebat  S.  Aiigustinus  ;  „  Vetiit  semel  Christus  ,  in- 
„  venit  noslrnm  cliirograplmin  paternuiu ,  quod 
„  scripsit  Adam  :  ille  iuiiiuin  induxit  debili  ,  nos 
,,  fcenus  auximiis  posterioribus  peccalis  "  .  Ubi 
observat  S.  Doctor  ,  priinn  distiiigui  debituin  pa- 
feriii  chirograplii  ,  quod  haereditarium  nobis  inha;- 
sit  ,  ab  eis  debitis ,  quoruin  per  peccata  uostr* 
fteijus  accrevit  deinde  hoc  chirograhuin  non  solum 
dici  paternum,  sed  eliam  noslruni  ,  iit  scirenuu, 
aiJteqiiam  ftemis  peccatis  nostris  pnsterioriLus  au- 
gereinus  ,  jani  illius  chirographi  p.iteriji  ad  iios  de- 
bitum  pertinere  (<i)  . 

i55.  ()b.  secundo ,  Cleinens  Alex.  Libr.  lif. 
Stromaturn  nuin.  i6.  ,,  Dicant  ergo  nobis,  inquit^ 
,5  ubi  fornicatus  est  infans  natMs  ;  vel  quoniodo 
„  sub  Adae  cecidit  execr.itioiiem ,  qui  nihil  est  o- 
„  peratus?  ....  Et  quando  dixit  David  :  in  pecca- 
„  tis  conceptus  snin  ,  &  in  iniquitatibus  concepit 
,,  ine  mater  mea  ....  etsi  in  peccatis  fuerit  conce- 
,,  ptus ;  sed  noii  ipse  in  peccato ,  ueque  vero  i- 
,,  pse  peccatuin  "  . 

i54.  Resp. ,  h.Tc  a  Cleincnte  fuisje  pvolata  noa 
ad  excludeudain  fidein  peccati  originalis  ,  sed  ad 
explodendam  insaniain  Encratitaruin ,  Basilidiano- 
ruin,  aliort^inque  ,  qui  nuptias  ,  filitjrumque  pro- 
creationes  tamquain  malas  stulte  condeinnabant  . 
Ad  Iianc  auiem  insaniam  confirinandam  abureban- 
tur  verbisJobi  ex  versione  septuagintavirali  :  Nul- 
lus  est  a  sorde  mundus  ,  nec  si  sit  quidem  una 
dies  vitoe  ejus  .  Negat  ergo  ,  infantes  cadere  sub 
Adae  execrationem  ratinne  generatiojiis ,  quac  ma- 
la  sit ,  non  aulem  id  negat  ratione  peccati  origl- 
nalis  ,  dequo  ibi  qiiasstio  non  erat  .  Excludit  eliain 
ab  infantibus  peccata  nescio  qr.x  actualia  ,  qui- 
bus  eosdem  fuisse  in  alia  vita  pollulos  coininiut- 
scebantur  idein  Ijasilidiani  ;  cujus  Basilidianorum 
abstjrdi  erroris  sacpe  inentioiiem  iu  iisdery  libris 
Clemens  facit  {b) , 

i55.  Ob.  tertio,  TertuIIianus  in  Lib.  de  hapti- 
smo  ca.\).  i8.  docet  ,  lioc  Sacraindntuiu  utilius  dif- 
ferri  ad  eain    a^tatein  ,    qua  baplizandi  doceri  ,  & 

Chii- 

Perfs  Lib.  iX.  ,  <pii  tamcu  cap.  i^-  se  veritate  coa- 
ctuiii  dicit ,  nt  fdteatur ,  in  lioc  elofjucntissiino  Palrc 
non  inveniri  illa  doctrinae  prlncipia  adeo  prolimda  ,  at- 
(jue  inter  se  connexa  ,  (|u*  in\eniiHitur  in  S.  Augustino  » 
Doctomm  afjuila  merito  appellato  . 

{l>)  Addi  etlani  poicst ,  non  tantam  esse  Clementis 
auctorliatein  ,  ut  eius  patro';inio  multiim  glorlari  pos- 
sint  Pelaglani .  Vid.  Benrd.  XIV.  in  Praplat.  Roin.ini 
JVLirtyroloqli  0.  19.  Bcllarmlnus  ctiin  aliis  nonnuliis  pu- 
tavlt  ,  Cleinentem  non  in  propria  ,  sed  in  Adversario- 
riim  sententia  h^c  protnlisse .  H.tc  tamon  responsio 
arbifraria  ,  pofiiis  (jiiain  solida  vldetur  ,  Ellies  Diipi- 
niiis  in  siia  Biblioth.  Tom.  I.  Clementem  Pela^iani* 
coacedere  non  dtibitavjt  . 


i-Sa 


DISSERTATIO  lil.    SECT.  IL  CAP.  VI. 


Gliristilm  nosse  valeant ,  siibdens :  'Quid  fcstinat 
innotens  aetas  ad  remissionem  peccatorum /*  ■\iii 
autein  lociUus  noii  fuisset ,  si  parviilos  esse  peiTa- 
to  origiiiaii  polluios  censuisset .  Item  de  resurrect, 
carnis  cap.  47«  clocet ,  regnum  mortis  nihil  aliud 
operari ,  quam  carnis  dissolutioncm:  iion  ergo 
credidit ,  regnum  inortis  in  peccato  consistere  ,  quo 
onuips  infecti  sint . 

i36.  Resp.,  Tertullianuni  non  alio  sensn  appel- 
lasse  aetatern  parvulorum  mnocentem  ,  quain  eo  , 
quo  nos  etiaui  eos  iiinoceates  appellare  solenuis, 
quia  nullo  actuali  peccato  infrcti  sunt ,  oninique 
inalitia  carent  j  non  auleni  quia  etiam  culpse  ori- 
ginalis  iinmunes  sint ;  omnis  enim  anima, ,  ipso 
Tertufliano  docente,  tamdiu  immunda  est  ,  quam- 
diu  recenseatur  in  Christo  per  haptismum  .  Con- 
suluit  quideni  ,  baptismum  ad  adultam  differri  ae- 
tateni  ,  non  quia  infantes  nulla  originali  culpa  ob- 
strictos  censeret ,  sed  quia  peccata  post  baptismum 
■commissa  irremissibilia  esse  putabai  .  Propterea 
Iianc  dilationem  baptismi  non  necessariam  ,  sed 
tantum  utilem  esse  dicebat :  cunctatio  litiUor ,  prce- 
cipue  circa  par^ulos :  imo  eam  adolescentibus  in- 
nuptia  consulebat ;  innupti  quoque  procrastinan- 
di .  Qnam  tamen  dilationem  baptisini  Ecclesia  nun- 
quam  probavit ,  &  saepius  SS.  Patre*  contra  eam 
declamarurit . 

iSy.  Quando  adtem  de  regno  mortij  disserk , 
i)On  alium  habet  scopam  ,  nisi  evincendi  contca 
Marcionem  ,  futuram  univer??fi  cariiis  resurrectio- 
nem ,  quain  ex  eo  etiam  colligit,  quod  Cluistna 
regnum  uiortis  destructurus  sit :  non  igitur  ibi  agit 
de  morte  per  peccatum  Adami  invecta  in  inun- 
dum  ,  quain  alrbi  explicat  (  in  laud.  mox  libro 
de  haptismo  ,  ubi  inquit  cap.  5. ,  propriam  Vir- 
tutein  baplismi  esse  destruere  mortein  lavando  pec- 
cata  )  ;  sed  agit  de  inorte  corporis  ,  cujus  regntuii 
destruetur  ,  quando  corpus  resurget  immortale  . 

'i58.  Ceterum  Africanus  Doctor  non  hoc  uno  in 
loco  pcccatum  origiuale  confessus  est .  Sutficiant 
eSi ,  qucc  liabet  iix  Lib.  de  aitinta  cap.  2fO» )  ntri 
ait :  ,,  omnis  anima  eo  usque  in  Adain  censetur  , 
„  donec  in  Christo  recenseatiir  :  tamdiu  immunda, 
,,  quamdin  recenseatur :  peccatrix  autem  ,  qiiia 
„  immunda,  tecipiens  ignominam  ex  carnis  ^ocie- 
5,  tate  .  Quibus  verbis  admodum  perspicue  pecca- 
5,  tuin  originale  describitur  "  . 

i3g.  Ob.  quarto  .  S.  Optalus  Milevitanus  Lib. 
Vll.  contra  Parmenianum  loquens  de  nostris  Pro- 
toparentibus :  Quamvis ,  inquit  c.  i. ,  „  al>  ipsis 
j,  ad  vos  videatur  hasreditaria  macula  esse  tran- 
„  sraissa^  tamen  in  hoc  titulo  non  potestis  rei  es- 
„  se  cum  Patribus  vestris  secundum  judicitnn  Dei  , 
,,  qui  locutus  est  per  Ezechielem  Prophetam  di- 
.„  cens :  aniina  patris  inea  est,  &  anima  filii  mea 
„  est;  aiiiuia  ,  quae  peccal ,  sola  punietur,    Quae 


,,  res  jam  &  antiquis  saeculls  in  ipsis  riatairbiw 
„  mniidi  probata  est  ,  dum  uon  piTtimtit  ad  Seth 
„  filiuin    Ada;  patris  admissuin  "  . 

i4o.  Resp.  ,  allata  verba  explicari  debere  de 
peccato  actudli ,  non  autem  de  oiigiiiali  ,  quem- 
admodum  supra  explicata  sunt  verLa  Ezecliielis  al) 
Optato  laudata  nuin.  67.  Atque  hoc  sensu  recte  dicit 
non  perlinuisse  ad  Seth  Ad^e  peccatuin  .  Peccatuin 
autem  originale  perspicue  fatetur  S.  Optatus  Lib. 
IV.  ejusdem  operis  c.  6.  inquiens  :  ,,  Neminem  fu- 
,,  git,  quod  ouinis  homo  ,  qui  nascitur  ,  quamvis 
,,  de  pareiiiibus  Christiauis  uascatur  ,  sine  spiritu 
,,  immuiido  esse  nou  possit ,  quem  necesse  sitan- 
„  te  salutare  iavacrum  ab  homine  excludi  ,  &  se- 
5,  parari .  Hoc  exorcisuuis  operatur  ,  per  quem 
,,  spiritus  iunnundus  depellitur  ":  unde  autem  spi- 
ritus  immundus,  nisi  propter  poccatum  originale, 
quo  Diaboli  servi  ,  &  captivi   reddimur  (a)  . 

i4i.  Ob.  qr.into  .  S.  Cyrillus  Jerosolym.  Catech. 
II.  peccatum  defiuit  malum  esse  ex  libero  dele' 
ctu  ,  &  voluntarioe  animi  inductionis  germen  ,• 
cnjusinodi  certe  non  est  illud  ,  qucd  peccattim  o- 
riginis  dicitur  .  Catechesi  autem  IV.  n.  ig.  „  Ad- 
,,  disce  ,  inquit ,  quod  priusquam  anima  iu  !\unc 
,,  mundiun  veniret,  uihil  peccavit  ;  sed  cum  absque 
,,  peccato  venerimus  ,  m:MC  ex  libera  voluntate 
3,  peccamtis  "  . 

1/^1.  Resp. ,  utrcbique  S.  Cyrilluin  agere  de 
pcccato  actuali  ,  non  autsin  de  origiuali  .  Priore 
iu  loco  coiitra  Mauichasos  defeudit  liberum  arbi- 
trium  ,  quod  singulare  ni  nobis  est  Dei  benefieium  , 
liOs  autem  eo  inale  utentes  Dei  ipsius  legem  vio- 
lando  peccamus  .  Quauquam  &  piimum  Adae  pec- 
catum  fuit  aliquo  modo  iiobis  voluntarium,  ut  in- 
fra  ostendemus . 

i43.  Allero  antem  in  loco  Origenistas  confutat , 
qui  animas  nostras  aliam  vixisse  vitam  sotnnia- 
bant ,  in  qua  variis  culpis  se  contatniuaverint  , 
atque  illa  pollutas  fuisse  lu  corpora  ,  velut  iu  car- 
ceres  ad  debitam  luendam   pceiiain  deinissas  . 

144.  Veram  autem  ,  Sc  catholioam  peccali  ori- 
ginalis  doctrinam  S.  Cyrillus  multis  iu  locis  aper- 
te  tradidit,  iit  cuin  in  Catech.  Xlll.  coinparatio- 
nein  instituit  uua  cuin  Apostolo  Paulo  inter  Adam, 
&  Christnm  .  ,,  Et  quidem  ,  inquit  ,  unius  viri  A- 
„  dain  peccatum  mortem  iiiferre  inuudo  vahiit.  Si 
„  autem  uuius  ruina  inors  regnavit  iu  munduin  , 
,,  cur  non  inulto  inagis  per  iinius  justitiain  regna- 
„  tura  sit  vita  "  ?  Et  iu  Procatechesi  enumerans 
varios  effectus  baptismi  ,  illuin  dicit  esse  captiyis 
pretium  ,  peccatorum  remissionem  ,  mortem  pec- 
cati  ,  animoe  regenerationem.  ■Gum  vero  m  par- 
vulis  nulla  siiit  peccata  actualia  ,  quibus  isti  etR?- 
ctus  applicari  possiut ,  sequitm"  ex  S.  Cyrilli  men- 
te  ,  &  doctriua  ,  eos  baptizari  ia  remissiouem  pec- 
cati  originalis. 

3  4^» 


(a)  Diiljitattir,    an  Lib.  Vll.  contra  ParmPn.  sit  ge-      est  alionim  sex  ;    &  sex  solos  enumeravit  S.  Hicxony- 
uuinus   Sancti  Optati    fortus  ,  cjiii  yuasi  siipplemeatura      anis  in  Catal.  viror.  iliustr. 


SOLV.  OBJ.  SS.  PATntJXl . 


rS; 


i45.  5cliolion.  Niilla  ralio  habcnda  cst  (]uoriim- 
darn  veleiHim  scriptormn  ,  iii  quif)ii!)  Hi-l.ij^ian.-r  \\x- 
Tv9em  iiori  paiica,  nec  levia  invcniiiiitui-  vcsti^^ia  . 
Hiijusinodi  est  Cornnientarius  in  Epift.  S.  l\iu- 
// ,  qui  coininuniter  S.  AmbioNio  tribuehatur  ,  sed 
iinmerito  ,  ciiin  noti  sobiin  a  stylo,  veruin  etiain 
A  (loclrina  S.  MediolaneiHiium  Aiilislitis  oninino  ab- 
borreat  . 

i46.  Xiilla  qiio<]ue  ratio  babenda  est  operis , 
cni  titulus  Qua;sliones  ,  &  responsiones  ad  nr~ 
tJioJoxos  ,  quod  falso  oliin  fuit  S.  Justino  adscri- 
ptuin  ,  atque  non  paiicis  erroribus  sratet  ,  iit  vi- 
deri  potest  apiid  V.  Prudentiuin  "Maran  editorem 
opernm  S.  Jusiini  . 

174.  Arnobiiis  etiam  junior,  qui  post  S.  Aii- 
guslinmn  vixit  ,  alius  ab  Arnobio  spniore  ,  qui  La- 
rtantii  praereptor  fuit ,  Pelagiano  liito  liansit  ;  nul- 
lius  proinde  est   hac   iu  causa  aiictorilatis  . 

i48.  De  Theodoreti  sententia  ,  qiii  floruit  post 
Pelagiuin  ,  haud  immerito  dubitari  potest  ;  fiiit 
eiiiin  doctrinae  sus[)ecta?  .  Kt  quidein  celebrem  lo- 
Cuiii  Apostoli  supra  n.  76.  allegaTum  ita  interpre- 
tatus  est ,  ut  illud  tp*  S  non  significet  in  guo  ,  nt 
S.  Auguslinus  cum  viilgato  nostro  interprete  inerj- 
to  contendebat  ;  sed  quatenus  ,  ut  Julianiis  Pela- 
gianus  volebat .  Deinde  verlxi  Sancti  Pauli  expH- 
cans ,  inquil :  -non  propter  primi  parentis  pecca- 
tum  ,  sed  propter  suwn  unusquisque  mortis  de- 
cretum  suscipit .  Kon  desunt  quidem  ,  qui  huius 
doctissimi  viri  verba  emollienda  esse  censean?  ,  ut 
ssepius  faclum  est  cum  aliis  veteribus  Patribus , 
quorum  locutiones  obscuriores  erant  .  V^eiuntamen 
in  aliis  locum  habet  regula  illa  Sancti  Augnstini 
(  supr.  11.  127.  ),  qiiod  nondum  exorta  hac  quie- 
slione  securius  in  pace  Ecclesiae  loquerentur :  in 
Thendoreto  autein  locuin  non  habet ,  qui  post  ite- 
ratas  Ecclesia»  definitiones  clarius  ,  &  apertius  lo- 
qui  debuisset .  Fortasse  autem  veritatem  Catholi- 
cam  ,  quam  corde  coniitebatur  ,  non  adeo  perspi- 
cue  professus  est  ,  propter  amicitiain  ,  qua  illecum 
Theodoro  Mopsuesteno ,  aliisque  Pelagianis  cou- 
junctus  erat . 

i49'  Idem  dici  potest  de  quibusdam  Grscis  po- 
jterinribus  ,  &  prfBcipue  de  Photio  Schismatico  , 
&  Pseudo  Patriarcha  Constaiitinopolitaiio,  qui  ce- 
Jebrem  locum  cap.  V.  ad  Hoinau.  more  Pelagiano 
explicavit  coiilra  veram  Pairuin  Afrioanoruin  iu- 
telligentiam,    quam  uon  ignorabat ,    cum    ilioruin 


Concilia  conlra  Pelagiuin,  &C*leslium  r^ferat  iu 
Bd)liolh.  Cod.  55.  ,  &  54.  Sed  horum  ,  vel  qiio- 
rundam  oliorum  pravoe  opiniones  nullum  possunt 
prajjudiciMin  inferre  veritati  doginatis  Catliolici  , 
qu<Hl  toties  Ecclesia  contra  b«relicos  soleinniter 
definivit-. 

C  A  P  U  T       VII. 

Dissohuntur  ohjectiones ,  quibus  PeUigidni  pcc- 
caium  originale  ex  ratione  oppugnabant , 

i5o.  celagiani  ex  sa-^ris  Litteri»  ,  sanctorumqtie 
Patrum  doctriua  facile  devicti,  arcannm  peccat» 
originalis  myslerium  ex  ratione  niullipliciter  op- 
puguabant  ,  iit  apparet  e>i;  0|)eiibus  S.  Augustiui 
contra  ipsos  .  ItJ.  autein  primo  quams^pissime  obji- 
ciebant  .  Peccatuin  sine  |.>lena,  ac  iibera  uogtrae 
voluntatis  electione  neque  intelligi  ,  neque  esse  po- 
test  ;  iino  S.  Augustino  regerebant  tritain  illain  de- 
fiiiitiouem  peccati  ab  ipso  traditum  ,  quod  ueinpe 
sit  t-oluntas  relinendi ,  yel  consequenai ,  quodju- 
stitia  vetat ,  C^*  wide  liherwn  est  abstmere  .  I- 
tem  illud  ,  quod  dixerat  de  vera  Religione  c.  i^.J 
usque  adeo  peccatum  voluntarium  malum  esse, 
ut  nulln  modo  sit  peccalum  ,  si  no7i  sit  volunta- 
rium  ,  Jam  vero ,  subdebant ,  Adami  iiiobedientia 
liullatenus  uobis  libera  ,  aut  a.  uobis  volita  fuit: 
nou   igitnr  &c.  (a)  , 

{5i.  Resp.  cum  S.  Augustino,  peccatuin  Ada- 
mi  liobis  fuisse  volnntarium  ,  &  liberum  volunta- 
te  &  libertate  Adaini  ,  a  cfuo  tjuquam  a  primo 
stipite  naturam  lethali  contagio  infectam  tralumu».; 
ad  quain  responsionein  firmaiidam  S.  Pater  verba 
S.  Ambrosii  atferebat  ,  dicentis  :  Fuit  Jdam,  eiy 
in  illo  fuimus  omnes :  periit  Adam  ,  &  in  illo 
omnes  perierunt ,  Ita  Lib.  L  Operis  imperj.  cap, 
47.  ,  &  saspe  alias. 

i52.  Hanc  S.  Augustiui  doctriuain  fidelis  ejU9 
interpres  S.  Thomas  ita  clarius  ex|)onit  i,  a.  tj. 
81.  art.  I.,  inquiens:.,  Omnes  homiues ,  qui  na- 
„  scuntur  ex  Adam  ,  possunt  cousiderari  ,  nl  nnu9 
„  hoino  ,  inqiiantum  conveniunt  in  nalnra  ,  qiiain 
,,  a  primo  parente  accipiunt  ....  Sic  igitur  multi 
,,  homines  ex  Adam  derivati  sunt ,  tanquam  nnil- 
,,  ta  inembra  unius  corporis :  actus  auiem  unius 
,,  membri  corporalis ,  puta  maniis ,  non  est  vo^ 
„  luntarius  voiuntate  ipsius  mauus  ,    sed  volunta^ 

„  te 


(0I  Nihil  freqnentiiis  \n  operlbns  Peljgianornm  apnd 
S.  Angnst.  I10C  argnmento  occiirrit .  Liliro  ant«^m  IV. 
Oper.  imperf.  cap.  lo^.  Julianns  ironice  S.  Doctorein 
carpeb.Tt  ,  (jnod  «locnisset ,  etiam  parvnlos  fi:isi>e  in  A- 
<laino  ,  ejii.s«|ne  volnntrae  peccas.se  ,  infinieas  :  Ha^^ifrunt 
■er^o  parvuti  i'oiuntatein  ,  non  solitin  antei/iium  naxcp.rttn- 
tur  f  t'eriimantPt/tiamproaoi'eorum  generarentur  ,  O"  usi 
iunt  elpctnmts  arhttrio  ,  priust/itain  suhstantia:  eoritin  fe- 
mina  conderenttir  .  Postea  insnltans  e.xQJamat :  </(;*  om- 
vienta  Orgiis,  V  Tliyrsis  apttdra  ,  (/tiam  litteris  indicusse 
jiifficiat.  S.  vfpo  Ansnsiinns  postffnain  lianc  poti.ssimatii 
Gazzanijra  Theol,  Tom.  iV. 


difficnltatem  di.ssolvlt ,  ita  vanilo<fniim  adversariiun  aJ 
silentiiim  adigit  :  Pe.stne  iwia  garrire  ,  (^  omnes  ,  tjtii 
nondiim  nati  nihil  per  propr^as  ^foluntates  agere  pote- 
rant  boni  ,  \'el  mali  ,  in  tnnt  potiiisse  peccare  y  in  tfuo 
per  rationem  semtnts  erant ,  (/uundo  ille  propria  volan- 
tate  pecctituin  tllud  grande  peccai<it  >  nattiranujue  in  se 
i'ttiai'it  ,  mulai'it ,  o/>iioxiai'it  huinanam  ,  ercepto  uno  ho' 
mine  ,  i/ui  ex  ipso  </utdein  seinine  ,  non  tamen  seminali 
ratione  prucreatus  est  j  si  poteft)  inteUige ;  si  iwn  po- 
tes  f  crede  . 


20 


i54 


DISSERTATIO  11.    SECT.  II.  CAP.  Vll. 


te  aiiimae  ,  qn*  primo  movet  inembriim  ...  Sic 
jgitar  inordinatio  ,  qnae  est  in  isto  homine  ex 
,  Adam  generato  ,  non  est  voliintaria  volunt;ite 
„  ipsiiis  ,  sed  volnntate  primi  parentis ,  qiii  mo- 
„  vet  motione  generationis  oinnes  ,  qui  ex  ejus  o- 
,,  rigine  derivantnr ,  sicul  voluntas  animae  movet 
„  onmia  membra  ad  actum  .  Ut)de  peccatum,  quod 
„  sic  a  primo  Parente  in  posteros  derivatur  ,  di- 
„  citur  originale  ;  sicut  peccatum ,  quod  ab  ani- 
„  ma  derivatur  ad  membra  corporis ,  dicitur  a- 
„  ctuale .  Et  sicut  psccatum  actuale ,  quod  per 
„  membrum  aliquod  committitur  ,  non  est  pec- 
„  catum  illius  membri ,  nisi  inquantum  ilUid 
„  membrum  est  aliquid  ipsius  hominis  ,  propter 
„  quod  vocatur  peccatum  hnmanum  ;  ita  pecca- 
„  tum  originale  non  est  peccatum  hujus  persona^  , 
„  nisi  in  qnantnm  haec  persona  recipit  naturam 
„  a  primo  parwite  ;  unde  &  vocatur  peccatum  na- 
„  turae  ,  secnndum  illud  Ephes.  JI.  3.  eramus  ua- 
„  tura  filii  irje  "  . 

i53.  Idem  Angelicus  hanc  ipsam  doctriuam  , 
qua  mirifice  explicatur ,  qnomodo  delictum  Ada- 
mi  sit  nnicuique  voluntarium  ,  &  liberum  ,  repe- 
tit  aliis  in  locis ,  &  praecipue  Lect.  3.  in  c.  V. 
Epist.  ad  Rom, ,  ubi  profunde  ,  more  suo  ,  obser- 
vat :  „  quod  in  processu  originalis  peccati ,  perso- 
„  na  infecit  naturam  ;  scilicet  Adam  peccans  vi- 
„  tiavit  humanam  naturam ;  sed  postmodum  in  a- 
„  liis  nalnra  vitiata  inficit  personam  ,  dum  sci- 
„  licet  genito  impntatur  ad  calpam  naturae  vitinm 
„  propter  voluntatem  parentis  (a)  "  « 

i54.  Dicesprimo.  Etiain  Christus  Dominus  fuit 
xn  Adam  ,  a  quo  generatione  carnali  descendit,  ut 
patet  ex  ejus  genealogia  Lucae  III.,  nec  tamen  e- 
}us  originalem  labem  contraxit . 

i55.  Resp. ,  cum  S.  Thoma  IV.  cont.  Gent. 
cap.  52. ,  Christum  descendisse  ab  Adamo ,  sicut 
de  materlall  principio ,  quia  materiam  humani 
corporis  ab  eo  suscepit ;  non  autem  descendisse  ab 
Adam  sicut  <ib  agente  ;  quia  virtus  formaliva  cor- 


(a)  Ita  egregie  S.  Tliomas  post  S.  Aiignstinnm  ,  iihi 
obiter  observo,  neutniin  nllain  unc[iiain  inentionem  fe- 
cisse  pacti  illins  ,  vel  expliciti  ,  vel  iinplicili ,  quod  re- 
ccHtiores  alicjul  excogitarunt  inter  Denni ,  &  Aclamnrn; 
quasi  Dens  onines  hominnm  vohmtates  in  vohintate  A- 
dami  ita  concUiserit,  ut  eo  peccante ,  omnes  ejus  po- 
steri  vohiisse  peccare  censerentur  ,  ejusdemque  peocati 
Tei  constituerentur.  AHa  prorsus  ratione  lifec  dno  Ec- 
clesiae  lumina  Pelagianomm  difficuhatem  de  medio  ab- 
stulerunl  .  Sed  hac  de  re  sermo  redibit ,  ubi  inferius 
de  peccati  originalis  propagatione  agemns.  Alia  etiain 
sim'iliiuJine  usns  est  Angehcns  ,  lU  taoilius  intelligere- 
Dius  ,  quomodo  peccatiim  Adam  fiierit  infelicibns  ejns 
posteris  voluntarinm  ;  ita  eniin  rntiocinatnr  Qmest,  IV. 
de  inalo  an.  i.  AUtjtiis  homo  singularis  dupliciter  po- 
test  considerari  :  imo  modo  secundum  qvod  est  tjuadam 
persona  singiditris  ;  (dio  modo  secundum  cjuod  est  pars 
alicujiis  coUegii  ;  O-  ntro<iue  viodo  ad  eiim  potest  ali- 
<)uis  actns  pertinere .  Pertinet  enim  ad  eum  ,  inquantuin 
est  singularis  persona ,  ille  actus ,  (juem  proprio  arbi- 
f.rio  ,    CT'  per  te  ipsiun  facit  j    *ed  inquantuin    est  pars 


poris  Christi  uon  fuit  a  primo  parente  derivata  j 
sed  fuit  virtus  Spiritus  Sancti .  Sanctus  autem  Au- 
gustinus  ('hristum  non  contraxisse  peccatum  Adami 
dicit ,  quia  ex  ipsius  quidein  semine  ,  non  tarnen 
seminali  ratione  procreatus  est . 

256.  Dices  secnado  .  Hac  posita  doctrina  seque- 
retur  ,  peccatum  Adami  non  esse  vere  ,  &  interne 
nobis ,  sed  solum  externa  quadam  deuominatione 
nobis  attribui ;  qaemadmodum  peccaitum  homici- 
dii  non  est  proprie  ,  &  vere  in  maoa  ,  sed  soluiii 
in  voluntate  . 

iSy.  Resp. ,  exemplum  manus  a  S.  Thoma  taa- 
tuinmodo  afferri  'ad  aliquo  modo  ostendendum  , 
peccatum  Adami  fuisse  nobis  vohintariuin  ,  quia 
ratione  naturaa  omnes  in  illo  eramus ,  sicut  multa 
membra  sunt  in  uno  corpore  ;  &  quemadmoduin 
actio  unias  membri  est  illi  voluntaria,  non  volun- 
tate  ipsius  ,  sed  voluntate  animae ,  quae  membrum 
movet ;  ita  peccatum  Adami  fuit  nobis  volunta- 
rium  ,  non  vokmtate  nostra  ,  sed  voluutate  primi 
nostri  parentis  ,  qui  omnes  suos  posteros  movet  mo- 
tione  generationis .  Hoc  tamen  nonimpedit,  quitj 
peccatum  originale  intrinsece  nobis  inhaereat ,  quia 
naturara  ab  Adamo  vitiatam  pmnes  accepimus . 

i58.  In  art.  autem  supra  laud.  quaest.  8i.  S. 
Doctor  ad  4-  ostendit ,  Deum  infundendo  animam 
in  corpus  coinquinatum ,  non  esse  causam  pecca- 
ti ,  quia  infusio  importat  respectum  ad  Deum 
infundentem  ,  &•  ad  carnem ,  cui  infunditur  a^ 
nima  ,  Et  ideo  habito  respectu  ad  Deurn  infun- 
dentem  non  potest  dici ,  quod  anima  per  infu" 
sionem  maculctur  ;  sed  solum  habito  respectu  ad. 
corpus  ,  <:ui  infunditur  . 

iSg.  Dices  tertio .  Si  peccatum  originale  ab  O» 
mnibus  contrahitur,  contrahitur  necessario :  atqni 
nullum  peccatum  est  necessarium :  ergo  &c. 

i6o.  Resp.  ,  labem  originalem  ab  omuibus  ne- 
cessario  contrahi  ,  necessitate  hypothetica,  quae  non 
excludit  eam  libertatem  ,  &  voluntatem  ,  qua  o- 
mnes  in  Adam  voluimus ,  &  libere  voluimus  prae- 

ce- 

toUegii  t  potest  ad  eum  pertinere  actus  aUquis,  qneitt 
per  seipsum  non  facit ,  nec  proprio  arbitrio  ,  sed  qui 
fit  a  toto  coUegio  ,  vel  a  pluribns  de  collegio ,  ceZ  d 
principe  coUegii  :  sicut  iUud  qnod  princeps  civitatis  fa- 
cit ,  dicitur  civitas  facere  ,  ut  Philosoj)hus  dicit ;  hu- 
jusmodi  eniin  coUegium  hominum  reputatur  quasi  unus 
hoino  ....  Sic  ergo  tota  multitudo  hominum  a  pruno  pw 
rente  humanam  naturam  accipientium  y  quasi  unum  col- 
legiuin ,  vel  jjotius  sicut  unum  corpns  unius  honnnis  con- 
sideranda  est ;  in  qua  quidein  inuUUr.dine  unuscjuisque 
homo  ,  etiam  ipse  Adam  ,  potest  considerari  ,  vel  qiia- 
si  singularis  jiersona  ,  vel  quasi  aUquod  membruin  hu- 
jus  multitudtnis ,  qnx  per  naturalem  originem  derinitut 
ab  uno  ....  Si  consideretur  iste  hoino  generatus  ,  sicut 
quoddam  membrum  totius  hmnan^  naturx  a  primo  pa- 
rente  propagata  ,  ac  si  omnes  homines  essent  unus  ho- 
mo  ,  sic  (  defectns  ori^inalis  ju.sfitiae  colIataB  Adamo  , 
&  defivandte  in  ejns  posteros  )  habet  rationein  culp<e  y 
propter  voluntarium  ejus  principium  ,  quod  est  aCtiKilt 
peccatum  primi  parentis  Crc, 


OBJECT.  EX  RAT.  CONT.  PECC.  ORIG. 


i55 


eeptum  divinnm  violare  eo  inoclo  ,  qiio  mox  exj)li- 
calctm  est  . 

161.  Ob..  secondo .  Salteni  filii  parenttun  ba- 
ptizatortim  deberciit  esse  a  peci  iio  orifjiiiali  im- 
iniiiie!i  ;  non  eimn  |)firente8  potiif-imt  ail  posteros 
tr,in<!mUiere  ,  qnol  i^^^^i  wiiwnc  h,i^"te'itnt  ,  in- 
(jiiitbat  I't'lagin!(  aptnl  S.  Acign-iinum  ijib.  lil.  de 
ppccat.  rner,  ,  Cb*  rerniss.  c.  3.  Sane  Aposioliis 
IHnm.  XF.  16.  ita  ar:;cimeiirabatur :  Si  drlibwio 
sanctii  est ,  ^  masia  ,  &  si  radix  sancta  ,  CJ* 
raini .  Et  i.  ad  Corinili.  VIJ.  \^.  iuipiicbat:  Fi- 
lii  restri  ...  sancti  sunt  (a)  . 

if)!.  Kesp.  ciun  S.  Tliouia  i.  2.  qti.  81.  art. 
5.  ad  2.,  ,,  pecC3<iun  originale  per  bapiismnm 
5,  aufeiri  reatu ,  iiKjiiautiim  anima  rectiperat  gta- 
,,  tiain  ,  quanttim  ad  ineutem  ;  remanere  tameu 
,,  peccatum  originale  actu  ,  quantum  ad  fomiteiu , 
,,  uiiia.  est  inorcfiuatio  partium  iuferionim  aniiua;  , 
,_,  &  ijjsius  rorporis ,  secundum  quod  hnmo  gene- 
„  rat ,  &  nnn  secundum  luentem  ;  &  ideo  bapti- 
„  zati  tradunint  j)eccatum  originale;  iion  euiin 
„  jwreutes  geuerant  ,  iMqiiantuiu  siiiU  renovati  per 
„  ba|)tisinum  ;  sed  in/juantum  rtjtiuent  adhuc  ali- 
„  qiiid  de  vettistate  primi  peccati  "  .  Eadeinque 
«■rat  S.  Angiistini  rpsj>i>usio  ,  tiiin  loco  latid.  iu  ob- 
ject.  ;  tuin  etiam   Lib.  11.  cont.  Jul.  cap.   5. 

i65.  Libro  autcm  1.  dn  nuplils  ,  &  concupisc. 
cap.  ig.  qiiibiisdain  exemplis  osteudebat  ,  fieri  j)os- 
se  ,  ut  de  parentibus  jiistis.  &  sanclis  iiascaiittir 
fiiii  j)eccato  originali  obstricti  .  Sic  ex  oliva  diil- 
ci  videmus  nasci  aniariun  oleastrum  ,  ex  jjurgato 
trilici  grauo  trificum  cuin  palea  ;  ex  seiniue  vilis 
labruscain  ;  &  quod  inagis  ad  rem  uostrain  acce- 
dit ,  ex  Patre  cjrciiinci.so  uascitur  j)uer  cuin  prae- 
ptitio ,  atque  ex  pareutibus  (^hristiauis  infans  uou 
Ciiristianus  . 

164.  Quod  vero  additum.  est  ex  Apnstolo ,  lou- 
ge  aliiun  habet  seusum  ,  Meque  nomine  dehha- 
tionis  ,  &  radicis  intelliguiitur  sauctissiini  illi  Pa- 
triarchae  ,  a  qiiibus  Judaci  origineiu  tralicbant  .  I- 
psos  aiitem  Jndaeos  vocat  Ajiostolus  Sanctos  ,  non 
qiiia  reij)Stt  tales  esseut  ,  sed  qiiia  saucti  farile 
esse  j)Olerant  ,  si  ad  delibatiouem  &  radicem  re- 
spicere  vellent  ,  &  autiqiiis  suis  Patribus  assimila- 
ri  .  Vid.  Gnill.  Estius  in  Commeut.  ad  hunc  lo- 
cum  . 

i65.  Alterum  ex  Ep.  I.  ad  Corintli.  ad  istain 
qiiajstiduem  dc  jieccati  origine  miuiine  j)ertin»'re 
dicebal  S.  Augustinus  Lib.  II.  de  pecc.  meritis  , 
C^  rerniss.  cap,  25. ;  iieque  euim  ibi  iocj^iiitiir  A- 


(a)  Simili  argiiinpnto  Calvlnns  ,  aliicfiie  post  ipsnmi 
neg.irnnt  ,  |)iieri.s  li(!clii'jn  ]).iiitiz,uoriHn  neressariinn 
es.se  bai>tisininn  a<i  delendiiin  pi-ccatiiin  originale  j  <fiio- 
nim  irrorein  Tri<lentin.i  .Syno(hi.s  ti.nnnavit  Se.s.s.  V. 
I11.S  Vf rhia  :  ^i  ijuis  par\'i)loy  vcntPf  af^  ti.eris  ma'rnin 
baptizundos  n^get)  etianisi  f.ertnt  n  hap  izatit  purenti- 
lus  nrlt  ;  ant  dicit  y  in  remi  «sinnein  i/niilein  peccatoruru 
eos  fiip'izuri  y  sed  nihil  er  /idam  trahere  on^inalis 
peccuti  ,  </uod  regenerationislwacro  necesse  sU  expiari 


jiostolus  de  vera  siiiclitate,  quae  liaLeltir  per  gra- 
tiam  ,  &  omne  peccattiin  excludit ,  sed  de  aiia  «lan- 
ctificatioiie  miiius  |)roj)ria  :  nam  iminediale  aiiiea 
dixerat :  Sanctijicatus  e.<f  vir  mjidelis  per  muUt' 
rer/i  Jidelem  ,  G)-  sanctijicata  est  muUer  infi.de' 
lis  per  iirum  fvleknn  ,  certe  sauctitate  non  j)ro- 
jirie  tali :  itaqiif  (■'iani  ciuii  siibiit:  aUoi/uin  JiUi 
vestrl  iinmundi  e^isent  ,  ?iu;ic  autein  sancti  sunty 
non  loqtiitur  de  vera  sauclitate  ,  qii<c  exigit  im- 
inunifiiem  a  peccaJo ,  std  de  (juadaiii  disjjOsitio- 
ne  a.l  fidem  iii  con|uge  iuil.teli  ,  Si  ad  regenera- 
tiouem  in  fiiiis  :  vel  etiain  lo.^uiuir  de  legitnno 
conjtigio,  ac  legitima  li'iornin  regeucraiioue  {h)  , 
1G6.  Dices  .  Si  |)eccatiim  A  lc  poiuii  ad  oiniies 
i|)9ius  posteros  generatioiie  periraiisire,  eccur  e- 
jiisdem  Adas  jJOEiiiteutia  ,  &  |Lisiitia  ,  qnaui  noii 
imilto  poit  Dei  luisericordia  recujieravit ,  ad  iios 
transire  uon  poluit  ,  ciiin  majoris  virtutis  iti  ageii- 
do  sit  bouiiin.,  quain  maltiiui?  .Adamum  autem  i- 
terum  pristuiam  justitiam  recii|)erassp  110*.  dubita- 
re  non  siuuut  verba  illa  Sapieutiac  X.  2.  Eduxit 
iUimi  a  deUcto  suo  .. 

167.  Hesp.  Aiigelicus  Lect.  3.  iu  cap.  V.  Epist, 
ad  Hom.  „  Quamvis  peccatuin  Adae  deietum  fne- 
,,  ril  |)er  suain  |)teuileutiain  ....  non  tainen  ejiis 
,,  ixKuitentia  delere  j)otuit  peccatum  j)Osleroriuu  j 
„  qtiia  ejus  poenitentia  ftiit  per  aclum  j^ersoua- 
,,  lem  ,  qtii  ultra  ejiis  personaiu  uou  se  exleu- 
„  deb.tt  &c.  " 

168.  Ob.  tertio  .  Doctrina  j)eccati  origiualis, 
quo  universa  natura  huiuana  iiifeliciier  vitiaia  di- 
citur  ,  revocare  videtur  im|)ias  Mauichaeorum  bla- 
sphemias ,  qui  uaturam  hominis  inalaui  e-se ,  ac 
proiude  a  Deo  malo  couditain  ,  comiuinisrebantur. 

i6y.  Resp.  haiic  inejjtam  caliimuiam  fuisse  a  .S. 
Augusiino  facile  dissi|)ataiu  ,  ostendeudo  ,  iiaturaia 
luiujanam  fuisse  primitus  a  Deo  bouain  creatan, 
ut  hona  erant  ,  quaecumque  Deus  fecit  ;  fuisset 
postea  iufaudo  illo  j)rimi  j^areuiis  peccalo  vitia- 
tam  ;  uou  tamen  ita  ,  ut  uow  possit  gratia  Redem- 
ptoris  ad  priitinaiu  bouilatem  revocari  .  His  autein 
diiobus  catholica  originalis  labis  doctrina  onuiiiio 
distat  a  blasphemis  .Maiiicliasorum  commentis,  fjii 
naturam  hoiuinis  in  se  malam  esse  ,  &  a  Deo  ma- 
lo  creatam  fiiis'-e  iusane  conteudebant ,  ucque  ma- 
lum  posse  ralione  ulla  ab  ea  separari  . 

170.  Dices  j)eccaium  originale  ,  quale  a  nfhis 
praedicatur  ,  est  naturale ;  quod  aiitem  est  iu  lio- 
iniiie  naturale,  auctorem  habet  Deum  ;  ergo  & 
peccati  auctor    erit  Deus ,    nou  cert«  bonus  ,    «ed 

ma- 

ad  citani  aternani  conseipiendan  ;  iinde  jxt  conseiiuens  j. 
Ut  in  ei$  f.>rina  /apU.iinutis  m  reinissioiiem  peccatorum 
non  vera  y  sed  faha  inteUi^afitr  ,  anathema  sit  .  SeJ 
contr.i  alisnriliiin  Ji-inc  tJalvinist.iriun  ern.rcin  latin» 
dispiitabitnr  in   Traclatu  de  gruia   .smctific.inte  . 

(A  (,»'iomotIo  tilii  b.iptitator'i)r  peccitnm  origin  ile 
contr.ihant  ,  iib-rins  e.xplicat  Angelictis  qii*ftt.  4«  <^* 
inulo  arlic.  6.  ad  5.  0.   7- >  &  8. 


156 


DISSEilTATIO  III.     SECT.  II.  CAP.  VII. 


iiialuv,  qnalem  invexerimt  li<T?retiri  Mauicluei  . 
Iufaiis  etiam  ,  qni  nascilur  iii  imindo,  est  creatii- 
xa  Diii ,  qiias  iion  poiest  esse  iiisi  hona  ;  si  autem 
infans  nascatiir  cum  peccato  ,  erit  inalus  ,  adeoque 
opus  eril   Diaboli  ,  non   Dei  . 

171.  Resp.  ,  peccatum  originale  dici  aliqua  ra- 
tione  naturale  ,  nou  quasi  sit  perfectio  qusedam  , 
vel  pars  naturae  humanas,  quae  est  aI)eo ,  sed 
quia  est  vitium  ,  vel  contagium  uaturae  humauae; 
quod  vitiuin  nuUatenus  it^  Deum  refundi  potest , 
riim  Deus  sit  prima  causa  efficieus ,  non  autem 
deficiens  .  Sic  etiam  jn  infante  ,  qui  nascitur,  o- 
porlet  distinguerenaturam,  qua;bouaest,  &  Deum 
habet  auctorem  ,  a  peccato  ,  quo.eadem  natura 
vitiatur  .  Atqtie  hac  distinctione  nuiltas  Pelagiano- 
ruin  cavillatinnes  S.  Angust.  facilliuie  dissolvit . 

172.  Ob.  quarto.  Si  omnes  infantes  nascuutur 
peccato  obstricti  ,  ac  sub  Dasmonis  potestate  ,  prae- 
stabit  a  getieratione  cessare ,  qua  non  Deo  ,  sed 
Diabolo  fructificatur  .  Imo  nupti»  omnino  conde- 
innandas  erunt ,  ne  peccafa  ,  &  iniinici  Dei  nml- 
tiplicentur  .  Ac  demum  nuptiae  erunt  illa  arbor 
Jnala,  qucC  non  potest  bonos  fractus  facere .  Ita 
variis  modis  caviilabatur  Julianus  contra  catholi- 
cain   peccati  originalis  doctriuam  . 

175.  Resp.  primae  difScultati ,  peecatum  origi- 
nale  non  per  se  ,  sed  per  accidens  consequi  ad 
generatiouem  prolis  .  Qui  enim  gignendis  filiis  dant 
operain  ,  si  pii  sunt ,  hoinines  generare  iutendunt, 
qui  per  bajjtismnm  regenerati  Deum  laudent ,  at- 
que  glorificent:  ,,  Nuptiae,  inquiehat  Sarictus  Au- 
,.  gustinus  Lib.  II.  ^de  nuptiis  ,  t^  conctipiscen. 
5,  cap.  26.  institutae  sunt  causa  generaiidi  ,  nou 
„  |)eccai)di  ;  propter  quod  illa  est  a  Doinino  be- 
„  iiedictionuptiarum:  crescite  ,  &■  multiplicainiui , 
5,  &  replete  terram  .  Peccatum  aulein,  quod  inde 
„  a  nascentibus  eraditur ,  non  ad  nuptias  perti- 
„  net,  sed  ad_  malum  ,  quod  accidit  hominibus., 
„  quoruin  conjunctione  sunt  nuptiae  ...  Noii  igitur 
„  (  malum  )  ab  earum  institutioue ,  quas  benedi- 
„  cla  est ,  ad  cas  venit  j  sed  ab  eo  ,  quod  ex  nuo 
„  hoinine  peccatum  intravit  in  mundum,  &  per 
„  peccatum  mors  ,  &  ita  in  onines  homiues  per- 
„  transiit  ,  in  quo  omnes  peccaverunt  "  . 

174.  Alteram  vero  cavillationem  diiuebat  S.  Au- 
gustinus  in  fine  Lib.  I.  contra  JuUanum  .  obser- 
vando,  malain  arborem,  unde  peccatum  originaie 
germinat  ,  non  esse  contiigium,  quod  sanctuin  est, 
sed  pravam  voluntatem  Adanii  ,  ex  qua  peccatum 
intravit  in  roundum  .  „  iNihil  valet ,  inquit  loco 
35  memoraio ,  ad  ipsam  queestionem  similitudo  il- 


„  la  Evangelica  ;  quia  iion  suntnuptiae  causa  pec- 
,,  cati  ,  quod  trahitur  a  nascente  ,  &  expiatur  in 
„  renascente  ;  sed  voluntarium  peccatum  hominis 
„  primi  originalis  est  causa  peccati  "  . 

175.  Instabat  Julianus :  Non  peccat  V.le ,  qui 
nascitur  i  non  peccat  ille ,  qui  genuit :  non  vec- 
cat  Deus ,  qui  condidit :  per  quas  rimas  inter 
tot  prcesidia  innocentice  ,  peccatum  fingis  ingres- 
sum  ? 

1 76.  Respondebat  vero  S.  Augustinus  Lib.  II. 
d'e  nupt.  ,  C^  concupisc.  cap.  28.  ,,  Quid  quaerit 
,,  laleatem  rimam  ,  cum  habeat  apertissimam  ja- 
,,  nuam  ?  Per  unum  hominem  ,  ait  Apostolus  . 
„  Qnid  quaf^rit  amplius?  Quid  quaerit  apertius  V 
,,  Quid  quaerit  inculcatius?  "  Deus  bonus  crean» 
aniinas  l)Onas  uon  est  certe  causa  peccati  ,  quod  a 
filiis  nalis  vitio  generationis  coutrahitur  ,  sicuti  Deus 
uon  est  causa  idololatriae  ,  quando  creat  pecora  in 
armentis  ,  &  gregibus  impioruin  ,  quae  Demonibus 
immolanda  praenovit  ,  ut  inquiebat  idem  S.  Pater 
Lib.  III.  cont.  Jul.  cap.  9.  Quomodo  autem  ani- 
ma  a  Deo  bono  creata  ,  dum  corpori  unitur ,  pec- 
catum  contrahat  ,  ditficile  quidem  captu  est  ; 
non  tamen  propterea  negandum  contra  tam  perspi- 
cua  divinorum  librorum  testimonia .  Aliqua  ta,- 
men  de  obscurissiina  hac  Quaestione  inferius  di- 
centur , 

177.  Instabat  iterum  Julianus  .  Si  Deus  mise- 
ricors  homini  uon  imputat  peccata  propria  post 
pusnitentiam  ,  quomodo  infantibus  imputabit  pec- 
catum  alienum  ,  quod  etiamsi  aliquando  fiiisset , 
protoparentibus  jam  iustificatis  non  amplius  impu- 
tabatur  ? 

178.  Respondebat  vero  S.  Auguslinus  Lib.  III. 
de  peccat..  meritis  ,  &  remiss.  cap.  7.  primo 
negando  infautibus  imputari  peccatum  alienum . 
„  Si  quidem  in  Adam  omnes  tuuc  peccaverunt , 
„  quando  in  ejus  natura  illa  iusita  vi ,  qua  eos 
„.gignere  j)Oterat ,  adhuc  omnes  ille  unus  fuerunt  ". 
Quauquam  vero  illud  primum  Adami  delictum  a- 
liqua  ratione  infantibus  dici  possit  alienum  ,  quia> 
quando  Adain.  pe-ccavjt ,  nondum  ipsi  agebant  vi- 
tas  proprias  ,  iisdem  tamen  omnibus  factum  est 
proprium  ,  quando  huinanam  uaturam  ab  Adain 
peccdtore  geiieratione  traxerunt  .  Proprium ,  in- 
quam  ,  illud  peccatum  omnibus  filiis  Adam  factum. 
est ,  non  ut  actuale  ,  sed  ut  orjginale  (a)  . 

179.  Ob.  quinto  .  Peccatum  uon  potest  contrahi 
per  carnein  ,  quia  caro  non  est  subjectuin  pecca- 
ti  .  Sed  ueque  per  animam  ,  quia  ista  non  descen- 
dit  ab  Adam  ,  ueque  iu  eo  contiuebatur  ,  coinmn- 

uis 


_  (a)  S.  Pater  ad  convincendos  P«Iagianos  ntebatur  et- 
lam  argtiniento  ad  hoininem  .  Jpsi  eniin  confilebantiir , 
iilios  iK^renium  lj,ii>.iizatoriun  esse  ]>aptizan<]oi,  ut  ChrL- 
Jtiani  jierent .  Cnrennn.,  in<fniebat,  non  attenditis  , 
eomocU  voi,s  posse  dici  ,  cle  Christianis  parentibus 
Christuwos  na.^ci  filiQs  deiuisse'.  Cnr  ergo  eos  Chri- 
stianos  ficri  de^ere    censet^? .'    Nmiujuid  in.  eorum  pa- 


rehtiliis  corpus  Chrtstiar.am  non  erat  ,  quihus  dictum 
est  :  neseitis,  t/uia  corpura  vestra  membra  simt  Chri- 
sti  ?  ...  (^uid  respondebitis  ,  quare  de  Christianis  non 
Christianus  nascatur ,  nisi  quia  non  facit  generatio  f 
sed  regeneratio  Christianos  .'  /lanc  igitur  mbis  reddite 
rationem  ),  i/uia  siniiliter  a  peccatis  neino  nascendo  )  s^d 
oinuef  reiuiscendo  ituind(i'Hnr  Cc 


OBJFXT.  EX  RAT. 

uis  eniin  inO(1o  oiniiium  Theologonim  seuteiiiia 
est ,  siiigiilas  aiiimas  iii  singuliij  linminibus  a  Deo 
creari . 

180.  Resp.  cuni  S.  Tlioma  i.  a.  qu.  81.  art. 
I.  ad  2.  ,  etsi  aniina  iioii  trailuc.itiir  ex  seinine  , 
per  virtutein  laincii  seiniiiis  traduci  luimanam  na- 
fuiam  a  pareiile  iii  j)rolein  ,  i^  simul  cum  natii- 
ra  luKn.uia  inffctioiifin  peccati  ;  iinde  eliam  vir- 
tus  scmii)is  dicilur  inovere  sallein  dispositiie  ad 
aniiHcT;  iiifiisioMcm  .  Hicc  anlein  corrupt.-c  naluia: 
lra(l;!Ctio  p  r  semiuaiem  generationem  est  peccali 
originalis  trapsfasio  .  Non  inficiamur ,  id  uoij  sa- 
tis  |)ers!)icue  inlelligi  ,  vel  explicari  poise  ;  non 
t;ujit.n  propterea  negandum  e>>t ,  nisi  siuuil  omnia 
arcana  sanct^e  Iveligionis  mysleria  eadem  ratioue 
tollanUir .  S.  Augusliiius  quibusdam  exemplis  ad 
lein  hanc  declarandain  utebatur  ,  ut  aquae  puris: 
simeT!  ,  qui-E  stalim  corrum[)nntur ,  si  in  faeduin 
vas  iinniitanlur  ;  &  quarumdain  iegritudinuin  ,  qiiae 
a  parentibus  transfundimtur  in  filios ,  unde  de  pa- 
renillms  morbula  proles  procreatur .  Fatendum 
est  taineu,  luec  er.empia,  aliaque  id  genus  esse  a 
tanto  mysterio  procul   reinota  (a)  . 

ibi.  liiquies .  Eci.ur  Deus  aniinam  purain  ,  & 
iininacuiatam  a  se  creatam  ,  corpori  infecto  con- 
iungit,  ul  vitietur  &  ipsa  ?  Certe  unllus  sapiens 
liquorem  pretiosuin  in  vas  iinmundum  infunderet, 
ex  quo  liquorem  corruinpendum  esse  sciret . 

102.  Resp.  Hanc  interrogationein  ,  quae  allissi- 
mos  divi.iae  Providentiae  ,  ac  Sapientias  fines  at- 
tinpit ,  ita  expedit  S.  Tlionias  i.  2.  q.  85.  art.  i. 
ad  5. :  „  Boiuim  coniinune  prtcferlur  Jjono  singu- 
.,  lari  ;  uude  Deus  secundum  snam  sapientiam  non 
j,  praeiermittit  nniversalem  ordineni  rerum  ,  qui 
,,  est  ,  ut  lali  corpori  talis  anima  infundatur  ,  ut 
.,  vitetur  singularis  infectio  luijus  animse  ;  prae- 
,,  sertiin  cum  natura  animae  iioc  habeat ,  ut  esse 
j,  non  incipiat ,  «isi  in  cor()ore  .  Meiius  est  au- 
„  lem  ei  sic  esse  secundum  naturam,  quam  luil- 
j,  io  inodo  esse  ;  praesertim  cuin  possit  per  gra- 
,,  tiain  dainnalionein  evadere  "  .  Meretur  legi  to- 
tus  iile  S.  Doctoris  arlicuii'.f  ,  iii  quo  ostendit  , 
pcccatuin  originaie  esse  in  aniina,  sicut  in  subje- 
cto  ,  in  semine  autein  corporali  ,  sicut  in  causa 
instrumenlali  .  Sed  nunquam  oblivisri  debemus  , 
saiicta  Fleiigionis  mysteria  ,  lunniliter  esse  adorim- 
iia  ,  uou  curiosius  inyestiganda  . 


(a)  Hanc  gravissimam  tliflficnltatem  ewlem  modo  di- 
]iiit  /\n^eliciis  aliis  in  locis  •  Licet  in  seinine ,  incjuit 
Lecl.  3.  in  cap.  V.  Ejnst.  ad  Rom. ,  non  sit  (innna , 
est  tamen  in  semtne  virtiu  dispositifu  corporis  ad  ani- 
)ii,t  recepfionem ,  </iia  cuin  corpori  infimditur  y  etiain  ei 
Jiio  inodo  Cvn/orinatur  ,  eo  </uod  oinne  reccptuin  est  in 
recifnente  per  moduin  recipientis  .  Et  exiiule  lideinus  , 
t/uod  filii  timHantur  parenttlus  ,  non  foLwn  in  dffecti- 
Iks  corporulibus  ,  sicut  leprosus  fenerat  ieprusuiu,  O' 
podagncus  podagricum  ,  se<l  etiuin  in  defectibus  anim^  ; 
sicut  irucundus  iracundum ,  O"  <mentes  ex  ainentitiis 
TKtscuntur  .  {)uami'is  enim  pej  ,  ,/ui  ett  suhjectuin  poda- 
S,r-t )  noii  sit  m  semine ,  nec  anima  ,  <}v.x  est  mljecf.iwi 


CONT.  PCCC.  OfilG.  1,57 

i85.  hlem  S.  Docior  Qunpsf.  IV.  de  malo  art. 
I.  ad  II.  osteudit  ,  noii  e>se  imputanduin  Deo , 
quod  aiiiinar;  recens  creat;e  non  infuudatur  justi- 
tia  origintiis ;  „  quia  originali<  juslitia  fuit  su- 
„  peraddita  priino  homiui  ex  liberaiitate  divina  : 
,,  sed  quod  lioc  aniinae  non  delur  a  Deo  ,  non  est 
,,  ex  parte  e|U3  ,  setl  ex  parte  huinan«  naturac  , 
,,  in  (pia  iuveniltir  coiitrarium  proliibens  ".  Ce- 
teruni  putandum  non  e>K  ,  animam  prius  a  Deo 
creari  miiudam  ,  ac  deinde  infnndi  in  corpiis,  ac 
tandem  ex  conjuuctione  cuin  corpore  vitiari  .  A- 
iiima  eniin  ,  ut  inox  audivimus  es  .S.  Thoina  ,  ts- 
se  non  incipit  ,  nisi  in  corporc  ;  un.le  iit  ips3  siiae 
creationis  initio  est  jain  peccalo  viliata:  ita  ta- 
nieii ,  ut  ejus  cssenlia  ,  qii.e  phjsice  bonaeit,  sit 
a  Deo  omnis  boui  auclore ,  vituini  aiitein  a  cor- 
pore  ,  in  quo  creatur  .  Aninia  Adaini  a  Deo  in  e- 
jus  corpore  iticontaminato  creata  ,  fuit  bona ,  & 
sancta  :  bonae  igitur,  &  saiictae  essent  quoque  aiiic 
auiinae  ,  si  in  corporibus  uou  vitiatis  crearentur. 

184.  Ob.  sexlo.  Christi  justiiia  noniiiii  eis  pro- 
dest  ,  qui  in  illuin  creJunt ,  eju^que  virtutes  iu  se- 
ipsis  exj)rimunt:  ergo  pariter  Adami  culpa  iionni- 
sieisoberit,  qni  euin  peccando  imitantnr  .  Ita  Pe- 
lagius  «pud  S.  Augiistinum  Lib.  III.  de  peccat. 
mer.  Cy"  re/niss,  cap.   2. 

iS5.  Kesp.  cum  eodem  .S.  Doctore  retorquendo 
argumentuin  exeinpio  pirvulorum  ,  qui  in  b<i{)ti- 
sino  participes  fiunt  justitiae  Christi  ,  quamvis  iii 
euin  actu  credere  uon  possint  .  ,,  Sicut  ergo ,  con- 
„  cludtlhit  S.  Pater  ,  eoruin  ,  per  quos  renascun- 
j,  tur  lustitiae  sj)iritus  trajicit  ineosfidem,  quam 
,,  propria  voiuntate  nonduin  iiabere  polueruijt,  sic 
,,  eonun  ,  per  quos  nascuutur  ,  caro  peccati  tra- 
,,  jicit  in  eos  noxain,  quain  nondum  vita  |)ropria 
j,  contraxerunt .  Et  sicuti  eos  vitae  spiritus  in  Chrt- 
„  sto  regenerat  fideles ,  sic  eos  corpus  mortis  in 
j,  Adani  generaverat  peccatores ;  ilia  enim  carna- 
,,  iis  generatio  est  ,  h.ec  spiritualis  ,  illa  facit  fi- 
,,  lios  carnis  ,  iiaec  filios  spiritus  ,  ilia  filios  inor- 
,,  tis  ,  haec  filios  resurrectionis  ,  illa  filios  saecu- 
,,  li  ,  lia?c  filios  Dei ,  iiia  filios  irac.,  haec  filios 
„  misericordiie  ,  ac  per  hoc  iila  peccato  origjnali 
,,  obligatos,  ista  oinni  peccati  viiiculo  iiberatos  " 

i8G.  Sclioiion  .     Nemini  negotium   facessere  de- 
bet  ,  quod  aliquando  sancti  Patres  ,  imo  &  ipse  S. 

Au- 

ira  ,  \<el  amenli*  ;  est  tamen  in  semine  virtui  formei-- 
tii'a  corporalium  memJ/rorum  ,  O"  dispositifa  ad  aniinain  . 
{b)  Mtilfo  pliires  diffictillates  conira  j)eccatum  ori"i- 
nale  ex  ratione  pelitas  nflert,  8c  solvit  S.  Tliomas  Lib. 
IV.  Cont.  Gent.  caji.  52.  ,  &  Qii^st.  IV.  de  malo  art. 
1.  In  l.is  taiijen  diiitiiis  immorari  noliiimiis  tiiin  bre- 
vitatis  amorc  ,  liim  ctiam  ({iiia  ex  jain  dictis  espediri 
jiossnnt.  Et  etiamsi  omnino  jiersjjiciie  solvi  nec^uirent,. 
non  j>roj)terea  niitaret  lioc  certissiiniim  ,  ac  caj)itale 
fidei  no:trm  dogma  tani  ajiertis ,  Sc  tirmissimis  Sacf. 
Scr.p». ,  atqne  S.  1'atnim  testiinoniii  contirmatum  ,  (t. 
totiiis  isfalliJjilis  Ecclesiac  oracalis  deliaituiu. 


i58 


DISSERTATIO  III.    SECT.  II.  CAP.  VIL 


Angnstinus ,  ad  designandnin  peccatum,  originale 
nsi  sint  iiomine  reatns,  unde  aliqni  niale  putariint , 
jiihil  ail  nos  transire  ,  nisi  nierituni  poBn?e  (a)  . 
S.  Tliomas  in  II.  Dist.  42.  qnaest.  i.  art.  2.  to- 
lam  aeqnivocatiouem  ,  qnae  in  hoc  vocabulo  esse 
polesf ,  ita  Incnlenter  exponit:  „  Reatus.  dicitur  , 
,,  secundum  quod  aliquis  est  reus  posnae,  &  ideo 
„  proprie  reatus  niliil  cst  aliud  ,  quam  obligatio 
„  ad  posnam  ,  &  quia  obligatio  liasc  quodammodo 
„  media  est.  inter  culpam  ,  &  poenam  ,  eo  quod 
5,  propter  culpam  aliquis  obligatur  ad  poenam , 
5,  ideo  nomen  medii  transnmitur  ad  extrema,  ut 
„  interdnm  ipsa  culpa  ,  interduia  ipsa  poena  rea- 
„  tus  dicatur  "  » 

A  P  PE  N  D  I  X. 

Vindicatur  Zbsimus  R.  P,  ab  hoeresi 
Pelagiana. 

187.  Oaucto  Innocentio  5  qni  ut  supra  nnm.  4o' 
<?c  seq.  diximns,  omnia  ,  quas  in  Africanis  Con- 
ciiiis  contra  hasresim  Pelagianam  decreta  fnerant  , 
suprema ,  atque  infallibiii  sna  auctoritate  confir- 
maverat ,  Zosiinns  natione  Graecus  successit.  Snb 
hoc  autem  Pontifice  Pelagius ,  &  Caelestiniis  no- 
Vam  fortunam  experiri  volnerunt .  Et  Ctclestins 
qnidem  artibns  callidse  snae  eloqnentias  fidens  Ro- 
inani  venit  ,  ut  propins  snam  cansam  ageret  ;  & 
leipsa  tantnm  dolis,  &  fraudibns  valnit  ,  ut  Zosi- 
mns  snspicatns  fuerit ,  enm  ex,  falsa  Erotis  ,  &  La- 
zari  accusatiojie  praecipiti  nimis  judicio  ab  Afris 
Jtnisse  coudenmatum  . 

i88.  Ut  tamen  maturius  in  re  tanti-  niomenti 
procederet  ,  suos  Clericos ,  &  aliqunt  Episcopos  it) 
Basilica  S,  Clementis  Papae  ,  &  Martyris  congre- 
gavit  ,  ubi  primo  Cuelestii  libellns  recitatns  fuit,  & 
jpse  deinde  Cuelestius  anditns  ;  &  cnm  innocens. 
ab  impactis  accnsationibus  visus  esset  ,  Zosimns 
litlsras  ad  Aurelium  ,    &    universos  Episcopos  A- 


(o)  Joann.  Fischerns  Episcopns  in  Angli^i  de  Reli- 
51'one  Catholica  optime  meritns  ,  |iro  qna  snb  Henrico 
VIII.,  ctijus  institntor  fiierat  ,  sangiiinciii  dedit  ,  ninl- 
tos(|ne  libros  edidit  ,  acciisattir  ,.  qnod  in  urf.  2.  adcer- 
siis  Lutherum  peccatnm  originale  n  hil  aJiiul  esse  flixe- 
lit  ,  «pMin  reatnm  {ioen<ip  ,  seii  oJ>'igationein  ad'  suht^nn- 
^J.iin  jioenain  .  Fortasse  jioc  ejus  dictiim  potest  esplica- 
li  juxta   doclrinain  S.   1  liom.R   in  leXtn   [lositam.. 

yb,  Nonniilla  hariiin  litteranim  fragmeHta  nobis  ser- 
vavit  S.  Aii2'ist:nns  in  LiJ).  dp  prccat.  orig.  c.  17.  & 
81.  &  in  altero  <le  fratia  Ckristi  ,  pra-ciptie  c.  3q  & 
se(|.  Integra  antein  ejns  fidei  prolVssio  ,  ([HrP  olim  5. 
Hieronyino  tribiita  fnerat  ,  habetnr  in  Append.  T.  X. 
Oi'i).  S.  Aiigiistini  p.  m.  96.,  qn?p  liis  verhis  conclii- 
diltir:  „  Ha^c  est  fides  ,  Papa  biatissiine ,  (pi  im  in  Ec- 
j,  clesia  Catholica  di(hcimMs  ,  <piain'{ne  semper  tenni- 
j,  mns  ,  &  tenemns  .  In  i/ua  fi  ininii.'!  perite  ,  ant  pra- 
j,  rum  ciiute  ali</uid  fore  posHuin  e<t  y  emendari  cupi- 
j,  unis  a  Te ,  ,jui  Petri  O-  Jide/ii ,  V  sedein  ■enes.  Sin 
„  dntetii  lia-r;  no.-tra  <  onlVsbio  Aiiostolatiis  r-ii  j-idicio 
j,  coui^robalur  ,  «iuicujacitic  me  macidare  voliient>  vel. 


fros.  nna  cum;  omnibus.  in  eo  Concilio  actis  infsit, 
jubens  ,  nt  intra  secundurn  mcnsem  venirent  ^ 
qui  (  Ccelestium  )  prcesentern  redarguei^eiit  aliter 
sentire  ,  quam  libdlis  ,  ^  confessione  contexuit . 
Interea  tameu  CoBlestium  ab  excominuniratiouis 
vinculo  miniine  absolvit ,  clarior.i  (locumenta  ex- 
pectans  ,  quibus  totaui  hanc  controversiam  tnte  de- 
iinire  posset . 

189.  Magis  deinde  iu  sua  snspicione  confiima- 
tus  est  ,  acjceptis  paulo  post  litter.is  a  Pelagio  lufti 
cnm  dolosa  ejnsrlein  fidei  professione  (h) ,  <?c  cutii 
epistola  Praylii  Jerosolimitanae  Ecclesiae  Episcnpi  , 
qua  Pelagins.  quasi  omniuo  orthodoxns  inipeuse 
commendabatur .  His  permotus  Zosimus  iternm  ad 
Aurelium  ,  ceterosqne  Episcopos  scripsit,  ii-idem 
mittens  tam  Pelagii  epistolam  ,  &  libellum  fidei  , 
<[uain  litteras  comm.endatitias  Praylii  ,  qui  causc^ 
Pelagii  enixius  alstipulator  intervenerat  ;  ac  coti^ 
cludebat  ,  se  niinime  ambigere  earum  lectioneift 
parituram  esse  in  Doinino  de  ahsoluta  ejus  (  Pe- 
iagii  )  Jile  lcetitiain  .  (  Haeo  prostaut  iu  Append» 
Tom.  X.  Op().  S.   Augustini   ), . 

180.  Recepti^s  hisce  Sninmi  Pontificis  litteris  E- 
piscopi  Africaui  non  multo  post  respnnsiun  dede- 
rnnt .  Quanquam  autein  eorum  Epistola  non  atn- 
plins  extet  ,  ex  iis  tamen  ,  quae  Zosimns  iis  re- 
scripsit  ,  conjirere  possnmus  ,  primo  eos  conque- 
stos  fnisse  ,  cansam  jain  finitam  iterum  retracta- 
ri ,  deinde  Pontificem  rogasse,  ut  interim  nihil  in- 
novaret  ,  quousque  eum  de  omnibus  certiorem  fa- 
cere  possent  (c) .  Reipsa  autem  post  aliquod  tem- 
pns  ,  &  probabiliter  post  celebratam  Syuodnm 
Carthaginensem  214«  Episcoporum  ,  Marceliinum 
Subdiaconmn  cum  admodum  longa  Epistola  Ro- 
niain   miseruut . 

191.  Sed  jam  Zosimus  vafritiem  Coelestii  ,  at- 
qne  Pelagii  ,  ac  pestiferam  eorum  doctrinam  ,  tam 
de  gralia  ,  qnain  de  peccato  originali  cognoverat, 
non  soluin  ex  memoratis  Patrmn  Alricanorum  iit- 
teri»  ,    sed  ex.  iis  etiam  ,    quas  acceperat  ab  Epi- 

sco- 

,,  iinperitiim  ,  vel  malevohim  ,  vel  etiam  non  cathoH» 
,,  cmn  ,  non  ine  ha^reticnin  comprobahit  "  •  Ha-  Ptla- 
gii  liiter*  ad  Innocentinm  dirf-(  t;e  erant  ,  cnjiis  mors 
ignor  il>.jt'ir  ,  nnde   ad   Zo.simnm  de!at.T  fiiernnt. 

(c)  Zosimiis  in  sna  epist.  data  Kal.  (Vlaii  4i8  pritno 
explicat  ,  ([  iap  &  (|iianta  sit  disnuas  Apo^tolica"  Petfi 
sedis  ,  (piam  occnp.iliat,  ttt  neinpe  de  ejus  juilicio  di~ 
scep'are  nnllus  auderet .  ,,  Tamen  ,  .v«Mi>  ,  ctiin  tan- 
„  tiirn  nohib  esset  aMCtoritatis  ...  nihil  egimns  ,  qnod 
,,  non  a(l  vestram  notitiam  nostris  ultro  litteris  reter- 
„  remiis  ,  dantej,  h?pc  rraternitati ,  nt  in  ( otnmnne  con- 
j,  snlentes  .  noa.  (piia  ({iiid  deh^ret  fieri  ,  n^sciremns  ,. 
„  ant  faceremiis  aliqnid  ,  (jnod  oontra  nlilitatem  Ec- 
,,  clesiaf  vt  nit-n.>  djs[ilicerft  3  sed  pariter  vobiscnm  vo- 
,,  hntnns  habere  tractatnm  dc  illo  ,  qni  apid  vos  (  si- 
,,  ut  ij^si  per  litteras  djcitis  ) '  fiierit  accns.itns,  &  a(l 
,,  nostram  ([iii  se  assereret  inno;entem  ,  non  ref''igi<-ns 
„  jMdiciiiin  ex  aipellatione  jiristina  ,  venerit  Sedein  > 
„  accnsalores  snos  nltro  dcj)o.scens  ,  &  qu»  in  se  cri- 
„  mina  per  rumortrrn  lalso  dicebat  illata  eondemnans  "^ 


ZOSIMUS  n.  P.  VINDIC. 


rSg 


icopo  Antioclieno  Tlieodoto  ,  qiii  Pelagianam  li.ie- 
rc-iiin  in  Concilio  tlainnaverat  ,  polissiiniiin  vero 
excitatiis  a  nobilissiino  ,  ac  piissnno  viro  (Joslanti- 
iio,  qni  caiis*  Catliolicoriim  contra  liaereticos  im- 
peiisc  patrorinabatiir  (<i)«  Caclestiiiin  itaqne  iterinn 
vocavit ,  ut  fi(iein  siiain  iii  Conventn  Cltri  Koina- 
ni  ,  &  aliqiioriim  Episcoporiiin  pleiie  ])urgartt  . 
lile  aiitem  sibi  ipsi  diftidens  jiuliciiiin  declinavit  , 
Ronia  aiifngiens,  aut  in  aliqtio  latibulo  delitescens: 
&  tunc  Zosimus  celebrcni  illi  7hrcformm  einisit, 
qua  iinpia  Pelagianoruin  doctrina  dainnata  fuit  , 
«  cui  oinnes  per  orbein  Episcopi  (  paucissimis 
exreptis  ,  quoruin  diiK  ,  &  ca-j^ut  fuit  Julianus  f]- 
claiiensis  Kpiscopus  )  quo  decet  obsequio  ,  subscri- 
pserunt  (h)  , 

192.  His  breviter  exposiiis  inanifeste  app^ret , 
a  Zosiino  iiullum  solemne  decretuin  editum  fuis- 
se  ,  quo  Coelestius  ,  &  Pelagius  innocentes  decla- 
rarentur  ,  &  multo  niiiius  ,  quo  ipsoruin  errores  , 
ut  fulei  articuli  fidelibus  credendi  proponerentur ; 
quamobrem  iiiliil  ex  lioc  loco  extundi  potest  ,  quO 
infallibilis  Rom.  Pontificum  auctoritas  in  defiiiien- 
dis  fidei  controversiis  impefatur .  Qu<estio  igitur 
duntaxat  oriri  potest ,  au  Zosimus  Pelagiauoe  Iia;- 
resi  privatini  adhaeserit  ,  probaiis  tanquam  orllio- 
doxain  Coelestii  doctrinam  ,  quae  inanifeste  erat 
haeretica-. 

195.  Jam  vero  ad  fidem  Zosimi  vindicandam 
sufficere  potest  aucloritas  S.  Augustini  ,  qni  non 
minus  pie  ,  quam  vere  ,  pluvibus  in  locis  ejusdem 
defensionem  suscepit  ,  prascipiie  vero  in  ]jib.  II. 
ad  Bonifacium  capit.  5. ,  &  seq. ,  ubi  primo  S. 
Pater  interrogat :  Qucenam  tandem  epistola  ve- 
nerandce  memorice  Papce  Zosimi ,  quoe  interlo- 
culio  reperitur  ubi  prceceperit ,  credi  oportere , 
3ine  ullo  vitio  peccati  originalis  hominem  nasci? 
Nusquam  prorsus  lioc  dixit  ,  nusquam  omyiino 
Conscripsit . 

194.  Ulterius  qnia  suspicionem  ingerere  poterat 
patrocinium  CcBlestio  concessiim  ,  pergit  S.  Paler, 
oslendens  hoc  factum  esse  ,  quando  Ccelestius  ^e 
litteris  beatce  memorice  Papce  Innocentii,  quibus 
de  hac  re  dubitatio  tota  sublata  est ,  consentire 
respondeat  ,  Unde  postea  ita  concludit:  Cum  San- 
ctus  Papa  Zosimus  hoc  tenendum  esse  ,  quod 
isti  (  Pelagiani  )  de  parmlis  sentiunt  ^  nunquam 
dixerit ,  nunquam  scripserit  i  insuper  etiam  Cce- 


(a)  Is  amphssimis  muniis  gestis  ssculo  rennntians 
totuin  se  divinis  obsequiis  mancipavit  ,  ejMSqiie  perlio- 
norifica  inemoria  lit  in  Martyrologio  Rom.  «lie  3o.  No- 
vemliris  his  verbis  :  Romx  S,  Constantii  Confessoris^ 
qui  fortiter  Pelagianis  resiste.ns ,  eorwn  factione  multa 
pertulit  ,  17«.«  illuin  S.  Confessoribus  sociarunt .  Vid. 
etiam  S.  Prosper  in  Chronico  , 

(6)  Tractoria,  non  Tractatoria  ,  ut  perperam  aliqni 
scribunt.  Viil.  Nat.  Alexander  in  Hist.  Eccl.  S^c.  V. 
cap.  3.  art.  4-  $•  >0'>  ^  P-  Garnerius  in  cap.  3.  Com^ 
monitorii  Marii  Mercatoris  .  Dolendiiin  est,  lioc  soie- 
mne  Apostolica?  Sedis  judicium  injuria  temporum  pe- 
tiisse.  Ahtpia  tantuinmodo  ipsius  fragmenta  supersunl 


iestium  se  purgare  molientem  ad  consentiendum 
supradictis  Scdis  ^postolica:  littens  crehra  inter- 
loGutione  constrinxerit ,  projecto  quidquid  inter- 
ea  lenius  actum  est  cum  Ccelestio ,  servata  dun^ 
taxat  antiquissimoe ,  Cb-  robustissimoe  Jidei  fir-y 
mitate  ,  correctionis  Juit  ctementissima  suasio  , 
non  approbatio  exitiosissima  praiitatis  .  Ea  lein 
fere  habet  Marius  Mercator  in  mo  Commouitorio, 

195.  Ob.  prirno  ,  Zosimus  probavit  libellum  Cce- 
lestii  ut  catholicnm  ;  atqui  eo  in  lil)ello  aperte 
negabatur  peccalum  originale  his  verbis :  Jn  re- 
missionem  aut^m  peccalorum  haptizandos  injan- 
tes  ,  non  idcirco  dicimus ,  ut  peccatum  ex  tra- 
duce  Jirmare  videamur ,  quod  longe  a  catholico 
sensu  alienum  est  ,  quia  peccalum  non  cum  ho- 
mine  nascitur  ^  quod  exercetur  ab  homine :  quia. 
non  naturce  delictum ,  sed  voluntatis  esse  de- 
monstratur .  Non  poterat  haeresis  Pelagiaiia  cla- 
rius  explicari  :  ergo  &c. 

196.  Huic  objectioni  ,  quas  potissima  est ,  re- 
spondet  S.  Augustinus  loco  citato  ,  libellum  Coe- 
lestii  fuisse  a  Zosimo  probatum  ,  ut  catholicuin 
non  ratione  docrrinafi  ,  quam  contiuebat ,  sed  ratio- 
ne  dispositionis ,  quanx  Coelestius  praeseferetat , 
corrigendi  omnia,  quae  fidei  Catholica!  oppone- 
bantur ,  &  quae  ipse  non  tam  asserendo ,  quam 
proponendo  ,  ac  dubitando  ,  &  doceri  cupiens  iii 
eo  scripserat .  Cum  hoc  Ccelestius  ,  inquit  S.  Pa- 
ter ,  in  suo  libello  posuisset  inter  illa  duntaxat , 
de  quibus  se  adhuc  dubttare  ,  &  instrui  velle  con- 

Jessus  est ,  in  homine  acerrimi  ingenii, ,  qui  pro- 
fecto  si  corrigeretur  ,  plurimis  posuisset  ,  volun- 
tas  emeyidationis ,  non  Jalsitas  dogmatis  appro- 
bata  est ,  &  ptopterea  libellus  ejus  cathoUcus 
dictus  est ,  quia  O*  hoc  catholicce  mentis  est ,  si 
qua  Jorte  aliter  sapit ,  quam  veritas  exigit ,  non 
'ea  certissime  dejinire ,  sed  detecta ,  ac  demon- 
strata  respuere  . 

197.  Verain  autem  esse  hanc  S.  Atigustini  re- 
sponsionem,  manifestum  fit  ex  ipsis  verbis  Ccele- 
stii  ,  qui  in  suo  libello  ita  prote-Jtabatur ;  Non  e- 
go ,  quasi  auctor  alicujus  dogmatis  dejinita  hcec 
auctoritate  statui ,  sed  ea,  quoe  de  Prophetarum  , 
atque  /1posloloru77i  fonte  suscepi ,  vestri  /iposto- 
hitus  offerimus  probanda  judicio :  ut  si  forte  ut 
hominibus  quispiam  ignorantice  error  obrepserit , 
vestra  sententia  corrigatur .  Hauc  animi  disposi- 

tio- 

apiid  S.  Augustinnm  Epist.  iq. ,  ah"as  iS;.,  dpud  S. 
Prospenim  in  Lilj.  contra  Collatorem,  8c  apud  S.  Coc- 
lestinum  in  ca|)itulis  adnexis  Epist.  ad  Episc.  Gallne 
c.  5.  Ceterum  Jianc  Zosirni  Instoriam  nos  rudi  miner- 
va  breviter  attigimus  ,  eas  otnittentes  qu^stiones,  (pias 
accnratiores  critici  Baroniiis  ,  Norisius  ,  Garnerius  ,  Pa- 
giiis ,  Tillcmontiiis  ,  ac  Patres  Maurini  in  pr;»-F.  ad 
Tom.  X.  S.  Augiistini  excitarunt .  Nos  ampllssirnuin 
Card.  Ursitim  in  Lib.  XXVI.  sux  Jlistoriit  Eccl.  se- 
ciiti  sumus  i  qui  tamen  ingeniie  fatetur  n.  i3.,  nihll 
esse  in  tota  Jnstoria  Pelagiana  lioc  facto  obscuriiis , 
cujus  seriem ,  <Sc  chronotaxim  certo  statuere  diflicllli- 
n)uin  est  . 


i6o 


DISSERTATIO  III.    SECT.  II.  CAP.  VII. 


tioiiem  ,  qiias  oiriiiino  catholica  est ,  Zosimiis  in 
CcFicitii  libello  probavit ,  non  aiitem  qiiac  contra 
pcccatiiin  origiuale  scnsii  Pelagiano  in  eo  contiiie- 
bantur . 

igS.  Pices  priino  .  Zosimus  videlnr  probassc  fi- 
dem  Doelestii  ,  non  tain  ex  inendacibns  ejusdein 
Verbis,  quibus  se  paratuin  esse  fingebat  ad  seme- 
fipsum  corrigendum  ,  sicubi  forte  errasset ,  quam 
ex  verbis  ejusdcm  libelli ;  inquii  eiiim  testimonium 
integrae  CcElestii  fidei  esse  debuisse  cjusdein  libel- 
luni ,  quein  ipsis  Ej>iscoi)is  Africauis  e\hibuerat 
(tz.) .  Ulterius  cum  tam  patenter  Cuelestius  in  suo 
libello  pecoatuin  originale  negaret ,  debuisset  Zo- 
simus  apertam  ]iU]Us  hreresis  damnationem  ab  eo 
exigere  .  Sane  Patres  Africani  ,  quibus  idem  li- 
bellus  oblatus  fuerat  in  Synolo  Carthagiucnsi ,  be- 
ne  observarunt ,  non  sufficere  hominihus  tardiO' 
rihus  ,  &  soUicitioribus  ,  quo.i  (  Coelestius  )  se  ge- 
neraliter  Innocentii  Episcopi  litteris  consentire 
fatebatur ;  sed  aperte  eum  debere  anatheinatiza- 
re  ,  quix  in  suo  lihello  prai-a  posuerat .  Cum  i- 
faque  id  non  exegerit  Zosimns  ,  sequitur  &c. 

199.  Hesp. ,  haec  ad  suinmnm  prdbare  ,  Zosi- 
ntnm  prudenti  in  toto  hoc  negotio  non  fuisse  n- 
sum  eecouomia,  quod  nonnuili  haud  inviti  faten- 
tiir.  Sed  ulterius  idem  Sancliis  Augustinus  non 
iinprobabiles  causas  afFert ,  quibus  haec  Zosiini 
indnlgentia  excusetur  .  Primo  enim  in  Africa  Coe- 
lestii  calliditas  aliquanto  ey-identius  innotuerct : 
mirum  ergo  non  est  ,  si  Patres  illi  se  dolosis  li- 
belli  Ccelestiani  expressionibus  decipi  passi  non 
sunt .  Deinde  observat  S.  Doctor  cap.  3.  Pela- 
giuin  ,  &  Ccelestium  ,  ad  eorum  ingenia  non  con- 
temptibilia  corrigenda  ,  aliquanto  lenius  ,  quarn 
severior  postulahat  Ecclesice  disciplina  ,  tracta- 
tos  fuisse  ;  &  cap.  4«  CoBlestiimi  ,,  siiis  responsio- 
.,  nibus  ,  quibus  se  beati  Papae  Innoceiitii  litteris 
„  consenlire  professus  est ,  fuisse  coUigatuin  ,  & 
„  vinculo  saluberrimo  obslrictum,  ne  ulterius  de- 
5,  fendere  auderet  in  baptismate  parvulorum  nou 
„  dimitti  originale  peccalum  "  « 

200.  Quantuin  vero  adlibellnm  ,  iterum  respon- 
demus  cuin  eodem  S.  Augustino  ,  voluntatem  e- 
mendatioiiis  ,  quae  in  eo  exprimebatur  ,  non  vero 

Jalsitatem  dogmatis  in  eodem  cnntentam  fuisse 
probatam  .  Addimus  ex  testimonio  Paulini  Diaco- 
iii  in  libello ,  quem  ipse  Panlinns  Zosimo  obtulrt, 
Zosimum  his  interrogationibus  fidein  Cuslestii  inti- 
mius  explorasse:  ,,  Damnas  illa  omnia  ,  quas  in 
,,  libello  Panlini  continentur  ?  ...  Dainnas  illa  o- 
3,  mnia  ,  quae  damnavimus  ,  &  tenes  ,  quffi  tene- 
„  inus?  Et  iterum  :  vel  ea,  quae  in  libello  suo 
„  exposuit  Paulinus?^.  Nolo  nos  circuitu  ducas: 
„  dainnas  ea  omuia  ,  quae  tibi  objecta  aPauIino, 
„  sive  per    famam  jactata  sunt "  ?    Sanct.    autem 


Augustinus  iios  cerios  reddit ,  CoEleslium  respoc- 
disse :  damno  secundum  sententiam  heatce  me- 
moriae  prcecessoris  tui  Innocentii .  Haec  Zosiino 
sutfecerunt ,  ut  eam  Cuelestii  confessionem  ,  tan- 
quain  orthoddxain  probaret  ,  quia  ,,  Sn  boc  Catiio- 
„  licae  mentis  est ,  si  qua  forie  aliter  sapit,  quam 
,,  veritas  exigit ,  non  ea  certissiine  detinire,  sed 
,,  decreta  ,  ac  demoustrata  respuere  "  . 

201.  Audiatur  iteruin  S.  Augustin.  de  pecc.  o- 
rig.  cap.  "j,  ubi  loquens  de  Coelestii  confessioue 
inquit :  „  Hanc  ejus  praelocutionein  venerabilia 
,,  Papa  Zosiinus  tenens  ,  e^it  cuin  homine,  qnein 
,,  falsa;  doctrinae  veiitus  inflaverat  ,  ut  ea  ,  quae 
„  illi  a  Diacono  Pauiino  fiier;mt  ob|ecta,  damna- 
,,  ret ,  atque  ut  Sevlis  Apostolicae  litteris,  quae  a 
,,  sanctae  memoriae  suo  Praecessore  manaverant  , 
,,  praeberet  asseusum  .  At  ille  iioliiit  quidein  Dia» 
,,  coni  objecta  damnare  ,  sed  B.  Papae  Iunocentii 
„  litteris  non  est  ausus  obsistere  ;  damnaret,  imo 
,,  se  omnia  ,  quce  Sedes  illa  ,  damnaturum  es- 
„  se  promisit  :  atque  ita  velut  phreneticus,  nt 
,,  requiesceret  ,  tanquam  leniter  fotus  ,  a  vinculis 
,,  tameii  excominunicationis  noniluin  est  creditus 
,,  esse  solvendus  .  Sed  interposito  duorum  mensiuin 
„  tempore  ,  donec  rescriberetur  ex  Africa,  resipi- 
,,  scendi  ei  locus  sub  quadain  medicinali  senten- 
,,  tiae  lenitate  concessus  est .  Quoniain  revera  ,  si 
„  deposita  pervicacias  vanitate  ,  quod  proniiserat , 
„  vellet  attendore  ,  &  easdem  litteras  ,  quibus  se 
,,  consensurum  esse  responderat  ,  diligenter  legeret , 
j,  sanaretur  .  Sed  postea  qu:nn  ex  Airiciuio  Epi- 
„  scoporum  Concilio  rescripta  directa  sunt  ,  qui(J 
,,  fuerit  consecuturn  ,  ut  justissiina  in  eum  sen- 
,,  tentia  proferretur  ,  cuncta  legite  ,  quia  cuncta 
5,  transmisimus  "  . 

202.  Ob.  secundo  .  Facundus  Herinianensis  Lib. 
Xn.  c.  5.  aperte  asserit :  „  beatum  Zosiinum  A- 
,,  postolicas  Sedis  Antistitem  contra  S.  Innocentir 
,,  praecessoris  sui  sententiam  ,  qui  priinus  Pelagia- 
„  uain  haeresim  condemnavit  ,    fidem  ipsius  Peia- 

„  gii  ,  ejusque  compHcis  Cuelestii tanqnain  ve- 

5,  ram  ,  &  catholicam  laudasse  ;  insuper  etiain  A- 
,,  fricanos  culpasse  Episcopos  ,  quod  ab  illis  has- 
,,  retici  crederentur "  .  Hoc  tesfimonium  Auctoris 
pene  coasvi  (  floruit  euiin  saec.  Vf.  )  decretorium 
videtur  :  ergo  &c. 

203.  Resp.  ,  Facundi  verba  esse  aliqnatenns  e- 
mollienia,  ut  nihil  aliud  voluerit  ,  ni-.i  personas 
Pelagii ,  atque  Coelestii  ,  a  Zo<.imo  fuisse  piobatas, 
iioii  autem  impias  eoruin  haereses*  Id  liquet  pri- 
mo  ex  duobus  aliis  exemplis,  quae  ibidein  refert, 
scilicet  S.  Athanasii  ,  qui  deceptus  Timotheum  .4- 
poUinaris  discipulnin  ,  ut  apprime  orthodoxum  Da- 
maso  R.  P.  cominendavit  ;  &  <Joncilii  Diospolita- 
tii ,  iu  quo  Pelagius  absouitus  est ;  quae  duo  certe 


(a)  yer]),i  Zosirai  haec  aiint :  „  In  pr.^esenti  cans.l 
„  nihii  prscox  j  itninatuniinqije  censuiinus  i  sed  inno- 
},  tescere  S;inctitati  ve.strae  snper  ahsolnfa  Goslestii  fitle 
1)  nostrum  exaiDeo  ,  cui  stiam  .prior  liiellus  ub  eo  ia- 


,,  tra  A/ricam  testirn^.rtio  apud  oos  esfe  delnis<et  ^  na 
„  inexploratis  ,  famaqiie  jactaatibus  tain  fafile  crede- 
„  retur  8fc.  •*  - 


ZOSIMUS  R, 

exempla  acl  errorem  jncti ,  iion  vrro  ad  errorejii 
iuris  referri  possunt  .  Id  liqiitt  siCCuiiHo  i-x  iis  , 
qu«  ibidein  siihdit  ,  scilicet:  „  nequf  )'alacstif)08 
,,  Episcopos ,  neque  Zosimuin  liacrtlicos  ab  Kc- 
„  closia  credi,  ijuia  dt  luTntiris  beiie  seuseruiit; 
„  sed  potiu?  pro  lutrilo  sn.f  fidei  catltolicO'<  judi- 
„  cari  ,  &  houorari  ;  (juoniain  uon  dehtt  criiniiii 
„  deputari  siinpliciuin  non  inlellecta  versutia  ina- 
j,  lignoriun  "  . 

204.  01).  tertio.  Si  reipsa  Zosimira  fuisset  ab 
haETtsi  Pelagiana  omuino  aiiriius ,  nec  dehuissec 
Coelestiuni  ,  &  Pelagiuin  auiiire ,  postquain  tain 
soleinniter  fneriut  a  Syuodis  Africanis  coudeinnati, 
eoruinque  condeniuatio  ab  innoceutio  suo  pr«de- 
ce9>ore  confirinatA  .  Nec  ipsos  juvare  polerit  ap- 
pelLtio  ad  Scdem  Apostolicain  ;  nain  ut  beiie  Pau- 
liuus  observahat  ,  eaindtin  appcllatioiiein  prosecn- 
ti  uon  fueiant ,  eamqne  proplerea  juxta  leges  re- 
sumere  nou  poterant, 

205.  Kesp.,  potuisse  ,  iino  etiam  debnisse  Zosi- 
ronin  andire  Coelestium  ,  &  Pelagiuin  ad  sutrm 
snpreinuin  tribunal  confugientes  ,  cnin  se  ab  er- 
roribus  condeinuatis  alieno»  profiterentur  .  Citusa 
quidem  juris  finita  erat  ,  nec  eain  Zosinuis  retra- 
ciavit  ;  sed  retractari  adhtic  poterat  causa  persO' 
7ialis  utriusque  haeretici ;  tiiin  quia  Zosimua  Ero- 
ti ,  &  Lazaro  eorum  accusatoribus ,  quos  calum- 
niatores  crsdebat ,  diffidens  suspicatus  est,  ainbos 
injuste  condemnatos;  tum  etiain  quia  eosdem  jam 
eniendatos  credere  poterat .  Eo  eliam  magis  pote* 
rat  eorumdem  causam  retractare  ,  quia  S.  luuo- 
centius  praeceperat  ,  ut  Pelagio  ,  &  Caeleslio  :  ,,  si 
,,  unquain  sani  ,  dcposito  pravi  dogmatis  errore  , 
„  resipui^sent ;  damnassentque  ea  ,  quoruin  se  ipsi 
5,  pranvaricatione  damnarant ,  eis  medicina  soiita, 
„  idest  receplaculum  suum  ab  Ecclesia  iion  nega- 
„  retur  "  .  Paulinus  itcni  iu  sua  epist.  ad  Zosi- 
muin  eosdein  ab  Iiinocenlio  damnatos  dicit ,  si  re- 
€tain  respuant  fidem  ,  &  iii  sua  peryersa  do- 
ctrina  perdurent , 

206.  Quaiiquam  vero  a  jure  appellalionis  for- 
tftsse  exciderint  Pelagius,  &  Coelestius  ,  poterant 
nihilomiuus  illud  a  Summo  Pojitifice  denuo  impe- 
trare  ,  ruin  jam  uon  de  caosa  fidei  ageretur  ,  an 
scilicet  Pelagiana  haBresis  fuerit  rite  damnata  ,  sed 
de  personis ,  au  scilicet  Pelagius ,  &  Coeleslius  hu- 
jus  haereseos  fuerint  rite  accusati  ,  &  ccuvicli;  & 
jnsnper  iu  ea  obstinate  perseverarent . 


(.1)  Minime  negarl  potest  ,  errasse  Zosimtun  ,  qiian- 
do  a  Patroclo  Aiel.itensi  Episcopo  deceptiis  ,  Erolis  , 
ac  Lazarl  ,  (jtii  priini  Pelagianani  iDpresim  dctexeriiDt) 
enm(jiie  Alricinis  Fpiscojiis  d.iinnindain  (letnlernnt  , 
tiilein  snspertam  li.i])iiit.  Eos  cnim  t3nr(iiam  m.inife- 
sios  calninniaiores,  &  a  Sede  Apostolic.i  Sacenlotio  pri- 
vatos  ,  &  a  coinmiinione  tideliiim  remotos  aiidiri  non 
deljiiisse,  asserit  in  stia  Epist.  ad  Aiireliiim  ,  aiios'pie 
Episcopos  Atric*  ,  n]n  etiam  mnlta  adclit  contra  11- 
triimtiiie  .  Deceptiis  ,  inqnam  ,  fnit  Zosimiis  a  Patroclo 
viro  amhitioso  ,  rpii  ope  Constantii  in  Galliis  mililiw 
i»r«iecti  AreJatensem  Episcopatiim  occiipavit  ,  ejecto 
Gazzaniga  Theol,  7bin.  IV, 


r.  VIXDIC.  ,6, 

207.  Colligite  ciuft  amplisiimo  Cird.  JoS  .  Att- 
gtisliiio  Orsi  in  Tom.  II.  „  De  irretormabili  H, 
,,  P.  in  defiititudis  fidei  coutroversiis  jiiriicio  Lib, 
„  ///.  cap,  56.  ,  Zosimnin  ,  si  in  illo  jiidicio  de- 
„  ceptns  est  ,  nihil  titiqiie  illins  rrrorern  Ecclc- 
„  siae  ,  nihil  fidei  Hoinanrc  ,  nihil  Rjmaiioruin 
,,  Pontificum  auctoriuiti  ,  niliil  ,WIi  Apostolic* 
,,  nocnisse  {a)  "  .  IJfue  etiain  laud.  ciniMentissl- 
inus  Scriptor  observat ,  illud  Zosiini  jndicium  non 
ftiisse  peremptorium  :  ali.is  CcElestiiiin  ab  exrom- 
innnicationi"!  vinculo  absolvisset ;  uec  mandasset  E- 
piscoj)is  Africauis  ,  ut  intra  secun  lum  rnenseni 
CcBlestii  accusatores  venirent,  ut  jirap^seiilem  redar- 
gnerent,  aliter  sentire  ,  qnam  in  lihellis,  &  confes- 
sioue  contexuit .  Nequo  rescripsisset  postei :  .,  se 
„  uon  iu  omnibus  Cuilestio  fiJem  arcoininodasje  ; 
„  ac  deinmn  se  in  eovlc-in  cuncta  reliquisse  statii , 
„  in  quo  dudiun  fiierant".  "rsulluin  ergo  in  tota 
hac  causa  prolatuin  fuit  soleinne  ApostoHcae  Se  iis  ju- 
dicium  ,  non  solum  quo  Pelagiaua  haeresis  proba- 
retur  ,  quod  attentis  Ciiristi  promissionii)U8  Petro 
factis  evenire  non  posse  crediinus  ;  sed  ueque  quo 
CiElejlii ,  aut  Felagii  persoija3 ,  nt  ab  errore  ioi- 
iruues,  absolverentur . 

SECTIO    III. 

De  natura ,   effectibus  ,   Ci?'  pc£nis 
peccati  originalis , 

CAPUT  I. 

De  Natura  peccati  o^-l^inalis ^  Recensentur 

ac  bre>Uer  referuntur  HiXrelicorum 

errores  , 

EFxROR  MASS.ILIANORUM. 

I.  JMassaliani  ,  qui  saec.ilo  V.  Ecclesiam  Orien- 
talein  uou  paruin  turbaruut ,  ineplissiine  docebant) 
per  peccatuin  originale  Satanam  personaliter  ha- 
biiare  cum  humine  ^  atque  in  omnibus  domina- 
ri ,  Addebant  porro  ,  illins  peccati  labem  b.ip:isnia- 
te  non  abstergi  ,  sed  solum  jugibi-is  ad  Deain  pre- 
cibus  ,  quibus  proinde  perpetuo  vacabant  ;  uiide 
etiain  dicti  stint  Massaliani ,  vel  Mesuiliani  a. 
voce  ebraica  *^i<')  Metsalin  ,  cujus  r.idix  est  S^* 
Tsald  oravil  ;    graece  autem    vocabantur  Eu   inct 

Eh- 

inde  Erote  ,  (piem  nn.i  ciim  L.izaro  Epfscojio  Ar/nensi 
e  CJallia  expellf  cnr.ivit  siih  pr*tc.\tii ,  «piofl  ConsMn- 
tini  tvranni  partihiis  .idli^s"rint  .  Geleniin  Erotis  elo- 
siiim  te.Miit  S.  Prosper  in  Chronico  t.in<(iiam  oiri  san- 
cti  ,  &-  discipuli  S.  Martini  .  ^im^os  sanclos  Fratres  ^ 
C~  Coppiscopos  siios  appellat  S.  Augiistinns  in  Lib.  de 
gestis  Pelapn  cap.  i.  :  ii.^ilemqiie  titiilis  ornati  fnere 
a  Patribiis  Synodi  Carthaginensis  in  Epist.  ad  Inno- 
centiiim  ;  ac  deniipie  ex  hislnria  Eccle.^iastica  cerinin 
e5t ,  anibos  fiiisse  de  piirit.ite  iidei  catholicae  op'.i»ne 
meriloa . 


ai 


l62 


DISSERTATIO  m.    SECT.  III.  CAP.  I. 


Euchitce ,  nempe  Orantes .  Ita  S.  FiaviaDO  Epi- 
scopo  Antiocheno  coiifessus  est  qiiidam  ex  picTci- 
piiis  sectae  illiuj  coriph.ieis ,  iiomine  Adelpluns  , 
quemadinodum  fuse  nairat  Theodoretus  Lih.  l\  . 
Hist.  Eccles.  c.  II.,  &  post  ipsum  S.  Jo.  Dama- 
sceiius  de  Hoeresibus  n.  8i. 

1,  Hos  autem  ,  aiiosque  Messalianorum  errores 
fuisse  in  pluribus  SynoJis ,  prascipue  autem  in 
cecuinenica  Ephesina  dainnatos  ,  testis  est  Photius 
in  Bihlioth,  Cod.  5i.  (a)  .  Cum  autem  teinporis 
diuturiMtate  jam  obeoleverint ,  operas  diependiam 
esset  in  iis  confutandis  immoTari  ;  Synodus  Tri- 
defiiina  Sess.  V.  can.  5.  anathemati  eos  subjecit  , 
qui  negaverint ,  per  Jesu  Christl  gratiarn  ,  quce 
baptisinate  conjertur ,  reatum  peccati  originalis 
remitti , 

ERROR  M4TTHIM  FLACH 
ILLYRICf. 

5.  Neque  magis  tolerabilis  dici  potest  paradoxa 
iila  >latihi<ie  Flacii  Illyrici  opinio  ,  qui  asserere 
cnu  dubitavit,  omnibusque  ingenii  sui  nervis  e- 
vincere  conatus  est ,  peccatum  originale  non  esse 
aliquod  accidens ,  animam  foede  deturpans,  ut  o- 
mnium  communis  est  persuasio ,  sed  ipsam  aniinae 
aubstantiam  e  bona  in  nialam  esseutiaiiter  cominu- 
tatam  ,  quoimdo  aliquaudo  contingit  ,  vinum  opti- 
muin  in  acelum  acerbissimum  converti .  Hunc  er- 
rorem  pugnatissinie  nsque  ad  mortem  defendu  , 
plurimis  editis  libris  contendens  ,  hanc  ipsain  fins- 
se  Magi^tri  sui  Lutheri  senteiitiam  ,  ntpote  qui  in 
Comment.  super  cap.  IIL  Geneseos  aperte  statuit  , 
peccatum  esse  de  essentia  hominis  ;  &  in  Psalin. 
L. ,  fostum  iu  utero  matris  degeutem  peccatum  ap- 
pellavit  (6). 


4.  Quidquid  taineii  sit  de  Lutheri  mente ,  pw« 
quam  facile  est ,  ex  sacris  iitteris  osteiidere  ,  pec- 
catuin  originale  iian  esse ,  nisii  aliqunl  prav.uii  ac- 
cidens  ,  auiniam  quidem  griviter  deliirpuis,  nnn 
tamen  iuternain  ejiis  substautiain  iinmutaus  ;  S. 
Paulus  in  Epist.  ad  Rouj,  VII.  21.  de  peccato  o- 
rigiuali  dicebat ;  iyjihi  maluni  adjacet  ,■  &  autea 
vers.  1 7.  Quod  habuat  in  me  peccatuin  ;  ac  de- 
mum  ad  Heb.  XII.  i.  ita  nos  exhortatur :  Depo- 
nentes  ornne  pondus  ,  &  circumstans  nos  pec- 
catum  .  Ac  semper  Scriptores  sacri  de  originis  cul- 
pa  ita  loquuutur,  ut  inteliiguinus  ,  eain  esse  aui- 
mae  maculam  ,  quas  abstergi  debet  ,  &potest,  quin 
ejusietn  auiinae  substantia  intriusecus  iminutetur  , 
Sed  ueresse  uon  est  iu  tam  aperta  iasauia  rei^l- 
lenda  diutius  immorari  . 

ERROR  LUTHER4N0RUM  ET 
CALVimSTARUIVU 

5.  Longiori  refutatione  dignus  videtur  alius  er- 
ror,  qiii  modo  iuter  Protestautes  cominunior  est  • 
Coiitendunt  siquidem  plerique  eorum  ,  peccatuin 
originis  situin  esse  iu  vitiosa  ac  rebelli  caruis  con- 
cupiscentia  j  cuinque  certissiinum  sit ,  hauc  con- 
cupiaceutiam  etiam  post  baptisma  in  nobis  rema- 
nere  ,  consequenter  dicere  debueruut ,  peccatum  o- 
riginale  Sacrameuto  baptismatis  minime  deleri  , 
sed  soUiinmodo  baptizatis  a  Deo  pro  siia  miseri- 
cordia  non  imputari  (c)  . 

6.  Concupiscentise  antem  nomine  nobiscum  in- 
telligunt  internuin  illud  vitium  ,  quo  homiues  per« 
petuo  soUicitantiir  ad  appeteuda  bona  creata  cori- 
tra  ordinem  rationis  (J)  .  Ut  autein  sapieuter 
mouet  Angelicus  Lect.  5.  iii  c.  V.  Epist.  ad  Ga- 
lat. ,    quamvis  concupiscentia    passim    vocetur  vi- 

iium 


{a)  Vide  ,  qn*  de  qnod.im  Synodi  Ephesin.^B  3ecre- 
to  contra  Messalianos  snpra  dixiiniis  n.  44-  >  "^  ^^'[' 
l)e  istis  hflpreticis  consuli  potest  P.  Mich.  Le-Qiiien  in 
notis  ad  Lib.  S.  Jo.   Oamasceni  de  Httre^ihns  . 

(h)  Matthias  Flaciiis  lllyricus  ex  rigidiorihns  Lnthe- 
ranis  fiiit,  8c  in  oonipilandis  i:imoi\i  Centuriis  Ma^de- 
hurfensibns  pr^cipiiain  liahnit  partem  .  Jn  collo',f!no 
Vinariensi  anno  1 56o.  dispntans  contra  Victorinum 
Strigelinm  ex  molliore  Synergistarutn  lactione ,  qnae 
ad  semipelagianisninm  declinans  peccatnin  originale  ni- 
mis  extennabat  ,  eo  nsque  progressus  est ,  iit  diceret  , 
peccatum  non  esse  aliquod  pravnin  accidens  aniinam 
deinrpans ,  iit  vnlgo  piitabatnr,  sed  esse  ipsam  anim.-e 
snbstantiam  in  mahim  omnino  conversain  ,  qiiamobrein 
Fldciani  Siilistantiulistit  appellati  sunt .  Non  deiuerunt, 
tpi  toiain  hanc  controversiain  ,  (juae  non  leves  inter 
Lntheranos  e.xcit.avit  turbas  ,  pnrain  putainqne  fuisse 
dicerent  logoin.icliiam  ,  menie  lilyrici  non  saiis  a  suis 
adversariis  pers|>^cta  .  Vernntainen  ille  satis  apertesnam 
erroneatn  senttntiam  explicavit  ,  eamque  ,  quibns  potnit 
argnmentis  ,  pertmaciter  defendit .  Qna  de  cansa  etiam 
Manich^ismi  haud  iminHrito  fnit  accusatns  :  qnampiam 
ab  hoc  crimine  se  pnrgare  posse  pitavit ,  quia  Mani- 
chaei  siibstautiam  liominis  a  princijiio  inalo  innlam  fuis- 
se  creatam  blasphemabant  j    ips«    vero    bonam  a  Deo 


Ijono  conditam  fnisse  dicebat  ,  peccato  aiitem  Adaini 
totam  corriiptam  ,  malamque  efteutam  .  Hac  tainen  ex- 
plicatione  oinne  Manich^isrni  suspicionein  a  S"  amove- 
re  non  potnit.  Hinc  a  moUioribus  LMtheranis  ,  <jui  e- 
tiam  Adiaphoristie  dicebantnr  ,  oclio  habitns  ,  suoqne 
loco  motus ,  post  varios  casiis  extorris  ,  &  1  xiil  Fran- 
cofurti  ad  Moennm  mistrre  ohiit  anno  iS^S  Ejus  scri- 
pta  ,  aliaqne  ad  celet)rein  h mc  inter  Lmhtranos  litein 
pertinentia  recenset  Jo.  Balth.  Ritt^rusin  vita  ejnsdein 
Flacii  gerrnanice  edita. 

(c)  Peccatwn  ,  inqnit  Lntherns  in  assert.  artic.  suo- 
rum  n.  2.  remittitur  in  baptismo ,  non  ut  nnn  sit ,  sed 
ut  non  impwetur.  Ecceest,  CT"  remnne'  peccauim  ,  sed 
non  impntatur  .  Qiiam  sententiam  S.  Augii-.tino  perpe- 
rain  tribuit.  Imn  veritns  non  est  ita  ex  s-io  tripode 
pronnntiare  :  In  puero  post  buptismum  negare  remanens 
esse  peccatum  ,  est  Panluni  ,  vj^'  Chnstwn  simul  concul- 
care .  Tanta  erat  isinis  hapresiarcli-v  inipiidvns  praefi- 
dentia  .  In  Assertione  aiitein  art.  3.  Fomes  ,  inqint  « 
peccati  ,  etsi  nullum  adsit  uctuale  peccatwn  ,  mora^^ur 
animain  ah  ingressu  celi  .  Nec  diVtrsi  fut  Gtlvini 
ejnsqire  gregalinin  doctrina,  scilicet  in  hipti^mo  origi- 
nale  peccanim,  aliaque  actualia  tegi  sobnn  ,  Sc  n<m  un- 
pntari  ,  non  autein  reipsa   tolli  ,   atque  oinnino  deleri . 

(<i)  Concupiaceniia   variis  noininibus   cuia   in    sacris 


DE  NAT.  PECC.  ORIGIN^. 


iC3 


tlum  carnis  ,  seii  vitium  ,  qno  caro  concupiscu 
tid.ersus  spiriturn  ,  ex  ea  tainfii  iioii  sulmn  illa 
peccata  orhintiir  ,  qii«  coiisuinmantur  in  delecta- 
tioiie  carnis  ,  Ik  carrid/ia  proprie  luni-Nipautiir,  ut 
snnt  luxuria  ,  guia  ,  &c.  ;  sed  etiam  alia  qu,Tcuin- 
<jue,  quatenus  ex  corruptione  carnis  aniina  a^fjra- 
vatur,  ut  dicitur  SaM.  IX.;  intelieotus  eniin  debi- 
litatu<  faciliin  decipi  putest  &  iinpediri  a  sua  per- 
fecia  operatione  •,  &  ex  lioc  se  [uuntur  lia:resc9  , 
tectx,  idoloruin  servilus ,  inimidliaj,  &  alia  lui- 
"jusinodi  ,  qnae  S.  Paulus  in  operibus  carnis  enu- 
merat .  Hoc  igitur  sensii  foines  concupisrentiaE  di- 
citur  pritjcipium  omniuin  peccatoniin.  Unde  etiain 
iJeni  S.  Praeceptor  2.  2.  q.  55.  art.  i.  ad  i.  do- 
cet  ,  omiies  defectus  virtutum  reduci  ad  peccatuin 
ori  'inale  .  Hoc  brcviter  praenotato  liaud  didirile 
est  demonstrare  ,  peccaturn  originale  reponi  non 
posse  in  concupiscentia  perduelli  ,  quae  eliain.  post 
baptisnuim   remauet  . 

7.  Ita  definivit  Sacrosancta  Tridentina  Synodus 
Se^s.  V.  his  verbis :  ,,  Si  quis  per  Jesu  C.hrisli 
,,  Domini  noslri  gratiam  ,  quas  in  baptismate  con- 
,,  fertur  ,  reatum  originalis  peccati  remiiti  negat , 
,,  aut  etiam  asserit  ,  non  tolli  totuin  id  ,  quod  ve- 
.,  rain ,  &  propriain  peccati  rationein  liabet ;  sed 
,,  illud  dicit  tantum  radi  ,  aut  non  iinjuitari  ana- 
,,  tlieina  sit .  Iii  renatis  eniin  niliil  oJit  Deus  , 
„  quia  iiihil  est  damnationis  iis  ,  qui  vere  conse- 
5,  pulti  sunt  cum  Chrblo  per  baptisma  iii  inor- 
„  tem  6cc.  ". 

8.  De  concupijcentia  vero  sic  ibidem  statuitur: 
„  Maiiere  autem  in  baptizali»  concupiscentiam  , 
„  vel  foinilem  sancta  Syuodus  fatetur  ,  &  sentit  ; 
,,  qiir-e  cnrn  ad  agonem  relicta  sit ,  nocere  noii- 
,,  consentientibus ,  sed  viriliter  per  Christi  Jesu 
,,  gratiam  reptignantibus  no;i  valet ;  quinimo  qui 
,,  legitime  certaverit ,  coronabitur,  Hanc  concupi- 
.,  sceiitiain  ,  qnam  aliqnando  Apostolus  peccatuin 
„  appellat,  sancta  Synodus  declarat ,  Ecclesiam 
3,  Catliolicam  nunquam  intellexisse  peccatum  ap- 
„  pellari  ,.  quod  vere  ,  &  proprie  peccatum  sit  , 
,,  sed  quia  ex  peccato  est ,  &  ad  peccatum  incli- 
„  nat .  Si  quis  autem  contrarium  senserit ,  ana- 
.,  thema  sit  "  . 

9.  Solemnem  hanc ,  &  decretoriain  Pa*rum  Tri- 
deijtiiiorum  definitionein  ,  facillimum  est ,  pluri- 
bu9  cuin  sacraruin  Scripturarum ,  tum  saiictorum 
Patruin  testimoniis  contra  hasreticos  confirmare .  Et 
primo  verba  illa :  Jn  renatis  nihil  odit  Deus  &c. 


desumpta  sunt  ex  Apostolo  Panlo ,  qui  ad  Rom. 
VMI.  I.  ita  scribit:  Nihil  ergj  nunc  damnatio- 
nis  est  iis  ,  qui  sunt  in  Christo  Jesu ,  qui  rion 
secunduin  carneni  ambulant :  idest ,  qui  caniis 
concupiscentiae  non  obsequuiitur  .  Et  antea  c.  Vi,  5. 
,,  An  i^noratis  ,  quia  quicumque  baptizati  suinus 
,,  'n\  (Jhristo  Jesii  ,  in  inorte  ipsius  baptizati  su- 
,,  inus?  Gonsepiilli  enim  sumus  cuin  illo  per  ba- 

,,  ptisnunn   iii  iiiortem  "  &r Ut  auteiii  S.  Tlio- 

inas  (  in  Cominput.  )  si.ite  observat  ,  haec  veiba 
cum  iisomnino  conveniunt  ,  quas  leguutur  ad  Gal. 
HI.  27.  Quicumgue  baptizati  estis,  Christum  in^ 
duistU  i  induere  autem  Cliristuin  ad  inentem  Apo- 
stoli  est ,  exuto  veteri  hoinine  ,  renoviri  ,  &  saii- 
rtificari  per  gratiam  Jesu  Ciristi  .  Unde  etiain  i- 
dein  Apostolus  i.  ad  (]It)rinth.  VI.  11.  alloquens 
baptizatos :  Abhiti  estis ,  inqiiit ,  sanclijicati.  estis 
in  nomine  Dmnini  Jesu  Ciristi ,  &  in  spiritu 
Dei  nostri .  Qiias  oinnia  falsa  ptorsus  essent  ,  si 
inacula  originalis  adluic  post  baptismuin  superesset. 

10.  Hac  etiain  de  causa  Sacrainentum  baptismt 
dictuni  est  ab  eodem  Apo>.t.  ad  Tit.  III.  5.  ia^a- 
crum  regenerationis  ,  C>  renoi-alionis  Spiritus 
Sancti  i  quia  scilicet  eo  Sacrainento  regeneramur 
ad  iiovam  vitam  ,  &  sicut  cuin  S.  Ambrosio  lo- 
quitur  S.  Augustiinis  Lib.  II.  cont.  JuL  c.  8.,  de- 
tersa  peccatorum  coUuiione  reno^amur .  Et  ma- 
jori  emphasi  S.  Jo.  Clirysostomus  Hom.  XXIV. 
sup.  Joaun.  In  aqua  baptismi ,  ait ,  tanquam  in 
sepulcro  caput  immergentibus ,  vetus  homo  se- 
pelitur  ,  emergenlibus  inde  novus  resurgit , 

11.  Frustra  vero  Lutlieriis,  ejusque  sectatores 
nos  provocant ,  ut  clariora  Spirit.  S.  oracula  pro- 
feranius  ,  in  quibus  dicalur  aperte  ,  iu  reiiatis  ni- 
hil  esse  peccati .  Frusira ,  inquam  ,  cavillantui  in 
voce  materiali  peccati;  quasi  scilicet  allata  testi- 
monia,  quae  dicuiit ,  nihil  esse  damnatioms  in 
renatis ,  eos  esse  consepultos  per  baptismum  cum 
Ciristo  ,  induisse  Christum  ,  esse  ablutos  ,  sancti- 

ficatos  ,  renovatos  ,  &  regeneralos  ,  apertissiine 
non  evincant ,  eosdem  oinui  prorsus  peccati  macu- 
la  ex  Christi  misericordia  carere  (a)  . 

12.  Atque  ut  j)rcpius  accedamus  ad  concupi- 
scentiam  ,  luculentissime  demonstratur  ,  eam  in  re- 
natis  non  esse  vere  ,  &  proprie  peccatum  ,  ex  S. 
Jacobo ,  qui  cajj^  I.  i4«  snae  ei^istolae  C.inon:caB 
inquit  :  ,,  Unusquisque  tentatur  a  coucupiscentia 
,,  sua  abstractus  ,  &  illectus:  deinde  coccupiscen- 
„.  tia  cuin  coacepeiit ,  parit  peccatum  ;   peccatum 

«  ve- 


Litleris ,  tiim  etiain  a  SS.  Patribiis,  &  a  Theologfs 
appeliattirj  ut  cnro  ,  protit  opponitiir  spirilui ,  liitdo  , 
qu*  seniper  in  pravo  significaui  siimittir ,  tit  illa  li- 
beant ,  qu«  non  licent  :  peccatitm  ,  ((iiia  est  fiiia  ,  & 
parens  peccaii  :  lex  peccati  ,  vel /ex  memhroriim,  quia 
ail  peccatiim  inclinat ,  8c  in  appetitii  interiori,  Sc  sen- 
sitivo  resiJet  : /om«?x  peccati ,  qtiia  in  nol)is  eiiam  in- 
vitis  (lesideria  excitnt  prava  .  Alicjnando  etiain  appelia- 
ta  est  voluptas  ,  (ptia  ssepius  ad  carnalem  voluptatem 
aliicit . 


(<j)  Tn  tractatii  de  gratia  habitMali  copiositis  difTnon- 
strahitur  ,  in  jitstilicatione  impii  peccata  non  tantiim- 
modo  tcgi  ,  ant  soliira  non  impiitari  ,  sed  penltiis  tol- 
li ,  at(((ie  (leleri .  Vertim  |>nr;.ens  controvers:a  tantnm 
respicit  natiiram  peccati  originalis,  ((iiain  Novatores 
sitam  esse  voinnt  in  conciipiscentia  ,  (Jh.t  remanet  etiam 
post  baptismiim  ;  qiioriim  errorem  Sacros.  Tridtnt.  Sy- 
nodns  jiirc  j  merifoijne  proscripsit  ,  ac  jiropterea  iiic 
ronnisi  eas  (lifficiiltates  e.\j>(?n'leinns ,  que  directe  Jiuc 
fpectaot,  cetera  aiitem  ^uo  loco- 


i64  DISSEHTATiO  IIL 

vero  ciim    consiiniinalnin  fuerit ,    geiierat  luor- 

tein  "  .  Quae  verba  ita  pfrspicua  sunt ,  uL  sine 
iillo  ComJjientatore  intc-Iligainus  aperte ,  prinios  coh- 
cuniscentias  motus  ,  quos  iuviti  ])atinuir  ,  &  qui- 
has  unusquisque  tentatur ,  distingui  a  peccato , 
qiiod  generat  niortein .  Projecto  in  his  verbis  ,  ia- 
qnit  S.  Augustinus  Lib.  VI.  cont.  JiiL  c.  i5.  , 
„  partus  a  pariente  discernitur  ;  pariens  enim  est 
„  coxicupiscenlia  ,  partus  peccatuni  .  Sed  concupi- 
„  scentia  uou  parit ,  nisi  conceperit;  nec  conci- 
,,  pit,  nisi  illexerit  ;  lioc  est  ,  ad  maluin  perpe- 
„  trandum  obtinusrit  voluntatis  assensum  " ,.  Quid 
clarius  ? 

i5.  Hoc  S.  Jiicobi  testimonium  valde  inolestum 
est  a.dversariis  ,  illudque  Calvinus  ita  interpretatur  , 
lU  i)er  peccatum  consummatum  non  quodlibet  pec- 
catum  ,  sed  scla  inteiligatur  impoBniteinia  fnialis  , 
quiR  gfciierat  mortem  aeternam.  Sed  faliitur  onini- 
iio  Calvinus;  cx  toto  eni)n  contextu  liquido  apj>a- 
ret  ,  beatum  Apostolum  loqui  de  sin^ulis  peccatis, 
quorum  concupisceiitia  est  causa  ,  accedente  libe- 
ro  voluntatis  consensu  .  Dixeratenim  versic.  praec. : 
^emo  ,  cum  tentatur  ,  dicat  ,  quoniam  a.  Deo 
tentatur  ,■  nbi  manifestum  est ,  seruionem  es^e  noo 
de  impcenitentia  finali ,.  sed  de  ouniibus  ,  &  sin- 
guiis  tentationibus  ,  quas  non  Peo,  sed.  concupi- 
scentiae  nostrae  adscribendas  esse  vult. 

i4.  Snnt  prrelerea  laudali  Tridentini  decreti  ver- 
ba  vet€rum  Ecclesiae  Patrum  doctrinas  omnino  con- 
sona ;  prascipue  autem  S.  Augustini  ,  quo  nen)0 
profundius  peccati  originalis  naturam  perscrutatns 
est  ,  &  cujus  patrocinio  Kovatores  vanissime  glo- 
riantur  .  Imo  ea  ex  ipso  S.  Doctore  desumpta  sutit 
in  Lib.  I.  de  peccat.  mer.  O'  remiss.  c.  4- ,  u^i 
de  concupiscentia  inquit;  ,,  Cum  parvulis  nasci- 
„  tnr,  in  parvulis  baplizatis  a  reatu  solvitur  ,  ad 
„  agonem  manet,  non  sibi  ad  iilicita  consentien- 
„  tibus  niliil  omniuo  nocitura  "  ,  Multa  id  genus 
testimonia  af^erentur  in  sclutiona  dittjcultatum;, 
quae  opponuntur  . 

1  5.  Ob.  prijno  .  Apostolus  Roni.  VII.  i4.  ,  & 
sequ.  ita  de  seipso  loquitur:  ,,  Ego  autPin  carnalis 
j,  sum,  venundatus  sub  pcccato  .  Quud  tiiim  ope- 
„  ror  ,  nou  iutelligo  ;  uon  eniiu  qiiod  volo  bonuin., 
j,  hoc  ago  ,  sed  quod  odi  malum  ,  iilud  facio  .... 
„  Jam  uon  ego  operor  illud  ,  sed  quod  habitat  iu 
.,  me  peccatum  ....  Video  aliam  legem  in  membris 
5,  meis  r«pugnantem  legi  meatis  meae  ,  &  capti- 
„  vantejn  me  in  lege  peccalL,  quae  est  in  membris 
„  meis  ".  Ex  quibus  ptura  colligunt  Heterodoxi 
contra  nos :  primo  ,  coucupiscentiam  a  S.  Paulo  a- 
perte  vocari  peccatum  ,  quod  habitat  e  iam  in  re- 
generatis  ,  ut  certe  ipse  Apostolus  regeneratus  erat : 
secundo,  concupiscentia  appellari.  legem  malam, 
utpote  repognantem  legi  menlis. ;  item  legem  pec- 

(a)  S.  Epii)hani(is  Hivre.si  LXIV..  n.  25.  &  seq.  re- 
fert  ([iwdam  frai.'tnenta  veteris  cujiisdaiii  Dialogi  a  S. 
Methodio  Episcoj'o,  &  Martvre  contiM  Origenein  con- 
sciiipti,  in  <j[uo  eadein  pene ,  ac  noitjonun  Novatoriuo 


SECT.  lil,    CAP.  I. 

cati :  tertio  ,  has  locutiones  esse  intelligendas  iigf 
seusu  proprio ,  quia  concupiscentia  oiiiuino  est  a 
Deo  vetita  iis  verbis  Exodi  XX.  17.  ISon  conca- 
pisces  j  unde  idem  Apostolus  ver*.  7.  dixerat:  Pec- 
caluni  non  cognovi  ,  niu  per  legem  :  nnm  con- 
cupiscentiam  nescieham ,  nisl  lex  diceret  ,  non 
concupisces  (a) . 

16.  liesp.  cum  sacros.  Trid.  Synodo ,  noinen 
peccati  nou  tribui  concupiscentiae  in  vera  ,  ac  pro- 
pria  signiiicatione  ,  sed  latiori  sensu,  c/uia  ex  peC' 
cato  est,  &  nos  ad  peccatum  inclinat .  Neque 
novuin  ,  aut  insoleus  est  in  sacris  Litleris,  ut  pec- 
catum  la^iori  seusu  usurpelur.  Sic  Deur.  IX.  21.. 
vitulus  ah  Israeiitis  adoratus  vocatur  peceatum  , 
qnia  infanda?  illorum  idoiolatriae  causa  fuit  ..  Imo 
Ohristus  Dominus  ab  Apostoloa,  epist.  ad  Corinth, 
V.  vers.  ult.  dicitur  factus  peccatum  pro  nobis  , 
ut  nos  efficeremur  ju&titia  Dei  in  ipso  .  Kee  a- 
lia  dosunt  similia  sacr.  Script.  loca ,  in  quibns 
peccalum  latiori  sensu  accipitur ,  ut  accipitur  ia 
loco  objecto  .. 

17.  Ita  Apostoii  mentem    explicuit  ipse  S.  Au" 
gusiiiuis  variis  in  locis  suorum  opernm  contra  Pe- 
lagianos  .     Audiantur,  quas   habet  in  Lib.  I.  con-' 
tra  duas  Epist.  Pelag. ,  cap.    i5.  Dicimus  ,    ba- 
ptismum  diare  omnium  indulgentiam  peccatorum  ^ 
&  aujerre  crimina  ,  non  radere ,  Ha*c  autem  po« 
sita  doctrina,    qua  Kovatorum  error  funditus  con» 
veliitur  ,    ita  S.  Doctor  de  superstite  concupiscen- 
tia  disserere  pergit :  ,,  Haec  etiam  vocatur  peccatum, 
5,  non   utique  ,  quia  peccatum   est  ,  sed  qnia  pec- 
„  cato  facla  est ,  sic  vocatnr:  sicnt  scriptura  ina- 
,,  nns  cujusque    dicitur ,    quod  manus    eam  fece- 
„  rit  ......  Et  ista  ipsacarnis  concupiseentia- in  ba- 

,,  ptismo  s-ic  diinittitur ,  ut  quamvis  tracta,  sit  a 
„  nascentibus ,.  nihil  noceat  renascentibus  "  .  Ali- 
bi  vero  alia  similia  exempla  addit,  ut  locutionis  y 
qiiasacausa  efficiente  dicitur  lingua  ,  Si  frigoris  ^ 
quod  dicitur  pigrum  ,  quia  homines  pigros  facit. 
Postquam  autem  multa  in  hanc  rein  5a|jienter  dis- 
seruit,  de  sua  doctrina  oinnino  cerlus  ita  conclu- 
dit:  Hnec  est  fidei  catholicce  sanitas ,  quam  san- 
cw.s  ubique  seminat  Spiritus,  rion  pravUatis  hce- 
relicce  vanitas,  &  prcesumtio  spiriius  , 

18.  Hoc  itidem  seusu  miuus  proprio  Apostolus 
se  v.ocat  hominem  carnalem  ,  venundaium  suh 
peccato  ;  quatenus  ejus  ratio  a  caruis  concupisceu- 
tia  perpetuo  oppugnabatur  :  unde  ad  Gal.  V.  17. 
iuquiebat:  Caro  concupiscit  adversus  spiritum  » 
Cum  vero  haec  concupisneutia  rebellis  ex  primo 
liominis  peccato  orta  sit ,  haiid  immerito  liomo  di- 
citur  venundatus  sub  peccato ,  idest  in  servitutem 
peccati  ,  j^.opter  dominium  concupiscentiae  ,  quae 
etiam  nobis  invitis  prava  excitat  desideria  . 

1.9.  Dices.  Hacc  phv-dsis  venundatus  sub  pecca- 

to 

haeresis  confutatiir;  Sn[me  la.iidalis  potissirntim  S.  Pan- 
li  verbis  iibutcbatiir .  Recta  autem  iliius  loci  inteljir' 
Sentici  ibidein  n.  06.  exhibelur. 


DE  NAT.  PECC.  ORIC. 


16: 


tt>  iii  aliis  Scriptiirae  sac.rx  loris  lioniiiiciii  sigiiifi- 
cat  vtTe  ,  &  proprie  peccato  obstrictiiiii  ,  qiifiiiad- 
jnodiiiii  serviis  pioprit;  siio  doiiiino  obslrictiis  e»t  . 
Sic  Lih.  5.  Kef^uin  XXI.  20.  l\c\  Acliali  dicitnr 
yenun.latus ,  ut  jacfret  maluni  ;  &  Isai*  L.  i. 
(lictiiin  est  Hebrffis:  In  iniquitatibus  vestris  le- 
nun  lati  estis  , 

20.  Re!H). ,  hoc  sensii  intelligi  uon  posse  locii- 
tionein  Aptnttoli  propter  alia  ejnsdein  verba  si:b- 
seqneiitia  ,  (piiJ)iis  dicit  ,  se  re//c  bonutn  ,  Ci>'  im;i- 
lc  svnire  legi  Dei  .  Intelligi  itaque  deb«t  de  ser- 
vitiite  ininus  pnipria  roiiciipi»cemiae  ,  ciii  oinues 
jusli  Dei  ope  resistere  possiiiit  ,  ne  iii  ipsis  regnet . 

21.  Ad  stcundoin  argiiin.  resp.  Quaiido  coiicu- 
pisceutia  vocatiif  lex  peccali  residens  iii  Jiienibris, 
iiiliil  uliud  iuniiitiir,  qiiani  vis  ejusdeu»  conciipi- 
sceuliJB  inclinantls  nos  in  peccatuin  j  qua?  dicitiir 
re-ii  lcre  in  meinhris  uostris,  idest  iii  appetitii  seii- 
sitivo  per  oiniiia  uiembra  ditVuso.  Dicitur  autcin 
/p.r  ,  iioii  vere,  &  projirie  ,  sed  per  quanidain  si- 
inilitudinein  .  Lex  ista  peccati ,  inquit  S.  Aiipu- 
stinus  Lib.  11.  cont.  Jul.  cap.  3.,  ,,  ([u<e  in  mem- 
,,  bris  est  corporis  mortis  liiijiu,  &  remissa  est 
,,  re^eueratione  spiriluali ,  &  maiiet  iu  carne  mor- 
j,  lali:  reinissa  scilicct  ,  quia  reatus  eju»  solutus 
„  est  Sacramento  ,  qno  renascuntur  tldeles  j  nia- 
„  uet  aulem  ,  quia  operatur  desideria  ,  coutra  quoG 
„  dimicaiit  &  fideles  .  Et  lib.  I.  dc  niiptiis  ,  & 
„  concupisc,  cap.  5o.  explicat  to  captivanlem  , 
,,  nempe  captivare  conanicin ,  idest  ad  conseiilieu- 
3,  duin  ,   implendinnque  cogenlem  "  . 

22.  Ad  3.  resp. ,  nullateuus  ab  Adversariis  pro- 
bari  ,  percaii  noinen  in  illa  Pauliua  peiioclui  pro- 
})rie  ii-^tupari  pro  vera  culpa  projiier  legem  illain 
ji)  vct.  'jestamento  latam  :  non  conciipisces ,  & 
quiiii  S.  Apostolus  ibidein  memorat  ,  dicens:  Pec- 
catuni  7ion  cogriovi ,  nisi  per  Legem  ;  nam  con- 
cupiscentiatn  ^c.  Communi  eniin  7'Iieolognruin 
dociriiia  est  ,  ea  lege  uon  proliiberi  ,  nisi  coiiseu- 
sum  liberiiin  coucupisrenti;e  praGstitum  (  prapce- 
ptum  qiiippe  nonuisi  liberae  voliiutati  inipoui  po- 
iPst  )  ,  non  aiitein  probibori  inotus  concupisreuliae , 
quos  patinuir  inviti .  l  'ude  etiain  Kcclesiastici  XVIIi. 
3o.  ita  prapcipilur/  Post  concupiscentias  tuas  non 
eas  ,  Audiatur  Tlieoiogorum  priuceps  Saiictus  Tho- 


(a)  Hlnc  ai>j).iret  ,  merito  a  .siUTimis  Pontltluihns  Pio 
V.  ,  &:  Gregono  Xill.  tiilsse  (jiin.s«l.iin  B.iji  |)ropositio'- 
nes  d.unnatns  ,  tjii.p  Jiiiic  doctrina'  ojijjoneb.iniiir  ,  iit 
5o.  Pruva  desiiUna  ,  ijuiLus  ratio  non  consentit  ,  C" 
tjUit  horno  im<iias  patiliir  ,  sunt  prohtbita  prjccepto  :  non 
cuncupisces  :  F.t  5i.  Conciipiscentia  ,  sii'e  lex  memhro- 
riim  Cr  pram  ejus  desideria  ,  <pi^  imnti  sentiunt  homi- 
nes  ,  sunt  \-era  Legis  invbedientiu  .  Unic  anleiii  erro- 
ri  Bajiim  pf-riinjciter  etiam  post  d.vmn-ntionem  acllim- 
Bi,-se  ,  oslendii  P.  Laiir.  Berii  in  Ati^ustiniano  systein. 
VLndic.   Dissert.   \.   c.    i.  ^.  n. 

b)  H*c  S.  Donoris  verha  litjnido  dei?:^astr.int,  rjiiai.'. 
prociil  .il)  eJMs  iloclrin.i  .Tliliierit  Lr.iienis,  qni  i.n  Js- 
sert.art.  2.  iit  m.igi.s  «vinceret  ,  roncii[)iscenti.im  eti.im 
ia  jiiitis  esse  ven  nominis  pec.atmn,  coimnentiis  est, 


inas  2.  2.  (juaest.  122.  art.  G.  ad  3.  ,,  Per  pr.i'- 
,,  cej)t;'.  prf.liilntiva  coiiciipijcenti^  noii  iulflli^itur 
„  proliihrri  priinu»  iiiotus  couciipiscenti*  ,  qiii 
„  consistit  iiilra  liinites  sens  lalitatis  ,  sed  prohi- 
„  betur  dirccte  consensus  voliintati»  ,  qii<c  est  iu 
„  opus,   vel   in  delertationeiu  "  . 

23.  Audiatur  etiain  .S.  Augiistiinu  Lib.  l.  de 
Civ,  Dci  cap.  23.  ,  ubi  loijiens  de  concupiscen- 
tiali  inobedientia ,  quas  in  meuibris  itojlrij  l)a])i- 
tat ,  priPler  uoslt^  voliuit.ilis  coiisensiioi  ,  quanto 
Tnagi'i ,  iuquit  ,  sine  culpa  est  in  corpore  noii 
consentientis  ,  si  abst/ue  culpa  est  in  cor-pore  dor- 
inientis  ?  (a) 

24.  neiii(jue  S.  Fater  Lib.  I.  co7jr.  dxias  Epi^ 
stol.  Pelag.  caj).  1 3.  eoruiii  npinioneiii  re/ellil  , 
qui  dicchaiit ,  quotidie  iios  in  oratione  Doiniuica 
ea  verba  repelere  :  Dimitte  nobis  debita  rutstra  , 
propter  caruis  conciijjis  ■eiiliain,  qMam  etiatn  ii> 
viti  e.\periinur ;  cuin  jiotius  or«mus ,  iuquit  S.  Pa- 
ter  :  ,,  propler  peccata  ,  c\nx  fiunt ,  sive  iii  ejus 
„  coiu^^usionibus  ....  sive  cum  j)er  ipnorauliain  nia- 
„  luin  qu.isi  bouum  placet  .  Elt  Lib,  IJ.  do  pec- 
,,  cator.  mer.  ik  remisg.  cap.  4«  ^i  desideriis  con- 
,,  pisceuliaR  caruis  illicita  volunlatis  iucIiiKitioue 
,,  couseiisiinus,  ad  Iioc  sauaudiim  dicimus:  diuiit- 
5,  te  nobis  dcbita  nostra  "  {b)  , 

C.5,  Quando  ergo  Aj)OstoIus  iuquit:  peccatum 
non  cognoii  &c.,  viilt ,  ut  iiilelligamu»  praice- 
ptuin  iiliid  Decalogi  de  uon  coucupiscenda  iniilie- 
re  ,  vel  re  alieiiu  ,  a  gentibus  ignoralum  ,  a  Chri- 
sto  auteiu  Servatore  uostro  salubriter  renovaluia 
INlatlli.  V.  27.  coiura  falsam  Pharisieorniu  doctrL- 
n.iiii  ,  qui  uoiuiisi  externos  nnjecliiae  actiis  prohi- 
Litos  esse  ceiisebaul  (c)  . 

26.  Non  infjcianinr  tamen  ,  nobis  esse  inaxiino- 
j)pre  ci;randuin  ,  nt  vel  ipsa  concupisceniia  ,  fjnoaii 
iieri  potest,  in  hac  vita  ininuatur  ,  omniiio  euini 
e.\tirpari  non  pntest  .  Et  hnc  ,  inquit  sappe  latid. 
Aiigustimis  Tract.  4i'  '"  Joan.  uiim.  12.,  debet 
conari  o/nnis,    qui    tendit  ad    pe^fectionem ,    iit 

hcec  ipsa  concupiscentia quotidie  in  projicien' 

te  minuatur .  Et  si  aliquando  videtur  S.  Pater  le» 
gem  illam  non  concupisces  extendere  ad  ipsauL 
eliam  desideria  ,  qii.Tc  iii  nobis  iuvitis  a  coucupi- 
sceutia  excitantur  ,  semper  tauieu  se  luciileuter  cx- 

pli- 

nos  jiropterea  fpiolidie  orare  :  diinitte  nobis  delita  no— 
stra  .  \'.n  ((ii.im  in.initer  de  magni  Aiignstini  p.Uroci- 
nio  U»rTesi.irclia  isie  glorictiir  !  Sincerior  fnit  Calvi- 
niis  ,  (jiii  I.il).  III.  Inftit.  c.ip.  3.  ^.  10.  confitetiir, 
hoc  esse  inter  ijisiiiu  ,  A  AitgiiNtinnm  discrinu-n  ,  (|tiotl 
AngMstinii»  coiicMpiscenti;u  morhiim  peccatuiti  vooarg 
non  aiide.tt  ,  nisi  cum  cet  opus  ,  ct  cons^nsus  accedit  , 
Nos  autein  y  pergit  se  m.igno  nociori  pra-lVrens  ,  ittiul 
ipsii/n  pro  peccato  lialemu»  ,  <fuod  aiit/ua  oinnino  cupi- 
dita'e  hnino  tiiitlatur  . 

(c)  Id  colligitiir  e.n  Josipho  Flivio  I.ib.  XII.  Anti- 
quit.  jndaic.  c.ip.  16.  Iino  hic  error  adhm;  gr.iss.iri  vi- 
detiir  .HJiid  .iliijnos  Jiid.Tos  ,  <i4ii  docsnt  solos  .i.?tns  eK- 
t  rnos  ,  non  .intein  internos  tJivina  lege  prohiberi.  Ita 
II.   Da»  id  Kiinclu  in  p4aliu.  LXVI. 


r66 


plicat,  nt  id  sit  finis  legis  ,  non  autem  vere  ,  & 
proprie  praeceptuin  ,  qiiod  nonnisi  actns  liberos 
respicere  potest ,  &  ita  ,  lU  illud  consequi  sit  per- 
fectio,  ad  quam  demuiu  in  viia  icterna  pcrvenie- 
inus:  illud  autcm  nou  consequi  sit  quasdam  luijus 
vit.TG  miseria ,  a  qua  liberari  cupiebat  Apostolus 
ad  Rom.  VII.  24.  ,  uod  autem  veri  nominis  pec- 
catum  (i7.) . 

27.  Dices  primo  .  Plures  Patres  ,  &  magni  no- 
ininis  TJieologi  docent ,  vel  ipsos  primos  concupi- 
sceutiee  mctus  ,  ulut  indeliberatos  ,  esse  vera  pec- 
cata .  Ita  S.  Gregorius  magnus  in  epist.  ult.  ad 
Anglorum  Episcopum ,  &  S.  Hieronymus  ad  illa 
verba  Mattli.  V.  Qui  viderit  mulierem  &c.  In- 
star  vero  omuium  Tlieologorum  sit  S.  Tliomas  , 
qui  1.  2.  quopst.  74.  art.  5.  Motus ,  inquit ,  sen- 
sualilatis  rationein  prcei'eniens  est  peccatum  ve- 
niale  .  Unde  etiam  3.  P.  quaest.  4i.  art.  i.  ad  5. 
consequenter  docet,  Chrislum  Domiuum  potuisse 
quiuem  tentari  a  Diabolo  ,  quia  tentatio  illa  fuit 
per  exteriorem  sug^esdonem ;  non  potuisse  autem 
tentari  a  carne  :  „  quia  liaec  tentatio  non  potest  es- 
j,  se  sine  peccato  ,  quia  hujusmodi  tentatio  fit  per 
j,  delectationem  ,  &  concupiscentiam  ;  &  sicut  Au- 
3,  gustinus  dicit  Jib.  XIX.  de  Civ.  Dei-  cap.  4»  , 
„  nonnullum  peccatum  est ,  quando  caro  ccncu- 
,5  piscit  adversum  spiritum  "  . 

28.  Resp.  5    hanc    quorumdain.  Sanct,.  Patrum  , 


DISSERTATiO  III.    SECT.  III.  CAP.  I. 


ac  Theologprum,  dbrtrinam  esse  intelligendam  de 
ii:j  primis  concupisrentiae  motibus ,  qui  habent  a- 
liquid  arlmutum  de  voluntario ,  saltein  imjisrfe- 
cto ;  quateuus  ratio  non  ea  ,  qua  par  est  ,  diligen- 
tia  cavet ,  ne  hujusmodi  motus  insurgant.  S.  au- 
tem  August.  iu  loco  laud.  Lib.  XIX.  de  Civit.  De.i 
ulitur  vocabulo  vitii  potius ,  quam  peccati ,  di- 
cens :  JVegue  enini  nullum  est  vitiwn  ,  cum  sicut 
dicit  Jposiolus  ,  caro  concupiscit  adversus  spiri'. 
tum .  Postea  autem  peccaium  perpetrari  dicit , 
quando  carni  concupiscenti  spiritu  succumbente 
cedimus  (/»)  . 

2g.  Dices  secundo .  Si  concnpiscentia  mala  est, 
ac  propterea  a  nobis  odio  habenda  ,  atqiie  pro  vi- 
ribus  no.stris  exlirpanda ,  etiam  Deus  iilam  odio 
liabebit  ;  quomodo  ergo  Patres  Trideutini  definire 
potuerunt,  in  renatis ,  in  quibus  concupiscentia 
remanet  ,  Deum  nihil  odisse  ?   (c)  c 

5o.  Resp.  ,  Patrei  Tridentinos  locutos  esse  de  il- 
lo  odio  inimicitiae  ,  quod  damnationem  infert  .  Se 
manifeste  explicarunt  in  sequentibus  ,  dicendo, 
7iihil  esse  damnatiGnis  iis ,  qui  vere  consepulti 
sunt  cum  Christo  ....  ita  iit  nihil  prorsus  eos  ab 
ingressu  coeli  remoretur  ,  Ceterum  Deus  eiiam 
odit ,  &  nos  quoque  odisse  debemus  omnes  Iiabi- 
tus  vitiosos  ,  qui  post  veram  justificationem  iu  no- 
bis  reraaneiit  ,  quamvis  proprie  peccata  non  sint, 
nec  nos  valeaut  ab  iugressu  coeU  remorari . 

5i. 


(a)  S.  Thomas  qn.  4-  d^  malo  nrt.  6.  ad  17.  Cari- 
tas  j  iuc|nit  ,  dimiimit  actiialeni.  lihidinem  ,  irK/uantum- 
concupiscibilis  oiedit  in  slatii  natura:  corruptte  (juin  ali- 
quid  de  inotu  proprio  relineat  ,  etiain  prxter-  ordinem 
Totionis  .  Et  ideo  oi/mino  non  tollitur  libido  ,  cjuantuin- 
cumijae  caritas  vi.e  augeatur . 

{b)  P.  TJiomas  de  Lemos  in  Panoplia.  Totno  I.  P.  1. 
Tract.  5.  cap.  iS-  png.  245.  piitat ,  tales  inotiis  con- 
cupiiceniicTe  primo  primo.s  ,  8c  omnino  indcliherato.s  re- 
gulariter  noa  dari  ,  &  j)ropLerea  S.  TlAomTin  docere  , 
in  iilis  esse  peccntnm  veniale  ,  quia  reguluriter  i^otev.xnt 
alifjno  modo  impediri  .  Siijjdit;  tamen  laiid.  P.  de  Le- 
loos  ,  eos  in  intidelibus  peccatiim  esse  ,  C[nia  sunt  vo- 
luntarii  jn  sua  causa  ,  idest  in  peccato  orfginali  ,  seu 
actuali  ,  quibus  (fuasi  antecedenter  voliti  sunt .  Cete- 
rum  S.  Doclor  alihi  ,  &  sarpe  ,  &  perspicue  docet ,  a- 
ctus  omnino  indeliLeratos  es.se  a.  (pnciiiiupie  culpa  e- 
tiam  veniali  immunes  .  Sic  i.  2.  (]u.  80.  nrt.  3.  ad  3. 
Concupiscentia  carnis  ,  ait  ,  contra  spirittim  ,  c/uando 
ratio  ei  actualiter  resistit  ,  non  est  peccatum  ,  sed  ma- 
teria  exercenda  virtntis .  Et  clarius  adluic  2.  2.  qu. 
354.  arj.  5.  ita  ah.^olute  definit  .-  Omne  peccatum  de- 
pendet  ex  judicio  rationis ;  quia  etiaiii  priimis  motas 
sensualitatis  non  habet ,  (juod  stt  peccatuiii  ,  nisi  in- 
(juantum  judicio  rationis  reprimi  potest  :  ZT  ideo  subla- 
to  judicio  rationis  tolUtiir  ratio  peccati  .  Et  (ju.  7.  de 
jnalo  art.  6.  ad  8.  Primus  motus  ,  inquit  ,  sensualita- 
tis ,  <fui  est  ex  dispositione  corporali ,  non  est  pecca- 
tum  )  O"  hunc  cppellant  aliqui  primo  primum  .  Secundus 
^utdn  inotus  ,  <iuc  excitatur  ex  aligua  apprehensione  , 
est  peccatuin  .  Primum  enim  ratio  nullo  modo  vitare  po- 
test  y  secundum  autem  vitare  potest ,  (/uantum  ad -sin- 
gulos  ,  non  autein  (/uantum  ad  omnes  :  (juia  dum  a\'ertit 
«fgitationem    sucm  xxL   uno  ,    ineurrit  in  aliud ,    sx  i/uo 


potest  insnrgere  motus  illicitus  .  Vid.  supra  n.  22.  Hinc 
apparet ,  qunm  proctil  ahsit  a  doctrina  S.  Tliomfle'  da- 
mnata  illa  Baji  propositio  72.  Motas  praoi  concupiscen- 
ti.t  sunt  pro  statu  liominis  vitiati  prohibiti  pracepto : 
non  concupisces  .  Unde  homo  eos  sentiens  ,  &  non  con- 
sentiens  transgreditur  praceptum  :  non  concupisces ; 
quamvis  transgressio  in  peccatuin  non  deputetur  ;  prae- 
ter  (luas  alias ,  quas  supra  memoravimus  in  not.  ad 
n.   23. 

(c)  Coacnpiscentiam  esse  malam,  atqiie  adeo  a  no- 
bis  odio  Iiabendam  ,  nerno  dn])!tat ,  (jui  eam  esse  pec- 
cati  originalis  effectum  ,  &  actualium  peocatorum  caii- 
sam  es  fide  cognovit .  liii  perpetuo  resistenduin  esse 
sacr;R  Litter^,  &  sancti  Patres  unanimi  consensu  cla- 
inant  .  Mortificate  membra  vestra,  inquit  Apostolus  Co- 
loss.  Ili.  5.  (/(.'<«  sunt  super  terram  :  fornicationem  ,  im" 
munditiaiii ,  libidinem  ,  concupiscentiain  malam  C^c.  Et 
S.  ATigiistinus  in  suis  concertationibns  cuin  PeLigianis 
nihil  t're({uentius  repeteJiat  ,  (fuam  concnpiscentiam  pu- 
deiidam,  detestandhin  ,  ac  debellandam  esse  ;  irno  con- 
tra  eain  institutam  esse  a  Cliristo  Domino  ill.iin  peti- 
tioncm  :  sed  libera  nos  a  malb  .  Vid.  Card.  Bellarmi- 
niis  Lib.  VI.  fZe  ainiss.  gratia ,  0"  statu  peccati  cap. 
i4>  nbi  id  multis  argiimentis  ostendit .  Vid.  etiam  Liid. 
Ant.  Miiratoriiis  de  ingen.  moderat.  Lib.  lil.  cap.  3. 
nbi  Jo.  Phereponum  merito  castigat ,  quod  Pelagiano- 
nmi  blasphemias  innovans  docuerit  ,  concnpiscentiain 
nihil  habere  in  se  mali ,  ut  nihil  liabet  mali  cupiditas 
edendi  ,  aut  liibenui  ;  Sc  quae  a  S.  Aiignsiino  tanlo  o- 
pere  contra  Pclagianos  disputata  sunt  ,  non  veretur  ap- 
jiellare  mera  figmenta  .  Sed  nimis  sero  PIicre|)onns  ,  seii 
Jo.  Clericiis  S.  Doflorem  reprehendere  ausus  est  ;  post- 
quam  nimirum  oiiines  Patres  ,  &  Theologi  ejns  doctri- 
nam  venerati  sunt  j  &  Ecclesia  universa  approbavit  . 


DC  NAT.  PECC.  ORIG. 


5i.  Dices  tcrtio .  Concupi«cei)tia  a  coelo  exclu- 
diliir:  ergo  a  Deo  vere  ,  &  proprio  odio  habotiir. 

32.  He>p.  ueg.  coiiseq.  Nain  &  alia  «uilt.i  a 
regiio  ciEloriiin  exchuluiitur  ,  qiirp  nullii»  hoiniuuin 
percata  esse  dixerit  .  Hiijus  gtiieris  siirit  omnes  cor- 
poris,  aiiuniqiie  iiiiseriac  ,  quas  taineii  una  cuin 
ninrte  Doinimis  ,  ac  Hedeinptai"  uosler  pro  uostra 
saliue  in  se  susripere  dignatus  est . 

55.  Inst.  4«  Negari  sahein  non  potesl ,  coiicu- 
pisreutiain  esse  Itgern  pecciiti ,  quae  aEiernae  Dti 
legi  rcj>ugiiat ;  Iioc  ipsu  autein  e^t  veri  noininis 
peccatuin  .  Nain  S.  Joanues  ita  |)riina  sua  Epist. 
cap.  III.  4«  dicit,  peccatiiin  eise  iniquitiUem  ,  seu 
(  ut  habetur  in  Graeo  )  a^ofiieir  ,  hoc  est  ,  tran- 
sgressioiiein  legis  aeternae   Dei .. 

54.  Re-p.  ,  ad  peccaluni  vere  ,  &  proprie  tale  , 
non  surticere  oppositionein  legi  aetern^e  Dei  ,  sed 
requiri  ,  ut  Iktc  opposilio  a  lihera  nostra  volna- 
tate  procedat .  Hinc  S.  Augusiin.  saepius  as->erebat 
contra  Pelagianos,  concupisceiitiain  in  renatis  esse 
malam  ,  i  quaudoqtie  etiain  appe'Iavit  iniquito.' 
tern  ,  ufLib.  VI.  coat.  Jul.  cap.  u).  ;  i.lein  tainen 
S.  Pater  coiistaiiter  negavit  ,  eain  este  vere  ,  &  pro- 
prie  |)eccattiin  ,  ut  ex  dictis  hactenus  patet  ,  & 
vx  <licendis   uberins  patebit  {a) . 

55.  Ob.  secundo  pliira  S.  Augustini  lona  ,  qiii- 
bus  aperte  dirit  peccatuin  originale  post  Baptisuuiin 
nou  iinpiicari :  censet  ergo  adhuc  illud  siipere.sse 
in  conriipisceutia  rebeili  ,  &  tautuininodo  ex  Dei 
misericordia  uon  iinputari  ad  peccatuui  .  Ita  Lib. 
1.  (le  nuptiis  ,  &  concupisc.  cap.  25.  quaerenti  , 
si  concupiscentiu  in  parente  baptizato  potest  es- 
se  ,  Cb"  pecnaturn  non  esse ,  cur  eadeni  ipsa  in 
prole  peccaturji  sit  ?  respondet ,  dimmittl  concu- 
j)L<centiam  carnis  in  baptismo,  non  ut  non  sit , 
sed  ut  inpeccatum  non  impitfetur  ,  Ita  etiain  rap. 
3i.  Facta  est  peccati  remissio  ,  ut  peccatum  non 
imputetur  {b)  . 

56.  Resp.  ,  S.  Augustiuum  dicere  ,  concupisren- 
tiam  remauenlein  post  baptismuin  iion  imputari 
ad  peccatum  ;  qnia  totuin  peccatum  deletuin  est, 
Temissiiin  est ,  ablatuin  est :  non  autein  quasi  i- 
psum  peccatuin  remaneat  in  bafitizato  tectuin  ,  & 
abscouditum  .  Id  perspicue  explicat  S.  Doctor  iti 
jpso    loco  cit.    cap.  26.  iuquieus :   ,,  lu  eis    ergo. 


(u)  Perdifficilem  S.  Pauli  lociim  .id  Rom.  VII.  ha- 
cteniis  explioiimiis  de  ip.^^o  Aposlolo  j.im  ren-ito  ,  &  snb 
gntia  constitnto  .  Verunt.imen  non  (Iffiieriint  Sc  vete- 
Tes  ,  Sc  recentiore.s  inter|)reies  ,  ({ni  enm  intellexenint 
de  lioiiiine  non  snb  gratia  ,  sed  snb  lege  ,  in  cfiio  cer- 
te  conciipiscentia  peccamm  est  ,  seii  potiiis  conjnncta 
ciim  rcatii  peccati  orisjinalis  nondiim  remis^o  ■  Hnic 
inlerpretationi  se  (jiio(|iie  ali(pian'lo  ronsensisse  f.Uetnr 
ipse  Aiign.stinus  Lib.  IV.  c<int.  Jul.  cap.  23.  ,  &  Lili. 
L  Fptract.  c.  23.  Se«l  jiouea  adopinvit  ,  ei(jire  con><t3n- 
ter  ad!ia«sit.  S.  Tlioinas  in  veteriim  lectione  ver.sati»- 
simifs  ,  in  Commfnt.  ad  Imnc  locnm  niramcpip  tx|'0- 
sitionem  afTTi  ,  8c  ciim  orihcKJosa  Ecclesi;p  doctnna 
egregie  componit  .  Sed  illam  ,  qna  no-;  usi  snmns  ,  tan- 
«{uam  meliorem  alteri  praelert  .   EaniJem  iDterpretalio- 


1G7 


„  qui  regeneranlur  in  Chrisfo  ,  cum  reinissioncin 
,,  accipiiiut  prorsus  ouiniiiiii  percatoruin  ,  uiique 
„  iieces>e  est  ,  ut  reatiis  etiain  hnjus  licet  adhuc 
,,  inaiieiitis  concupisceuliae  reinittatur ,  iit  iu  uec» 
„  catuin  ,  siciit  dixi  ,  mm  iiujiuietur  ....  hoc  est  e- 
„  uini  nou  habere  peccatiim  ,  rciiiii  uou  esse  uec- 
„  cati  "  . 

57.  Dires .  Mein  S.  Pater  cnnriipisreutiam  sem- 
per  uominat  inaium i  iSc  Lib.  VI.  cont.  Jiil.  c.  1  5. 
ita  eiiergire  loquiltir :  „  Quis  auteiii  ita  sit  inipru- 
„  dens  ,  atque  impudeus ,  it.a  prrjcax  ,  perliiiax  , 
„  pervicax  ,  ita  postremo  ir.siiius ,  &  deineni  , 
„  qui  cum  ])eccata  inala  esse  fateatur,  ne"et  es- 
„  se  inalain  coucuj)iscfeiitiaiii  peccatoruin  ,  etiam- 
„  si  adversus  eam  coiicuj)iscenie  sjjiritu  ,  j)eccata 
,,  coiicijiere,  ac   parere  non  sinatur '•  ? 

58.  Resp. ,  concupisceiitiain  certf  esse  malain  , 
sed  nnn  peccatinn  ,  nisi  ei  coMseiiiiatur .  Ita  ibi- 
dem  se  dilucide  S.  Paler  explicat  ,  de  illa  direns: 
Oinui  peccato  carct  (   in   ba|)tizatis  ):  non  omni 

malo omni  reatu    omnlwn    malorurn  caret  , 

iion  ornnibus  malts  ,  l'rosequitur  deinde  uiala  e- 
iiuinerans  ,  quoniin  concupiscenlia  est  caiisa  ,  prac- 
cipue  autem  lueinorat  corrujitionem  corj)oris  ,  quod 
aggravat  auiinain  ,  &  inaluin  iguorantiae  ,  guod  a 
nescientibus  innumerahilij,  perpffraniur  mala  , 
Hinc  fit  ,  ut  Sancti  perj)eiuo  cuin  ea  pn^nare 
debeant  ,  iino  &  a  Deo  jugibus  precibus  j)Osti  la- 
re  ,  ut ,  quoad  fieri  j^otest ,  aiiferatur  ,  e<ein|)lo  S. 
Pauli ,  qiii  ter  Dominum  rogavit ,  nt  a  ^e  aufar- 
retur  stiiniilus  carnis  ,   2.  Coriiith.  XII.  8. 

59.  Hinc  etiain  S.  Pi;ter  ibidem  ita  conrludit; 
„  Percipitur  in  baj)tisinate  Christiano  perfecta  uo- 
„  vitas  ,  &  j)erferia  s.uiitas  ab  eis  inalis  nostris  , 
„  qr.ibus  erainus  rei ;  non  ab  eis ,  cum  qnibiu 
„  adhuc  coiitligenduni  est  ,  iie  simus  rei".  Quod 
j)08tea  uberius  exj^licat  e\e;np!o  pravarun»  coiisue- 
tudiuuiu  ,  cuin  quibiis  hmnines  )ustificali  contli- 
gere  debent ,  quia  mala^sunt,  &  ad  peccatnin  sol- 
licitant  ;  nnn  smit  auteni  peccata  ,  iiisi  qiiando  eis 
coiwentitur  .  Tanta  autein  einj^hasi  S.  Augusliuuf 
conrii|)isrentiam  inalain  esse  j>roiiuntiat  ,  quia  Pe- 
lagiani  eain  peccati  originalis  eifcctuin  esse  uegau- 
tes  ,  eo  dementiae  j)erveneraiit  ,  iit  eiindeni  tan- 
quain  uaturae  bouum  collaudarent  .  Ceieruni  aliis 

iii 

nem  tr.idid  rnnt  Smcli  Hilariiis ,  &  Grcgorfiis  Naiianr. 
a|ii!d  enmd-m  S.  AngustinMin  .  yml)  is  addendiu  esl  S. 
Hieronymiis   in   Dial.   2.  adversns  relagiinos  . 

{6  I)ortissimiis  Lemosins  jiro  ea  ,  «fna  ferebatiir  ia 
S.  .^ugiistinnm  rrvi  renii.i  continer»-  se  non  p«tn)t',  rjiiin 
gra\.nsiirnp  ab  nmnif/us  reitrehfndtndiim.  diceret  P.  Va- 
srjiiet ,  ifuod  non  m.nut  Jlilso  ,  tfuaiH  irre\<eren:er  ma- 
gno  post  Apostnlos  def*nsori  jira'ix  Augnstinn  trihue- 
re  rti/tM»  sit  f  t/uod  fiWeat  errori  dicennuiiiy  peccatuin 
origina/e  in  f>ap'iza'i'    non  omnino  tolli  ,   sed  rad'  ,   Cf 

nnn   impWari  i)ux  est   hjtreut    dainna'a   in   Concili» 

Tridpn'tno  Sers.  V.  can.  5.  Vid.  in  Trict.  1.  d^  I.^Jt' 
sione  h/ipri  arbitrii  c.  29.  Xihi  C0pi(7Sa;>  doctria*  S.  Pa- 
tris  vindicia6  agit . 


i6S 
hi  locis    concnpiscentiani    appellavit    languorein , 
&  infinnitatein  ;  aliquando  corruptioneni  ,  6<  r/- 
rifif?z.'natura5  liumanae  ,  tuui  etiam  passioncrn  ,  C" 
habiium  prai'wn  . 

4o.  Dices  iterum  .  In  eodein  Lib.  IV.  contra 
Jnlianuni  cap.  3.  haec  decretoria  verha  leguntnr, 
.,  Sicut  capcitas  cordis  ,  quain  solus  reinovet  iUii- 
.,  miuator  Deus  ,  &  peccatum  est  ,  quo  in  Deum 
,,  }ion  creditnr  ,  &  ptEua  peccati ,  qua  cor  super- 
„  bum  digtia  animadvtjrsione  punitur  ,  &  causa 
„  peocati ,  cum  mali  aliquid  cseci  cordis  errore 
„  committitur,  ita  cOncnpiscentia  carnis  ,  adversus 
„  qiiam  boinis  concupiscit  spiritus,  &  peccatum 
,,  est ,  quia  inest  illi  inobedieotia  contra  doniina- 
„  tuni  menlis  ,  &  pcena  peccati  est  ,  quia  reddita 
,,  est  meritis  inobedientis ,  &  causa  peccati  est  , 
„  defectione  consentientis  ,  vel  contagione  nascen- 
„  tis  " ,  Qucmadmodiun  igitur  c^citas  cordis,  qua 
in  Deum  non  creditur,  vere  ,  &  proprie  pecca- 
lum  est ,  ita  etiam  concupiscentia  ,  &  pcena  pec- 
cati  originalis  ,  &  vere ,  ac  proprie  peccatum  dici 
debet ,  quod  pluribus  aliis  exeinplis  ibidem  S.  Pa- 
ter  osteiidit . 

4i.  Resp. ,  huic  loco ,  &  siuMlibus  eam  adhi- 
bendam  esse  regulam  ,  qua  ipse  S.  Pater  utitur 
ad  explicandum  Apostolum  Paulum  ,  quando  con- 
cupiscenliam  in  reiiatis  vocat  peccatum  ,  ut  scili- 
cet  ista  vox  in  sensu  minus  proprio  suinatur ,  non 
pro  vera  culpa  ,  sed  pro  vitio,  &  corruptione  na- 
turae  :  quod  vitium  cum  peccato  oiiginali  tanqLiam 
pOEnam  contraxijnus ,  &  nos  ad  nova  peccata  s^- 
pius  pertrahit  .  Vide  sapra  num.    16.  &.  seq. 

42.  Neque  vero  obest  ,  quod  ibi  S.  Doctor  tria 
in  concupiscentia  carnis  distinguat ,  scilicet  ratio- 
iiem  peccati  ,  ejusdem  peccati  poenam  ,  ac  taiidem 
peccati  car.sam  ;  quo  fit ,  ut  uon  possit  vocari  pec- 
catum  ,  quatenus  est  poena  ,  aut  causa  j^eccati ,  a- 
liter  trina  illa  partitio  esset  illnsoria  . 

43.  Respondeo  enim ,  alia  ratione  hic  sninendum 
esse  peccati  nomen  ;  sciiicet  sub  generali  Jiotione 
rnali  ^  ut  sensus  sit,  concupiscentiam  esse  pecca- 
tum  ,  idest  malum  aliquod  ,  quia  inest  illi  ino' 
hedientia  contra  dominatum  meJitis  y  &  hasc  ino- 
bedientia  ,  seu  rebellio  ,  &  pugna  adversus  spiri- 
tum  est  certe  malum  aliquod  ,  &  vitiuin  naturi-E 
corrupta;  ,  non  tamen  vere  ,  &  proprie  peccatum , 
nisi  ei  prasbeatur  liber  voluntalis  consensus  .  Un- 
de  eliam  notanda  sunt  illa  verba  :  &  causa  pec- 
cati  est ,  dejectione  consentientis  ,  nbi  nianifeste 
ad  peccandum  requiritur  libera  voluntatis  defe- 
ctio ,  seu  consensus  .  Et  Lib.  VI.  cont.  Jul.  Gra- 
tia,  inquit ,  perjecte  innovat  hominem,  quan- 
tum  attinet  ad  liherationem  ab  omnibus  omnino 
peccatis ,  non  quantum  ad  Uheralionem  attintt 
ab  omnibus  malis . 


mSSERTATIO  IJL    SCCT.  IlL  CAP.  L 

/^^.  Dices  adhuc  .  S.  Doctor  comparat  coucupi' 
scentiam  Ccecitati  cordis  ,  qua  in  iJeum  non  cre- 
ditur  ,  alqui  lu-ec  est  vere  ,  ac  proprie  peccatum: 
ergo  etiain  concupiscentia  . 

45.  Resp,  ,  hanc  comparationem  esse  imperfe- 
ctam  ,  ut  uihil  aliud  indicetur ,  quam  qnod  eo  lo- 
ci  contra  i'elagianos  contendebat  Augustinus ,  sci- 
licet  non  repugnare  illud  ,  quod  in  se  malum  est  , 
esse  etiam  peccati  poenam  ,  &  causam  .  In  eo  e- 
nim  totus  erat ,  ut  evinceret ,  concupisceotiam  es- 
se  malam  ,  utjwte  non  naturalem  ,  sed  peccati  o- 
riginalis  jjoenam  .  Quia  vero  Julianus  acute  cavil- 
labatur,  si  peccati  pcena  est,  esse  iaudandam  ,  & 
bonam  ,  otpote  a  Dei  justitia  inflictara  ,  S.  Pater 
varia  adert  exempla,  quibas  ostendal,  &  res  ma- 
las  posse  a  justo  Deo  ut  poenas  peccatoruin  adhi- 
beri ;  atqni  inter  alia  ,  utitur  exemplo  csecitatis 
cordis  ,  qua  sspe  Deus  corda  superborum  digna 
animadversione  punit ,  quamvis  ipsa  cascilas  &  ma- 
la  in  se  sit ,  &  plariuin  malorum  causa  :  atque 
inde  concludit  contra  Julianum  ,  nou  propterea  con- 
cuj)isccntiam  esse  bonam  &  iandabilem  ,  quia  pcs- 
na  est  peccato  originali  a  Deo  justissime  inflicta. 
Jam  vero  uemo  non  videt,  scopo  S.  Augustini  o- 
mnino  sutl^ecisse,  concupiscentiam  esse  aliquod  ma- 
luin  ,  seu  vitium  naturc-e  ;  non  autem  necesse  fuis- 
se  supponere  ,  concupiscentiam  esse  in  se  veri  no- 
minis  peccatum  ,  quod  homines  sacra  fonte  rena- 
tos  Deo  faciat  odibiles  (ci)  . 

46.  Et  sane  cum  tara  saepe  ,  &  tam  perspicue 
S.  Pater  in  suis  libris  docx-at  ,  totam  originalem 
culpam  una  cum  ceteris  omnibus  peccatis  sacro  ba- 
ptismi  lavacro  abstergi ,  tolli  ,  deleri  ,  remitti ,  ita 
ut  homines  plane  regenerentur ,  «S:  toti  renoven- 
tur;  &  concupiscentias  reatum  in  omnium  pecca- 
torum  remissione  transire,  ut  loquiiur  IV.  ejusd. 
operis  c.  19.,  quomodo  fingi  potest ,  eum  tam  a- 
perta  contradictioiie  potuisse  destruere  ,  quod  autea 
docuerat ,  &  semper  docere  perrexit  ? 

47.  INeque  vero  audiendi  siint ,  qni  ad  malsB 
suae  causae  qualemcumque  defensionem  dixerunt  , 
S.  Augustinum  hoc  loco  doctrinam  suam  retractas- 
se  ,  sententiamque  mutasse  .  Nihil  certe  dici  potesC 
insulsius  ,  nam  idem  semper  &  in  libris  posterio- 
ribns  coustantissime  docuit  ,  uec  in  Libris  Retra- 
ctationum  aliquod  hujas  mutationis  iudicium  prae- 
bnit  :  qujninuno  traditam  a  se  doctrinam  ilerain 
confirmat  Lib.  I.  cap.  i5.  ,  iuquiens  de  concupi- 
sceutia,  Ideo  peccatum  yocatur  (  ab  Apostolo  )  , 
quia  peccato  Jacta  est ,  &  pcena  peccati  est  .„, 
Cujus  reatus  in  baptismate  solyitur  ,  sed  injir- 
mitas  manet . 

48.  Dices  postremo.  Idem  S.  Fater  Tract.  XLL 
iu  Joaii.  ,  explicans  ea  verba :  Si  ergo  i-os  Filius 
Uberai^erit ,  yere  Uberi  ericis  ,  duplicem  distingiiit 

li- 


(a)  Guillehnus  Estuis  ,  &  nonnuUi  alii  piitarunt,  S.  renatis  pecoatum  est  ,  non  est  autem  peccatiim  in  re» 
Au^ustinuru  locutum  esse  de  concupisceniia  in  non  re-  natis  .  Et  ita  etiain  responderunt  Catholici  in  coUotjiiio 
natis,    vel  de  concupiscemia  seneraliler ,    yuce  iu  non       Yormatiensi . 


DE  NA'l'. 

Ifberlatpni ,  aliam  a  criminibns  ,  nt  simt  homici- 
diuin  ,  «•iJdlteriiini  &c. ;  aliam  n  peccaiis  :  primani, 
quaui  inchoatdtn  vocat  ,  concedit  justis ,  itlltrra^ii 
perfectam  deuegat  .  (^uare  ^  inqiirt,  nonest  per- 
jecta  lihertas  V  Oum  video  aiiam  legcm  in  tncm- 
hri<;  >}7fis  repugnantcm  legi  mentis  mca.' ;  vitie- 
licet  formitpin  conciipiscentiaB  ,  qm^m  prcinde  ceo- 
set  esse  peccatiim  etiam  tm  justis.  l^vrterea  ii.  12. 
extendpiis  vrrba  Apojiuli  Hom.  Vf,  12.  J^on  er- 
go  regnet  peccatum  in  vestro  mortali  corpore 
observat ,  tion  esse  tlictirm  :  non  sit  peccalum  , 
sed  non  regnet  ,-  qiiia  necesse  est  peccaliiin  esse 
iii  inembris  nostris  ,  sciiicct  concupiscentiain  .  Iv 
xempliini  ponil  in  ira  ,  siibdens  ,  non  surgerct  i- 
ra  ista  irratianabilis ,  nisi  peccatum  essct  in  mem- 
hris ,  scilicet  concupiscentia .  Ex  qiiibiis  postea 
concltidit ,  uon  esse  in  hac  vita  ])lei)am  illam  , 
alqiie  perfectam  libcrtalem  ,  qiiam  Domiinis  Jesiis 
prouiisit  .  Tertio  ex  Aiigiistiin  loco  illud  quoque 
inserant  Novatores  ,  falsum  esse  ,  quod  Coiicilium 
Triflent.  defniivit  ,  Deus  in  renatis  mhil  odisse  ,• 
iit  enim  inquit  idem  n.  9.  S.  Fater  ,  Deus  odit 
or?inia  peccata  ^  tiuomodo  odit  medicus  oegritudi- 
iiem  agroti-, 

49.  Kesp. ,  concnpiscentiam  a  S.  Augustino  luc 
vocari  peccatum  lato  sensu  ,  quateuus  nos  semper 
ad  peccatum  sollicitat  ,  &  saepius  nos  vincit  ila , 
itt  uemo  j)lane  a  p-eccatis  saltem  veuialibus  im- 
inuuis  inveuiutur,  juxta  illiid  Epist.  i.  S.  Jo.  I. 
8.  Si  dixerimus ,  quia  peccatum  non  haaernus  , 
ipsi  nos  seducimus  .  Celerum  concupiscentiam  lion 
esse  pTOprie,  &  in  se  peccatum  ,  Augustinus  ij)se 
hoc  eodem  in  loco  hiculenter  docet  ,  inquiens  nuin. 
10.  Quidquid  peccatum  est ,  a  nobis  antea  de- 
letum  est  in  baptismo  ,•  unde  etiam  ibidem  con- 
cupiscentiam  vult  esse  infirmilatem  ,  non  iniqui- 
tatem  ,  subdens :  numquid  quia  deleta  est  tota  i- 
niquitas ,  nulla  remansit  injirmitas  ?  Si  yion  re- 
mansisiCt ,  sine  peccato  hiQ  viverenius  . 

50.  Eadem  prorsus  ratione  intelligenda  sunt , 
quae  scquuntur  de  regno  concupisceiuiae  ;  quamvis 
«niin  concupiscentia  nuiic  regnans,  vocatur  aliquo 
Sfiisu  peccatum  ,  vere  tamen  ,  &  proprie  pecca- 
tum  non  est ,  uisi  quando  reguat,  hoc  est  ,  quaii- 
do  illi  lihere  conseiititur  .  Hinc  S.  Pater  \Ah.  XX. 
de  Civ,  Dei  cap.  26.  noii  dubitavit  Iiomiues  iin- 
inundos  appellare  ,  excepto  wio  meliatore ,  Cb* 
post  lavacrum  regenerationis  quibusque  adhuc 
parvulis  . 

5i.  Quod  tertio  locoadditum  fuit,  pura  ,  puta- 
que  est  cavillatio  .  Qtn's  eniin  neget  ,  Deo  odio  c«- 
se  omnia  omnino  peccata  ?  Non  ergo  Dew!  ,  fa- 
temur  libeutissime  cnm  S.  Augustino  ,  quoedani 
peccata  damnat ,  qucedam  justificat  ,  &  laudat : 
nulla  laudat ,  odit  oninia  ,  Sed  intelligendum  est 
de  veris  pecratis  ,  de  quibus  eo  iii  loco  loqueba- 
tur  S.  Doctor  ,  merito  conteiidens  ,  justos  qiiidem 
esse  sine  criminibus  ,  de  quibus  justa  querela  est 
in  rebiis  luimanis  ,  non  auiein  siiie  levibus  pecca- 
tis  ,  quae  etiain  ju^te  odit  Deiis  . 
Gazzaniga  Jlieol,  Tom,  IVt 


PECC.  ORIG.  ^6g 

5a.  Quod  si  Adversarii  pertinacius  coniendant 
ipsam  concupisceiitiam  ert"r^j;ein  Deo  odio  esse 
non  admodiim  repugnabimus ,  si  id  intflli^^alur  de 
odio  ininus  proprio  ,  quale  est  in  medico"  contra 
«gritudiuem  ,  a  qua  liberare  conalur  inrirmum  , 
qua  similitudine  ibidem  utiti.r  S.  Augustmus  .  Vi- 
de  siipra  u.   4^« 

5!^.  Siiniliter-etiam  ronredemuo  ,  ipia  de^ideria 
a  concupiscentia  rebelli  in  nobis  excitata  vocari 
mala  ,  &  ilicita  ,  ut  enim  s^-pius  dicebat  S.  Au- 
guviinus,  nos  velle  uebemus ,  ut  li^c  dejideria  ncn 
insurg;mt;  sed  si  contra  nostrain.volimtalein  insur- 
gant,  tum  operam  dare  Irnemur  ,  iit  eis  voluntas 
non  obedial,  quando  in  nostra  cst  potestale  ,  &  sic 
a<limplebimus  illiid  Apost.  1'auli  Rom.  VI.  la.  Ao;; 
regnet  peccatum  in  vestro  mortati  corpore  ,  ut 
obediatis  concupiscentiis  ejus  .  Illicita  igitur 'sunt 
desideria  carnis  ,  ac  proplerea  odio  habe.ida  ,  sed 
proprie  uon  sunt  peccata  ,  quaiido  ea  patimur  in- 
viti  ,  sed  solum  quando  voluntas  libere  iis  conser,- 
tit .  Vid.  devota  illa  S.  Atigiistini  oratio  ,  qua  a 
moiibus  concupiscenlia-  involuntariis  liberari  pre- 
ccbilur   Lib.   X.   Confession.  <  ap.   3o. 

34-  Db.  ult.  Concupiscentia  in  uoit  renatis  esl 
ver?  peccatum  ;  ergo  etiam  in  renatis ,  quia  per 
baptibmuin  ejus  iiatura  iion  inutalMr  .  Hinc  dici- 
tur  remanera  , 

55.  Resp.  concupiscentiam  reinanere  post  bapii- 
smuin  ,  scd  non  camdein;  quia  post  baptisnuiin 
non  ariiplius  est  domiuans  ;  imo  nobii  est  prorsu» 
involuntaria  ,  k  proinde  desinit  in  ea  ratio  pecca- 
ti  .  „  Quemadniodum  ,  iiiquit  S.  Augu>.tin.  Lib. 
„  XIV.  de  Trin.  cap.  17.  aliud  est  carere  febri- 
„  bus  ,  aliud  ab  infirmitate  ,  qu*  febribus  facta 
„  est  ,  revalescere ;  aliud  est  infixum  telum  de 
,,  corpore  demere  ,  aliud  est  valnus ,  quod  eo  fa- 
,,  cttim  est  ,  secunda  curatioiie  sanare  :  ila  priina 
„  curatio  est ,  cansani  removere  languoris  ,  quna 
,,  ])er  omniuin  fit  indidgenliain  peccator-jin  ;  se- 
,,  cunda  ,  ipsum  sanare  languorem  ,  quod  fit  pau- 
,,  latiin  proficieudo  &c. '•  Sic  etiam  Iiabitus  vitio- 
si  remauent  in  homine  post  ejirs  conversionem -, 
iron  tainen  suut  peccata  ,  quia  non  sunt  volunfarii. 

56.  Qujrres ,  si  concupiscenria  in  renafis  nou 
est  peccatum  ,  sed  tantiimmodo  kingucr ,  &  infir- 
milas  ,  qiiare  Clirislus  eam  uon  assumpsit  ,  qui 
tamen  alias  nostras  infirmitales  in  fe  assumere  noji 
est  dedignatus? 

57.  Re<p.  S.  Tlioinaj  5.  P.  q.  i  5.  art.  8.  Qt>ii 
Chrisfus  perfectissime  habuit  graliam  ,  &  oinnej 
virtutes,  debuit  in  ipso  extingtii  omnis  in^^iinalio 
sensualis  appelifus  contra  rationeift  ;  nam  etiam  in 
nobis  quo  maior  est  virttis  ,  eo  nmgis  debililatur 
concuprscentic-c  foincs  .  Porro  ali*  infirinitcltes  n.i- 
tur«  non  pugnant  cmn  recta  rationc ,  ut  pMgriat 
effra^nis  conrupiscenfia  .  Alias  igitur  infirmitates 
potuitCiiristtis  pro  nobis  assumere  ,  non  aulem  as- 
suinere  |)oluit  rebellem  concujjiscentiam  ,  quamvis 
peccatuin  vere  ,  &  proprie  non  sit  .  Accedit  ,  fo- 
mitem  concupiscenlia:  nori  posse   ordinari  ad  satt-, 

S2  sfa- 


I  JO 


DTSSERTATIO  IIL    SECT.  III.  CAP.  L 


sfaciendum  Deo  pro  peccatis  nostris ,  cnm  potins 
incliiiet  adcontrariuin  satisfactioni .  Vid.  totus  ille 
articulus  ,  tum  etiam  sequens  ,  ubi  Augelicus  de- 
nionstrat,  iii  Christo  non  fuisse  ignorantiain  ;  quain- 
vis  &  ipsa  possit    nouniinquain  esse  sine  peccato . 

K4LSJ  ALBERTI  PIGFTII,  AM3R, 

CATARINI,  ALIORUMQUE 

OPINIO . 

58.  Ex  Lib.  S.  Anselmi  Cantnariensis  Episcopi 
de  conceptu  virginaU  &  o^^g'  peccato  c.  26.  al. 
25.  discinius,  fuisse  aliquos  docentes ,  peccatum 
originale  niliil  esse  aliud  ,  quam  protoparentis  no- 
stri  inobedientiain  omnibus  ejus  posteris  iinputa- 
tam  .  Hanc  eamdein  falsam  opinionem  ,  a  S.  Epi- 
scopo  jam  explosam  ,  denuo  suscitavit  saec.  XVI. 
Alb.  Pigliius  ,  natione  Belga ,  &  multis  editis  Li- 
bris  partim  ad  Mathesim  ,  partim  ad  Religionem 
spectantibus  admodum  clarus  (a)  . 

59.  Hunc  secutus  est  Ambr.  Catharinus ,  qui 
non  solum  ore  in  Goncilio  Trident.  ,  sed  etiain  a- 
liquibus  scriptis ,  praecipue  autein  in  opusculo  de 
lapsu  hominls  ,  &■  peccato  originali  evincere  co- 
natus  est ,  actuale  peccatum  Adoe  solum  esse  sin- 
gulorum  originale  ,  licet  fomes  ,  &  concupiscen- 
tia  ,  &  similiter  alioe  poenoe  sint  in  diversis  di- 
versoe  {h)  ,  Atque  horum  sententiam  tuitus  est  e» 
tiam  Alph.  Salmeron  in  c.  V.  Epist.  ad  Rom.  disp. 
45.  ,  &  seq.  cum  paucis  aliis . 

60.  Sed  eam  laud.  S.  Anselmus  ita  refellit: 
5j  Considerandum  diligenter ,  quia  non  portant  in- 
,j  fantes  peccatuin  Adae ,  sed  suum  .  Nam  aliud  fuit 
j,  peccatnm  Adae  ,  aliud  est  peccatum  infantium; 
j,  illud  eniin  fuit  causa ,  istud  effectus .  Adam  ca- 
j,  ruit  debita  justitia ,  non  quia  alius  ,  sed  quia 
5,  ipse  deseruit ;  infantes  carent  ea ,  non  quoniam 
j,  ipsi ,  sed  quoniam  alius  dereliquit  .  Non  est  er- 
„  go  idem  peccatum  Adae  ,  &  infantium  ....  Qua- 
„  propter  cum  damnatur  infans  pro  peccato  ori- 
yy  ginali,  damnatur  non  pro  peccato  Adae  ,  sed 
j,  pro  suo  .  Nam  si  ipse  non  haberet  suum  pec- 
„  catum  ,  non  damnaretur  .  Jam  ergo  noii  portat 
„  iniquitatem  Adae ,  sed  suam  ,  quamvis  ideo  di- 


(a)  Alb.  Plghins  j  Colonl^^nsis  Academl.?  inustre  mem-' 
femm  ,  miilta  edidit  oppra  contra  Novatores  pro  Ca- 
tliolicae  lidei  j  ac  Pontiticiae  Anctoritaiis  defensione  ,  & 
ynidem  Stjlo  minns  harI)aro  ,  qnam  Scliolastici  illiiis 
avi  solerent  .  RomfE  ali([nandiii  vixit  ab  Adriano  Vf. 
«vocatiis  ,  sed  postea  in  Belgiurn  rednx  Ultrajecti  obiit 
anno  iS^^.  Dolendnm  est  j  eiim  a  tntissima  S.  Angu- 
Mini  (Io<;trina  discessisse  j  non  solnm  in  Jiac  materia 
peccati  onginalis  ,  sed  etiam  ,  iibi  de  gratia  ,  Sancto- 
rumtjiie  pra-destinatione  agitnr. 

(b)  Card.  Pallavicinns  in  Hist.  Concilii  Trid.  Lib. 
XUl.  c.  8.  n.  8.  scite  obstrvavit,  Aml)rosInin  Politi, 
seu  Cathariniim  magna  fnisse  in  hominnm   a>stimatio- 

ae  ,  dnm  viveret  ,  sed  ejns  opera  non  tanti  fnisse  lia- 
bita  post  morlem,  qnia  in  eis  a  commnnibns  ,  rece- 
plisyue  ali«n\in  sentemus  facile  recessit .  In  indice  ex- 


„  caCur  portare  ,  quia  iniquitag  illius  peccati  fuit 
j,  causa  istius  "  . 

61,  Haec  in  victaralio  desumpta  est  ex  S.  Augu-» 
stino,  qui  saepius  ,  &  diserte  doret,  pecoatuin  A- 
dae  esse  eausam  nostri  peccati  originalis .  Lib.  IL 
de  nuptiis  ,  &  concupisc.  c.  a6.  voluntarium  pec- 
catum  hominis  prinii  ,  iaquit ,  originalis  est  cau-' 
sa  peccati. 

62.  Non  videtur  praeterea  haec  sententia  conci- 
liari  posse  cuin  Sacros.  Trident.  Sytjodi  decretis 
Sess.  V.  de  peccato  originali .  Docet  eniin  S.  Sy- 
nodus,  primo,  pcccatuin  Adami  propagatione  tran- 
sfundi:  non  ergo  per  solam  imputalionein .  Secun- 
do  esse  unicuique  proprium  ;  &  Sess.  VL  c.  5. 
singulos  homines  propriam  injustitiam  contrahe- 
re  i  per  solam  autem  imputatioiiem  peccatum  u- 
nicuique  propriuin  vere  non  esset .  Tertio  eos  a- 
nathemate  ferit,  qni  dicunt  ,  parvulos  nihil  ex  A- 
dam  trakere  originalis  peccati ,  quod  necesse  sit 
expiari  ad  vitam  ceternam  consequendam  .  Quar- 
to  parvulos  ideo  in  remissionem  peccatorum  ve- 
raciter  hapfizari ,  ut  in  eis  regeneratione  mun- 
detur  ,  quod  generatione  contraxerunt .  Si  ergo 
trahunt  homines  peccatum  ex  Adam ,  quod  expia- 
ri  necesse  est ;  &  si  parvuli  baptizantur  ia  remis- 
sionem  eiusdem  peccati ,  &  vere  regenerautur  ,  noa 
imputatioue  solum,  sed  vere  sunt  peccatores .  De« 
mum  si  non  aliter  homines  contrahunt  peccatum 
originale  ,  quam  per  impntationem  ,  eos  dicenduna 
erit  ab  har  contagione  liberari  per  non  imputa-' 
tionem  .  Id  vero  negat  Sanctuin  Concilium  ,  eos 
anathemate  dainnans,  qui  dicunt,  per  Jesu  Chri- 
sti  Dnmini  nostri  gratiam  ,  quas  in  baptismate  con- 
fertur ,  realum  peccati  originalis  tantum  non  im- 
putari  .  Et  de  hac  opinione  ,  quae  uon  muUos  in- 
venit  adstipulatores ,  satis  (c)  . 

CAPUT  n. 

Exponitur  verosimilior  sententia  de  peccati 
originalis    natura . 

65.  xljxplosis  iliis  de  peccati  originalis  natnra 
opinionibus ,    quae  aut   hacreticae    sunt ,    aut    sal- 

tem 

pnrgalorlo  in  Hlspanla  edlto  ab  Ant.  de  Soto-majoP 
verbo  ita  jnbetnr  :  D^lenda  sententia  y  (/narn  citin  Alb. 
Pighio  docet ,  i>idelicet  ,  non  inesse  cuic/ue  suuin  pecii- 
liare  originale  peccatum  . 

{c"  Qni  plura  desiderat  ,  adeat  Card.  Vincentinm 
Gotti  Tom.  VI.  in  f.  P.  qu.  8.  diib.  3.  nbi  hac  de  re 
copiose  agit  contra  Scotistas  .  Apnd  enmdera  alise  e- 
tiam  aliornin  Tlieologornm  de  natnra  peccati  crigina- 
lis  minns  solid/i^  opiniones  refntatflp  invenienmr .  Nobis 
pr;pstat  Thomistarnin  sententiam  breviter  exponere  ,  ac 
confirmare  ,  ut  in  aliis  ntilioribns  immorari  possiin'is. 
Ceternm  varia;  de  peccati  originalis  nitura  Theologo- 
rnm  opiniones  legi  possnnt  etiam  apnd  Cardin.  Pal'a- 
vicini  in  Histor.  Concilii  Tridentini  Lib.  VII*  C'''P'  ^' 
&  seq. 


m  NAT.  PFXC.  ORIG. 


ip 


teui  manifeste  falsae  ,  aliisqiie  ininus  vulgatis  hre- 
vitatis  amore  praetermissis,  ternpus  est ,  iit  Tlio- 
jnistariiin  ,  alioruinque  pUiriuin  Tlieologoruin  do- 
lCtriDain  ,  qu«  siii  iniiiiis  oiiuiiiio  certa,  saltein  ce- 
tftis  oinuibus  prubahilior  a|(paret  ,  exponainus  . 
Deo  enim  pro  bua  iii  rioi  bniiitate  plafuit,  pecca- 
ti  ori^inalis  iii  oiniit  s  linmiiics  piopaj:;aUoneiii  cer- 
'tissiine  revelare  ,  ut  oinues  ad  Clirisluin  Doininuin 
Kedtinptoreiu  pro  ejiisdein  reinissiorie ,  qua  par 
est  ,  tiducia  conf'ui;ereiit  ;  ipsi  autein  non  placuit 
nobis  eadein  cerlitudine  niauifeslare  ,  qiceiiain  e- 
jus  natura  sit ,  aut  quomodo  ab  A<laino  iii  ejus 
jiosteros  propagetur  .  Quaiiiobrein  Syrio  li  Tridcii- 
tinae  Pr.-esides  ,  referente  ejusdem  bistorio^raplio 
(]ard.  Pallaviciiii  Lib.  VII.  c.  lo.  niliii  a  Patribus 
definiendum  censuerunt  de  luijus  [^eccati  natura  , 
de  qua  iiiler  Theologos  coufroversia;  vigebant .  Ma- 
gnain  esse  liac  iii  rc  difHcultatem  ,  fatebatiir  etiain 
S.  Augustiuus,  dum  Lib.  I.  de  moribus  Ecclesios 
Cathol.  c.  21.  inqiiie})at  de  peccato  origiiiali,  ni- 
hil  esse  ad  yroedicandum  notius  ,  nihil  ad  intcl- 
ligendnm  secretius  . 

64.  C«)mmut)iter  aulem  Tlieologi  sententiam  Tho- 
jnae  ex  S.  Augastino  haustam  amplectuntur,  quam 
S.  Doctor  pluribus  in  locis  ,  praecipue  autem  iu 
Lib.  II.  Sentelt,  Dist.  5o.  q.  i.  art.  5.  his  ver- 
bis  propoiiit  :  •'  In  quo.ibet  peccato  est  inveuire 
,,  aliquid  quasi  formale  ,  &  aliquid  inaleriale.  Si 
3,  eium  consideiemus  peccatum  actuale  ,  ipsa  sub- 
„  slautia  aclus  deordinati  niaterialiter  iu  peccato 
„  se  liabet :  sed  deordiuatio  a  fiue  fonnale  in  pec- 
j,  cato  est  ,  quia  ex  lioc  ralionem  niali  praecipue 
',,  habet .  Uiide  dicitur,  quod  conversio  ad  boiium 
j,  cominutabile  est  ibi  sicut  materiale  ,  &  aversio 
^,  a  bono  iiicommutabili  est  sicut  fonnale  ...  Sicut 
„  autcin  peccatum  actuale  cousistit  in  deordinatio- 
„  ue  actus  ,  ita  etiain  peccatum  originale  consistit 
5,  iii  deordiiiatione  iiaturae  .  L'nde  oportet ,  quod 
„  ipsae  vires  deordinatas  ,  vel  deordinatio  virium 
j,  siut ,  sici-t  inateriale  in  percato  origiuali  ,  & 
.,  ipsa  deordinatio  a  fine  sit  ibi  ,  sicut  fonnale  . 
„  llla  autem  pars  ,  quae  per  se  nafa  est  conjuugi 
„  Cni  ,  est  ipsa  voluntas  ,  quae  habet  ordinem  fi- 
j,  nis  omnibus  aliis  partibus  imponere,  &  tunc 
„  destitutio  ipsius  volnnlatis  a  rectitudine  ad  fi- 
,,  nem  ,  quam  habuit  iu  iiistitutione  naluras  ,  in 
„  peccato  originali  formale  est,  &  hoc  est  priva- 
„  tio  originalis  justitiae .  Vires  autem  appetitus 
„  sensibilis  sunt  natae  recipere  ordinein  ad  fiuem 
'„  ab  ipsa  voluntate  ,  secuiidum  quod  sibi  subiectas 
'„  sunt :  &  ideo  subtractio  illius  viuculi ,  quo  qiio- 
„  daininodo  sub  potestate  voluntatis  rectae  detine- 
j,  bantur  ,  materiale  in  peccato  est .  Ex  hac  au- 
5,  tein  subtraclione  sequitur  ,  quod  unaquaeque  vis 
„  in  suum  subjectum  inordinate  tendat  ,  concu- 
„  pisceudo  iliud  ;  &  ideo  concupiscenlia  ,  qua  ha- 
„  biles  sumus  ad  inale  concupisceiidum  ,  pecca- 
„  tum  originale  dicitur  ,  qi.asi  inateriale  in  pec- 
„  cato  origiuali  existens  "  , 


6r>.  Kaiiidem  doctrinam  ,  quam  hic  longo  ,  & 
subtili  ,  seJ  oinuino  recto  ratiuciiiio  deducit ,  alibi 
brevius  exjjonit  praecipue  iu  i.  2.  q.  82.  art.  3., 
ubi  inquit :  ,,  Est  attendenJa  cauja  Originalis  pec- 
„  cati  ex  caiisa  origiualis  iuititiac  ,  quae  ei  oppo- 
,,  nilur  .  Tola  autein  ordinatio  origiualis  justitisc 
,,  ex  hoc  es>t  ,  quod  volunlas  houiinis  eral  Deo 
.,  subjecta  .  Quas  (jiidem  subjeclio  priino,  &  priii- 
,,  cipaliler  erat  per  voluntatem  ,  cnius  est  inove- 
,,  re  oiiHies  alias  partes  in  fiuein  .  Uijde  ex  aver- 
„  sioiie  vohinfalis  a  Deo  cousei.ita  est  inordinatio 
,,  in  omnibus  aliis  animae  viribus.  Sic  ergo  pri- 
,,  vatio  origirialis  justitiae  ,  per  quam  volinlis  sub- 
,,  debatur  Deo  ,  est  formaie  in  peccato  originali  ; 
,,  oiuiiis  autem  alia  inordiiialio  virium  animai  se 
,,  habet  in  peccato  originali  ,  sicut  quiddam  ina- 
„  teriale  .  Inordiuatio  aiitein  aliarum  viriuin  ani- 
„  inae  praecipue  in  hoc  alieiiditur  ,  quod  inordi- 
„  iiafe  coiivertiintur  ad  bonuin  coinmuiabile  ;  quae 
„  quidem  inordiuatio  coininuni  noiniue  potest  di- 
„  ci  concupiscenfia  .  Et  i(a  peccatnm  originale  ma- 
„  terialiter  qtiidem  est  concupiscentia  ,  formaliter 
„  vero  est  defectus  origiualis  justiliae  "  .  Haec  fu- 
sius  expoiiit  iu  qii.  4«  de  Tfialo  art.  q.  ,  ubi  etiam 
diflicultates  oppositas  acute  juxta,  ac  solide  dis- 
solvit :  cx  quibus  1103  eas  tautum  seligeuius,  quatJ 
majoris  niomenli   videnlur  . 

66.  Innumera  porro  ad  hoc  ipsnin  confirman- 
dum  ex  S.  Augustino  prassto  sunt  testiinonia  .  Sed 
uuuin  sutficiat ,  quod  decretorium  est  Lib.  II.  c?b 
pecc.  mer.  ©-  remis.  c.  4-  ubi  de  concupisccntia 
inquit :  Cum  parvuHs  nascitur ,  in  pan-uUs  ba' 
ptlzatis  a  reatu  sohitur .  Ubi  duo  in  peccato  ori- 
ginali  aperte  distinguit ,  reatum  nempe ,  seu  for- 
inale;  ik  conc\ipiscentiam  ,  quae  non  est  nisi  nia- 
teriale  ,  &  substratum  ,  &  quae  soluto  reatii  in  a- 
dullis  manet  ad  agonem  .  Similibus  seutentiis  ple- 
na  sunt  S.  Doctoris  scripla  ,  quae  contra  Pelagia- 
nos  ipse  exaravit  . 

67.  Objicit  priino  sibi  ipsi  Angelicus ,  peccatum 
esse  contra  naturain  ;  concupiscentiain  autein  e?se 
secundum  naturam  ;  est  euim  projjrius  actus  vir- 
tutis  concupiscibilis  ,  quae  est  potentia  naturalis  ; 
non   ergo   &c. 

68.  Bespondet  aulem  ,  concupiscere  secuD- 
dum  rationis  ordinem  ,  esse  homini  connatura- 
le  :  concupiscentiarn  autem  ,  quoe  transcendit 
lunites  rationis  ,  inesse  homini  contra  natu- 
ram  ;  Cb*  talem  esse  concupiscentiam  originalis 
peccati . 

69.  ()b,  secuudo  .  Per  peccatum  origiuale  sunt 
in  iiobis  efiam  aliae  passiones:  non  ergo  sola 
concupiscentia  dici  potest  inaleria  peccati  origi- 
nalis  . 

70.  Hespondet  cuin  S.  Thoraa  i.  2.  qu.  82.  art. 
3.  ad  5.  ,  passion»'S  irascibiles  reduci  ad  passicijes 
coiicupiscibiles,  sicuti  ad  principaliores  ,  inferqnas 
concupisrentia  vehementius  inovet ,  &  magis  seiiti- 
tur ;  ik  ideo  concupiscenliaB   attribuilur,    tanquam 

priu- 


17.2 


DISSERTATIO  ill. 


principaliori,  &  in  qna  qupdaimnpdo  omnes  aJiae 
passioiies  incliidiiutur  (a)  . 

71.  Dices.  Salteiii  peccata  ,  qiiae  dicni)ti!r  piir« 
maliti.-e  ,  a  C0Qciipiscei)tia  uullateijiis  peadent  ;  & 
tainet)  §c  ipsa  a  peccato  origiuali ,  taDqnaui  a  pri- 
ina  caiisa  repetLintiir :  non  ergo  coiicupiscentia  &c. 

72.  Hesp.  CLun  S.  Thoina  qn.  de  malo  art.  2. 
ad  7.  „  sub  peccato  origiiiali  coinpreliendi  &  uia- 
„  litiain  ,  ^  igiiorantiain  :  sicut  eniin  concupiscen- 
„  lia  contracta  per  originein  nihii  est  aliud  ,  quam 
„  destitulio  inferioruni  virinm  a  retinacnlo  justi- 
„  tias  originalis.,  ita  malitia  contracta  nihii  aliud 
„  est,  quain  destitulio  ipsius  voliiutatis  ab  origi- 
„  nali  justilia".  Hinc  est  il!a  pronitas  ad  eligen- 
da  inala  ,  quae  malitia  nuncnpatur  ;  unde  etiain  pec- 
cata  malitiae  a  coucupiscentia  suo  modo  oriunlur, 
quatenns  conrupiscentia  ex  destitutione  originalis 
justitias  nata  est . 

73.  Ob.  tertio  .  Per  peccatinn  originale  deordi- 
nantnr  omnes  animae  partes ,  sed  intellectus  est 
supremns  iiiler  aiiimae  partes :  ergo  peccatum  ori- 
ginale  magis  est  ignorantia  ,  quam  concupisfentia. 

74.  Re^p.  inferiorem  partem  animae  jam  ex  pec- 
cato  corruptam  eam  esse  ,  qua3  obnubilat ,  &  se- 
cnm  trahit  rationem ;  &  propterea  peccatuin  ori- 
ginis  magis  esse  concupiicentiam,  quani  ignoran- 
tiam  ,  licet  etiam  ignorantia  inter  defectus  mate- 
riales.  peccati  originalis  inveniatur  ;  ignorantia  , 
inqnain  ,  illa,  quae  est  carentia  iliius  scientiae  ua,- 
turaiis ,  qiuim  homo  in  primo  staiu  hubuisset . 
Qnomodo  autein  ignorantia  ad  peccatum  originale 
pertineat  ,  explicat  S.  Thcmas  q.  3,  de  walo  art, 
7.  his  verbis :  ,,  Sicut  ex  originali  justiiia  ,  per 
„  quam  voluntas  Deo  conjungebatur  ,  fiebat  quae- 
.,  dam  perfectionis  redundantia  in  alias  vires  ;  ita 
„  scilicet  ,  quod  ratione  illu^.trata  cognitioije  veri- 
„  tatis  ,  irascibilis.,  &  concupiscibilis  sortirentqr 
„  rectitndinem  a  ratione ;  ita  subtracta  originali 
,,  justitia  a  vohiutate  ,  defecit  cognilio  veritatis  iu 
„  inlellectu  ,  &  rectitudo  iu  irascibili ,  &  coucu- 
„  piscibili  ;  &  sic  ignorantia  ,  &  fomes  sunt  ina- 
5,  lerialia  in  peccato  origiijali  ,  sicut  &  couversip 
.,  ad  bonum  comniutabile  in  peccato  actuali  "  . 

75.  Ob.  qnarto .  Concupiscentia  vel  est  actua,- 
lij^ ,  vel  liabitualis  ;.  uatura  autein  potest  esse  pec- 
catnm  originale  .  Pr.ima  eniin  est  peccatum  aciua- 
le ,  non  originale  .  AlterA  vero  non  est  peccatuin  ; 
alias  homo  infectus  hajjitu  pravo  seinper  pecca- 
ret ,  ac.  semper  demereretnr  . 

76.  Respondet  Angelicus  ,  concupiscentiam  ,  quae 
pertinet  adpeccatinn  originale,  non  esse  actualein  , 
sed  habitualwu ,,  Haec  aiUenpi  cpncnpiscentia  lubir 


(a)  S.  A-igMst.  Lib  XIV.  de  civ.  Dei  c.  i5.  hbidi- 
nis,  v*-!  con'iipiscentia»  voraJ)iihini ,  dicit  esse  genera,- 
le  .  Es(  enimlihidoidciscetuli  ,  tjiia  iradicitur:  est  II- 
hidu  habendi  pecnniam  ,  ,/«.«  iwaritia.:  est  lihido  qno- 
jnod«ckmc/i:a  vincendi  ,  ,fua  per^ncacia  :  est  liiido  glo- 
riundiy  i/hk  jactntUui  nuncitjuunr  ..  iiiint  mult^  ,  mriA-- 


SECT.  IIL.  CAP.  IT. 

tualis  non  est  qualitzis  ex  freqnentibii*  actibng  a& 
fecta  ,  quae  hominem  fucilem  ,  atque  expediiiiin 
faciat  ad  concupiscendum  ,.  ut  in  liabitibus  acqni- 
sitis  contingit ;  sed  est  pronita»  ad  concupiscenduiu 
nata  ex  hoc  ,  quod  vis  concupiscibilis  uon  perfe- 
cle  snbditur  rationi  ;  postquain  enim  homo  pec- 
cando ,  justitiam  origiualeni  amisit ,  vis  concU|)i- 
scibilis  ,  rupto  fr^eno ,  rationi  rebelUs  facta  est  , 
quemadmcdinn  ratio  ipsa  Deo  rebellavit  ;  &  hoo 
iiiodo  peccatum  originale  uiaterialiter  loqnendo  est 
habitualis  concupiscentia  .  Quae  quidem  habitualis 
concupiscentia  iii  non  renatis  fonte  baptismatis  pec- 
catum  est ,  utpote  conjuncta  subtractioni  gratiae  , 
seu  amicitiae  cum  Deo ;  in  renatis  autem  pecca- 
tum  nou.  est  propier  infusionem  gratiae  ,  &  carir 
tatis  ,  qua  otiinis  ejus  reatus  tolliiur ,  ut  supra  de- 
claratum  est  sappius  cum  S.  Angusniio. 

77.  Et  beue  notat  S.  Thomas  ,  qund  justitia  o- 
riginalis  restituitur  in  baplisnio  ,  quanluin  ad  hoc, 
qnod  superior  pars  animas  conjuugitur  Deo  ,  per 
ciijus  privationein  inerat  reatus  culpae ;  sed  uca 
quantum  ad  hoc  ,  quod  rationi  snbjiciauiur  infe- 
rjores  vires:  uude  etiam  post  baptismum  remauet 
fomes  concupisceutiae  ,  cum  quo  nobis  perpetuo  Iii- 
ctandum   est . 

78.  Observat  insnper  idem  Angelicus ,  qnod  si- 
cut  habitus  vitiosus  ,  qui  est  proprius  alicujus  per- 
sonae  ,  est  acqnisitus  ex  actibus  ipsius  personae  , 
ita  &  habitualis  concupijcentia  ,  quas  pertinel  ad 
peccatum  naturas  ,  est  acqui-sita  ex  voltiutario  actii 
primi  parentis  ;  uon  auteni  est  uaturalis  proprie 
loquendo  ,  neque  infusa  .,  Ceteruin  quo  sensu  pec- 
catum  originale  sit  habitus ,  expouit  S.  Doctor  it 
2.  qu.  82.  art.  i. 

79.  Dices .    Si  concnpiscentia  se  li;;bet ,  nt  ha-'^ 
hitus  etiam  in  baptizatis    remanens ,     &  est  mate-i 
riale  peccati  origiualis  ,    quotiescumque  haec   pro- 
pter  couseusum  voluntatis  fit  domiuans,  reviviscet 
in   homine  pfcccatuinoriginale,  qiiod  estabsnrdnm. 

&o.  Resp.  cum  Bossueto  Lib.  IX.  de  la  Tradl- 
tion  &c.  c.  12.  ,  &  i5.  malitiam  (  seu  formale 
peccati  originalis,  quod  contraximus  )  totain  sitain 
es.se  in  prima  inobedieutia  Adami  ,  in  quo  fnimus 
omnes  .  Haec  autem  malitia  snblata  eat  ,  qnando 
per  baptismum  couscpulti  sumus  in  Jesu  Clinsto, 
in  eoque  reuati  ..  Quandp  vero  concnpisceutiam  in 
nobis  r.egnare  permittimus  ,  nou  reviviscit  amplius 
peccatuni  jain  dimissum  ;  quia  ,  ut  iiiquit  Aposto- 
lus  ,  sine  pcenUeiitid  simt  dona  Dei  ,  Rom.  XI. 
29. :  sed  novuni  actuale  cominittitur  .  Vid,  Prop, 
74.  Baji  :  Concupisceniia  renatis  relapsis  m 
peccatum  mortale ,    in  c/uibus  jam    doniinatur , 

peo- 

qne  lihidines  ,  qiiariim  nonnuUa  hahent  e*iam  v^cabnta 
propriu  )  qiixdam  i^ero  non  hiihent  .  Qais  enim  Jticile 
dixerit,  qtiid  voce.tur  Ithido  domtnandi ,  qtiatn.  tamen 
plnriinwn  i-a/fre  in  tyrannonint.  animis  j  etiam  cit>iliU- 
hella  testantur .' 


peccatwn    est  ,     sicut    &    alii    hahiius    pra^i  . 

81.  Ob.  quinto.  IVccatiiiu  origujale  iilein  e>t 
in  oiiuiibus ;  iioii  autem  eadem  iii  oiiuiifius  est 
coucupiiceutia  ,  sed  iii  aliquibus  ardeiJlior  ,  itj  a- 
Jiis  leijiissior:  crgo  &c. 

82.  Hesj).  S.   Thomas   l.   2.    qii.  82.    art.  /{.  ad 

I.  „  Soluto  viiiculn  origiiKiIis  justitiae  ,  sub  quo 
„  qiiod.im  ordiue  omues  vires  auiman  coutiiieban- 
„  tur,  iiiiaqu.-pque  vis  aiiiina  tcndit  iu  suuui  pro- 
5,  priiim  iiioiiun  ,  &  tauto  velu-mentius  ,  quauto 
„  hient  foriior.  Coutiugit  autein  ,  aliquas  vires  a- 
„  iiimae  esse  fortiores  iu  uno  ,  quam  in  alio  pro- 
„  pter  diversas  corporis  couiplexioiies  "  .  Quam- 
vis  ergo  peccatuin  originale  sit  in  oiunibus  iecjua.- 
le  ,  noii  taijieii  iu  omuibus  aequalis  est  coucupi- 
sceiitia  .  Sic  diruta  columna  lapides  superinjpobili 
ruuut  ,  sed  nou  acquali  impetu,  quia  iuaEqualis  est 
ipsorum  gravitas  ,  seu   tendentia   ad    iiuuin. 

85.  Dices  .  Ccrruptio  liomiuis  per  peccatum  o- 
riginale  se  exlendit  etiain  ad  miserias  Iiujus  vilac, 
at(|ue  ad  ipsain  uiortem  ;  uec  tameii  in  his  poni- 
tur  materiale  peccali  originalis  :  ergo  neque  in  cou- 
cu|)isreutia  » 

84.  Kesp. ,  has  miserias  esse  pcenain  peccati  , 
uou  autem  ullo  luoJo  ad  ipsam  peccati  uaturain 
pertiuere  ;  quia  non  spectaut  ad  illas  vires  ,  qii« 
ralioui  uataB  suut  obedire  .  S.  Thomas  laud.  qu. 
4.  dti  malo  art.  2.  „  Superior  pars  aniniae  ,  in~ 
„  <fvit ,  caret  debito  ordiue  ad  Deum  ,  qui  erat 
j,  per  origiualem  justitiam  ,  &  iuferiores  viresnou 
„  subduutur  ralioui  ,  sed  ad  iuleriora  convertun- 
„  tur  ,  secuudum  proprium  iir.petnm  ,  &  ipsum 
,,  etiain  curpu^  iu  corruptionem  teudit  ,  secuuduui 
,,  iuclijjatiouem  contrariorum  ,  ex  quibus  coinpo- 
„  nitur ..  Sed  superior  pars  aiMinae  ,  &  etiain 
„  qiiaedain  inferiorum  vijiuin  ,  quae  suut  sub 
„  voluutafe ,  &  ei  nalae  simt  obedire  ,  recipiuut 
„  luijusinodi  sequelam  primi  peccati  ,  secundum 
„  rationem  cuipae  ;  suut  euiin  culpae  susceptiv."» 
„  hujusmodi  partes.  Sed  iuferinres  vires  ,  quae  non 
„  subduuiur  volnutati  ,  scilicet  poleutiae  animae  ve- 
„  getabilis,  &.  etiam  ipsum  corpus  ,  suscipit  hii- 
„  jiismodi  sequelam  secuudum  ralionem  pcBnae  , 
„  nou  secnuduni  rationem  culpae  ''  .  Vid.  etiain  iii 

II.  Dist.  3o.  qu.  I.  art.  3.  ad  4> 

85.  Dices  itL-rum  .  lu  brntis  apparet  roncupi- 
scentia  non  miuus  ,  quain  iu  hoiumibus:  nec  ta- 
Uien  in  iis  esl   peccatiim  origiuale  :  ergo  &r. 

86.  Resp.  S»  Augustinu»  ,  in  belluis  concupi«cen- 
tiain  non  esse  rebellem  ratioui  ,  quam  non  habent. 
dr ,  iuqnit  Lib.  IV^.  Oper,  iinptrf,  ca|).  4'«? 
Ubido  spiritui  resistit  in  homine  ,  guotl  non  Jacit 
in  pecore  ,  nisi  quia  pertinet  ad  naturam  peco- 
ris  ,  a>l  poenam  vero  hominis  ?  Et  de  pecc.  orig, 
c.  4"»  Tantct  excelleniicv  in  comparatione  peco- 
ris  est  homo ,  ut  vitium  hominis  est  natura  pe- 
coris  , 

87.  Gb.  ult.  Conrupisreutia  subsequitur  pecca- 
Ulm  originle:  non  igitur  poiest  esse  ejus  mate- 
Ui),  •  Prob.  aut*  Lt  S.  Thomas,  saepius  repetit ,  ex 


DE  NAT.  PECC.  OniGIN.  173 

quo  voluuLas  homiuis  a  Deo  reressit ,  partes  iu- 
feriores  ei  rebelles  factae  suiit  ;  &  haec  rebellio 
dicitiir  foiues  ,  vel  coucupiscentia ;  primo  ec- 
go  <ic. 

8S.  Resp.  Si  loquamur  de  ipso  actuali  AiIcTP  pe<r- 
cato  ,  certe  priino  lu  eo  intelligifur  juslili*  origi- 
nalis  privatio  ,  deinde  reliellio  parlis  inlefori»  r<>ii- 
tra  raliouein  ,  oiniiMiiU([ne  viriuin  deor  liuatio.  Sed 
s-i  loquaiuur  de  eodein  pecrato  ,  prout  origiu»  de- 
sceiidit  iii  posteros  ,  tuuc  iitruinqae  siinul  est,  iieiii- 
pe  avtrsio  a  Deo  nltiiuo  fine  ,  <i  couveriio  ad  creac 
turas  ,  seu  inordiuata  reruin  oreat  irum  coucupi- 
scentia.  Peccatum  eiiiui  origiuale  esl  peccatuia 
habituale  ,  cujusmodi  iii  Adaino  fuit  a-  momeiito 
iiifamlae  i^jsius  inobedieuti«  usque  ad  felicij/siinuin 
ilUid  punctum  ,  quo  divina  inisericordia  euiiv  ad 
paeniteiiliam  vocavit .  Tuiir  autein  pecciUi  reatus, 
seu  (jiiod  in  ipso  forinale  esi  ,  omuiiio  rejnissu»- 
fuit  ,  inausit  tameu  coucupisreutia  ,  q<iia  justitia 
origiualis  nou  amplius  restiluta  est ,  quantuin  ad 
viriuin  iuferii»rnin  subordiualionem  ,  &  corporia 
immortalitatem  .  Eodem  ipsiMsimo  iiiodo  res  se  ha- 
bet  iii  pn-jteris  Adae  ,  q^ui  uascuntur  origiuali  la- 
l^e  fuecLili ,  neinpe  habitnaliter  aversi  a  Deo  ,  & 
inonlMiate  conversi  ad  crtaturas.  Iu  regeueratioue 
aijiem  baptisinatis  toUitur  aversio  a.  Deo  ,  in  qiia 
situm  est  fonnale  ,  sea  reaUis  pecrati  ;  remauet 
vero  habilualis  foines  coucupiscentiae  ,  quae  ail  iu- 
ordiuatain  conversiouein  ad  creaturas  uos  soUicitat; 
cui  tamen  auxilio  gratjae  Dei  resistere  possuuius, 
&  debemus.  Exemj)Iuin  est  siinile  iu  hahitibuB 
vitiosis  ,  qui  repetitis  malis  actibus  acquiruntur, 
Quaudo  enim  peccatum  pcEuitentiu  deletur,  tolus 
reatus  trausit,  inauet  tameii  habitus  praviis,  ad 
eo.sdem   inalos-  actus  uos  iinpeliens . 

8y.  Ceternm  non  desuut  inter  S.  Thoinae  disci- 
puios  y  qui  putent ,  concupisceutiain  vocari  niate- 
riam  peccati  origiiialis  improprie  ,  proprie  aiitein 
esse  ej.iisdein  peccati  et^ertum  ;  privatio  eiiim  ju- 
stiti<T  originalis  noji  conjungitur  coucupisceuti.t?  , 
quemadinodum  formale  peccati  actualis  couiungi'- 
tur  stibstanliae  artus  pravi  .  Hiuc  Sanct.  Thouiaa 
ijj  II.  Sent,  Dist.  32.  qu.  i.  art..  i.  ad  5.  Au^ 
eodem  modo  ,.  iuqiiit  ,  se  ^iahet  concupiscentui  , 
C>'  Jomes  ad  ori^malem  macuiam  ,  sicut  acius 
peccati  ad  maculam  actualem  :  concupi<centm 
tnim  etsi  quodammoilo  ad  originalem  inacu!atn 
muterialiter  se  h.iheat ,  non  tamen  est  causa  e- 
/u,» ,  seritndum  quod  in  eodem  suhjecto  imeniUTi' 
Pur  ,  Sed  actus  peccati  causat  acnialem  macu- 
lam  i  &  ideo  non  potest  cnntingere  ,  ut  actus 
maneat  ,  &-  miicula ,  vel  reatus  transeat ,  sicut 
in  originali  manente  concupiscentui  transit  rea- 
tus ,  ^  macula,  Huic  >enteuti«  subscribit  Frauc» 
Sylvius  cuin  aliis  non  ignobilibus  Thoinisiis,  qnoj- 
serutus  est  l^.  Car.  Ken.  Hilluart  in  Tom.  II.  pri- 
mae  secuudas  Dissert.  6.  art.  5,  §.  i.,  qnem  vi'- 
deiiduin  consnlo  ,  maxime  in  §.  2. ,  nbi  seiiten- 
tiain  Thomistarum  fusius  confirinat ,  &  ab  obje- 
ctiouibus  viudicat.. 


90, 


»74 


DISSERTATIO  III.  SECT.  III.  CAP.  III. 


Qo.  Qnseres,  cujus  gravitatis  sit  peccatwn  o- 
ri^inale  ? 

91.  Kesp. ,  omiiibns  certum  esse  ,  peccatnm  o- 
rigiiiale  esse  mortale ,  iilpote  quod  privat  hoini- 
jjem  gratia  ,  &  ainicitia  Dei  ,  ac  proinde  beatifi- 
Ca  ejus  visione  ,  qii3e  noiinisi  per  gratiam  saiicti- 
ficantem  baberi  potest .  Certum  est  etiam  ,  iuter 
peccata  mortalia  esse  oinninm  minimum  ,  quia , 
nt  sjepius  docet  S.  Tliomas ,  vhi  minus  est  de  40- 
lu?7tario ,  ibl  minus  est  de  calpa  ;  peccatum  au- 
tem  originale  est  voluntarium  voluntate  naturce  ^ 
non  vohintate  personce  .  Hinc  aliqua  ratione  est 
«tiam  minus  peccato  veniali .  „  Peccatum  venia- 
„  le ,  inquit  Angelicus  quasst.  5.  de  malo  art.  i. 
„  ad  9.  ,  originaii  comparatum  quodam  modo  est 
„  inajus,  &  quodam  modo  est  minus.  Peccatum 
„  enim  veniale  comparatum  huic  personae  ,  vel 
„  illi ,  magis  habet  de  ratione  peccati  ,  quam  pec- 
„  catura  originale  ,  quia  peccatum  veniale  est  pec- 
„  catum  voluntarium  voluntate  hujus  personas  , 
„  nou  autem  peccatum  origitiale .  Sed  peccatum 
„  originaJe  comparatum  ad  i>aturam  est  gravius  , 
„  quia  privat  naturam  majori  bono  ,  quam  pec- 
„  catura  veniale  privet  personam  ,  scilicet  bona 
„  gratia  .  Et  propter  hoc  debetur  ei  carentia  vi- 
„  sionis  divinae  ,  quia  ad  visionem  divinam  noa 
„  pervenitur ,  nisi  per  gratiam  ,  quam  peccatum 
„  veniale  non  excludit  "  ;  excludit  autem  pecca» 
Ittm  originale . 

C  A  P  U  T     III. 

Qua  ratione  peccatum  originale  traducatur 
in  omnes  posteros  Adce  . 

gi.  rleferente  S.  Thoma  1.  2.  qu.  81.  art.  1., 
^uidam  considerantes  ,  subjectum  peccati  esse  ani- 
mam  ralionaiem  ,  eamdeui  auiniam  dixerunt  a  pa- 
reulibus  in  filios  simul  cum  semine  traduci ;  ut 
sic  ex  iniecta  anima  infectae  animae  derivari  vi- 
deantur .  Hanc  sententiam  S.  Hieronynuis  Epist. 
i65.  inter  Augustinianas ,,  tribuit  Tertulliano,  A- 
pollinarij  &  maximae  partiOccidentalium  ,  wlquo- 


(rt)  S.  Tliomas  in  qu.  3.  de  potentla  art.  9.  inter  a- 
lias  senteutias  de  origine  aniin*  has  duas  enumerat  , 
prirno  eoniHi  ,  qni  dicebant ,  cinimani.  fiUi  ex  parentis 
anima  propagari  ,  sictiti  C~  corpus  propagatur  ex  cor~ 
pore  ;  secnndo  eornin  ,  yni  volebant ,  oinnes  unimas  a 
principio  extra  eorpora  fuisse  creatas  simul  ,  O'  post- 
inodimi  corporiliis  seminatis  conjimctas  ;  suhdit  autem 
feas  diias  sententias  jndicio  Ecclesia  fuisse  damnatas  . 
itern  Lih.  11.  cont.  iJent.  cap.  86.  Est  error ,  inqnit , 
yfpolliTiaris  ,  O-  se(/nacium  ejns  )  (/ui  dixerunt  y  animas 
ab  animabus  generari ,  sicnt  a  corporibas  eorpora.  Ac 
deniqiie  1.  P.  Swmna:  theoL  qn.  118.  art.  2.  ita  abso- 
Itite  pronnnciat  :  hareticuiu  est  dicere  ,  (/uod  anima  in~ 
teUecti\'a  trnducatnr  cum  semine.  Censent  tainen  ali- 
qiii  j  Ant;eliciiin  Doctorejn  Ij^resis  non  dainnasse  ,  ni- 
«i  absurdum  counueatum  Apollinaris ,    &  TertuUiani, 


modo  corpus  ex  corpore ,  sic  anima  nasceretvr 
ex  anima . 

95.  In  hanc  eamdem  sententiam  propendebat 
etiam  S.  Augustinus  ,  quia  aptior  ei  vidcbatur  ad 
tuendum  capitale  fidei  nostrae  dogma  peccati  ori- 
ginalis  contra  Pelagianos  .  Anceps  tameu  haerebat 
propter  insuperabiles  difficultates  ,  quae  sese  ultro 
otlerebant ;  unde  Lib.  V.  cont.  Julian.  c.  4«  i'i~ 
quiebat :  Aut  utrumque  (  tiempe  anima  ,  &  cor- 
pus  )  vitiatum  ex  Iwmine  trahitur ,  aut  alterum 
in  altero,  tanqiiam  in  vitiato  vase  corrumpitur , 
uhi  occulta  justitia  divince  legis  includitur .  Quid 
autem  horum  sit  verum  ,  libentius  disco ,  quam 
dico ,  ne  audeam  docere  ^  quod  nescio  . 

o4'  Neque  solus  Augustinus ,  sed  &  non  pauci 
alii  Patres  ,  qui  euindem  prascesserunt ,  vel  posf- 
ea  secuti  sunt  ,  de  aniniae  origiue  haesitarunt  ;  un- 
de  S.  Prudentius  Trecensis  Episcopus  ,  qui  saec. 
IX.  norebat  ,  in  Lib.  de  Prcedeslinatione  adv» 
Jo.  Scotam  c.  16.  dicebat ,  hanc  esse  magnam 
quaestionem  a  Patrihus  diu  ,  multumque  diicus-' 
sam ,  sed  absque  certa  dejinitione  relictam  . 

o5.  Sensim  tainen ,  ac  sensim  illa  multorun» 
veterum  de  animae  traduce  antiquata  opinione , 
nemo  plane  nunc  est,  qui  ambigat ,  singulas  ho- 
minum  animas  in  singulis  eorum  corporibus  a  Deo 
creari  .  Et  talis  modo,  ac  tautus  est  omnium  con- 
sensus  ,  ut  saltem  summae  temeritatis  notam  non 
efFugeret ,  qui  ei  repugnaret  {a)  . 

96.  Secundo .  Alii  hanc  sententiam  tanquam 
erroneam  repudiantes  ,  prosequitur  S.  Thomas-  lo- 
co  laud. :  ,,  couati  suut  ostendere  ,  quomodo  culpa 
,,  animae  parentis  traducitur  in  prolem  ,  etiamsi 
„  anima  non  traducatur  ,  per  hoc  ,  quod  corporis 
„  defectus  traducuntur  a  parente  in  prolem,  sicut 
„  leprosus  generat  leprosum,  &  podagricus  poda- 
,,  gricum  ,  propter  aliquam  corruptionem  seminis, 
„  licet  talis  corruptio  non  dicatur  lepra  ,  vel  po- 
,,  dagra  .  Cum  autem  corpus  sit  proportionatuin 
„  animae  ,  &  defectus  auiinae  redundent  in  cor- 
,,  pu9 ,  &  e  converso ,  simili  modo  dicunt ,  quod 
„  culpabilis  defectus  aniujae  per  traductionem  se- 
,,  rainis  in  prolem  derivatur ,  quamvis  semeu  a- 
,5  ctuaiiter  non  sit  culpae  subjectum  {b) . 

97- 

qut  anlrnam  edtici  pntarunt  ex  incorporeo  ({iiodarn  se- 
mine  ipsius  animflB  .  Vid.  P.  Bern.  de  Riibeis  in  Dis- 
sert.  de  peccato  origin.  cap.  63.  n.  3. ,  &  P.  Laur.  Ber- 
ti  de  theol.  discipl.  Lib.  XIL  c  4-  Cetenun  non  de- 
snnt  j  qui  hanc  de  ({uotidiana  animaruin  creatione  do- 
ctrinam ,  uttit  modo  communein  ,  &  plane  certam  ,  ad 
fidem  minime  pertinere  judicent,  ut  GuilL  Estius  ia 
Lib.  11.  Sent.  dist.  17.  <5.  i^-  Consuli  posstint  Card. 
Henr.  Norisius  in  Vindiciis  Augnst.  cap.  4-  $•  3.  ,  & 
Cardin.  RoI)ertus  Bellarminiis  Lib.  IV.  de  amissione 
gratix  cap.  ii.>  ubi  varias  de  origiae  sententias  ex" 
ponit  . 

(A)  Hinc  nata  est  chimerica  illa  nonnullorum  senten- 
tia  morbosae  nescio  cujits  qualitatis  Immano  setnini  ex 
vcnenoso  serpeiitis  sibilo  inipressae,  ratione  ciijits  pec- 
catum  Adami  ex  uno  in  alium  houiijinin  perpstuoprd- 


DE  PECC.  ORIGIN.  TRADUCE. 

<)7.  Hanc  qnomndam  ratioiiem  exclmiit  Ange- 
liciis ,  quia :  ,,  dato  qiiod  aliqui  defectiis  corpora- 
„  le»  a  parenle  trauseant  iii  prolem  pcr  origi- 
,,  n«in  ,  &  etiain  aliqui  defertiis  jiiiiii<c  ex  conse- 
jj  qiicuti  propler  ror|)nris  iufiispoiiiionein  (  siciit 
„  iiiterdiiin  ex  fatiiis  faliii  geiieraiitnr  )  ,  taineti 
„  hnc  ip^um  ,  quod  »'Sl  ex  origiue  aliqucin  deft^- 
„  ctuin  habere  ,  videtur  excludere  rationein  cul- 
„  pf*  ,  de  rujus  ratioue  est  ,  quod  sit  voluntaria  . 
j,  IJnde  etiain  posito  ,  qiind  auiina  rationalis  tra- 
5,  dureretnr  ,  ex  hoc  ipso,  qnnd  infectio  animae 
„  prolis  non  esset  iii  ejus  volintate,  amiitcrel  ra- 
j,  tionein  onlpiP  ubligintis  ad  pofuam  ,  qnia  ,  ut 
„  Philosophus  dicit  in  IH.  Ethnicorum  cap.  5., 
„  nullus  iinproperabit  cacco  nato,  scd  inagis  mi- 
;,  serebitnr  *'. 

q8.  Tertio .  Quidam  ad  lioc  mysterium  expli- 
canduin  commenti  sunt  paclum  aliquod  ,  vel  ex- 
plicitiim ,  vel  saltem  implicitwn  Deuin  inter ,  & 
Adam  ,  nt  si  iste  justitiam  originalem  fideliter  con- 
servasset ,  ejus  posteri  cuin  eidein  justitia  origina- 
W  feliciter  nascerentur ;  coutra  vero  si  ille  sno 
Creatori  ingratus  lege  violata  iustitiain  ,  &  gratiam 
sauctiticantem  ainisisset ,  infelices  e|u»  posteri  cuin 
«adein  iiistitias,  &  gratiae  privatioae  veuirent  in 
munduui . 

99.  Ad  quam  sententlam  magis  illiMtranlain  iion- 
nnila  addunt ;  nempe  primo  omnium  hominuin 
voluntales  fiiisse  in   Adami  volnntate  quodammodo 


inrlusos:  secundo ,  Adamuin  projjterei  fuisse  totius 
humani  generis  caput ,  non  solum  physicum,  sed 
eliam  morale ,  quatenus  oinuiam  voluntates  in  sua 
voluntate  continebat :  tertio  oinnibus  hoininibus  iin- 
putandam  es>e  diviui  preecepti  violationem ,  quem- 
admodtiin  omnibus  fuisset  iinputata  ejnsdem  prae- 
cepti  ob^iervatio ;  &  sic  in  elligi  facile  ,  quod  dicit 
Apostolus,  omnes  homines  in  A.lam  peccasse ; 
quia  omnes  sua  voluutate  in  voluntafe  Adaini  con- 
leuta  libere  prascppinm  Divinuin  transgressi  sunt. 
100.  Sed  nrimo  illud  inaxime  obstat ,  qnod  pa- 
Cti  hujns  nullnin  in  sacris  Litteris   vestigium    ap- 

{)aret ,  nnllaque  illius  mentio  apnd  sancios  Patrea 
labetur,  praecipue  vero  apnd  S.  Augustinuin,  cu- 
jus  industria  plusquam  omniuin  alioruin  ,  pro  Jioc 
dogmate  adstruendo  ,  &  viudicaudo  coiitra  Pelagia- 
nos  dcjudavit  .  Qua  in  re  etiam  observare  uou  pi- 
geit ,  Juliaiium  iinvae  iilius  sectfl»  prascipuum  co- 
riphaeiim  ,  ut  catholicam  veritatem  labtfactaret , 
perpefuo  nostris  objecisse  ,  nullo  modo  intelligi  pos- 
se ,  quomodo  contagium  primi  peccati  Adamitici 
ad  omnes  homines  propagetur;  &  ita  quidem  dif- 
ficultatem  suis  argntiis  augebat  ,  ut  peue  totius 
belli  summa  ad  hoc  pnnctum  redacta  esse  videre- 
lur ;  &  tamen  S.  Augustiuus  omues  ingeuii  sui  vi- 

pagptur ,  cuin  tatnen  s^rpens  solain  Evam  sit  allocii- 
tiis  ;  non  vero  Adrnn  ,  ex  quo  uno  t.incfiiain  oinniiun 
honnniim  cjpite  nn\\  '\\\.\  prima  descendit.  Alii  vtro 
lianc  inorhosnrn  <fiialitalein  a  pomo  vetito  hniiriiint  . 
Sed  poiniim  erat  bonuin,    lantummodo    ejiis   comestio 


'75 

res  ad  h.uic  dirticultatem  tollendam  intendere  coa- 
ctus  ,  uihil  iinquain  inniiit  de  picto  illo,  (juo  re- 
centiures  quidem  Scljolajtici  facillime  ori:;'inalis  la.- 
his  propagiuem  explicari  j)o»jp  rensent .  Nil.il  quo- 
que  solertissimus,  atque  acutiNsimiis  e|.ij  Discipu- 
liis  S.  Thomas  de  eodein  memnrat  .  Qnod  tujto- 
rum  virorum  silentitim  satis  ejse  videtur  ad  uo- 
vain   hanc  explicatioiicm  explo<leiuiain  . 

loi.  iNon  ine  latenl  fjii«dam  ab  Adversariis  Iiinc 
inde  ex  sacrit  Litteris  ad  illud  partinn  conlirman- 
duin  allata  testimouia.  Sed  illa  longe  aliuin  ha- 
heiit  sejisum.  Sic  cx.  gr.  Gen.  XVII.  \J^  dicitur ; 
Mascului ,  cujus  prceputii  caro  circumcisa  non 
Jnerit ,  ddebitur  anima  illa  de  populo  suo  ,  quia. 
paclwn  meum  irntum  fecit , 

102.  Veruntaimn  verba  illa  in  obvio,  &  natii- 
rali  sensn  referuntur  &d  pactum  circuinci«iioiiis  i- 
nitum  cum  Abrahamo .  Qnod  si  etiam  referautur 
ad  peccatum  originale  ,  ul  S.  Augustiuu»  retulit 
(  vid.  sup.  Sect.  II.  n.  60.  )  uon  exprimuut  jja- 
ctuin  ullum  cum  Adamo  iuituin  ,  sed  potius  le- 
gein  illain  Adaiqo  imnoMtam  de  noii  comedeudo 
ligno  &c.  Hinc  parvtili  non  circumcisi  inorti  ob- 
noxii   erant  prOj)ter  ejusdem   legis  viol.itionem  . 

io5.  Secliisis  itaque  omiiibus  liis  novis  ojiinio- 
nibus,  satiys  erit  autiquam  S.  Thomne  doclriiuin 
amplecti  ,  quam  &  i|)se  a  veteribus  Eccle,i«  Pa- 
tribiis  ,  ac  potissimum  a  S.  Augustino  ,  cujus  stu- 
diosissimus  fuit  ,  fideiiter  didicerat .  Ita  igitur  pro- 
sequitur  laud.  loco  i.  2.  qu,  81.  art.  i.:  Et 
„  ideo  alia  via  procedeudum  est  ,  diceudo  quod 
„  otnnes  homines,  qui  nascuntur  ex  Adam ,  pos- 
„  sunt  considerari ,  ut  unus  homo  &c.  Vule  su- 
„  pra  Sect.  II,  num.  i52.  Et  in  resp.  ad  1,  Et- 
„  si  aniina  ,  inquit ,  nou  traducatur ,  quia  virtiw 
„  seminis  non  potest  caiisare  auimain  rationalein, 
„  movet  tamen  ad  ipsam  dispositive  ;  unde  per 
„  virtutem  seminis  traducitur  huinana  natura  a 
„  parente  in  prolein  ,  &  siinul  cum  natura  natii- 
„  rae  infectio,  Ex  hoc  enim  fit  iste  ,  qni  nasci- 
,,  Uir,  consors  culpae  primi  pareutis,  quod  nata- 
„  rain  ab  eo  sortitur  per  quaindam  generativain 
„  motionem  .  Detnum  in  resp.  ad  3.  Etsi  ctilpa, 
„  inquit  ,  non  sit  actn  in  semine  ,  est  tainen  ibi 
„  virtufe  huinana;  naturae  ,  quam  coucomitatur  ta- 
„  li»  culpa  "  .  Haec  saepius  repcrit  Augelicus , 
quibus  uiliil  disertius  dici  potest  ad  haiic  obscu- 
rissimam   materiam  illustrandam  . 

104.  Hic  antem  obiler  uotandum  ,  Christnm 
Dominum  fuisse  quidein  in  Alain  aliqna  ratioiie, 
quatenus  ex  eo  per  lieatain  Virciuein\lariam  de- 
sceudit  ,  non  tamen  in  eo  fuisse  secnnduin  ratio- 
iiein  seminalem  ,  quia  ex  virili  semiue  ualus  non 
fuit .  V^id.  siipra  Sect.  II.  n.   i55. 

10  5. 

vetita  .  Mcmorat  ((iiidem  Snictiis  AngustiDus  morhi,lani 
ijuiiiiuluin ,  CJ"  pestifTam  i/ii,ilitut^ni  Lib.  XI.  di-  Gen. 
ail  Utt.  ,  sed  liis  verhis  niliil  .ili'i(I  S.  Doctor  desijnas- 
se  videiur  ,  quam  coacnpisceatiain  . 


176 


DISSERTATIO  III.    SECT.  III.  CAP.  III. 


io5.  H.TPC  ipsisslina  est  S.  Aiigustiui  doctrina, 
riii  szepius  a  Pelagiains  provocatus ,  irt  explira- 
ret ,  quoinodo  peccatnin  originale  dici  possit  uo- 
bis  voluntarium  ,  &  liberum  ,  senvper  respoudit  , 
i».obis  fuisse  voluntarium  ,  &  liberuni  in  Adaino  , 
Mi  quo  oinires  erainns  ,  &  a  quo  geiieratione  de- 
scendimus  (  Vid.  su|).  Sect.  II.  n.  151.).  Et 
postquam  lianc  suam  doctrinam  magistri  su:  Am- 
brosii  finnissima  auctoritate  inunivit ,  observa.t  in 
postremo  Opere  cont.  Jul.  Lib.  IV.  ii.  lo^.,  dici 
pQtuisse  a  S,  Episcopo  Mediolanensi  ,  omnes  in  A- 
damo  fuisse:  „  non  propter  arbitrium  singulorum, 
„  sed  propter  originein  seminis  ,  unde  oinnes  fu- 
„  turi  erant :  secundiim  quam  originem  omnes  in 
„  illo  uno  erant  ,  &  lii  omnes  unns  ille  erant , 
,,  qui  in  seipsis  nulli  adliuc  erant  "  . 

106.  Id  poslea  illustrat  S.  Doctor  exeinplo  Le- 
vi  5  qiii  dicifur  ab  Apostolo  Heb.  VII.  9.  decima- 
tus  a  Melchisedecli  in  lumbis  AbraliaB  ,  in  qui- 
bus  erat ,  non  secundum  subslantiam  suain  ,  aut 
voluntatem  ,  sed  solurn  secundum  originem  semi- 
aaleni « 

107.  Et  haec  est  propagalionis  culpae  originalis 
rausa  prima  .  Sed  praeterea  idein  S.  Doctor  aliain 
a-ffert  causam  proximiorein  transfusionis  originalis 
pulpae  ,  iiempe  concupiscentiam  ,  sine  qua  genera- 
!io  non  fit .  Uiide  Serin.  i5i.  de  tempore  n.  5. 
uostquam  concupiscentiam  inemoravit  ex  primo  A- 
dami  peccato  catam:  Ecce  ,  inquit  ,  unde  trahi- 
iur  originale  peccaium  .  Ecce  unde  nenio  na- 
scitur  sine  peccato  . 

io8.  Hgc  docet  Kypponeiisis  Episcopus  quam- 
s«pissime  j  imo  in  Serni.  laud.  inde  repetit,  quod 
Ghristus  a  labe  originali  immunis  fuerit ,  quia  a 
Vir  >ine  sine  uMa  concupiscentia  conceptus  fuit . 
Et  Lib,  V.  cont.  Jul.  cap.  1 3.  ,,  Hinc  apparet  , 
.,  inguit,  illam  concupiscentiain  ,  per  quam  Ghri- 
„  stus  concipi  noluit ,  fecisse  iti  genere  Iiumano 
„  propaginem  mali  3  quia  Mariae  corpns  ,  quam- 
„  vis  inde  venerit ,  tamen  eam  non  trajecit  iii  cor- 
„  pus ,  qiK»d  non  inde  concepit  .  Et  iterwn  ihi- 
^,  dem  :  Garo  itaque  Ghristi  mortalitatem  de  mor- 
„  lalitate  materni  corporis  traxit  ,  quia  mortale 
„  corpus  ejus  invenit  ;  contagium  vero  peccati  o- 
„  riginalis  non  traxit ,  quia  concumbentis  concu- 
„  piscentiam  non  inveuit  "  .  Innumera  sunt  hu- 
i  usjnodi  tfistimonia . 

109.  ISequ*  ab  hac  senteiitia  alienus  est  magi- 
»ter  Doster  S.  Thomas  .  Nam  iii  qu.  81.  saepius 
cit.  art.  5.  ad  2.  explicans  ,  quomodo  a  parenti- 
hus  baptizatis  traducatur  peccatum  originale  ,  re- 
Kianere    io    ipsis    baptizatis    peccatum     originale 


ia)  la  art.  7.  ejiistl.  qus?st.  ita  Thomas  resolvit:  Di- 
ctnm  est  supra  ,  (jjiod  peccattim  originale  a  priino  pa- 
rente  derii-anir  in  posteros ,  int/iiantiim  posteri  inorentur 
a  primo  parente  per  originein  .  Manifestum  est  autem  , 
tjKud  materit:  non  est  movere  ,  sed  riioveri  ;  iinde  i/uali- 
tercnmiue  alii/uis  nia^-erialiter  procederet  ex  Adam  ,  vel 
^x  his  ,  i/ui  al>  Adain  processerunt ,  mdlo  modtj  contrn- 


„  quiintnin  ad  fomitem  ,  qui  e«t  inordinatio  paN 
j,  tiuin  inferiorum  animae  ,  &  ipsiiis  corporis,  se- 
,,  cundum  quod  homo  geiierat  ,  &  non  secunduin 
,,  mentem  ,  &  ideo  baptizati  traducunt  peccatuin 
,,  origiiialc  .  Non  euim  parentes  gencrant  ,  inquan- 
„  tuin  sunt  renovati  per  baptismurn  ,  sed  inquan- 
„  tnm  retinent  adhuc  aliqiiid  de  vetustate  primi 
„  peccati  ,  scilicet  concupiscenliam .  Et  q.  4.  de 
„  malo  art.  6.  ad  16.  Gausa  ,  inquit ,  quod  ali- 
„  quis  transmittat  originale  peccatuin  in  prolein  , 
„  est  id  ,  quod  remanet  in  eo  de  peccato  origina- 
„  li  ,  etiam  post  baptismuni  ,  scilicet  concupiscen- 
,,  tia  5   vel   foines  "  . 

110.  Qua  tainen  S.  Doctor  semper  utebatur , 
praecisione  ,  &  distinctione  ,  ibidem  observat,  hanc 
concupiscentiam  ,  quae  dicitur  veliiculuin  culpae 
OTiginalis,  «on  esse  concupiscentiam  actualem^ 
quae  in  actu  generationis  excitatur  ,  sed  hahitua- 
lem  ,  in  qua  reponitur  inateriale  peccati  originalis» 
Uiide  si  miraculo  haec  libido  actualis  in  genera- 
tioue  omnino  removerelur  ,  proles  nihilominus  con- 
trahcret  peccatum  originak  ;  quia  nempe  propria 
eiusdem  traducendi  via  est  carnalis  generatio  ab 
Adam  procedens  .  Et  si  contra  hoino  existeret  per 
creation€m  ,  aut  alio  modo,  quam  per  seminalem 
generationem  ab  Adam  ,  ille  innocens,  &  a  labe 
Adamitica  omniiio  immunis  esset  (a)  . 

111.  Et  quia  frequenter  S.  Augustinus  ita  de 
actuali  concupiscentia  loqnitur  ,  quasi  per  ipsius 
ardoi-«m  originalis  noxa  transvehatur  ,  S.  Thoinas 
fidelis  ejus  interpres  id  explfcat ,  qund  „  libido 
,,  actualis ,  quae  est  in  coitu  ,  sit  signnin  concn- 
„  piscentiae  habitualis  ,  quae  inaterialiter  se  habet 
.,  in  peccato  originali  ...  Unde  Augnstinus  ,  cum 
„  dixit ,  quod  transmittit  jTeccatum  ,  posuit  signuin 
,,  pro  signato  "  . 

112.  Et  hecc  satis  sint  de  obscura  ,  atque  im- 
plexa  illa  quassUone  ,  quomodo  peccatum  Adami 
jKopagetur  in  omnes  ejus  posteroj  .  Licet  autein 
hoec  Sanctorum  Augustini  ,  8c  Thomae  ,  aliorum- 
que  plurium  Theologorum  doctrina  ad  fidem  mi- 
iiime  pertineat ,  de  ea  tamen  adeo  certus  S.  Au-^ 
gustinus  erat ,  nt  in  laud.  superius  Lib.  IV.  O- 
peris  imperjecti  ita  fidenter  Julianum  allocutus 
sit :  .,  Desine  vane  garrire  ,  &  omnes  ,  qui  riou- 
„  duin  nati  nihil  per  proprias  voluntates  agere 
,,  poterant  boni ,  vel  mali  ,  iii  uiio  potuisse  pec- 
,,  care  ,  in  quo  per  rationem  seminis  erant,  quan- 
„  do  ille  propria  voluntate  peccatiim  illud  grande 
,,  peccavit  ,  naturamque  in  se  vitiavit,  mntavit , 
„  obnoxiavit  humanam  ;  excepto  uno  homii>e,  qui 
„  ex  ipso  quidem  seinine  ,  ooii  tamen  seminali  ra-^ 

„  tio- 

heret  originale  peccafum  ,  nisi  seininaliter  propagaretar 
ex  eo  .  Sicut  nec  etiam  peecatnm  nriginale  contraheret, 
si  aliquis  homo  de  novo  forinirettir  de  terra  •  Unde  atl 
6.  conchidit,  i/aod  ex  lioc  ,  t/nod  Christns  fait  conce- 
ptus  ex  Virgine  sine  viriti  semine  ,  kuhait ,  tpiod  nan 
contraher-et  peccatnm  originale . 


1)E  NAT.  PECC.  ORIG. 


„  tione  procrcatns  est ;  si  potes  ,  ii)telligej  si  non 
5,  potes,  crede  (u). 

ii3.  Scholiou  .  Ctiin  liactenns  ostensiim  sit,  pec- 
catum  originalc  propagari  pcr  seinin.ilein  ratio- 
nem  ,  qiia  natiira  ipsa  hiiin.Tna  pmpajjatiir  ,  ud- 
liiic  ciiriosins  aiiqni  iiiqnirniit  ,  qnomoilo  anima  , 
qu.TP  spiritnalis  esl  ,  ik.  a  Deo  situ'  inacnla  pec- 
cati  creatiir ,  eamdem  maciitum  contraliat  per  se- 
inen  . 

Ii4.  Omnium  antem  probabiiior  eorum  senten- 
tia  vidLtur,  qni  dicnnt ,  animam  vitiari  eo  ipso 
inomruto ,  quo  corpori  jam  farmnto  ex  seinine  A- 
djiiiitico  corrnpto  coiijnnf^itnr ,  qnomodo  si  ipsa 
intraret  iu  corpns  vnlneratnin  ,  aiit  igne  jain  ar- 
dens  ,  mox  doloris  sensmn  perciperet ,  propl^r  mn- 
tnnm  scilicet  animas  ipsins  cnm  corjjore ,  cujus 
est  forma  siibstanlialis,  commeicinm  .  Ita  inter  a- 
lios  Innocentins  III.  tn  Exposit.  Fs.  L.  inqniens: 
,.  Ex  seininibus  foedatis  &  corrnptis  conripitur 
,,  corpiis  corruptuin  pariter ,  &  foe datn m  ,  cni  a- 
„  niina  tandem  infnsa  rorrumpilur  ,  &  fcedatur, 
,,  non  ab  iBtegritate  ,  vel  mnnditia  ,  qnam  habnit, 
„  sed  ab  ea  ,  qnam  haberet,  si  non  nniretnr  f(E- 
,,  dato  corpori  &  corrnpto  "  .  Ad  qiiain  rein  de- 
clarandam  utitnr  esemplo  a  S.  Augustino  sa^pius 
nsiirpato  liqnoris  ,  qui  contrahit  fcetorem  vasis  foe- 
tidi  ,  cum  infundilur  . 

1 15.  Id  tradidit  etiam  Angclicus  in  II.  Dist.  5o. 
qujcst.  1.  art.  2.  ad  5.  dicens:  „  Anima  ,  quas 
,,  lali  corpori  [fixdato  &  corrupto  )  infunditnr, 
,,  deordiuationem  cnlpoe  contrahit  ex  hoc  ipso , 
,,  qnod  lujjusmodi  corporis  forjna  efficitur  ;  cum 
5,  oportcat ,  perfectionem  perfectibili  proportiona- 
j,  tam  esse  ".  Et  ibidem  ad  5.:  ,,  Aiiiina  nou 
,,  inficitur  per  infectionem  corporis ,  qnasi  cor- 
,,  pore  agente  in  animain,  sed  per  quamdam  col- 
,,  limitationem  unins  ad  alterum  ;  qnia  forma  re- 
„  cipittir  in  materia ,  secundum  conditiouem  ip- 
,,  sius  materiae  ;  cuin  omne,  qiiod  est  in  altero, 
„  sit  in  eo  per  modnm  recipientis  "  .  Si  qnis  plu- 
ra  desiderat ,  adeat  Theologos  Scholasticoi . 

CAPUT  IV. 

Hesohuntur  quxdam  qucestiunculas 
de  peccato  originali . 

ri6.  VS''*res  primo ,  a?i  si  Ei\i  sohi  peccas- 
S€t ,  ejus  peccatum  Juisset  in  nos  derivatuni  ? 


(a)  Nicol.  M-ilcbranchiiis,  GiiiM.  Gotliofr.  LeiljnitidS  , 
aliiqne  nonnnlli  rtcentiorcs  Pliilo50j>!ii ,  non  Tlieologi  , 
nova  excoginrunt  systemata  ad  explicandun  arc.iniim 
pecciti  originilis  tr.ul>i<;cm  .  Sed  iijriMn  leliciter  .  Si 
'jnis  e.i  ex|)osi(a  ,  &  e.vplosa  sirniil  videre  C(i|)it ,  aileat 
SiT|)iiis  la-id.  P.  Bern.  de  Riiheis  in  Tract.  Theol.  de 
pecca'o  ori^in.   Venet.    i^S;.  cap.   tJQ.  ,  &  se((. 

In  tota  aiitem  hac  originalis  pecc.ui  materia  niill.i 
ns{  siirniis  exceptione  ,  ne  a  nostro  scopo  diverteremns  . 
Amplectimiir  timen  (('la  decet  veneratione  celebreiu  il- 

Cazzaniga  Theol,    Toni.  IV, 


«77 


117.  Kt.'s|)ondet  .S.  Tho/nas  r.  2.  qiiaBst.  81.  art, 
5.  negative  ,  hoc  utens  ratiocinio  .  „  Dictiim  est 
,,  snpra  ,  qnod  peccatum  originale  a  priino  paren- 
„  te  trndncitnr  ,  iuqnanluin  ipse  inovft  ad  geoe» 
„  rationem  Hatorum  .  Uiide  dictiim  est  ,  qmxl  si 
„  matcrialiter  tantum  aliqnis  ex  carne  hninan.% 
„  generaretnr,  origiinle  peccatiim  uou  coiitrahe- 
„  ret  .  Manifestnin  est  antfjn  secnudiim  docirinam 
„  Philosopliorinn  ,  (piod  principinm  activum  ia 
,,  generalione  est  a  patre  ,  matfrifim  atiteiii  mu-. 
„  ter  ministrat  ,  niule  peccatiun  originale  nou  con- 
„  trahitnr  a  3/latre  se  t  a  Patre  .  Et  aectmdinn 
„  hoc  si  .Adam  uon  poccante,  Eva  peccasset  ,  fi- 
„  tii  originale  peccatum  iion  contraherent.  E  coii- 
„  verso  autem  esset ,  si  Adam  peccasset ,  &  Eva 
,j  non  "  . 

ii8.  Sed  efficacius  idipsnm  probatur  ex  sacrts 
Litteris  ,  qna:  loqnentes  de  peccato  originali  sem- 
per  nnuin  homiiifiu  ,  neinpe  Adain  ejns  priinum 
auctorem  nominant .  Per  unum  hominem  ,  iiiquit 
Ap(7stolns  Knin.  V.  12.,  peccatum  ia  hunc  mun- 
dum  intravit ,  Ibid.  Unius  delicto  rnulti  mortui 
sunt ,  tinn:  unius  deltcto  mors  regnavit  per  u- 
num  i  &  I.  ad  Coriii'.h.  XV.  22.  /a  Jdam  omnes 
rtioriuntur  .  Cnuseqnenter  etiam  Coiicilinm  Trideiit. 
solins  Ad«  inentionem  fecit ,  ubi  doctrinani  pec- 
cati  originaiis  ex[K)suit. 

1 19.  Neqtie  obest ,  quod  dicitur  Eoclesiastici 
XXV.  53.  J  muliere  initium  factum  est  pecca^ 
ti ,  i&  per  illam  omnes  morimur  .  Non  incmain 
haec  enim  verba  tantummodo  significant ,  Evain 
fuisse  primam  peccati  occasiouem  ,  qtiia  pr«ce- 
plum  Dei  violando  priina  peccavit ,  &  -4dam  ad 
peccatnin  soUicitavit  ,  iinde  oinnes  peccatores  ,  & 
morlales  eftecli  sumus  :  nou  atitem  quaii  ijisa  fuis- 
set  generis  humani  capnt  ,  qnod  peccalnin  iutr 
vcrit  H)  hunc  mundnin  ,  &  per  peccatnin  mors  . 
Solus  eiiim  Adam  jnslitiam  a  Deo  acceperat  iii  po- 
steros  transferendam  ,  nisi  eam  sua  cnljia  iufelici- 
ter  amisisset ,  utpote  qni  primus  formatus  est  a 
Deo  pater  orbis  terraru?n,  ut  dicitur  Sap.  X.  i, 

120.  Eodem  setisu  Sancti  Patres  vel  Evc^  5oli 
yel  utrique  protoparenti  nostrartim  calamitattiiu 
causam  attribunnt  ;  iinde  etiam  illa  antiihesis  intei: 
Evain  ,  &  Mariam  Virginem  ,  qnam  in  snis  jjre* 
cibns  adoptavit  Ecclesia ;  nt  qnemadmodutn  il!,i 
iiobis  morlein  ,  sic  ista  nobis  \  itain  attnlerit .  Sic 
S.  Angustiuns  Lib.  II.  de  Symbo'o  cap.  4,  iu- 
quit  :    per  feminam  mors^    per  feminam  vita  : 

per 

Um  Sjnodi  Trident.  tl.iiKnUm  S<>ss.  V.  Di-clarat  k.tc 
ipsa  S.  Synodiis  ,  non  esse  sii^  inlentionis  comprehen- 
dere  in  hoc  decrfto  ,  ubi  de  peccato  originali  asitur  , 
leaiirn  ,  O-  immaCidaf^am  vir^infin  Mariam  ,  Dei  Geiii- 
tricem ,  .<ed  obser\'anda.s  esse  constitiuiones  ffl.  rea 
Xysti  Pap.t  IV.  ,  sub  paenis  in  eis  Con.stitutionibus  con- 
tentis ,  </uas  innoi-at  .  IJe  (|>ia  claiisula  viileri  jjotest 
Nat.  Alexander  in  IJist.  Eccles.  Sec.  II.  Dissert.  XXk 

^.    21. 

a5 


DISSERTATIO  III.    3ECT.  III.    CAP.  IV. 


ver  Evam  interitus ,  per  Alariam  salus  ^c.j 
&  Ecclesia  in  Festo  Antmiitialionis :  Mortem  , 
cuam  Jemina  intulit ,  femina  fugavit , 

121.  Nempe  Sancti  Fatres  aliquando  priinum 
grandis  illius  peccati  exordium  consideraveruut , 
quod  certe  ab  Eva  repetendum  est .  Ceteram  fre- 
quentissime  unius  Adam  meutionem  faciunt,  pras- 
cipue  S.  Augustinus  iu  Libris  illis,  in  quibus  cou- 
tra  Pelagianos  transfusionein  primi  illius  peccati 
cum  Ecciesia  Catliolica  propugnat  .  Antithesis  au- 
tem  iuter  Evam  &  B.  Virginem  Mariam  si  atten- 
te  consideretur  ,  nostras  sententiae  favet.  Neque  e- 
i)im  B.  VirgoMaria  nos  proprie  salvavit ,  sed  no- 
stras  salutis  causa  dicitur ,  quatenus  Jesum  Chri- 
stum  genuit  Salvatorem  nostrum  .  Sic  etiam  Eva 
ros  perdidit ,  quatenus  Adamum  ad  peccandum 
pestifera  suasione  induxit  (a)  . 

122.  Ex  his  iiquet ,  peccatum  Adami  propaga- 
tum  iri  in  omnes  posteros ,  etiam  si  Eva  minime 
peccasset,  quia  Adam  caput  erat  generis  humani, 
«t  jam  dictum  est . 

123.  Quaeres  secundo ,  mi  Eva  sohi  peccante 
saliem  mors  ,  aliceque  vitce  miserice  in  posteros 
pertransissent  ?  Mater  enim  ad  generationem  pro- 
iis  concurrit ,  subministrando  materiam  ;  cuin  au- 
tem  ad  materiam  consequantur  passiones,  ac  mo- 
riendi  necessitas  ,  sola  matre  peccante  ,  videtur  hac 
potuisse  in  ejus  filios  derivari . 

124.  Respoudet  S.  Th.  laud.  art.  5.  ad  2.  „  Hoc 
„  non  videri  conveniens;  iinmortalitas  enim,  &. 
„  impassibilitas  primi  hominis  iion  erat  ex  con- 
„  ditioue  materiae  ,  sed  ex  originali  justitia,  per 
,.  quain  corpus  subdebatur  animas ,  quandiu  ani- 
,,  ma  esset  subjectaDeo.  Adarno  igitur  non  pec- 
j,  cante  ,  inanifestum  est ,  quod  in  filiis  non  esset 
„  defectus  originalis  justitiae  ;  unde  non  esset  in 
,,  eis  passibilitas ,  vel  necessitas  moriendi  "  . 

125.  Quaeres  tertio  ,  utrum  alia  peccata  primi 
parentis  ,  vel  parentu?7i  proximorum  traducan- 
tur  in  filios  ? 

126.  Respondet  Angelicns  in  i.  2.  qn.  81.  art. 
2.  negative  .  „  Cujus  ratio  est ,  inquit ,  quia  ho- 
„  mo  generat  sibi  idem  in  specie  ,  non  autein  se- 
„  cundum  individuum  :  &  ideo  ea  ,  quae  directe 
„  pertinent  ad  individuum ,  sicut  personales  actus, 
„  &  quae  ad  eos  pertinent ,  non  traducuntur  a  pa- 
},  rentibus  in  filios:  non  enim  graminaticns  tra- 
„  ducit  in  fib'um  scientiam  graminaticae ,  quam 
j,  proprio  studio  acquisivit .    Sed  ea  ,    quae  perti- 


„  nent  ad  naturam  speciei ,  traducuntur  a  paren- 
,,  tibus  in  filios  ...  Sicut  autem  ad  personain  ali- 
„  quid  pertinet  secundum  seipsam  ,  aliquid  ex  do- 
,-,  no  gratios  ;  ita  etiam  ad  naturam  potest  aliquid 
,,  pertinere  secundum  seipsam  ,  scilicet  quod  cau- 
,,  ^atur  ex  prinripiis  ejus,  &  aliquid  ex  dono  gra- 
,,  tiae  .  Et  hoc  modo  justitiae  originaiis  erat  quod- 
,,  dam  donum  gratiae  toti  Jiuinanae  naturae  divi- 
,,  nitus  collatnm  in  primo  parente  ,  quod  quidem 
„  primus  homo  ainisit  per  primum  peccatum  . 
„  Unde  sicut  illa  originalis  justitia  traducta  fuis- 
„  set  in  posteros  simul  cum  natura,  ita  etiam 
,,  inordiiiatio  opposita.  Sed  alia  peccata  actualia 
,,  vel  prinii  parentis  ,  vel  aiiorum  non  corrum- 
„  punt  naturam  quantum  ad  id ,  quod  naturae  est, 
„  sed  solam  quanlum  ad  id  ,  quod  personae  est , 
„  idest  secundum  pronitatein  ad  actum  .  Unde  a- 
,,  lia  peccata  non  traducuutur  ",  Vid.  etiam  Qu. 
IV.  de  malo  art.  8. 

127.  S.  Augustinus  aliquando  hac  de  re  dubius 
haesit ;  iino  in  Enchiridio  rap.  46-  parentum  quo- 
que  peccalis  ,  inquit,  parvulos  ohligari,  non  sO- 
lum  primorum  hominurn  ,  sed  etiam  suorum  de 
quihus  ipsi  nati  sunt  ^  non  improhabiliter  dicitur  % 
Attentis  tamen  iis  ,  quae  postea  subdit,  haud  im- 
merito  S.  Thoinas  dixit  ,  Augustinuin  liac  de  re 
quaestionem   inovisse,  &  insoiutam  reliquisse. 

128.  Alibi  autem  opinionem  negantem  aperte 
profeisus  est .  Nam  in  Epist.  25o. ,  quara  senior 
scripsit  Auxilio  juveni  Episcopo  ,  sententiam  ana- 
theinatis  ab  eodem  prolatam  enntra  totam  fami- 
liain  Classiciani  iinprobat  ,  quia  criinen  patris  noi^ 
potest  imputari  filio  .  „  Quoinodo  ,  inquit ,  vel 
„  Deo  ,  vel  hominibus  justam  possumus  reddere 
,,  rationem  ,  si  aniinas  innocentes  pro  scelere  a- 
5,  lieno ,  ex  quo  (  fortasse  quod  )  non  trahun^ 
,,  sicut  ex  Adam ,  in  quo  omnes  peccaverunt ,  o- 
3,  rigiaale  peccatuin  ,  spirituali  suppUcio  puuia- 
,,  mus?  Etenim  Classiciani  filius ,  etsi  traxit  ex 
„  patre  primi  hominis  culpain  ,  sacro  fonte  ba- 
,,  ptismatis  expiandam,  tamen  quidquid  ,  postea- 
,,  quain  genuit  eum  ,  peccati  pater  admisit  ,  ubi 
,,  particeps  ipse  non  fuit,  ad  eum  uon  pertiuere 
„  quis  ainbigit  {h)  "  ? 

129.  Quaeres  quarto ,  an  Adamo  non  peccan- 
te  si  aliquis  posterorum  peccasset ,  ejus  pecca- 
tum  transfunderetur  in  filios  ? 

i5o.  Resp.  ,  Certum  est ,  etiam  Adamonon  pec- 
cante ,    potuisse  ejus  posteros    peccare ;    neque  e- 

nim 


(o)  Gnill.  Estius  m  Lib.  II.  Sentent.  Distinct.  2r. 
^.  8. ,  Cy  g.  in  contrariam  sententiain  inclinat  ,  tan- 
qnam  ','alde  probahilem  . 

(i'!  P.  Petrns  Mansi'  Theologns  Angtistlnianns  non 
incelehri.s  ptuavit  ,  immane  illnd  Jud^onim  scelus  , 
quo  Jesii  Cliristi  Domini  nostri  mortem  a  Pilato  olni- 
fiuerunt  cum  Iiorribili  illa  imprecatlone  :  Sangiiis  ejus 
super  nos  ,  &  super  fiUos  nostros  ,  traduci  a  parenti- 
Lus  in  prolem  usqiie  ad  hodlernum  diem  .  Singularem 
hanc  sentsatiam  solide  relatavit  alter  ex  eademAugu- 


stiniana  familia  Tlieologus  mnlto  celebrior  P.  Jo.  Lanr. 
Berti  Theol.  Discipl.  Lib.  III.  cap.  7.  Qiiantciin  vero 
ad  horrendam  ilijin  imprecationem  iVIatt.  XXVll.  be- 
ne  observat  S.  Thomas  Qaa»st.  IV.  de  malo  art.  8.  acl 
g. ,  qiiod  sangiiis  Christi  obligat  fdios  Jadxorum  ,  in 
qnantmn  sant  imitatores  paferntt  maliti^  ,  ipsani  appro- 
hando  .  Nota  ,  juste  damnaUim  tiiisse  52.  Baji  propo- 
sitionem  :  Omne  scelas  ejus  est  conditionis  ,  ut  sunm, 
anctorem  ,  O'  posteros  eo  modo  inficere  possit  j  '/"o  ii^' 
fecit  prima  transgressio . 


DE  POZMS 

jitm  hoinines  nascituri  erant  conrinnali  iii  gratia, 
quoiiiodo  iiec  ipse  Aclaiu  cuuilriiialiis  fiiit .  Vid. 
6ect.  I.  II.    1G5.L 

i5i.  Peccalinn  taineij  postcrorum  iion  fuisset  ad 
filios  derivatnin  ,  (jiiia  ,  iit  sn|na  dicmni  est ,  bokis 
Adaiii  liut  a  l)eO  creatus.  caput  loliu!)  geufris  lui- 
inaiii  ;  in  eo  fuiinu*)  niniies,  at([ue  iii  ea  oiniies 
peccaviuius,  ut  proiudeejus  peccaluin  recte  dica- 
tur  peccatuiu  iialur.T;  quo(i  quilibet  liomo  contra- 
I)it  ,  seineL  ac  naturam  luiinanam  ab  eo  seiniuali 
viilutc  accipit .  MuUae  aliaj  excilatoe  sunt  a  scho- 
Listicis  quaistiones  ,  variis  constituti»  liypotiiesibus  . 
]Sos  lias  delibaviinus  ,  quae  ad  illustrandam  lianc 
luateriam  aptiores  visae  sunt .. 

CAPUT  \\ 

De  pcenis  peccati  origbialis  in  hac  i'ita  ; 
&  priinum  quantuiii  ad  corpus . 

i37,  xuh'V  alia  argumenta ,  quibns  S.  Augn- 
eliiuis  sdGpe  premebat  Pelagianos ,  ut  peccatum  o- 
riginale  latereiitur ,  illud  erat  etiain  ducluin  ex 
morte ,  aliisque  iimuineris  luijus  vitise  miseriis  ; 
ciijus  argumenti  tantam  esse  vim  observabat,  ut 
vel  ipsi  etlmiiU  Philosoplii  sine  revelationis  lumi- 
ne  cognoverint  ,  lias  nostras  calamitates  alicu|iis 
igiiotje  culpae  pcenas  esse  .  Juliano  enim  Lib.  IV. 
cap.  12.  u.  60.  verba  Tullii  objiciebat,  qui  iu 
Lib.  III.  (le  republ.  „  Homiuem  dicit ,  non  ut  a 
„  inatre  ,  sed  ut  a  noverca  natura  editum  in  vi- 
,,  tam ,  corpore  iiudo  ,  fragili  ,  &  infirmo  ;  animo 
,,  autein  anxio  ad  molestias  ,  huinili  ad  timores  , 
,,  molli  ad  labores  ,  prono  ad  libidines  "  .  Et  ite- 
ruin  cap.  1 5.  nuin.  78.  eumdem  Tullium  advoca- 
hat ,  qui  iu  extrcmis  partibus  dialogi  Hortensii 
cum  multa  de  hominum  vanitate  ,  atque  iiifelici- 
tate  dixisset,  ita  colligebat:  ,,  Ex.  quibus  humanae 
„  vitas  erroribus ,  &  aerumuis^  fit  ,  ut  interdum 
,,  veteres  illi  sive  vates  ,  sive  in  sacris  ,  initiisipie 
,,  tradendis  divinas  inentis  interpretes ,  qui  non  o5 
,,  aliqua  scelera  suscepta  in  vita  superiores  pos- 
,,,  naruin  luendarum  causa  iiatos  esse  dixerunt ,  a- 
„  licpiid  vidisse  videantur:  verumque  sit  illud  , 
5,  quod  est  apud  Aristotelein :  simili  nos  atfectos 
,,  esse  supplicio  ,  atque  eos  ,  qui  quondam  cum 
,,  in  praBdonum  iletruscoriim  inanus  incidibsent  , 
,,  crudelitate  exrogitata  necabantur,  quorum  cor- 
„  pora  viva  cum  mortuis  adversa  adversis  accom- 
„  modata  quamaptissiine  coili^abantur  :  sic  nobtros 


(a)  Fnventi  sitnt  nostra  »Ttate  pseiido-Philosoplii  ,  ({'il 
tain  inuilas ,  &  tam  graves  vita;  luijiis  miserias  ,  pr<E- 
ci|)iie  atitem  ire</iientts  nostronirn  ccrporiiin  intirmiia- 
tes  ,  non  alitmde  derivatas  esse  cominenti  siint  ,  (|iiain 
ex  tisii  aniinaliiiin  ,  (jiionitn  sangitis  no.stro  perinixtits 
inagnatn  noI)is  perniciem  atUilerit»  qnasi  ntill.r  l'iis- 
sent  ,  <(iiati(lo  Iioinines  .solis  lerr.iR  fntctibtts  vescehan- 
tiir  .  Hanc  morboniin  no.slrornin  cansain  post  innlta 
anuorurn    sdEciila  tandem  deteciain    versibus   illubtravic 


PECC.  OIUG. 


179 


,,  animos  cum  corporibus  copiilatos  ,  nt  vivos  cum 
„  mortuis  esse  conjunctos"  .  Hoc  argiiinento  ut 
dixi,  frequenlisitime  urgebat  S.  Pater  Peiagianns  , 
ut  ab  ipsis  etiain  iuvitis  peccati  orii^inalis  extor- 
qiuret  (,/)  . 

i55.  Iii  eo  anlem  inagis  iilustrando  S.  Doclor 
iittbatur  exeinitlo  parvulorum  ,  qui  cum  nullius 
culpae  actiialis  propter  «talein  capaces  sint  ,  pu- 
iiin  juste  iion  possunt ,  nisi  propter  originalem  no- 
xam  .  Ita  autem  eoruin  miserias  graphice  pinge- 
bat  in  epist.  1G6.  ad  Hieronymum  caji. G. :  „  Lau- 
„  guescunt  aegritudinibus  ,  tonfuentur  doloribus  , 
„  fame,  &  siti  cruciantur ,  debilitanlur  membris, 
„  privantur  sensibus ,  vexantur  ab  immundis  «pi- 
„  ritibus  "  .  Et  Lib.  III.  Op.  imperj.  eap.  4^» 
,,  Noiieniin,  inquit  ^  numerari  pojsimt  mala,  quae 
„  patiuiitur  iiifantes,  febrim  ,  tussim  ,  scabiem  , 
,,  dolores  quorumcuinque  membrorum  ,  ventris 
„  fluxum  ,  lumbricos  ,  &  alia  innumerabilia  eic 
,,  ipsa  carne  existentia,  &  ipsarum  curatioimm  , 
„  qiTum  morborum  plura  tormenta :  &  extrinsecui 
j,  ictus  vulnerum  ,  plagas  verberum  ,  incnrsus  dae- 
„  monuin  ".  Quibus  recensitis  sic  colligebati 
,j  Nunqiiid  enini  in  hoc  saeculo  dici  de  parvulj 
,,  potest ,  quod  justitia  ejus  (  scilicct  Dei  )  super 
,5  ipsum  sit  j  quandoqiiidem  per  vitam  propriain 
„  necjuste,  nec  inique  adluic  poteit  vivere  ?  Quid- 
„  quid  igitur  pcenarum  in  liac  aetate  patitur  ,  qtio 
„  merito  patilur,  si  nullum  ex  parentib.is  traxit  "  ? 

i54'  Hoc  ipsum  argumeiUum  proponit  S.  Tiio- 
mas  Lib.  IV.  cont.  Gen.  cap.  52. ,  noi»  quideni 
ut  omnino  certum  ,  si  revelationem  divinam  rej)0- 
namus  ,  sed  ut  probabile:  „  Peccati  origiiialis  iii 
„  luimano  genere  probahiliter  quasdain  sigua  ap- 
,,  paient  .  Cum  enim  Deus  liumanorum  actiium 
„  sic  curam  gerat ,  ut  bonis  operibus  prcTinium  , 
„  &  malis  poeiiam  retribuat,  ex  ipsa  paena  pos- 
„  suinus  certiticari  de  culpa  .  Patitur  autem  com- 
,,  muiiiter  huinanum  genus  diversas  pcenas  &  cor- 
,,  porales  ,  &  spirituales  .  Inter  corporales  potissi- 
„  ma  est  mors,  ad  quam  omnes  aliae  tendunt,  & 
„  ordinantur  ,  scilicet  fames  ,  sitis ,  &  alia*luijii- 
„  smodi  .  Inter  spirituales  autem  est  pctissima  de- 
„  bilitas  rationis  ,  ex  qiia  contingit ,  quod  liomo 
,,  ditficulter  pervenit  ad  veri  cognitionem  ,  &  d« 
„  lacilL  labitur  in  errorem  ,  &  appetitus  besliales 
,,  oiniiino  superare  nou  potest ,  scd  mulloties  ob» 
,,  nubilatur  ab  eis  "  . 

i55.  Et  cum  sibi  objecisset ,  luijusmodi  def«- 
ctus  tam  corporis  ,  quam  spiritus  uou  esse  p(Eiia- 

les  , 

Alex.  Pope  dictiis  Iloratiiis  Angliis  in  stto  Poemate  (i? 
Homine  •  Hoc  p<iem.i  acriter  conftitavit  Ro|).  Jac.  AI(:- 
xis  Dii-Hatnel  in  snis  Epislolis  Belgicis.  Eiiiri  tainea 
nonntilli  piitariiiit  censiira  niini'im  severa  ttsiiin  Inissa 
contra  viriiin  ,  «(iii  in  Anjjlia  Catliolicae  majoritin  sno- 
rtiin  reliyioiii  con^lantcr  adli/rsic ,  8i  c(i|iis  propterea 
cannina  ad  boniitn  ,  &  ortliudoxiiin  sensitm  t  icile  pcr- 
tralu  poterant ,  &  dtLtjJjant  .  Sed  hx';  viderint  alii . 


i8o  BISSERTATIO  III. 

ies  ,  sed  uatiirales  c.x  necessitate  materiee  coiise- 
queiites,  ita  respoudet :  „  Si  quis  recte  coDside- 
5,  ret,  sutii-  prohiibiliter  poterit  assiimare  ,  divina 
„  pjovideutia  supposita  ....  quod  Deus  superioreiii 
„  natiirain  iuferiori  ad  lioc  conjuiixit,  ut  ei  do- 
;.  minaretur,  &  si  quod  luijus  doiiiiuii  iiupedi- 
„  ineutuin  ex  dcfectu  uatura^  coiitingeret,  ejus 
„  speciali,  &  superiiaturali  beneficio  toUeretur  &c. 
„  Cnde  ita  concludit :  Sic  igitur  luijusinodi  de- 
,,  tectus ,  quanivis  iiaturaies  hoinini  videantur  , 
y,  absolwte  considerando  luunanain  naturam  ex  !)ar- 
„  te  ejus,  quod  est  in  ea  inferius,  tameii  consi- 
,,  derando  divinam  providentiain  ,  &  dignitatem 
,5  superioris  partis  luimanas  naturae  ,  satis  proha- 
„  biiiter  probari  potest ,  hiijusmodi  defectus  esse 
,,  poenales:  &  sic  colligi  potest ,  humauum  geniis 
,5  peccato  aliquo  originaliter  esse  infectum  .  "  Vi- 
de ,  quae  dicta  suut  Tomo  I..  Diss.  il.  n.  94,  & 
seqq. 

ii6.Sed  haec  argumenta ,  quae  sola  nafurali 
ratione  inspecta  nonnisi  probahilia  sunt ,  certissi- 
ma  evaduut  ,  si  divina  oracuia  consulamus  ,  unde 
„  ibidem  Angelicus  sic  pergit :  ,,  Secunduin  do- 
,,  ctrinam  Jidei  ponimus  iiominem  a  principio 
„  taliter  esse  iiistitutum,  quod  quaindiu  ratio  ho« 
„  miuis  Deo  essst  subjecta  ,  &  uiferiores  vires  ei 
,5  siiie  impediniento  deservirent ,  &  corpus  ab  ejus 
„  subjectioiie  impediri  non  posset  peraliquod  iin- 
„  pedimentum  oorporale  ,  Deo  ,  &  siia  gratia  sup- 
,,  plente,  quod  ad  hoc  perficiendmn  natura  minus 
.,  habebat ;  ratioue  autem  aversa  a  Deo  ,  &  inte- 
„  riores  vires  a  ratione  repugnarent ,  &  corpus 
„  vitae  ,  quse  est  per  animam  ,  coiitrarias  passio- 
„  iies  susciperet .  *•  Et  qucTst.  5.  de  inalo  art.  4. 
„  Absque  omni  dubio,  Lnguit ,  secundum  fidein 
5,  cathoiicam,  tenendum  est  ,  quod  mors  ,  &  omnes 
5,  luijusmodi  defectus  praesentis  vitas ,  sunt  poena 
„  peccati  originalis  '• .. 

07.  Sane  haec  mortalis  nostrae  vi(r-s  mala  non 
esse  uaturae  consectaria,  sed  pceuas  a  Deo  iiobis 
iinpositas,  lucuienter  tradit  Ecclesiusticus  cap.  XI, 
J.  his  verbis:  ,,  Occupatio  uiagna  creata  est  omiiii- 
„  bns  hominibus,  &  jugum  grave  super  filios  A- 
„  dam  ,  a  die  exitus  de  ventre  inatris  eorum,  ust 
„  que  in  diem  sepultur.-e  in  inatrem  omnium  "  . 
Quibus  verbis  triumphabat  S:  Augiistinus  coutra 
I^elagianos,  infereus ,  Deum  aut  "injustum  esse, 
qui  parvuios  innocentes  hoc  gravi  jugo  premat  , 
aut  imbecillum,  qui  illud  auferre  non  possit,  aut 
ainprovidum.,  quinostr.uin.curamnongerat  ..  „  Deus 
5,.igitur  tuus,  sic  alloc/uebatur  Jaliiinum  Lib.  I. 
:>  Op.  imperf.  c.  ^Q.  ,  iu  tot  &  tautis  maiis,  qnae 
„  parvuii  patiuntur  aut  justitiam  ,  aut  oiiinipoteii- 
55  tiam  .  aut  ipsain  cnrauj  rerum  hiunanarum  e^t 

(a)  Al:({nl  Patres    li.iec  testinionia  Scriptiir.T?    fnteJle- 

.xernnt  de  inorte  siiip.itiiali  aniiii*  ,  cfiiw  peccatiim  con- 

«eqmtur.     Ver.intamen  non  repugnat,     lU  etiain  simul 

jntelljgaijuir  de   rnone  corjioris  ,  (jnarn  Deiis  commfna- 

iil&  iiiit  ,    &  reipsa   intniit  Adamo   peccatori ,    ejiis(|i!e 


SECT.  III.  CAP.  V. 

„  perditurus  "  .  Qnod  argumentnm  efficacisglmunt 
reputabat  S.  Pater  ,  pro  fundamento  ponens ,  (luod 
sub  Deo  justo  miser  esse  quispiam ,  nisi  meraa- 
tur ,  non  potest .  Ibid.  cap.  Sg. 

1 58.  Potissiinum  vero  magnus  hic  Pelagianae 
haeresis  debellator  considerabat  mortein  ,  quam  pc»- 
uam  es^ie  peccati  origiiialis  ex  inultis  sacr.  litfe- 
rarnm  locis  eruebat  Lil).  I.  de  peccat.  mer.  & 
remiss.  ;  ac  priino  ex  illa  coinminatione  facta  A- 
dae  Gen.  II.  1 7.  Morte  morieris  ;  iu  qua  non  sor- 
lain  mortem  animas ,  ut  Pelagiaiii  explicabant , 
sed  etiain  mortem  coiporis  intelligendam  esse  o- 
stendebat  ex  aliis  verbis  cap.  III.  19.,  quibus 
Dens  Adam  pognam  comminatam  reapse  inliixit  , 
dicens :  puhis  es  ,  &  in  pulverem  reverteris  ,•  quae 
certe  nou  aliani  inortein  significant  ,  quam  inor~ 
tein  corporis.  Secundo  id  ipsum  ostendebat  ex  il- 
lo  iusigni  Apostoli  loco  Rom.  V.  12.  Per  unurrt 
lioininem  peccatum  intravit  in.  mundnm  ,  &  per 
peccatum  inors.  Quod  intelligendum  esse  de  inor- 
te  corporis  colligebat  ex  aliis  ejusdein  Apostolj 
verbis  i.  Corintlu  XV.  21.  Per  hominem  mors  , 
&  perhominem  resurrectio  Tnortuorum  i  ubi  cuiti 
S.  I^aulus  de  resurrectione  corporis  manifeste  agat , 
etiain  de  morte  ejusdem  corporis  agere  credendum 
est .  Ex  quibus,  aliisque  sacr.  paginarum  testimo- 
niis  adeo  S.  Doclor  de  sua  doctrina  cerlus  erat  , 
ut  Lib.  XIII.  de  Cii'.  Dei  c.  i5.  scribere  potuerit: 
,,  Constat  intet  Christianos  veraciter  catholicam 
,,  teneutes  fidem  ,  etiam  ipsam  corporis  mortem 
,,  riou  lege  naturae  ,  qiia  iiullam  mortem  homini 
„  Deus  fecit ;  sed  merito  inflictain  esse  peccati  : 
,,  quoiiiam  peccatum  vindicans  Deus,  dixit  iiomi- 
„  ui ,  in  quo  tunc  omnes  eramus :  terra  es  ,  &  in 
,,  terram  ibis".  Nec  omiltendus  S.  Thomas,  qui 
Lib.  IV.  cont.  Gen.  cap.  5o.  ita  ex  allato  loco 
Gen.  probat,  mortem  esse  peccati  originaiis  poe- 
nain  :  ,,  Quia  Adam  nec  eo  die,  quo  comedit ,  a^ 
,,  Gtu  mortnus  est,  oportet  sic  intelligi  ,  quod  di- 
„  citur  :  morte  morieris ,  idest  necessitati  mortis 
„  eris  addictus:  quod  quidam  frustra  dicerelur  , 
,,  si  homo  ex  institutione  naturae  necessitatem  mo- 
„  riendi    haberet .  "   (a) 

139.  Porro  S.  Augastiuus  Iianc  sententiam  tan- 
ta  iti  luce  coUocavit,  tit  contrarius  Pelagianorum 
error  fuerit  in  pluribus  Conciliis  solemniter  con- 
deinnatus.  Nam  primo  in  Concilio  Africano  anno 
4i8.  ita  definitum  fuit:  Quicumque  dixerit ,  A- 
dam  primum  hominein  niortalem  Jactum  ,  ita 
ut  sii'e  peccaret ,  sive  non  peccaret ,  moreretur 
Z'7  corpore  ,  hoc  est  ,  de  corpore  exiret ,  ?J07i  pec- 
cati  merito ,  sed  necessitate  naturce,  anathemfi. 
sit ,  Quod  deinde  a  suinmis  Pontificibus  Innocen- 
tio,  &.  Ccelestino ,    tuni  a  Syuodo  Arausicana  an- 

no 

posteris  .  Et  i<I  (jnidein  ita  evidens  est ,  iit  S.  Aiigii- 
btiniis  epist.  ig3.  a<l  Mariiiin  Mercatorem  niini.  12.  non 
immerito  existiinaverit  ,  non  ampliiis  ailversarios  siios 
dici-re  ,  etiainsl  non  peccasset  Adum  ,  finsse.  vel  corpo.- 
re  morituniin . 


DE  POENIS     PECC.  0:iIG. 


lol 


no  529.  confirmatinn  fuit .  Uade  etiam  sacrosaii- 
cta  Trident.  .Syiiodds  Scss.  VI.  caii.  i.  ita  statiiit: 
„  Si  qiiisDon  confitetiir,  primiiin  lioininein ,  ciiin 
„  maudatiiin  Dei  in  Paradiso  fnisset  traiisgressiis, 
,,  statim  sanctitatem  ,  ik  jiistiliain  ,  in  (jna  con- 
„  stittitns  fiterat ,  amisisse  ,  iJictirrinseque  jjlt  of- 
„  fensam  prar;varicat'oiiis  luijnsinodi  irain  ,  &  in- 
,,  dignationem   Uei  ,    atijue  tdeo  rnorte/n  ,    quam 

5,  antea  illi  cornminatus  Juerat  Deus anatiic- 

5,  ina  sit  "  .  Kt  Can.  2.  „  Si  quis  Ad«  praevari- 
„  catioiietn  sibi  soli  ,  &  noii  ejiis  propagini  asso- 

j,  rit  noctiisse aiit  inquinatiim  illnm  per  ino- 

„  bedientioe  peccatnm  ,  mortem  ,  €>  pienas  cor- 
,,  poris  tantnm  in  onmegenns  lunnanLim  traiisiiin- 
„  disse  ,  non  aiitein  &  peccatum  ,  qnod  niors  est 
,,  animac  ,  anatlieina  sit  "  . 

i4o.  Qnoinodo  antein  peccatum  Adami  fiierit 
ciiisa  inortis ,  &  oinnium  defectuum  in  natura  lui- 
jnana  ,  sic  explicat  Angelicus  1.  2.  quaest.  85.  urt. 
5. ,  qnia  nempe  yer  peccatum  primi  parentis  su- 
hlata  est  originalis  justitia  ,  per  quam  non  so- 
lum  injeriores  anirjiae  vires  continebantur  siib 
ratione  absque  omni  deordinatione ,  sed  totum 
cnrpus  contmehatur  sub  anima  absque  omni  de- 
Jectu ;  &  ideo  suhiracta  hac  originali  jusiitia 
per  peccatum  primi  parentis  ,  sicut  vulnerata  est 
humana  natura  quantum  ad  animam  per  deor- 
dinationem  potentiarum  ,  ita  etlam  est  corrupti- 
hilis  effecta  per  deordinationem  ipsius  corporis  . 
Subtraclio  autem  originalis  justiiioe  habet  ratior 
nem  pcence ,  sicut  etiam  subtraciio  gratite .  Un~ 
de  etiam  rnors  ,  &  omnes  dejectus  corporales 
consequentes  sunt  qxtoedam  pcence  originalis  pecr 
cati  (<?)  . 

i5i.  Ob.  primo  .  .Si  inors  ,  aliaeque  liujus  vitoe 
Bostrae  iniseriae  essent  peccati  originalis  pufciia?  ,  iu 
iis  ,  qtii  per  baptismum  ab  origiiiali  labe  luunda- 
ti  snnt ,  iuveuiri  noii  deberent ;  sed  tristi  expe- 
rientia  edocemnr ,  uon  minus  baplizatos ,  quain 
i)on  baptizatos  esse  hujusmodi  calainitatibus  obno- 
xios:  ergo  &c.  Ita  Pelagiani  objiciebant  S.  Augu- 
stino  . 

\  ^i.  Piespondebat  atitein  S.  Dnctor  ,  remitti  per 
Laptisinum  totum  reatuin  ctilpae  originaiis,  iion 
autLin  reatum  poenae :  &  nostrain  redeinptionein 
uoiiuisi  in  fine  vitic  esse  consunimandain  .  Ita  in 
Lib.  111.  contra  duas  Epist.  Pelagian.  cap.  5.  n. 
5.  „  Si  a  me  ,  inqnit,  quisqiiam  quaesierit ,  ntruin 
„  per  baptismum  salvi  facti  fuerimns  ,  uegare  non 
„  potero ,  dicente  Apostolo:  Sah'OS  nos  jecit  pi^r 
„  lavacrum  regenerationis ,  &  renovationis  Spi- 
„  ritus  sancti .  Sed  si  qtiassierit ,  utrum  per  idein 
„  lavacruin  omni  prorsus  inodo  jani  nos  fecerit 
„  salvos ,  respoudebo :  non  ita  est  ;  idein  qtiippe 
„  itein  dicit  Apostolus  :  spe  enim  sahi  facti  su- 
„  rnus  ^c,  "  .    Alio  etiam  in  loco  idein  Aposto- 


(a)  Ex  f/na  S.  Tliom.T  dbctrln.i  colligitiir  ,  merito 
fiii.sse  (lunnatama  siiininis  rontificibus  Pio  V".  ,  &Gre- 
gorio  Xlll.  iJlam  Bajaoam   proposiiioneio  :    lininortali- 


Itis,  iieiiipe  Koinaii.  Vllf.  '20.  dlcit,  nos^  ezpecta- 
re  redemutionem  corporis  nostri ,  qnae  erit  in  fi- 
ue  saRciili  ,  &  tiinc  libeci  eriinus  ab  omni  prprsus 
«liseria  .. 

145.  Qiianquam  vsro  liujiis  divina&  cBconoinijB 
vera  catisa  assignari  certo  uoa  pos.sit  ,  nisi  imcru- 
tabilis  divina  voluntas,  variae  tmiieii  a  sannis  P.ir 
tribu.s  allat»;  siint  non  imprf^b.iln!»-.  r.itt  <i.es:  atr 
(]ue  illa  iinj)riiiiis  ,  quam  habct  S.  A-tigiisiinii»  Lib. 
II.  di'  pccc.  mcr.  ,  cb*  remiss.  cap.  3i.  11.  5o.  , 
ut  in  iiobis  sit  fidei  ,  &  spci  inerilnin  ;  quid  eiiini.^ 
inquit  S.  Pater  ,  magnum  erat,  videndi)  noa  mo- 
ri  eos ,  qui  crederent  ,  credere  se  non  nioritu- 
rum  ?  Quanto  est  maju<; ,  quanto  furtius ,  qiuin^ 
to  laiidabilius  ita  cre  lere  ,  ut  sptrct  moriturus 
sine  Jine  virturum  ?  Debemus  itaque  lide  crede- 
re  ,  bona  spiritualia  ,  &  vitain  aeternam  iiobis  per 
baptisnii  regentrationeni  coiiferri  ;  eorumque  asse- 
cutiunem   in  altero  saeculo  spe  saliitari  expectare  . 

i44«  Altera  etiam  ratio  uon  iniiuis  verisimili» 
est,  ut  per  has  pojnalitates  peccati  originalis  gra- 
vilatem  cognoscamus,  ut  corain  Deo  luiiniliemtir, 
&  ut  per  patientiain  merita  uostra  augeautur  . 
„  Sicut  Christns  ,.  inqnit  S.  Thoiiias.5.  P.  qiiiesU 
„  40"  ^''^*  5*  ^^  ^*  '  priino  quidein  liabtiit  grar 
„  tiam  in  aniiua  cinn  passibilitate  corporis ,  ifc 
„  per  passionem  ad  gloriam  immortalitatis  perve- 
„  uit,  ita  &  iios ,  (jui  snmiis  inembra  ejus  ,  per 
„  passiouein  ipsius  liberanitic  q.uidem  a  reatti  cu- 
,,  juslibet  ptenac  ,  ita  tainen  ,  qnod  priino  recipi- 
„  nuis  ii)  aniina  spiritum  adojjtionis  filioruin  ,  quo 
,,  adsrribiinnr  ad  haereditatetn  gloriae  immcrtalis, 
,,  adliiic  corpus  passibile  ,  ac  jnortHle  habentes  ; 
„  postinodnm  vero  conligurati  passionibiis  ,  &  inor- 
„  ti  (^hristi  in  gloriam  immortalem  |)erdaciinnr  , 
„  seciindum  illiid  Roman.  VIII.:  Si  Jilii ,  &  hce-. 
„  redes ;  hozredes  quidem  Dei ,  cohoeredes  au- 
„  tem  Christi :  si  tamen  compatiinur  ,  ut  <Cf  coru. 
,,  glorijicemur  "  .. 

145.  Ob.  sectindo .  Mors  est  naturalis  effectus. 
compositionis  huinanae  :  corpiis  enim  ,  quod  con- 
trariis  elementis  constat  ,  natura  sua  corruptioiu 
obnoxiuin  est  .  Hinc  in  ipsa  hoininis  definitione 
ponitur  ,  quod  aiiiinal  inortale  sit :  uou  ergo  inors  , 
aliaque  hnjus  vitae  inala  peccati  onginalis  piEn.^8 
sunt  . 

146.  Resp.  cnin  S,  Thoma  2.  2.  quaBst.  i64. 
art.  I.  ad  i.,  inortem  esse  quidein  nattiralein.  ho 
mini  attenta  materia,  ex  qna  com()onttur ,  noo  au- 
tein  attenta  fonna ,  qtire  esl  anima  natiira  sua 
immortalis .  Deiis  antein  ,  qni  esl  conditor  lioini- 
nis ,  suo  beneficio  ab  homiue  primilus  iustituto. 
adeinit  neccssitatem  moriendi  ex  mQleria  conseqneii- 
tem  .  Hoc  postea  beneficium  siibtractum  est  per  pec- 
catum  primorum  pareiitinn  .  Ita  mors  &  dici  poiest 
naturalis    ratione  corporis ,    qiiod  ex    ccrruptibilii 

mar 

tas  primi  hominis  non  erat  gratitt  benejicium  >  jeJ  nar- 
tr.ialts  conditio  .. 


l82 


DISSERTATIO  IJI..   SECT.  III..  CAP.   V. 


inateria    compactnm  cst ,    &    est  pcenaUs   propter 
amissionem  divini  beneficii  eximentis  a  morte  . 

147.  Ita  Augeliciis;  qiii  etiani  subtiliter  obser- 
val  ,  quod  attenta  liominis  forjiia  ,  quae  est  incor- 
rnptibilis  .  materia  etiam  ,  quas  ipsi  coujnngitnr  , 
si  esset  possibile ,  deberet  esse  incorrnplibiiis  .  Sl- 
cut  giiod  serra  sit  Jerrea  ,  competit  formce  ,  ^ 
actioni  ejas  ,  ut  per  duritiem  sit  apta  ad  seran-. 
du7?i  j  sed  quod  sit  potens.rubiginem  contrahere 
consequitur  ex  iiecessitate  tahs  materice  ,  &  ?ioii 
secundum  electionem  ageniis :  narn  si  artifex 
posset ,  fdceret  ex  ferro  ferram  ,  quce  rubigi?iem 
4c?itrahere  no?i  posset .  Hanc  doctrinani,  eamdem- 
qne  similitudinem  alibi  etiam  niitrt  S.  Doctor 
nt  I.  2.  qu,  85.  art.  6.,  &  qucest.  5.  de  malo 
art.  5. 

i48._Et  Lib.  IV.  cont,  Gent.  c.  81..  „  Deus  , 
„  inquit ,  in  institntione  hnmanae  naturae  aliqnid 
5,  corpori  luimano  attribuit  supra  id ,  quod  ei'  ex, 
„  naturalibns  principiis  debebatnr  ,  scilicet  incor- 
„  ruptibHitatem  quamdain  ,  per  quam  convenien- 
„  ier  suce  forrnce  coaptaretur ;  ut  sicut  animaG 
5,  vita  perpetna  est ,  ita  corpns  per  animam  pos- 
.,  set  })erpetuo  vivere ;  &  talis  qnidem  incorru- 
„  j)tibiiitas,  etsi  non  esset  ?iaturalis  quantnm  ad 
,,  activnm  principinm  ,  erat  tamen  quodammodc 
„  natnralis  ex  ordine  ad  linem  ,  ut  sciJicet  mate- 
„  ria  proportionaretnr  suas  Jiaturali  formae  ,  quae 
„  est  iinis  materiae  .  AninuTe  igitur  praster  ordi- 
„  nem  snae  naturas  a  Deo  aversae  subtracta  est 
„  dispositio  ,  qnac  ejns.  corpori  divinitus  indita  e- 
„  rat ,  ut  sibi  proportionaliter  responderet ,  &.  se- 
„  cuta  est  mors  "  .. 

149.  Ob,  tertio.  Mors.,  aliique  defectus  corpo- 
rales ,  sicut  in  homine ,.  ita  etiam  inveniuntur  in 
animalibus  brutis  5  unde  illnd.EccI,  III.  19.  l/nus 
interilus  est  hominis ,  &  ju7ne?itoram  ,  &  oequa 
utriusque  conditio ;  atqni-  in  brutis  haec  non  sunt 
iilicnjns  peccati  poenas  ,  sed  natnroE  consectaria  : 
ergo  pariter  in  nobis  &c. 

i5o.  Resp.  ,  easdem  reipsa  esse  ,  imo  fortasse 
majores  miserias  Iiomiiumi  ,  ac  brntorum  ,  enm- 
demqne  interitum  ,  sed  non  eanuicm  cansam  .  In 
brutis.  enim  ,  quoniam  non  solum  nuiteria  ,  sed  e- 
tiam  forma  corrnptibilis  est ,  ex  ipsa  conditione 
eorum  naturaeseqnitnr ,  qnod  infirmitatibus,  aliisque 
defectibns ,  ac  tandem  morti  obnoxia  sint  .  In  ho- 
mine  anteni  forma  est  spiritualis,  &  incorrnptibi- 
lis;  unde  materiam  exigeret,  sl  possibile  esset  , 
incorruptibilem  ,  Quod  autem  conditione  naturcc 
fieri  non  poterat ,  factum  fnerat  gratuito  beneficio 
Dei  coiiditoris  ,  nt  scilicet  quamdiu  mens  hominis 
esset  Deo  snbjecta  ,  inferiorcs  vires  animas  subji- 
cereiitnr  ratioui  ,  &  coi-pns  animae  ,  Cnm  autem 
mens  hominis  per  peccatuni  a  Deo  subjectione  re- 
cessit,  haec  pcena  consecuta  est  ,  ut  nec  inferiores 
vires,  subjicerenlur  rationi  ,  nec  corpua  omnino  su- 
bjiceretur  aninis  ;  unde  consequitnr  incrs ,  &  alii 
corporales  defectus  .  Vita  i^nim,  iiKjuit  Angelicus. 
laud.  2.  2.  qu.   j64.  urt.  i.,  O-  incclumitas  cor- 


poris  consistit  in  hoc  quod  suhjiciatur  animce  ,, 
sicut  perfectibile  suce  perfectio?ii .  Unde  per  op'^. 
positu/n  mors ,  &  oegritudo  ,  &  quihbet  corporar' 
hs  dijectus  perti?iet  ad  dejectum  subjectio?iis  cor- 
poris  ad  a?ii?7ia?n  . 

i5i.  Ob.  quarto  .  Peccatnm  originale  est  idein 
aut  aequale  in  omnibus  ;  sed  hnjus  vitac  calamita- 
tes  non  sunt  in  omnibus  ieqnales ;  imo  nec  ipsa 
mors  aequaliter  omnibus  snpervenit ,  sed  aliqnibus 
citius  ,  aliis  tardius  ,  quibusdam  unico  instanti  , 
qnibnstlam  post  longas  ,  ac  molestissimas  aegritu- 
dines :  ergo  ikc. 

1.52.  Hesp.  S.  Thomas  ibidem  ad  4-  ?  poenain 
peccato  originali  a  Deo  inflictam  fuisse  absolute  , 
&.  per  se  aequalem  in  onjnibus ,  nempe  subtra- 
ctioiiem  jnslitia&  illius  originalis ,  quae  hominem 
ab  onmi  miseria  inminnem  servabat  ;  ex  hac  au~ 
tem  sublractione  per  accidens  consequitur  diversi- 
tas  pQ6narnm  ex  aliis  causis  ortum  habens  .  Sicut 
si  judex  jubeat  plures  homines  excascari ,  possnnt 
multi  alii  defectus  inaequales  inde  consequi  ,  nt 
quod  aliquis  labatur  ,  vel  aliud  infortuninm  iu- 
currat  =. 

255.  Inst.  Hasc  similltudo  in  hoc  deficit ,  quod 
judex.  prasvidere  non  potest  omnia  mala  ex  inlli- 
cta  excsecationis  pcEua  proflnentia  ;  &  ideo  homi- 
nem  excaecari  jubens,  non  est  proprie  cansa  illo- 
rnm  malornm  ,  quae  ex  ipsa  excaecatione  fortnito 
oriuntur  .  Deus  autem  praescins  est  omnium  futu- 
rornin  eventuum  ;  adeoque  ex  dispositione  divinae 
praescientiae  ,  &  providentiae  hu]usmodi  pcenalita- 
tes.  diversimode  in  diversis  inveniuntur :  nou  ergo 
sunt  peccati  originalis  poenae  . 

i54.  Hnic  dilficultati    respondet  ibidem  S.  Do- 
c(or ,    id  contingere    vel  i?i    pcenam    paterrioru?7i 
peccatcrum  ,    inquantum  fdius    est  qucedam   res 
patris ,    unde  frequenter   parentes    puniuntur    in 
prole  ;  i-ei  elia?n  propter  remediu?n  salutis  ejus, 
qui  hujusrnodi  pcenalitatihus  subditur ,,  ut  scilicet 
per  hoc  a  peccatis  arceatur ,.    aut  etiam  de  vir^ 
tutihus  ?io?i  superbiat ,  &  per  patientiam  corone- 
tur  „  Quod  si   haec  non  sufficiant ,  eliam  hic  repe- 
lendum  erit    illud  Apostoli  Pauli  :     O  ho?7io ,     tu. 
quis,  es ,  qui  respondeas  Deo  ?  ......  A?i?ion  habet 

potestatam  fguius  luii  ex  eadem  massa  facere 
aliud  quidetn  vas  in  ho?iorem  ,  aUud  vero  iii  co?i* 
tu?>2eUam?  Roman,.  IX.  20.,  &  seq.  Hanc  eam- 
dem.  diversitatem  saepe  videmus  etiam  in  vario  in- 
genio  hoininum  ,  quorum  rio?muUi  ,  inquiebat  S« 
Augnstin.  in  epist.  supralaud.  ad  Hieron.  166.  , 
ta??i  tardi ,  d)'  obUviosi  sunt  ,  ut  ne  prima  qui- 
dei/i  discere  Utterarum  elementa  potuerint  ;  qui- 
dam  vero  tantce  sunt  fatuitatis ,  ut  no?x  i7iuhuT?i 
a  pecoribus  differant ,  quos  77iorio?ies  vulgo  vo- 
ca?U  .  Quaenam  antem  hnjus  diversitatis  causa  af- 
ferri  unqnaui  polerit  praeter  absolutam  ,  omninm- 
que  rerum  doniinau!  voluntatem  Dei  ?  Hac  ipsa 
Dei  voliuitate  fit  ,.  ut  propter  eamdem  originalein 
uoxam  aliqui  majores  ,  alii  minores  in  hac  vita 
poenas  luant :  omnes  tamea  iustas,. 

155.. 


DE  PdlMS  PECC.  ORIG. 


i83 


i55.  0?j.  5.  Sap.  I.  10.  (licitnr:  Deus  mortem 
non  fer.it  ;  sed  piEii.i  peccati  origiiialis  a  Dei  ju- 
slilia  iiilligi  (lebiiit  :  ergo  &c. 

i56.  ReM|).  .S.  'riiuiiias  ad  5.,  diipliciter  posse 
iiiortem  coiiijiderari  ,  scilicet  ])roiit  (juoddam  iiia- 
liim  est  iijturae  humance  ,  Ik  Imc  modo  iioii  esse 
a  I  )eo ,  sed  esse  delHCtuiii  incidentern  ex  ciilpa 
tlerivatuin  ;  &  prout  liabet  aliquain  ratioijem  hooi , 
scilicet  |Ust2B  jKwna^  ,  &  sic  esse  a  Deo  .  Hinc  il- 
lud  Ecclesiastici  XI.  i^.  Vita  ^  &  mors  ...,  a  Deo 
SWiC  :  „  vita  scilicet  a  donaute  ,  mors  a  viudican- 
„  te  '•  ut  pulclire  commeiitatur  S.  Augustiriiis  Lib. 
I.  Retract,  cap.  21.,  qui  etiam  Lib.  V.  cont.  Jul. 
cap.  9.  ostendit  j  non  sihi  adversari  eloquia  divi- 
ixa  ,  quia  deceptor  hominis  causa  mortis  est  dia- 
bolus  ,  quam  non  ut  primus  cjus  auctor  ,  sed  ut 
peccati  ullor  intulit  Deus . 

157.  Ob.  G.  Pcenae  non  infliguntur  ad  merilum 
acquireiidiun  ,  sed  ad  peccata  puiiienda  ;  sed  Iiu- 
jus  vitae  aerumnae  ,  imo  &  ipsa  mors  praebent  lio- 
iniui  nnn  levein  ineritorum  niateriam:  ergo  &c. 

1 58.  Resp. ,  merituin  non  provenire  projiiie  ex 
p(£ui ,  qnibus  iiecessario ,  &  non  libere  allligi- 
inur  ;  sed  ex  bono  earumdem  nsu  .  Quemadrno- 
dum  injustiy  inquit  S.  August.  Lib.  XIH.  de  Cu-, 
Dei  cap.  5.  laud.  a  S.  Thoma  2.  2.  quaest.  iG4» 
art.  I.  ad  6.,  male  utuntur ,  non  tantum  rtialis, 
verum  etiam  bonis ,  ita  justi  hene  utuntur  ,  71071 
tantum  honLS  ,  sed  etiam  malis  .  Et  quoedam  ma- 
la  nos  libere  patimur ,  ut  patet  in  inorte  ,  quam 
inartyres  pro  Cliristi  nomine  liberrime  subierunt . 
\i\  aliis  autein  saltem  libera  nobis  est  submi^sio 
divinae  voluntati  ,  ut  in  liis  etiam  mereri  possimus. 
Ceterum  S.  'Jhoinas  1.  2,  qu.  87.  art.  7,  bene 
observat ,  hoc  ipsum  ,  quod  oportet  humance  na- 
turce  medicinas  pcenales  adhihere  ,  est  ex  cor- 
ruptione  naturce  ,  quoe  est  pcena  originalis  pec- 
cati ,  in  statu  enim  innocentice  non  oportuisset 
aliquem  ad  profectum  virtutis  inducere  per  poe- 
nalia  exercilia  , 

159.  Ob.  7.  Omnis  pcEna  debet  esse  afflictivaj 
talis  autem  uoii  est  inors  ,  quia  quaiido  liomo  noij 
Jnoritur  ,  ea  iion  affligitur  ;  quando  autem  inori- 
tur  ,  eam  non  sentit ,  quia  omni  sensu  privatus 
est :  ergo  &c. 

160.  Resp.  mortem  utique  in  ipso  actu  morien- 
di  stntiri  iion  })0sse  ;  sentiri  autem  ,  quaudc  ap- 
propinquat ,  &  in  eo  magis  noii  affligi  ,  quando 
tjus  ap|)ropinquatio  propter  conjunctas  infirmita- 
tes  acerbior  ,  &  inolestior  est .  Quanquam  &  ipsa 
mortis  memoria  molestissima  iis  esse  solct  ,  (jui 
iiimio  lerrenarum  reruin  amore  implicati  sunt:  & 


(a)  r.  Tliomas  de  Lemos  \n  P,inopUa  Gratia  Toin.  I. 
P.  II.  Tract.  I.  cnp.  1 5.  acnte  oljservnt  ,  non  eaiiulcm 
omnmo  esse  rationem  <le  morte  corporis  ,  ac  de  igno- 
rantia  ,  m.ilitia,  inrirmitate  ,  &  concnpiscenlia  ;  (/nia 
mors  non  dicitur  natiir^  viilmts  ,  sed  poRna  peccati  ;  il- 
la  antein  qnatnor  dicnntiir  vnlnera  ,  ex  pecaito  origi- 
nali  na(ur<s  Uumantt  in/licta)    at'ine  ad   animain  perii- 


sola  carit  is  Dei  eam  nobis  dulcem  reddere  polest, 
jiixta  illud  S.  Pauli  :  Cupio  dasohi  <>  ess^  curn 
Christo  .  lA  de  pojiiis  corp^^riH  ,  (juibus  in  liac  vi- 
ta  peccatum  originale  punitiir  ,  lucteiius  dicta  suf- 
ficiant ,  Nuiic  de  p^jeni»  auimie  ,  qu«  utulto  gra» 
Viores  sunt . 

C  A  P  V  'l      \  I. 

De  poeuis,  vel  effeciibus  funestis  peccatt 

origuiiilis  in  hac  vita  ,  quanturn 

ad  animam  (a)  . 

iGi.  Ut  ut  magnae  sint  «ruinuas  &  calamita- 
tes  corporis  ,  qnibiis  in  Iiac  vila  propter  originale 
peccatum  obuoxii  facli  suinus ,  multo  tauien  nia- 
jores  siiiit  clades  ,  (piibus  aniina  aftecta  est ;  & 
qiias  uberius  expoiK-re  eo  magis  interest ,  quo  ab 
)iac  notitia  nostrae  justificationis  inilium  desumen- 
duin  esse  recte  observavit  sacrosancta  Tridentina 
^^yiiodus  Sess.  VL  de  justific,  cap.  i.  inquiens: 
,,  Primum  declarat  S.  Syiiodus  ,  ad  justificationi» 
„  doctrinain  probe  ,  &  sincerc  intelligeiidam  opor- 
„  tere,  iit  uiius<{uisque  agnoscat ,  &  fateatur,  quod 
„  cum  omnes  lioiiiines  in  praevaricatione  Aiia»  in- 
„  nocentiain  perdidissent ,  facti  immuudi  ,  &  ut 
,,  Apostolus  inquit  ,  natura  filu  trce  ,  quemadmo- 
,,  duin  in  decreto  de  |)eccato  origiiuli  expoiiuit  , 
5,  usque  adeo  servi  erant  peccati  ,  &  sub  potesta- 
„  te  diaboli  ,  ac  inortis,  ut  non  modo  Gentev  per 
„  vim  iiaturae  ,  sed  ne  Judaei  quidem  per  ii)sani 
,,  etiam  litteram  Legis  Moysis  iiide  liberari  ,  aut 
„  surgere  possent ,  tametsi  in  eis  Ii])erum  arbitriuin 
„  minime  extiuctum  esset ,  viribus  licet  attenua- 
„  tum  ,  &  inclinatum  "  .  Quibus  verbis  non  solum 
vult  S.  Synodus  in  memoriam  revocare  do^ina 
transfusionis  peccati  originalis ,  veruin  etiam  vul- 
nera  per  ipsum  nobis  iiiflicta  ,  ut  ita  ad  justifica- 
tionis  ,  &  sanitatis  gratiain  toto  cordis  auiino  ex- 
quirendam  excitemur  .  Idipsum  fuerat  inulto  aa- 
tea  in  Coucilio  II.  Arausicano  cap.    i.  defiuitum  • 

162.  Sed  non  pauci  Scholastici  non  alia  ratio- 
ne  liberum  arbitriuin  in  uobis  peccato  originali 
attenuatum  ,  &  inclinatum  esse  vo\inn  ,  nisi  quia 
donis  supernaturalibus  una  cum  jtistitia  origin.ili 
expoliatum  fuit  ,  ac  sibi  ipsi  reljctum  ,  perinde 
ac  esset  in  puris  suis  uaturalibus  ,  unde  hnininein 
in  statu  natur.c  lapsan  iion  aliter  diruiit  ditferr» 
ab  homiiie  in  purin  uatiiralibu»  condito  ,  ac  difte- 
rat  homo  spoliatiis  a  nudo  ,  quia  in  uudo  est  me- 
ra  carenfia  vestium  ,  in  nudato  autem  est  earum- 
dem  vestium  priva.tio  (/>) . 

iG5. 

hent  .  Etiain  S.  Tliomas  Qnapst.  IV.  rf#  inalo  art.  6.  ad 

2.  Paena,  inqnit,  propria  peccati  onginalis  est  neces- 
sitas  mnriendi  . 

(.i)  F.  Liid.  Molina  \n  Concnrdia  t[\\.  14.  art.  i3.  disp. 

3.  hffc  iitriustpic  Concilii  verhi  ita  intefpretatiir  : 
„  FiOqiinnlnr  comparatione  virinm,  (fnas  libermn  ar- 
i,  bitriiiin    habebdt  in  statu   iaoocentic    ex    jirxsentHi 


i84 


DISSERTATIO  III,    SECT.  III.    CAP.  VI. 


i65.  Nomine  autem  hoiniuis  in  puris  iiaturali' 
hus  considerali  intelligiiiit  naturam  luiinanaH)  , 
prout  coustat  ex  solis  suis  principiis  constitiitivis 
siire  ullo  dono  supernaiuraii  justitiap,  originaiis  , 
eamque  volnnt  esse  obnoxiam  omnibus  iis  mise- 
riis  cum  animae  ,  tum  corporis  ,  quibns  nunc  cir- 
cundamiir,  cum  hoc  solo  discrimine  ,  quod  in  sta- 
tu  naturce  puree  onuiia  haec  fuissent  consectaria 
constitutionis  humanae  ,  quas  constat  ex  corpore 
corrupirbili ,  &  appetitibus  sensitivis  rationi  con- 
(rariis  ,  in  pra?senti  autem  statu  sunt  peeuoe  pec- 
cati  originalis .  Vcbux  ,  inquam  ,  consequentes  sub- 
tractionem  [ustitias  originalis  :  hac  enim  subtracta, 
homo  relabitnr ,  ut  ipsis  quidem  videtur ,  in  sta- 
ru  natura;   purae  (<z)  . 

164.  Negari  iion  potest ,  hanc  sententiam  pla- 
cuisse  olim  pluribus  Scholasticis  ,  inio  €tiam  ali- 
quibus  Tliomistis  ;  sed  eain  veram  principiis  An- 
j^elici  iiostri  Praeceptoris ,  tuin  ejus  Magistri  S. 
a4ugustini ,  aliorumque  veteruin  Patrum  ,  &  quod 
jnaioris  inomenti  est ,  menti  Conciliorum  ,  quas 
<:ontra  Pelagianos  ,  ac  Semipelagiarios  pro  tuendo 
dogmate  peccati  originalis  celebrata  fuerunt,  onini- 
no  repngnare  ostendit  P.  Thomas  de  Lemos  in  Pa- 
noplia  gratiie  Tom.  I.  P.  II.  Tract.  I.  De  loesio- 
ne  Uberi  arhitrii  per  peccatum  originale  ,  cujus 
dectrinam  A  tios  sequemur ,  Sit  itague 


PROPOSITIO . 

Per  peccatum  Adce  non  sohim  fuit  natura  hu- 
mana  graluitis  ,  &  supernaturalihus  donis  spo- 
liata  ,  sed  etiam  in  suis  naturalibus  potentiis 
sauciata  ,  injirrnata  ,  ac  debilior  jacta  ,  quarn 
juisset  in  statu  naturce  purce . 

i65.  irrob.  I.  ex  celebri  illa  parabola  hominis 
desceiidentis  ab  Jevusalem  in  Jerico ,  qui ,  ut  in- 
quit  sacer  textus  JjXicas  X,  5o,  ,  incidit  in  latro- 
?ies ,  (jui  etiam  despoUaverunt  eum  &•  plagis  im- 
positis  abierunt ,  sennvii-o  relicto :  inisericors  au- 
tem  Samaritanus  alligavit  vulnera  ejus  ,  infundens 

oleum  ,  &  vinum &  curam  ejus  egit ,  Nihil 

cxplicatius  in  rem  nostrara  desiderari  potest .  Ete- 
nim  ,  ut  SS.  Patres  communiter  interpretantur  (6), 
in  homine  illo  Adam  repr^esentatur  in  peccatiun 
lapsus  ,  &  a  Dasmone  expoliatus  ,  atque  insupec 
vuhieratus  .  Ipse  Adam  ,  inquit  S.  Augustluus  Lib. 
II.   Qucest.  Evang.  queest.  19.,  intelligitur  in  ge^ 

nere  humano latrones  Diaholus ,  &  Angeli 

ejus  i  &  S.  Tiiomas  in  II.  Dist.  29.  quaest.  i.  art, 
2. ,  Adam  ,  inquit ,  per  peccatum  Juit  vulneratus 
in  naturahhus  ,  &  spoUatus  gratuitis  ,  ut  dicitur 
in  Glossa  Lucce  X.  (c)  .  Ubi  haec  duo  distincte 
cxplicaijtur  ;  scilicet  expoliatio ,  &  insuper  talis 
plagarum  impositio ,  ut  miser  homo  sauciatus  , 
confractuSj    aliritus  ,    uno  verbo ,   semiyivus  reli- 

clus 


r,,  jnstltiee  oDginahs ,  non  veic  comparatione  vjriiitu  , 
„  qiias  lialmisset  ,  si  honio  in  puris  natiiralibns  faisset 
y,  conditiis  ".  MagistrosiiG  subscribit  P.  Gnbr.  Vasqnez 
in  I.  2.  disp.  i38.  cap.  2.  incjuiens  :  „  Mihivero  snm- 
„  inopere  placet  comnunis  sententia ,  quae  affirinat  , 
y,  naturam  hnmanam  non  fuihse  aliqno  positivo  'valne- 
,,  re  sauciatam  ...  sed  dnnta.xat  vuJneratam  fuisse  ,  qnia 
^  spoliata  donis  grati^  sm^  i?ropriae  inclinationi  reli- 
,,  cta  fnit,  eodem  prorsns  modo  inclinata  ,  sicnt  qni 
,,  in  pura  natura  esset .  "  Ita  nuilti  alii  i  iinino  ipse 
Card.  Bellarminns ,  in  Lib.  de  gratia  priini  hominis 
cap.  5.  Tomo  ]V.  inqniens  .-  „  Non  niagis  diSert  sta- 
„  tus  hominis  post  lapsiun  Ada»  a  statn  ejtisdem  in 
„  pnris  naturalibiis  ,  (inam  differat  spoliaiiis  a  nudo  ; 
5,  neque  deterior  est  hojninum  natiira  (  si  cnlpam  o- 
5,  riginalein  detrahas  )j  nec  magis  ignoranlia,  &  in- 
„  firmitate  laborat ,  qnam  esset ,  &  laboraret  in  pnris 
„  aatnralibus  condita."  Quam  sententiam  corarnunem 
esse  &  ipse  contendit,  sed  falso,  ut  mox  videl)i>nus . 
IVlnltoque  inagis  falsum  est  P.  de  Rhodes  ,  qui  in  sua 
Theol.  ichol.  Tom.  1.  tract.  4-  disp.  4-  '{'''■-  2.  sect.  3. 
h*c  audidit :  Ita  contra  secturios  omnes  docent  ortho~ 
doxi  oTnnes  Thenlogi  . 

(«)  Non  hic  dispiitabimus  ,  an  possibills  sit  status 
naturne  piiraE^  sed  solum  aliqiianto  uberius  sententiam 
MolinrE  ,  ejtisque  asseclarum  explicabiiniis  .  Voinnt  er- 
go  pnmOj  hominem  per  peccatnm  originale  fnisse  do- 
fiis  supernaturalibus  expoliatum  .•  seaindo,  vires  proin- 
0«  naturales  Inisse  privatas  eo  vigore  ,  quein  es  ipsis 
donis  traliebant  :  tertio  ,  easdem  vlrt-s  in  eo  statn  re- 
maoisisse,    in  yuo  ex    solis  siiis  principiis    siue  aliyuo 


dono  iupernaturali  fnissent :  qnatto  has  vlres  hatura" 
les ,  neque  in  Angelis  ,  ne([ue  in  nobis  fuisse  per  pecca- 
tum  diminutas  :  quinto,  Iioc  solnm  esse  discriinen  in- 
ter  naturam  lapsam  ,  donisque  supernaturalibns  expo- 
liatam  ,  eamdenTjue  natiirain  In  puris  naturalibus  con- 
sideratam ,  quod  In  natnra  lapsa  exclnsio  a  glorla  > 
caTentla  gratiap  ,  &  justilia"  originalis  habent  proprie 
rationem  privationis  ,  &  poena*  ,  non  antem  in  natnra 
pnra  ,  in  qna  non  fuissent  >  nisi  careni/a  pura ,  seu  ne- 
gatio  donornm  indebitorum. 

(5)  Non  pauci  aliqui  Scholastlci ,  ut  temere  asserit 
P.   Gabr.   Vasquez  in    i.   2.  disp.  i38. 

(c)  His  addl  possunt  Origenes  Hom.  XXXIV.  in  Luc.  , 
Gregorius  Nazianz.  Orat.  IV.  de  Theol.  ,  alter  Grego- 
rlus  M.ignns  Lib.  XX.  Aforal'  cap.  21.,  S.  Hieronjmns 
in  Eplst.  ad  Fablolam  ,  &  in  c.  XX.  Matth.  ,  S.  Am- 
Lroslus  Lib.  \[\.  in  Lticam ,  S.  Jo.  Chrjsostomns  In 
hnnc  locnm,,  alllque  ,  quos  citat  S.  Thomas  in  Catena 
aurea .  Nescio  autem  qiio  fiindajnento  Bellarmiiitis  de 
gratia  primi  hominis  cap.  6.  observare  potiierit ,  non  si- 
ne  causa  Dominum  prius  dixisse ,  hominein  spoliatuin  ^ 
potterius  autem  vulneratiiin  fuisse  ,  cnm  tamen  contrti 
accidere  soleat  in  i'eris  latrociniis  .  IVimiram  indicare 
voluisse  in  hoc  spiritvali  latrocinio  ,  ex  ipsa  amissione 
justitiit  originalis  nata  es^e  vulnera  nostr.t  natura  &c. 
nam  prlmo  dici  posset  cnm  S.  Ba&ilio  apud  S.  Thom. 
in  Catena  aurea,  yuod  expoliaverunt  eum  plagis  prins 
iinpositis:  pr>ecedunt  enuii  vutnera  nuditatem  .  Secundo 
facHle  intelligitiir ,  hominem  fiiisse  qnasi  suis  arinis  ex- 
poliatiunj  ut  postea  Tulnuari  posset. 


DE  VULNER.  ATVIMAE . 


t35 


ctns  faerit  ,  &  certissiinan  iiiorti  expositiis,  iiisi 
nius  Sainaritaiius  prarsto  ei  luisMt ,  iioii  eum  ve- 
stit-ndo  cluiitaxat  ,  sed  alltgando  vubivra  ejus  ,  (> 
injundcndo  oleum  ,  <&  vinurn  . 

i(j6.  Hrob.  stcuiido  IX  Conoiliis  Arausrcano  11,, 
&  Tridtutini) ,  quorinn  priinuiii  can.  i.  yer  oj- 
jtmsam  pra".aricaliunis  J  lce  toiutn  huniinein  , 
idest  secuivlutn  corpus  ,  G^  aniinam  ,  in  deterius 
fuisse  comrnutatuin  ,  dicit  ;  can.  i5.  arhnrmin 
voluntatis  in  primo  homine  injtrinatum ;  &  can. 
25.  hberum  arhitriuin  attenuatum  ,  Ci)'  inclina- 
ium  .  Conciliuin  autein  Tridiiitiuuin  Sess.  V.  (le 
pecc.  orig,  can.  i.  „  Si  quis  uon  confitetur  ,  in- 
„  guit^  jiriinuin  hoininem  ,  cuin  niandatuin  Dei 
,,  iii  paradiso  iuisset  transgressus  ,  statim  santita- 
„  tein  ,  &  justitiam,  iii  qua  constitutus  fnerat , 
„  ainisisse  ....  totumque  Adam  per  illam  prasvari- 
„  catiofiis  ot^ensam,  serundiun  corpus  ,  &  aniniam, 
,,  in  delerius  coinmutatuin  fuisse  ,  aiiatheina  sit". 
Et  Spss.  VI.  oap.  I.  peccato  origiuali  fuisse  libe- 
rwui  arbitrium  iiribus  attenuatum  ,  d)-  inclina- 
turn  dtclarat  ,  tametsi  uoii  exliiictum  . 

167.  Adversarii  hapc  ,  ajiaque  innumcra  hu|U9 
generis  teslimcnia  ,  se  facile  eludere  posse  |)Utant, 
■dicentcs:  liberum  arbitrium  attcnuaturn  ,  inclina- 
tuni  ,  infirrnatum  ,  atque  in  dcterius  comnaita- 
tum  appellari  comparatione  viriurn,  quas  ideni  li- 
Jberum  arbitriuin  habebat  iu  statu  innocei)ti:c  de- 
rivatas  a  juslitia  originali  ;  nc:i  vero  comparatione 
virium  ,  quas  habuisset ,  si  homo  in  puris  iiatu- 
Talibus  fuisset  conditus. 

168.  Verum  enim  vero  si  ita  nostro  marle ,  & 
sine  gravibus  fundainentis  ecclesiasticas  detiuitio- 
nes  explicare  liceat ,  iiihil  erit  tam  perspicue  ,  & 
dilucide  sacris  cauonibus  cxpressuin  ,  quod  uon 
possit  figurate  ,  metaphorice,  &  minus  proprie  ac- 
cipi  ,  &   ita  distortis  interpretationibus  depravari  . 

169.  Sed  pr3Blerea  observandum  est  ,  iii  lauda- 
tis  defiiiitiouibus  expoliationem  gratuitorum  a  vul- 
neribus  inflictis  satis  aperte  distingui  ;  frustra  au- 
tem  esset  hasc  distinctio,  si  vulnera  niliil  essent 
aliud  ,  quam  gratuitorum  donoruin  privatio  .  Vrx- 
ripue  antem  uotatu  digna  est  ea  Tridentini  vox  , 
liberum  arbitrium  fuisse  atteuuatuin ,  &  inclina- 
turn,  iiliqiie  ad  malum  ,  qua  aliquid  plus  ,  quatn 
libenim  arbitrium  duutaxat  spoliaturn  iiinui  ,  ina- 
iiifeslum  est ,  tuin  ex  ipsa  vocis  significatioiit; , 
tnin  ex  consueta  Concilii  phrasi  ;  iiam  eadem  Sess. 
can.  ull.  loquens  de  concupiscentia  dicit,  eam  vo- 
cari  peccatum  ,  guia  ex  peccato  est ,  &  ad  pec- 
catum  incUnat ,  quo  certe  loco  nemo  somniaverit, 
Verbo  incVmat  solain   expoliationem  sigiiifirari  . 

170.  Sed  adluir  luculentius  nostra  senleutia  pro- 
batur  ex  SS.  Patribus,  potissiinum  vero  ex  S.  Au- 
pnstino ,  e|usqae  discipulis  .  S.  Doctor  Serm.  i52. 
niim.  6.  attendeiis  ad  ])arabolain  honnnis  desceii- 
dentis  ab  Jerusalem  ,  in  qua  Adami  iufortuuiuin 
graphice  depictum  est  :  ,,  Suiit  homines  ,  inquit , 
„  ingrati  gratijc  ,  inultum  tribuentes  inopi  ,  sau- 
s,  ciasque  uaturae  .  Verum  est ,  inagnas  arbitrii  li- 

Cazzaniga  Theol,  Tom,  IV, 


„  beri  viie»  homo ,  cum  conderetiir  ,  accepit ,  scd 
„  peccaudo  amisit  .  In  mortem  lapsns  est ,  infir- 
„  nius  fjclus  est  ,  a  latrouibu^  stmivivus  in  vii 
„  relictiii  est  "  .  Item  Lib.  de  nat.  ,  &  (^rat.  cajH 
i5.  explicans  illa  vcrba  1'salini  XI.  Sana  ani^ 
main  ineam  .  Ouid  umatur ,  inqnit,  si  nihil  eft 
i-ulneratum  ,  nihil  dehihiaturn  ,  atque  vitiatum  ? 
Ejusdem  libri  cap.  55.  <^^uid  tanturn  de  naturcB 
possibihtate  proesumiiur  ?  Vulnerata  ,  sauclata^ 
vexata ,  perdita  est  .  Id  rcpetit  sexcentis  iii  locij 
iit  plaiie  prodigio  simile  vi<ip.;lur,  his  ph.rasibu* 
iion  vera  viilnera,  sed  metaphorice  s"lam  gratuilo- 
rum  expoliationem  desiguare  voluissc  . 

171.  Augustini  phrasim  ,  &  soutciitiam  ,  ado- 
ptarunt  Poutifices,  &  Patres  subsecuti  .  Gcelestinui 
Papa  iii  deeretis  anupxis  suac  Epistolae  ad  Epi- 
scopos  Galliae  cap.  i.  in  prccvaricatione  /tdoe  o- 
rnnes  hornines  na:uralem  &-  pcssibiiUatem  ,  cj^ 
innocenliarn  per\lidisse,  ait ,  &  c.  9.  gratia  Dei 
libcrum  arbitrium  liberari  dicit,  ut  de  tencbroso 
lucidum  ,  de  pravo  rectum  ,  de  languido  sanum^ 
dc  imprudente  sit  providum.  Post  aulem  Gelasiu? 
I.  Jn  Epist.  ad  Episcopos  per  Piceiiuin,  peccato 
origiuis  ipsam  humanarn  substantiam  deprava- 
tarn  esse  ,  clamat  .  S.  Prosper  m  Carm.  de  m- 
gratis  V.  58^.  duplex  a  peccato  uobis  vuliius  in- 
llictum,  scilicet  iii  intellectu  ,  &  iu  voluiilate  ,  i- 
ta  elegauter  describit : 

Ninc  anirni  vigor  okusus  caUo-ine  tetra 
Jnduitur  ,  nec  Jert  divince  Julgura  locis 
Lumen  iners  ,•  hinc  arbiirium  per  devia  lapsum 
Claudicat  &c. 
Et  S.   Fulgentius  de  Incarn.,    ^  Grat.  cap.   i5, 
loqnens  de  homiue  lapso  .   „  Expoliatus  ,    inquit  , 
„   vestimento  fidei  ,    carnaliumque  concupiscentia- 
„  rum  vulneribus  saiicialus  ,    sic  jacuit  oppressuj 
„  ditione   peccati,  ut  nullaten'.:8  aliquod  bonae  vo- 
,,  luntatis  iuitium  habere  potuisset  "  . 

172.  Sed  uemo,  ut  puto  ,  hauc  veritatem  aper- 
tius  docuit  ,  &ineliore  iii  luinine  collocavit  ,  quain 
S.  Thomas  ,  cujus  aliqua  dcutaxat  illustriora  te- 
stimonia  seligam,  ut  brevior  sim.  lu  II.  Sent.  Dist, 
5o.  qu.  I.  art.  1.  ad  5.  cum  sibi  objecis«et  ver- 
ba  S.  Dionysii  vulgo  Areo|)ag.  dicentis  ,  Angelura 
uihil  amisisse  de  bonis  naluralibus  sibi  collatis  , 
respoiulet :  ,,  Boua  naturalia  dicuiitur  dnpliciier  , 
,,  vel  proHt  suiit  in  se  considerata  ,  sec.mdum  quod 
„  uatura?  debentur  ex  j)roprirs  prinripirs,  &  sic 
,,  nec  hoino  ,  iiec  Angelus  per  peccaUiin  aliquid 
„  natur.xlium  amisit  ,  vel  in  aliquo  dimlnutiis  est 
„  ....  Vel  secundum  quod  ordiuaiitur  in  finein  nl- 
„  timum  ,  &  hoc  modo  in  utroque  bona  naturalia 
,,  diiniuuta  sunt ,  non  qui«Iem  penifus  amissa  ,  in 
„  quantum  uterque  faclus  est  miuus  habilis,  & 
„  magis  distaiis  a  finis  cousecutione ,  &  propter 
,,  hoc  eliam  homo  gratuitis  «polfatus  dicilur,  & 
„  in  uaturalibus  vulneratns  Luca»  X.  in  Glossa  "  . 
Ubi  S.  Doclor  non  soltim  fuisse  hoiBinem  vulne- 
ratum  iu  uaturalibus  docet ,  sed  ulterius  ipsum 
vuluus  quale  sit ,  nobis  explicat ,  quod  scilicet  a^ 

24  vcx- 


iB6 


DISSERTATIO  III.   SECT.  III.  CAP.  VI. 


Versiis  sit ,  &  factiis  magis  distans  a  fioe  ultiiuo ; 
ad  qiiein  etiam  in  statu  naturac  puras  certe  fuis- 
set  ordinatiiSj  saltem  in  ordine  uatnrali . 

175.  Id  repetit  Angelicas  i.  2.  qii.  85.  art.  i. 
*ibi  post  allatam  parabolam  hominis  descendentis 
ab  Jeriisalem  &c.  iiaec  habet :  ,,  Bonum  natnrae 
„  luimanas  polest  tripliciter  dici  .  Primo  ipsa  prin- 
„  cipia  naturae  ,  ex  quiuus  ipsa  uatura  coustitui- 
,,  tur  ,  &  proprietates  ex  his  causatas  ,  sicut  po- 
,,  tentiae  animae  ,  &  alia  hujusmodi .  Secundo  quia 
,,  honio  a  natura  liabet  incliuationem  ad  virtu- 
^,  tem  :  ipsa  autem  inclinatio  ad  virtutem  est  quod- 
„  dam  bonum  naturae  .  Tertio  modo  potest  dici 
5,  bonnm  naturas  douum  originalis  justitiaG,  quod 
j,  fuit  iu  primo  homine  collatum  toti  humanae  na- 
j,  turae  .  Primum  igitur  bonum  naturae  uec  toUi- 
„  tur,  nec  dimiuuitur  per  peccatuin :  tertium  ve- 
,,  ro  bouum  naturae  totaliter  est  ablatum  per  pec- 
j,  catum  primi  parentis  ;  ^d  niedium  bonum  na- 
j,  turae  ,  scilicet  ipsa  naturalis  inclinatio  ad  virtu- 
j.  tem,  diminuitur  per  peccatum  "  (a)  . 

174.  Articulo  autem  5.  declarat  enucleatius , 
quatuor  esse  vulnera  ,  quae  nobis  peccatuin  origi- 
iiaie  inflixit,  &  sunt  ignorantia,  iniirmitas  ,  mali- 
tia ,  &  concupiscentia  .  „  Sunt  autem  quatuor  in- 
5,  qult ,  poteutiae  auimas  ,  quas  possunt  esse  subje- 
j,  cta  virtutum;  scilicet  ralio,  in  qua  est  pruden- 
„  tia;  voluntas  ,  in  qua  est  justitia;  irascibilis  , 
„  in  qua  est  fortitudo  ;  concupiscibilis  ,  in  qua 
„  est  temperantia  .  In  quautum  eigo  ratio  desti- 
5,  tuitur  suoordine  ad  verum  ,  est  vulnus  ignoran- 
„  ti«;  iu  quantum  vero  voluntas  deititaitur  ordi- 
„  ne  ad  bonum  ,  est  vulnus  malitiae  :  in  quantum 
„  vero  irascibilis  destituitur  suo  ordineadarduum, 
j,  est  vulmis  iufirmitatis:  in  quantum  vero  concu- 
-„  piscentia  destituitur  ordine  ad  delectabile  inode- 
„  ralum  ratione ,    est  vuUius  concupiscenti«  ;   ^ic 


<  (a")  Bellarminus  ad  tam  clara  S.  TliomaB  testlmonia 
breviter  respondet,  Angeliciim  Dcctorem  hic  non  di- 
sputare  de  peccato  originis  in  specie  ,  sed  de  peccato 
in  universum .  Venimtamen  non  exclndi  ab  liac  doctri- 
na  peccatnin  originis  in  specie  vel  ex  iis  solis  verbis 
liqiiet :  tertinm  bonum  nalurx  totaliter  est  ablatum  per 
peccatum  primi  yjarentis  .  Viilt  ergo  Angelicus  tam  pec- 
eato  originali  ,  tjuam  aliis  actnalibus  illiid  bonum  na- 
tura  diminui  ,  quod  est  indinatio  ad  virtutem  .  Pr«te- 
Tea  ubi  loqnitiir  de  solo  peccato  originis  ,  eamdem  do- 
ctrinam  tradit  ,  qu.  82.  art.  1.  ad  i.,  in  II.  Sent.  Dist. 
3o.  (ju.   I.  art.  3.  ad  3.  Vid.  supra  n.   172. 

{b)  Notandnm  est  cum  nostro  Lemosio  in  hoc  Tract. 
de  lasione  lib.  arb.  cap.  16.  duplicem  distingni  igno- 
xantiam  ;  aliam  pur^  negationis  ,  qiia;  in  statn  natnrc-e 
pnrre  locum  habuisset  ,  in  qno  homo  nasceretur  tan- 
t[Tiam  tabnla  rasa ,  Sc  in  potentia  ad  oinnia  intelligi- 
})ilia  ,  ut  S.  Tliomas  ioquitur  ciun  Magistro  Sententia- 
rnm  in  11.  dist.  2.  qn.  2.  art.  2.;  aliam  antem  igno- 
rantiam  prava  dispositionis  ^  qnx  est  inclinatio  positi- 
m  intellectus  ad  falsum  .  Et  hanc  secundam  ignoran- 
tiam  S.  Uoctor  appellat  vulnns  inflictiiin  per  peccalum 
originale  .  Eamdem  S.  Augnstinus  dicebat  ,  qna  non 
tolum  indocti  j  sed  indociles  nascimur  . 


„  igitur  ista  quatuor  sunt  vulnera  inlliola  toti  hu- 
„  mauK  naturae  ex  peccato  priini  pjareatis  "  {h)  . 
Et  ne  qiiis  sibi  fingat,  haec  vulnera  iionnisi  ia 
privatione  justitiae  originalis  consistere  ,  jam  dixe- 
rat  siiperius  qu.  82.  art.  i.  ad  i.:  „  Sicut  aegri- 
„  tudo  corporalis  habet  aliquid  de  privatione  ,"  ia 
„  quantum  tollituc  aequaiitas  sanitatis ,  &  aliqr.id 
,,  habet  jK^silive  ,  scilicet  ipsos  humores  inordina- 
,,  te  dispositos ;  ita  etiam  peccatum  originale  ha- 
5,  bet  privationem  originalis  justitiae  ,  &  cum  hoc 
„  inordiuatam  dispositionem  partium  animas  :  un- 
„  de  i;oa  est  privatio  pura ,  sed  est  quidam  ha- 
5,  bitus  corruptus  "  .  Haec  clariora  sunt,  quam  ut 
possint  solitis  adversariorum  etfugiis  eludi  (c). 

175.  Ex  his  autem  S.  Thomas  doctrinis  etiam 
efficax  ratio  elici  potest .  In  statu  naturac  purae  , 
qui  possibilis  dicitur,  homo  minime  esset  aversus 
a  Deo  saltein  positue ,  sed  ad  suinmiim,  ut  Scho- 
lastici  dicere  soleut ,  neque  ad  Deum  coiiversus  , 
neque  aversas  (  quauquam  reor  ,  ipsum  futurura 
con/ersum  ad  Deum  ut  auctorem  naturae  (</)  ;  at- 
qui  per  Adae  peccatam  homo  positivs  est  aversus 
a  Deo ,  non  soluin  ut  fine  supernaturali ,  sed  e- 
tiam  ut  auctoie  naturae  ,  quia  Adam  sua  culpa 
non  soluin  legem  supernaturalem,  sed  etiam  le- 
gem  natiiralem  violavit  ,  praecipue  interno  pecca- 
to  superbiae  ,  quod  externam  obedieutiam  praeces- 
sit  (  vid.  S.  Thom.  2.  2.  qu.  i65.  art.  i.,  &  sup. 
Sect.  II.  num.  4«  )  '•  vires  igitur  iu  uatura  lapsa 
miuores  sunt  ,  quam  in  statu  uaturae  purae  fuis- 
seut;  adeoque  &c.  Audiatur  S.  Thomas  i.  2.  qu. 
85.  art.  2.  ,,  Bonum  naturae  ,  quod  per  peccattim 
,,  diiniuuitur  ,  est  naturalis  inclinatio  ad  virtntem , 
,,  quas  quidem  conveoit  homini  ex  hoc  ipso  ,  qflod 
„  rationalis  est ;  ex  hoc  enim  habet ,  quod  secun- 
,,  dum  rationem  operetur,  quod  est  agere  secuti- 
„  dum  virtutem  "  .  Hoc  ergo  bonura  ,  quod  fuis- 

set 

(c)  Card.  Cajetanus  ia  Comment.  ad  hunc  locuni  i- 
ta  scribit  ;  ,,  Peccatum  originale  est  ianguor  natur<« ) 
,,  etiam  absolate  ,  qnoniam  consistit  in  coniraria  dispo- 
„  sitione  non  solnm  jnstitifle  originali  ,  sed  sanitati  na~ 
,,  turali  ipsius  hominis  ,  inc/uantum  rationalis  ....  IVatu- 
j,  ralia  enim  nostra  etsi  non  sint  ahlata  a  nobis  ,  sunt 
,,  tamen  infirmata  "  . 

{d)  S.  Thomas  qnodl.  i.  art.  8.  ,,  Qnia  possibile  fin*E 
,,  Deo ,  inqnit  ,  ut  hominem  faceret  in  puris  naturali' 
„  bus  ,  considerandnm  est ,  ad  quantnm  dilectiw  (  Dei  ) 
3,  natnralis  se  extendere  possit  ".  Refutata  postea  il- 
lonim  opinione  ,  qiii  dicebant  homlnem  in  puris  natn- 
ralibns  existentem  diligere  Deum  pliisqnam  seipsnm 
naturali  dilectione  secundum  amorem  concupiscentix  , 
iion  afitem  secandum  amorem  amicitia ,  docet ,  qnoa 
ciim  Deus  sit  boniun  commiine  totins  nniversi  ,  qu<tli- 
bet  creatara  suo  modo  naturaliter  plus  amat  Deum  quant 
seipsam:  insensibilia  quidem  naturaUter  ,  bruta  i>ero  a- 
jiimalia  sensitive  ,  creatura  vero  rationalis  per  intelle- 
ctualem  umorem  ,  qui  dilectio  dicitur  .  Idein  ilocet  I.  P* 
qn.  60.  art.  5.  Homo  ergo  in  statu  natufip  purae  fuis- 
set  conversus  ad  Denm ,  ut  auctorem  naturae  . 


DE  VULNER.  ANIMAE. 


187 


spI  Insfatii  nafnr»  pur»  ,  per  originale  peccatiiiu 
fiiissc  amissiiin   (lolfinus  ;   adeorj'ie  ikc. 

176.  Afldo  perpetiiain  8.  Tlioinre  doctririam  , 
qiiod  couciipisceiilia  perdaellis  ,  rpuilem  luinc  ex- 
periinnr,  non  fiiisset  iii  statii  nitiir.ne  pnr.x.  Nain 
1.  2.  qtiaest.  82.  art.  3.  ad  1.  „  Qiiia  in  lioinine  , 
.,  inquit ,  concnpiscibilis  nalnialiter  regitiir  ratio- 
,,  ne  ,  intantnm  concupiscere  est  naturale,  inqnan- 
„  tnm  est  secnndnin  rationis  ordiiiem  .  Coiicnpi- 
„  scentia  autem  ,  qune  transcendit  limites  rationis , 
,,  inest  lioinini  coiitra  natnram  ,  &  talis  est  con- 
j,  cupiscentia  peccati  originalis  " .  Qnod  iteruia 
rcpetit  qu.  85.  arf.  3.  ad  5.  ,  qu.  4«  ^le  malo  art. 
i.  ad   I. ,  &  2. ,  &  alibi  (a)  . 

177.  Accedit ",  hornines  post  percatum  Adami 
iiedum  C'9se  destitntos  amicitta  ,  &  protectione  Dei , 
cuins  facti  sunt  iniinici ,  sed  etiam  in  Satanae  ca- 
ptivitatem  redactos  .  ,,  Cum  oinnes  liomines  ,  inquit 
„  (]onc.  Tridt-nt.  Sess.  VI.  cap.  i.,  in  praevarica- 
.,  tioiie  Ad.T^  innocentiain  perdidissent  ,  facli  iin- 
„  mondi,  &,  ut  Aposlolus  inqnit ,  natura  filii  i- 
,,  rae  ....  nsque  adeo  servi  erant  peccali  ,  &  sub 
.,  polestate  diaboii,  ac  inorlis  &c.  ".  Hinc  ncces- 
.,  sitas  exorcismornm  ,  quos  Ecclesia  in  baplismo 
adliibet  ,  \it  princeps  huius  mun.li  foras  mitta- 
tur ,  qaeinaduinduin  ait  S.  Augustinus  Lib.  II.  de 
nuptiis,  &■  conc.up.  cap.  18.;  &adliuc  clarius  0- 
ptatus  Milevit.  Lib.  IV.  nuin.  6.  „  Neminem  fu- 
„  git ,  inquit ,  quod  oinnis  homo  ,  qnamvis  de 
„  parentibus  christianis  iiascatar  ,  sine  spiritu  iin- 
„  inundo  esse  non  possit ,  quein  necesse  sit  ante 
,•,  salutare  lavacrum  ab  homine  excludi  ,  &  sepa- 
„  rarl ;  lioc  exorcismus  operatut ,  per  quem  spi- 
^,  ritus  immnndus  depellitur".  Haec  autein  infe- 
lix  servitus ,  &  captivitas  certe  non  fuisset  in  sta- 
tn  naturae  purae  ,  in  quo  nullum  regnasset  pecca- 
tnm  .  Alligali  igitur  diaboli  vinculis  ,  nisi  per  gra- 
tiam  Cliristi  liberentur ,  znulto  miuns  \n  bonuini 
etiam  naturale  possunt,  quam  in  stata  naturde  pu- 
ra;  potuissent  (6)  . 

177.  Ob,  I,  S.  Dionysius  vulgo  Areopagita  c. 
4.  De  dW.  nomin.  ,  de  daemouibus  loquens  •.  Neo 
angeliCii  munera  ,  inquit  ,  his  tributa  aliquando 
permutata,  sel  integra  sunt ,  penilusque  con~ 
spicua  i  qnod  autem  de  Angelis  maiis ,  idem  e- 
tiain  de  homiue  lapso  direndum  .  Id  ipsum  docet 
Angelicusi  uain  iu  II.  Dist.  5o,  qu,   1.  art.   i.  ad 


3.  haec  eadein  Dlonysii  verba  experdens  inquit ; 
,,  Nec  hnino  ,  uec  Aiigelus  per  peccatuin  alitpiid 
,, 'natnralium  amisit  ,  atit  iii  aliqtio  diminutus  est. 
,,  Jtcf/i  lofjuens  de  intc^ritnte  primi  hominis  ^ 
„  .Vl;mif»>stiiin  e»t,  inquit  J.  [\  qu.  (j5.  art.  i.,  qnod 
„  illa  subjectio  corporis  ad  auiinam  ,  &  iiiferio- 
„  rum  virium  ad  rationem  non  erat  naluralis  ,  a- 
,,  linqnin  post  ]->err  itum  mausisset,  cum  etiam  iu 
„  diRmonib'19  dita  natiiralia  post  peccatum  per- 
„  mansoriut  ". 

17Q.  Resp.  ad  i.  cum  S.  Thoina  i.  2.  quaest. 
85.  art.  I.  ad  i.,  Dinny><iara  loqui  de  bono  pri» 
mo  naftirae  qiiod  est  esse  ,  vif,'ere ,  &  intellige' 
re  ;  sed  ut  doret  ibidem  Angtlicas  iii  corpore  ar- 
ticuli ,  aliud  est  bouam  naturce  ,  uempe  iiiclinatio 
ad  virtutem  ,  &  hoc  bonmn  per  peccatum  Adaj 
diminutum  e>t,  quatenus  omnes  vires  animce  re- 
manent  qnolimmolo  destitutoe  proprio  ordine  y 
quo  naturaliter  ordinantur  ad  virlutem  ;  C^D"  ipsii 
destitiitio  vuhieratio  naturce  dicitur .  (  Vid.  etiaiii 
art.  3.  )  Unde  etiam  in  loco  objecto  (  ex  Lib, 
II.  Seiit.  )  boua  naturalia  dupliciter  considerat  , 
vel  secundain  qaoddebentur  ex  principiis  propriis, 
&  sic  nec  homo,  nec  Angelus  per  peccatum  a- 
liquid  nataraliuin  amisit ,  aut  in  aliquo  diini- 
nutiis  est  ;  vel  secundum  quod  ordiuantur  iii  fi- 
nein  ultimum  ;  &  hoc  niodo  ,,  in  utroque  boni  na- 
„  turalia  diininuta  suut ,  non  quidein  penitas  a- 
„  missa  ,  inquantum  uterque  factus  cst  minus  ha- 
,,  bilis,  &  inagis  distans  a  fiuis  cousecatione ,  & 
,,  propter  hoc  etiain  hoino  gratuitis  spoliatus  dt- 
,,  citiir,  &  in  naturalibas  vulneratus  (  Vid.  sup, 
,,  n,  175.  )  "  Negtbunt  ne  Adversarii  ,  bona  ni- 
turalia  hujus  gcneris,  inquantum  ordinanttir  ad  fi- 
nem  ,  esse  in  daemoriibas  diminuta,  qaoriun  vo- 
luntas  est  in  malo  pertinacissime  obstinata?  Pari 
modo  etiam  in  homine  diininuta  sunt  &c. 

180.  Quod  autem  dicit  S.  Thomas  I.  Parf.  quae>t. 
g5.  art,  I.,  suhjectionem  corporis  ad  animam  , 
&  inferiorum  virium  ad  rationem  non  Juisse 
naturalem:  alioquin  &c.  explicanduin  est  ex  do- 
ctrina  ejusdem  S.  Doctori» ,  ut  nou  ftierit  natu- 
ralis  ,  qaasi  flneus  ex  principiis  hominis  consti- 
tutivis  ,  prout  in  se  considerantur  ;  bcne  aufem 
proiit  hoino  naturaliter  erat  ordinatus  ad  bonumj 
«  non  ad  inalum  .  V'id.  n.    175, 

181.  lust.  Ex  hi3  S.  Thomae  verbis ,    ipsa  de- 

sti' 


(a)  Card.  Bellarniinns  hoc  ipsuin  docnisse  videttir  f/c 
gratia  prtmi  hominis  c.  7.  in'(tiiens.-  f^itia  omnia  pri- 
mtiont^s  stint  naturatium  bonorwn  :  idest  naturalis  re- 
ctitndinis  ,  non  i/ualis  in  priino  homine  fiiit  ,  sed  qiialis 
tsse  potiiit  ,  li  in  puris  nataralibus  Conditus  fuisset  ', 
natiira  eniin  creata  sine  justitia ,  Cr  sine  peccato  (  id 
enim  ixicamas  in  piiris  natnralihus)  suam  </iiuind<iin  ha- 
let  rectitiidinein  ,  </uatenus  videlicet  nnllam  habet  vitii 
ctjn'ifarem  .  K.\  qua  doftrina  facile  coiligitiir  ,  rectitti- 
ilinein  ill.im  ,  (pi.im  liomo  h.ibiiisset  in  pnris  natiir.i- 
libns  ,  snblatain  nnnc  esse  per  conciipiscentiam  rebel- 
leini  <£iiae  nos  aJ  peccandmu  inclinat  . 


(h)  ViJeri  potest  Celsissimns  D.  Martintis  Gerjjert 
Ord.  S.  Rcn.  Monast. ,  Sc  Congreg.  S.  Rlasii  in  Sylva 
nigr.i  Abbas  ,  &  S.  R.  I.  IVinceps  in  fet.  Litiirgia  A- 
lemanica  P.  I.  pag.  ^a^-»  ^  seq.  ,  iibi  etiain  observat> 
aliciibi  a  Liuherinis  fiilsse  lios  exorci>mos  consefvatos  > 
iino  lan<lat  (picK[iie  Paiili  Sperlingii  ejnsdein  sect» 
hominis  disptitationern  inatigiiraiein  de  antiquissitno 
erorcismi  in  baptismo  ritii  nequai/uam  temere  >  mul~ 
toi/ue  minu*  tumuUuarie  vei  rejicieiido  j  yel  tibrcr^ 
gando . 


j8S 


DISSERTATIO  III. 


stitutio  vuJheratio  est ,  apparet  ,  eftt-ctinn  peccati 
origiiialis  in  sola  privatione  consisiere  ,  seu  desti- 
tntione ,  vel  expoliatione  donorum  gratiiitoriun  ; 
iuide  idem  S.  Thouias  i.  2.  qu.  82.  art..  i.  ad 
5.  „  Qnamvis.,  inciuit ,  cx  peccato  origiaali  sequa- 
„  tur  aliqna  ioclinatio  in  actimi  inordinatum  ,  iion 
„  directe,  sed  indirecle  ,  scilicet  per  remotionem 
„  prohibentis  ,  idest  origiualis  justiti<e  ,  qucC  pro- 
„  hibebat  inordiuatos  niotus;  &  art.  3.  Privatio 
„  originalis  justitias,  per  quam  vohmtas  suhde- 
,,  batur  Deo  ,  est  formale  in  peccato  orisinali  "  . 
Hinc  comn)uniter  peccatum  origiuale  appellari  con- 
suevit  rerno<.-ens  prohibens ,  quod  expresse  asserit 
S»  Thomas  i.  2.  qu.  82.  art.  2.  tiMH  qu.  85.  art. 
5.,  &  alibi.  Accedit  &  illud  ,  quod  idem  i^nge- 
licus  habet  in  II,  Dist. 5i.  qu.  i.  art.  i.:„Un- 
„  de  factum  est  ,  ut  primo  homine  peccante  ,  na- 
„  tura  humana  ,  quae  iu  ipso  erat ,  sibi  ipsi  re- 
„  linqueretur  ,  ut  cousisteret  secu.Mdum  conditio- 
„  nem  suorum  priucipiorum  .  Et  clarius  adhiic 
3,  in  Dist.  5o.  qu.  i.  art.  1.  Facta  deordinatione 
5,  a  fine  per  peccatum  ....  relictus  est  homo  in  il- 
„  lis  tautum  bonis ,  quae  euni  ex  naturalibus  prin- 
„  cipiis  consequuntur  "  . 

182.  Resp.  distiu.  Apparet,  eftectum  adcequa- 
tum.  peccati  originalis  iri  sola  privatione  consiste- 
xe ,  nego ;  inadcequalum  conc.  Si  loca  adducta 
S.  Thouiae  integra  afterantur  ,  penitius  examiuea- 
tur ,  &  cum  aliis  conferautur,  facile  constabit  ,, 
Angelicum  considerare  quidem  privationem  justi- 
tiae  originalis  ,  tauquam  praecipuum,  &  formaleni 
peccati  eflfectum  ,  non  tamen  ut  totum  ,  &  adse- 
quatum  .  Nam  in  primo  loco  objecto  ita  pergit: 
.,  Quatuor  snnt  vulnera  iuflicta  toti  humanae  na- 
„  turas  ex  peccato  primi  parentis  ....  inquantum 
3,  &  ratio  hebetatur  praecipue  iu  ageudis  ,  &  vo- 
„  luntas  induratur  ad  boiunn  ,  &  jnajor  diliicul. 
„  tas  beue  agendi  accrescit  ,  &  concupiscentia  ma- 
;.  gis  exardescit  "  .  Anne  ista  omuia,  qua^  S.  Tho- 
snas  non  solum  ex  peccatis  actualibus.,  sed  etiam 
ex  originali  consequi  docet ,  suut  uierae  negatioues? 
i83.  la  secuudo  etiaiu  loco  clare  se  explicat 
Angelicus  e  vestigio  subdens.:  Sicut  eliarn  ex  ce~ 
gritudine  corporati  indirecle  sequitur  inclinatio 
ad  motus  corporales  inordinatos  .  Aptius  exem- 
phun  in  rem  nostram  inveniri  nou  potest ,  qni 
contendimus-,  peccato  originali  naturam  humafiam  , 
veluti  quadam  spirituali  asgritudine  attenuatam , 
&  debilitatam,  quara  certe  aegritudiuem  iu  statu 
natura;  puras  homo  uon  habuisset .  Clarius  se  ex- 
plicat  Angelicus  in  quaest.  83.  art.  i.  ad  i,  Vid.. 
snpra  num.   174* 


(a)  Magister  Lemos  in  hoc  Tract.  De  Usionp.  lih. 
arl.  c.  5.  hoc  aicuirn  S.  Thoina» ,  aliorum<['te  Theolo- 
goiHiin,  qiiod  pecc.itnin  oriiinale  sit  r,mi:.vens  prolul,ens 
&c. ,  re.'tringpndiiin  e.s.^^e  probat  ad  aliqiios  tantinn  ef- 
fectns  ,  scilicet  ad  mortein  ,  8c  ad  motiis  appetitiis  in- 
snr^entes  pra-ter,  aiit  contra  rationem  j  non  anlein  ex- 
tefidendum  dd   rnlnera   noLis    per   peccatmn    inflicta . 


SECT.  !II.  CAP.  VI. 

184.  Truucatum  item  exlubent  Advefs.irti  te- 
stinionium  ex  art.  3.;  quod  si  integriun  detur ,. 
non  soliMU  non  labefactat  ,  sed  jnirifice  potiris  coii- 
firmat  sententiam  nostram  ;  nain  ita  j^ergit  Angeli- 
cus  :  „  Omnis  autem  alia  inordinatio  virium  aui» 
„  mas  se  habet  iu  peccato  originali  ,  sicut  quid- 
,,  dam  materiale  .  Juordiuatio  autem  aliarum  vi- 
,,  tium  animas  praecipue  in  hoc  attendiiur ,  quod 
,,  iuordinate  convertuntur  ad  boniun  comuiutabile; 
„  quae  quidem  iuordinatio  commujii  nomiue  po- 
,,  test  dici  concupiscentia  ,  &  ita  peccatum  origi- 
„  nale  materialiter  quidem  est  concapisceutia  ,  for- 
,,  lualiter  vero  est  defectns  originalin  justitiae"  , 

i85.  Nou  itaqne  adniitti  debet  illud  quorumdara 
Theologorum  adagium  ,  peccatiun  originale  non  es- 
se  ,  nisi  reniovens  prohihens  ,  perinde  ac  columua 
sustiuens  fornicem  si  removeatur  ,  furnicem  Jioii 
trudit  deorsum ,  sed  tantum  iugenitam  ejusdem 
gravitatem  non  impedit  .  Et  quaudo  S.  Praeceptor 
alicubi  appellavit  peccatum  origiuale  removens 
prohihens  ^  non  totum  ejusdem  eftectum  designare 
voluit  ,  sed  praecipuum  dujitaxat ,  scilicet  remo- 
tiouejn  justitia?  originalis ,  qua  inferiores  aniraae 
vires  rationi  subdebantur ,  &  corpus  animae  .  Haec 
tamen  non  fuit  unica  ,  &  tota  clades  nobis  per 
peccatum  illata ,  ut  ex  Angelico  eodera  jam  de- 
claratum  estj  peccatum  nerape  illud  ,  postquam 
justitiam  abstulit  ab  anima  ,  infecit  ,  &  corrupit 
ejnsdein  animae  potentias  ,  viresque  labefactavit  , 
ut  raiuus  aptas  sint  ad  resistendum  concupisceutiae 
rebelli  ,  &  ad  superandas  difficultates  ,  quae  iden- 
tidem  occurrunt .  Melius  itaque  originalem  noxam 
comparaveris  vi  alicui  ,  quae  &  coluranam  sub- 
raoveat ,  &  novum  simul  ictura  fornici  ijnpriraatj 
quo  majore  praecipitio  ruat  (a)  . 

186.  Quamvis  deminu  S.  Thoraas  in  I.  Dist» 
5i..  qu.  I.  art.  i.  &  alibi  dicit ,  ex  peccato  con- 
sequi  derelictionem  naturce  humanoe  sibi  ipsi  ^c. , 
id  non  debet  iutelligi  cum  exclusione  illorum  vul- 
nerum  ,  quae  inflicta  fuisse  potentiis  auiuias  alibij 
&  saspe  ,  &  constanter  ,  &  Iuculentis>irae  tradit  . 

187.  Inst.  2.  S.  Thora.  i.  2.  qu.  87.  art.  j, 
„  Principaliter ,  inquit ,  poena  originalis  peccati 
„  est ,  quod  natura  humaua  sibi  reliuquitiu"  de- 
„  stituta  auxilio  originalis  justitiae,  sed  ad  hoc 
,,  consequuutur  oranes  posnalitates  ,  quae  ex  defe- 
„  ctu  naturae  liojninibns  coutiugunt  ;  &  in  Coin- 
,,  pendio  Theol,  cap.  ir)5.  Paena  (  peccati  origi- 
,,  nalis  )  inquit  ^  non  est ,  nisi  subctratio  eorumj 
,,  quae  siipernaturaUter  primo  homini  diviuitus  sunt 
j,  coucpssa,  per  ipsum  in  alios  derivanda  "  :  ergo  &c. 

188.  Ilesp.  recte  id  dici  a  S.   Thoma  ,  sed  noa 

con- 

Quis  enim  ,  snhdit ,  sibi  persnadedt  nuli""i  tnajns  no" 
cwnenUim  peccatum  originale ,  ijuod  vera  culpa  animtt 
est  5  hvmano  generi  attiilisse  ,  r/aantum  ad  {lires  anim/e 
injirmandas ,  e.ttennandas  ,  ©"  inolinandas  ,  (juam  ajfer- 
ret  Deus  ,  si  per  seipsum  sine  aliijua  hominis  culpa.  ai 
eo  toiieret  originalem  justitiam  &.c.  .' 


DE  VULNER.  ANIMAE . 


i5g 


contra  noj  ,  qm*  iiltro  falemnr,  priinam ,  &  prin- 
cipaleni  pecrati  originalis  paeiiain  fuisse  privatio- 
rvein  jtistiti.T  originalis  ;  seii  ijoii  solani  ;  eain  e- 
niin  coiiseciit3R  sunt  ali<'w  pceiicB  ,  vcl  pcenalitates 
tiiin  corporis  ,  tiiin  aniin.T,  qiiibiis  lociis  certe  nou 
erat  ,  qnamdiii  originalis  justitia  lioininem  prote- 
peb.it  .  Ncqiie  etiam  valdc  repupnaverim  ,  si  quis 
vulriera  ex  pecrato  originali  nobis  inflicta,  prnprie 
ejiisilejii  peccati  poeiias  appellare  noluerit  ,  sed  po- 
tiiis  funestos  peccati  efleclus ;  quatenus  peccatiim 
«X  sui  iiatnra  lioiiiinem  aveitit  a  Deo  ,  &  ad  crta- 
tnras  convertU,  iiude  miniis  expeditus,  &  |)0teii8 
est  ad  bonuin  operaiidum  ,  ac  malum  declinanduui  ► 
Vide  supra  not.  ad  c.  Vi. 

189.  inst.  3.  S.  Thoin.  i.  2.  qu.  f^J.  art.  i. 
lioc  videtur  ponere  discrimen  intcr  peccatum  ori- 
giiiale  ,  &  actuale  ,  quod  istud  diminuit  iiatur  il<'m 
incliiiationem  ad  virtutem  ,  quia  per  actus  pravos 
fit  quccdam  inclinatio  ad  vitium  virtuti  conrrarium; 
id  atitem  iii  peccato  originali  iion  contigit ,  ac 
propterea  ipsuin  S.  Doct.  in  sola  destitutione  ju~ 
fttitiic  oriqinalis  constituit :  ergo  8:c. 

ign.  Kesp.  diNcriinen  a  S.  Tiioma  iiiter  pecca- 
Inm  originale  ,  &  actuale  noii  in  eo  constitui,  quod 
istud  ,  secus  ac  alteruni  ,  incliiiationem  rationis  ad 
virtulem  diminuat  ,  sed  solum  in  inodo  ,  quo  per 
iitrumque  peccatum  inclinatio  ad  virtutem  diini- 
nuilur  ;  eteiiim  peccato  actuali  dimiuuilur  per  ge- 
nerationem  habitus  contrarii  ;  peccato  aulem  ori- 
ginali  diminuilur  per  vulnus  igiioranti»  iii  intel- 
iectu  ,  malitiae  in  voluntate  ,  infirmitatis  in  ira- 
8cibili  ,  &  concupiscentia;  etfra;nis  in  appelitu  seii- 
sitivo ,  nt  supra  cum  eodem  Angelico  explicatum 
*st  (  nnm.  172.  ):  quamobrem  homo  etiam  per 
peccaluin  oiiginale  a  Deo  aversus  fit ,  &  ad  bo- 
nnin  commutabile  convcrsuj . 

191.  Id  potest  magis  confirmari  ex  dbctrina  S. 
Thomae  i.  2.  qu.  82.  art.  1.  ubi  inquirit,  an  pec- 
catuin  originale  sit  habitus  ?  Ita  autein  respondet: 
„  Sicut  supra  dictuin  est,  duplejtest  habitus  .  U- 
„  nus  quidem  ,  quo  inclinatur  pctentia  ad  agen- 
„  dum  ,  sicuti  scJentiae  ,  &  virtutes  dicuntur  ha- 
j,  bilus  ,  &  hoc  modo  peccatum  originale  noij  est 
„  habitus  .  Alio  modo  dicitur  habitus  disposilioa- 
,,  licujus  naturae  ex  multis  composita;  ,  secunduin 
5,  quain  beiie  se  habet,  vel  male  ad  aliquid  ;  & 
„  praecipue  cum  talis  dispositio  fuerit  quasi  in 
„  naturani  conversa ,  ut  patet  de  asgritudine,  & 
„  sanitate ;  &  hoc  modo  peccatum  origiuale  e^t 
,,  habilus ;  est  eniin  qu.-edain  inordinata  dispositio 
,,  proveniens  ex  dissolutione  illius  harmoniie  ,  iii 
„  qua  cousistebat  ratio  origiiialis  juslitiae  :  sicut 
„  etiain  aegritudo  corporis  est  quaedam  inordiuata 
„  disposilio  corporis  ,  seciuidum  quam  solvitur  .t- 
„  qualitas,  in  qua  consistit  ratio  sanitatis.  Vnda 
j,  peccatum  originale  languor  natur.-e  dicitur  . 

192.  Inst.  4«  Hoino  per  actuale  peccatiun  indi- 
natur  ad  aliud  simile  ,  non  vern  in  cetera  omnia; 
id  antem  non  potest  coiUingere  in  peccato  origi- 
nali :  ergo  &c. 


195.  Hespoiid.  per  peccatnm  originale  homo  pro- 
nus  etiicitnr  ad  bonuin  dclectabile  creatum  »iiie 
debilo  ordine  ,  &  relaiione  ad  Crealorein  .  Hac 
inclinatio  est  lomes  omniuin  [jeccatorum  in  gene- 
re  ;  ex  diversis  aulcm  circiiinsiaiitiis  oriiur,  (piod 
homo  potius  ad  unum,  quain  ad  aliud  comuuua- 
Jjile  bonum   convertatur  ,   &  leiidif. 

194.  Ob.  2.  t>  >iiimuni»  Tlieologuruin  IiMjuendi 
inodiis  cvasit,  honiinem  in  statu  uaUira:  lap>.p  1»  »il 
ditfVrre  ab  hoininL-  in  statu  iiatur«e  pur«  ,  insi  ut 
spoliatum  a  nudo.  Kxemplnm  IiujUm  vei  hanenius, 
ir.quit  Bellanninus  ,  iii  Sanisone  ,  (pii  post  cnue» 
rcsectos  cuin  insignem  illain  lorlitiutiiii;iii  diva.itus 
acceptam  amisisset ,  infirmus  fjctii*  dioiiur ,  (pian- 
quani  infirmior  noii  esset ,  ac  celeri  homtiies  es- 
se  solent  Jnd.  XVI.  i-j,.  Quamobrem  S.  August.. 
Lib.  Xlll.  da  Civit,  Dti  cap.  1 5.  de  Adin,  & 
Eva  ait :  ,,  Voslquam  pra^ccpti  facta  transgressio 
,,  est  ,  confeslim  gralia  deserente  divina  ,  de  cor- 
,,  poruin  suoriim  nudilate  conlusi  sunt  .  Et  Lib,. 
,,  iV.  coiH.  Jul.  cap.  ult.  Quid  est ,  inquit  ^  gn- 
,,  stato  cibo  prohibilo  ,  nudilas  indicata  ,  nisi  pec- 
„  cato  nudatum  ,  quod  gratia  coijiegebat?  Gralia. 
„  quippo  Dei  magiia  ibi  erat  ,  ubi  terrenuin  ,  & 
,,  aiiiinale  corpus  beslialem  libidinem  non  lubc- 
„  bat  .  Qui  ergo  vesliius  gratia  uon  h.ibebat  ia. 
,,  imdo  corpore  quod  puderet  ,  spolialiis  gratiae  sea- 
„  sit  ,  quod  operire  deberet  . 

195.  Uesp.  Quod  dicitur  ,  naturain  lapsain  noa. 
dilferre  a  pura  ,  nisi  ut  spoliatuin  a  nudo ,  cuin 
dibtinclioue  accipiendum  est :  neinpe  rel.il'»  ad  su- 
pernaturaliMin  donorum  ainissionem  concedi  potest 
(  ab  iis  saJtem  ,  qui  pos^jibilem  agnoscunt  statuin 
natur.-K  piira;  )  ;  iion  autem  quantum  ad  reli.pio» 
peccati  originalis  eftectus  ,  scilicet  vulnera  in  0- 
mnibus  aniinag  potentii»,  incliuationpin  ad  maluin  ,, 
languorein  ,  aegritudinein  &c.  Idestculpa  originili 
primo  quidem  fuit  lioino  gratuitis  spoliatus  ,  &  fa- 
ctus  proinde  ei  similis,  qui  nudus  fuisset ,  sed 
praeterea  plagis  impositis  ,  vulueribusque  confoS' 
su»  semivivus  reliotus  t>t  . 

196.  Exempluin  Samsonis  non  est  simile  quan- 
tuin  ad  omnia  ,  nisi  addaiitur  eliam  exciPcatio  ,  & 
catenarum  constrictio,  qu.-E  postea  subsecuta  sunt . 
Judicuin  XV^II.   21. 

197.  Testimonia  S.  Auguslini  nec  minimum  ob- 
sunt ;  neque  enim  S.  D.  asserit ,  fuissc  hominem 
peccato  solummodo  gratia  spoliatuin  ;  per  exciu- 
siouein  srilicet  vulnerum  ii)tlict<iruin  ,  qua?  alibt 
tota  ,  qua  potuit ,  energia  dech-vravit,  ut  cuin  Lib.. 
da  Nat.  '&  gf^o^t.  c.  55.  Natura  ,  inquit ,  vulne- 
rata^.  sauciata^  yexata  ,  perdiia  est .  Vide  sup^. 
num.   170. 

198.  Ob.  tertio.  rntelligi  noii  potest ,  quid  sit 
istud  vuliius  peccato  primi  liominis  naturae  huina- 
ucp.  inflictum  :  vel  enim  consislit  in  subtrartione 
alicujus  realis,  ac  ph^^xicaB  perfectionis  potentia» 
rum  anim.-B  ,  vel  in  a<l(i!ti<ine  alicujus  habitus, 
vel  qualilatis  aniinam  inclinantis  ad  inalum  .  Neu- 
truin  aulem  esse  poteat ;    uou  primuin,    quia  per- 

pec-- 


II 90 


DISSERTATIO  IJI, 


peccatum  origrnale  nnlla  physica  ,  &  realis  pei:- 
lectio ,  vel  potetjtia  aiiimae  detracta  est .  Net^iie 
secnjiduin  ;  nulla  enini  entitas  ,  aut  qualitas  posi- 
tiva  ex  peccato  originali  diihanavit ,  quae  animse 
jnliaereatj  nisi  dicere  velimus  ,  peccatum  originis 
esse  aliquam  morbidam  qualitatem  animae  hihx~ 
reutem  :  quae  antiqua  fuit  quoruindaiu  Scholasti- 
corum  opiuio,  jamdia  explosa.  (  Vide  sup«  nura. 
96.  in  iiot,  ) :  ergo  &c. 

jgg.  Resp.  vidnus  ex  peceato  originali  inflictuni 
consistere  iu  appositione  alicujus  impedimenti  , 
saltein  moralis  ad  verum  ,  &  primum  bonuin  co- 
giioscendum  ,  ut  par  est ,  &  amandum  .  Hoc  au- 
tein  impedimentuin  ,  quod  dixi  saltem  morale , 
oritur  ex  positiva  aversione  a  Deo ,  &  conversio- 
ne  ad  creaturas ,  quam  peccatuin  intulit  .  Hinc 
quanquam  Adversariis  concederemus,  easdem  e.ss& 
animae  potentia»  post  peccatum  ,  ac  eiseut  in  na- 
tura  pura  quantum  ad  entitatem,  seu  physice  (  quod 
aliqui  negant  {a)  ,  )  certum  est  tamen  ,  vires  noii 
esse  asquales  ,  sed  per  peccatum  aliquantuin  di- 
i^iinutas ;  uam  ejusdem  potentiae  vires  imininui 
censeutur,  semel  ac  aliquod  impedimentum  ipsi 
ad  agenduin  apponitur .  Unde  S.  Augustinus  in 
Lib.  de  perfectione  jvstitice  cap.  2.  inquii:  //i- 
iiinlum  (  natura)  sana  non  est  ,  Inquanlum  id\ 
quod  faciendum  est ,  aut  ccecitate  non  videt , 
aut  infirmitate  non  implet,  Ea  S.  Thomas  i.  2. 
q^o.  85.  art.  2.  similitudinem  affert  corporis  dia- 
phani ,  cujus  virtus  ad  transmitteadam  lucem  di- 
ininuitur  ez  parte  nebularwn  supervenientium  . 

200»  Inst.  Homo  quantum  ad  corpus  non  fuit 
Hj  deterius  commulatus ,   nec  debiUor  factus  ,   ac 

(fl)  AlKfiii  voliint  physicas  natur=Te  vires  esseper  pec- 
catiiin  originale  in  nobis  diininutas  ,  vel  ex  morhida  a- 
licjtia  tjiialitate ,  (|iice  generatione  tiMnsfunclatiir,  cjiio- 
3noda  transiundnntiir  (|uidam  morbi  ex  parentibiis  in 
filios:  vel  etiam  ex  vitio  corporis  ,  qnoci  pejus  moilo 
«lispositiim  est,  (faam  fiiisset  in  statu  pur<«  naturae , 
»L|>ic)d  etiam  confonne  videttir  laud,  snp.  n.  166.  Cone. 
Trid.  d«finitioni  ,  sciiicet  tolum  Adam  seciindum  cor- 
pus  ,  &  animam  in  deterius  coinmiuatum  fuisse  . 

(d)  Solent  etiam  AcJversarii  phires  S.  Tliom»'  disci- 
pulos  ,  &  commentatores  afferre  ,  Capreohim  ,  Cajeta- 
i)um  ,  Conradiim,  Mtdinam  ,  Ferrariensem  ,  Soto  ,  a- 
Xiosqne  ,  rpios  siu-b  seatentia;  a(isti|)ulari  putant  ,  ex  eo 
potissimum  ,  c|uod  peccatum  originale  appeilare  soleant 
removens  proh ilens .  Yevunlamci^  probabile  cst  ,  eoi 
aonnisi  primarium  peccati  originills  effectum  designa- 
Te  voluisse  ,  non  excludcndo  alia  fnnesta  ejnsdem  con- 
sectaria  .  Vid.  Lemos  in  PunopUu  graU^  P.  Jl.  tract. 
I.  cap,  i8.  nbi  ciim  sibi  ali(|tios  S.  Tliomae  discipnlos 
bbjecisset,  generaliter  respondet ,  nihil  aliud  tos  sen- 
tire  ,  (piam  ({ucd  ipse  ex  S.  Thoma  explicuerat  .-  „  di- 
»  xisse  nempe,  peccatuin  originale  esse  (jiiidem  remo- 
„  vens  prohibens  ,  quantum  ad  aiiquid ,  non  autem 
yt  esse  parum  ,  ac  solum  removens  prohibt^ns  quoad  o- 
j>  mnes  dcfectus  ,  (juod  patitur  inodo  gt-nns  hominum 
,j  post  nimam.  Ft  (juando  Mtdina  dicic  ,  hinc  esse 
j,  commnnem  Theologornm  sentcntiam  ,  jnxta  h.inc  mo- 
„  dum  debet  intelligi  id  dix^sse  ,  &  non  nlias  ,  licet 
„  id  ips«  noo  Mtis  exi.Ucaverit ....  Simiiiter  cum  fk\^\\.  t. 


SECT.  liL  CAP.  VI. 

fuisset  in  statu  naturae  purre :  ergo  nec  qnanluna 
ad  animam  ;  nequc  enim  apparet  ralio  ,  cur  ani« 
mx  plus  detrimeijti  ,  quam  corpori  peccatum  o- 
riginale  afterre  debuerit  . 

201.  fiesp.  Dato  antecedenti ,  quod  ab  omnibuj 
non  conceJitur  ,  neg.  cons.  Cum  eniin  subjectum 
peccati  originalis  fuerit  anima,  non  corpus  ,  ini« 
rabile  videri  noii  debet,  animam  fuisse  etiam  ma- 
jori  pcena  mulctatam  ,  quam  corpus  .  Qaemadmo- 
dum  docente  Sanct.  Thoina  i.  2.  quaest.  109.  art« 
2.  ad  3.  magis  est  natura  humana  corrupta  per 
peccatum  ,  quantwn  ad  appetitum  boni ,  quam 
guantum  ad  cognitionem  veri ;  quia  peccatum  A- 
dami  ,  ntpote  peccatuin  pur<E  malitioe  ,  magis  fuit 
in  voluatate,  quam  in  intellectu  ,  Accedit  &  il- 
lud,  quod  per  gratiam  sanantem  ,  &  sanctifican- 
tem  homo  deperditaru  justitiam  iteruin  recuperat : 
hoc  enim^  inquit  S.  Augustin.  de  spiritu  ,  &  lit- 
tera  cap.  27.  agit  Spiritus  gratice ,  ut  imaginem 
Dei ,  irt  qua  naturaliter  facti  sumus  ,  instauret 
in  nohis.  Vitium  quippe  contra  naturam  est ;  quoil 
utique  sanat  gratia  .  Nec  tainen  corpus  in  me« 
lius  reformatur  (b)  . 

202.  Concludamus  hoc  caput ,  observando ,  si 
volumus  veram  peccati  originalis  doctrinam  profi* 
teri ,  &  ab  omni  fermento  Pelagianae  hasresis  ca- 
vere  ,  haec  tiobis  confttenda  esse :  priino  hominein 
per  peccatum  originale  fuisse  donis  omnibus  su- 
pernaturalibus  spoliatum  ,  ac  proinde  etiam  viri- 
bus  supernaturalibus  ,  quae  ab  originali  justitia  pro- 
manabant :  secundo  vires  naturales  non  tales  re- 
mansisse  post  peccatum,  quales  fuissemus  habitu-» 
ri  in  puri»  uaturalibus .;  sed  rationem  fuisse  obscu- 

ra- 

,,  cpiod  homo  in  pnris  naturalibus,  &  homo  in  natur» 
„  lapsa  habet  se  ,   sicut  homo   nudus  &  nudatus  ,  intel-- 
,,  iigit,  qtiantum  ad  illa  dona  gratuita  ,  respectu  quo- 
,,  nan  se  habet  sohim  ,  sicut  nudns  ,    Sc  nudatus.... 
,,  Qtiod  si  IVIedina  aliud  sentiat,  ut  ejus  verba  signifi«" 
,,  care  videntiir,  tnanifeste  contra  sententiam  S.  Tho» 
j,  mae,   S.   Augustini  ,  &  veritatein   ipsam,    satis  supra 
,,  fundatam  ,    &  approbatam  dicit  :    nullo  modo    susti- 
,,  nendus  est"^.  Hujus   nostri    JVIagistri  vestigiis  inhae- 
rentes  ,  dicimus  &  nos ,  si  Scholasticorum  alicjui  a  ve- 
teri  SS.  Augiistini ,    &  Thoiii;»»  doctrina  incaute  reces- 
sissent  ,  ab   iis  inerilo  nobis  recedendum  esse  .•  quemad- 
modtim  Jo.  Baptista   Gonet  ,    re  ,    tit    inqiiit,    rtuituriut 
discussa  ,  O'  attentius  ponderata  p  a  seipso  rccedendiim  - 
esse  ptitavit   in   (/tiarta  editione  sui  Manualis   an.  i68r. 
tract.  8.  da  homine  c  ult.   n.  i.   Ceterum  spissain  Theo- 
logonim  catervam  pro  nostra  sententia    allegare    nobis. 
l>erfacile    esset  .    Sane     Bmin.   Card.    fjud.    Vinc.   Gotti 
T.  VI.  in  I.  P.  S.  ThoinflP  q.   10.  dul>,    i.  scribere  nott 
diibitavit  :   ,,  exploratuin    apud  omnes  esse  ,    peccatun» 
,,  primi  parenlis  non  soliun  Iiumanam    naturam  infir- 
,,  masse,  eam  spoliando.  supernaturalibus  don-Is  illi  con- 
„  tessis,    sed  ulteriiis  eam  in  phiribus    sauciam  ,    seii 
j,  a>gi*arn  relicfuisse  ,  imo  eflecisse  "  .  Et  postea  varia » 
8i  gravia    nobis    infiicta  vulnera   diserte    enumerat,   & 
de?':ribit.   Hmc  eamdem  aententiam,  saltem  iit  proba- 
biliorem    defenJit    P.   Billuart    dc   Gratia    Dissert.  If, 
art.  3. 


DE  VULNER.  ANIMAE. 


»9» 


lalam  tenfbris  ignoranliae  ,  prai'ce  dispositionis,  un- 
de  tai)t'i  difhcultai  oritiir  in  vero  boiio  apparenti 
interMOscenJo  ;  voliintatein  ])»t  nialitiain  esse  a  vc- 
xo  bono  averaajn  ,  irascibileni  infirmatann  ad  dif- 
ftcnltates  snperanilas :  niide  \\[e  languor  ^  a.c  mor- 
ius  toties  a  S.  An^iislino,  eiusqne  discipnlo  S. 
Thoma  coniinemoratus  ;  ac  deiiuim  eftra^nem  con- 
cupisccntiain  inulto  ardentiorem  ,  fortioremque  ef- 
fectam  ,  tpiam  in  puris  iiaturalibns  fuisset .  Qii« 
otniiia  iios  sollicitos  reddere  debent  ad  imploran- 
dam  JesuCliristi  salutiferani  pratiam  ,  qua  sola  ab 
inflictis  vulneribns  sanari  possiaiius . 

COROLLARIUM 

Contra  Voltairium  ,  aliosque  ejasdem 

Jurfuris  hujus  ce^i  pseudo- 

Philosophos . 

205.  Increduli  ,  &  falsi  quidam  nostrorum  tem- 
porum  sapientes  ,  cuin  peccatuui  originale  iiegejit , 
cOnsequenter  etiam  iiegant  ,  has  multas  ,  magnas- 
que  ,  quibus  conflictamur,  iniserias  esse  ejusdein 
peccati  posnas,  sed  easdem  appellant  humanae  na- 
turae  cousectaria  :  quas  vero  superiore  seclione  de- 
scripsimus ,  status  uaturae  innocentis  felicitates  ut 
imaginarias  irrident ,  eumque  statum  similem  esse 
dicunt  decantato  apud  veteres  Poetas  aureo  Satnr- 
i)i  saeculo  .  Demum  ,  si  illos  audiamus  ,  nuindus 
qualis  nunc  est  ,  talis  semper  fuit ,  imo  nec  alius 
esse  potesl  propter  immutabiles  illas  leges ,  quibus 
a  sapientissiino  ejus  opifice  (  iiempe  ad  ipsorum 
tnentein  a  fatali  necessitate  )  primo  conditus  est . 

204.  Verumtameu  primo  aliqui  haud  inepte  su- 
spicantur,  fabulosum  illud  aureum  Saturni  regnuni 
riihil  esse  aliud  ,  quam  autiquam  traditionem  sta- 
tus  innocentias ,  a.  quo  homo  culpa  sna  excidit ; 
corruj)tam  tamen  ,  &  commentiiiis  fabulis  permix- 
tam  .  Multas  similes  traditiones  a  priraa  nuindi  o- 
rigine  ,  vel  saltem  a  iSoe  ,  qui  fuit  secundus  lui- 
jnani  generis  parens ,  viguisse  inter  Gentiles,  &  in- 
de  varias  fabulas  natas ,  ostenderunt  viri  docti , 
atque  inter  alios  Hugo  (irotius  Libro  I.  de  Verit. 
Relig.  Christ.  in  adnot.  ad  ^.   16.,    &  inulto  co- 

Piosius  Petr.  Dan.  Huetius  iu  Demonstr.  Evang. 
rop.  IV.  ^.  G.  Deinde  degenerem  hunc  humauae 
conditionis  statuin  non  Poetae  sohnn,  sed  etiam  no- 
biles  Pliilosophi ,  &  acuti  naturae  contemplatores  , 
ut  TuUius  ,  &  Pliuius ,  sola  ratione  duce  subodo- 
rati  sunt ,  ut  supra  n.  101.  &  seq.  ostensuin  est, 
Ac  deinum  omnein  prudeiilem  dubitutionem  omni- 


(a)  Videri  potest  contra  Volt.iiriiiTn',  aliosrpie  ipsiiis 
similes  Rob.  Jos.  Alexiiis  I)u  Hainel  in  epist.  JX.  Bel- 
gica  :  tiLi  sensihilihus  e.xemplis  .id  ociihiin  oslendit  tiir- 
J)em  ijisonnn  parallogismnm  ,  qui  contra  omnes  Logi- 
C»  regiilas  ex  iis  ,  qiia»  niinc  in  nostro  mnndo  appa- 
rent,  fictitiinn  esse  collignnt  felicem  illum  priin-ev.Te 
lanocenliae  statum  .  In  qi>a  tamen  episiola  ilhid  dis])li- 


rio  tolluiit  divina  oracula,  quibus  ulriusque  natu- 
rae  innocentis ,  &  lapsae  discriinina  lucuteutissime 
comj)robata  sunt . 

205.  Fallrmtiir  autem  ,  &  fallunt  lurpissime  Ad- 
versarii,  cuin  hanc  felicissiini  prinii  status  inuta- 
tionem  impossibilcm  fuisse  dicuiit  ,  ({uia  alias  inu- 
tatac  fui>sent  prinuiria»,  &  invariabiles  iiaturaB  le- 
ges .  iNeque  eiiim  nosdiciinus,  propter  Adaini  cul- 
pam  in  nos  iransfusain  essenli.iiia  hominis  alij- 
rumquv"  rerum  pricdicata  fuisse  mutala  ,  qucd  cer- 
te  sine  primaruni  ,  atcjue  essentialiuin  naturac  le- 
guin  variatione  lieri  iiou  potuisselj  sed  totam  mu- 
tationein  jjonimus  in  praedicatis  accilentalibus : 
nempe  homo ,  qualis  a  Dei  sapientissiini  manibus 
prodivit,  fnnocens  erat ,  justus  ,  sanctus ;  postea 
fltia  libertate  perverse  abutens  factus  est  inobediens, 

feccator,  ac  Deo  suo  rebellis.  Erat  prinio  felix 
aradisi  incola  ,  deliciis  affluens ,  &  iminortalis; 
postca  ad  labores  damnatus  ,  serumnis ,  inorbis  , 
atque  ipsi  morti  subjectns  .  Quid  iu  hac  mutatio- 
ne  absurdi  ,  cum  siiniles  accidentales  mutationes 
quotidie  videamus  ,  .itque  experiamur? 

206.  Audiatur  S.  'J'h.  ,  qui  I.  p.  q.  ^5.  art.  6. 
id  totum  ita  egregie  explicat :  „  IJonitas  alicujus 
„  rei  est  duplex  :  una  quidem  ,  quae  est  de  essen- 
„  tia  rei,  sicuti  esse  rationale  est  de  essentia  lio- 
„  minis;  &  quantum  ad  hoc  bonum  Deus  non 
„  potest  Jacere  aliquam  rem  inehorem ,  quani 
„  ipsa  sit ,  licet  possit  facere  aliquam  aliam  ea 
„  meliorem  :  sicuti  etiam  non  potest  facere  qua- 
„  ternavium  majorem  :  quia  si  esset  major ,  jani 
,j  noi)  esset  quaternarius  ,  sed  alius  nismeras;  sic 
„  enim  se  habet  additio  differentiae  subsfantialis 
„  in  definitionibus ,  sicut  additio  unitalis  in  nume- 
„  ris.  Alia  bonitas  est ,  quce  est  extra  essentiam 
„  rei  j  sicut  bonura  hominis  est  esse  virtiiosum  , 
„  vel  sapientem  ;  &  secundum  tale  bonwn  pot- 
„  est  Deus  res  a  se  factas  facere  meliores  . 
„  Simpliciter  autem  loquendo  qualibet  re  a  se  h- 
„  cta  potest  Deus  fa.cete  aliam  meliorem  ".  Si- 
niiliter  etiarn  ab  opj^osito  potest  Deus  ex  iuscru- 
tabilibus  suae  adorabilis  providentiae  finibus  per- 
mittere ,  res  a  se  creatas  r  prima^va  sia  perfe- 
ctione  degenerare  ,  quod  io  uatura  humana  certis- 
sime  factum  est  (a)  . 

207.  Atque  ut  haec  magis  inteiliganlur ,  bene 
perpendenda  sunt ,  ijuae  idem  Angelicus  habet  iu 
resp.  ad  t.  Sibi  enim  ita  objecerat:  „  Videtur 
„  quod  Deus  non  possit  meliora  facere  ea  ,  qa.n 
5,  facit .  Quilquid  enim  Deus  facit ,  potenlissi' 
5,  me ,  &  savientissime  facit  i  sed  tanto  fit  ali- 
„  quid  melius ,    quanto  fit  potentius ,    &   saj)ieu- 

),  tius: 

cet,  </nod  0.  i^-  anis  advrrsiriis  concedat ,  hnncmna- 
diim  esse  oinniiim  possihiliiitn  perftctissimum  ,  si  ia 
tota  siia  extensione  siimatiir  ,  proMt  pr<eteritiim  ,  pra>- 
sens  ,  Sc  fiitiinim  simiil  compreliendit  .  Vid.  (/us  in 
Toiiio  IFf.  pag.  370.  sec^.  coatra  Optiiai smum.  imunli 
dicta  suat . 


19» 


DISSERTATIO  III.  SECT.  III.  CAP.  VI. 


,,  tins:     ergo  Deus  non  potest  aliquid  facere  nie- 
,,  liiis  quam  facit  "  . 

208.  Cui  dilficultati ,  quam  Philosophi  Optimi- 
smi  defensores  quotidie  recoquuut ,  ita  S.  Doctor 
subtiliter  respondet  ,  cuin  dicitur:  ,,  Deuni  posse 
.„  aliquid  facere  melius  ,  quam  facit ,  si  ly  '«e- 
j,  lius  sit  nnmen  ,  venwn  «st :  qualibet  eniin  re 
,,  polest  facere  aliam  melioreni .  Eamdeni  vero 
,,  potest  facere  meliorem  quodammodo ,  &  quo- 
„  dammodo  non  (  nempe  non  quantum  ad  boni- 
,,  tatem  essentialem  ,  sed  solum  quatituui  ad  bo- 
„  nitatem  accidentalem  )  .  Si  vero  ly  melins  sit 
„,  adverbium  ,  &  importet  inoduni  ex  parte  facien- 
„  tis  ,  sic  Deus  non  potest  facere  melius ,  quain 
„  sicut  facit }  quia  non  potest  facere  ex  majore 
,,  sapientia ,  &  bonitate .  Si  autem  importet  mo- 
j,  dum  ex  parte  facti ,  sic  potest  facere  melius, 
,,  quia  potest  dare  rcbus.  a  se  factis  meliorem  mo- 
3,  dum  essendi ,  quantum  ad  accidentalia  ^  licet 
„  non  quanturn  ad  essentialia  "  .  En  quomodo 
facile  cavillatio  enodetur  eorum  ,  qui  putant  non 
potuisse  hominem  aliter  esse,  quam  nunc  sit  ,  & 
commentitiam  esse  duplicis  status  naturae  distiu- 
ctionem  ,  sciiicet  status  naturae  iutegra? ,  &  status 
naturae  corruptac  . 

209.  ISeque  vero  omnino  presse ,  atque  ad  lit- 
teram  sumenda  sunt  quaedam  S.  Augustini  verba, 
qui  Lib.  IV.  de  Gen.  ad  litl.  cap.  16.  inquit  de 
Deo  :  Bona  facere  si  non  posset  ,  nulla  esset  po- 
tentia  ;  si  autern  posset ,  nec  faceret ,  magna 
esset  im-identia :  quia  ergo  est  omnipotens ,  & 
honus,  omnia  voAde  bona  fecit  ,  Primo  enim  S. 
Pater  non  dicit ,  omnia  a  Deo  facta  esse  optima  , 
aed  VLilde  hona  j  quce  phrasis  est  Mosaica :  &  et- 
iam  Ecclesiastici  XXXVI.  21.,  ubi  dicitur :  U- 
Tiu-ersa  opera  Domini  bona  i-alde  .  Secundo  quod 
dicit ,  inaguam  futuram  in  Deo  im-identium  ,  si 
Lona  ,  quae  poterat  facere  ,  noD  fecisset ,  jion  ifa 
acoipiendum  est,  quasi  Deus  citra  invideufia;  110- 
tam  non  poluerit  hasc  non  creare ,  oppositum  e- 
nim  ibidem  docet  S.  Augustinus  ,  dicens  de  Deo : 
Nam  etiam  sic  dlci  posset  nullis  egens  bonis^ 
non  a  factis  in  seipso  requiescendo ,  verum  o- 
im^ino  riulla  faciendo  :  imo  totus  ibi  est  S.  Pa- 
tev  ,  ut  probet ,  Deum  nulli  aliquid  dtbere ,  sicut 
uulla  re  indiget  .  III ud  demum  anim;idvertenduin 
cst ,  qnod  idem  S.  Doctor  de  suis  libris  de  Ge- 
nesi  ad  lUteram  fatetur  Lib.  II.  Pielract.  cap.  24. 
scilicet  ,,  in  eo  opere  plura  quaesita ,  quam  in- 
„  venta  fuisse ;  &eoruin,  quae  iuventa  sunt,  pau- 
„  ciora  firraata ;  cetera  vero  ita  posita,  velut  ad- 
jj  huc  requirenda  sint  "  . 

210.  ISon  absuniliter  intelligtndus  eat  S.  Augu- 
stiuns  cum  iu  Enchiridio  cap.  10.  inquit:  Bona 
sunt  singula,  quoe  Deus  fecit  j  sed  simul  uni- 
fersa  valde  bona  .  quia  ex  omnibus  consi-stit  u^ 

(a)  H.TC  oinni.i  addi  possiint  iis  ,  qn^  <le  miindi  O- 
ptimifino  Leibniiiano  dixiinits  in  line  Toini  111.  i^a©' 
370.  &  sey. 


niversitatis  admirabilis  pulchriludo ;  ita  nempe  Ot 
niliil  majus,  meliusque  fieri  a  Deo  |)ctaeiit . 

211.  Sanctum  eriim  Augustinum  exj)Iicat  S.  Tho- 
mas  I.  P.  qu.  25.  art.  6.  ad  3.  „  Universura 
,,  (  suppositis  i-sfis  rebus  )  ]ion  potest  esse  melius 
,,  propter  decentissimum  ordinem  his  rebus  attri- 
,,  bulum  a  Deo  ,  in  quo  bouuni  universi  consi- 
„  stit .  Quorum  si  unum  aliquod  esset  meUus , 
,,  oorrumperetur  proporlio  ordinis  ;  sicut  si  una 
,,  chorda  |)lu9  debito  intenderetur  ,  corrumpere- 
„  tur  citharae  melodia  .  Posset  tamen  Deus  alias 
,,  res  ficere ,  vel  alias  allere  istis  rebus  factis: 
„  &  sic  esset  illud  Universnm  melius  "  .  Et  art« 
praeced.  sic  totain  hanc  diiiicultatem  jam  explica- 
verat :  „  Ordo  a  divina  sapieutia  rebus  inditus  , 
„  in  quo  ratio  justitiae  consistit  (  ut  supra  dixe- 
,,  rat  qu.  21.  art.  2.  ),  non  adcequat  divinam 
,;  sapientiam  sic  ,  ut  divina  sapientia  limitetur 
,,  ad  hunc  ordinem  .  Manifesftum  est  autem  ,  quod 
,,  tota  ratio  ordinis  ,  quam  sapiens  rebus  a  se  fa- 
,,  ctis  imponit ,  a  iine  sumitur  .  Quando  igitur  fi- 
.,  nis  est  proporlionatus  rebns  propter  finem  fa- 
,,  ctis,  sapieutia  facientis  limitatur  ad  aliquem 
,,  determinatum  ordinem:  sed  divina  bonitas  est 
,,  finis  improportionabiliter  excedens  res  creatas : 
,,  uiide  diviua  sapientia  non  determinatur  ad  ali- 
,,  quem  ordiuem  reruin  ,  ut  non  possit  alius  re- 
,,  ruin  cursus  eftluere  .  Unde  dicendum  est  sim- 
,,  pliciler  ,  quod  Deus  potest  alia  facere,  quam 
,,  qua?   fecit  "  . 

212.  Et  ibidem  in  resp.  ad  i.  „  Quia,  inquit, 
„  potentia  (  Dei  )  inlelligitur ,  ut  exequens  ,  vo- 
„  luntas  autem  ,  ut  imperaas  ;  &  iutellectus  ,  & 
,,  sapientia,  nt  dirigens:  quod  attribuitar  poten- 
.,  tiae  secundum  se  consideratae  ,  dicitur  Deus  pos- 
,,  se  secundum  potentiam  absolutam  ,  &  luijus- 
„  modi  est  omne  illud,  in  quo  potest  salvari  ra- 
„  tio  entis  .  Quod  autem  attribuitur  poteotiae  di- 
^,  vinae,  secundum  quod  exequitut'  imperium  vo- 
„  Juntatis  justae  ,  hoc  dicitur  Deus  posse  facere 
„  de  potentia  ordinaria  " ,  Ac  demum  ad  5.  Li- 
,,  cet ,  inquit ,  iste  cursus  r«rum  sit  determinatus 
„  istis  rebus,  quae  nunc  sunt ,  non  tamen  ad  hunc 
,,  cursum  limitatur  diviivi  sapientia,  &  potestas. 
,,  L^iide  licet  istis  rebus  quae  nunc  fiunt,  nullua 
,,  alins  cursus  esset  bonus  ,  &  conveniens  ;  tamen 
;,  Deus  posset  alias  res  facere  ,  &  aliuiu  eis  iin- 
„  ponere  ordinem  (a)  ". 

C  A  P  U  T    Vil. 

Peccato  originali  ezstinctum  prorsus  non 

fuit  liberwn  nostrce  voiwitatis 

arbitrium  {b)  . 

2i3.  Vjiam  loquimur  de  libero  nostrae  volunta- 
tis  arbiirio  ,  non  eam  libertatem  intelligimus,  quae 

im- 

{b)  Non  dispiitainns  hic  contra  veteres  ,  novoscjne  Fa- 
talistas  ,  qni  oinnia  in  lioc  innndo  inevitabili  necessi- 
tate  evenire  arhitiantura  hos  enim  su«  I06O  coniiitabi- 


DE  LID.  AIIH.  POST  PECC. 


*05 


imnninis  tanlnnimodo  osi  a  coactione  ,  ix  liheria» 
voluntalis  appeliari  solet,  qiinin  sola  exieriia  vis, 
&  coactio  lollit,  sed  jiitellifjiimis  libeilatein  (trln- 
trii ,  fpias  cxckulit  qiiaiiiruiiirnu'  veram  ,  abNolu- 
tain  ,  «  iuviiicibilem  necessitatein  .  Dixi  absolu- 
tatn  ,  &  imincihHem  ;  neqne  ciiim  inticiamiir  , 
ex  peccalo  origiiiaii  qnaindam  in  iiobis  lar tain  es- 
se  bojii  ageiidi  ditiicultatem  ,  &  iu  nialmn  proni- 
tatein  ,  quae  non  incongrue  appellari  polest  riiora- 
lis  qn^dani  neressitas;  qiiod  ex  dictis  in  siiperio- 
te  capite  abunde  liquet ,  &  etiam  ex  sequeiitibus 
magis  derlarabitur  . 

214.  H«c  libertas,  quani  liic  propngnaturi  sn- 
mu3  ,  vocatur  a  plerisque  libertas  indifferentioe  : 
a  quo  vocabulo  nec  iios  abhorrf;mu8  ,  duminodo 
iilo  significetur  vera,  &  intrinscca  nostrae  volun- 
tatis  j)nte!.tas  ad  actuin  poiiendtim  ,  vel  noii  po- 
nenduin  ;  vel  etiam  ad  pnnenrium  actum  opposi- 
4um  ;  non  autein  si  intelligatur  indelerminatio , 
"vel  suspensio  ab  omni  actu  ;  liaec  eniin  suspeibio 
iif>n  rer^uiritur  ad  libertatem  ,  ut  alibi  demoiistra- 
luin  est  Tom.  II.  Diss.  V.  n.  a5o.  mnltoque  mi- 
luis  si  credatur  ,  ad  Iianc  libertotem  indijferentice 
necessariun»  csse  cnimnentitium  illud  virium  ac- 
quilibriuin  ,  quod  nounulli  ad  veram  libertatem 
Tequiri  tlocueruirt,  quodque  loco  opportuuiore  re- 
fellemus  . 

21 5.  Jam  vero  libertatem  arbitrii  ita  explica- 
toin  idliuc  superesse  in  statu  naturac  lapsas  pro- 
l)atur  priino  ex  sacris  litteris.  iVloyses  eniin  Deu- 
ter.  XXX.  19.  populo  niandata  Dei  proponens : 
„  Testes  ,  ait  ,  invoco  hodie  coeluin  ,  &  lerram  , 
,,  quod  proposuerim  vobis  vitam  ,  &  niortem ,  be- 
,,  nedictionein  ,  &  inaledictionem  .  Klige  ergo  vi- 
„  taio  ,  ut  &  tu  vivas  ,  &  semen  tuum  ;  &  dili- 
,,  gas  Dominum  Deum  tuum  ,  atque  obedias  voci 
„  ejus  ".  Josue  etiam  XXlV.  i5,  ita  Israelilas 
allocutus  est :  Optio  vobis  dalur  ;  eligite  hodie  , 
tfuod  placet ,  cui  servire  potissimurti  dcheatis  &c. 

216.  Clariora  adhuc  sunt ,  &  iuvicluin  liberta- 


tis  arguuuritum  nf>bis  nrirbent  ,  qnae  Jesr.s  fHim 
Sirach  habet  Er.c\.  XV.  i^.  &  seq.  ,,  Deiis  ab 
„  initio  coiislituil  h<<niiiifm,  &  reliquit  iilum  in 
,,  inanii  coiisilii  sui:  adjecit  inanriata  ,  &  praece- 
,,  pta  sua.  Si  volueris  inandati  servare  ,  conser- 
„  vabunt  t«  ...  A|)posuit  tibi  aquam  ,  &  igiiem  ; 
„  ad  f|uod  volueris,  porrige  maimm  tnam.  Ante 
„  lioininem  vitn  ,  &  inors ,  boiuiin  &  inalum  : 
,,  quod  placuerit  ti ,  dabitur  illi  ".  Quibus  ver- 
bis  Iiiclilenter  apparet,  liberum  arbilrium  fuisse 
hfnnini  in  priina  sui  cond'lionf;  collatum  ,  ueque 
originali  culpa  prorsus  ablatuin  ,  (juainquam  fue- 
rit   iniirniatuin  ,  ik  diniinutum  . 

217.  l">t  ne  longiores  sinius  sinc  neccssitate  af- 
ferendo  alia  testiinouia  ,  iieino  ignorat,  omues  sa- 
cras  litteras  utriusque  ttslaineiili  j)lenis  esse  •pro- 
inissionibns ,  &  co/nminalionibus  ,  prneceplis,  coii- 
siliis ,  exhortatiouibus ,  ttrroribns,  atrjue  rejireheii- 
siouibus ,  quibus  cerle  non  e;istt  locus,  si  nullnm 
in  iiobis  superesset  bene  ,  vel  niale  oj)erandi  ar- 
Litriutn  .  Ut  enini  recte  observavit  S.  Augusfimij 
de  corrept. ,  &  grat.  cap.  2.,  ubi  ad  aliquul  Ja- 
ciendurn  ,  vel  non  faciendum  in  dii'inis  rnonitis 
opus  voluntalis  exigitur ,  salis  iLbtrum  demon- 
stratur  arbitriuni  .  Idemqne  S.  Pater  in  Libro  de 
grat.  &  lib.  arbitrio  ila  caput  secundum  exordi- 
lur :  Revelaiit  autern  nubis  (  Deus  )  per  scripiu- 
ras  suas  sanctas  ,  esse  in  hominc  iiberum  volun- 
tatis  arbitrium.  Cuin  vero  inulta  attuUsset  ad  lioc 
comj^robanduin  earumdein  Scrij-)turarum  tcstinio- 
nia  ,  atque  iii  cetera  allata  a  i.obis  verba  ex  Ec- 
clesiastico,  ita  concludit :  Eccs  aperti^sime  vide- 
mus  expressuin  liberum  Jiumaiicx  voluntatis  ar- 
bitrium  {a)  . 

218.  Sed  quoniam  S.  Augustini  patrocinio  po- 
tissiinum  gloriari  solent  liberi  arbitrii  hostes,  jion 
abs  re  erit,  nonnulla  alia  liu|us  S.  Doctcrrs  lesti- 
nionia  afterre  ,  praecipue  ex  iis  Jibris  ,  quos  orta 
jam  Pelagiana  haeresi  conscrij^sit  .  Neino  eniin  d«- 
bitat .  eiun  ante  hujus  lia?resis  ortum  strenue,  ac 

fe- 


miis  .  Nec  dispiitamns  contra  Manich.TOS  ,  .iliosfftie  Ii.t;- 
relicos,  '|iii  a  dnolms  reriun  onininin  principiis,  Ijo- 
1)0  ,  [Sc  tnalo  ,  Jiotnines  necess.irio  .12 i  ,  aupie  riTnnino 
tralii  eflutienint  .  Sed  li])eriatcm  nostrain  vinilicaimis 
contra  novos  liflpreticos  ,  qiii  eain  iioiiiini  innocenli  a 
J)eo  concessain  (iiisse  iatentiir  ,  peccato  tamen  origina- 
\\  prorsiis  extinctam  vohint  .  Et  liUtlierus  /|iiidein  art. 
36.  inter  daminios  a  I.cone  X.  dixit^  liLerwn  arLi- 
trium  post  peccutiim  esse  rem  de  solo  litiilo  ;  &  in  as- 
sert.  eonimdem  articnloriun  iibcrnm  arl)itrinm  vocavit 
fil^iiientiiiri  ,  seu  tititlttrn  sinis  re  ;  imo  tk  libriiin  Contr.i 
t.rasmnm  de  ser\'o  urhitno  scri.p,sil,  ets'i  j)o.srea  solil.a 
ena  inconstantia  h.Tc  ornnia  ita  einoiiivit-j  iit  teste  Cos- 
sneto  Vl.  Avertissement  aiix  Frotestans  ,  ad  oiipositain 
P(  lagianornin  li.rroim  defiexerit  ;  a  (jiiil)iis  nec  jiro';nI 
abest  ca  Calvinianomm  secta  ,  ((ii*  vocatiir  Arminia- 
iioriim  ,  iit  tidem  iacit  ipse  Uossiietiis  in  Pr.t/.  expos. 
fidei ,  necnon  in  Hist.  variat.  Eccl.  Prutest.  I.il).  Viil. 
caj).  24.  Sc  5i.  Calviniis  nomen  liheitatis  nc;:are  non 
«sl  ansns  ,  fortasse  j)roj)ter  S.  I'atrum  aucLoritattiu  , 
Gazzaniga  Thcol,  Tom,  iV, 


qnonim  festimonia  satls  iniilta  contra  eiim  attiilcr.lt 
All).  i'igliitis;  sed  eam  rolatn  agnovit ,  ciii  ojij)ohitiir 
coactio  j  fatetnr  enim  Ijih.  II.  instit.  Caj>.  5.  9-  5.  si 
coactionis  opponitiir  liLertus  ^  iiLeram  esse  Crlrtrium  si 
hac  sensii  hberiim  vocetur  ,  cjuia  non  cogatitr,  aiit  i'^0" 
Itntfir  traliatiir  externo  motu  ,   sed  spante  agctur  mu  . 

(a)  Ex  qtio  Sanct.  Atigiist.  ntattir  vocabnlo  rece/a- 
tionis  ,  coiligenchim  non  est  ,  liherlalein  arhitVii  soliiin 
tule  credmdam  esse  ,  nnn  antcm  j)osse  rat;oniJ)ns  coin- 
j)rol>ari  ,  iit  (jnidam  oli^ciiriores  TlK-oIogi  pntarnnt  : 
ni'iniie  Biiridanns  qu.  1.  siijier  Lil).  111.  Ethic.  &  Au- 
dreas  d>;  Castro  in  Sent.  dist.  45.  Ne(^ne  eniin  S.  Au- 
giisliniis  rationis  argninenta  et  loco  exciiidtl)at ;  sed 
validiordiiis  sacrar.  Scriiiiiirarnm  momcntis  iitebatiir  . 
Unde  S.  Tliomas  in  qii.VI.  de  mah  art.  iin.  jiostqiiain 
o|)inioneni  contrari.im  h.treticam  j)roniinciavit  ,  siil«lic 
e^se  eii.im  contra  san.Tm  riiilosoj)liiani  5  siiirertit  eniin 
oinnia  prtncipia  Philosoplnu  moralis  y  quod  S.  Doctor 
coj)iosc  deinonstrat . 

25 


194 


DISSERTATIO  III.   SECT.  III.  CAP.  VII. 


feiiciter  contra  Manichaeos  pro  lunnana  libertate 
puguasse,  iit  apparet  ex  ejus  operibus  co77?rii  Kzu- 
stum  ,  &  e.v  tribus  libris  de  libero  arbltrio.  Jam 
vero  iioc  satis  esse  videri  potest,  quod  ciuu  Pela- 
giani ,  eoruitique  surculi  Semipelagiani  perpetuo 
de  S.  Augiistini  doctrina  conquererentur,  quod  sub 
gratiae  uomiiie  fatalem  induceret  necessitatem  ,  & 
ii)  ejus  systemate  nuUa  amplius  superesset  liber- 
tas ,  eoium  querelis  nunquam  cessit  invictus  gra- 
tiae  Doctor ,  eorumque  accusationes ,  nt  putidas 
calumnias  contemsit ,  eosdemque  tamquam  injia- 
tores,  corruptores  &  prcecipitatores  liberi  arbi- 
trii,  non  autem  ut  assertores  refellebat,  quod  sci- 
licet  gratiam  Dei  aut  prorsus  tollerent ,  aut  sal- 
tem  niDiium  extenuarent ,  ut  vires  liberi  arbitrii 
plus  aequo  amplificarent . 

219.  Praeterea  ,  cum  Pelagiani  S.  Patri  objecis- 
sent  haec  S.  Hieronymi  verba  ex  secundo  contra 
Jovinianum  libro :  Liberi  arbitrii  nos  condidit 
Deus  ;  ?3ec  ad  virtutem ,  nec  ad  vitia  necessita- 
te  irahimur  :  alioquin  ubi  necessitas,  nec  coro- 
na  est i  S.  Pater  id  indigne  fereiis  ,  quasi  libe- 
vum  negando  arbitriam  huic  objectioni  locum  prae- 
buisset,  ita  eis  respondit  in  Lib.  de  nat,  ?^  grat. 
rap.  65.  Quis  yron  agnoscat?  Quis  non  toto  cor- 
de  suscipiat  ?  Quls  aliter  conditam  humanam 
neget  esse  naturarn?  Et  in  Epist.  21 5.  Fides 
sana  catholica,  inquiebat ,  neque  liberum  arbl- 
trium  negat  sii'e  in  vitam  malaw  ,  .-iive  in  bo- 
vam :  neque  tantum  ei  tribuit ,  ut  sine  gratia 
Dei  valeat  aliquid.  Et  infinitus  essem  ,  si  omnia, 
quibus  aperte  Augustinus  liberum  avbitrium  con- 
fessus  est ,  exscribere  vellem  . 

220.  Ita  pariter  indignabatur  Pelagio  S.  Hiero- 
nymus  in  Epist.  ad  Ctesiphontem  inquiens  :  Fru- 
stra  blasphemas ,  &  ignorantiam  auribus  inge- 
ris  ,  tios  liberum  arbitrium  condemnare ;  damne- 
iur  ille ,  qui  damnac  .  Ita  etiam  Auctor  Libror. 
de  vocat.  Gentium  Lib.  I.  cap.  8.  neque  gratia, 
neque  peccato  liberum  arbitrium  tolli  ostendit , 
inquielis :  „  Nec  quia  spiritu  Dei  agitur  ,  ideo  se 
„  putet  homo  liberum  arbitrium  non  habere;  quod 
„  iiec  tunc  quidem  perdidit ,  quando  Diabolo  vo- 
,,  luntate  se  dedit,  a  quo  judicium  voluntatis  de- 
„  pravatum  est ,  non  ablatum  "  .  S.  etiam  Pro- 
sper  in  resp.  ad  capit.  Gallor.  Sent.  6.  ita  ab- 
solute  definit :  Qui  dicit ,  quod  liberum  arbitrium 
in  homine  nihil  sit  ...  non  est  cathoUcus .  Ac  de- 
nique  S.  Bernardus  Serm.  81.  in  Cantica  haec 
hahet :  „  Arbitrii  libertas  est  plane  divinum  quid- 
„  dam  refulgens  iu  anima ,  tanquam  gemma  in 
„  auro  .  Ex  hac  nempe  iuest  illi  inler  bonum  qui- 
,,  dem  ,  &  malum  ,  necnon  inter  vitam ,  &  mor- 
-.5  tem  )    sed  &  nihilo  niinus  inter  lucem ,    &  te- 


„  nebras ,  &  cognitio  judicii,  &  optio  eligendi  ..* 
„  Unde  &  liberum  nominatur  arbitriuin,  quod  li- 
„  ceat  versari  in  liis  pro  arbitrio  voluntatis ,  Inde 
,,  homo  ad  promerendum  potis  "  «  Cetera  brevi- 
„  tatis  causa  praetereo . 

221.  Sed  ex  his  paucis  ,  quae  allata  sunt ,  a- 
bunde  liqnet ,  merito  in  Concilio  Constantiensi  da- 
mnatam  fuisse  eam  propositionem  Jo.  "Wiclefi  n, 
27.  Ornnia  de  absoluta  iiecessitate  eveniunt ;  at- 
que  in  Concil,  Trident.  Sess.  VI.  cau.  5.  ita  con- 
tra  Calvinum ,  aliosque  Sectarios  defiDitura :  Si 
quis  hominis  arbitrium  post  Adce  peccatum  a- 
misswn,  &  extinctum  esse  dixerit  ,  aut  rem 
esse  de  solo  titulo,  imo  tituhini  sine  re  ,  figmen- 
tum  denique  a  satana  invectum  in  Ecclesiam , 
anathema  sit ;  ac  demum  jure  ab  Innocentio  X. 
proscriptam  fuisse  tertiam  Jansenii  propositionera: 
Ad  merendum ,  &  demerendum  in  statu  natu- 
7'ce  lapsoe  non  requiritur  in  homine  libertas  a 
necessitate ,  sed  sufficit  libertas  acoactione,  Mit- 
to  plures  alias  similes  propositiones  Apostolico  Pio- 
inan.  Pontificum  stigmate  confixas  ;  inter  quas  sunt 
istae  Mich.  Baji  Sg.  Quod  voluntarie  fit ,  etiam- 
si  necessario  fiat ,  libere  tamen  fit ;  66.  Sola 
violentia  repugnat  libertati  hominis  naturali ;  & 
67.  Homo  peccat  etiam  damnabiliter  in  eo ,  quod 
necessario  facit , 

222.  Ob.  primo .  S.  Paulus  Roman.  VIL  i5.  Sz 
seq.  multa  habet ,  quibus  suam  captivitatem  de- 
plorat ,  inquiens:  ,,  Quod  enim  operor  ,  non  in- 
,,  telligo;  non  enim  quod  volo  bonum  ,  hoc  ago; 
,,  sed  quod  odi  malum  ,  illud  facio  ...  ISunc  au- 
„  tem  ]am  non  ego  operor  illud,  sed  quod  habi- 
,,  tat  iu  me  peccatum  ...  Nam  velle  adjacet  mi- 
„  hi  ,  perficere  autem  bonum  ,  non  invenio.  Non 
„  enim  quod  volo  bonum  ,  hoc  facio  ;  sed  quod 
„  nolo  malum  ,  hoc  ago  ...  Video  autem  aliam  le- 
„  gem  in  membris  meis  repugnantem  legi  meutis 
,,  meae,  &  captivautem  me  in  lege  peccati  „* 
Hasc  ,  &  alia ,  quas  ibi  S.  Paulus  de  seipso  scri- 
bit ,  aperte  demonstrant ,  nullam  esse  in  nobis  ar- 
bitrii  libertatem  ,  qua  illud  bouum  agamus,  quod 
Volumus  . 

223.  Resp.  haec  omnia  exponi  debere  de  moti- 
bus  indeliberatis  concupiscentiae,  quae  dicitur  ma- 
lum  ,  quia  ex  peccato  procedit  ,  &  ad  peccatum 
inclinat ;  ita  tamen  ,  ut  iis  motibus  voluntas  noii 
consentiat ,  nisi  libere  ,  iisdemque  cum  adjutorio 
divinae  gratiae  resistere  possit .  Unde  idem  Aposto- 
lus  ad  Gal.  V,  i  7.  Caro  ,  iuquit ,  concupiscit  ad- 
versus  spiritum,  spiritus  autem  adversus  cdrnem, 
Vide,  quae  de  hoc  loco  S.  Pauli  dicta  sunt  supra 
num.   16.  &  seq.  (a)  . 

224»  Dices  t  Sacrae  litterae  asserunt ,  nos  in  sta- 

tu 


(a)  S,  Thomas  Lect.  3.  ad  hoc  caput  observat,  hiec  gestione  Tfttmonis ,  vel  passione  ,    vel  inclinatione  pev 

omnia  posbe  dupliciter  intellfgi  ;  iino  inodo  de  eo  ,  tjui  versi   haiiUis  operatiir  illiid  ...    contra  conscientiam  fa- 

est  sii/jectus  peccato  ,  t/ui   quideni  in  universali   intelli-  ciens  ...   Alio  viodo ,    ait ,    potest   intelHgi  de  eo ,    tjui 

git  j  mn  esse  operandum  peccatum ,    tamen  victus  sug-  est  in  gratta  coitstitutus )    t/«j  fjuidem  operatur  maium  ) 


DE  LIB.  ARB.  POST  PECC. 


195 


tn.  natiir*  lapsae  SPrvo<?   essr  peccati  ,    aiit    curru' 

fitionis  .  Nam  |)rinio  Cliristiis  JJoiiiiDUs  Jiidaeis  se 
iberos  esse  )actaiitibus  respondit  Joann.  VIII.  5/(. 
Amen  amen  dico  lobis ,  qttia  omnis ,  qui  facit 
peccatum  ,  servus  est  peccati .  Pariter  S.  Petriis 
2.  Epist.  II.  19.  de  quibiisdain  dicebat  ,  eos  ser- 
vos  esse  corruptionis  ;  a  c/uo  enirn  quis  supera- 
tus  est ,  hujus  d)*  ser^'us  est .  Qnod  etiain  s.-cpins 
repetit  Apostoliis  Pauliis  ad  Roiiiaii.  c.  VI.  iino  iii 
2.  Kpist.  ad  Tiiiiotli.  11.  a6.  quosdam  comiiipiiio- 
rat,  qni  a  diabolo  captisi  tenentur  ail  ipsius  vo- 
luntatem  :  nullum  ergo  est  in  peccatoribus  libe- 
rum  arbitrium  . 

223.  Res|).  peccatores  dici  servos  peccati ,  d)- 
captivos  diaholi  sensu  latiore :  noii  quasi  libero  vo- 
luntatis  arbitrio  sint  prorsus  expoliati  ,  sed  quia 
pravis  liabitibus  implicati  ,  voluutarie  obediuut  pec- 
cato ,  &  diabolo  ,  sicuti  servi  obediuiit  doinino, 
Verba  autein  postrema  S.  Pauli  ad  ipsius  volunta- 
tem  ab  aliquibus  interpretibus  referuntur ,  non  ad 
diaboli  ,  sed  ad  Dei  voluntatein  qua  penniltit,  ali- 
quos  diaboii  captivitate  teneri.  Audiatur  S.  Ber- 
nardus  Serm.  81.  in  Cant.  u.  7.  Voluntas  est  , 
quoe  se  ,  cum  esset  libera  ,  servam  fecit  peccati 
peccato  assentiendo  , 

226.  Ob.  secundo .  S.  August.  in  Enchiridio 
cap.  5o.  Tom.  VJ.  inquit:  ,,  Libero  arbitrio  ma- 
„  le  utens  homo  &  se  jjerdidit ,  &  ipsum  :  sicul 
j,  enim  qui  se  occidit ,  utique  vivendo  se  occidit , 
,,  sed  se  occidendo  non  vivit  ...  ita  cum  libero  pec- 
„  catur  arbitrio,  victore  peccato  amissum  est  li- 
„  berum  arbitrium  "  .  Hoc  sappius  repetit  S.  Pa- 
terj  imo  &  S.  Coelestinus  Paj)a  ,  &  Synodus  II. 
Arausicana  ,  &  Ecclesia  Lugdunensis  ,  &  alii  Patres 
non  pauci  iisdem  plaiie  verbis  usi  sunt  ad  exj)li- 
candum  letliale  vulnus  per  peccatum  originale  no- 
stro  libero  arbitrio  inflictum  (a)  ^ 

227.  Resj).  his  S.  Aiigustini ,  aliorumque  Patrum 
locutionibus  duntaxat  significari  ,  fuisse  peccato 
priini  parentis  extinctam  libertatem  oinnem  ,  noo 
naturalem ,  sed  supernaturalem  ad  facienduin  bo- 
nuin  saltitare ,  &  in  ordiiie  supematurali  ,  nisi 
Cliristus  Dominus  sua  gralia  nobis  hanc  ipsam  li- 
bertatem  restituat .  Seiisus  itaque  est,  nos  peccato 
Adae  justitia  originali  jjrivatos  ,  factosque  diaboli 
captivos  non  posse  viribus  liberi  arbitrii  aliquid 
boni  supernaturalis  agere  ,  seu  ut  ibidcin  loquitur 
S.  Doctor,  meriiis  operum  nostrorum  reparari  ; 
sed  nos  hoc  posse  cum  gratia  Domini    nostri  JciU 

non  (juidem  exe<juendo  in  opere  y  vel  consentiente  rnen- 
te  ,  sed  soliim  concupifcendo  secnndum  pussionem  sen- 
iibilis  appetitus  ;  C"  illa  concupiscentia  est  praiter  ra- 
tionem  y  O"  intellrctum  ;  f/uta  prxi'enit  ejus  jndtcium  , 
quo  adyfenie.nte  luUs  operatio  impedittir .  Pergit  postea 
Angelicns  diiplici  hoc  iiioilo  oinnia  A|i05toli  verLa  ex- 
pontrei  ita  ut  conciipiscentia  vere ,  &  pro[)rie  pecca- 
tuin  non  sit  ,  nisi  quanJo  ei  liber  rationis  consensus 
accedit  . 

{a)  Verha  S.  Coelestini  in  Epist.  ad  Episcopo?  Ga!- 
li«  cap.  24.  haec  sunt :    „  lo   prsvaricatione  AdiE   o- 


Christi  rej);irante  ,  &  sananle  ,  quae  necessaria  o- 
mnino  est  ad  amissain  )ustitiam   recuperaiulain  . 

22S.  S.  Augustiiiii»  ita  jierspicue  suain  ineiitein 
aperit  ,  ut  noii  alio  iiidigeat  interjjretc ,  (juam  se- 
ipso  .  Kt  quidein  j^riiiio  in  Epist.  217.  ad  Vita- 
leni  c.  4«  Liberum  arbitriurti,  inqiiit  ,  al  dili- 
gendum  Deuni  primi  peccati  granlitate  perli.Ii- 
mits  ,  iibi  maiiiiesle  declarat  ,  iii  rjuo  sita  sit  liaec 
liberi  arbitrii  jaclura,  neinpe  ad  dtligen  lum  Duum, 
Deiiide  ii)  eadein  l^pistola  lioc  arbitriuin  per  gra- 
liani  I3ei  recuperari  inter  alia  fidei  dogmata  uu- 
nierat ,  inqiiiens:  Scimus  ,  eos  ,  qui  corde  proprio 
credunt  in  Dominum  ,  sua  id  Jacere  voluntate , 
ac  libero  arbilrio .  Tertio  eo  ipso  in  c.ij).  5o.  Eii- 
chir.  j)ostquain  dixisset ,  nos  jiropter  Adaini  cul- 
pain  factos  esse  servos  jjeccati  ,  ita  subdit  :  ,,  ac 
,,  j)er  hoc  ad  percaiidum  liber  estqui  j)eccati  ser- 
,,  vus  est  ;  unde  ad  )U!.te  facieiiduni  liber  ijon  e- 
,,  rit ,  nisi  a  peccato  liberatus  ,  esse  justitiac  cfc- 
,,  perit  servus  ...  Sed  ad  bene  faciendum  ista  li- 
„  bertas  uiide  erit  homini  addicto ,  &  vendito, 
,,  iiisi  redimat  ,  cujus  illa  vox  cst  (  Joaii.  VJII, 
„  56.  ),  Si  vos  Filius  liberaverit ,  tunc  vere  li- 
,,  beri  eritis  ?  Quod  auteqiiam  fieri  iii  hoinine  in- 
,,  cij)iat  ,  quomodo  quisijMain  de  libero  arbitrio 
,,  in  bono  gioriatur  ojiere,  qui  nondum  esl  liber 
,,  ad  operandum  bene ,  uin  se  vana  sujierbia  iii- 
„  flatus  exlollat?  "  Haec  sjepius  repetit  S.  Do- 
ctor,  ut  Lib.  XIV.  J<?  Ci)'iY.  Z^et  cap.  11.  inquiens: 
,,  Arbitrium  voluntatis  tunc  est  vere  liberuin  ,  cuin 
„  viliis  ,  j)eccatisque  non  servit .  Tale  datHin  est 
,,  a  Deo ,  quod  ainissum  proprio  vitio ,  uisi  a  quo 
„  dari  potuit  ,   reddi  iion  jjotest  . 

229.  Uxc  certe  suificerent ,  ut  cognoscamus , 
quani  libertatem  S.  Doclor  amissam  intelligat.  Sed 
adhuc  aj)ertius  inentem  suain  exj)0suit  J^ib.  I.  con- 
tra  duas  epist.  Pelag,  cap.  12.,  ubi  Juliano  ca- 
tliolicis  objicienti ,  quod  docerent ,  primi  hominis  U- 
herum  arbitrium  periisse  ,  ita  secure  nomine  o- 
mniuin  respoiulet ;  „  Quis  nostrum  dicat ,  quod 
„  primi  hominis  j)eccato  j)erierit  liheruni  arbi- 
,,  trium  de  huinano  genere  ?  Libertas  quidem  j^e- 
„  riit  per  peccatum  ,  seu  illa ,  quae  in  jjaradiso 
,,  fuit  ,  habendi  plenam  cuin  iminortalitate  justi- 
„  tiain  ,  propter  quod  natura  humana  divina  in- 
,,  diget  gratia  ,  dicente  Doinino:  Si  vos  Filius  li- 
,,  beraverit ,  tunc  verc  liberi  eritis  :  utique  libe- 
,,  ri  ad  bene  ,  jnsteque  vivendum  ".  Totuin  il- 
lud  caput  exscribeuduin  foret ,  ubi  cuin  Apoblolo 

Pau- 

j>  nines  lioinines  natiiralcm  possHiilitatem  ,  &  innocen- 
)i  liam  pcrdidisse,  &  neininem  de  jirotnndo  illiiis  riii- 
),  n^  per  libernin  arbitrimn  j^osse  conMirgere  ".  Sy- 
nodns  Aransicana  antem  caj).  0.  ita  detinivit :  „  ,\r- 
,}  bitrinin  volnntatis  in  priino  lioinine  intinnatiun ,  ni- 
))  si  per  gratiam  baptisini  ,  non  potest  reparari .  Qnod 
„  amissuTn  ,  n:;-i  a  (jno  (totnil  dari)  non  potesr  red- 
),  di  ".  Ac  Jf-niijiie  b.  Remigitis  in  de  tribus  Epts-o- 
lis  nomine  sii«  Ecrlesi.T  ajehat  :  „  in  Adaino  ptnli- 
„  tnm  libenim  arbitrinin  in  ojjeribrs  inoilui.-i  Iiber'i;n. 
„  esse  posse ,  ia  vivis  non  posse  " . 


196 


DISSERTATIO  TII.    SECT.  III.  CAP.  VIL 


Paulo  iiberiiis  explicat  in  eo  periisse  libernm  ho- 
stram  aibitrium  per  peccatum  Adaiiii,  quod  siue 
gratia  Salvatoris  ,  quas  nos  ad  justitiam  reqeneret, 
inhil.  boni  ad  salulem  aeternam  pertinens  iios  ope- 
lari  possumus .  Similia  saRpius  ingeiniuat  S.  Pater 
ctintra  Felagiauoa ,  qui  uegantes  peccatum  origina- 
le  ,  asstrebant,  liberum  liominis  arbitrium  etiam 
luinc  posse  opera  sakitis  teteruse  meriloria  perfi- 
ccre ,  queniadmodum  poterat  Adam  iu  justitia  o- 
riginali  coustitutus  .  Eademque  est  mens ,  &  do- 
ctrina  aliorum  Patrum  ,  qui  Augustini  verba  sua 
fecerunt  {a)  . 

•25o.  lust.  primo  .  Si  haec  fuisset  S.  Augustini 
(k  liliero  arbitrio  doctrina  ,  illain  in  statu  naturao 
iapsce  approbasset  peccati  definitionem  ,  quam  au- 
tea  iradiderat ,  scilicet  quod  sit  i-oluntas  retinen- 
di ,  vel  consec/uendi ,  guod  justitia  vetat ,  &  un- 
de  liherum  est  abstinere ;  atqui  S.  Pater  hanc 
definiiionem  ad  solum  statum  uatura;  innocentis  , 
2ion  autcui  ad  statum  uaturae  lapsae  pertinere  sae- 
pius  docet .  Nam  Lib.  I.  Oper.  imperf.  Juliano 
eam  definitionem  objicienti  ita  cap.  47«  respon- 
det :  „  Ipse  est  Adam  ,  quein  nostra  ilia  definitio, 
,,  qua  tibi  placuit ,  iutuebatur  :  Et  iterum  cap. 
,,  104.  Ista  definitio  peccati  ejns  est  ,  quod  pec- 
;,  eatum  tantummodo  est ,  uon  quod  eliam  poena 
3,  peccati ;  quia  periit  libertas  non  peccaudi  .  /ic 
„  demwn  cap.  io5.  ita  Julianum  ajfatur:  Mul- 
„  tum  erras ,  qui  vel  uecessitatem  uullam  putas 
„  esse  peccandi  ,  vel  eam  non  intelligis  illius  pec- 
,,  cati  esse  poenam  ,  quod  uulia  uecessitate  com- 
,,  missum  est  "  .  Et  ue  ullus  supersit  de  Augusti- 
ui  meute  dubitandi  locus ,  idem  repetit  etiam  ia 
Jyib.  I.  Retractat.  cap.  i5.  declaraiis  ,  eam  defi- 
Siitionem  proplerea  yeram  esse,  quia  id  defini- 
lum  est  ^  quod  tantummodo  peccatum  est  (qua- 
le  fuit  Adac  peccatum  )  ,  non  quod  etiam  pcena 
peccati :  ut  snnf  nostra  peccata  . 

2^1 .  Resp.  Definitionem  illam  peccatl  suo  mo- 
do  etiam  ad  statum  uaturae  lapsa;  pertinere  ,  ex 
ipso  S.  August.  aperte  liquet  .  Nam  iu  Lib.  dg 
duahus  animabus  cap.  ii.  ejusdem  defiaiiionis 
quasi  rationem  reddens  iuquiebat :  ,,  Etiamne  hi 
„  libri  obscuri  mihi  scrutandi  erant ,  ut  disce- 
,,  rem  ,  neminem  vituperatione,  suppliciove  dignuni 
,,  esse  ,  qui  aut  velit  ,  quodjustitia  velle  uon  pro- 
,.  hibet ,  aiU  id  uon  ifaciat ,  quod  facere  non  po- 
,,  test?  Nonne  ista  cantant  &  in  montibus  pasto- 
„  res  ,  &  in  thoatris  Pcetae  ,  &  iudocti  in  circulis  , 
„  &  docti  iu  Bibliothecis  &  niagistri  in  scholis, 
,^  &  antistitea  in  sacratis  locis  ,  &  in  orbe  terrarum 
3,  geuus  humanum  "  ?  Porro  caecu?  est  ,  quinpuvi- 


deat,  haec  S.  Augustini  verba  uounisi  ilH  libertati  ^ 
qua  uuuc  fruimur  ,  adaptari  posse  ,  quain  omnes. 
sive  docti,  sive  indocti  fateutur  ,  atque  experiun- 
tur  .  INon  ita  autem  est  de  liberlate  Adanii ,  de 
qua  nec  rudes  aliquid  sciuut ,  uec  docti  cum  rudi- 
bus  loqui  solent . 

232.  Nou  uuo  tamen  seiisu  dicere  potuit  S.  x\u- 
gusrtiuus,  illam  dofiiutionem  peculiariter  spectare 
ad  peccalum  personale  Adami  ,  quod  tantuuiniodo 
peccatum  fuit  ,  uou  autem  ad  illud  ,  quod  etiain. 
paena  peccati  est.  Et  quidem  primo  ,  peccatum. 
originis  etiaui  a  parvulis  contrahitur  ,  quorum  uon- 
dum  est  velle  ,  aut  uoUe ;  unde  idein  S.  Doctor 
iu  laud.  cap.  47«  Eib.  I.  Op.  imperj.  recte  iufe- 
rebat ,  quod  si  nullum  coutraheretur  peccatura  , 
uisi  quando  liberum  esset  ab  eo  ahstinere  ,  seque- 
retur  ,  peccatum  origiuale  non  esse  in  parvulis  , 
qui  nondum  voluntatis  utuntur  arbitrio  .  Secundo 
quia  S.  Augustinus  etiam  coucupiscentiam  ,  quae 
est  in  renatis  ,  appellabat  peccatum  ,  quamvis  la- 
tiore  siguificatioue ,  quia  ex  peccato  est ,  &  ad 
peccatuni  iucliuat  .  Quamobrem  ibidem  affert  e- 
xemplum  Apostoli  diceutis  Rom.  VJI.  20.  ,,  uon 
,,  quod  voio  ,     facio  bonum  ,    sed  quod  nolo  uia- 

,,  lum  ,  hoc  ago INam  ei  ,    qui  dicit :    quod 

,,  uolo  malum  ,  hoc  ago  ,  abstiuere  inde  liberuin 
,,  non  est  "  .  Motus  autem  concupisceutiae  indeli- 
berati  etiam  uobis  invitis  iusurgunt ,  uude  huic 
peccAto  uou  potest  defiuitio  Augustuiiana  adapta- 
ri .  Tertio  quia  iu  uatura  lapsa  ,  quamvis  super- 
sit  adhuc  vera  libertas,  cum  ea  tamen  perfectissi- 
ma  comparari  uou  potest ,  quae  fuit  iu  Adamo  ♦ 
Id  observat  idem  S.  Pater  ibidem  inquiens :  „  Mul- 
,,  ta  sunt ,  quae  agunt  homines  mala  ,  a  quibus 
,,  eis  liberum  est  abstiuere :  sed  nulli  tam  libe- 
„  ruin  est,  quam  illi  (  Adam  )  fuit  ,  qui  Deo 
„  suo  ,  a  quo  erat  couditus  rectus  ,  uuUo  prorsua 
.,  vilio  depravatu»  adstabat  "  .  Demum  ad  hanc 
libertatis  iufirmitalem  magis  coufirmandam  affert 
S.  Angustiuus  etiam  exempla  peccatorum  ignoran- 
tis,  &.  cascitatis  cordis  ,  quas  quadam  uecessitate 
committuntur ,  morali  tamen ,  non  vera  ,  &  pro- 
pria;  cujus  generis  etiam  peccaudi  uecessitas ,  quas 
oritur  ex  peccandi  consuetiidine  ,  qua  pariter  uti-- 
tur  S.  Pater  contra  Pelagiauos  laud.  c.  io5.  in- 
quiens :  ,,  Etiam  secuudum  vos  peccandi  uecessi- 
,,  tas  ,  uude  abstiuere  liberum  non  est,  illius  pec- 
,5  cati  pcEua  est ,  a  qno  abstinere  liberain  fuit  , 
,,  quaudo  uuUum  pondus  necessitatis  urgebat  "  ^ 
Qiiis  autein  dicat  ,  uecessitatem  pravce  consuetu- 
dinis  esse  verain  necessitatem,  quas  liberuin  tollal: 
cirbitrium?  Defiuitio  itaque  illa  peccati  aliquo  sea-* 

su 


(rt)  S.  Bernardiis  ,  ffin  Aiigtistinianam  (foctrrnam  in 
^uo  'Yra.ci.de  grat.  <&  lih.  arb.  coriiplexiis  est  ,  c.  3. 
tripliccin  libertatern  optime  tlistinxit  ,  scilicet  a  pec- 
cato,  a,mu.eriai  a  necessitate-;  &  hanc  iiltimo  loco 
T^osiUtm,  inc/iiit,  conUillt  nobis  in  canditione.  natura , 
in  primam  restaaramfir  a  grutia  ,  media  nohis  reserva- 
iur  miHitria.    Dicatur  igUur    prima    fiiffr^f    r.alur^ , 


secnnda  gratix  -  tertia  vita  ,  vel  glori^  .  Hanc  tripli-^ 
cein  liberta.tis  divisionem  adoptavit  etiam  S.  Thoinas  , 
iinde  I.  {>.  '[.  8-5.  art.  2.  ad  '6.  similein  (hfiiciilfcatem 
solvens  :  Homo  ,  in^nit  ,  peccando  liberum  arbitriuin  di- 
citur  perdidisse  ,  non  </uantuui  ad  libertatem  naturalem  , 
qujc  est  a  coactione ,  sed  (/uanCum  ad  libertaiem ,  </ii<e 
ejt  a  culpa  C^  a  inisena  >■. 


DE  LIB.  AHD.  FOST  rECC. 


»97 


»11  pertinet  ad  sohini  actuale  peccatuin  Adaiiii,  & 
ali(|iio  seusti  ad  peccata  etiam,  cjiiae  iii  statu  ii.i- 
hira?  lapsae  perpetraiitur  . 

255.  Inst.  2.  S.  Atig.  Lib.  i.  Oper,  imperj, 
cap.  io5.  ita  Juliatnim  alloqnitur :  ,,  Multuin  er- 
„  ras,  qui  vei  necessitateiu  nuilani  putas  esse  pec- 
„  caiidi ,  vel  ean»  iion  intelligis  illiiis  peccati  es- 
,,  se  pcEuam,  qtiod  ntilla  necessitate  coininissuin 
„  est  "  :  ubi  atilein  est  uecessitas  ,  ibi  cerle  nul- 
la  arbitrii   libertas. 

254«  Ivesp.  S.  Doctorein  ibi  non  loqui  fle  ne- 
cessitate  naturah,  &  j^ropfie  tali ,  sed  de  necessi- 
tate  quadam  rtiorali  ;  quae  nihil  est  aliud  ,  quain 
magna  proj)eiisio  ad  malum  per  concuj)isceiuiam 
inducta  ,  &  niagiia  ditficultas  aj  oj)erjudtim  bonuia 
propter  vulnera  ab  originali  peccato  iiobis  inflicfa. 
Id  patet  ex  i{)so  contextu  ,  ubi  ad  lianc  probaii- 
dain  peccandi  necessitatein  utitur  etiain  senteutia 
Felagianorum  ,  qui  a  consuetudine  peccandi  quam- 
dam  iudnci  necessitatcin  concedebant  (<i)  .  Deinde 
etiain  Jnlianum  inonet ,  ut  cogitet ,  quid  appelen- 
durn  ,  quid  yitandum  sit  in  agenda  vita  ,  quan- 
to  lahore  discatur  .  Demtim  uecessitatem  peccan- 
di  commeinorat ,  quam  atiert  iguorantia  illa  ctil- 
pabilis  ,  de  qua  rogatur  Deus  iis  verbis  Psalmi  : 
ignorantias  nieas  ne  niemineris , 

255.  Inst.  8.  Idem  S.  Pater  in  Lib.  de  perfect. 
justitice  cap.  4*  ^uia  ,  inquit ,  peccavit  voluntas , 
secuta  es'.  peccantem  peccatum  hahendi  dura  ne- 
cessitas  . 

2 56.  Resp.  S.  Patrem  loqni  de  impotentia  re- 
siirgendi  a  peccato  ,  iu  quam  ex  perversa  Adaini 
yolujitate  laj)si  suinus ,  uisi  Deus  sua  gratia  ab  eo 
B09  liberaveritj  ac  propterea  non  dicit  secutain  es- 
se  necessitatem  peccandi  ,  sed  peccalum  haben- 
di .  Agebat  eniin  ibi  ctnn  Caelestio  de  peccato  o- 
riginali  ;  &  Haeresiarcliae  quaerenti :  „  per  quid 
5,  etficitur  liomo  cuin  peccato ,  per  naturae  neces- 
„  sitatem  ,  au  j)er  arbilrii  libertatem  ?  Resp.  Au- 
„  gustinus  ,  per  arbilrii  libertatein  factum,  ut  es- 
3,  set  Iwino  cuin  peccuto  ,  &  postea  subdit  ,  se- 
„  cutam  esse  peccatum  babeudi  duram  necessita- 
„  tein  donec  lota  sanetur  intirinitas  ,  &  accipiatur 
,,  tanta  liberlas  ,  in  qua  sicut  iiecesse  est  ,  j>erma- 
„  neat  boate  vivendi,  &  nunquam  ptccandi  volun- 
„  taria,  felixque  necessitas  "  .  Impotentia  atitein 
restirgendi  a  peccato  sine  gratia  nostras  nun  oHicit 
libertati  . 

257.  lust.  4.  S,  Augustinua    non  aliam   in  hoc 


(«)  Clariii^  snpra  c.  91.  Iianc  rreces»itatein  peceandi 
a  Pelagianis  aclinissam  in  ineinoriain  revocavit  Jiiliani , 
inc|iiitns  :  ,,  Te  aiidi  s.iitein  ,  ii])i  dicis  j)rojiter  con- 
},  siietndinem  pfccatonnn  scripttun  esse  n»n  tniod  \'olo 
5j  a^o  ,  sed  >/i!od  odt  ,  facio  .  (^iiomodo  cTgo  jiost  |ifc- 
j,  cata  libenim  est  ,  (juonim  etsi  non  iiro[)iigine  ,  ((iiia 
,,  non  vultis,  certe  tainen  consnettuline  ,  ((iiam  solain 
j,  liiiic  npceccjfaf/  victi  ,  conlorti({ue  conceduis  ,  sic 
),  p.rdiilit  Iiliertatem  &c.  «'  Celenim  etiam  in  sacris 
Lil)ris  haud  raro  iieeessitatem  l.uiore    siguiticatiene  u- 


statu  agiiDscit  libertatem  ,  quam  voluntali»,  quae  a 
Graecis  to  i  tHJiTU ,  seu  spontaneum  dicitur  ,  Sc 
qtiaR  coactionein  (jiiidein  exi.liidit  ,  iion  auiensiin- 
j)licem  necessitatein  .  Ila  aperie  in  Lib.  dt'  nat» 
&  grat.  cap.  46.  iuqtiieusj  Pt-rabsunlnin  ejt ,  ut 
,,  ideo  dicainus  iion  pertinere  ad  volunt.'Ucia  no- 
,,  slrain  ,  quod  beati  esse  volumus ,  quia  id  omni- 
,,  no  ijtjlle  non  possiiuuis,  ne^cio  t^tia,  &  bona 
„  constrictioiie  n;ituraB:  nec  dicere  audeinus ,  i'leo 
„  Detiin  non  voluutatem  ,  sed  uecesjitatcni  Iiabe- 
,,  re  justitiac  ,  qtiia  non  potest  velJH  peccare  .  " 
Ita  etiam  in.E/ic'iiri.//o  cap.  io5.  ,,  Vuhintas.,  a^t, 
„  aut  voluntas  non  est ,  aiU  libera  dicenda  e^t  , 
,y  qua  beati  esse  sic  voluinus,  iit  esse  iniseri  iiou. 
,,  soluin  noJimiis,  sed  neqtiaquain  jirorsas  v.elie 
,,  j)0ssinui8 .  "  Hinc  S.  Thi)iiias  fi  Llis  semper  ha- 
bitus  S.  Augustiiii  iiiterpres  I.  P.  qu.  82.  art.  1.. 
ad  I.  exj)Iicai)s  simile  S.  Auguslini  dictiiin  ,  iii- 
q^iit  :  Necessitas  naturalis  non  u.ufert  libcrtalem 
voluntatii  ,  Innumera  veterum  Patruin ,  iino  6c 
Scholasticorum  ad  hoc  probaiidum  testimonia  ag- 
gloinerat  Jansenius  Lib  VI.  de  grat.  Salvatoris  . 

258.  Hesp.  id  facile  explicari  jjosse  ex  doctrina. 
S.  ThoinaB  generaliter  a  Theologis  recepta  ,  scili- 
cet  aliain  csse  libcrtatem  voluuiatis  ,  ijuae  solani. 
excludit  coactioiiein  ,  nou  autem  naturalejii  neces- 
siiatem  (  &  de  ea  lo.juitur  S.  Aj.igustiiH!s  iit  lo- 
cis  objectis  )  ,  aliaiu  libeitatem  arbitrii  ,  qtiain. 
Granci  ■Hoaioirxyfv  ,  idesL  electiiuun  ucnuiuaruut  ,, 
quam  alibi  saej>e  S.  Doctor  commeinorat  ,  &  de» 
lendit,  tain  contra  .Maiiichacos,  qui  eam  negabint,. 
quaiu  coutra  Pelagianos ,  tjai  eainclem  a  S.  Augii- 
stiuo  negari  calumniabautur .  Pr^ter  loca  stipe- 
rius  n.  218.  seq.  allata  iusignc  est  illud  S.  Docto- 
ris  testiinonium  de  gratia  Christi  c.  4-7.  ubi  ageiii 
de  concordia  liberi  arbitrii  cuin  divina  gratia :  /- 
sta  qucestio ,  inquit ,  ita  est  ad  discgrnerulwn 
difficilis  ,  ut  cum  dejenditur  liberum  arhitrium  , 
negari  Dei  gratia  videatur  i  quando  autem  as- 
seritur  Dei  gratia,  liherum  arbitriuni  putetur  au^ 
Jerri .  Ubi  priiuum  tam  Dei  gratiain.,  quam.  libe- 
rum  arbitriuiu  admitti  vult  .  r^eiiide  si  jier  libe- 
itiin  arbitritim  solam  libertateiu  voluntatis  iutelli- 
geret  ,  cui  nou  oj)j)oiiitur  uisi  exterua  coactio  ,  luil- 
la  certe  ftiisset  dithctiltas  iitruni(|ue  conciliandi  . 
()uis  eniiu  uiiquam  somniabit  ,  pnsse  a  gratia  vo- 
Itiiitatein  cogi  ,  cuni  gratia  faciat  nos  ex  uuleuiU 
bus   voleiites   (b)  ? 

25tj.  Cetertun  ad   nieiitem  S.  Augustini  ,    alio- 

rum- 

siirpari  ,  facile  est  (leraonstrare  ,  ut  Jud.  X(.  7.  i.  Reg. 
XIII.  12.  Sc  l)an.  XIV.  2).  cjiiibiis  omnihiis  locis  si- 
gniticatnr  ({ii<^dam  agendi  neoessitas ,  cpi»  tamen  liher- 
tati  omnino  non  o|iponitiir. 

:.f>)  S.  Thoinas  q.  22.  de  \>crit.HTt.  5.  i^/cuf ,  intpiit , 
potest  accipi  ex  \'erbis  Aiisttstini  ,  dupiex  est  nece.fsi\is 
scilicet  couctionis  ,  O"  hxc  lA  i>oluntateiri.  cadere  nidlo 
juodu  pote.tt  ,  O'  necessitas  naturalis  inclinationts  ... 
U'ule  CT"  volitntati  ipsi  iiiest  natnralis  ifuidain  app^titas 
sibi  convenientis  boni  .     Et  prjtttr    hoc  habet  a/ipeter^ 


jgS 


DISSERTATIO  III.  SECT.  III.    CAP.  VII. 


rnmqne  Veternm    probe  assequendain    cluo  obser- 

fare  oportet .    Primo  nonnuiiiquam  libertatem  vo- 

luntiitis  fuisse  ab  eis  confusam    cum  libertate  ju- 

dicii,  seu  arbitrii .  Ita  S.  Angustinus  Lib.  III.  de 

lib.  arb,  capit.  3.  dixit ,  nos  non  necessitate ,  sed 

roluntate    peccare  s    uhi  certe  nomine    voluntatis 

intellexit    liberum    arbitrium ,    cui  soli    necessitas 

opponitur .   Rursus  eodem  in  loco  postqnam  dixis- 

set  ,  voiuntatem  esse  in  nostra  potesjate  ,     subdit  : 

porro    quia    est  in   potestate,    libera    est  nobis  : 

non  enini  est   nobis  liberum,    quod  in   potestate 

?20?z  habernus ,  aut  potest  iion  esse ,    quod  hahe- 

mus .    Quibus  verbis  a  voluntate  non  solum    coa- 

ctio,  sed  etiam  necessitas  naturalis  excluditur;  qLue 

etiim  necessario  agimus,    in  noslra  potestate  esse  , 

nemo  dicet.  Sic  etiam  S.  fjernardus  Serm.  8i,  in 

Cantica  inqait:  uhi  voluntas  ,  ibi  ?^  libertas  ^  lo- 

qui  autem    de  libertate  arbitrii ,    quae    naturalem 

necessitatem  non  compatitur  ,    aperte  liquet ,    tum 

ex  toto  illo  sermone  ,    tum  etiam    ex  Tractatu  de 

grat, ,  &  lib.  arb.  ,    uhi  cap.  2.  inquit :    ubi  ne- 

cessitas ,  jam  non  voluntas  :  &  iterum :    uhi  ne- 

cessitas  est,  libertas  non  est  ,  nec  meritum  . 

240.  Alterum  observatione  dignum  est  ,  quod 
aliquando  nomine  coactlonis  noii  solum  externam. 
violentiam  intellexeriuit  ,  sed  etiam  simpHcem  ne- 
cessitatem  ,  ita_  ut  coactionem  a  voluntate  exclu- 
dentes  etiam  naturalem  necessitatem  excluderent  . 
Sic  S.  August.  in  Lib.  de  duabus  animabus  cap. 
10.  eam  voluntatem  ,  qua  peccatur  ,  definivit  a- 
nimi  motum  ,  cogente  nuUo .  Cui  definitioni  & 
illa  consonat ,  quam  tradit  S.  Prosper  contra  Col- 
latorem  c.  g.  ubi  liberum  arbitriwn  ,  inquit ,  idest 
rei  placitce  spontaneus  appetitus  .  Imo  &  S.  Tho- 
mas  in  II.  Sent.  dist.  25.  qu.  1,  art.  4«  Liherum 
arhitrium  ,  inquit ,  dicitur  ex  eo  ,  quoi  cogi  non 
potest ,  &  art.  5..  Lihertas  in  sui  ratione  nega- 
tionem  coactionis  excludit  ;  &  etiam  I.  P.  qu.  85. 
art.  2.  ad  3.  explicans  verba  S.  Augustini  supra 
n.  226.  objecta:  Hor/io  male  utens  libero  arbi- 
trio  &c.  inquit  :  „  Homo  peccaudo  liberura  arbi- 
,,  trium  dicitur  perdidisse  non  quantum  ad  liber- 
,,  tatem  naturalem  ,  quae  est  a  coactione  ,  sed 
„  quantum  ad  libertatem,  quse  est  a  culpa ,  &  a 
„  miseria  "« 


alii/iiid  secimdiun  propriamdeterminati.onem,  non  ex  ne-. 
cessitate  ;  &  qn.  24-  art.  i.  ad  20.  Jianc  ipsain  diffi- 
cnltatetn  solvens  liS!C  liabet  :  Stcut  de  pnmis  principiis 
non  jndicainus  ea  examinantes )  sed  naturaliter  iis  as- 
sentiamus  ,  C?"  secundum  ea  alia  omnia  examinamus  , 
ita  Z^  in  appetibilibus  de  fine  ultimo  non  jndicairnis  ju- 
dicio  discussionis ,  vel  examinationis  ,  sed  naturaliter 
approbamns  ;  propter  cjuod  de  eo  non  est  electio  ,  sed 
voluntas  .  Haiemus  ergo  respectu  ejus  lileram  volunta- 
tem  ,  cnm  necessitas  naturalis  inclinationis  lihertati  non 
repuiinet  secundum  ydugustinum  in  V.  de  Civit.  Dei  ; 
non  antem  (  liabeinns  )  liberum  jndicium  ,  curn  non  ca- 
dat  sub  electione  .  En  ,  (piomodo  Angeliciis  accurate 
di^inguit  libertatein  vohintatis  ,  ciii  non  repugnnt  ne- 
cessitas  naturaJis  iQclinationis ,    &  libertatern  judicii  , 


24 !•  Sane  in  his  locis  (  idemque  iudicium  sit 
de  aliis  )  coactionem  non  sumi  in  proprio ,  stri- 
ctoque  sensu  pro  violentia ,  sed  in  latiore  pro  ab- 
soluta  uecessitate  ,  manifeste  patet .  Nam  S.  Au- 
gustinus  Lib.  I.  Retractat.  c.  i5.  suam  libertalis 
definitionem  ad  nostros  protoparentes  in  statu  in- 
nocentias  maxime  spectare  dicit :  „  Qui  primi  in 
,,  p  iradiso  fuerunt  humano  generi  origo  niali  , 
,,  nullo  cogente  ,  peccando  ;  quia  &  scientes  con- 
,,  ira  praeceptum  fecerunt ,  &  ille  tentator  suasit, 
,,  ut  hoc  fieret ,  non  coegit  "  .  Ubi  nemo  non  vi- 
det ,  coactionis  nomen  a  S.  Doctore  usurpari ,  pro- 
ut  non  solum  necessitati  absolutas  ,  sed  etiam  i- 
gnoranti.TS  opponitur  .  Nec  alia  mens  fuit  S.  Pro- 
speri  ,  qui  S.  Augustino  fideliter  adhaesit . 

242.  Sed  adliuc  luculentius  S.  Thomas  decla- 
rat ,  quo  sensu  coactionem  suraat  ,  prout  nempe 
non  soium  externam  violentiam  ,  sed  etiam  natu- 
ralem  necessitatem  includit .  Docuerat  quippe  \n 
supra  laud.  Distinct.  25.  Libri  II.  Sentent.  artic, 
2.  duplicem  esse  coactionem;  alteram  sufficien- 
tem ,  qu<e  compulsio  vocatur,  seu  violentia ;  & 
hoc  modo  compelli  posse  ait  eas  vires ,  quae  sunt 
organis  afifixae  earum  actibus  violenter  extortis : 
alteram  insufficientem  ,  qua?  vocatur  impulsio  , 
seu  simplex  necessitas  ;  ut  ex.  gr.  intellectus  de- 
monstrationis  vi  cogitur ;  eodemque  modo  cogi~ 
tur ,  seti.  necessitate  adigitur  voluntas  a  bono  ia 
communi ,  quod  non  potest  non  velle  .  Recte  igi- 
tur  Angelicus  definivit  liberum  arbitrium ,  quod, 
cogi  non  potest ,  scilicet  neque  coactione  com- 
pellente ,  seu  violentia ,  neque  coactione  impetlen- 
te  ,  seu  necessitate  [a)  , 

243.  Ceterum  non  video ,  quomodo  de  mente 
S.  Thomae  dubitari  possit  ,  cuin  saspe  ,  &  diluci- 
de  hanc  duplicem  libertatem  distinguat  ,  volunta- 
tis  scilicet,  &  arbitrii  ,  quarum  prima  solam  coa- 
ctionem  ,  &  violentiam  excludit ,  altera  vero  etiam 
naturalem  necessitatem  .  Sic  in  qu.  22.  de  verit„ 
artic.  6.  ,,  Voluntas  ,  inquit ,  de  necessitate  appe- 
„  tit  finem  ultimum ,  ut  non  possit  ipsum  noii 
5,  appetere  .  Sed  non  de  necessitale  appetit  ali- 
„  quid  eorum  ,  quae  sunt  ad  finem  "  .  Et  pau- 
lo  post  libertatem  vohmtatis  in  tribus  conside- 
rat;     „  Scilicet  quantum   ad    actum ,    inqnantum 

55  po- 

seu  arbitrii ,  qiia  utiiniir  in  electione  ,  &  fjnomodo  u- 
tra(fue  admitti  debeatj  altera  quidem  circa  finem  ulti- 
innm  ,  altera  circa   uiedia  • 

(a)  Hic  usus  promiscue  sumendi  coactionem,  ve?  pro 
violentia  ,  vel  pro  naturali  necessitate  adeo  invaliierat; 
apnd  veteres  ,  ut  ipse  Julianns  Eclanensis  ,  Felagianus 
ille  liberi  arbitrii  inflator  ,  apud  S.  Angustinnin  Lib. 
J.  Op,  imperf.  cap.  82.  ita  libertatem  detinierit;  „  Li- 
„  bertas  arbitrii  possibilitas  est ,  yel  admittendi  ,  vei 
,,  vitandi  peccati  ,  expers  cogentis  necessitatis  '•  .  Iino 
etiam  Ecclesia  nonnun(|uain  cuiiCf/oni\?  vocem  in  sensu 
minns  proprio  adliibiiit  ;  ut  cnin  Hymno  canit  Deo  .• 
Ipsa  te  cogat  pietas  ,  ut  mala  nostra  sujieres  parcendo 
&c.  &  in  Evangelio  Luca».  XXiV.  de  dnobiis  discipu- 
lis  dicitur,  quod  coe^'enin(  Jesuin  ,  utmaneretcum  ipsis  .. 


DE  LIB.  ARB.  POST  PECC. 


,,  potest  velle ,  vel  no»  velle ;  &  quantum  ad  o- 
„  bjpctiiiii  ,  inqiiantiun  potest  velle  lioc ,  vel  il- 
j,  liid  ;  &.  qiiaiituni  ad  ordiiiein  fiiiis  ,  iiiquaiituin 
,,  non  potest  velle  boiiuin  ,  vel  nialuin  "  .  S«'(l  c- 
tiain  in  Suinina  Tlieologica  oaiiuiein  doctrinain 
fre({uenter  repetit  ;  ut  i.  i.  qu.  lo.  art.  /».  ubi  in- 
quit  :  ,,  Qiiia  voluntas  est  activuin  principiuin  non 
„  deterininatuin  ad  uuuin  ,  sed  iiidiflcreiiter  se  ha- 
„  beus  ad  inulta  ,  sic  Deus  ij)sain  iiiovet  ,  quod 
„  uon  ex  necessitate  ad  unum  detenninet  ,  sed  re- 
„  maiiet  motus  ejus  coiitingens ,  &  uou  necessa- 
^,  rius  ,  nisi  in  his ,  ad  quas  naturalitennovetur  " . 
En  ,  quoinodo  Aiigelicus  sub  ipsa  etificaci  Dei  uio- 
tioiie  intactuin  reinanere  doceat  liberuin  voluutatis 
arbitrium  ,  ab  oiuni  necessitate  iinmune,  uisi  iu 
iis  ,  in  quibus  voluntas  est  naluraliter  detennina- 
ta  ,  ut  iii  appetitione  ultiini  finis  .  Si  quis  veterum 
testiinonia  hac  de  re  desiflerat  ,  adeat  Petaviuin 
Lib.  III.  de  opijicio  sex  dierum  ,  ubi  inultis  capi- 
tibus  de  liac  materia  praecipue  coutra  Jauseuium 
disputat . 

244«  O^*'  tertio ,  Libertas  ,  quac  post  lapsum  A- 
dami  iu  nobis  superest ,  talis  esse  debet  ,  ul  sufliciat 
admerituin,  veidemeritum;  sedad  lueritum  ,  velde- 
merituin  nou  requiritur  libertas  arbitrii  ,  scu  iininu- 
uitas  a  uecessitate ,  sed  sutiicit  libertas  voluntatis  , 
seu  iininunitas  a  coactione  :  ergo  &c.  Prob.  miuor 
ex  S.  Thoma ,  qui  in  Lib.  lll.  Sentent.  dist.  12. 
qu.  2.  art.  i.  ad  2.  inquit :  ,,  Quainvis  removea- 
,,  tur  a  Christo  potentia  j)eccandi  ,  nou  tamen  po- 
„  nitur  coactio ,  quae  voluutario  coutrariatur ,  C^ 
„  laudis  ratione  tollit  "  .  Et  ad  5.  ,,  luipotentia 
„  coactiouis ,  quat  oppouitur  voluntario  ,  tollit  ra- 
,,  tionem  meriti  ,  &  demeriti ,  nou  impoteutia  , 
„  qu3e  est  ex  perfeclione  iu  bouitate  ,  vel  mali- 
„  tia  ,  quia  haec  voluutarium  nou  tollit ,  sed  ponit 
j,  voluntatem  confirmatam  ad  motum  "  . 

245.  Resp.  S.  Thomam  noiniiie  coactionis  ibi 
iutelligere  non  solum  proprie  dictam  violeiitiam  , 
■ed  etiam  uecessitatem  naturalem :  per  impoten- 
tiam  Vero  ortam  ex  perfectione  in  bonitate  ,'  vel 
nialitia  intelligere  necessitatem  nou  absolutam  ,  & 
naturalem  ,  sed  improprie  talem  ,  seu  iin|)otentiara, 
quae  est  voluntaria  ,  &  libera  .  Idcolligitur  priino, 
quia  alias  S.  Thomas  sibi  enormiter  coutradice- 
ret  ;  alibi  enim  apertissime  Iradit ,  ad  merilum  non 
sufficere  immunitatem  a  coactione  ,  sed  omiiino  re- 
quiri  immunitatem  a  naturali  necessitate  .  Quaest. 
VI.  de  malo  artic.  un,  ,,  Quinain  ,  iiiquit  ,  po- 
„  suerunt ,  quod  voluutas  hoininis  ex  uecessitate 
,,  moveatur  ad  aliquid  eligendum  ;  nou  taineu 
,,  pouebaut  ,  qnod  voluntas  cogeretur:  nou  enim 
„  omne  necessarium  est  violentum  ,  sed  solum  id , 
„  cujus  principium  est  extra Haec  autem  0- 


(o)  Ita  f/iijrst.  29.  de  verit.  art.  6.  ad  r.  inquiens  : 
Licet  anitna  Chruti  esset  determinata  ad  unum ,  se- 
cundtim  genus  moris ,  scilicct  ad  ionum,  non  tamen  c- 
Taf  determinata  ad  tmv.m  simpliciter :  poterat  enim  lioc  y 
vcl  illud  facere  ,  O-  ideo  libertas  in  eo  renianeiat ,  qu* 


99 


„  j)inio  est  hceretica :  tolUt  enim  rationem  meri- 
„  ri ,  Cb'  demeriii  in  humanis  actionihus  "  ,  Et 
iterum  q.  24,  de  verit,  art.  i.  „  Absque  omui  du- 
„  bitatioue ,  iuquit ,  hoiniuein  arbitrio  liherum 
,,  pouere  Oj)Ortet .  Ad  hoc  eiiiin  fides  adslriugit  , 
„  cum  sine  libero  arhdrlo  non  possit  esse  meri- 
,,  twn  ,  vel  demerUiim  ,  justa  puena ,  vel  prce- 
miutn''' .  Praeterea  id  ipsum  cclligitiir  ex  scopo 
S.  Doctoris,  qui  erat  Ostendendi  Jesiim  ChristuiB 
laudari  ,  &  inereri  j)Otuisse  ,  quamvis  peccare  uon 
poterat .  At  vero  coustans  Angelici  praeceptoris  do- 
ctrina  est  ,  ad  meritum  ,  &  dein(;fitiun  requiri  vft- 
luiitatis  domiuium  Stipra  proprios  actus ,  quod  do- 
miuium  uoa  habetur  ,  iiisi  per  libertatem  arbitrii 
a  uaturali  iiecessitate  immunem  .  Hiuc  iu  eodein 
Lib.  III.  Dist.  8.  q.  I.  artic.  2.  ageus  de  merito 
Jesu  Cliristi  inter  alias  cooditiones  ad  meritum  , 
exigit ,  ut  agens  „  sit  dominus  suce  actlonis :  a- 
„  lias  per  actionem  suam  noii  significatur  ad  ali- 
„  quid  habendum  ,  nec  laudatur  ;  &  ideo  ea  ,  quae 
,,  aguntur  per  necessitatem  naturae  ,  vel  etiain 
„  per  violentiam,  non  merentur '■'■ .  Quibus  ver- 
bis  ad  meritum  perspicue  requirit  noij  solum  ira- 
munitatem  a  coaciione ,  seu  violentia  ,  sed  etiaia 
a  necessitate  naturtje  , 

246.  Inst.  Et  tameu  S.  Doctor  in  eo  ipso  loco 
ciim  sibi  ita  objecisset:  „  Naturalibus  uon  mere- 
„  mur  propter  hoc  ,  quod  suut  detenninata  ad  u- 
„  num  :  scd  liberum  arbitrium  iu  Clhristo  erat  de- 
„  termiuatum  ad  bouum  ;  ergo  ipse  per  liberam 
„  arbitrium  mereri  non  potuit;  ita  respondet  ad 
„  5.  Dicendum  ,  quod  si  etiam  (  liberum  arbi- 
„  trium  Christi  )  essct  determinatum  ad  unum 
„  numero,  sicut  ad  diligeudum  Deum  ,  quod  non 
j,  facere  uou  potest ;  tameu  ex  hoc  uou  amittit  li- 
„  bertatem  ,    aut    rationein  laudis,    sive    meriti 

„  quia  iu  illud  non  coacte  ,  sed  sponte  tendit  ; 
„  cb*  ita  est  actus  suL  dominus "  :  tota  ergo  ra- 
„  tio  &c. 

247.  Resp.  primo,  hanc  resjjonsiouem  ab  Xn- 
gelico  aflerri ,  non  ex  sua  ,  sed  ex  aliorum  men- 
te  ,  Nam  aiitea  difficultatem  solverat  his  verbis: 
„  Liberum  arbitrium  Christi  non  erat  deteruiina- 
,,  tum  ad  unum  secundum  numenun  ,  sed  ad  u- 
„  num  secundum  genus  ,  scilicet  ad  boiium  ,  quia 
,,  iu  maluin  uon  j)Otest ;  sed  fainen  hoc  j)0tcst  fa- 
„  cere  ,  &  non  facere  ;  &  hoc  iinn  excludit  liber- 
„  tatem  arbitrii  ,  quia  posse  peccare  nec  esl  iiber- 
„  tas  arbitrii,  nec  pars  libertatis  ,  nt  dicit  Ansel- 
„  mus  iu  Dial.  de  lib.  arb.  caj).  i.  "  Quanquaiu 
vero  postea  addat  aliam  responsionein  ,  quaD  in  o- 
bjectione  allata  est ,  alibi  tameii ,  ubicumque  de- 
buit  hanc  ditficultatem  solvere,  semper  prima  u- 
sus  est  (ti)  . 

184. 

requiritur  ad  merendum.  Et  3.  P.  qti.  18.  art.  4.  ad 
3.  T'oluntas  Cliristi  ,  imfnit ,  licet  sit  determinata  ad 
lonum  ,  non  tamen  e  ;t  determinata  ad  hoc  vei  aliud  60- 
Tuim  .  F.t  tdeo  pertmet  ad  Christum  eligere  per  liberum 
arbitrium  confirmatum  in  bono  >  sicut  ad  beatos  .    AlibJ 


80«  DISSERTATIO  III. 

a84.  T5esp.  sernndo  cnm  Leinosio  Toin.  II.  Pa- 
Tioplioe  gratice  Tract.  V;  c.  1 2.  S.  Tliornani  ne- 
qiie  respectu  ipsitis  actns  diligendi  l^einn  \r,  Cliri- 
«to  (  quatenus  liomo  viator  erat  )  admisisse  vo- 
luntatis  iiecessitatem  ,  srd  eam  arbilrii  libertatem  , 
qucC  ad  meritum  requiritur .  'Onn  eni/n  iu  corpo- 
re  ejusdem  articuli  expresse  docuerit ,  (  ut  mox 
vidimus  num.  2^5.  )  ,  ad  meritum  ifcijuiri  eam 
libertatem  ,  qua?  non  solum  violentiam  ,  sed  eliam 
necessitatem  naturce  excludat ,  quis  credat ,  tan- 
tum  Doctcrem  intra  paucas  lineas  sui  ipsius  obli- 
tum  ,  in  contrariam  abiisse  sententiam  ?  Ciir  non 
potius  illud  verbum  non  coacte  commode  cxpli- 
cemus  de  excliisione  non  solum  vera;  coactionis  , 
sed  etiam  necessitatis  absolnta;  ?  atque  etiam  illud 
sponte  idem  significai-e  intelligamus  ac  hhere  ? 
PraecipuB  cum  ibidem  addat  Angelicus-:  &  itaest 
actus  sui  dowinus  ■;  quod  dominium  in  eo  non 
reperitur ,  qui  necessitate  naturas  ad  unum  est  de^ 
terini<iatus  ^ 

C  A  P  U  T      VI 11. 

De  pcenis  peccati  orlginaiis 
in  altera  vita  . 

•J4.9.  l^um  S.  Augustinus  in  celebri  sua  Epi- 
stola  166.  cap.  7.  testatus  sit ,  magnis  se  coarcta- 
ri  angustiis  ,  nec  ,  quid  responderet ,  prorsus  iii- 
venire  ,  quando  de  poenis  parvulorum  agebatur  , 
qui  de  corpore  exeunt  siiie  Cliristiana?  gratiae  sa- 
cramento :  quanto  magis  nos  meticulosos  esse  o- 
portet ,  quando  ad  hanc  ipsam  materiam  pertra- 
claiidam  accediinus  ,  quae  licet  tum  superiori  ae- 
tate ,  tum  nostris  etiam  teinporibus  diu  ,  inultum- 
que  a  viris  doctissimis  examinata  fuerit ,  tantis 
tamen  adhuc  tenebris  invoKita  est ,  ut  nihil  omni- 


SECT.  ill.  CAf.  VII. 

no  certo ,  ac  dilucide  pronunciari  posse  videatur  ^ 
Prascipuas  enumerabimus  aliorum  opiuiones  ;  de- 
inde  quid  hac  in  re  ,  praEeuntibus  schola&  jiostrae 
Magistris,  sin  miiuis  certuin  ,  saltein  probabilius  , 
nobis  videatur  ,  quam  brevissime  lieri  poterit,  ex- 
ponemus  . 

25o.  Primo  Pelagiani  ,  eoruinque  surculi  Semi- 
pelagiani  ,  qilorum  primi  peccatuiu  origiiiale  pror- 
sus  tollebant  ,  alii  vero  admodum  extenuabant  , 
nullam  aliam  parvulis  deredentibus  sine  regenera- 
lionis  lavacro  poenam  infligi  putabant ,  quam  ex- 
clusioiiem  a  regno  caelornm  ,  propter  illa  verba 
Christi  Domini  Jo.  III.  5.  Nisi  (juis  renatus  fue^ 
rit  ex  aqua ,  &  Spirltu  sancto ,  non  potest  in^ 
troire  in  regnum  Dei .  Ex-clusis  vero  a  regno  cos- 
lorum  ,  alio  in  loco ,  quem  deterininare  nescie- 
bant ,  vitain  asternam  ipsis  a  Deo  concedi  com- 
miniscebautur  [h)  . 

25i.  Cli]us  autem  generis  esset  illa  vita ,  re- 
quies  ,  salus  ,  ac  felicitas  aeterna  ,  quain  Pelagia- 
iii  parvulis  sine  baplismo  decedentibus  tribuebaut 
extra  regnum  ccelorum  ,  haud  facile  est  determi- 
nare  5  dum  nihii  de  hac  re  omnino  j)erspicue  apud 
Sanctos  Patres  ,  qui  contra  hanc  parvulorum  bea- 
tam  vitam  jjugnarunt ,  expressum  inveniatur  .  S, 
Augustin.  de  Proed.  Sanct.  cap.  i3.  Pelagianos 
laborasse  ait ,  ut  quaererent  parvuiis  extra  regnum 
Dei  nescio  cujus  suce  jelicitatis  locnm  :  maxime 
quando  convincuntur  ,  rion  eos  hahere  posse  vi~ 
tam  celernam  (i)-c.  quibus  verbis  elsi  non  aperte 
definiatur  ,  qu*  esset  ista  parvulorum  non  bapti- 
zatoruin  salus  ,  ac  beatitudo  ,  innuitur  tameji  eam- 
dem  ipsain  non  esse  ,  qiia  IJeati  fruuntur  iii  regno 
Dei .  Unde  cominunis  Theologorum  opinio  iiiva- 
luit  ,  Pelagianos  confinxisse  beatitudinem  nescio 
quam  ordinis  mere  naturalis  ,  qua  parvuli  exclu- 
si  a  regno  coelorum  ia  perpetuum  potirentur  (a) , 


autetn  ornnino  stalnit ,  niilhim  esse  doininiiun  volun- 
tatis  snpra  suos  actus,  nisi  Iinheat  potestatein  eligen- 
di  .  Sic  1.  P.  qu.  82.  art.  i.  ad  3.  inquit  :  Sarnus  da- 
mini  nostroruw.  actiium  ,  secundum  c/iiod  possumus  koc  , 
vel  illttd  eligere  ,  F.lectio  autem  non  est  dejine,  sed 
de  his  ,  (jua  sunt  ad  finem  .  Unde  appetitus  ultimi  fi- 
nis  Tion   est  de  his  ,  <piorum  doinini  sunuis  . 

{a)  Pelagius  ,  tesle  S.  August.  de  p^ccato  origin- 
cap.  21.  qujprentilius  t|uonaiii  in  loco  pueri  luorientes 
sine  haptistno  degerent ,  respondere  solebat  :  ,,  Sine 
„  hiiptismo  parvuli  morientes  f  quo  non  eunt ,  scio  ;  ijuo 
3j  eant  ,  nes^cio  ,  idest ,  ut  S.  Doctor  coininenlalur  , 
.3,  non  ire  in  regnuin  coeloriiin  scioj  yuo  vero  eant  , 
3,  lueo  se  nescire  dicehat  ,  quia  dicere  non  ai^debat  , 
,j  in  inoriem  illos  ire  perpetuam".  Idem  S.  Pater  Lib. 
il.  de  Anima  ,  (sr  irjus  origins  cap.  12.  dicit  ,  haereti- 
oos  Pelagiancs  ausos  fuisse  ,  non  baptizatis  par\>uNs  da- 
re  (juietis  ,  &  salutis  locum ,  etiam  precter  regnum  ca- 
lorum  ;  ac  propterea  justissime  Conciliorum  catholico- 
rum  i  &  Stdis  ApostoLicx  auctoritale  fuisse  damnatos , 

{h)  Videri  potest  Dion.  Petavins  Lib.  iX-  de  Prad. 
cap.  II.  ubi  etiam  id  prohat  ex  vnigari  apud  Pelagia- 
ros  adagio  :  Halet  prafia,  quodaduptet,  non  habet  un- 
da,  cpiod  diluat  apud  Auct.   Lib.  xle  voc.  G^pt^  Lih.  11. 


cap.  Pi.  Si  enim  gratiain  sarictificanletn  per  haptistnum 
parvtilis  conCerri  censehant  ,  ut  possent  in  regnum  coe- 
loruin  introire  ,  profecto  sine  hac  gratia  sanctificanfe  , 
quae  est  ordinis  supernaturalis  ,  parvtilos  Jjeatitiidinis 
supernaturalis  ,  qualis  est  visio  Dei  intuitiva  ,  capaces 
esse  consecfiienter  asserere  non  petuerunt  .  Addo  testi- 
inonium  S.  Augustini  Lih.  II.  ad  Bonif.  cap.  6.  tibi  sic 
Pelagianos  alloquitur  :  Regenerationis  lai^acro  adoptari 
filios  hoviinuni  in  filios  Dei  ,  non  negatis  ,  imu  &"  pra~ 
dicatis  ,  Qui  igitiir  parvuli  non  erant  per  baptismum 
adoptati  in  filios  Dei ,  neque  htpredes  rt-gni  l^ei  ,  nec 
colia^redes  Cliristi  esse  poterant  j  ut  proinde  Pelagianos 
non  aliatn  suis  parvulis  felieitatetn  ,  ipiaTU  ordinis  na- 
tuiMlis  trihuisse  ,  certissimuin  videati\r  .  Idetiuin  aper- 
tius  eruitur  ex  verl)is  ejusdem  S.  Patris  in  Lih.  de 
hitrss,  n.  88.  Toin.  VIII.,  iihi  Pelagianorum  errores 
exponens  ,  inquit ,  eos  doeuisse  ;  .,,  pnrvnlos  proplerea 
,,  haptizari  ,  tit  regeneratione  adoptati  adinittantiir  ad 
„  regnum  Dei ,  de  bono  (  hoc  cst  de  healitndine  na- 
„  tiirali  )  in  rneliu^  trcnsiati  (  hoc  est  ad  Dei  visio- 
„  nem  )  ...  Nam  etianisi  non  ];aptizeninr  ,  promittunt 
j,  eis  extra  regnnin  quideni  Dei  ,  sed  tainen  i^eternim, 
,,  &  heatatn  quundam  \'itam  suam".  Et  Lih.  H.  Op. 
iinper.f.  cap.  ii3.  redarguit  Pelagianosj    qnod  facereol 


m  PlKNA  PARVULOUUM. 


201 


a52.  Ah  Iiac  scntenlia  noii  aclinoduin  abliuUTe 
vuletiir  eoriiin  0|jii)io  ,  qiii  parviilH  ciiin  origiiia- 
li  ueccato  (lecedtnlibLis  iiegant  qiii(iein  beatitiifU- 
nein  illain  siipernatiiralein  ,  qtuc  oritur  ex  viMone 
Dei  intiiitiva  ;  aliain  taineii  concetliMit  ordinis  nie- 
re  natnralis  ,  qnic  sita  sit  ii)  visione  Dei  ,  non  iu- 
tiiiliva  ,  sed  abstractiva  ,  qiiac  tainen  imillo  perfe- 
Ctior  illa  sit  ,  quam  viaiores  in  iioc  nuiMdo  etiain 
aciitissiini  conbcqui  possint .  Porro  ex  Iwic  cogni- 
lione  Dci  eiitis  perfectissimi  oriri  debet  aiiquis 
natuialis  ejusdem  Dei  amor  ,   nnde  felicitas  inlan- 

tuiin  augebiiur.    Neq\ie  putant ,  iis  defuturas  Aii-      Tpeccalum  originale  verain  culpj.ni  esse  ,  non  con 
geiorum  visitationes  ,    &  supernaturales  consolatio-     Jiletur  , 


mundo  rejiurg.ito  ,  ac  renorato  vitam  hahituros  i\n~ 
mi>rtalein   {a)  , 

255.  Keipia  Card.  Brliarininui  Tom.  IV.  Con- 
trov,  Lib.  VI.  cap.  Q.  liauc  seiiterttiaiii  ,  iion  ini- 
nus  quam  alterain  l'elagianorum  ,  noii  9oiuin/<i/- 
sam  ,  sed  etiam  hcereticam  existimanllam  e^se 
pronunriat.  Cui  Fjellarminiaiiae  censuraj  cqiiidpiri 
subscribere  noii  possuin  (/))  ;  iibenris^iine  taineii 
subscribo  P.  TIioiiir  Lemosio ,  qui  Tract.  l,  de 
lcesione  liberi  arlntrii  per  pecc,  orirUi,  cap.  17, 
eam    probat    esse    falsis^iinam  ,    qiiia  in    parvuli» 


nes .  Ac  deinuin  post  universalis  judicii  dicin  eo- 
sdem  resuniptis  corporibus  ,  non  qualia  morientes 
reiiqiierunt ,  sed  ad  perfectam  aetatem  jain  prove- 
Ctis,  atgue  impassibilitatis  dole  exoriiatis  ,    in  lioc 


inas  teternas  felicitates  :  iinam,  qii^  sit  in  regno  Dei ; 
alteram  ,   qn*  sit  extra  regiiuiii  Dci  , 

relagianos  .iiitein  non  conctssisse  infantibiis  nisi  ])ea- 
titiidiueni  natiiralem  ,  opinio  cotmniinis  est  apnd  Tlieo- 
logos  ,  paiicis  excei>tis  ,  intcr  (pios  est  Florentiiis  Con- 
fiiis  Arcliiepiscoptis  'I  liiiarnensis  in  Hiberni.i  in  siio 
Tractatu  de  statu  pan-ulorum  sine  haplismo  deceden- 
Uum  ex  hac  vita  cap.  23.  (  qui  tractatiis  invcnitiir  ad 
calcem  opertnn  Corn.  Janscnii  de  gratia  ).  Hiiic  au- 
tein  coinmiini  sententi.T  non  ita  pridern  sese  opposuit 
vir  docttis  ,  8c  pliiribtis  eilitis  liljris  de  ((ii^stionibiis 
liac  nostra  <ctate  inleliciter  stiscititis  adtnoJtnm  clariis 
Jo.  Vinc.  Dolgeni  in  opere  inscriplo  Stato  de'  Piambini 
jhorti  senza  Battesimo  iVIacerat*  1787.  J  cap.  enim  2. 
P.  il.  projjare  nititur,  I^elagianos  parviilis  concessisse 
illatn  ipsam  stipernaltiralein  felicitatem ,  ({iia  ceteri 
Beati  friiiintiir,  in  visione  intttitiva  Uei  sitainj  8c  so- 
liiin  eosdem  excliisisse  a  regno  CGeloriiin  ,  nbi  alii  Bea- 
ti  eadein  visione  fVmintnr .  Alitpia  certe  at}i;rt  non 
conteinnenda  argnmenta  deprompta  potissiinnin  ex  Li- 
bro  ffypognosticon  ,  vel  Hypumnesticon  ,  (|iii  oliin  fuit 
S.  Aitgnstino  tribtittis  ,  (k  modo  invenitur  in  Appendi- 
0€  X.  'loini  openiin  ejtisdem  S.  l'atris  .  Vereor  tamen  , 
se  talia  sini ,  (pi^e  coininnnein  sententiain  convellere 
valeant  .  Conl".  Bellariiiiniiin  Lib.  VI.  de  staUi  peccati 
cap.    I. 

Ca)  Fta  senserunt  Hier.  Savonarola  ,  Aml>r.  Calhari- 
nus ,  Alb.  Pighiiis  ,  Alph.  Salmcroii  ,  LtiJ.  Molina  , 
Greg.  Martin-jj,  alii<fiie  paiici  ,  'piibiis  no.i  ita  pridem 
acccssit  I'.  BjTsanti  in  tnbiis  libris  italice  scriptis  de 
^itura  reiwiuttione  Cttlurum  f  C'  terr^  y  ejut/ue  incolis 
anno  1780.  in  4-  ^O"  ^■'it  intitile  alitjtiod  hiijiis  do- 
ctrin*  specimen  propriis  hornm  Scriptonnn  verbis  e- 
xhibere .  Ambr.  Catharintts  in  Opiisculo  de  statu  par- 
vulorum  stne  Saptismo  decedentiuiii  y  ijtiod  simul  cum 
aliis  ejiisdem  Aiictoris  opiisculis  Liigiluni  prodiit  anno 
1542.  hiec  inter  dlia  scnbit  :  Istis  parmlis  ■y  i/ui  haina- 
nam  natnrum  sine  crimine  hahebunt  ,  illa  ,  iiine  humante 
nauira  convenit  y  CT*  </uodammodo  ipso  jure  debetur  , 
/ehcitas  dubitur .  Noscent  ergo  y  t/uatenus  naturalis  co- 
gnitio  se  extendere  possit  ,  Dominuin  Deum ,  O"  sub- 
stantias  separatas  longe  super  omnes  Pliilosophns ... 
JVon  sunt  fnturi  pruprie  exules  a  reyno  Dei  ,  sed  rele- 
gatis  inagis  stmiles  :  unde  probabile  mihi  i>idetur,  i/uod 
non  carebitnt  Angelicts  re\'elationibus  ,  (Jr  \HsHationi- 
bus  etiam  eorum  ,  t/ui  erunt  in  cjtlis,,  t/ui  sic  recrea- 
ittnt  eos ,  C^  sulahuniiir  ,  ut  pr.eter  di\'in<e  vision^mMar 

Gazzaniga,  Theot,  Toju,  IV. 


254.  Huic  iaxiori  qiioriindam  Tiieologorum  o- 
pinioiii  e  diametro  opposita  est  .SVIioIdB  Augusii- 
niana?  dortrina  post  l^iegorium  Ariniinensem  ia 
IL  Sent.  di3t.  55.  qM.  5. ,    parvulos   scilicet  pro 

pter 

jestatis  nihil  deesse  intelligamus ....  Probabilissiiruwt 
judica\'i  ,  i/uod  i/uidam  dicunt ,  habitationem  eorum  fo- 
re  super  hanc  terrum  ,  (/uia  proprias  est  laciis  hominmn , 
itli  cun!emplu'-untr.r  opera  Dei .  Eadem  fere  ante  C.i- 
thariniim  scripserat  Savon.iroh  Lib.  ill.  Triumphi  criz- 
cis  cap.  9.  Pliirimi  aiitein  Molinista:  post  M.igiit.niiii 
suurn  in  Cuncordiu  ciii.  23.  art.  4-  >  ^  5.  disp.  i.T:iend:. 
g.  e.iindem  beatitiulinem  n.Uiiralein  piieris  inexj^ia/i» 
concessemnt  j  &  Franc.  Suarei  in  r.  2.  disp..Q.  Seot. 
6.,  eontiiulem  habitationem  probabiliter  \n  hoc  inun  lo 
futurarn  asserit .  Liberalior  fiiit  his  parvulis  Card.  Ct- 
lestinus  Sfondrati  in  suo  IVodo  prudestinationis  ditso- 
luto ,  ciijus  inter  alias  li.^c  propositio  est  .-  -Infantei 
baptismo  non  tincti  ad  alii/uid  i/iiod  ipsa  vita  afehia 
melius  sit ,  destinantur .  Vfd.  Liber  mscriptiis  ^H^.vjit- 
ntana  Ecclesiit  Roman<e  doctrinu  n  Card.  Sfondratt  no- 
do  extncata  .  Horuin  ,  aiioriiin'|ae  simiies  sententias 
ntiper  colk-git ,  &  illustravit  P.  Barsanti  in  Lib.  MI. 
Operis  siipra  memorati  ,  contendens,  ^rimo  parvulos 
rtsiirrecturos  in  tlorida  Juvenili  «tate  iinpassibiles  ,  3c 
immortales;  seciindo  futiiros  incolas  hiijus  mundi  re- 
novati^  tertio  vrtam  in  lioc  mnndo  Jictiiros  ffiternam, 
traiufiiillam  ,  Sc  feliccm  ,  miittio  conversante.sj  (piarto 
eosdein  Deum  creatorem  ,  &  benefactorem  sitiiin  alu/uo 
viodo  amatitros  dilectione  nattirali.  Cttrn  tainen  fatca- 
tur  ,  eosdem  esse  per  peccatiim  orLginaie  aversos  a  Deo  , 
non  stibscribit  illi  (fuoniindam  sententi^,  (piod  pcrfe- 
ctain  Dei  dilectionem,  &  bealitiiJinem  in  orJihe  na- 
tiiraii  habituri  sint .  Dernuin  in  eis  futiiniin  esse  ass^- 
rit  illnm  spiritum  phtiosophtciiin  ,  t/ai  meditatitr  ,  rpiri- 
tum  mem'iri.t ,  </ui  ineditata  simal  collt-^it  ,  C^  >p:rJviii 
imaginatiunis  creatricis  :  (jnod  coliigit  ex  perftota^ 
con.^tantiqiie  constitutione  organonim  in  corporibiis  re- 
sinnptis.  Unde  etiain  infert ,  oinni  i  in  eis  fiitura  nm- 
tu<i»  alniciti^  ,  &  conversationis  .solatia  ,  «S:  gatidia  .  Sed 
de  his  omnibiis  legendirs  est  .'lic  aiictor  noti  infacun* 
diis  ,  nec  intTiiditiis  . 

(/')  llliistribsiiniis  Petrtis  de  Godoy  ex  Pr*dtcaf.  Fa- 
milia  ad  E()iscopatiim  Oxomensein  assiirntiis  in  i.  2. 
(f.  83.  tract.  4-  di^p.  38.  ij.  8.,  quani/iiam  hanc  .«en- 
tentiam  non  api>robat,  illarn  tamen  ntillain  censuraiii 
inereri  asserit  .  Keipsa  ii  Theologi  sive  veteres,  sive 
recentiores,  (jiii  eam  adoptarnnt,  imo  mordicus  defen- 
denint  ex  quad.tin  inutili  erg »  iHos  parvnlos  commi-e- 
rationo,  in  Ecclesia  tolerati  sunt  ,  c\  tolerantiir  j  <fiiod 
ntillo  rnodo  fieret,  si  possent  h<eresis  accusari ,  ut  Bel- 
larminus  ceateadic . 

26 


303 


DISSERTATIO  III.  SECT.  III.    CAP.  VIII. 


pfer  peccatnm  originale  obnoxios  esse  poen*  tiun 
danini ,  tiim  sensus  ,  non  secus  ac  torqiientnr  da- 
jiniati  propter  peccata  actualia  in  inferno  j  cnni 
hoc  solurn  discrimine  ,  qnod  infantimn  poena  erit 
in  comparatione  omuium  mitissinia  .  Hanc  senlen- 
tiani  solito  suo  fervore  defendit  inter  Tlioinistas 
P.  Hj-ac.  Serry.  in  Tract.  HI.  disp.  5.  de  natu- 
ra  lapsa  Tom.  IV. 

255.  Tertia  opiuio  quasi  media  inter  xitramque, 
quam  defendit  laud.  uiox  Tliomas  de  Lemos  ,  & 
pluriini  alii ,  iit  communior  inter  Scholasticos  ap- 
pellari  possit  ,  est ,  parvulos  decedentes  cum  pec- 
cato  originali  oulla  prorsus  beatitudine  perfiuitu- 
ros  ;  imo  contra  eos  veredamnarij  poenam  tamen 
ipsis  debitam  propter  solum  peccatnm  origiuale  , 
non  esse  poenam  sensus ,  sed  solum  poenam  da- 
mi\\  ,  scilicet  privationem  visionis  beatificaB  Dei , 
quam  sententiam  &  nos  propngnabinms  ,  postquam 
errorem  Pelagianorum  ,  aliorumque  quorumdam 
Theologorum  opiniouem  de  beatitudine  parvulo«" 
ruiu  uaturali  exploserimus .  Sii  itaque 

PROPOSITIO  I. 


,,  tum  a  regno  Dei  separat ,  qm  parvulos  sin* 
,,  accepta  Cliristi  gralia  defnnctos  iutrare  uon  pos- 
,,  se  ipsi  etiain  (  PelaguirJ  )  cn-ifi^emnr  ,  r.-^-irn 
,,  &  a  salute,  ac  vita  asterna  facit  dli^nos  ikc.  *' 
Et  postea  cap.  i6.  ,,  Potest ,  inquit ,  recte  dici  pir- 
,,  vnlos  sine  baptismo  de  corpore  exenntes  iu  da- 
,,  innatioue  omnium  mitissima  fulnvus.  Muluun 
„  autem  fallit ,  &  fallitur ,  qni  eos  in  damnatio- 
,,  ne  praedicat  non  futuros ,  dicente  Apostolo ,  jfu- 
,,  diciuni  ex  uno  delicto  in  condetnnalioneni  ", 
Et  uimius  essein  ,  si  oinnia  ,  quibus  S.  Angustinus 
explosa  quacumque  beatitudine  parvulos  in  da- 
ninatione  ,  quanquam  omaium  mitissiina  ,  futuros 
esse  probavit ,  in   mediuin  atferre  vellem  « 

258.  Ea  tamen  praeterinittere  nou  possum  ,  qusft 
liabet  Lib.  II.  de  anima ,  &  ejus  origine  c.  12. 
ubi  inquit;  ,,  Novellos  haereticos  Pelagianos  justis- 
,,  sime  Gonciliorum  Gatholicorum  ,  &  Sedis  Apo- 
„  stolicae  damuavit  auctoritas  ,  eo  qnod  ausi  fue- 
,,  rint ,  nou  baptizatis  parvulis  dare  quietis  ,  &  sa- 
„  iutis  locura  praeter  regnum  ccelorum  "  .  Et  ji 
quis  cavillari  velit,  quasi  S.  Doctor  ideo  tantum- 
modo  Pelagiaiios  damuatos  dixerit,  quod  parvulij 
extra  regnum  ccelorum  plenam,  perfectamque  beati- 
Certum  est ,  parmlos  decedentes  sine  haptismo  tudinem  ordinis  supernaturalis  tribuerent,  cumta- 
in  ceternum  damnari :  nec  ullo  modo  ferenda      tc\ea  nostri  Theologi  nonnisi  felicitatem  quamdain 


est  illa  sententia ,  quce  iisdem  <eternam  tribuit 
beatitudinem  ,  sive  ordinis  supernaturalis  ,  si- 
ys  eliam  ordinis  solum  naturalis « 

256.  .1:  rob.  Ex  doctrina  Ecclesiae ,  qnae  tanquam 
fidei  dognia  ab  omnibns  credendum  proponit ,  pec- 
catum  originale  ,  cjuod  morsest  animce  ,  adeoque 
veri  nominis  peccatum  ,  in  omne  genus  huma- 
num  transfundi ,  &  esse  unicuique  proprium ; 
atque  hoc  peccatum  etiam  parvulis  regeneratio- 
nis  lacacro  expuiri  dehere,  ad  vitam  ceternam 
consequendam  ,  Ita  Synodns  Tridenlina  Sess.  V, 
Jam  vero  hac  posita  certissima  fidei  doctrina,  quis 
ceget ,  infelices  illos  parvnlos  ,  qui  sine  regenera- 
tionis  lavacro  culpa  originali  obstricti  ex  hac  vi- 
ta  decedunt ,  ejusdem  originalis  noxae  poenaui  lue- 
re  ,  nempe  damnationem  aeternam  ? 

257.  Porro  clamat  Apostolus  Paulus  ad  Rom. 
V.  i8.  Per  unius  delictum  in  omnes  homines  in 
tondemnationem  i  &  aliquis  dicere  audebit,  eo- 
sdem  pueros  salutaribus  undis  miuime  a  peccato 
jnundalos ,  non  coudemnalionem  ,  sed  etiam  habe- 
le  perpetuam?  S.  Augustinus  Lib.  I.  cfe  pecc.  mer. 


naturalem  ipsi  concedant  (a)  :  si  quis ,  luquam  , 
ita  cavillari  velit,  facile  convincetur  ex  iis ,  quae 
Angustiniis  habet  paulo  superius  in  eodem  Opere 
Lib.  I.  cap.  9.  inquiens  :  ,,  Non  baptizatis  parvulis 
,,  neino  promittat,  inter  damnationem  reguumque 
j,  cQBlorum  quietis ,  vel  felicitatis  cujuslibet  ,  at- 
,,  que  ubilibet  quasi  medium  locum  .  Hoc  eniin 
,,  eis  etiam  haeresis  Pelagiana  promisit "  .  Quibus 
uon  supernaturalis  solum,  sed  etiam  naturalis  cu- 
juslibet  generis  beatitudo  luculenter  excluditur. 

^Sg.  Reipsa  hanc  sententiam ,  quae  parvulos  ab 
aeterna  damnatione  eximit ,  atque  in  beata  quadaui 
vita  constituit ,  fuisse  saepius  ab  Ecclesia  proscri- 
ptam ,  patet  primo  ex  Coucilio  Diospolitano  in 
Palaestiua  ,  quod  referente  S.  Aug.  ep.  186.  olim 
106.  cap.  9.  Pelagius  coegit  anathematizare  eos , 
qui  dicunt ,  infantes  ,  etiamsi  non  bapiizentur  , 
hahere  vitam  ceternam  ,  ,,  Uude  fit ,  iuquit  S» 
3,  Augustinus,  ut  iufantes  uou  baptizati  non  so- 
,,  lum  regnum  coslorum  ,  verum  etiam  vitam  ae- 
,,  ternam  habere  Hon  possint  "  .  Qnod  iterum , 
iteruinque  in  Conciliis  Carthaginensi,  &  Milevita- 
no  definitum  fuit ,  &  a  sanctae   uiemorias  Innocen- 


f>^  remiss.  cap.  12.  hunc  ipsum  locuin  Apostoli  tio  I.  confirmalum  .  S.  etiam  Gelasins  Papa  in  E- 
expendens ,  vult  „  Ideo  diclum  judicium  ex  nno  pist.  ad  Episcopos  per  Piceinim  iinpiam  ,  &  pro- 
5,  delicto  in  condtmnationem  ,  quia  sutficeret  ad  fanam  derlarat  doctrinam  cu|us(Iam  Senecae  I'ela- 
„  coudemnationem  ,  etiamsi  non  esset  in  homini-  giaui  asserentis ,  parvulos  sine  sacro  baptismate 
„  bus  j  Bisi  originale  peccatum  ••..  quod  nou  tan-     pro  solo  originali    peccato  non  posse    damnari » 

De- 


(a)  Ita  olim  respondisse  Gregoriiim  deValentia,  re- 
fen  P.  Tliomas  de  Lemos  laud.  Tract.  c.  23.  iibi  hanc 
responsionem  invicte  refellitj  primo  (juidem  ex  Card. 
Bellarminoi  deinde  «2  variis  CQnciliis,  ac  potissiiaiira 


ex  Gelasio  Papa  ,  qni  contra  Pelagianos  ostendit  j  pT- 
vulis  non  regeneratis  non  soluin  regnimi  <  oplor^m  ,  sed 
etiam  vitam  t{uamc«nique  beatara  sacris  oraculis  de- 
negari . 


DE  P(ENA  PARVULOllUM.  ao3 

I>emnra  haer  c.-itholica  veritas  apertissiinc  defuiita  Ercles.  Xf.  3.:  Si  ceculerit  Ugnum  aJ  Austrnm  ^ 

V  .l.-tir    \i\  '^es^.    iiltima  Concilii    oeciimenici  Flo-  aut  al/h/uilonem,  in  quocumque  loco  cecderit , 

rciui.ii  ,  liis  verhis:  „  Crecliimis  ...  illonim  auimas,.  ibi  erit ,    Quae  verba    post  S.  Hieronymiim    com- 

„  qiii   \n  actiiaii  uiorlali    pecrato ,    vel  solo  origi-  immiler  init.lligimtnr  de  liomimim  statiijiost  mor 
„  naii   decediiut,    inox  in    infernimi    de>*cen(lere  , 
,,  poenis  lameii  dispnibus  puiiieiidas  "  .    Unde  e- 


liam  CatecliisiiKis  Kom.  ,  iihi  de  Uaptisino  agit  n. 
5i.,  ita  Sacramentnm  haptismi  liominibus  neces- 
sarinm  esse  docet :  „  Ut  iiisi  per  baptismi  gratiam 
,,  Deo  renascantur,  iii  sempiteriiain  iniseriam  ,  & 
„  iiiteritiim  a   parentibus  ....  procreeiitnr  "  . 

260.  iNe  antem  longior  sim  iu  inultis  coacervan- 
dis  Sanct.  Patrum  ,  praecipue  aiitem  Auguslini  te- 
stimoniis  ,  satis  erit  illam  theologicam  ratioiiem  ex 
sacris  litteris  erutam  expendere,  qua  freqnentissi- 
me  )*atres  ipsi  usi  sunt  contra  Pelagianos  .  Nimi- 
riim  infautes  ante  baptismuin  natura  surt  Jilii  i- 
rce^  suh  potestaie  tenehrarum  ,  captivi  Satance , 
servi  Diaboli  ;  quod  etiam  Kcclesia  insinuare  vo- 
luit  inslitutis  exsufflationibus,  &  exorcismis ,  qui- 
bns  spiritus  immundus  a  baptizandis  ejicitiir  (a) . 
Quomndo  ergo  ciedere  possnmiis ,  eosdem  infantes 
ftlios  irae  ,  Deo  exosos  ,  &  snb  Dasmonis  captivi- 
tate  decedentes  ,  futuros  in  alia  vita  natiirali  qua- 
dam  felicitate  beatos  ,  &  non  potiiis  miseros  ,  & 
infelices  ,  peccati  ,  quod  secum  traxerunt  ,  poenas 
luere  ?.  Merito  proinde  Theologi  saniores  conclu- 
duot ,  non  posse  infantibus  decedentibus  siue  ba- 
ptismo  felicitatem  aliqtiam  ordinis-  etiam  naturalij 
tribui  ,  quin  ipsis  peccatnm  originale  negetar  . 
„,  Si  originale  peccatum  ,  inquiehat  S.  Anselmus 
„  in  Lib.  de  conceplu  virginali  cap,  27.  ,  est  a- 
55  liquod  peccatum ,  necesse  est  oinnem  hominem 
,,  ia  eo  natum  ,  illo  uon  dimisso  damnari  "  . 

261.  Altera  ratio  desumitur  ex  loco  illis  parvu- 
lis  destinato,  nempe  inferno  ,  ul  mox  vidimus  ex 
definitione  Concilii  Florentini .  Et  quamvis  non 
pauci  Theologi  inferni  uominenon  intelligant  hor- 
Xendiim  illum  carcerein, ,  in  quo  damnati  torquen- 
tur  propter  peccata  actnalia,  sed  limbum,  locum 
scilicet  prope  inferuum  ,  oinnes  tamen  ,  quotqnot 
wmt  melioris  notas  ,  ut  sancti  Doctores  Thomas , 
&  iJonaventnra  ,  Jo.  Scotus ,  Alexander  Alensis  , 
Albertus  magnus,  docent,  eosdem  esse  in  atro  a- 
liqiio  loco  subterraneo  ,  &  tenebricoso  ,  ubi  certe 
luilla  beatitudo  esse  potest .  Absnrduni  vero  est 
lingere  cum  aliquibus  ,  eosdem  iufantes  esse  post 
resumtionem  corporum  ab  hoc  carcere  liberandos, 
nt  mundum  reiiovatum  inhabitent.  Nulluin  enim 
habetur  luijus  nova;  sententiae  fundameotum  j  sed 
potius  etiain  ad  ipsos  exleudilur  lex  illa  generalis 


tem  ,  qiii  uril  iininutabilis . 

26'i.  His  perpensis  concludere  powumus  cum 
Lemosio  :  ,,  tales  parviilos  sine  baptismo  deceden- 
,,  tes  veros  mi^tros  esse,  vere  perirfr,  vere  perpe- 
„  tua  morte  adstrictos  ttiu-ri  ,  vere  ire  in  conde- 
,,  nmatioutJin  ,  ac  vere  esse  dainnatos  .  Ad  oimiia 
,,  cniin  ista  absolute  ,  &  siinpliciter  verificanda 
,,  suibcit,  illos  poenam  dainni  ,  &  carentiam  per- 
,,  j)etuam  divinae  vlsiouis  hahere  propter  pecca- 
,,  tuin  originale,  quae  vera  inacula  ,  Ik  culpa  in 
,,  ipsis  est  "  .  Reipsa  h«c  etiam  est  plirasis  S. 
Thoinae  ,  qiii  pluribus  in  locis  eosJein  pueros  iu 
aeleriiam  damnationem  ire  consentit  .  3.  P.  qu. 
68.  art.  9.  pueros  baptizandos  esse  docct,  nt  sicnt 
„  per  Adam  damnationcm  incAiTTerunt  nascendo, 
,,  ita  per  Christum  salutem  consequantur  renasceu- 
,,  do  "  ;  &  Lect.  L  in  cap.  II.  epist.  ad  Ephesios 
illa  verba  :  eramus  natura  Jilii  irce  ,  ita  e.<ponit : 
idest  vindictce  ,  pcence ,  Cb*  gehennce.  Et  Lect.  L 
in  cap.  VIII.  ad  Rom.  postquam  dixisset  cum  A- 
postolo  ,  nihil  damnationis  esse  iis  ,  qui  sunt  i:i 
Christo  Jesu  ,  subdit :  lllis  '■■ero  ,  qui  non  sunt  in 
Christo  Jesu  ,  damnatio  dehetur  , 

263.  Ob.  priino  cum  Catharino  verba  Apostoli 
ad  Rom.  V.  18.  Per  wiius  (  nempe  (''.iristi  )  JU' 
slitiam  in  omnes  homines  in  justijicationem  vl- 
tce ;  tum  alia  i.  Corinth.  XV.  26.  dicentis:  A'o- 
vissima  autem  inimica  destruetur  mors ,  ac  de- 
inum  illa  Ciiristi  Domini  Joann.  Xll.  5!.;  Nunc 
princeps  hujus  mundi  (  uempe  Diabolus  )  ejicie- 
tur  Joras  .  Haec  cum  generaliter  dicta  sint ,  per- 
tinent  etiam  ad  illos  iufantes ,  ut  intelligamus  ,  eos 
taiidem  aliquando  esse  justiflcandos  ,  &  liLeraiidos 
ab  umbra  mortis  ,  atque  a  poteslate  Diaboli  eri- 
piendos  ,   ut  felicem  vitam  degant  . 

264.  Resp.  primo  ,  hasc  argumenta  nimis  pro- 
bare;  probant  enim  ,  si  quid  valcnt ,  etiam  om;ie9 
alios  damnatos  esse  a  morte  liberandos  ;  quia  n-.i- 
la  ratio  est ,  ut  objecta  Scripturarum  testimoria 
restringantur  ad  parvulos  ,  &  non  potius  extendan- 
tur  ad  omnes  ;  nam  Christus  Dominus  noster  cf- 
fusa  sua  caritate  dedlt  semetipsum  redemptionem 
pro  omnibus  i.  ad  Timoth.  II.  6.;  ^  ipse  est 
propitiatio  pro  peccatis  totius  77iundi :  epist.  t, 
Joan.  II.  2.  Reipsa  ,  ut  S.  Thomas  observat  Le- 
ct.  5.  in  objectum  Incum  i.  ad  Corinth.  Origenes 
iude  erroris  sui  occasioiiem  sumpsit ,  quod  omnes 

da- 


(o)  Vide  ,  qusp  siipra  n.  177.  dicla  snnt;  iisqne  ad- 
ae  )  qiifp  leguntur  in  caj).  12.  adneso  Epistolap  Sancti 
Coelesiini  P.  ad  Episc.  Gallia? ,  ubi  dicitiir  :  Illiid  e- 
tiam  ,  ifiiod  circa  hapiizandos  inunivfrso  miindo  S,  Ec- 
ctesia  iini/orntiter  agit,  non  otioso  conterupiemiir  intiiitu  : 
CU//I  sii-e  parvuli  ,  sii-e  jiivene.^  -td  regenerattonis  vpniunt 
sacrainentiun  ,  non  pruis  fontem  vit.t  adeimt  ,  </»(i'/»  e- 
tnorcismis ,    V    exsu/Jiationibus  Clericoruin    spintus  ab. 


eis  immundus  aligattir ,  ac  tunc  vere  appareat ,  qaomo- 
do  princeps  hiijiis  mundi  mittatur  /oras  &c.  Qua  de  re 
sa>piiis  agit  S.  Aiigiist.  contra  Pelagianos ,  pr*cipiie  in 
po.^itreino  opere  cont.  Jiil.  In  reconcilianJis  aiitfein  pec- 
catord>iis  Ecclesia  e.xorcisinis  non  tititur  ,  (|uia  illi  per 
bapfismum  in  Cliristi  iarniliajn  jain  adoptati  a  prima:- 
va  ilia  datmonis  captivitate  liberati  fuerunt . 


fto4 


DISSERTATIO  III.    SECT.  III.  CAP.  VIII. 


dajnnati,  &  ipse  etiam  Diabohis,  qiiein  sub  nior- 
tis  nomine  intelligebat ,  essent  in  fint  miindi  subji- 
ciendi  Cliristo  ,  &  salvandi  . 

265.  Resp.  secuudo,  sensum  Apostoli  esse ,  o- 
nines  eos  homines  in  Cliristo  jnstificari  ,  quibus 
ejusdem  sanguiuis  prelinm  per  Sav",ramenta  appH- 
catur;  quae  applicatio  iis  infelicibus  pueris  ,  qui 
eorunidem  Sacrajiientornm  exortes  obierunt  ,  fieri 
aniplius  non  potest.  Item  omnes  inimicos  esse  Cliri- 
sto  Servatori  nostro  subjiciendos,  quod  omnes  iii 
passione  sua  devicit  ,  scilicet  Diabolum  ,  cujus  fu- 
rore.-n  compescuit  ,  peccatum  ,  quod  |)retioso  suo 
sangnine  expiavit  ,  &  tandem  novissime  mortem  , 
quic  post  universalem  resurrectionem  uon  amplius 
desaeviet  .  Multoque  facilior  explicatu  est  promi»- 
sio  Jesu  Christi  Joan.  XII.  ,  scilicet  Diabolum  , 
qui  vocatur  princeps  hujus  mundi  ,  hwc  esse  eji- 
ciendum  foras  ,  quia  in  morte  ipsius  Christi ,  quae 
jam  imminebat,  erat  ejus  regniun  desfruendum  ; 
destruendum  ,  inquam  ,  per  Sacrainenta  a  Cliristo 
instituta  ,  &  maxinie  per  baptismum  ,  quo  a  pota- 
state  Dasmonis  liber^ntur  infantes  . 

a66.  Objicit  secundo  Catliarinus  ea  verba  Dau. 
XI J,  2.:  Muhi  de  his  ,  qui  donniunt  in  te.rrce 
puh-ere ,  ei-igihibu7it ,  alii  in  vitam  ceternam ,  a- 
lii  in  opprobriu/n  .  Ex  quo  autem  Propheta  dicat 
multi  ,  lion  oinnes  ,  conteudit,  aliquos  ex  mortuis 
snperesse  ,  qui  neque  in  vitam  esternam  ,  neque 
in  opprobrium   resnrgent  ,  sed  in  locum  inediuin. 

267.  Resp.  5  iliud  Danielis  vaticinium  a  sanctjs 
l-^atribus  communiter  referri  ad  universalem  cor- 
porum  resurrectiouem  .  Kec  interest  illa  vox  mul- 
ti  s  debet  enim  intelligi  de  omnibus  honiinibus  , 
qui  certe  sunt  mujti.  Sed  etiamsi  illo  vaticinio 
non  fuisset  praedicta  omuium  hominum  resurre- 
ctio,  uimis  coutorta  esset  Catharini  iliatio,  ut  iii- 
ter  evigilantes  iu  vitam  aRternam,  &  evigilautes  ia 
opnrobrium  ,  medii  essetit  infantes  ,  qui  evigila- 
leiit  in  beatitudinem  uescio  quam  naturaiem  . 

2G8.  Objicit  tertio  ex  ratione:  quod  conveniens 
non  sit ,  illos  pueros  fraudari  eo  fine  ,  qui  eis  se- 
cunduin  uatnram  competit ,  iiimirum  jelicitate  na- 
turali ,  maxime  ea  ,  quae  capitur  ex  contemplatio- 
ue  Dei  .  Uiterius  cum  illi  infantes  non  sint  pro- 
prie  exu^e.s  a  reguo  Dei,  sed  magis  similes  rele- 
gatis  ,  probabile  est  ,  eos  uon  carituros  commercio 
^ngelorum  ,  a  quibus  multa  beneficia  accipiaut  , 
;\t  uiliil  aliud    iisdem    desit ,    quam  visio    divinae 


(a)  Cathariniis  commentans  ea  verlja  S.  Petri  2.  E- 
pist.  III.  ]3.  jyoms  vero  caelos  ,  O'  nocam  terram,  se- 
cimdiim  promissa  sxpectarmi^  .  „  \n  qiiem  usiiin  ,  inciiiit , 
j,,nova  terra  ,  si  niilliis  habitatunis  sit  in.ea?  Idoirco 
53  consriientissime  creditur  a  miiltis  ,  eos,  qui  pecca- 
j,  to  p.ropriQ  non  mereb-uitiir  internnm,  neo  tainen  a 
j,  Chnsio,  receiui  fiienint  per  gratiain  ,  (jiiales  piieri 
j,  abs^jiie  baptiimo  decedentes  ,  Jianc  novam  iniilto  pul- 
,,  chTioreTii  terrain  ,  piiram  ab  oinni  ijiijiiinamento  ,  & 
,,  corri  .  tione  possessnros  ,  ubi  perpetiio  laiulabunt  Do- 
„  jninum.  Deuip  "  .    iSe?jirI  non  potest ,    Iuhc  senlen- 


niajestatis.  Demum,  cum  cerle  sclamus  ,  renovan'^ 
dos  csse  coelos,  terramque  instaurandam .,  pronum 
est  coujicere  ,  in  ea  ipsos  habitaturos  ,  postquam 
corpora  resumseriut:  terra  enim  est  propria  habi- 
tatio  hominuin  ,  juxta  iliud  Psalmi  CXlII.  :  ter- 
ram  dedit  Jiliis  hominum  .  Et  reipsa  ,  cui  usui 
futura  est  terra  renovata  ,  &  repurgata  ,  toties  iri 
sacris  litteris  promissa,  &  expectata ,  uisi  nt  ab 
homiuibus  incolatur  ?  Sed  a  quibus  homiuibus  ? 
Non  a  damnatis  ,  quoruin  carcer  est  iufernus  ,  uec 
a  beatis  ,  qui  regnant  in  coelis  .  Ergo  ab  infanti- 
bus  nou  baptizatis  ,  qui  resurgent  in  ea  juvenili 
«tate  ,  ad  quam  terminatur  motus  angmeuti  ,  &a 
qua  incij)it  motus  decremeuti ,  ut  docet  S.  Tho- 
mas  pluribus  in  locis  (a)  . 

269.  Resp.  ad  primum  ,  cum  fides  nos  doceat , 
eos  parvulos  reatu  peccati  origioalis  obstriclos  te- 
nevi  ,  facile  intelligi  ,  eosdein  ]usta  Dei  punitione 
ea  etiam  felicitate  privari  ,  quae  illorum  naturac 
couvoniret ,  si  ab  omni  culpa  essent  immunes  . 

270.  Ad  secundnm  diro  ,  sine  ullo  fundament© 
parvulos  illos  appeliari  rclegatos  ,  non  autem  exu- 
les  a  regno  coeiorum  ,  cinn  propter  peccatum  o- 
riginale  omni  jure  exciderint  ad  beatam  illam  pa- 
triam  ,  quam  solis  fiiiis  suis  Deus  destiuavit  .  Non 
iuficiamus  quidem  ,  nouuuila  beneficia  iis  a  Deo 
conferri  ,  quia  quidquid  in  natura  ipsorum  boni 
est ,  Deo  in  acceptis  referre  debent ;  &  ut  iuquit 
S.  Tliomas  in  II.  Sentent.  Dist.  33.  qu.  2.  art. 
2..,  participant  mullum  de  divina  bonitate ,  Ci)* 
perjeciionibus  nafuralibus  i  &  in  resp.  ad  5.  Quatn- 
vis  pueri ,  ioquit ,  non  baptizati  smt  separati  a 
Deo  ,  quantum  ad  illam  coniunctionem  ,  quce 
est  per  gloriam ,  non  tamen  ab  eo  su7it  penitus. 
separati ,  imo  sibi  conjungu7itur  per  participatio- 
vciu  7iaturaliuf7i  bo7iorum  ;  €9*  ita  etiam  de  se 
gaudere  poterunt  miturali  cognitione  ,  &  dile- 
ctione  . 

271.  Postremum  dfe  renovatione  coeli  ,  &  terrae , 
nt  hsbc  post  diein   judicii  ab  iis  feiiciter  iuliabite- 
tiir,  qui   in  reguum  ccelorum  introire  non  possunt 
propter  defectum    baptismi ,    piane    conimentitium 
est  ;    neque    enim.nulinm     habetur    fundamentum. 
credendi ,  tunc  niutauda,m  esse  iilorum  sortem  ,  ut.. 
a  loco  ilio  ex,pant,  quo  antea  detinebantur  .  Inno- 
vandura  esse  ,  &    repurgandum  mundum ,  docet  S. 
Thomas   in  Supplem.  qua^st.   91.  art.    i.,  sed  non . 
propter  parvulos  illos;  potius  ut  beatorum  oculis, 

qui 

tiain  aliquibas  interpretibns  placnissej  non  tamen  cre- 
dendiiin  est  Nicolao  Lyr-nno,  qui  in  cap.  IV.  Eccle- 
sia?tes  vnlt,  piieros  illos  habituros  sortem  magis  dele-^ 
ctabilein  ,  qnampossit  Iraberi  in  vita  pr;¥senti  ,  seciin- 
diiin  ouinss  Docturss  ,  (jni  loijuunliir  de  donnientibus  in . 
solo  peccato  origir.ali  .  Hanc  (jiioniindatn  opinlonem  il- 
lustrare  ,  ac  credibilem  reddere  irinlto  stndio  conatus 
est  V.  Barsanti  in  opere  superius  laul.  Della  futura 
rinnovazion^.  de'  Cieli  j  e  della  Terra ,  e  de'  suoi  aSitci' 
tori  Li]).   ill. 


DE  P(ENA  PARVULORUM. 


205 


qiii  Dei  essentiam  videri  non  possiint  ,  solatium 
cougrutim  j)r«beatur  ,  in^pLcicn  lo  divinUatern  in 
suis  effectibus  corporalihus ,  in  quibus  manifesta 
indicia  divince  maje^tatis  apparcbunt .  Aliani  e- 
tiain  raficnem  addit  ibidem  ad  5.  Anpeliciis  ,  qiia 
probaliir  ,  Iianc  mtindi  renovationfin  fieri  non  de- 
bere  ,  nisi  propter  electos ,  qiiia  neinpe  illa  iiino- 
vatio  cedet  in  augnientum  glorioi  hominis  :  sicut 
aliquis  homo  meretur  ^  ut  ornatioribus  vestibus 
indu.it ur .  Hoc  certe  nieritiim  in  ilHs  infanlibus 
pecrato  oriqinali  infectis  inveniri  non  potest .  Idein 
sentire  videliir  S.  Angustinns,  dum  in  Lib.  XX. 
de  Civitate  Dei  cap.  i6.  putat ,  hoc  fieri  debere, 
ut  inundus  in  melius  innovatus  apte  accommode- 
tur  hominihus  etiam  carne  in  melius  innoiuitis  ; 
Iioniinibiis  inquaiu  beatisj  nam  infantibus  »ine  ba- 
))tisino  deceHtntibus  non  aliuin  S.  Pater  locuin  tri- 
})uit  ,  quam  infernum  .  IHa  autein  verba  i'»alnii  : 
terram  dedit  Jiliis  homlnum ,  de  lioininibus  in 
liac  vita  conimuniter  intelliguQtur  ,  quoruin  habi- 
Citioni  terra  destinata  est . 

272.  Ob.  quarto  .  Beatitudo  naturalis  consistit 
in  cognitione,  &  dilectione  l>ei  ;  utranique  Ilabe- 
buiit  illi  infantes ;  ergo  «Scc.  Prob.  niinor  ;  cum  e- 
iiiin  ,  docente  S.  Thoma  (  sup.  num.  270,  )  in- 
fantes  illi  multum  participent  de  dii-ina  bonita- 
t.e  ,  G)'  perjectionibus  naturalibus  ,  certe  non  ca- 
lebunt  ta  cognitione  Dei ,  quae  viribus  naturae  ila- 
beri  potest:  hanc  aulem  coguitionein  cousequetur 
iialuralifer  ainor  snmmi  boni  ,  quod  cognoscunt: 
ergo  &  ea  beatitudo  ,  quae  ex  coguitioue,  &  dile- 
ctione  Dei  oritur . 

2-5.  Hesp.  cum  P.  Lemos  ,  naturalem  beatitn- 
dineni  proprie  dictam  requirere  perfectiorem  Dei 
cogiiitionein  ,  &  dilectiouein  ,  quam  infantes  illi 
liabere  possint  ;  ctim  propter  peccatum  origiuis  sint 
Jiabitualiter  a  Dco  ayersi;  &  ulterius  requirere  lo- 
cuin  delectabileui  ,  qaalis  certe  uou  est  Jocus  ille 
subtcrraneus ,  &  tenebricostis  ,  in  quo  illi  infeli- 
ces  ex  comruuni  Theologoruin  opiuione  detinen- 
tur  (a)" . 

274.  Ob.  ult.  cnm  Card.  Sfoudrato  .  Parvuli  in- 
nocentes  sunt  ,  quia  non  habeul  persouale  pecca- 
tum  ;  ergn  &c. 

275.  Resp.  ,  nou  habere  peccatnm  personale , 
idest  actuale  ,     &  propria    voJuutale    coipinissum  ; 


(a)  Piitant  aJujiii  "Thomislap ,  rion  aliam  in  illis  ptie- 
Tis  e-sse  poise  Dei  dilcclionein ,  cjnain  naluralein  ,  &  ne- 
cessariam,  qnic  lertiir  in  Denni  ,  prout  esi  natnraie 
•ssendi  prjncij)itim  ;  cnjiismctli  est  in  d*monii)iis  ,  S< 
«Janinatis  .  Vid.  Card.  Cotti  T.  VI.  in  i.  Part.  (jii.  3. 
uiib.  3.  §.  6.  Aliqni  tamen  in  illis  admittnnt  etiain 
qiiaindam  dileciionem  Dei  liberam  ,  sed  adinodnm  im- 
perlectam  ,  «jnae  stare  potest  ciim  aversione  habitnali 
ab  ipsn  Deo ,  nt  fine  tiltimo;  nam  parvitli  ilfi  r.versi 
*jii;(ltin  a  Deo  halitmlaer  siint  propter  peccatnin  ori- 
ginij,  nondnm  deletiim  ;  nnn  antem  actu  ,  (|iiia  nnltins 
actnabs  peccati  rei  fneriin<  ,  nniiamqne  proinde  aver- 
sionein  a  Deo  actn  lia])nernnt  .  Nec  est  credejKinm  > 
eosdeia  posc  inortem  in  hant  dtcrdinalam  conversicucin 


habere  laiin-u  originale ,  quod  ex  definilionibus 
Kcclesiae  cst  iiuiciiique  propriuin  ;  &  nouuisi  ra- 
generationis  lavacro  abliiitur  . 

276.  In^f.  Farvuli  illi  subtracti  sunt  a  periculo 
peccandi ;  hoc  aulem  benefioiuin  inajus  est  ,  quam. 
sit  gratia  Christi  ,  quia  peccatuiii  in- {»enere  inali 
majus  est ,  quam  gratia  Cliristi  iu  genere  boiii  , 
iii^ie  eliain  idein  .\urlor  coiligit  ,  neininein  esse  , 
qui  considerans  hujii»  vitae  pericula  ,  uou  potius 
eligeret,  si  optio  daretur,  eoruin  parvuluruin  staium. 

277.  Hesp.  ,  absonain  prorsus  esse  luijus  exiinii 
viri  hac  in  parte  doctrinam  .  Prinio  videtnr  ,  euin 
nou  considerasse  oiniii  ex  jiarte  illornin  piieroruiu 
stalnin  .  Suut  quidem  exira  peccati  acluali»  peri- 
culuiii  ;  sed  tamen  suut  peccalo  origiuis  iniecti  , 
«Tfleoque  gratia  l)ei  orbati ,  inio  Jilii  irce  ,  Secun- 
do  qiis  ferat  illain  propositiouem  ,  im/nunitatern 
a  peccandi  penculo  esse  donum  majus ,  quam 
Chrisli  gi^atiam  ?  Quasi  peccaudi  pericuUun  sit 
reipsa  aliquod  uialum  morale ,  cuin  polius  esse 
possit  mereiidi  occasio ,  juxta  illud :  C^ui  potuit 
transgredi ,  &  non  est  transgressus  .  Et  aliud 
Apostoli:  Filelis  Deus ,  qui  non  patietur  yosten- 
tari  supra  id  ,  quod  potestis ,  sed  Jaciet  etiam 
cum  tenialione  proienlum  .    i.  Cor.  X.   i5. 

HRfOPOSITIO  IL 

Communior ,  &  probahilior  sententia  est , 

parvulos  decedentes  sine  baptismo 

nulla  affici  poena  sensus  (b)  , 

378.  l:  rapmittendum  cetiseo  ,  nullam  hac  in  par- 
te  esse  Ecclesiae  defiuitiouem  .  Qux  eniin  ad  ])ro- 
bandam  superioreni  proposiiiouein  aftuliinus  Rom. 
Pontificum  ,  ac  Coiiciiiortim  decreta  ,  tautuin  rc- 
spiciunt  aeternam  iufelicium  illormn  pi.eroruin  da- 
inuationeiii  ,  quas  ad  solam  poenain  damni  ,  seii 
exclusionein  a  beatifica  Dei  visione  restringi  po- 
test ,  qnin  addatur  etiain  poena  seustis.  fleipsa  au- 
tem  si  Ecclesia  defuuvisset  ,  eain  dainnalioutm 
etiain  in  pcena  sensus  cousistere ,  nec  tam  inulti  , 
gravesque  Theologi  contrarium  ausi  essent  defeu- 
dere  ,  nec  fuisset  eorum  opinio  hacteiuis  tolerata, 
imo  &  laudata  ,   ut  mox  videbiiniis  (c)  . 

279.  Et  quidein  S.  TJiomas    eoruin  certe  priii- 

oeps 

ad  creatnras  ,  &  n*ersionein  a  Deo  inridere  ;  iit  enim 
infniit  S.  Tbomas  ({ii.  5.  dc  malo  art.  .i.  ,  fost  innrtetn 
in  amiiia  non  inittalnr  difpontio  i<ulnnt»ttis  ,  nei/ue  m 
btiuiin  ,  nei/iie  m  inalnm  ;  unde  cum  fiieri  ante  usum  ra- 
tiunis  non  habuerint  actum  inordinatuiit  {•olantatis  ,  ne- 
ijue   etuiin  post   murtem  halehnnt  . 

{h)  H.TUC  senlenliain  coinmiinen  SaiKt.  PatTiim&  Theo- 
Jogomm  appellant  i».  Tliomas  'fnapst.  V.  de  iiialo  art. 
2.  y  &  S.  Bonaventnra  in  II.  Diss.  33.  qnapsti  i.  ,  ac 
post  eoi  P.  Tliomas  de  Leinos  Tract.  i.  cap.  24.  T. 
1.  P.  II. 

U^  Guill.  Estiiis  in  Lib.  II.  S^ntent.  dist.  33.  ^.  3. 
jio.^Kinam  j)r»"cipna  iitrinsqne  partis  inomenta  ^.\j'(-n- 
dit,  nilril  certi  a£rmaDduiD  putavit^  i/iqnkns:   In  Imo. 


%o$,  DISSEttTATia  IIIV 

,e«pa  in.  n«.  Senten.  Dist.  53.  qn,  2..  art.  i.  id 
jpnuao  ostendit  ex  i^pocal.  XVll].  y.  ,  ubi  de  pec- 
catorc  sub  figura  Babylonis  dicitur;.  Qunntum 
glorificavit  se ,  &  in  deliciis  Juit  ,  tantum.  date 
illi  tormentum ,  &  luctum  ,,  Sed  in  peccato  oii- 
ginali  nnlla  est.  seusibiiis,  delectatio  ,  sicut  nulla 
est  operalic  ;  ergo  peccato  originali  non  debelur, 
paeiia  sensibilis .  Quaest.  autem.  V..  de  malo.  \Ae\n. 
Angelicus.,  postquam  art.  i.  probasset  ,  parvulos. 
deced^ntes  cum  peccato  originaH  puniri  poenada- 
iniii,  pergit  postea,  &,  art.  2.  probat  argumentis 
satis.  gravibus ,  peccato  origiuali  iion  deberi  poe- 
jiam  sensus .  Et  priino-  utitur  auctoriiate  luno- 
cen.,  IIL.  R.  P. ,  qui  in  DecretaU.  Lib.  III.  tit.  4^. 
cap.  Majores  haec  habet :  Pcena  originalis  pec- 
cati  est  carentia  i^isionis  Dei,  actualis  vero  pcena 
peccati  est  gehennce  perpetuce  cruciatus.,  Fru- 
stra  autem.  caHillantur  i^dversarii ,  doctissimum  il- 
lum  Pontificem,  non  addidisse  paFticulain  «anfur/z, 
•Jt  inde  probari  possit ,  infantes.  tantu/?impdd  poe- 
nam.  damni  habere;  liaec  enim  particula  restricti-. 
va  tanlum  ibi  subintelligitur  ;  alias  nulla  atferre- 
tur  difJerentia  inter  originale,  &  actuale  peccatuin, 
si  ntrique  eadem.  poena  deberetiir  (^i) , 

280.  Deinde  tres,  aliert  sui  asserti  rationes  ,  sa- 
lue  noji  contemnendas.;  quarum  prajcipua,  ni  fal- 
lor  ,  haec  est :  ,,  quod,  pcena  propprtionatur  culpae  : 
,^  &  ideo  peccato  mortali  actuali ,  in  quo  inveni- 
,,  tur  aversio  ab  incommutabili  bono  ,  &  conver- 
„  sio  ad  bonum,  commutabile  ,  debetur  poena  da- 
,5  mni  ,  scilicet,  carentia  visionis  divinae  ,  respon- 
,,  dens  conversioni .  Sed,  in  peccato  originali  non. 
„  conversio ,  sed  sola,  aversio,  sen  aliquid  aversio-, 
„  ni  respondens  inveuitur;  scilicet  destitutio  ani- 
j,  mas  a  justitia  originali ,  uon  debetur  poena  sen- 
„  sus  ,  sed  solum  poena  damni ,  scilicet  careutia 
„,  visionis  divinae  . 

281.  Huic  S.  ThomaE  rationi  illud  obstare  vi- 
detur  ,  quod  intelligi  non  potest ,  voiuntatem  illo- 
jum.  infantium  esse-per  originem.  aversam.  a  Deo  , 
/qiiiu, sit, eodem Jempore  conversaad.creaturas;  prae- 


SECT.  Iir.    CAP.  VIH. 

cipue  propler  conciipix.entiam ,  qnas  inclitnt  ad 
bona  sf  I.  jibilia  ^  Et  ulterius  puena  seiisus  nou  so-. 
luin  debelur  couver-iioni  ad'  creaturas,  sed  etiami 
multo  magis  avetsioni  a  Deo  .. 

282,  Veruntamen  etiani  in  iis  pneri>i  admitta-- 
mus.  aliquam  couversioneni  habitualem  ad  creatu- 
ras  ,  propter  peccatum  originale  ,  cujiis.  materia- 
le,  ut  supra  docuinuis  num.  76.  ,  &  seq.  ,  est  con- 
cupiscenlia  habitualis ;  non  tamen  in  iis  admitti 
potest  conversio  actualis ,  vel  concupiscentia  a- 
cinalis  j  utpote  quia  ciijuscumque  operatiouis ,  & 
actus  in  vita  incapaces  fuerunt  {h)  ,  neque  avcrsio 
illa  habitualis  a  Deo  ,  in  qna  moriuntur  ,  orta  est 
ex:  actu  proprias  illorum  voluntatis  ,  sed.  volunta- 
tis  Adami  ,  modo  supra  Sect.  II.  num..  i5i.  St, 
«eq.  expiicato  .  Peccato  autem  actuali  debetut  tum 
poBJia  damni,  tum  poena  sensus  ,  quia  in  illo  est 
vera  actualis  aversio  a  Deo  ,  &  conversio  ad  crea- 
turas.,  &  utraque  a  propria  voluntate  procedens .. 
Hinc  poena  sensus  proportione  respondet  oblecta- 
tioni  in  creaturis  :  quantum  in  deliciis  fuit  &'Ca. 
(  sup.  n.  279.  )  .. 

285.  Dices  cum  Franc.  Sylvio  in  i.  2.  qu.  85,. 
art.  6.  qu.  2.,  S.  Thomam  haec  omnia ,  quae  cum 
junior  esset  ex  communi ,  quae  tunc  in.  scholis  vi- 
gebat  ,  opiuione  docuerat  ,  seniorein  postea  ,  do- 
ctioremque  factum  retractasse.  Nam  primo  in,Lib«, 
JU.  contra  Gent.  c.  iSg.  absuirdum,  reputat  ,  es- 
se  aliquos.  homines  ,  gui  nec  heatitudinem  conse- 
quantur  ,  nec~  pcenam  patiantur  a  Deo  .  Huju-: 
smodi  autem  essent  pueri  originali  culpa  infecti , 
si  poenis  sensibilibus  obnoxii  non  essent.  Prose- 
quitur  autem  S.  Doctor  inquiens  :  ,,  Contrarium, 
,,  ostenditur  ex,  eo ,  quod  dicitur  Matth.  XXV. , 
„  quod  omnibus  indivino  judicio  existeutibus  di- 

,5  cetur  :;   Venite possidete    paratum.  vobis  re- 

,,  gnum  ,  vel  discedite  in  ignem  aeternum  "  ,  qui- 
b.us  probatur  ,  nullum  esse  medium  locum  parvu- 
lis^  r.eservatum  .  Ulterius  in  Lect.  V.  ad  cap.  V,, 
epist.  ad  Roin.  aperte  asserit,  omnes,  qui  nascun-. 
tur.  ex.  Adam, ,  incurrere  condemnationem.  per  e- 

jus. 


igitur  opinionujn  conirarietate  impriniis  scire  oportet  j, 
neutram  a  suis  auctoribus  {excepto  Fuigentio.)  tanquam 
fidem  tenendam  asseri  ,  aut-  oppositain,  i'elut  hareticam 
damnari  ;-  quare  6^  nos  hanc  de  sensibili  poena,(/u.fstio- 
neni  in  viedio  relinc/uentes )  dicimus  ,  rationes  utrint/ue 
iillatas  non:  ontnes  ejusmodi  esse  ,  ipitt,  ejicaciter  con- 
.ctndant  &c.  Ita  eximiiis  iste  Theologiis  ,  qiii  iKmquam 
«lixit  j  aiit  putavit,.  iit  niiperi  (juidam  Tfieologi  asse- 
.r,nDt  ,  hiinc  esse  articuhirn.  fidei  ab  omnibtis  Patribus 
post  S.  AiigustJnum  clarissime  assertum  ,  imo  a  pluri- 
bns  Conciliis-  definitum  ,  obscuratum,  tamen  propter 
Scholasticorum  auctofitatem  .  Atveroquis  unquam  cre- 
dat  5  Scholasticos  au.sos  fuisse  non.solum  veteri  Patrum 
traditioni  ,  sed  etiam-  Conciliorum  Lugdunensis  ,,  Flo- 
jenlini  &  Tridentini  definjtionibns  refragari  ?  Et  si  id 
ausi  fuissent  ,  quomodo  Pasiores  Ecclesi<-p  in  utramque 
.iUirem  dormita.ssent?  Unde- etiam  cI.P.  Berti  de  theoL 
disc.  LiJjro  Xlll.  c.  8.  postqnam  agnovit,  tria  Scho- 
i^s,licQr;uni:  lu;uaiaa  D.,  Tlion^ain;,  Scotum,,.  &.  S..  Boua-. 


venturam.  mitiorem- sententiam  adoptasse  ,  snbdit  :  OB 
quoruui  auctoritatcin  absit ,  tit  huic  assertioni  vel  inini~~ 
inam  erroris  notam  nos  audeamus  impingere  . 

(a)  Qnaestio  nata  erat,  cur  peccatoribns  amentibas 
vel  dormientibus.  non  posset  administrari  baptisraiis  , 
sicut  conlertur  pueris  ,  ut  ita  saltem  ab,  originali  pec- 
cato  liberarentur  ,  respondiet  autem  sapienfissiraus  ille 
Pontilex  ,  id  fieri  non  posse  ,  qnia  talis  non.  careret 
Visione  Dei  propter  originale  dimissum  ,  &  cruciare- 
tur  in  gehenna  perpetua  propter  reatuin  criininis  actua-. 
lis  ;  Sc  originale  qnidem  sine  suscipientis  consensn  ira. 
baptismo  remitti ,  actuale  i>ero  ,  c/uod  consensu  contra-- 
hitur  j  sine  consensu  minime  relaxari  .. 

(b)  Qtiis  non  exhorrcat  d.imnatam  illam  Mich.  Baji 
dbctrinam  in.  proposit.  n.  ^S.  Peccatum  originis  est  ha- 
bituali  parmdi  vvluntate  {'oluntariaui)  &  habitualiter  do- 
ininatur  parvulo  ,  eo.  c/uod.  non  gerit  contrariutn  m/un'. 
tatis  arbi'riuiit  .  Et  49-  Ex  habiluali  wluntate  domi~ 
nante  Jii  f  ut  pary'ulus.  discedens  sine-  regenerationis  sa~- 


DE  rOENA  PARVULORUM. 


]i1s  peccatum  ,  &  insnper  peccatum  Adae  iia  do- 
ininari  ,  nt  homiues  ducat  in  tnortem  tempora- 
lem  ,  d?'  oeternam .  Tertio  Lect,  I.  in  cap.  il.  ad 
Eplies.  ita  explicat  celebrem  texttun  Apostoli :  E- 
farnus  natura  Jilu  irce ,  i-lrulictce  ,  yioence ,  &  ^e- 
hennce  ,  Demum  in  Surnrna  theol.  i.  2.  qu.  81. 
art.  j.,  &  alihi  fre((ueut«'r  <loret  ,  peccatum  ori- 
giuale  e  °  veram  culfjam  ,  atijne  etiam  explicat, 
quomodo  fuerit  omuihus  voluntarium  ;  ut  proinde 
ilJi  omnes  poenae  debeantur  ,  quas  veris  peccatis 
debenlur  (w)  . 


207 


„  versioiiis  Te<(poadet  ei  pana  senstij ,  qnae  ciiam 
,,  est  fiuita  .  "  En  quomodo  Angelicus  constanter 
inhacreat  doclrinae  jam  aiitea  tradil»  ,  quod  pec- 
cato  originis  ,  in  quo  non  est  uisi  averiio  a  Deb , 
corre>|)undeat  sola  pcena  damni ,  non  autenj  sen- 
sus  .  (^uid  j)lura?  Ibidem  q.  89.  art.  6.  ha?c  ha- 
bet  in  argiun.  Scd  contra:  Pru  peccato  ori^ina' 
lipuniuntur  homines  in  lirnbo  puerorum  ,  ubi  nort 
est  pcena  sensus,  ut  injra  dicetur  .  Qnod  tameu 
dicere  iion  potuit  ,  inunatura  morte  sublatus  . 
285.  Qnas  autem  objerta  fiiere  ,    facili    negolio 


184.  Verum  haec  omnia  argumenta  sunt  longius      diluut)tuY  a  nobis  ,  qui  ultro  fateniur  ,  infantes  pro- 

pler  peccatun»  originale  justam  damiii  pcenam  a 
Deo  pati ,  incurrere  darnnationem  ,  O"  mortem 
ceternam  ,  esse  filtos  irce ,  vindictce  ,  pcenoe,  ge- 
hennce  i  &  si  placet  ,  dicimus  etiain  eosdem  igne 
torqueri,  quatenus ,  ut  ipse  S.  Thomas  explicat 
in  II.  Dist.  55.  qu.  2.  art.  i.  ad  i.  „  Suppliciuin 
„  quandoque  noiniiiat  solam  poeuam  damiii  ,  qu* 
„  est  careutia  divinae  visiouis:  sicuti  etiam  nonii- 
,,  ne  ignis  freqiienler  in  Scriptura  quaslibet  poe- 
„  na  figurari  consuevit  "  .  Diibium  itaque  esse 
iion  potest  de  coiistanti  Angelici  Praeceptoris  nostri 
mente  ,  guod  pueris  in  solo  originali  deoedeiitibus 
Dulla  inlligatur  setisus  poena  .  Eademque  sentenlia 
fiiit  S.  lionavenlurae  ,  Scoti ,  omniumque  plane 
Schoksticoriim  iisque  ad  tempora  Gregorii  Arimi- 
uensis ,  qui  s«c.  XIV.  hac  de  re  anceps  liaesit  (ft). 

286.  INeque  vero  deesthuic  setitentiae  etiam  ve- 
terum  Patrum  patrocinium  .  Nain  S.  Ambrosius 
in  Lib.  II.  de  Abraham  cap.  ult.  de  parvulis  noa 
regeneraiis  ita  scriLit :  Habeant  tamen  illam  o- 
pertam  poenarum  immunitatern  ,  nescio  an  hd,- 
beaiit  reg)n  honorem  ;  iijnueus  neinpe  ,  eos  uul- 
lateuus  posse  in  regmim  Dei  introire ,  siiuul  ta- 
men  esse  posse  a  poeuis  immunes  (c)  . 

287.  Clariiis  adhtic  loqnitur  S.  Gregoriiis  Nvs- 
senus  in  Orat.  de  infantibus ,  qui  morte  immatii- 
ra  abripiuntur;  siib  finem  enim  •iuquit :  „  Imma- 
„  tura  mors  infantiuin  neqiie  in  doloribus  ^  ae 
„  musstitia  esse  eum  ,  qiii  sic  vivere  desiit ,  in- 
„  telligendum  esse  nobis  suggerit  ,  neque  &c.  " 
Tomo  111.  p.   258. 

288.  Deinde  illustris  est  iocus  S.  Gregorii  Na- 
zianzeni  Hoin.  XI.  n.  23.,  ubi  de  iis  ioqtieus, 
qui  ideo  sine  baptismo  deredunt  ,  quia  accipere 
illuin  non  possuut  ,  inquit :  "  IS'ec  caeltsti  gloria  , 

„  nec 


pelita,  &  quae  omnem  vim  suam  amittunt ,  quan- 
do  consideramus  Angelici  doctrinam  in  Summa 
theologica  ,  quae  est  veluti  ipsius  ultimum  testa- 
meutum  .  Quanquam  autem  beata  morte  praeven- 
tus  ad  illuin  locum  pervenire  non  potuit,  qui  op- 
portunus  erat  huic  materiae  data  opera  pertractan- 
dee  ,  itonnulla  tamen  in  aliis  locis  tradidit ,  quae 
aperte  demonstrant  ,  eum  nuiiqnam  a  sua  senten- 
tia  recessisie  .  Sic  5.  P.  qu.  1.  art.  4«  cum  statuis- 
set ,  (^hristum  praecipue  fuisse  incarnatuin  ad  tol- 
leiiduin  percattim  originale  ,  ita  sibi  objicit  secuu- 
do  loco:  ,,  Peccato  originali  non  debetur  poena  sen- 
„  sus  ,  sed  soluni  poenadamni,  iit  in  secundo  ha- 
,,  bitum  est;  sed  Christus  venit  pro  safisfaciione 
„  peccatorum  poenam  sensus  pati  in  cruce  ,    iiou 

,',  autein   poenam  damni  ergo  principalius   ve- 

„  nit  ad  deletiouem  peccati  actualis,  quani  origi- 
,,  nalis  "  .  Audiainus  modo,  qiiid  huic  objeclioni 
S.  Doctor  respondeat .  ,,  Ad  secundum  diceudum , 
„  mquit ,  quod  peccato  originali  in  futura  retri- 
,,  butioue  uon  debetur  poena  sensus  .  "  Et  q.  52. 
art.  2.  in  2.  arg.  „  Dolores  ,  inquit ,  non  sunt  in 
,,  inferno  Patrum  ,  neque  in  inferno  puerorum  , 
„  qui  nou  puniuntur  poena  sensus  propter  pecca- 
„  tum  actuale  ,  sed  soluin  poena  damni  propter 
,,  peccatuin  originale  .  "  Et  quanquam  boc  dicat 
in  objectione  ,  non  tamen  id  inficiatur  iu  respon- 
sione.  Itein  i.  2.  qu.  87.  art.  4«  postquam  obser- 
vasset ,  in  peccato  duo  esse  ,  nempe  aversionemab 
incommutabili  bono,  quod  est  infinitu^n  ,  &  iiior- 
dinatain  conversionem  ad  bonum  commutabile  , 
quod  est  finitum  ,  siibdit :  „  Ex  parte  igitur  aver- 
,,  sionis  respondet  peccato  poena  damui  ,  qiiae  e- 
,,  tiain  est  infinita  ;  est  enim  amissio  infiniti  bo- 
5,  ni,  scilicet  Dei,  Ex  parte  autem  inordinatae  coa» 


cramento  ,  quando  usuin  rationis  consecuturut  erit ,  a- 
ctualiter  Deurn  odio  habeat  y  Deurii  blasphemet  y  O"  le- 
gi  Dei  repugnet  .* 

(a)  Clar.  Jo.  Baptista  Giiadagnini  in  opere  miper  e- 
dito  ,  ciii  litulus  Esarne  delle  rijlessioni  teologiche  ,  e 
crittche  &c.  T.  1.  pag.  287.  &  seq.  his  .  aliisqiie  ii- 
jnilibiis  nrgiiinentis  sibi  visiis  est ,  lifjniuo  ostendisse  , 
S.  Thoinain  a  priore  sententia ,  in  qnain  se  in  juve- 
nili  wtnte  a  Scliolasticis  incante  abripi  pnssus  tiicrat, 
in  tlcctrina  Sanct.  Palnim  postea  magis  versatum  re- 
cessisse  ,  miraturqiie  ,  Thomistas  id  nondum  advertis- 
se  &c. 

(ij  Ila  enim   hal)et    in  Comment.    ad  Lib.  11.  Stnt' 


dist.  33.  Quia  hujas  quastionis  non  vidi  partemaliqvam 
cxpresse  deterrninutaui  ab  Ecc/esia  ,  CT"  tremendum  riii- 
hi  videtur  negure  auctoritates  Sanctorum  ,  C^  e  contra 
etiam  non  est  tutuin  contraire  cornmuni  opinioni ,  & 
consensui  Magistrornin  nnstrorum  ,  idcirco  neutri  parti 
(ilterarn  pr.tferens  ,  dijudicationern  'eorurn  lectori  re- 
lim/uo  . 

(c)  Suspicatiir  M-jiiriniis  editor,  haec  verb.i  ,  &  alia 
nonnulla  ,  qux  Pelagianisrnum  sapiunt  ,  ab  h.tretico  a- 
li(/uo  fnisse  intrusa  .  Veriiintainen  priino  hio  aon  ap- 
paret  Pelagianismi  vestiginm  :  deinde  esset  necessaria 
veteriim  aliqnonim  Codiciim  anctoritas  ad  haac  adul- 
lerationera  coniirinandaln . 


50« 

nec 


DTSSERTATIO  IIT.  SECT.  IIT.  CAP.  Vin. 


snppHciis  a  jnsfo  JuJice  articiciitiir  ,   iitpote 
"  qiii  licct  signati    non    fnerint ,    iinprobitate    ta- 

iiien  careant ,  atqiie  haiic  jartUFain   passi   potiiis 

fiierint  ,  qiiani  feceriut  .  Nequeeuim  qui  diguus 
„  supplioio  tion  est  ,  protinus  honorein  quoque  ine- 
,5  retur  ;  queinadmoduin  nec  quisquis  honore  in- 
,,  dignus  est ,  statim  etiain  poenain  pronieretur  "  . 
Hoc  S.  Gregorii  priucipium  neinini  melius  ,  ut 
puto  applicari  potest,  quam  parvulis  illis,  qui 
nec  honore  ccelestis  g!ori.-E  digni  sunt ,  utpole  gra- 
tia  Iiabituali  destituti  ,  nec  inferni  supplicia  sunt 
promeriti   propter  actuale  aliqiiod   peccatuin  . 

289.  Satis  autem  non  est  respoiulere  cuin  doctis- 
siuiis  auctoribus  postreinas  edit  .  ParisiDas  1778. 
inPrasfat.  pag.  60.  ,  voluisse  solum  S.  Gregoriuin, 
infantes  noii  esse  supplicio  afticiendos ,  quod  ba- 
ptismo  carnerint ,  quia  defectiis  ille  baptisini  ei- 
sdein  crimini  verti  non  potest .  Id  qnidein  veruni 
»st  ;  sed  si  S,  Pater  censuisset  ,  poeiias  peccati  o- 
liginalis  esse  sensibiles  ,  id  hoc  loco  tain  oppor- 
tuno  dicere  non  prastermisisset ,  sicut  non  praeter- 
tnisit  memorare  poBnarn  dainni ,  scilicet  coelestis 
glorise  privationein  .  Lflterius  consideratione  digna 
est  illa  S.  Patris  sententia ;  Nec  qulsquis  honore 
indignus  est ,  statirn  etiavi  poenam  pro?neretur ; 
M^ua  ostendit  medium  quoddam  esse  posse  inter  pog- 
w-is  sensibiles ,  &  prasmium  ,  quale  nos  infantibus 
concedimr.s  (a)-,  Quamobrem  celebris  S.  Grego- 
rii  Coinmentator  Nicetas  Annot.  21.  in  illam  O- 
rat. ,  „  Tres  ,  inqnit ,  ut  opinione  assequor  ,  ^ra- 
„  dus  existunt .  Unus  eorum  ,  qui  superuis  deli- 
„  ciis  perfruuntur :  alter  eoruai  ,  qui  suppliciis 
„  aeternis  excrucianlur :  medius  eorum  ,  qui  nec 
„  coele^tis  regni  voluptates  sentiunt ,  nec  poBnij 
„  ullis  torquenlur ,  in  quo  &  pueruli,  qui  bapti- 
„  smo  perfusi  non  sunt ,  congtituereutur  "  . 

090.  Demuni  S.  Thomas  suam  sententiam  pro- 
tat  etiam  auctoritate  S,  Bernardi  ,  qui  Serm.  III, 
in  Paechate  dicit ,  ignem  inferni  non  scei'iturum , 
nisi  in  propriam  voluntatem  ;  sed  orlginale  pec- 
catum  non  est  peccatum  propria»  voluutatis;  con- 
sequitur  enim  ex  voluntate  aliena ,  neinpe  Adas  : 
ergo  peccato  originali  non  debelur  poB.na  seusus  . 
ItH  Angelicus  qn.  V. ,  de  malo  art.  a.  in  arg.  sed 
contra^  Et  quanquain  inficias  non  eo  ,  sermonem 
illum  S,  Bernardi  habitum  fuisse  ad  adnltos ,  ex 
iis  tamen  verbis  consequens  iit ,  igne  inferni  non 
torqueri  reprohos  ,  nisi  propter  peccata  actualia , 
qusE  propria  voluntate  comniittuntur  . 

291.  Sed  haec    satis  sint ,    ut  o^tendatur,    cODi- 


iu)  QuaiUa  fnerit  apud  S.  Angustimini  S.  Gregorii 
Nazinnz.  anctoritas ,  visuin  est  snpra  in  nota  ad  n. 
107.   Sect.  I. 

{b)  Piitariint  alicpii ,  iUam  descriptionem  jndicii  fa- 
ct^am  apnd  Matdiflenm  non  compreliendere  ,  nisi  iTios 
adnltos  ,  (fni  in  Ecclesia  taernnt  .  Id  doceri  contenfUinl; 
a  S.  Angnstino  cbi  Fide ,  &  operitus  cap.  i5.  Toin. 
VI,  Qixee  tamen  sententia  non  paucis  ,  nec  levibns  est 
oTjnoxia  diflScultatibus  .  Alii  dixenmt  j  eos  cjuidem  prae- 


inuuein  Scholasiicoruiu  opinionem  nec  ignotain  ve- 
teribus  Patribus  fuisse,  nec  improbabilem .  Nuuc 
argumenta  Adversariorum  expeudere  debemus,  quae 
&  inulta  suut  ,  &  gravia  ,  &  quag  ,  ut  inqiiit  E- 
minrntis,  Card.  Vincentius  Gotti  ,  eoruindem  sen- 
tentiain  in  Scholis  catholicis  adhuc  probabilem  re- 
linqmint . 

292.  Ob.  primo.  Tn  descriptione  judicii  univer- 
salis  ,  qn.-c  habelur  Matth.  XXV.  ,  cum  omnes  ho- 
mines  collocandi  sint  ,  vel  ad  dextram  Christi  ju- 
dicis  ,  vel  ad  sinistram,  parvuli  certe  non  erunt 
in  partedextra,  sed  erunt  in  parte  sinistra,  adeo- 
que  ad  ipsos  etiam  pertinebit  ea  terribilis  senten- 
tia :  discedite  maledicti  in  ignem  ceternum  j  qui 
quidein  ignis  non  potest  nisi  in  proprio  significa- 
tu  accipi  ,•  utpote  quo  &  Daemones,  &  reprobi 
comburendi  sunt  .  Idipsum  etiam  siguilicatur  apud 
eumdem  Matthasum  illa  parabola  Iritici  congre* 
gandi  in  horrea,  &  zizanioruin  ,  qnae  romburi  de* 
bent :  ita  eniin  eamdem  Christus  concludit :  "  Sic 
,,  erit  in  consuminatione  soeculi  ;  exibunt  Angeli  , 
„  &  separabunt  malos  de  medio  justorum.  Et  uiit- 
,,  tent  eos  in  caminum  ignis,  ubi  erit  fletus ,  & 
,,  stridor  dentium  "  . 

293.  Id  magis  coufirmatur  ex  visione  Joan.  A- 
pocal.  XX.  12.,  ubi  inquit :  "  Et  vidi  mortuos 
,,  magnos  ,  ^  pusillos  ,  stantes  in  conspectu  thro- 
,,   ni  ,  &  libri  aperti  sunt  ....  &  judicati  sunt  mor- 

,,  tui  &c Missi  sunt  in  stagnum  ignis .  Et  qui 

,,  non  est  inventus  in  libro  vitae  scriptus  ,  inissus 
,,  est  iu  stagnum  ignis  :  ,,  ubi  nomine  pusilloruin 
nonnisi  infantes  intelligi  possunt.  Hinc  Ecclesia 
in  Symbolo  Quicumque  ita  prafitetur:  "  Omnes 
,,  homines  resurgere  habent  cum  corparibus  suis, 
,,  &  reddituri  sunt  de  factis  propriis  rationem  j 
„  &  qui  bona  egerunt ,  ibunt  in  vitam  asternam  ; 
,,  qui  vero  mala  ,  in  ignem  aeternujn  ;  "  ut  nul- 
lu8  sit  locus  medius  . 

294.  Resp. ,  etiamsi  concedatur  ,  infantes  solo 
peccato  originali  obstrictos  ante  Christi  tribunal 
extrema  die  esse  sistendos ,  iino  &  judicandos  (6) ; 
nou  tamen  inde  sequi  ,  seutentiam  Christi  Jiidicis 
aeque  ad  illos  pertinere  in  omnibus  ,  ac  ad  repvo- 
bos  adultos  .  Id  mauifestissime  palet  ex  adjunctis; 
neque  enim  ad  eos  dirigi  potest  ea  Christi  objur- 
gatio  :  esurivi  enim  &c. .,  quae  aperte  indicat ,  re- 
probns  judicandos  esse  ,  &  condemnandos  propter 
actualia  ipsorum  pecoata  ,  quae  in  parvulis  nulla 
sunt .  Poeua  igitur  damni  etiam  ad  parvulos  spe- 
ctabit  ,  non  autem  poena  ignis , 

295. 

sentes  jndicio  universali  futnfos  ,  non  tamen  ut  jiidi- 
candos  ,  siijnldem  niliil  boni  ,  vel  inali  egernat  ,  secl 
tantninmodo  ut  videant  glonam  jiidicis  ,  qiieinadrno- 
dum  loquitur  S.  TJiotnas  in  IV.  dist.  47-  ({•  '•  ^*^'"  ^' 
q.  unic.  I.  ad  3.  Sed  S.  Doctor  veram  .suatn  mentem 
Iijc  de  re  exposuit  in  Lect.  2.  in  c.  5.  epist.  2.  ad 
Cor. ;  ubi  explicans  illnd  :  Omnes  nos  Viani/estari  o- 
portet  anteTribnnal  Christi ,  docet  primo  ,  nnllnm  es- 
se  excipiendum  ab    illo  judicio ,    quia  Apostolus    dicil 


DE  P(ENA  PAUVULORUlVf» 


009 


29!).  Quo^  sl  quisomninoconteudal,  eliain  poB- 
narii  iguis  spectare  ad  parvulos ,  tuuc  diceixluin 
cuin  S.  Thoina  ,  nornine  ignis  Jrec/uenter  in  Scri- 
ptura  quamlibet  pcenarn  Jigurari  .  Sic  iu  Ps.il. 
LXV.  10.  dicitur:  probasti  nos  Deus :  igne  nos 
exarninatti :  transisimus  per  ignem  ^  Cy*  aquarn. 
Et  ,  ut  alia  oinittam  ,  salis  est  consulere  S.  Augu- 
stiiuini  ,  qui  qu.  IX.  iii  Josue  Toin.  IH.  quaerit  , 
quare  Josue  pr«ceperit  ,  Acliaii  propter  sacrile- 
guin  furtuin  lapiiiari  ,  cuin  Doiniiius  eiimdem  i- 
gne  cremari  jnssisset?  ita  vero  resj)ondet:  „  Jguis 
„  nomine  pcenain  poliiisse  sigiiificari  .  Scriptura 
„  testis  est  in  Deuteronoinio  ,  ubi  dicilur  ad  lilios 
,,  Israel :  &  eduxit  nos  de  fornace  ferrea  ex  /^- 
,,  gypto ;  ubi  utique  duram  tribulationein  intelli- 
„  gi  voluit. 

296.  Eodeinqiie  modo  explicandi  snut  sunile» 
loqueiuii  formulae  apud  Mattli.  IJI.  la. :  „  Cou- 
„  gregabit  triticuin  suum  in  liorreum  ,  paleas  au- 
„  tein  (^inburet    igue    iiiextinguibili  j     tum  XIII, 


fascinulos  ad  combureudum  "  .  <^uibus  in  locis 
aul  pueri  non  coinprelienduilTur ,  aiit  si  comj)re- 
benduntur,  nomine  iguis  nonnisi  illorum  damna- 
tio  in  geiiere  iutelligi  dcbet . 

297.  Textus  auteni  ex  Apocal.  XX,  si  integer 
aflFeratur  ,  manifeste  ad  solos  adultos  pertinel,  nul- 
latenu*  vero  ad  parvulos  .  Dicitur  enim  ibi :  ,,  ju- 
„  dicati  sunt  mortui  ex  his ,  quae  scripta  erant  in 
,,  libris,  secundum  opera  ipsoruin  ...  Et  judica- 
,,  tuin  est  de  siugulis  secundum  opera  ipsorum  ". 
Quae  verba  non  possunt  parvulis  convenire ,  ut 
manifestuin  est,  Nomine  igitur  pusillorum  ibi  non 
intelliguntur  parvuli  ,  sed  potius  ignobiles  ;  ut  sen- 
9US  sit ,  cujuscumque  conditionis  homines  esse  ju- 
dicaudos ,  ac  pro  meritis  eorumdein  operum  prae- 
mia  ,  vel  pcenas  recepturos  .  Et  sic  etiam  intelli- 
guntur  verba  Syinboli  Ouicumque  ,  &  similia  S. 
Fauli  Apostoli  2.  ad  Cor.  V.  10.  dicentis:  „  O- 
„  mnes  nos  mauifestari  oportet  ante  tribunal  Chri- 
„  sli ,  ut  referat  unusqui^que  propria  corporis , 
„  prout  gessit ,  sive  bonum  ,  sive  malum  "  :  quao 
certe  ad  parvulos  referri  proprie  nequeunt . 

29^.  FHres .  S.  Aup.  iii  epist.  21  ■j.  alias  107. 
ad  Vitalem  ii.  17.  ,,  Scimus  ,  inquii  ,  etiain  par- 
„  vnlos  serundiun  ea  ,  quae  per  corpus  gesserunt , 
„  recepturos  vel  bonuin  ,  vel  malum  .  Gesserunt 
„  autem  nou  per  seipsos ,  sed  p^r  eos ,  quibus  pro 


„  illis  res|)Oiidenlibu9 ,  &  Tenuntiare  Diabolo  dl' 
„  cuntur  ,  &  credere  iii  Dcuin  , 

299.  Ke«p. ,  his  verbi-)  S.  Doctorein  nrni  vera 
infantiuin  oj)pra  ,  qiiar  nulla  esse  potuerunt ,  deji- 
guare ,  sed  fidein  habilualein  ,  quain  recep^runt 
in  baptismo ,  vel  iion  recepernnt  sitie  baj)tisiiiO 
morientes;  ut  |)eriijde  sit  ,  ac  si  diceret  ,  j>arviiloi 
esse  judicandos,  atque  adeo  vel  prasinio  douandos  , 
si  Sdcrainentum  fidei  percej)erunt ,  vel  dainnandos 
propter  peccatum  originale,  si  illud  non  fuerit  Sa- 
cramento  e.xpiatum:  unde  quod  j^rius  dixerat ,  iti 
postea  explirat :  ,,  quce  per  corpus  gessernnt  ^  id- 
,,  est  tein{X)re  ,  quo  in  corpore  fuerunt  ,  quando 
„  per  corda  ,  &  ora  gestantiuin  crediderunt ,  vel 
„  non  credidcrunt ,  quando  baptizati ,  vel  non  ba- 
„  ptizati  sunt  ^  quando  carnern  rnanducaverunt y 
,,  f  e/  non  manducai-erunt ,  quando  ^  sangui- 
,,  nem  hiberunt ,  re/  non  biherunt , 

5oo.  Ob.  secundo ,    Sacrae    litterae    aperte    tri- 

dunt  ,    nos  propter  peccatum  originale  esse  natura 

,  56.  Colligite  primuin  zizania  ,  &  alligate  ea  in     jilios  iroe ,  &  sub  potestate  Diaboli  ;  unde  S.  Atig. 

Lib.  III.  Op.  irnperf.  cap.  200.  ita  coliigebat; 
,,  Si  auteni  noij  eruitur  de  potestate  tenebrarum  , 
,,  &  illic  remanet  j)arvulus ,  quid  iniraris  ,  in  i- 
„  gne  aeterno  cuin  Diabolo  futuruni ,  qui  in  Dei 
,,  regnum  intrare  non  siuitiir  "  ?  ?seque  vero  (0.% 
est  dicere  cuin  Ambr.  Catliarino  ,  Diaboluin  ab 
illis  pueris  ejiciendum  foras  in  die  novissimo,  ut 
nihil  juris  amplius  in  illos  habeat ;  macula  enim 
peccati  originalis  non  abluitu-r  ,  nisi  per  lavacruin 
baptismi :  quousque  igitur  in  eis  reinanebit  psccati 
primi  reatus  (  remanebit  autein  in  aeternum  )  , 
Diaboli  inancipia  erunt ,  cuj  iis  servitutem  dur^ATz , 
miseramque  S.  Patres  una  cum  Aiigustiuo  appel- 
lare  solent . 

5oi.  Resp. ,  utique  iufantcs  a  peccato  non  e- 
mundatos  esse  filios  irce  ;  ac  propterea  damnatio^ 
nem  siibire  seternam  Dei  visione  orbatos  .  Esse  et- 
iain  sub  polestate  Diaboli;  qui  tamen  ha:ic  pCle- 
statein  non  exercet  pro  sua  voluntatis  netnritia  , 
sed  quanluin  illi  divina  justitia  permittit.  De  iis 
iuquit  S.  Rernard.  Serin.  69.  in  Cant.  „  Mortui 
,,  in  qiio  &  nati  ,  irae  filii  j)ermanebunt :  irae  di* 
,,  xeriin  ,  nou  furoris  ,  quia  ut  piissime  cretiitur  , 
,,  &  huinaiii»siine  gemitur  ,  mitissima;  sunl  jke- 
,,  nae  ,  totum  ,  quo  addicti  suiit ,  aliuiKle  iralieuti- 
„  bus  "  .  Quousque  autem  Diabohiin  in  illos  in- 
fantes  Deus  saevire  permitlat ,  neque  iu  sacro  Dei 


omnes  ,  bonos  ,  O"  malos  ,  magr\os  ,  &  paroos  .  Sccnn- 
00  noTi  omnes  esse  discutiendos  ,  (jiiii  Snncli,  cjiii  to- 
•alittr  a(lh;»»ser»int  Cliristo  ,  non  discuttentiir  ^  <]uia  jam 
Dii  sunt  y  Sc  seJ.biint  alios  jiulicanti-s  .  Illi  vero,  qiii 
niillatcnns  aiili.Tsfcnint  Chrislo  ,  necjiie  jier  lldein  ,  non 
j'mligpnt  discussione :  Sed  ilU  ,  t/ui  cnin  Christo  ali- 
quid  hiitenr  ,  scilicrt  fulem  ,  O"  in  aliijuo  recessernnt 
a  Christo  scilicet  per  lUHla  opera  ,  Cr  prara  desiderioy 
discutienlur  de  his  ,  qu^  Contra  Christiim  commiserunt  . 
Unde  quantum  ad  hoc  soli  Christiani  peccatores  mani- 
festabuntur  ante  trifiinat  Christi  ;    itein  erit  in  judicio 

Cazzaniga  Vieol.    Toin,  IV, 


prolatio  sententia ,  O"  quanlum  ad  hoc  otnrtes  manife- 
stabuntur  .  Dc  |iiieris  vero  it.->  stattiit  secnndiim  gios- 
sam  :  Non  judicabuntur  pru  his  ,  «/1;:«  ipsi  gesseruht  per 
se  ,  sed  de  his ,  qu<t  gcfserunt  per  alios  ,  dum  per  eos 
crediderunt  y  vel  nqn  crediderunt  ,  baptizuti  ,  \'el  non 
baptizati  fuerunt  .  Vel  damnabnntur  pro  peccato  prtmi 
parentis .  Ven.  Beda  in  Prrpmfn  Canticorinn  non  dMbi-* 
tat  asserere  ,  enm  ,  qiii  negat  parvnlos  in  finali  iiiilf- 
cio  jiidicandos  ,  contradicere  catholictjidet  ,  1^11«  etiarn 
parvulos  judicandos  conftetar  . 


2  10  DISSERTATIO  III. 

cloquio  manifeste   revelatiim  est ,    neque  hactenus 
defiuivit  Ecclesia  . 

5o2.  Ob.  tertio  longam  sanctorum  Patrum  ca- 
lervam  ,  qui  post  S.  Auguslinum  claris ,  rotundis- 
qne  verbis  parvulos  in  inferos  simul  cum  flamua- 
tis  inextinguibili  igne  tnrqueri  asserunt .  Paucos 
pro  necessaria  brevitate  allegabimus  .  PrimoS.  Au- 
gustinus  non  solum  id  saepe  repetit ,  sed  etiani  ex 
sacris  litteris  probat  5  nam  in  Serm.  ic^.  obser- 
vat ,  pueros  futuros  in  extremo  judicii  die  in  si- 
nistra  parte,  adeoque  audituros  |sententiam  illam 
judicis,  cUscedite  ac. ;  eosque  proinde  futuros  pro- 
cul  dubio  in  igne  ceterno  j  &  lotus  est ,  ut  contra 
Pelagianos ,  nullum  esse  probet  mediiun  locuin 
inter  dexteram  ,  &  sinistram  ,  iibi  ponantur  infan- 
tes,  unde  etiam  concludit :  Qt«  non  in  dextra , 
procul  dubio  in  sinistra :  ergo  qui  non  in  re- 
gnum  ,  procul  dubio  in  ignem  ceternum .  Quam 
sententiam  S.  Doctor  constantissime  tenuit  nsque 
ad  extremum  vitae  suae  ;  nam  etiam  in  Opere  im- 
perf.  coiitra  Jul.  Lib.  III.  c.  200. .  &  alibi  id  i- 
psum  constanter  repetit  . 

303.  S.  Fulgentius  Ruspensis  Episcopus  in  Lib. 
de  Jide  ad  Petrum  hanc  doctrinam  ut  firmissi- 
mum  Eccl-esiae  dogma  proponit,  inquiens  cap.  27. 
,,  Firmissime  tene  ,  &  nullatenus  dubites  ,  non  so- 
5,  lum  homines  ratione  utentes  ,  venun  etiam  par- 
3,  vulos  ...  qui  sine  Sacramento  sancii  baptismatis 
,.  de  hoc  saeculo  transeunt ,  ignis  a?terni  sempiter- 
„  BD  suppticio  puniendos  "  .  t^uod  itierunt  contir- 
mat  in  Lib.  I.  de  veritate  prcedestinationis  cap. 
12.;  eique  subscribunt  omnes  illi  sajicti  Episcopi 
Africani  ,  qui  pro  fide  catliolica  exilio  in  Sardi- 
niam  deportati  fuere ,  iu  Lib.  de  Incarnatione  , 
&  gratia .  Quid  plura?  I/i  ipso  codice  Decreto- 
rum  Dist.  4«  cap«  3«  '^^  Consecr.  ha?c  eadem  S. 
Fulgentii  verba  sub  nomiue  S.  Augustini  relata 
sunt  . 

304.  Insuper  sancti  Patres  appellanl  pafvulos 
con  baptizatos  vasa  irce ,  i>asa  contw7ielice  apta 
in  interitum .  Ita  Episcopi  Africani  in  Epist.  Sy- 
nod.  cap.  i3.  Ita  enim  S.  August.  in  fine  Lib.  I. 
Oper,  imperf. ,  ubi  observat ,  Apostolum  Paulum 
ron  distinxisse  aliqua  vasa  media  inter  vasa  in 
honorem  ,  &  vasa  in  contumeliam  .  Ab  alioruni 
testimoniis  recensendis  supersedeo  ;  &  qui  illa  vi- 
dere  cupit  ,  facile  apud  Adversarios  inveuiet,  ma- 
xime  apud  Dion.  Petavium  Lib.  \X.  de  Proed.  c. 
10.,  apud  P.  Jo.  Laur.  Berti  Lib.  XIII.  de  theol. 
discipl,  cap.  8.  ,  ik  apud  Card.  Norisium  in  Vin- 
diciis  Jugust.  cap.  3.  §.  5.  Satis  fuerit  breviter 
colligere,  pueros  illos  mi5errimo5  ,  dici ,  intermi- 
nabdi  incendio  deputatos ,  cetemis  ignibus  nrde- 
re ,  Sempiterno  ignis  sapplicio  una  cum  Diabo- 
lo  condemnatos ,  ceterna  pati  tormenta  &c.  Lo- 
cutiones  vero  tam  energicae  ,  &  tam  saepe  repetitae 
certe  aliquid  pUis  significare  videntur ,  quam  me- 
l-am  visionis  Dei  beatificae  piivalionem. 

305.  Resp.  S.  Thomas :  „  quod  tormenti ,  sup- 
„  piicii  5  geheuiiae ,  &  crucialus ,    vel  si  quod  si- 


SECT.  IIL    CAP.  VIIT. 

,,  niile  in  dictis  Sanctorum  inveniatur ,  est  large 
„  acripiendum  pro  pcena  ,  lU  ponatur  speoies  pro 
„  genere  .  Ideo  aulem  Sancti  lali  niodo  loqueiidi 
„  usi  sunt ,  ut  detestabilem  reddereut  errorem  Pe- 
,,  lagianorum,  qui  asserebant  in  parvnlis  nulliim 
„  peccatum  esse  ,  nec  eis  aliquam  pcenain  debe- 
„  ri  .  Ita  Quoest.  V.  de  malo  art.  2.  ad  \.\  & 
„  in  II.  Sent.  Dist.  33.  qu.  2.  art,  i.  ad  i.  si- 
„  tniliter  respondet  ,  supplicium  non  nominara 
,,  poenam  sensibilem  ,  sed  snlum  poenam  damni, 
,,  qu3B  est  carentia  divina;  visionis ;  sicuti  eli.un 
,,  nomine  ignis  frequenter  in  Scripturis  quaelibel 
,,   pcena  ligurari  consuevit . 

3o6.   Et  quia  inter  objectos  sanctcs  Patres  pr^G- 
cipue  eminet  S.  Augustinifs  ,  unde  alii  nou  soluin 
doctrinain  ,  [sed  etiam  verba  ipsa  hauserunt ,    ob- 
servandum  est ,    hunc  iusigneni  Pelagianae    haere- 
seos  debellatorem    certuin    quidem    omnino    fuisse 
de  iilorum  infelicium  parvulorum  damnatione,  seil 
exclusione  a  regno  coeloruin  ,     &  a    vita    aeterua ; 
quumnbrem  id   proponebat  tamquam  firmum  ,     & 
inconcussum  fidei  nostrae  dogma  .  Sed  non  ita  cer- 
tus  videtur  fuisse  de'qualitate  luijus  damnationis  ; 
quod  ex  variis  ejus  locis  colligi  potest .  Primo  e- 
nim  nunquam    expresse    revocavit  ,    quae    dixerat 
Lib.  HI.  de  lib.  arb.  c.  23.,  ubi  quasstioni,  qua* 
lis  iu  ]udicio  depntabitur    locus    infanti ,    qui  ni- 
hil  boni  ,  aut  mali  fecit  ?  ita  respondet :  „  Non  e« 
„  nim  Baetuendum   est  ,  ne  vita  esse  potuerJt  iue- 
,,  dia  quaedam  inter  recte  factum  ,    atque   pecca- 
,,  tum  ,    &  sententia  judicis  media  esse  non  possit 
,,  inter   prapmium  ,    &  supplicium .    Secundo    in 
,,  ep.  ad  S.  Hieron.   166.  c.  6.  hcec  habet:  Sed 
,,  cum  ad  poenas  ventum  est  parvulorum ,  magnis, 
,,  mihi  crede ,    coarctor  angustiis ,    nec    quod  re- 
,,  spondeam  ,  prorsus  invenio :  non  solum  eas  poe- 
,,  nas  dico  ,    quas  habet  post  hanc  vitam  illa  da- 
,,  mtiatio ,  quo  necesse  est ,  tfahantur  ,  si  de  cor- 
,,  pore  exierint  sine  christianae  gratiae  sacramento 
„  &c.  "  ;    ubi  de  damnatione  puerorum   nihilum 
quidem  haesitat;    sed  m;igis  se  coarctari    angustiis 
fatetur  ,  ubi  inquiritur  de  pcenis ,    quas  habet  il- 
la  damnatio  .     Tertio  quia  saepe    appellavit    poe- 
nam  parvulorum   mitissimam  :    nam  in  Enchiri- 
dio  cap.  93.    inquit :    ,,  mitissima    sane    omniuin 
,,  poena  erit  eorum  ,  qui  praeter  peccatum  ,  quod 
,,  originale  traxerunt ,   nulium  insiijjer  addiderunt . 
,,  Et  Lib.  II.    de  p«ccat.    meritis,    &  remiss.  c. 
,,    16.  Potest ,  ait ,   proindedici,  j)arvuios  sine  ba- 
,,  ptisnio  de  corpore  exeuntes  in    damnatione  om- 
j,  nium  mitissima  futuros  "  .  Quod  repetit  magis 
asseveranter  in  Lib.  V.  cont,  Jul.  c.    11.     addens 
liaec  verba  probe  notanda;     Quce  ,  &  qualis ,  & 
quanta  erit  ,  quamvis  definire  non  po<!sim  ;  non 
tamen  audeo  dicere ,    quod  eis  ut  nulli    essent , 
quam  ut  ibi  (  neinpe  in  ea  damnatione  )  essent, 
potius  expediret .    Jam  vero  ex    his  S.   Augustini 
verbis  recte  ,   ut  opinor  ,  concludebat  S.  Thomas  , 
eos  parvulos  lion  tnrqueri  poena  ignis ;    quia  poe- 
na  ignis  inferni  est  gravissima , 

507. 


DE  PCENA  PARVULORUM. 


So".  W  ipsiiin  de  Fulgentio  poiiore  jiuf  cjicfii- 
duin  videtiir ;  e|us  enim  \e\bii  Jirmissime  crede 
&c.  optimuni  liabent  sejisum  ,  si  explicentur  de 
danniatione  parvulorum  ,  quateuus  est  privalio  ac- 
lern^  beatitatis ,  noii  vero  si  Kocrd  to  fiTo»  «iZ 
Utterain  iiitellij^autur  de  pcena  ignis  ;  errasset  e- 
inin  hic  magniis  S.  Augusliai  discipulus  ,  si  hanc 
senteutiam  inler  firmissiuia  iioslrac  iidti  dogmata 
recensuisset .  l'i;ue  etiam  Glossa  in  cap.  NuUce 
de  Consecr.  Dist.  /^.  dicit :  „  Carentia  visionis. 
,,  Dei  eit  p(Ei'a  iguis,  de  qua  intelligeudus  est 
„  Gtnon  firmissime  desuiutus  ex  Fulgeutio  "  . 

5o8.  Hos  autem  inleiices  parvulos  vasa  irce , 
^  Jilios  ircK  recte  appeiiari  lateinur  ,  utpote  pec- 
cato  origiuali  iniectos  ,  juslecpie  dan>natos ,  quan- 
quam  in  comparalioiu;  alioruin  reproborum  pcena 
omniun»  niitissiuia  ;  nec  ita  ut  eis  expediret  po- 
lins  noo  esse  ,  quomodo  aliis  dainnatis  certe  expe- 
diret  ;  ut  enim  de  quodam  illorum  dicebat  Jesus 
•Matth.  XXVI.  24«,  bonum  erat  et,  si.  natus  non 
Juisset  (a) . 

309.  luat.  primo  .  S.  Angnstinus ,  aliique  Patres 
non  solum  dicunt  ,  miseras  illas  puerorum  auimas 
esse  igne  torquendas  ,  sed  iluras  in  inferiuim  cuin 
diabuio}  atqui  in  iuferuo  iguis  inextinguibilis  ar- 
.<let :  ergo  iu  eo  etiam  illas  animas  comburi  ,  di- 
cendum  est ,  nisi  fiiigere  velimus  ,  Deum  miracu- 
lo  vin^  illius  ignis  cohibere  ,  quejnadmodum  fecit 
iu  foruace  Babylonis . 

5 10.  Fesp.,  nos  non  esse  admodum  sollicitos  de 
•  illarr.m  ajiiujarum  receptatulo  ,  utrum  slt  in  in- 
feruo  dainnatcrum  ,  an  in  loco  ipsi  vicino ,  qui 
Limbu<i  passim  vccari  solet .  Quidquid  id  sit , 
quemaduiodum  in  ipso  carcere  iuferuali  alii  plus, 
alii  mi:]U3  pro  diversitate  meritorum  igne  torquen- 
tur  ,  quin  ad  miraculuin  confugiamus  ,  ita  sine 
iniraculo  poterunt  iili  infantes  ab  actione  ignis 
.praeservari  ;  ut  eiiim  saepius  S.  Thomas.  observa- 
vit ,  cum  ille  igpjs  hodi  agat  virlule  suie  naturae, 
-sed  secunduin  justitiae  divi^jae  ordiuem  ,  potest,  & 
debet  iu  aliquas  aiiimas  magis,  minus  iu.  alias,  & 
in  aliquas  uullo  inodo  vim  suam  exercere  . 

5ii.  liist.  secuudo  .  Si  liceat  ita  libere  explica- 
re  testiujonia  Sciipturarum  ,  &  sanctor.  Patruin  , 
poterimus  etiam  alios  dainnatos  a  pcEua  ignis  e- 
xiinere  .     Hecte  S.  Auguslinus  de  Jide  ,    O"  oyier. 


(cj)  In  Supyleiii.   S.  Triom^  (f.  98.  art.   3.  qiiacrfhir, 

'iitniin  darnn.iti  recta  ,  &  deliberativa  ratione  vellenc 
noD  e.sse  ?  Ita  atitein  re.spondetiir;  Non  esse  potest  <Iii- 

')>  pliciter   cpnsitHrari .  l*no  modo  sectindnm  se  :   &  slo 

■  ),  nullo  modo  t- st  a|i})ttiliile  ,  ciiin  non  liahcat  alicfiiain 
»  raiioneiii  boni  ,  sed  sit  boni  purx  privatio.  Alio  mo- 

.,»  do  potest  consiilerari ,  incfiianiinn  est  nblativiim  poe- 
,,  nalis  vit(t  ,  seu  aliciijiis  mistTi.T?  i  &  .sio.  no^  esfe 
j,  accipit  rationem  boni  ,  nt  dicit  Pliilosoplitis  V.  E- 
,,  thicornm  c.  1.;  &  per  liiinc  modiim  iiteliiis  est  da- 
„  innatis   non  esse  ,  cjuam  misero.s  esse  ...   Et  seciindnin 

•.  „  lioo  damnati  possnnt  prnfieligere  non   esse  seciindiiin 

■^  deliberaiiv.im   rationein  <'  . 

-V     (i)   F.  Laur.  13erti  ,  qua  erat  uoa  soliiin  eruUilione, 


cap.  16.  T.  VI.  lianc  evasionein  prococcupavit  in- 
quiens :  ,,  ISeque  ilhid  dici  poterit ,  in  quo  ijnu- 
,,  inilli  seijjsos  seducant  ,  dicenles  ,  ignem  aetrnuim 
„  dictum  iioij  ipsam  pceuam  aelerium  ...  trit  er- 
„  go  acterna  combustio ,  sicut  ignis  . 

5 12.  Kesp.  neg.  seq. ;  de  aliis  enim  damnatis 
uimis  clara  ,  ac  sacpius  repetita  sacr.  llueraruin  , 
sanctornmque  Patruiu  loca ,  atque  nniversalis  Kc- 
clesiae  ,  ac  Theologorum  couseusus  fateri  nos  adi- 
gunt ,  eos  vero ,  ac  perpetuo  igne  comburi ,  innl- 
tisque  aliis  tormentis ,  ac  suppliciis  a  diviua  ju- 
stitia  puniri  .  Hunc  coiisensum  non  haberi  de  seu- 
sibilibus  inlanliuin  paenis  ipsi  Adversarii  nostri 
concedere  debeiit ,  nisi  veliuL  seuteutiaia  nostraui 
haereseos  nota  proscribere  (b)  . 

3i5.  S.  autein  Augustiiais  in  loco  obiecto  lo- 
quitur  de  adultis,  eorumqire  errorem  explodit , 
qui  solain  fidein  ad  sahilem  necessariain  esse  do- 
cebaiit  .  IJlitur  vero  ad  eos  refelleudos  sententia 
Judicis  Dei  contra  reprobos ;  „  ite  in  ignem  aeter- 
„  nuio  ;  quos  non  increpat ,  inguit  S.  Pater ,  quia 
j,  in  eum  uon  crediderunt ,  sed  quia  bona  opera 
„  non  fecerunt  .  Unde  postea  concludit :  erit  er- 
5,  go  aeterjia  combustio  ,  sicut  ignis :  &  eos  in  il» 
„  lam  ituros  veritas  dixit ,  quorum  non  fidein  , 
„  sed  bona  0])era  defuisse  ,  declaravit  "  ;  quae  S. 
Doctoris  verba  miseris  illis  iufanlibus  adaptari 
uoii  possunt  . 

5i4.  Inst.  tertio .  Quae  S.  August.  scripsitLib. 
IIJ.  de  lih.  arb.  cap.  25.  ,  expresse  poslea  revoca- 
vit  iu  Lib.  de  dono  persev.  cap.  12.,  tum  in  e- 
pist.   166.  ad  Hieron.  ergo  &(^.. 

5i5.  Resp.  neg.  ant. ,  saltem  quantum  ad  poe- 
nas  parvulorum  seusibiles  ,  nain  in  utroque  loro 
solum  statuit ,  pro  certo  habeudam  esse  aiternam 
illorum  infantium  dammtionem  ;  de  qua  dubitari 
ininime  polest ;  non  autem  definit ,  eain  damna- 
tiouem  non  sohim  consistere  in  privalione  asternaB 
felicitatis  ,  sed  eliam  il)  inflictione  pcEuas  alicnjus 
sensibiiis.  Eu  ejus  verba  in  primo  loco  ;  „  Si 
„  quaijdo  libros  de  lih.  arb.  laicus  ccepi,  presby- 
„  ter  explicavi,  adhuc  de  damnatione  infantium 
„  uoij  reijascentii«ni ,  &  de  reuasceulium  libera- 
„  tione  dubilarem  ,  nemo  ,  ut  opinor,  esset  tam 
,,  in)ustus  ,  qui  me  proficere  prohiberet,  atque  iu 
,,   hac  dubitatioue  remauendum  esse    judicarel  "  . 

Post 

seiV  tll.un  modestia  ornaliis  ,  non  probal  ,  «[n^  diirfn.s 
Nicol.  1' Herminier  contr.^  Tbnmistas  scripsit .  Miilto- 
(jtie  inintis  probari  notest  acerbior  stvlns  ,  qnoKloren- 
tins  Conrins  ex  Oriline  Alinnrnm  .11I  Arcliiepiscopatiirn 
TiitiaiDensem  assnmtiis  ,  nsiis  est  in  stio  Tract.  dt  sta- 
tn_  parvutorwn.  SiW^VA  inemornto  •  Valde  dolet  ,  dtbero 
nos  in  lioc  nmnero  etiam  I'..  Hvac»  Strry  collocarej 
(jno  enim  erat  in^enll  lervore  ,  non  potnit  se  a  quib-.is- 
(lain  !nord.icil)iis  verbls  coliibere  ,  qiiibiis  non  soliira 
insisne."^.  Tbeolocos  ,  seJ  prima  etiain  Tlieologornm  lii- 
mina  sanctos  Tbomam  ,  &  Bonavenliirain  carpere  vi- 
sns  est .  Sed  nota  est  exiinii  biijiis  viri  aculeata  scri- 
bemli  ratio  ,  ({na  non  tam  alios  vellicare,  sed  lectori-». 
biis  placere  sludebat  .. 


2  r2 


Tost  autem  expJicat,  quojiiodo  uec  tiun  dubitave- 
rit ,  77071  regeneratos  transire  in  morteni  secun- 
it.im  .  Eadenique  pluasi  utitur  in  laud.  epist.  ad 
S.  Hieron. ,  inquiens :  „  Non  tamen  de  darnna- 
„  tlone  eorum  parvuiorum  ...  tuuc  aliquid  dicen- 
„  duiii  putavi  &c.  " 

5i6.  Inst.  quarto  .  S.  August.  in  ep.  i66.  ad 
Hier.  dicit  ,  eas  parvuloruni  animas  in  ultimo  ju- 
dicio  recepturas  corpus  ad  p<xnam  ;  sed  corpus 
ncn  est  obnoxium  iiisi  poenae  seusibili :    ergo  &c. 

5i8.  Hesp.  ,  corpora  etiam  illorum  infelicium 
esse  suo  jnodo  punienda  ,  pcena  tamen  uegativa  , 
idest  careutia  dotium  spiritualium,  quibiis  orna- 
buntur  Saiictorum  corpora  ,  noii  autem  pcena  po- 
sitiva  sensibili ,  qualis  est  iguis  combuslio  . 

5i8.  Ob.  4"  cmn  Petavio .  In  Conc.  Florent.  in 
decreto  unionis  definitum  fuit ,  illorura  aninias  , 
qui  in  actuali  mortali  peccato ,  vei  solo  originali 
decedunt ,  mox  in  infenium  descendere  ,  pcenis 
tamen  disparibus  puniendas  .  Ha;c  eadeni  verba 
reperiuntur  in  confessione  Fidei  edita  a  Mich.  Pa- 
lasologo  Graecorum  Imperat.  in  Concil.  II,  Lugdu- 
iiensi  anno   1274« 

319.  Resp.  ,  ea  verba  pcenis  disparihus  punien- 
das  ,  posse  ,  ac  debere  non  de  inaGqualitate  solum  , 
sed  plane  de  poenarum  diversitate  intelligi,  ut  a- 
lia  sit  pcBna  peccati  actualis  ,  aiia  originalis .  Scho- 
lastici  porro  ,  qui  ea  aetate  vixerunt,  eerte  senten- 
tiam  mutassent  ,  si  eam  a  Concilio  oecumenico  da- 
mnatam  credidissent .  Quod  cujn  non  fecerint ,  ar- 
gumentum  praebent  gravissimum  ,  allata  verba  es- 
se  nou  de  inasqualitate  solinn  ,  sed  plane  de  di- 
versitate  poenarum  intelligenda  . 

020.  Quo  loco  etiam  notare  opportunum  erit , 
Isic  dici  non  posse  cum  aliquibus  rnodernis,  veri- 
tatem  hauc  fuisse  Scholasticorum  arguliis  ita  ob- 
scuratam  ,  ut  nou  amplius  fuerit  explicitum  dog- 
ma  fidei  ab  omuibus  credendum  .  Quomodo  enim 
quaeso  h<cc  obscuratio  non  fuisset  sublata  per  a- 
pertam  definitionem  Concilii  ?  Et  quomodo  tolera- 
Ti  potuissel  Scholasticorum  protervia ,  si  eidem  de- 
finitioni  se  snbmittere  recusassent?  Quin  potius  di- 
camus  ,  sapientissimos  illius  Synodi  Paties  uoluis- 
se  communejn  Scholastieorum  doctrinam  proscri- 
bere ,  &  contentos  fuisse  confinnare  id,  quod  alias 
fuerat  definitum ,  pueros  baptismate  inexpiatos  da- 
mnationem  incurrere  ;  quascumque  postea  fuerit  ea 
damnatio,  sive  io  sola  divinae  visionis  privatione 
positiva  ,  sive  in  combustioue  infernalis  iguis.  Y. 
T.  I.  Diss,  III.  ad  num.  77. 

321.  Ob.  5.  Parvuli  in  hac  vila  propter  origi- 
uale  peocatnm  affliguntur  poBiia  sensus  ,  ut  supra 
u.  i33.  demonstratum  fuit :  cur  ergo  nou  affligun- 
tur  similiter  in  altera  vita ,  ubi  gravius  peccata 
a  Deo  puaiuntur  ? 


DISSERTATIO  }II.    SECT.  III.  CAP.   VIII. 

322.  Respondet  S.  Thomas  art.  sa^plus  laud.  ex 


II.  Sent.  ad  5.  ,  &  Quaest.  V.  de  malo  art. 
2.  ad  5. ,  non  esse  eamdein  rationem  de  poena. 
sensibili  ante  inortem  ,  &  postmortem;  qiiia  ante 
mortem  poenae  sensibiles  consequuntur  necessita- 
tein  naturae  ,  quae  passibilis  est ;  &  ideo  etiam  , 
ut  supra  uotavimus  n.  i5a. ,  uon  sunt  eaedem  ia 
omnibus  parvuiis  ;  in  alia  autem  vita  omnis  poe- 
ua  tantummodo  procedet  ex  ordiae  divinae  iusti- 
tiae  ,  quia  ilie  est  statiis  recipiendi  pro  meritis, 
l'nde  cum  divina  justitia  uon  exigat  ,  ut  pueris  , 
qui  cum  solo  originali  peccato  decedunt ,  poena 
sensus  debeatur  ,  uihil  ab  extemis  agentibus  pati 
poterunt  .  IJhi  etiani  (  ncmpe  iu  II.  Sent.  )  do- 
cet  Angelicus ,  corpora  illorum  infantium  ,  quae 
resurgent  in  aetate  perfecta  ,  futura  impassibilia : 
„  non  defectu  potentiae  ad  paliendum  ,  sed  defe- 
,,  ctu  exterioris  agentis  in  ipsa  ;  quia  post  resur- 
„  rectionem  uullum  corpus  erit  agens  in  alterum; 
„  praecipue  ad  corruplionem  inducendam  per  a- 
„  ctionem  naturac  :  sed  erit  actio  tantum  ad  pu- 
,,  uiendum  ex  ordine  divinas  justitiae  ...  Corpora 
,,  autem  Sanctorum  erunt  impassibilia ,  quia  de- 
,,  ficiet  iu  eis  potentia  ad  patiendnm,  &  ideo  im- 
„  passibilitas  erit  in  eis  dos  ,  non  iu  pueris  ". 

525.  Ob.  6.  Qui  vere  contrahunt  Adami  pec^ 
catuin  ,  eamdem  pcenam  merentur  ,  quam  ille  pro- 
raeritus  est ;  sed  Adain  uon  solum  damni  ,  sed  et- 
iam  sensus  poenam  promeritus  est :  ergo  cum  pue« 
ri  &c. 

324.  Resp.  cum  S.  Thoma  ,  non  eodem  modo 
ad  nos  pertinere  illud  primum  peccatum  ,  atque 
ad  Adam  ;  pertinet  enim  ad  Adam  per  propriam 
voluntalem  ,  &  fuit  ejus  actuale  peccatum  ;  ^ 
ideo  ei  pro  hujusmodi  peccato  poena  actualis  de- 
behatur .  Sed  ad  alios  pertinet  per  originem ,  ^ 
non  per  actualem  voluntatem  ;  &  ideo  aliis  pro 
hujusfnodi  peccato  no?t  debetur  pcena  sensibilis  • 
Ita  S.  Thomas  ad  4« 

525.  Ob.  7.  Si  aliquis  decedat  cum  peccato  o- 
riginali  ,  &  veniali  simul  ,  patietur  perpetuo  poe- 
nam  sensus  ;  sed  poBna  perpetua  non  debetur  pec- 
eato  veniali  ;  ergo  liaec  poeua  sensibilis  correspon- 
debit  peccato  originali  ,  cui  debetur  pcena  per- 
petua  . 

526.  Hespondet  S.  Thomas  ad  8. ,  quod  haec 
propositio  uoq  videtur  multis  esse  possibilis  :  ,,  qnia 
„  defectus  cctatis  quamdiu  excusat  a  peccato  mor- 
„  tali  ,     mutio  magis    excusat    a  peccato    veniali , 

,  propter  defectum  usus  ratiouis  .  Postquam  vera 
,  usum  raiiouis  habent,  teneutur  salutis  suae  curain 
,  agere .  Qund  si  fecerint  ,  jam  absque  peccato 
„  originali  erunt  ,  gratia  supervenieute  .  Si  autein 
„  non  fecerint,  talis  omissio  est  eis  peccatiim  mor- 
„  tale  {a)  . 

327. 


(c")    H.inc  (loctrinam  postea  omnino  adoptavit ,  &  pro-       hoinines  in  iiinho  ptierorain  ^  uhi  non  est  pcena  sensiis  i 
bavit  S.  Doctor  j.   2.    <|ii.  8g.    art.  7.    ubi  in    argnm.       iit  in 


ud  conira  Ls*  babet  :   Pro  peccato  originalt  puniuntur 


ifra  dicetur  :  in  infernum  anteni  detriiduntur  honii- 

nts  propter  solnm  peccatum  mortale  :  ert^o  noti  ent  (<?"• 


DE  PdXNA  P 

Sayi  ,,  Si  tamcn  esset  possibile  ,  quod  aliqiii;! 
„  ciuji  peccato  originaii  ,  A  vciiiali  dect-deret ,  di- 
„  co ,  quod  piiniretur  poenaseiisus  apterna  ;  aeter- 
j,  nitas  euiin  pcena;  coucoinitatur  carenttam  gra- 
j,  liae  ,  ex  qua  provenit  aeteruitas  culp»  .  Et  inde 
„  est ,  qnod  peccatuin  veniale  iu  eo  ,  qui  decedit 
„  cum  inorlali,  qiiia  nuinquam  reiuittitur,  acter- 
.,  na  poeiia  putiilur  propter  grati.P  careutiani  .  Et 
j,  similis  ratio  esset  ,  si  quis  decederel  cnin  origi- 
„  nali,  &   tnortali  ))eccato  "  . 

528.  Dices  .  1'eccatuin  originale  ,  cnin  sit  pec- 
catnin  juorlale  ,  est  gravins  ,  quani  veniale;  alqiii 
peccato  veniali  debetur  uou  «ola  careutiu  visionis 
J3ei  ,  scd  etiain   pcena  sensus :  ergo  &c. 

5*29.  [lesp.  ,  discriinen  esse  iii  ralioue  yolunta- 
rii  ;  uain  peccatnm  veuiale  est  voluutariuin  voluu- 
late  persou.^  ,  originale  antem  sola  voluntate  nci- 
turce ,  &  propier  lianc  diversitalem  S.  Thonias 
Don  dubitavit  asserere  ,  peccatum  originale  esse 
{juodammo.lo  minus  peccalo  veuiali  ,  quia  lioc 
magis  habet  de  ratione  peccati ,  quia  est  voiun- 
tarium  voluntate  hujus  personce  ,  Vide  quae  dicla 
sunt  uuin.  qi. 

53o.  Ob.  nlt.  Cum  poena  damnt  sit  multo  ma- 
jor  ,  quaiu  poena  sensus  ,  si  illa  luiseris  iliis  in- 
faiitibus  infligitnr  ,  multo  magis  infligetur  altera  , 
qnae  est  niinor  . 

55 1.  Resp.  Etiamsi  id  vernm  sit,  consideratis 
illisduabus  poeuis  separatim  ,  falsnm  tamen  omni- 
no  est ,  si  ambae  siinul  coujuugantur  .  Unde  si  in- 
f«lices  illae  aniinaB  ntraque  puena  punirentur  , 
mnlto  gravins  punirentur  ,  nec  esset  illorum  poeua 
Hiitissinia  .  ISon  poiest  illis  snbtrahi  poena  damni  , 
quia  cum  sint  privati  justicia  origiuali  ,  non  pos- 
suut  ad  superuatnraleirt  beatitndinem  visionis  Dei 
pervenire ,  potest  tanien  a  Dei  misericordia  illis 
subtrahi  poena  sensus ,  quia  imiuunitas  ab  hac  poa- 
lia  uon  repiiguat  illorum  statui  . 

552.  Scholioi) .  jNos  minime  nsl  sumus  ea  phra- 
»1  ,  quae  apnd  nonuullos  frequenter  nsurpatur  , 
vocaudo  patronos  coiifutaiae  sententiae  immites  in- 

Jautium  tortores ,  nuemadmodiiin  illi  appellare 
iios  soleut  misericoraes  puerorum  patronos  j  ne- 
que  euim  illis  prodest  nostra  misericordia  ,  si  dii- 
tissiuiis  inferni  cruciatibns  uFuutur,  neqiie  eisdein 
cberit  aliorum  saevitia  ,  si  reipsa  nou  cruciantnr  ; 
neque  nos  ,  qni  vivimus  ,  sumus  jndices  inortuo- 
rum  .  Negari  tamen  nou  potest  ,  nostrain  senlru- 
tiain  noi)  modicum  solatium  atJerre  iis  coinmise- 
landis  pareiilibus  ,  qni  pueros  inexpiatos  s^ine  sna 
culpa  misere  amittnnt  .  Nimis  enim  eorumdem  af- 
flictio  augptnr  ,  si  credaut ,  eosdem  esse  perpetuo 
igne  excrnciandos  .  Idem  tamen  cuni  sciaiit,  eos 
«se  aeterua  felicitate  privaudos  ,  satis  solliciti  e-^se 
debent ,  ne  eorum  culpa  suinmo  illo  ,  &  iueftabi- 
li  bono  priveotar  . 

355.  Quaeres     primo   ,     an     pueri    ex     pcena 

cns  ,  in  quo  posfit  piiniri  iUe  ,  (jui  hahet  peccntnm  >e- 
nialt  cum  ori£imli  soIq  .  Ucinde  vero  alia  ratiooc  pro- 


ARVULOIlUi\r.  2  1.3 

damni  iniernarii  sentiant  animl  afjticlionem? 
534.  I>esp.  Card.  Kub,  Hellarminiis ,  poi^ij  un 
Lib.  VI.  (le  amiss.  gralice  ,  ci)"  statu  pecc  '.li  , 
cap.  4-  &  5.  ncwtrain  seiiteutiim  de  scl.x  pu:na 
damni  j)eccato  originali  debila  propugnavit  ,  cap. 
6.  ,  &  seq«  multis  argumentis  probare  contendit  , 
probalnle  esse  ,  parvulosex  ea  pieiiu  damui  iulcr- 
iiuin  auiini  dolorem  passuros  ,  quamvis  mitisu- 
jnum  :  oppottilatn  tameu  opiuionein  ,  qiiod  neiiipe 
iiullam  prorsus  illi  parviili  afflictionein  senliant  , 
etiam  |)riibabilem  reputat  ,  propler  aucturitatem 
S,  Thomce  ,  S.  Bona\'enturce  ,  ^  cdiorum  mul- 
torum  dlusirium   Theolo{!;oru'/i  . 

555.  ,,  Ceterum  ,  inquit  ,  hunc  dolorem  in  e:\% 
„  levisiimuin  ,  mitissimumqu*' multis  de  cansis  fu- 
„  turum  ,  tum  quod  disposilioncin  ad  beatitudi- 
„  nem  uounisi  remulissiinum  habueruut :  lum  qnod 
„  intelligent ,  noii  propria  negligentia  se  tMituin 
„  bouuiu  ainisisse  ;  uude  etiaiu  verme  consrienli» 
„  carebunt :  tinn  qiiod  delicias  neque  ca.lestes  , 
„  ueqne  terrcius  nuquam  gnstaverint  ;  facile- eniiii 
„  iis  bouis  caremus  ,  quibus  lunnfjuam  asHuevL- 
,,  mus:  tuin  denique  quod  videbuut ,  plurimos 
„  esse  iii  eodem  geheuuae  carcere  se  multo  infe- 
,,  liciores  ,  ad  quocniu  sortem  ipsi  qiioque  pertL- 
„  uere  potuisseut  ,  si  diutius  sibi  vivere  contigis- 
„   seiit  "  .   fiaec  doctiss,   isle  Cardinali». 

556,  Verumtameii  S.  noster  PriTceptor  oinni* 
prorsus  doloris  illos-  puero»  iminunes  fuluros  pii- 
tavil  r  cnjus  hanc  rationem  adducit  iu  II.  Sent. 
Dist.  55.  q.  2.  art.  2.  ,,  Si  pueri  non  bapiiz  iti  post 
„  mortem  dolorem  iuteriorein  luibeant  ,  aut  dole- 
„  bunt  de  cnlpa  ,  aut  de  poena  »  Si  de  culpa  , 
„  cum  a  culpa  illa  ulterius  emendari  nou  pos- 
„  sint ,  dolor  ilJe  erit  iu  desperatiouem  inducens. 
,,  Sed  talis  dolor  in  damuatis  est  vermi»  consrieu- 
„  tiae  :  ergo  pneri  verineu  couscieuti.-p  habebiujt  : 
,,  &  sic  noD  esset  eoruin  pcena  miiissiuia  .  Si  aa- 
,,  tem  de  paeua  dolereut  ,  ergo  cum  poena  eoruiu 
„  juste  a  Deo  sit  ,  vcluntas  eorum  divinae  justi- 
„  tiae  obviaret  ,  &  sic  actuaiiter  deformis  esset  , 
,,  quod  uou  conceditur:  ergo  nullum  dolorem  in- 
„  teriorem  sentieut  "  .  Ita   iu  argum.  Sed  contra , 

55f.  In  qiiapst.  autein  V.  Je  /7t<.i/.?  art.  5» ,.  ubi 
deuuo  haiic  maleriam  ex  iustituto  pertractat ,  pri- 
mo  observat,  nilnl  prodesse  ,  ut  illis  pneris  stib- 
trahatur  exlerius  tornieulum  seusus  ,  si  attribuilur 
*is  inierior  auimi  affliclio,  qiiae  est  multo  inagis 
poenali»,  &  magi»  oppouilur  uiitissimae  illi  pce- 
11»  ,  quara   Anguslinus  eis  attribnit  . 

558.  Deiude  ita  explicat  ,  qua  ratione  possiut 
carere  aeterna  beatitudine  ,  quiu  iuterno  aliquo  do- 
lore  jjropter  tauli  boui  jacturam  atficiautur :  „  A« 
„  uim.T^  puerorum  ,  inquit  ,  natnrali  quidem  co- 
,,  guilione  uou  careut,  qualis  debetur  auinia  se- 
,,  cnndtnn  snam  naturam  ,  s«<l  carent  supernatu- 
„  raii    cognitioue  ,    quae  hic    in  nobis   per  fidein 

plaii- 

bat  ,  non  possc  jiecc.itiim  veivl.ile  esse  ciim  solo  pecc.i- 
to  onginali .  (^uod  repciit  3.  Part.  (^ii.  90«  arc  4-  ^^  ^*' 


oi4 


DISSEIt rATIQ  IIl.    SEGT,  III.  CAP.  VIII. 


„  plantatnr,  eo  qnod  ncc  hic  fidem  habiieriint  iii 
j,  actii  ,  nec  sacranientiun  fulei  susceperuiit  ,  Per-^ 
,,  tinet  autein  ad,  naturalein  cogiiitionein  ,  quod  a- 
,,  niina  sciat ,  se  propter  beatitudinem  creatain  , 
,,  &  quod  beatitudo  consistit  in  adeptione  peifecti 
5,  boui  ,  Sed  quod  ilhid  bonuin  perfectum  ,  ad 
5,  quod  lioino  iactus  est ,  sit  illa  gloria  ,  quam 
,.  Sancti  possident ,  est  supra  cognitionein  natura- 
.,  lem  ;  unde  Apostohis  dicit  i.  Corinth.  II.  g. 
,,  quod  nec  oculus  vidlt  ,  nec  auris  audivit ,  nec 
,,  in  cor  hominis  ascendit ,  quos  prceparavit  Deus 
„  diligentibus  se  .  Et  postea  subdit ;  Nobis  autem 
„  revelavit  Deus  per  spiritujn  suuni .  Quae  qui- 
,,  dem  reYeliitio  ad  fidem  pertinet ,  Et  ideo  se 
,,  privari  tali  bono  animae  pueiorum  non  cogno- 
„  scunt ;  i^  propter  hoc  noudolent ,  sed  h.oc  ,  quod 
„  per  naturam  habent ,  absque  dolore  possideut  "  . 
339.  Sed  hacc  pro  necessaria  brevitate  satis  ; 
cnm  enim  haec  quasstio  neque  ex  divinis  eloquiis, 
neque  ex  aperta  Patruin  doctrina  resolvi  possit  , 
operae  pretium  non  est  in  ea  diutius  immorari  . 
Plura  cupientibus  dabit  S,  Doctor  in  utroque  lo- 
€0  laud,  &  qni  eum  secuti  sui:!;  Scholastici «. 

540.  Quaeres  secundo  ,  an  nostra  suffragia  pro- 
■stnt  pueris  in  liniho  detentis? 

54 1.  Resp,  Sr  Tli,,.  negative  in.Supplem.  q.  71., 
art.  7..  &  primo  loco  nititur  auctoritati  S.  Augusti- 
ni ,  qui  Serm.  32,  DeVerbis  Apost.,  inquit:  Suj-- 
fragia  non  proswit  illis, ,  qul  sine  fide  operanie 
per  dilectioTiem  hinc  exierunt :  talcs  autera  sunt 
pueri  sine  baptismo  denati:  ergo  &c. 

342.  Deinde  id  probat  hac  ratione :  ,,  Pueri 
„  non  detinentur  in  linibo,  nisi  quia  deficiunt  a 
.,  statu  gratiae  :  nnde  cum  per  opera  vivorum  sta- 
„  tus  mortuorum  mutari  non  possit  ,  maxime  quan- 
„  tum.  ad  meritum  esseiitialis  piaemii, ,  vei  poe- 
„  nae  ,  suffragia  vivorum  pueris  existentibus  ili  lim- 
„  bo  prodesse  non  possunt  "  „. 

A.PPEND1K 

De  statu  naturce  purce  .. 

545.  Jtostquam  in  superioribus  de    variis  natu- 

Hse  integrae  ,  de  statu  justitiae  originalis  ,  &  de  sta- 

tu.  naturae  lapsae  copiose  ,  &  abundanter  locuti  fui- 

mus  ,     aliqua  adjicienda  videiitur  de  statu  naturae 

purae ,    de  cujus  possibilltate    inagna   controversia 

post  Bajum,  &  Jansenium  in  Scliolis  CalitoUcis  a- 

cerrime  agitarl  coepit ,  &  adhuc  fervet  .  Ut  autem 

•qua  majore  fieri  potest ,  perspicuitate  procedatur  , 

•primo  exponendum  est ,     quid  proprie  sit  hic  na- 

turae    purae  status :,    deinde  quaenam    fuerit    hujus 

quaestionis  origo ,    &  quinani    praecipui  utriusque 

partis  patroni .    Demum  breviter  ,  ac  mo<leste  110- 

8tra  opinio  de  eo  aperienda  erit  .    Quamvis  autem 

-supra  in  not.  ad  num,  i63.  aliqua    status.  uaturee 

(a>  P.,  Tliomas  de  Lernos  de-  Usione-  lib.  arb.  c  20, 
lytttUifeus    ex;  Yerbis.  Lud,  Mclinae    solido    ratiociaio  0- 


purae  delineatio  praemitti  debuerit ,  hic  tamea  ali-' 
quauto  fusius.  expoueudus  est , 

^.  I.  Exponitur  status  naturce  purce . 

344«  Ac  primo  quidem  facile  conveniunt  omnea 
Theologi  in  prima  dennitione  naturce  purce  ;  ut 
scilicet  ilUid  explicet  ,  quod  naturce  hwnance  ex 
juis  principiis  constitutivis  omnino  convenit ,  quo- 
cumque  alio  semoto  ,  quod  extrinsecus  adveniat^ 
ipsi  indebitum  .  Sed  postea  magna  oritur  contro- 
versia  ,  quid  illud  sit  ,  quod  naturae  liumanae  ex 
suis  principiis  conveniat  ,  &  quid  sit  illi  indebitum  . 

345.  Honoratus  Tournely  Tomo  IV.  de  Gra- 
tia  Quaest.  II.  art,  3.  ita  illum  statum  describit  : 
5,  Status  naturae  purae  ille  dicitur  ,  in  quo  oasce- 
,,  retur  hoino  siue  gratia ,  &  sine  peccato ;  obno- 
,,  xius  tamen  morti ,  ceterisque  miseriis  ,  quoe 
,,  naluram  ipsam  consequuntur  ,  Distinguitur  sta- 
,,  tus  ille  a  statu  innoceutiae  ,  quia  careret  onnii 
,,  douo  supernaturali  :  a  statu  nalurae  lapsae  ,  quia 
,.  nuHum  in  eo  esset  peccatuin  nalurae  ,  spu  ori- 
„  ginis :  a  statu  naturae  integrae  ,  quia  nullum  es- 
,,  set  auxilium  ordinis  natwalis  ,  quo  natura  in. 
,;  officio  contineri  possit  :  denique  a  statu  natu- 
,,  rae  lapsas  non  reparatae  ,  vel  etiam  non  repa- 
„  randae  ;  primo,  quia  finis  hominis  in  statu  ua- 
,,  turae  purae  esset  merces  naturalis :.  non  ita  in 
,,  statu  naturse  lapsae  non  reparatae ,  vel  etiam 
,,  nusquam  reparandae  ;  secundo  quia  in  statu  na- 
,,  turae  purae  uasceretur  homo  sine  peccato ;  ter- 
,,  tio  ,  qiiia  in  stalu  uaturas  purae  carentia  gratiae 
,,  esset  per  modum  simplicis  negationis  ;  in  stata 
,,  vero  aaturae  iapsae  per  moduin  privationis ,  quia 
„  privatur  homo  eo.  dono  ,  qao  antea  ornatus  fue- 
„  rat ;  &  discrepat  uterque  ille  status  ,  sicut  lio- 
,,  mo  nudus  a  spoliato  ;  hic  nempe  amisit ,  quod 
,,  aher  nondum  habuit :.  quarto  deiiique  quia  i- 
„  gnorantia  ,  concupiscentia  ,  ?nors  &  alice  na~ 
yy  turce  nostros  miserioe  iu  statu  naturas  puras  non 
,,  eisent  et!ectus ,  &  poena  peccati  ,  sicut  in  statii 
,,  praesenti  ,  sed  essent  appendices  naturae  huma- 
„  nae  ,  seu  ut  loquitur  S,  Augustinus ,  primordia,, 
,.j  naluralia  "  , 

346.  Porro  ex  liac  status  naturae  purae  descri- 
ptione  facile  deducuntur  liaec  corollaria .  Primo 
ianguorem  ,  qui  modo  est  in  natura  lapsa  ex  sub- 
tractioue  justitia^  originalis  ,  etiam  futLirum  in  sta- 
ta  naturae  puras  ,  eanidemque  ignoranitiam  ,  ac  dif- 
ficuitatem  ad  bonum  ;  ita  ut  lota  ditferentia  inter 
hunc  statum,  in  quo  suinus,  &  statum  naturic 
purae  unice  consistat  in  peccato  originali  ,  qno  na- 
scimur  coinquinati  .  Sed  hoc  peccatum  originale 
ex  recitatis  Tournely  verbis  non  est ,  nisi  caren- 
tia  gratios  per  modum  privationis  ;  cum  in  natu- 
ra  pura  ea.dem  esset  carentia  gratiae  ,  sed  per  mo- 
dum  negationis  (a)  , 

547. 

steruiit  ,    hiiic  se^pu  ,    veratn  &  proprie  (lictnm  peoca-. 
tLUU  origiaale  nou  adia.itli,    seJ  tanttiin  ipsis  pcenam  ; 


APF.  DE  IVAT.  PURA  . 


20 


347.  Secnndo  infernnt ,  qiiod  lioino  in  statti  iia- 
tiirae  jxir.TC  iioii  ordiiiaretur  ad  liruiii  supfrimtu- 
raletn  i  ad  iliiuu  eniin  liiieiii  coii-iequcuiiiiiii  iie- 
ce^siria  est  gratia  ,  quae  iiulla  adiiiiditur  iii  iiatu- 
ra  |)ura  .  Ordinaretiir  ergo  ad  iiucjii  naturalcrn  , 
neinne  ad  cogiiosceuduiii  Deuiu  ,  ut  aucior  est  iia- 
turaf?  ,  eujuque  li;tc  ratiuue  aiuaitdiiin  .  Sic  oliain 
bealitudo  illi  statui  couvenieiis  noii  esiet  visio  Dei 
inluiliva,  quce  tst  ordinis  superualuralis  ,  sed  so- 
la  coguitio  Dei  abslractiva  ;  qualeui  conctilunt  e- 
liain  puerisdecedeutibus  cuin  solo  peccato  origiuali  . 

548.  Tertio  dicunl ,  hoiniueu)  in  eo  slatu  iiou 
teueri  ad  actus  supernaturales  ,  qui  sine  gratia  e- 
lici  jiequeunt ,  sed  soiuiu  ad  prc-ecepta  lej^is  natu- 
ralis  adimplenda  ,  ad  quoruin  observautiani  geue- 
ralis  coucursus  Dei  naturae  praGsto  esset  .  Et  quein- 
«dmoduin  (  addunt  aliqui  )  qui  ea  praecepta  ob- 
servaret ,  uoii  consequcretur  iliain  sUiumaiii  beati- 
ludiuein  ,  quae  in  iutuitiva  Dei  visioue  posita  est, 
ila  qui  ead.ui  violaret ,  uou  foret  gehennae  poeuis, 
sed  aliis  inulto  initioribus  puniendus  . 

549.  Quarto  ,  quauquain  liomo  inodo  sit  in  sta- 
tu  uaturae  iapsne  ,  &  per  gratiaiu  reparata; ,  i|)«uin 
laiuen  volunt  cousideraiiduin  esse  iu  duplici  or- 
dine,  nimiruin  iu  ordine  inere  naturali  ,  iu  quo 
relictus  est  post  expoiiationejn  donorum  snperna- 
turalium  ;  &  iu  ordine  superuaturali  ,  ad  quem  i- 
Ifrum  evectus  est  per  gratiam  Jesu  Cliristi  nostri 
Redemptoris .  Hiuc  ipsuui  dicuut  ad  duplicein  fi- 
iiem  ordiuari ,  uatur.Jem  unuin  ,  scilicet  ad  Deuni 
cogHOsceudum  ,  &  amandum  ,  ut  auctor  uaturas 
est  y  &  aliuin  supernaturalem  ,  uempe  ad  Deuin 
cognoscendum  ,  &  diligeudum  ,  ut  auctor  est  su- 
peru:ituralis ,  auctor  scilicet  gratiae  ,  &  gloriae  . 
Ad  primum  fiuem  consequendmn  sufficere  vires 
natur*  ,  qu«  iutactae  post  peccatuin  remauserimt: 
ad  dlterum  Vero  finein  semper ,  &  omnibus  pra6- 
»10  esse  diviucB  gratiae  supernaturalia  auxilia,  qtiac 
Dominus ,  ac  Hedemptor  uosler  pretiosissimi  sui 
sanguiuis  oblatione  nobis  omnibus  promeruit  .  Id 
maxime  apparet  in  iufantibus  uou  baptizatis ,  qui- 
bus  cum  superualuralem  beatitudiuem  concedere 
iiequeaut  ,  defectu  baptismi ,  siiie  quo  nemo  iu- 
troibit-iu  regnum  ccelorum  ,  beatitudiuein  tamen 
iiescio  quam  tribuunt  ordiuis  mere  uaturalis ,  qua- 
lis  fuisset  destiuata  Iiomiui  iu  puris  naturalibus 
coustituto  .  Quod  autein  de  parvulis  dicitur  ,  po- 
tiore  jure  dicendum  erit  de  Fabriciis  ,  Kegulis , 
Fabiis  ,  Scipiouibus  ,  aliisque  decautatis  heroibus 
pagaiiis ,  qiii  iu  moralibus  virtutibus  ordinis  na- 
luralis  excellueruut  » 

netnpe  privationem  gratiap  ,  aliormn'jiie  dononim  snjjer-i 
iiitiiraiiiiin  ;  (jnornin  tainen  tareiitia  eti.iin  esset  ia 
slalii  naturx  pnr*  ,  licet  non  per  modmn  privalionis  y 
aiit  pcpme  .  Hinc  est  eliam  ,  (jiioJ  pneris  deccdentibns 
sine  h.iptisino  'rheolo^i  assertores  st.itiis  n.itnrre  j)iir« 
facile  concediint  lieatitiidinein  (jiiamdatn  ordinis  inere 
natiiralis,  in  (jua  viiam  jnciindam  >  &  lelicissiinani  de- 
gant  ;  (jiialis  tiiisset  in  stalii  nalnra;  pnraj  sinc  pecca- 
to .  \  ide  siijira  n.  2  32. 


550.  (,>uinlo  Iiluc  etiam  deducitur  ,  siu  miniis 
oinnia  ,  pleraque  salteiii  naturalis  legis  praccepta, 
qtiantum  ad  substauiiain  adiiii|)leri  posje  ,  tenta- 
liones  superari  •,  &  Deuiii  super  oinnia  diligi  solis 
viribiis  naturae  ,  sed  in  ordine  solmn  ualurali  j  tit 
autem  hat?c  omnia  iu  ordine  superiiaturali  ,  &  me- 
ritorie  exerceantur  ,  iiecess.uiam  esse  gratiam  , 
qtiain  taiuen  Deus  omnibus  liberaliisime  douat , 
iit  liomo  in  ordiiie  su|)erijaturali  ,  &  rneruorie  «a 
faciat,  quic  aliunde  iu  ordine  mere  nattirali  stiii 
viribus  facere  |)otest .  Uiide  qiiod  Uhristus  dixit 
Joan.  XV.  5.  Sirie  nie  nihil  potestis  Jucere ,  re- 
stringi  debet  ad  opera  ordinis  superualuralis ,  quaB 
sine  Dei  gratia  facere  non  possumus  . 

55 1.  Qtuuttim  vero  attinet  ad  eas  cum  animi  , 
tum  corporis  miserias,  qiias  supra  c.  V,  &  VI. 
diximus  esse  promeritas  peccali  originalis  paenis  , 
vel  funestos  ejusdtm  efJectus  ,  assertores  status  na- 
turas  pur^e  easdem  etiam  sine  j)eccato  futuras  fuis- 
se  conteuduiit  ,  si  hoino  iu  puris  naturalibus  con- 
deretur  j  utpote  naturae  htunauae  consectaria.  Ctun 
euiin  hominis  corpus  ex  variis  ,  sibiqtie  contrariis 
elementis  C(»agm«:ii?atum  sit  ,  necessario  tam  exter- 
nis ,  quam  inleruis  incommodis  ,  atque  ij)si  mor- 
tali  dissolutioni  obno^ium  esse  debebat .  Ctim  pa- 
riter  homo  dtiabus  dissimilibus  partibus  coustet  , 
anima  scilicet  ,  &  corpore  ,  &  cum  utriusque  o- 
bject.i  diversa  siut,  &  quandoque  sibi  opposita  •, 
fieri  non  poteJal  ,  quin  aj^petitus  sensitivtis,  qtii 
ferttir  iu  res  delectabiles  ,  uou  saepe  oppoueretuc 
ratioiii ;  iu  quo  sita  est  concupiscentias  piigua  , 
qua  caro  concupiscit  adverstis  sjjiritum  .  kl?ec  , 
aliaque  naturae  purae  consectaria  videri  possunt 
apucl  Theologos  Scholasticos  ,  j)raecipue  MoliuistaSi 
&  aptid  Houoraium  Tournelitim  ,  riijus  descriptio- 
hem  haturae  purae  stipra  uuu).  543.  attulimus. 

$.  11.  De  status  naturce  purce  existentia . 

552.  Ir  el.Tgiani  ,  qui  iieque  peccatum  origiuale 
neque  grati.-c  uecessitatem  confiteri  volebaut  ,  uos 
in  slatu  naturae  purae  omnino  collocabaut  ;  qua  in 
re  a  profaua  Elhuicorum  philosophia  iuitio  snao 
haeresis  non  j)iocul  aberant  [a)  .  Postea  lainen  ar- 
gumentis  saiicti  Augustiui  ,  vocibus  omnium  Ca' 
tholicomm  ,  ac  defiiiitiouibus  Ecclesiae  j)ressi  ali- 
qua  gratiartim  superuituralium  dona  agnosrcre  ccE- 

fieruut,  saltem  ut  valde  ad  benc  operanduin  uti- 
ia  ;  &  Itiuc  a  statu  natura?  j)urae  aliquateuus  re- 
cesserunt ;  ac  intilto  inagis  recessertint ,  quando 
gratiam    sauclificantem  ad    vitam  aeteroam  conse- 

qiieu- 

(a)  Pel.Tgins  apiid  S.  Aiigtistinnm  (fc  peccato  origina- 
li  c.  1.3.  inqiiieljat  :  ,,  Oinne  lionnm  ,  ac  m.ilmn  ,  (j'ia 
,,  vei  laiidabiles  ,  vel  vitiii^erabiles  siimiis  ,  non  n<ibi- 
,,  sciim  oritur  ,  sed  agitiir  .t  nohis  ;  capaces  enim  u- 
„  triiisijiie  rei  ,  non  pleni  nasciiniiri  Gf  ut  sinn  oirtu- 
„  te  ,  ita  O'  sine  vitio  procreatnur :  atqiie  ante  actio- 
,,  ncin  |)ropri«  voliintati.s  id  solum  in  liomine  est  1 
})  (jiiod  Deiis  cdndidit  << . 


2l6 


DISSERTATIO  III.    SECT.  III.  CAP.  VIIT. 


friieudam  neressariam  esse  coiifessi  sunt  (  quod  suo 
loco  ostciirleinus  )  .  Non  ita  tainen  recesserniit  , 
quin  lioininein  uua  siinul  in  statn  naturse  purae 
considerarent  ;  docentes  sciiicet  ,  enin  etiain  sine 
gratia  posse  bonuni  operari,  Denin  diligere  ,  &  ad 
caturalem  quamdain  beatitudinein  pervenire.  Vid. 
»up.  num.  25i.  llli  insuper  errori  pervicaciter  hae- 
serunt.  miserias  hujus  vitae,  ac  niortein  non  esse 
peccati  originalis  paenas  ,  sed  iiaturae  iuiinanaE  con- 
sectaria  (n.) ;  qua  de  causa  ,  ut  supra  osteiisuni  est 
nam.  iSg.  ab  Ecclesia  condemnari  meruerunt. 

555.  INiiIla  igitnr ,  ut  equidein  puto ,  contro- 
vtrsia  esse  potest  inter  Catholicos  ,  an  status  natu- 
rae  purae  unquain  extiterit .  Quatnvis  enim  ,  ut  a- 
lias  inonuinius  Sect.  I.  nuin,  71.,  fide  certum  non 
sit ,  Adainnm  fuisse  in  gratia  saiictificante  crea- 
tnm  ,  dubitari  tainen  non  potest  ,  ipsnm  creatuin 
fuisse  in  justitia  originali  .  Id  enim  luculenter  do- 
cet  S.  Thomas  Lib.  IV.  Contr.  Gent.  cap.  52.  in- 
qoieiis :  ,,  Secundum  Jidei  doctrinam  ponimus  , 
;,  hominem  a  principio  taJiter  esse  institntum  , 
j,  qiK)d  quandiu  ratio  hominis  Deo  esset  subjecta  , 
„  inferiores  vires  ei  sine  impedimento  deservirent , 
,,  &  corpus  ab  ejus  subjectione  impediri  nou  pos- 
,.  set  per  aliquod  impedimentum  corporale  ,  Deo, 
„  &  sua  gratia  supplente  ,  quod  ad  hoc  perfi- 
,,  ciendum  natura  minus  liabebat  " .  Ubi  sapien- 
ter  mouet  Thomas  Lemosius  ,  illud  sua  gratia  , 
rion  significare  gvatiam  justificantein  ,  sed  justitiam 
originalem ,  quas  fuit  donum  gratuitum  primo 
part  iiti  collatum  . 

554.  Addit  insnper  luud.  Lemosius  Tract.  I.  de 
l<sesione  liberi  arbitrii  cap.  3. ,  non  esse  assentien- 
dum  aliquibus  gravibus  Doctoribus  ,  qui  lianc  ve- 
ritatem  nolunt  pertinere  ad  fidem  ;  sed  magis  as- 
sentienduHi  S.  Thomas  ,  qui  expresse  docet  ,  id 
pertinere  ad  jidei  doctrinam  .  Et  sane  doctrina 
fidei  est ,  hominem  nunquam  moriturum  ,  si  non 
peccasset  (  vide  supra  n.  109.  &  sequ.  ) :  iirunor- 
talitas  autem  erat  donum  gratuituin  justitia?  origi- 
nalis ;  quam  procul  dubio  homo  non  habuisset  in 
puris  naturalibus  constitutus  :  consequenter  ergo  se- 
cundurn  Jidei  doctrinam  homo  uon  fuit  in  puris 
naturalibus  creatus  ,  sed  saltem  in  justitia  origina- 
li .    Dico  saltem  ;  certum  enim  puto  ,  quanquam 


{a)  „  relagiani ,  inqnit  Card.  Rob.  JBellannirtus  i'n 
»>  Lib.  luiico  de  Gratia  prinii  horninis  cap.  1.  ,  ciirn 
}j  in  primo  liomlne  niilliim  supernaturale  dontim  ,  sed 
>j  natiirales  tantnm  facnltates  agnoscerent ,  6c  siiniil 
})  adverterent ,  nihil  in  liomine  niinc  desiclerari ,  quofl 
},  ad  naturam  humanam  constitiiendam  re(fiiiratiir,  in 
5,  eam  sententiam  veneriint,  tit  existiTnareiit  ,  per  A- 
„  u.imi  peccaturn  nihii  omnino  hoinines  perdidlsse  , 
„  tulemtjue  nnnc  ijuo(jae  esse  hnmanam  natiirain  ,  ijiiaiem 
yy  initio  primus  homo  de  mann  conditoris  acceperat  "  . 

(i)  Verba  S.  Doctoris  laud.  art.  2.  hfpc  siint :  „  Homo 
>,  in  statii  natiirae  int€gr.t  poterat  operarl  virtiite  sn« 
j,  natura«  bonuin  ,  quod  est  sibi  connatiirale  ,  absque 
),  additlone  gratuiti  doni  (  nempe  gratia?  sanctitican- 
j,  tis  )  ,  licet  non  aJjst^ue  auxillQ  Dei  moventis  .  Dili- 


7ion  de  Jide  ,  ipsum  fuisse  in  gratia  sanctificante 
creatuin  . 

355.  Neque  vero  obest ,  quod  idera  Angelicus 
S.  Doctor  I.  2.  quaest.  109.  art.  5.  referat ,  ac 
nulla  censara  notet  illain  quorumdam  opinionem, 
qui  dicebant  ,  primum  homiriem  in  solis  natura- 
libus  constitutum  fuisse  .  ISon  inquam  id  obest  , 
cfuia  ibi  S.  Doctor  ,  ut  ex  toto  contextu  apparet  , 
per  hominem  in  puris  naturalibus  conslitutum  , 
nou  iutelligit  ipsum  expolialum  etiam  dono  justi- 
tiae  originalis,  sed  soluin  carentem  douo  gratiae 
sanctificaiitis  ;  uude  in  corpora  articuli  non  noini- 
nat  naturam  puram ,  sed  naturam  integram  ,  in 
qua  homo  sine  auxilio  gratiae  sanrtificautis ,  & 
cum  solo  auxilio  gratiae  moveutis  potuisset  dilige- 
re  Deum  super  omnia  . 

356.  Clarius  adhnc  loquitur  S.  Doctor  in  Quaest, 
IV.  de  malo  art.  2.,  ubi  cum  sibi  objecisset  au- 
ctoritatem  Magistri  Seutentiarum  doceutis  ,  primum 
hominem  fuisse  condituin  in  justitia  originali  , 
non  autem  in  gratia  gratum  faciente  ,  respon- 
det :  ,,  Originalis  justitia  includit  gratiam  gratum 
,,  facientem  ;  nec  credo  verum  esse  ,  quod  homo 
,,  sit  creatus  in  naturalibus  puris :  ^^  nempe  iu 
sola  originali  justitia.  Et  hoc  sensii  saepius  a  S» 
Thoma  sumi  pura  naturalia  ,  nempe  per  exclu- 
sionein  solius  gratiae  sanctificantis  ,  non  autem  per 
exclusionem  justitiae  origiualis ,  testatur ,  &  pro- 
bat  laudatus  supra  Thoinas  Lemosius  iu  leclione 
S.  Thomae  versalissimus  [b)  ,  Indubitatum  itaque 
esse  debet ,  statum  naturae  purae  ,  qualis  supra  de-» 
scriptus  fuit  num.  545.,  uunquam  extitisse, 

§.  m. 

Jn  possibilis  sit  status  naturce  purce  ? 

357.  l^um  Micliaeli  Bajo ,  ante  200.  &  am- 
plius  anuos  Regio  in  Academia  Lovaniensi  Pro- 
fessori ,  visum  fuisset  ,  Theologos  Scholasticos  ea 
sententia  ,  quae  admittit  j)0ssibilem  esse  statuni  iia- 
turae  purae  ,  euormiter  abuti  ad  enervandam  iu- 
concnssam  S.  x\ugustini  doctrinam  de  percati  ori- 
ginalis  poenis  ,  &  effectibus  ,  ac  de  necessitate  ,  & 
efficacia  gratiae  ad  yiilnera  jHiinaevae  culpa:  sanau- 

da  , 

„  get-e  autein  DeuTn  supsr  bttinia  est  qaiddam  conna- 
,,  turale  hoinlni,  &  etiam  cuilibet  creatura?  non  sohim 
„  rationali ,  sed  irrationali  ,  &  etiam  inanirnatap  ,  se- 
,,  cundiim  rnodum  arnoris  ,  tful  unlculqne  creatura; 
„  competere  potest ...  Et  ideo  dicendiim  est ,  quod  lio- 
,,  mo  in  statu  naUirx  inte^ra  non  inillgebat  dono  gra- 
„  ti.^B  superadditfB  natiiralibus  bonis  ad  diligf-ndum 
„  Deum  natiiraliter  super  oiunla  ,  Jicet  indlgeret  auxi- 
„  llo  Dei  ,  ad  Jioc  eum  inoventis  "  .  Hanc  duplicem 
status  natiirfle  pura?  acceptionem,  qu.«  non  soliim  a- 
pad  alios  cfuandoque  invenitur ,  scllicet  pro  statu  etlara 
justitl*  originalis,  slne  gratia  sanctiticante,  bene  ob- 
servandam  esse  ,  inonet  F.  Tli.  de  Lemos  cap.  6.  ,  ut 
omni  remotaffiquivocatione  in  hac  difficili  materia  pro- 
sedatur . 


APP.  DE  NATURA  PURA . 


21  7 


da  ,  negavil  possibilem  esse  slatiiin  Daturar;  piir*  , 
oiiiniiio  conteiidens  ,  non  soliiin  jiistitiain  origiua- 
lein  ,  sed  etiain  ipsani  gratiam  sanctificantein  Iio- 
inini  debitarn  esse  ,  ut  Deiis  salva  sua  justitia,  & 
boiiitate  sine  illis   boiniiicni  creare  noii  potuerit . 

558.  Noii  leves  h^c  doctrina  in  Jjelgio  cxcita- 
vit  tuinultus  (a) ,  ad  quos  sopiendos  sanctissimus 
Pontifex  Pius  V.  solemneni  edidit  con»titutionein  , 
quae  incipit  Ex  omnibus ,  &  in  qua  plures  pro- 
positiones  ad  lunc  materiam  spectanles  proscriptae 
fueriint  ;  iiempe 

XXII.  Huinance  naturce  suhlimatio ,  ^  exal- 
taiio  in  consortiurn  divinoe  natnrce  dehtia  juit  in- 
tegritati  prirnar  conditionis  ,  fj/  proinde  tiaturalis 
dicenda  cst ,  &  non  supernaturalis . 

XXVil.  Jntegritas  primce  creationis  non  fiiit 
indehita  humanoe  naturce  exaltaiio  ,  sed  natu- 
ralis  ejus  conditio  . 

XXXIV.  Distinctio  illa  duplicis  amoris ,  na- 
turalis  videlicet ,  quo  Deiis  amatur ,  ut  auctor 
naturce ,  (^  gratuUi ,  quo  Deus  amatur  ^  ut  hea- 
tificator ,  vana  est ,  C5*  commentaia  ,  &  ad  il- 
ludenduni  sacris  litteris ,  O"  plurir/iis  veterum  te- 
slirnoniis  exco^itata  . 

XXX  Vl.  Arnor  naluralis  ,  qui  ex  viribus  na- 
tura;  exoritur  ,  ex  sola  Philosophia  pcr  elatio- 
ner?i  prcesurnptionis  humance  ,  cum  injuria  cru' 
cis  Christi  defenditur  a  nonnuUis  Docioribus  . 

LV.  Deus  non  potuisset  ah  initio  talcni  crea- 
re  hominem  ,  qualis  nunc  nascitur  {b)  . 

LXXVllI.  Iminortalitas  prirru  hominis  non  e- 
rat  gratice  benefcium  ,  sed  naturalis  conditio . 

LXXIX.  Falsa  est  Doctorum  sententia,  pri- 
mum  hominem  potuisse  a  Deo  creari ,  ^  insti- 
tui  sine  justitia  originali , 

55i).  Quantum  vero  spectat  ad  statum  iiaturae 
purtc  ,  IJaji  sentenliam  adoptavit  Gorn.  Jaiiseniift  , 
eamdemque  tribus  integris  libris  iliustrare  ,  ao  de- 
fendeie  conatus  est  in  suo  Augustino  ab  Urbano 
VIII.  damnalo  . 

56o.  Demuin  inter  centum,  &  unam  proposi- 
tiones  Pascliasii  Quesnelli  in  relebri  Bulla  Unige- 
Vitus  a  Clemente  XI.  anno  171 5.  proscriptas  Jia;c 
otiam  est  miin.  XXXV.  Gratia  Adarni  est  seque- 
la  creationis ,  &  erat  debita  naiuroe  sance ,   ci)* 


int£gr(je  .  l 't  autein  opinitur  Card.  Gregorius  Sel- 
leri  Ord.  Praed.  Tom.  VI.  sui  operis  pro  defen- 
sione  Bullie  Unigenitus  ,  Iiujus  dainnata?  proposi- 
taoiiis  „  radix  in  eo  sislit  ,  quod  Autlior  absokite 
„  negat,  possibilein  esse  statuin  iiaturae  purae  ;  ita 
„  quod  per  ipsuin  Deus  iion  potuisset  condere  Iiu- 
,,  iiianam  naturain  cuin  connaturaliter  tantum  de- 
,,  bitis  ,  &  absfiue  ullo  indeJ)ito  ,  &  ab  eadem  noa 
„  postulato  .  Quoties  enim  Deo  possibile  noii  erat  , 
,,  natiiram  liuinanam  producerc  sine  gratia  ,  ma- 
,,  nifeste  sequitur  ,  ipsani  esse  sequelam  creatio- 
,,  nis  ,  sicuti  sequuntur  proprietate» :  &  esse  natu- 
,,  rae  ipsi  counaturaliter  deljitam  ,  sicuti  ei  debita 
,,  suiit  cuncta  coiiuaturalia  .  Subslituendo  Aulhoc 
„  hujusmodi  erroneuin  printipiuin  secutus  est  Ba- 
,,  jum  ,  &  Jaiibeiiium  ,  absoUite  detestaiitej  possi- 
,,  bilitateni  status  natiirae  in  suis  puris  naturalibus 
„  &c.  "  Hactenus  ainplissimus  hic  Cardijialis  in 
Opere  ,  cui  lilulus  :  Propositiones  a  sanctissimo 
Domino  fel.  record.  Clemeute  XI.  damnatce  in- 
Bulla  Unigenitus  Filius  Dei  &c,  Romae  1718.- 
179-7.   Vol.  VIII.  in  4« 

5Gi.  INoi)  obstanlibus  tamen  his  Pontificiis  ora-. 
culis  aliqui  insigniter  docti  Tlieologi  (c)  omnino 
contendunt  ,  statum  natura;  purcC  esse  impossibi- 
lem  ;  quorum  sententia  hacc  est  .  Primo  hominem 
a  Deo  creatum  ad  imaginem  suain  ,  rationis  ,  & 
libertatis  compotem  ,  iion  potuisse  ordinari  ad  fi- 
ijeni  tantummodo  naturalem  ,  iii  quo  perfecta  ,  ao 
plena  beatitudo  consistere  nequit  ;  sed  ordinari  ne- 
cessario  deJ)uisse  ad  finem  supernaturalein  ,  sciii- 
cet  ad  Deum  ut  auctorem  gratiac  ,  &  gloriae  ;  & 
quoniam  innatum  ei  tributum  est  perfectac  beati- 
tudinis  desiderium ,  ad  div^inaui  bonitatem  perti- 
luiisse  ,  ut  etiam  illa  media  supernaturalis  ordinis 
ei  siippeditarentur ,  quibus  huno  fr.iem  assequi 
posset ,  attenta  nimirum  })enefica  Dei  providentia, 
quae  nulli  creaturc-e  denegat  media  ad  finis  sui 
consecutionem  necessaria  . 

062.  Secundo  negaut  ,  potuisse  liominem  creari 
a  Deo  cuin  perduelli  concupiscentia  ,  qualem  nunc 
experimur  ,  &  quas  certo  certius  est  funestus  pec- 
cati  originalis  efTectus  ;  neinpe  ut  Coiicilium  Tri- 
denlinum  definivit  Sess.  V^.  cx  peccato  est ,  (j^' ad 
peccatum  incUnat  :    qua  de  re  multa   habet  eini- 

ncji- 


(o)  Nonniilfa  doctrina»  BjjanflO  caj)it.i  fiier.int  nntea 
a  sacra  tncidtate  Parisiensi  proscripta  .  Canlin.ilis  etiam 
Commendoniis  rnnltain  operam  impenderat  ,  lU  errores, 
qiii  a  Bajo  in  Belgio  disseininabantnr ,  in  ipso  ortu 
pr^rocarentiir  ,  sed  fnistra  .  Bajus  postea  iina  cinn  Hes- 
seiio  lalsis  ejnsdem  doctrin;»'  principiis  iTnlmto  ,  nomi- 
ne  Kegis  Catholici  intertuit  Goncilio  Triiientino  .  In  eo 
taiiien  ConCilio  niliil  de  Jiis  controversiis  actmn  fuic  , 
ea  pnidtntia  ,  ut  imjtiit  Card.  P.iii.ivicinns  ejiisdem 
Concilii  lnsioriGgrai>hiis  Lih.  XV.  cip.  7. ,  (jna  solent 
Princijies  urgentibns  externls  hostibiis  ,  (liscordias  ci- 
viiim  internasioj)ire,  aiit  dissiniiiiare  .  Absoluto  aiitein 
Concilio  cuin  maldiii  niigeretiir,  S.  Pius  V.  dili«;enti 
prainisso  e^amine  Kil.  Octobris  anno  i  508.  Ponttticio 
oraculo  ^fj.  Baji  pro|>ositionps  damnavit  in  ^/0^0  ,  ii^ 
Gazzaniga  Theol,  Tom.  IV. 


dicitur  ,  idest  non  njiposita  singiilispr0po~itioni!)ii5  pro- 
l^ria  censiira  vel  ijnalijicatton''  ;  cujiis  ilamnationi<«  in 
■mgloho  exemji.iim  antea  dedenirtt  &  Fjeo  X.  contr.i  Lii- 
thertim  ,  &  Conciliitin  Constantienso  contr.i  Jo.  Wicle- 
fiiiii .  Eadtin  Piana  Constitiitio  fiiit  postea  a  Gregoria 
XIII.  ahno  1579.  soleranitcr  promiiigata  ,  &  ab  Urba- 
no  Vlli.  anno  1641.  confirmata  ,  ac  to'o  Ciiristiano  or- 
be  recept.i ,  iit  niillatenus  audicnili  sint  ,  tjiii  illitis 
Jbiillie  aiictoritatem  in  dtibium  revocare  aiident  . 

(A)  H^c  propositio  vera  est  ,  si  inteiligalur  tle  Iioini- 
iie  ,  (jtialis  ntinc  nascittir  rnm  peccato  originali  .  Sed 
Bajiis  docebat,  non  pottiisJe  hominetn  creari  cum  ca- 
rentia  gratiaf?,  seii  sine  jiistitia  originali  ;  proitt  ciariiis 
mentfcin  suam  aperuit  in  proposit.  LXXFX. 

;c)   lla    eos  vO'jat  Canl.    Bellarmi.-ms  Lib.  iinico  ds 
28 


si8  DISSERTATIO  III. 

iTentissimns  Cardinalis  Norisiiis    in  Vimlicus    Au- 
gusfinianis  cap.  5.  §,  2. 

565.  loficiatittir  deinmn,  potnisse  a  Deo  jnsto 
creari  hoiinnem ,  obnoxiam  sine  nlia  siia  culpa* 
inorbis  ,  aliisque  miseriis  ,  quibus  nos  propter  la- 
hem  originalem  modo  juste  puiiinuir ,  &  multo 
mious  morti  ,  quas  maximum  ,  &  ultimuin  iualo- 
riiin   reputatur  . 

364.  Neque  nuiltum  laborant  luijus  sentenliae 
patroni ,  ut  eim  a  damuita  Baji  doctrina  toto  coe- 
lo  distare  ostendant .  Et  priino  perquam  facile  est 
id  ostendere  evidentia  facti ;  cum  neino  igiioret  , 
eaindem  sententiam  in  Scbolis  catholicis  palam  & 
ubiqne  defendi ,  non  reclamantibus  suinmis  Ec- 
clesias  Pastoribus ,  qui  profecto  non  sinerent ,  pro- 
scriptos  olim  errores  iteruin  in  scenam  revocari 
(a).  Malti  insuper  ex  iis  ipsis  ,  qui  statum  natu- 
rae  purae  possibilein  esse  mordicus  defendunt,  fa- 
tentur  ingeiiue  ,  contrariam  sententiam  ,  prout  in 
scholis  catholicis  defenditur  ,  ab  Apostolicis  fulmi- 
nibus  intactam  hactenus  remansisse  ;  qnorum  no- 
inina  receziset  P.  Laur.  Berti  in  laud.  Dissert.  U, 
August,  Sj-stcm,  vindicati , 


Cratia  pruni  hominis  cap.  5.  Ipsonim  fere  otnniiim  no- 
mina,  &  opera  recenset  P.  Jo.  Laiir.  Berti  in  Dissert. 
11.  AugustLniani  Systemaiis  vindicati  cap.  I.  contr.i 
duoopuscnla,  c(iioriim  primi  Iiic  erat  tituliis  :  Baja- 
nisinns  rednnvas  in  scriptis  PP.  FF.  Dellelli  ,  &  Ber- 
ti  ;  alteriiis  auteni  :  J insenismns  redii<iinis  in  scriptis 
PP.  FF.  Bellelli  ,  O"  Berti  .  Utniinqtie  opiisculnm  pro- 
diit  anonymiun,  sed  trib'Uiim  fnil;  D.  Saleoni  Archie- 
piscopo  Viennensi  in  Galliis  .  Hic  anctor  in  art.  3.  Ba- 
jartismi  redii>ii>i  0.2.  n.  g.  infeliciter  probare  nisiisest, 
oinnes  Baji  errores  in  Iiac  materia  ab  Apostolica  Sede 
condeninatos  in  hac  propositione  incliidi  :  Impossibilis 
est  status  natiir.i:  pura .  Etiam  Jo.  Jos.  Langiiet  Ar- 
chiepiscopus  Senonensis  Judicium  edidit  de  operibas 
theologicis  FF.  Bellelli ,  &  Berti  ,  in  (pio  (J.  8.  lati- 
datos  insignes  scriptores  aperte  accusat ,  (jtiodBaji  da- 
vmatdm  doctrinam  instanrare  non  vereantur  .  Sibi  non 
deiiiit  eximitis  Tiieologus  P.  Laur.  Berti  &  copiosissi- 
mas  sucB  ,  siiorumtjue  Con.sodalium  doctrinfle  vindicias 
egit  ,  eastjne  amplissimis  munita  approbationibiis  Ro- 
xax  edidit  ;  8c  cum  prius  in  Additamento  ad  Lib.  Xlf. 
de  discipUnis  theologicis  i[naEsUonQ\n\\^nc  dcfinire  no- 
luisset,  contenlus  tantuHiinodo  errorum  damnatorum  mi- 
beculas  a  snis  Consod.dibus  dispellere  ,  &  modeste  ape- 
rire  ,  ^imi^osihmaiori  probabili:atedefendi  ,  calumniis 
postea  siioriim  Adversarionim  lacessitus  stattim  naturffi 
purse  imj)ossibilem  esse ,  apenc  docuit. 

(a)  Vel  jioc  solum  cohibere  debtusset  Lutherantim 
Frider.  Coltam  ,  ne  in  adnot.  ad  pag.  zSo.  Tom.  IV. 
Locor.  theologic.  Jo.  Gerhardi  imprudenler  scriberet  , 
hanc  scntentiam  ,  ceu  erroneam  ,  O"  httretiaam  fuisse  a 
Clemente  XL  in  Constit.  Unigenitus  damnatam .  Cotta 
deceptus  luit  a  Jo.  Frickio ,  qiti  in  stia  Inclementia 
Clementis  examinata  plura  alia  falsa  venditavif  .  H.tc 
jpsa  evidentia  facti  magis  cohibere  dehuisset  Nic.  Ghez- 
7.nnn  al>  (jiiini  Jansenismi  nota  huic  sententifle  impo- 
nenda  3  ([ui  tamen  in  sua  Declaratione  y  t^  protestatio- 
ne  anno  i^S^-  jussu  S.  Indicis  Congregat.  edita  men- 
tem  suam  clarius  exposuit  .  Celerum  satis  erit  hac  de 
re  consulere  doctissinuim  P.  Jo.  Laur.  Beru  jn  Dissert. 


SECT.  III.  CAP.  m. 

565.  Pr^terea  observant ,  propositiones  Baji  nOft 
fuisse  oinnes  ut  licereticas  ,  imino  ne-jtie  iii  omni 
sensu  damnatas ,  ita  eniin  habet  Pontificium  di- 
ploina:  „  Quas  sententias  stricto  coratn  nobis  e- 
„  xamine  ponderatas ,  quanquam  nonnullce  ali^ 
„  quo  pacio  sustvieri  possent ,  in  rigore  tamen  , 
„  &  proprio  verborum  sensu  ab  assertoribus  in- 
,,  tento  hasreticas  ,  erroneas,  suspectas  ,  teinera- 
„  rias ,  scandalosas ,  &  in  pias  aures  otFensionem 
„  iinmittentes ,  respecti^e ,  ac  quaecumque  super 
,,  iis  verbo  scriptoque  emissa  prassentium  aucto- 
„  ritate  damnamas  ,  circumscribimus  ,  Sc  abole- 
„  mus  (/))  . 

366.  His  praemissis ,  qui  statum  naturae  pura 
possibilein  esse  negant ,  multis  argumentis  probant , 
doctriiiuin  in  Bajo  damnatam  iiaud  esse  diversam 
ab  errore  Lulheri ,  qui  in  Comment.  c,  III,  Ge- 
nes.  statuerat  :  „  Adami  justitiain  non  fuisse 
5,  quoddam  donum ,  quod  ab  extra  accederet ,  se- 
„  paratum  a  natura  iiominis ,  sed  fuisse  vere  na- 
„  turalem  ,  ut  natura  Adae  esset  diligere  Deum  , 
„  credere  Deo ,  agnoscere  Deuin ,  &  haec  tam  na- 
„  turalia  fuisse    in  Adamo ,    quam  naturale    est , 

„  quod 

II.  Apologetica  Systematis  Aagnstiniani  vindicati ,  ubi 
discrimina  afiert  insignia  inter  damnatas  Baji,  ac  Qiie- 
snelli  propositiones}  &  non  paucorum  Tlieologorum 
Eententiam  de  impossibili  natura;  purfle  statu  ,  quin  ne- 
cesse  habuerit  confugere  ad  infelicem  illam  evasionem  > 
qiia  usus  est  Corn.  Jansenitis  Lib.  II.  de  statn  natune 
purtf  cap.  postremo,  ubi  primo  duobus  summis  Ponti- 
ticibus  Pio  V.,  &  Gregorio  Xill.  nomen  opponit  vete- 
res  Pontifices  partim  doctissimas  ,  partim  sanctissimos y 
Innocentium  ,  Zositnum  ,  Bonifacium  ,  Xistum  ,  Caele- 
stiniiin  ,  Leonem  ,  Gelasium  ,  Hormisdam  ,  &  Joannem 
II. }  ({ui  doctrinam  S.  Atigtistini  probarunt ,  laudarunt  > 
ac*suam  fecerunt ,  ({uasl  vero  haec  niinquam  satis  com- 
inendata  doctrina  fuerit  in  Bajo  damnata  (  quae  pura 
piitaque  est  Jansenii  ,  &  paucorum  aliorum  calumnia  ) . 
Deinde  post  miilta  verba  tandem  concludit  ,  nihil  op- 
portunius  dici  posse  ,  tjuam  Rom.  Ecclesiam  ,  cui  nort 
minas  pax  ,  quam  eruditio  Jiliorum  suorum  cordi  est  , 
prudenti.€  directricis  censuram  edidisse ;  scilicelr  Baji 
sententiam  ,  non  tamquam  falsam  ,  sed  nt  pacis  inimi- 
cam  tantisper  vitandam  censuisse ,  ({uia  contraria  com- 
muniter  titnc  erat  apud  Scholasticos  recepta .  Longe 
aliter  se  defendunt  Theologi  illi  Gatholici  ,  qui  stattiin 
naturtTe  purae  ,  ut  chituericum  ,  &  impossibilem  repti- 
diant ;  nempe  jure  meritoque  damnatatn  esse  Baji  do- 
ctrinam  asserunt ,  sed  ab  ea  se  procul  distare  osteil- 
dunt . 

(A)  Aliqui  post  illa  verha  sustineri  possent ,  nullatn 
omnino  virgulam  apponendjm  ,  sed  eamdem  virgulam 
iransferendam  esse  post  alia  ver])a  ab  assertoribas  in~ 
tento  volebant :  ut  nempe  Pontiticis  rnens  non  fuerit  > 
damnare  eas  propositiones  in  rigore  ,  O"  proprio  sensu 
ab  assertoribus  intento  ,  sed  in  alio  sensii  'tninus  pro- 
prio  ,  qiiem  habere  possent  .  Veruntamen  eos  falli  o- 
stendit  P.  Natalis  Alexander  in  Hist.  Eccl.  Siec  XV. 
&  XVI.  cap.  2.  art.  14.  Idem  tamen  P.  Natalis  con- 
sentit  Gabr.  Vasquezio  ,  qui  plerasque  illarum  propo- 
sitionitm  damnatas  fuisse  censet ,  ob  asperam  dunta- 
xat  oppositit  sententia  censuram  ,  qua  offensionis  causa 
fuit }  non  ob  illarum  faliitatem  ,  seu  ob  errorem  ,  qaem 


APP.  DE  NATURA  I^UftA  . 


5,  qiioil  oculi  Inraen  recipianl ;  ^  paulo  post  in- 
„  quit  idem  Lutherus :  Porro  liaec  probant ,  ori- 
„  ginalem  justitiain  esse  de  natiira  lioiuinis,  ea 
,,  aiiteni  per  peccatiun  ainissa ,  iiou  niansisse  in- 
,,  tegra  naturalia  ,  ut  Scliolastici  delirant  *'  .  Ne- 
gabat  igitur  Il.presiarclia  Lullierus  ,  |ustitiam  pri- 
mi  lunninis  doiiuin  fiiis^e  iJti  supernaturale ,  do- 
cens  ,  non  potuisse  lioinineni  sine  illa  a  Deo  creari» 
567.  Hanc  aulein  ipsam  liUtlieri,  ejusque  gro- 
galiiun  seiiienliain  danm.ilam  fuisse  in  fJajo  testis 
cst  Venerab.  Card.  UelJarminus  ,  qui  in  Lib.  nni- 
co  de  Gralia  pritni  hominis  ca|>.  i.  post  relata 
Lutlieri  verba  ita  pergit :  „  Huc  eliam  referri  de- 
„  bent  articuli  quidam  ante  paucos  annos  a  duo- 
,,  bus  smnmis  Pontificibus  dainnati  Pio  V.  &  Gre- 
„  gorio  XIII.  Sic  eniiu  habei  art.  22»  Huinance- 
„  naturce  sublimatio,  &  exaltatio  ,  in  consor- 
„  tiwn  divinop.  naturce  dehita  Juit  integritati  pri- 
„  wa?  conditionis ,  ac  proinde  naturalis  dicenda 
j,  est  ,  non  supernaturalis  .  Et  art..  27.  ita  se  ha- 
,,  bet:  Integritas  primoe  conditionis  non  fuit  in^ 
„  dehita  humance  naturce  exaltatio ,  sed  natu- 
j,  ralis  ejus  conditio  "  .  Multaque  alia  similia 
testimonia  virorum  doctissimorum  farile  est  'igglo- 
nierare ,  dicentium  articulos  Baji  falsos ,  &  da- 
mnatos  esse  in  seusu  ejusdem  Kaji,  contendenlis 
integritatem  priini  liominis  ,  eLiarn  qaatenus  com- 
prehendebat  gratiam  habitualein  ,  fuisse  natura- 
lem  ,  &  ipsi  iiiiturae  humanae  debitam  .  Atque  ex 
hoc  falso  principio  Bajus  ejusque  sectarii  impos- 
sibilem  esse  eruebant  statuin  naturae  purae  (a)  . 

568.  Hoc  autem  principium  rejicere,  ac  dete- 
stari  se  profitentur  Catholici  illi  Theologi ,  qui 
slatum  naturae  puras  possibilem  esse  existimant . 
Primo  enim  contra  Bajum  ,  Lutherum  ,  eorumque 
gregarios  aperte    assecunt  ,    justitiain    oiiginalem  , 

contineant .  Videri  potest  Vastftieziiis  ipse  in  1.  2.  disp. 
109.  c.   18. 

(a)  Hnnc  fiusse  errorem  Baji  juste  a  S.  Sede  pro- 
script,iiin,  iniilti  testati  siint ,  etiain  ex  illa  schola  (jufle 
docet  ,  possibilem  esse  st.itiiin  pur*  natiir^.  Uniim  laii- 
d.ire  siifficiat  nostnim  Jo.  Bapt.  Gonet ,  qui  in  J,lispiit. 
de  statu  natura  pnrx  art.  i.  (J.  3.  Ma  inijeniie  scrihit  : 
},  Licet  inter  d.imnatos  Baji  articnlos  27.  sic  liabent  : 
j,  Integritas  prinut  creationis  non  fnit  indelita  natnr,t 
,,  liumana  exaltatio  y  sed  naturalis  ejas  conditio  ,  V 
,,  55.  Deus  non  potuisset  al-  inilio  creare  howineniy 
,,  qualis  nunc  nasatur  ;  inde  tainen  concliidi  non  j.ot- 
j,  est  ejjicacUer ,  opinionein  ,  (jii«  ini['Os.si]*ilitatein  sla- 
j,  tiis  natur^  piir.e  ,  pr<tcise  qnaniiiin  ad  donnin  inte- 
jj  sritatis  adstniit  j  in  Iiac  BnlJa  tiiisse  d.unnatain  j  sed 
jj  tiintMtn  aliam  ,  qiiae  pr*terea  negat  j  nne  gratia  sun^ 
),  ctijicante  y  </n^  alsolute  rectumy  C  justuni  constituit 
j,  honiineni  condi  a  Dpo  poUiisse.  Hoc  enim  iit  recte 
j,  observat  Estiiis  ,  intentiiin  erat  Bnji  in  citalis  arli- 
„  ciilisi  ita  iit  27.  intelligerelnr  ab  co  <le  inlegritate, 
jj  ut  cuinprehendit  gratiam  hahitualein  ahsolnte  justiji- 
j,  cantein  ;  8c  55.  de  Iioinine  nascente  inodo  cum  pri- 
,j  catione  talis  gratia  "  .  Ita  etiain  censet  Lemosiiis 
de  Ustone  lil>.  arh.  c.  3.  n.   5. 

(A)  Prster  Scriptores  a  V.  Berti  recensitos  j  roinine- 
iDorari  merelur  P.  Viatov  a  Coccaleo  doctus  liiijus  a:- 


pront  gratiam  sanctificanlein  incKidit ,  non  esse 
natur.ilfin  ,  aut  partem  nattirae  humanae  ,  sed  do- 
num  Dei  sujjernaturale  .  Secundo  a^serunt  quidem  , 
non  jwtnisse  homineiu  sine  hoc  dono  supernatura- 
Jiter  creari  ;  noii  tainen  propter  exigentiam  crea- 
ttirce,  sed  propter  decentiam  creatoris  i  quatenus 
Deum  non  deceret  ,  Itoininem  ad  suain  imagiiiein 
creatum  iis  mediis  jirivare,  quibus  jjDsset  ad  suuin 
ultinuiin  fiuein  jjervenire  ;  eum  jue  innocentem 
morli  ,  aliisque  Iiujus  vitae  calamitatibus  0})j>riini; 
&  qiiod  adliuc  j5e|us  est,  violeiuis  |)erdueilis  con- 
cujiiscentiae  motibu»  ad  maliim  jugiier  incJinari  . 

56f).  Alque  ad  haec  omnia  doctrin?c  cajjita  con- 
firmanda  inuiimeris  jiropemodum  utunMir  Sancto- 
nnn  Fatrum  ,  potissimum  vero  S.  Augustini  tesli- 
moniis  ,  quibus  se  dcmonstrare  pos&e  confidunl,  i- 
ta  apgritudines  ,  mortein  ,  ignorantiain  ,  ac  praeci- 
pue  j)erdueilein  concupiscentiam  esse  originalis  yec- 
cati  j)cenas,  ut  nullae  sine  nostra  culpa  esse  jiu- 
tuisseiit.  Ita  fere  Angustiniani  recentiores ,  Nori- 
sius  ,  iJelUlli,  aliique,  quoruin  vindicias  lanta  do- 
ctrina  P.  Laur.  IJerli  egit  ,  ut  nein )  amj)lius  au- 
deat  huic  senteutiae  tetrain  Bajanisini  ,  Jansenismi, 
aut  Qucsnellisini  notiun  inurere  ,  quanquam  eadein 
scnteiuia  possit  ex  iiuiltis  aliis  caj^itibus  valide  op- 
puguari  ,  ut  reipsa  a  multis  doctissimis  viris  oji- 
pugnatur  {b)  . 

570.  Iluic  eliain  sententiae  subscribunt  quidaiu 
ex  JCfominicaiioruin  l''amilia  ,  quamvis  iion  multi  , 
docentes  ,  stutum  naturae  puras  esse  quidein  abso- 
lute  j)Ossibilem  sola  spectata  infinita  Dei  potentia: 
miiiime  tamen  convenientem  spectata  eiusdem  Dei 
providentia,  ac  proiude  njinime  j)0ss:bilein  de  po- 
tentia  Dei  ordinaria  ;  quamvis  possibilis  sit  de 
potentia  Dei  ahsoluta  (c)  .  Atque  ad  id  osfendfn- 
dum    polissimuin     uluutfir    auctoritate  S.  Thonif; 

su- 

vf  Cappiiciniis  in  Tentamine  theol.  Tom.  III.  Disserr. 
III.  cnp.  8.  in  nonniillis  ppistolis  ,  ac  pr<iecipMe  in  A((- 
not.  VIII.  8c  seq.  in  S.  Prospernm  ,  iibi  naturae  \v\rn 
syslema  accnsat  Pelagiaaismi  ,  Alanichxtsmi  ,  F.ptc  • 
reismi ,  Philosophismi  ,  ac  deniqiie  Atheismi.  Heii  q'i.'.i:- 
tnm  inalmn  !  Etiam  Petnis  Tamburini  in  sua  Disser:. 
de  summu  auhoLicx  dc  Gratia  Christi  doctrinx  prx- 
stantta,  uttlitate ,  ac  necessitate  cap.  i3.  &  in  liuj(is 
Dissert.  deFens.  Vol.  II.  totam  plan^i  Cliristianain  K:- 
ligionein  eo  systeinate  everti  j  evincere  conatiis  cs:  . 
IScc  ininus  contra  liypoiliesim  possibilis  slatus  natiifJS 
puroc  debacchatiir  diittor  Libri  ,  cui  litiiliis  Tournell>~^ 
convaincn  d'  erreurs  Scc.  n  Cologne  i7'")2.  vol.  3.  in  ti. 
qiii  est  D.  Monnenot.  Ord.  S.  Ben.  Cong.  SS.  Vann.-e , 
&  Idnljihi  T.  I.  ioae  Deiis  !  Anne  ita  c^cntiisse  cre- 
dfiniis  tot  j  &  tain  insignes  j  non  toluin  Molinian.*  , 
scd  etinm  Thomistic*  Scliolie  'Ih<oIo5os,  nt  apertnin 
pra^cipitiiiin  non  viderent  ?  Solnin  ne  aliqiiibus  recen- 
tiord)iis  post  Bajiim  ,  &  Janseniuni  illiul  cavere  reser- 
vatnin  erat  ?  A|).i:^i  uninodicns  ,  inteinperantesque  cen- 
siiras  .  F.norm»-s  Ihijms  Systemaiis  abusiis  explodendi  0- 
mnino  snnt ,  ex  iis  t  iinen  confra  mocJestos  alios  ejus- 
dein  dt-lfnsores  argnmentnin  sumere  non  licet. 

c)  t^iiid  sit  poientia  Dei  absohUa  ,  &  (jnid  potenlf.i 
Dei  ordmaria  ,  snperius  cun  S.  Thoma  niun.  212.  <fX~ 
plicatum  est . 


220 


DISSERTATIO  III.   SECT.  III.  CAP.   VIII. 


siipra  num.  i34«  allegata  ex  Lib.  IV.  Cont.  Gent, 
cap.  02.  ubi  postquam  docuit ,  corporis ,  anitni- 
que  defectus  paenas  esse  peccati  originalis  ,  ita  si- 
bi  objicit:  Posset  aliquis  dicere ,  hujusmodi  de- 
fectus  tam  corporales  ,  quam  spirituales  7ion  es- 
se  pcenales  ,  sed  naturales  dejectus  ex  necessi- 
tate  materias  conseguentes  &c.  Huic  auteni  ob- 
lectioni  ita  occurrit  Angelicus:  „  Si  quis  recte 
„  cODsideret ,  satis  probabiliter  poterit  aestimare , 
,,  diirina  providentia  supposita  ,  quce  singulis  per- 
„  fectio7iibus  congrua  perfectibilia  coaptavit ,  quod 
„  Deus  superiorem  naturam  inferiori  ad  boc  coo- 
,,  junxit ,  ut  ei  dominaretur  &c,  ...  Sic  igitur  hu- 
„  jusmodi  defectus ,  quamvis  naturales  homini  vi- 
„  deantur ,  absolute  considerando  humanam  natu- 
„  rani  ex  parte  ejus,  quod  est  in  ea  inferius,  ta- 
,,  J7ie7i  considerando  divinam  providentiam  & 
„  dignitatem  superioris  partis  humance  naturce, 
5,  satis  probabiliter  probari  poiest ,  hujusmodi  de- 
.,  fectus  esse  poenales  (a)  "  . 

$.     IV. 

Quid  prohahilius  in  hac  tam  celebri  con- 
troi-ersia  determinari  possit  ? 

57i.l\os  doctissimum  P.  Thomam  de  Lemos 
\w  his  controversiis  ,  tamquam  ducein  post  Ange- 
licum  Doctorem  sequentes,  primo  dicimus  ,  origi- 
nalem  justitiam  ,  in  qua  creatum  fLiisse  Adanunn  , 
lamquam  fide  certum  supra  num,  555.  posuin)us, 
neque  ex  principiis  naturce  fluxisse  ,  nec  aliquo 
inodo  naturoe  fuisse  debitam  .  Ita  expresse  S. 
1  liomas  L  P.  qu.  loo.  art.  i.  (\icem :  Justitia  o- 
riginalis  ,  in  qua  prirnus  hoTno  conditus  fuit  , 
fuit  accidens  naturoe  speciei  ,  non  quasi  ex  prin- 
cipiis  speciei  causatum ,  sed  tantum  sicut  quod- 
dam  donum  divinitus  datum  toti  naturce . 

572.  Ulterius  ibidem  ad  2.  S.  Doctor  pro  cer- 
to  lubet ,  perfectae  justitias  originalis  radicem  fuis- 


(a)  lf.a  pins  &  doctiis  Tlieologus  Vinc.  Contensonius 
Lib.  \l\\.  Theol.  mentis  C"  cordis  Dissert.  1.  cap.  i. 
specul.  2.  ciii  hiinc  titnliini  pr«lixit  :  Status  natur^  pn- 
r.e  est  t/iiidem  de  potentia  Dei  alsoliita  ,  Cr  extraordi- 
naria  possibitis ,  nontamen  com^eniens  ,  suiindei/ue  nec 
possihilis  de  potentia  ordinaria  .  Eidem  sententi«  sub- 
tcrihiint  1'.  Tliomas  Leonardi  ,  qiii  in  Universitate  Lo- 
vaniensi  Sarc.  elapso  iloruit  :  Z^  prima  huminis  insti- 
tiitione  Lib.  I.  cap.  1.,  1'.  Hyac.  Scrry  in  Tract.  De 
\'artts  huinana  natur^  statilus  Dispfft.  \.  Prflplect.  IV" 
&  V.  Ant.  Gouuin  in  Tract.  de  t^ratia  Dei  Qii*st.  II. 
art.  \.  (J.  I.  ooncL  2.,  ubi  tamen  viilt ,  dici  non  de- 
bere  sinipliciter ,  hominem  non  potiiisse  creari  in  sta- 
tn  natur^  piir.Te  secundum  ordinartain  proi'ide,itiam)  sed 
secunauin  )>roi<identia?;i  ,  ijua  nimc  est  .  Denique  sapien- 
lissimiis  'Lhotnas  tle  Lemos  dc  Usione  liberi  arhitrii  y 
cimi  cnp.  4.  dixisset,  nec  vertendutn  esse  in  dubiwn  , 
potuisse  tJniiiii  crcare  hominetn  in  puris  naturalibus  ipsi 
/iatur.e  drb^tis  ,  alts,i;:c  ordine  ali</u<j  ad  supernaturalein 
finem,  ciiin  sol<j  ordine  ad  Jinein  naturalem ,  postea  in 
^M^).  jj.  ojunino  siippouU;,    non  /uisse  coin^euiens ,    iit 


se  gratiam  sanctificantem  ,  quod  superins  qu.  9C). 
art.  I.  aliisque  in  locis  abunde  probaverat  (  vid. 
sup.  pag.  206.  num.  70.  )  .  Si  autem  gratia  sau- 
ctificans  erat  radix  originaiis  justitiae  ,  cum  plus- 
quam  certum  sit  ,  gratiam  sanctificantem  non  fuis- 
se  ex  principiis  naturae  ,  sed  fuisse  donum  super- 
naturale  ,  &  gratuitum  ,  manifeste  sequitur  ,  ad 
mentem  Angelici  Doctoris ,  etiam  justitiam  origi- 
nalem  fuisse  donum  gratuitum,  &  humanae  natu- 
rae  indebitum  . 

575.  Ex  liac  inconcussa  S.  T^^o'"*  doctrina  in- 
fert  laud.  Lemosius  in  Tract.  I.  De  loesione  lih, 
arb.  c.  5.  justitiain  originalem  non  fuisse  naturoe 
debiiam ,  nec  homini  connaturalem  ,  si  in  puris 
riatwalibus  conderetur .  Non  multum  vero  refer- 
re  putat ,  an  justitia  illa  origiualis  dicatur  ,,  in 
,,  sua  eutitate  naturalis  ,  vel  supernaturalis,  dum- 
,,  modo  coucedalur  ,  illam  uon  esse  naturaj  debi- 
,,  tftm  ,  nec  ex  principiis  naturae  causatam  ,  sed 
5,  meruin  donum  gratuito  homini  datum  "  . 

574«  Dicimus  secundo  cum  eodem  Lemosio  caj>. 
4.  ,  potuisse  Deum  absolute  creare  hominem  in 
puris  naturalibus  ipsi  naturce  debitis  ,  ahsque  or- 
dine  aliquo  ad  supernaturalem  finem  ,  cutn  solo 
ordine  ad  finem  naturalem  ,  qui  posset  cum  ge- 
r,erali  Dei  concursu  illi  statui  proportionalo  per 
aliquod  hreve  tempus  Deum  auctorem  naturce 
super  omnia  diligere ,  &  totam  naturaietn  la- 
gem  implere .  In  hoc  omnes  sine  controversia 
conveniunt  (b)  .  Hactenus  doctissimus  iste  Seho- 
lasticus  ,  qui  studiose  illam  particulam  restricti- 
vam  adjecit ,  per  aliquod  breve  tempus ;  quia  ut 
homo  contra  insurgentes  tentationes  in  Dei  amore, 
&  perfecta  legis  naturalis  observantia  diu  ,  &  u- 
sque  in  finem  perseveraret ,  indiguisset  peculiari- 
bus  ,  atqiie  extraordinariis  diviuae  providentiae  au- 
siliis ,  quibus  utique  posset  Deus  hominem  ad  suuin 
finem  naturalem  perducere  • 

575.  Dicimus  tertio ,  ad  Dei  providentiam  per- 
tiuere  ,  ut  ,  si  talem  bominem  in  pura  natura  crea- 

ret , 

Deui  hominem  a  principio  in  puris  ,  ac  solis  naturali- 
bns  conderet  ,  ut  S.  Thoinas  doeet  IV.  cont.  Gcntes 
citp.  52.  Quocl  aiitem  conveniens  non  est ,  nec  possibi- 
le  ropiitari  potest  de  potentia  ordinaria  ,  seii  nt  loqiii- 
tur  Angeliciis   ibi  citatiis  ,  attenta  Dei  providentia  . 

{b)  Id  luculenter  tra»t.tir  a  S.  Thoma  Qii.  IV.  de 
malo  art.  i.  ad  i/f  nbi  incjuit  :  „  Carentia  (livin«  vi- 
„  sionis  (  qu8B  est  finis  liominis  siipernatiiralis  )  dii- 
„  pliciter  compttit  alicui  :  nno  modo  sic  ,  (JuckI  non 
„  liabeat  in  se  ,  unde  possit  ad  (Uvinam  visionem  per- 
j,  venire  ,  Sc  sic  carentia  divinae  visionis  competere  ei  , 
„  qui  in  solis  naturalibus  esset  etiain  absi/ue  peccato  .• 
,,  sic  enim  carentia  divin.T  visionis  non  est  pccna,  sed 
„  (lefectus  consecjuens  omnem  natnram  creatain  ,  i/uia 
,,  nulla  creatura  ex  suis  natnralibus  potcst  per<,'enirs 
„  ad  visionem  difinain  .  Alio  modo  potest  alicui  com- 
,,  pe;ere  carentia  (livin^  visionis  lioc  niodo  ,  nt  habeat 
,,  in  se  alicjnid  ,  ex  cjno  debeatnr  ei  ,  (jnod  careat  vi- 
„  sione  divina  ;  Sc  sic  carentia  visionis  divina;  est  pce- 
„  na  ^  originalis  ,  Sc  acuialis  pcccati  "  . 


APP.  DE  N 

rel ,  illa  parhciilaria  anxllia  eidem  coiiferret ,  qui- 
biis  jjosset  dcu  totam  legem  implere  ,  &  iti  boiio 
wique  in  Jinem  persevcrare  ;  qiiod  Lemosins  pri- 
mo  probat  ex  Apostolo  ,  qiii  ad  Homaii.  VII.  ex- 
positis  conciipiscei)tiae  rebellis  virihiis  se  infelicem 
repiitabat  ,  inqiiiens  vcrs.  i^.  Infelix  e^o  homo  , 
quis  tne  liherahit  de  corporc  T)wrtis  hujus?  Se- 
ipsiuii  autem  consolabatur  ,  illico  subdens :  Gra- 
tia  Dei  per  Jesum  Christum  Dominum  nostrum . 
Hinc  recte  infertur  ,  infelicissimum  futnrum  fuis- 
se  liominem  in  statu  naturae  pur.-c  ,  riisi  alicjuod 
peculiare  liabuisset  divi.inm  auxilium  ,  quo  insur- 
gentes  teiitationes  superaret ,  &  in  observantia  le- 
gis   Pei  posset  iisque  ad  finein  perseverare  . 

576.  Id  ipsum  prajlerea  J^einosius  probat  ex  do- 
ctrina  S.  Auguslini,  qui  Lib.  De  corrept.  &  gra- 
tia  cap.  II.  „  Si  adjutorium  ,  inquit  (  quo  pos- 
,,  set  permanere  si  vellet  )  vel  Angelo  ,  vel  lio- 
,,  mini  ,  cum  primnin  facti  sunt  ,  defuisset,  quia 
„  non  talis  natura  facta  erat ,  nt  sine  divino  ad- 
,,  jutorio  posset  permanere  ,  si  vellet ,  non  utique 
„  sua  culpa  cecidissent  ;  adjutorium  quippe  defnis- 
,,  set  ,  sine  quo  manere  uoii  possent  "  .  Si  igitur 
homo  in  suis  uaturalibus  puris  non  habuissset  , 
quo  posset  ,  si  vellet  ,  diu  legem  servare  ,  &  in 
bouo  rationis  permanere  ,  noa  utique  ipsc  sua  cul- 
pa  cecidisset . 

577.  Objicit  postea  sibi  Lemosius  alia  verba  S. 
Auguslini  ,  qui  in^Lib.  L  Retract.  cap.  9.  post- 
quain  dixisset  ,  ad  miseriam  justoe  darnnationis 
pertinere  ignorantiani ,  &  difficultatem  ,  quam 
patitur  omnis  homo  ab  exordio  nativltatis  suoe , 
ita  subdit :  Quamiis  ignorantia  ,  ^  difficultas  , 
eiiamsi  essent  hominis  primordia  naturalia  ,  nec 
uc  cnlpaildus  ,  sed  laudandus  esset  Deus  .  Re- 
spondet  aiitem  ,  S.  Doctorem  supponere  ,  quod  si 
illa  essent  primordia  naturae  ,  Deus  sua  providen- 
tia  ndjutoriuin  daret.  naturale ,  quo  posset  homo 
bene  operari  ,  si  vellet  ,  &  in  bono  perseverare : 
mide  seniper  Deus  esset  landandus .  i\ec  funda- 
inento  caret  ista  responsio ;  iiam  in  Lib.  III.  de 
libero  arb.  cap.  29.  Doin.  1.  ubi  eadein  verba  ha- 
bet  ,  ita  subdit:  ,,  INon  enim  mediocria  bona  sunt, 
,,  uon  solum  qnod  anima  est  ,  sed  etiam  quod  fa- 
,,  cultatein  habet ,  nt  aJ/urd/iit;  CVea/ore  seipsain 
,,  excolat ,  &  pio  studio  possit  omnes  acquirere  , 
,j  &  capere  virtutes,  per  qtias  &  a  difficultate 
,,  cruciante  ,  (j)-  ab  ignorantia  coecante  lihere- 
„  tur  .  Quod  si  ila  est ,  non  erit  nastentibu»  ani- 
„  mis  ignorantia  ,  (>  difficultas  supplicium  pec- 

(«)  Nefpie  enim  Tluologls  coininnnitcr  probatiir  , 
«Jiiotl  PVanc.  Siiarez  in  ( )pusc.  de  juftttia  Sect.  V.  n. 
"•  P''?'  804.  edit.  Liigdiin.  1600.  scripsit :  ,,  Deiim 
jj  aJ)i(jne  injnstilia  poise  <|iiodciiinque  inahiin  ilii  (  per- 
„  sonie  ,  <jiiain  pimit  )  inttrru,  le/  itUra  mirUiiin  cul- 
)>  P-t  >  i'e/  etiaiii  sine  culpa  "  •  QiiR  sententia  tti.im 
Vas'/iiefIo,  «Si:  nonnnllis  aliis  trihiiiliir.  AMtsantiir  ([iii- 
dtin  li,TC  S.  Aiigiistini  vei  ha  in  Senn.  I.  in  Ps.ilriurrn 
LXX.  (^uis  eniin  ei  (  l)«o  )  diceret  y  (/uid  /tcisli  ,  si 
damnaret  juftuin.'    Sed  edilores  Maurini  piUarunt ,    lo- 


\TUKA  PUllA.  aat 

„  cati ,  sed  proiicicndi  adinonitio ,  &  perfectionis 
,,  exordiuin  "  . 

578.  Ob.  sibi  ulteriuj ,  homiiiem  ex  pnrij  suis 
naturalibns  noii  potuisso  mortein  evitare ,  quin  ta- 
inen  teneretur  divina  providentia  aliquod  peculia- 
re  auxilitim  ei  tribuere  ,  quo  se  ab  interitu  dc- 
feiiderel :  siinilitfr  ergo  non  teneretur  divina  pro 
videntia  hoinini  in  statu  naturx  purac  ea  auxilia 
suppeditare  ,  quibu-s  posset  in  boiio  perseverare  . 

579.  Cui  objertioni  respondet  ,  negando  parila- 
tein  ;  qtiia  aliud  est  ,  corpus  ex  contrariis  elemeu- 
tis  composituni  dissolvi :  allud  ,  non  posse  homi- 
nein  in  bono  perseverare  .  Priniiun  est  homini  con- 
iiaturale  ,  dicente  S.  Augustino  Lib.  VI.  dc  Gen. 
ad  lit.  cap.  25.  Homo  mort.dis  erat  condilione 
corporis  animalis  ;  immortalis  autem  benejicio 
Conditoris  .  Alterum  vero  opponitur  ipsi  natucas 
hominis  ratione  praediti  ,  iit  sine  stia  cul|u  non 
possit  naturalem  siium  linein  asseqtii  ,  sed  ijeces- 
sario  debeat  ab  illo  deficere  (a)  ,  (^uanquain  ve- 
ro  in  statu  natura;  ptira;  ,  mortem  efftigere  noii 
potuisset  ,  non  autem  inors  tam  inunatura  ,  mole- 
sta  ,  ac  violenta  fuissct ,  iit  inodo  iu  poenam  pec- 
cati  facta  esl  . 

580.  Oti.-erit  postremo  Lcmosius  ,  an  illud  spc- 
ciale  auxilitim,  quod  in  statii  iwtur£E  pur.e  Deus 
hoiniMi  daret  ,  esset  honiini  d<  bituin  ,  an  non?  Ke- 
spoiidet  vero  :  ,,  non  esse  debitum  iili  statui  ,  sed 
„  Deiim  ipsum  debere  sibi  ,  &  providentice  su<e 
,,  (  sup])osito,  qiiod  talem  hoiniuem  coudere  vel- 
,,  let  )  illi  dare  tale  speciale  auxilium  ,  quo  p05- 
„  set  diu  totam  natura;  legem  servare  ,  &  in  illa 
,,  perseverare  ,  si  vellet;  sictit  &  inodo  gratia  in- 
,,  fallibiliter  contrito  homini  datur,  nec  taineu  con- 
„  triio  homini  debetur  ;  sed  sibi  ipsi  Deus  debet, 
„  &  legi  ,  qiiam  statuit  ,   talem  graliam  dare  "  . 

58i.  Qtiantum  vero  attinet  ad  coiicupisceiitiam  , 
eam  duplicis  generis  esse  Leiuosius  observat  cap. 
5.  Alia  est  eniin  concupiscentia  insurgens  quiilem 
contra  rationem  ,  sed  qtiae  per  rationem  ipsaia 
vinci  ,  &  stiperari  potest  ;  &  hanc  futurain  iu  sta- 
tu  nattirae  piuae  ,  facile  concedit  .  Sed  alia  est 
conctipisoeiitia  ita  rationi  repugnans  ,  ut  vinci  ,  & 
superari  nequeat  ;  ea  nimirtim  ,  de  (|ua  dicebat  A- 
postolus  Roin.  VII.  25.  Video  aliam  legern  in 
memhris  meis  ,  repugnantem  legi  mentis  mece  , 
f^Sf  captiiuintem  me  in  lege  peccati  ,  qua;  est  in 
membris  meis  .  Kt  lianc  concnpisceiitiam  omuiiio 
negat  futuram  fnisse  in  statu  iiaturae  ptirae  ;  est 
eniiu  unuin  ex  vulneribtn  nobis  per  originale  pec- 

ca- 
ciiin  esse  corniptiiin  ,  Sc  Irgcniliim  ciini  Ms.  Corhejcn- 
si  optiin.T!  not<e  :  Si  damnarct  injuituin.  id  conlirina- 
tiir  ex  contextii  i  inleriiis  eniin  niiin.  1 5.  S.  I'ater  ideiii 
repet(  ns  :  Quid  er^o  ,  inqiiit ,  /11  fi  massam  istam  ini~ 
ijuitalis  ilamnus  ,  iiiiiS(/uain  tibi  dicet  injaste  fecisti  f 
PfflRterea  alil)i  S.  I'ater  oinnino  contraiimn  docet  ,  iit 
in  l.ihro  de  duabus  animabiis  cap.  12.  Toin.  Vlll.  in- 
<(iiiens:  Omnes  fatentur  ,  CT  mtilas  animas  jnste  j  CT 
eas  ,  (/u-t  non  pcccaveruiit  t  injuste  damnuri. 


S2a 


DISSERTATIO  III.    SECT.  III.  CAP.  VIII. 


catum  iiiflictis  (  Vide  supra  num.  174.  &  seq.  ); 
&  est  contra  honiinia  naturani :  ex  qiio  enini  lio- 
Dio  sit  ex  contrariis  partibus  coagmeutatus  ,  sequi- 
tur  quidem  inferiores  potentias  aliquando  appctere 
objecta  sibi  prnpria  ;  ita  tanieii  ut  pars  superior 
illas  possit  n\odtrari  ,  illisque  resistere  ,  cum  pr<E- 
ter  rationem  in  sibi  propria  feruntur;  non  autem 
oportet  concupisceutiam  esse  efl^Venauim ,  cui  ratio 
noi)  possit  resistere  .  lilud  enim  primum  non  est 
vulnus  ,  sed  conditio  naturae  .  At  hoc  secundum 
nianifesle  vulnus.  est,  ex  peccato  proveniens ,  & 
in  peccatum  inclinans .  Ita,  fere  iisdeux,  verbisLe- 
mosius . 

582..  Et  haec  doctrina  est  S.,  Thomae>j,  qui  in 
Qnaest.  IV.  de  malo  art.  2.  ad  i.  inquit:  „  Ali- 
„  quid  potest  esse  naturale  homini  dupliciter  :  u- 
,,  no  modo  ,  inquantum  est  aiiimal ,  &  sic  natu- 
„,  rale  est  ei  ,  quod  concupiscibilis  feratur  in  de- 
„  lectabile  secundum  sensum  ,  communiter  loquen- 
„  do  .  Alio  modo  5  inquantura  est  homo  ,  idest  a- 
,,  niinal  rationale  ;  &  sic  naturale  est  ei ,  quod 
„  concapiscilnlis  jeratur  in  delectabile  sensus  se- 
„  cundum  ordinem.  rationis  .  (]oncupiscentia  er- 
,,  go  ,  per  quam  prona  cst  vis  concupiscibilis  ,  ut 
,,  feratur  in  delectabilia  sensus  prceter  ordinem 
„  rationis  ,  est  co?itranaturamhominis.,  inquan- 
„  tum  est  homo  ,  &  pertinet  ad  peccatwn  ori- 
„  ginaJe  "  .  Et  ibidem  ad  2.  „  Sicut  vis  concu- 
„  piscibilis  naturalis  est  homini  secundum  natu- 
„  ram  institutam  ,  ita  &  quod  subdatur  rationi , 
,,  est  ei  naturale  ,  secundum  id  ,  quod  dicit  Plii- 
„  losoplius  in  3.  de  Anima  ,  quod  appetitus  sen- 
„  sitivus  sequitur  appetitum  rationis.  sicut  spliae- 
„  ra  movetur  a  sphaera  "  . 

585-  Eadem  repetit  Angelicus  i.  2.  qu.  82.  art. 
3.  ad  I.;  cum  enim  sibi  objecisset  ,  peccatum  0- 
liginale  i]on  posse  esse  coHcupiscentiam  ,  quia  haec 
est  secundum  naturam  ,  peccatum  autem  contra 
naturam  ,  ita  respondet  :  ,,  Quia  in  hoinine  coii- 
„  cupiscibilis  naturaliter  regitur  ratione  ,  intaii- 
„  tum  concupiscere  est  homini  naturale,  inquan- 
„  tum  est  secundum  rationis  ordinem .  (loncupi- 
„  scealia  autem  ,  quoe  transcendit  limites  ratio- 
„  nis,  inest  homini  contra  naturam  :  &  talis  est 
„  concupiscentia  originalis  peccati  "  .  Et  sibi  sem- 
per  constans  Augelicus  ibid.  q.  85.  art.  3.  ad  5. 
j,  Concupiscentia  ,  inquit ,  intantum  est  naturalis 
„  homini  ,  inquantum  subdftur  rationi ;  quod  au- 
„  tem  excedat  limites  rationis  ,  hoc  est  hoinini  con- 
„  tra  naturam  "  . 

584.  Ex  quibus  omnibus  apparet ,  duplicem  es- 
se  coucupiscentiam  distinguendam  ;  alteram  ,  quae 
insurgit  quidem  ,  sed  a  ratione  refraenari  potest; 
&  hasc  fuisset  in  statu  naturae  purae ;  alteram , 
quae  rationis  fraenum  non  tolerat ;  &  cum  haec  sit 
contra  naturam  hominis  iit  rationalis  est ,  non  0- 
ritur  ex  naturalibus  ejus  principiis,  sed  ex  pec- 
cato .  Imo  Leuiosius  pro  acumine  sui  iogenii  tri- 
plicem  distingueijs  homiuis  statum  ,  sciJicet  natu- 
1«  purse  5    naturee  iulegrae  ,    sed  siue  gratia  sau- 


ctificante  (  cujusmodi  a  Magistro  sentenliarum ,, 
&  aliis  qtiibusdam  admissus  fuit  ),  &  naturas  la- 
ps3B  ,  iu  qiionos  sumus  ,  hoc  inter  omnes  tres  sta- 
tus  discrimen  ponit ,  quod  hoino  in  statu  nalurae 
integrae  talem  haberet  vigorem  per  originalein  ju- 
stitiam  ,  ut  nec  ignorantiain  pravae  dispositionis  in 
intellectu  ,  nec  inalitiam  in  voluntate  ,  nec  aliquid 
in  appetitu  iuferiori  sentiret ,  quod  vel  coutra ,  vel 
praeter  rationem  esset :  in  statu  naturae  corrupta» 
haec  omuia  experimur  ,  ut  vulnera  ex  peccato  in- 
flicta:  status  autem  naturae  purae  esset  quasi  me- 
dius  inter  utrumque ;  ut  motus  quidem  concupi- 
scentiae  insurgerent  proster  rationem  ,  seu  ratione 
miuime  advertente ;  aut  etiam  contra  rationem  ; 
ita  tamen  ,  ut  ratio  ipsa  posset  ilios  compescere  . 
Et  ista  est ,  coneludit  Lemosius  ,  sine  dubio  mens 
S.   Thonice . 

5S5.  Kepugnat  luiic  doctriiiae  P.  Hyac.  Serry 
iii  'Pract.  de  variis  humance  naturce  statibus  Di- 
sput,  l.  Praelect.  4«  couteiidens  ,  omnem  prorsu» 
concupiscentiam  esse  a  statu  naturae  purae  elimi- 
najidam  ;  quia  concupiscentia  etiam  talis ,  quae 
possit  a  ratione  domari  ,  est  semper  mala  ;  sicuti 
rebellio  subditi  contra  Regem,  militis  contra  Du- 
cem  ,  &  famuli  contra  Dominum  semper  mala  es- 
sfct  ,  etiamsi  in  Rege  ,  in  Duce  ,  iu  Domino  tanta 
esset  virium  copia  ,  ut  facile  possent  rebelles  com- 
primi  . 

586.  Veruntauien  clarissimus  hic  auctor  facile 
animadvertere  debuisset ,  concupiscentiam  ,  quam 
admittimus  in  statu  naturae  purae ,  esse  quidem 
malam  ,  hoc  est  vitium  ,  aut  defectum  naturae  , 
non  autem  culparn,  nisi  ratio  ofHcio  suo  iion  re- 
cte  fungens  ipsa  consentiant .  Ceterum  S.  Thomag 
1.  P.  qu.  81.  art.  3,  ad  2.  eodem  utitur  exem- 
plo  ,•  ut  ostendat ,  absolute  fieri  posse  ,  ut  pars  in- 
ferior  contra  supenorem  insurgat ,  quauquam  illi 
subjecta  esse  deberet  ,  observans  ,  animam  domi- 
nari  corpori  despotico  principatu  ,  quo  fit ,  ut  cor- 
poris  inembra  iu  nulio  resistere  possint  imperio 
animae;  intellectum  autein ,  seu  rationem  doniina- 
ri  appetitui  sensibili  pruicipatu  politico  j  ita  nem- 
pe  ,  ut  appetitus  reniti  possit  imperio  rationis.  Ap- 
petitus  enim  sensitivus  movetur ,  non  a  raticne  so- 
lam  ,  sed  etiani  ab  imaginatione  ,  &  sensu:  unde 
si  iinaginemur  aliquod  delectabile  ,  quod  ratio  ve- 
tat  ,  vel  triste  ,  quod  ratio  praecipit  ,  appetitus  re- 
sistit  rationi ;  illa  tameii  resisteutia  non  imputatur 
ad  culpam  ,  nisi  q^uando  ratio  ei  cedit ,  atque  cou- 
seiitit . 

587.  Corn.  Jansenius.  opponit  Lib.  III.  De  sta- 
tu  naturce  purce  cap.  postr..  si  concupi.icentia  ef- 
frenis  a  slatu  naturae  purae  removeri  debet ,  debe- 
re  etiam  pari  ratione  omnes  alias  poenas  corporis , 
&  potissimuiu  mortem  ,  ab  eodem   statu  reinoveri. 

588.  Sed  in  nostra  sententia  nullum  habet  lo- 
cuin  haec  Janseniana  objectio;  excludimus  enim 
solum  illam  effrenein  concupiscenliain  ,  quas  tran- 
scendit  limites  rationis  ,  noii  autem  aliam  concu- 
piscentiain ,    quae  ratioui  subderetur ,    ut  dictum 

est 


APP.  DE  NATURA  PURA . 


225 


est .  Id  explicat  S.  Tliomas  iii  II.  Dist.  5i.  qu. 
I.  art.  2.  ad  5.  Iiis  Vf  rbis :  ,,  Poterat  Deiif  a  prin- 
,,  cipio,  quaudo  hoininein  condidit  ,  etiam  aliuin 
,,  liouiiiiein  e\  limo  terriT:  furiiiarc,  qiiein  in  con- 
,,  ditione  siiae  iiatiirae  rtlinqiieret ,  iit  scilicet  inor- 
„  ta!is  ,  &  passibilis  essc,  &.  pu^niim  concupiscen- 
,,  tia.'  al  fiitioneni  sentiens  ,  iii  qno  niliil  lunna- 
,,  ii.c  natiirae  derogaretiir  ,  qiiia  lioc'ex  principiis 
,,  u,itiir«  couseqaitiir  "  .  l']ddein  igitur  ratioue  & 
concupisceutia  uou  etfrenis  ,  &  alii  defectus  iu  sta- 
tu  n.iturae   purae  admittuiitur . 

589.  (>olliges  primo ,  etiam  admisso  possibili 
puraE  iiatnrcE  statu  ,  prout  explicuimus,  non  inde 
sequi ,  hominem  iii  statu  naturae  corruptae  iion  dif- 
ferre  ab  homine  iu  statu  natnrae  piirae ,  nisi  nt 
nudatum  a  uudo  ;  difterret  enim  ut  vulneratus  a 
sano ,  prout  supra  cap.  VI.  explicatuin  est .  Quid- 
quid  enim  sit  de  morbis  ,  aliisque  defectibus  cor- 
poris  ,  qui  ex  ipsis  naturae  principiis  oriuutur  (  qui 
tainen  nec  tain  inulti ,  nec  tam  magni  ,  nec  tain 
frequentes  sine  praesenti  corruplione  fuissent  )  cer- 
te  auiina  ex  suis  principiis  sana ,  &  robusta  mul- 
to  majoribus  viribus  ad  bonuin  operandum  polle- 
ret  ,  qiiam  nuiic  facta  iiifirina  ,  sancia  ,  ac  semi- 
viva  polleat  .  Quamobrem  audiendi  ininime  sunt 
illi  Theologi  ,  qui  putant  ,  nos  siue  Christi  gratia 
ppsse  omnia  ea  bona  cognoscere,  &  facere  in  or- 
dine  naturali  ,  qnae  potuisset  hoino  facere  in  statu 
uatur«  pur«  viribus  integris:  unde  etiam  homi- 
nem  in  duplici  statu  adluic  cousiderare  videntur ; 
nempe  in  statu  naturae  purae  ,  quaudo  gratia  est 
destitutus ,  &  viribus  solius  naturae  agit;  &  in  sta- 
lu  uaturae  lapsae  &  reparatae  ,  quando  agit  cum 
adjutorio  gratias . 


590.  Colliges  secundo  ,  pecr.ilum  originale  ,  quo 
nuuc  infecta  est  natura  huinana  ,  imilto  inajus  uo- 
bis  nocuinentum  inferre  ,  quain  intulisset  sola  ca- 
rentiii  justiti.e,  &  gratias  sanctificaiitis  iii  uatura 
pura  ;  haec  enim  iiihil  aliud  esset ,  quain  uegatio 
ordinis  supematuralis,  non  autein  positiva  aversio 
a  Deo ;  hasc  vero  positiva  aversio  a  Deo  est  ia 
hoc  statu  ,  in  quo  homo  uascitur  filius  iras  ,  &  a- 
versus  a  Deo  ,  nou  soluni  ut  est  fmis  supernatii- 
ralis  ,  sed  etiam  ut  fiiiis  est  naturalis . 

591.  Colliges  tertio,  beatitudincm  illain  ordiui» 
mere  naturalis  ,  cujiis  capax  fuisset  homo  coudi- 
tus  in  puvis  naturalibus  ,  &  ordiuatus  ad  Deum 
coguoscendum  ,  &  amanduin  ,  ut  auctorem  nitu- 
rae  ,  hanc  ,  inquam  ,  beatitudinem  «ulla  ratione 
concedi  posse  parvulis  decedentibus  sine  baptismo; 
obstat  eniin  peccatuin  originale  ,  quo  vitiati  dece- 
dunt  ,  ut  supra  probatum  fuit  lioc  eodem  cap. 
Prop.  I.  Hujusmodi  abusus  ,  &  si  qui  alii  similea 
sunt  ,  ab  opinione  possibilis  status  naturae  purae 
resecari  debent ,  ut  a  fidelibus  Sanct.  Augusti- 
ni  ,  &  Thomas  discipulis  adinitti  aliqua  ratione 
possit  . 

Ceterum  potius  dauda  nobis  opera  est  ,  ut  prae- 
sentem  corruptiouis  statum  ,  quoad  fieri  potest , 
perfecte  cognoscamus ;  hoc  enim  coguilo  facilius 
aniinus  noster  assurget  ad  coguoscendain  necessita- 
tem  Incarnationis  D.  N.  J.  C.  ,  ejusque  gratia;  , 
qua  vulnera  nostra  sanantnr  ,  infirmitas  adjuvatur, 
&  obliterata  Dei  imago  in  nobis  reformatur .  De 
quibus  duobus  iufiuitae  Dei  misericordiae  benefi- 
ciis  iu  duobus  sequentibus  voltiminibus  Deo  adja- 
Vante  uberrime  tractaturi  sumus . 


JFIMS  rOMI  qUARTI^ 


F    R    A    T    R    I    S 

PETRI  MARIyE  GAZZANIGA 

ORD.    PR^D. 

PR^LECTIONES  THEOLOGIC^ 

HABITiE 

IN  VINDOBOINENSI  UISIVERSITATE 

KU^G  VERO  METHODO  DISPOSITiE 

EMENDAT^  ET  AUCTiB 

ACCEDIT  TRACTATUS  DE  SACRAMENTIS  EJUSDExM  AUCTORIS 

TOMUS  QUINTUS 

DE   VERBI    DIVINI    INCARNATION E . 


BASSANI     i83i. 

S  U  I  S     T  Y  P  I  S      R  E  IVI  O  N  D  I  N  I 

EDIDIT 


I  N  D  E  X 

CAPITUM    ET    PROPOSITIONUM 

ES  iioc  volumi>;e  v.  continf.xtur 


n 


'e  Incarnatione  Di^^lni  Ferbi*  pag..  i 

8eclia  I.  Variis  argumentis  ostenditur  ^ 
Messiam  in  Lege  promissum  jamdiu 
adi^enisse ,  eumque  esse  Jesu.m  Chri- 
stum  Nazarenum  .  Ibid.. 

C.iput  I.  Ex  miraculis ,  b'  ^aticiniis  Jesu 
Christi  alibi  a  nobis  demonstratis  lu- 
culenter  eruitur  contra  JudceoSy  Je- 
sum  Christum  esse  Messiam  in  lege- 
prnmissum .  2. 

Uapul  H.  Brcwiter  indicantur  i^eteris  te- 
stamenti  prophelice ,  quibus  diuini 
Liberatoris  adi^entus  promissus  fuit.       5 

Caput  111.  Epocha  adu^ntus  Messice  a  Pro- 
plietis  prcedicta  est .  Nec  fingi  potest 
ejus  ad^enlum  aliqua  de  causa  esse 
dilatum .  g 

ProposlLio  I.  Epocha  ad^^entus  Messice 
fuit  variis  oraculis  Prophetarum  de- 
terminata . 

Froposltio  II.  Sine  ullo  fundamento  fingi- 
tur ,  adi^entum  Messice  aliquibus  dc 
cauiis  fuisse  dilatum  . 

Caput  IV.  Ex  i^aticinio  Jacobceo  y  refuta- 
tis  falsis  interpretationihus  ,  e^inci- 
tur  ,  Messiam  jamdudum  aducnisse  , 
eumque  esse  Jesum  Nazarenum . 

Capul  V.  Ostenditur  ^  Danielis  i^aticinium 
fuisse  in  Jcsu  Nazarceno  adimpletum . 

Scl.olion  ..  Dc  celebri  uersione  Danielis  se- 

cundum  LXX.  ex  Tetraplis  Origenis .     1 4 

Caj)nt  VI..  De  vaticiniis  Aggcei ,  b"  Ma- 

lachio^  i  26 


ibid. 


1  D 


i5 


21 


Capul  VII.  Ex  prcedictiom  conpersionis- 
Gentilium  ,  aliisque  nonnuUis  prophe- 
tiis  e^incitur ,  Jesum  Naznrenum 
esse  Messiam.  a^ 

Caput  VI II.  Ex  praesenti  Judaiccc  Natio- 
nis  statu  a  Prophetis  prcedicto  ma- 
gis  confirmatur  ,  Jesum  Nazarcenum 
esse  Messiam  y  a  Deo  promissum .       3o. 

CapuL  IX.  Ostenditur  ^  Messiam  in  Lege 
promissum  ,  futurum  vcrum  ,  i*?  na- 
turalem  Filium  Dci.  54 

Appendix  I.  De  testiirvonio  ^  qiiod  Jose- 
pJius  Hauiuf  de  iniraculis  ^  fcf  divi- 
nitate  Christi  reddidit .  57 

ProposiliQ.    Testirnonium  Josephi  Flai-Ui 

de  Jesu  Christo  genuinum  est.  ibld.. 

Appcndix  II.  De  mediis  opportunioribus 

pro  conuersione  Judceorum  .  ^o 

Sectio  II.  De  Mysterio  Incarnationis   Do- 

mlni  Nostri  Jem  Chrisli ,  ^'.^ 

Dissertalio  I.  De  possibilitate  ,  necessita- 
te  ,  causa ,  ^  tempore  Dominicce  In- 
carnationis .  4? 

Caput  I.  De  nomine  Jesu  Christi ,  ^  quid 

sil    Tncarnalio  Dominica,  ibid,. 

Caput  i^.  Soluuntur  quadam  subtilcs  Phi- 
loso,j'orum.  raiionc  ,  quibus  Ethnici^ 
Juda'  ,  Socinianij  atUque probareco- 
nantu:  ,  mysterium  Dominicae  iticar- 
naliont '  j    e  absurdum ,  ^  impossibiie .     4  " 

Projiosiiio.  ..  .'a  e;L  rcpugnantia  in  dl- 
vince  incii .  '*ionis  mysterio  ;  adeo- 
que  inipossic^.^e  Deo  non  est »  4^. 


Quaeres  primo ,   an  Deus  poLuerit  assu- 

mere  naturam  Ang-elicam  i 
Ouaeres  secundo ;    an  Deus  deliuerit  as- 

sumere  naturam  humanam  ex  stir- 

pe  Adami  ? 
Caput  III.  De  caasis  Dominicas  insarna- 

tionis ,  ac  prcecipue  de  causa  finali . 
Propositio .     Causa   finalis   incarnationis 

DoTninicce  fuit  rcdemptio  gencris  hu- 

mani;  quamobrem  si  Jiomo  nan  pec- 

cassetj  Deus  incarnatus  non  fuisset, 
Quaeres  primo,  an  posito  liominis  peccato 

necessarium  fuerit  ad  ejusdem    ho- 

minis  reparationera  Deum  incarnari  ? 
Quseres  secundo  ,  anDominica  incarnatio 

magis  facta  sit  acl  delenduni  pecca- 

tum  originale,  quam  actuale? 
Caput  IV".  Cur  non  statim  post  lapswn 

Adami  iJenerit  Messias  ad  redimen^ 

dum  genus  hurnanum.  ? 
Dissertatio  li.  De  Essentia  Incarnafionis. 
Caput  I.  Demonstratur ^     uerain   carnem 

humanam  a  Ferbo  diiHao  assumptam 

fuisse  . 
Propositio  I.  Christus  Dominus  assumpsit 

i^erum  corpus ,  ^  reale ,  non  phan- 

tasticum,  fef  umbratile 
Propositio  II.     Caw  Domini    nostri  Jesu 

Christi  non  fuit  ccBlestis,  sed  huma- 

na  in  utero  B.  Marice  Virginis  for- 

mata . 
Ouaeres ,    an  Chrlsti  caro   fuerit    corru- 

ptioni  obnoxia. 
Caput  II.  Ostenditur  conira  quosdam  A- 

rianos  ,  atque  Apollinaristas ,  in  Jesu 

Christo    ueram  fuisse    animam,    ^ 

mentem . 
Propositio .  Jesus  Chrislrus  una  cum  car- 

ne  etiam  animani ,  b'  mentem  huma- 

nam  suscepit . 
Quaeres   primo ,  an  prius  fuerit  anima  a 

Verbo  assumpta,    qniam  caro  ;     aut 

prius   caro  ,  quam  aninia  ? 
Caput  Ilf.  De  defectibus  liumance  naturcB 

a  Jesu  Christo  assumptis . 
Propositio .    Christus  Dominus  una  cum 

humana  natura  etiam  naturales,  ^ 

communes    corporis    nostri   defectus 

in  se  suscepit . 
Quaeres  ])rimo  ,  an  preedictos  communes 

corporls  defectus  Jesus  Christus  ne- 
cessario  assumpserit . 
Qua&res  secundo ,  an  corpus  Christi  fue- 


5o 

5i 
ibid. 

52 


ibld. 


59 
62 


ibid, 

64 

67 
69 

ibid. 

73 
74 

bid. 

77 


rit  formae  elegantis  supra  ceteros  ho- 
mines ,  an  potius  stalurae,  &  faciei 
deformis  ,  ac  contemptibilis  ?  ibid» 

Caput  IV.    De  passionibus   animoe   a  D, 

N.  J.  C.  susceptis.  80 

Propositio  .  Anima  Christi  y  etiam  ut  con- 
juncta  Verbo  diuino ,  fuit  doloribus , 
b'  inculpatis  passionibus  obnoxia  .        8 1 

Caput  V.  Vindicatur  S.  Hilarius  ab  in- 
justa  accusatione ,  quod  humanam 
in  Jesu  Christo  carnem ,  ibf  i^eras  pas- 
siones ,  verosque  dolores  in  eo  non 
admiserit .  84 

Caput  VI.  De  prodigiosa  conceptione  Chri- 

sti  in  utero  B.  Marice  Virginis  .  87 

Propositio .  Christus  DomJnus  a  B.  Ma- 
ria  Virgine ,  illibato  ejusdem  puris- 
simoe  iHrginitatis  lilio,  genitus  fuit .      88 

Dissertatio  III.  De  unione  duarum  natu- 
rarum ,  diinnce ,  B  humcince  in  Per- 
sona  cBtcmi  Dei  Verbi.  94 

Caput  I.  De  ortu  hcsresis  Nestoriance ,  ac 

de  ejus  condemnatione  .  ibid. 

Articulus  I.    Confutatur   Hceresis  Nesto^ 

riana .  9^ 

Propositio  l.  Aduersus  impiam  Nestorii 
hceresim  demonstratur  ,  unam  fuisse 
in  Christo  Jesu  personam  divinam .  ibid». 

Quacres ,  an  quemadmodum  in  Christo 
nou  admittitur  nisi  una  persona  ,  ita 
nec  admitti  debeat ,  nisj  una  hj^po- 
stasis  ,  &  unum  suppositum  ?  io4 

Propositio  IL  S.  3Iaria  Virgo  i^ere  fuit^ 

b"  dici  debet  y   JVIater  Dei  .  io5 

Ouoeres ,  an  vera ,  &  orthodoxa  luerrt 
propositio  iiia  quorumdam  Monacho- 
rum  ex  Scjlhia  :  Unus  deTrinitate 
passiis  estP  108 

ArLieuhis  II.  Nestorius  vere  hasrclicus 
fuit ,  ac  propterea  in  Synodo  Ephe- 
sinajure,  ae  legitime  damnatus,  at- 
que  a  Palriarchali  sede  dejectus  .       1 1  o 

Propositio  .  N^estorlus  amnino  negai^it  u- 
nicam  esse  in  Jesu  Christo  perso- 
nain ,  b  Beatissimam  Virginem  Ma- 
riam  i^ere  posse  apptliari  Deiparamj 
adeoque  Jure  ac  merito  ut  hcereticus 
condemnatus  fuit .  ibid* 

Articulus  III.  De  Anathematismis ,  h  or- 

thodoxa  S.  Cjrilli  fide  .  117 

Proposilio  .  S.  Cyrilli  epistola,  atque  a- 
nathematismi  injuria  AjMlliaaris ,  atr 
quG  Arii  liceresis  accusantur*  ibid. 


0(irtrc?  pr'mo  ,  qnid  dc  Jonnno  Antio- 
chcno  senliendiun  sit  ?  Aii  liieril  hte- 
resi  Nestorianae  ifnpliiilus  ?  ia3 

Quaeres  sectmdo  ,  quicl  senliendum  siL 
pcculiaritcr  de  Theodop)  Mopsiie- 
steno  ,  de  ll)a  F-de.s«eno,  «J^c  de  'J'hco- 
doreto  CvHensi  Episropis  ,  seu  de 
fninosis   tribus   Capitufis  ?  I25 

ArlicuhisiV.  l>e  Hcrresis  Nestoriancp  su- 
scitatione  per  FeUcem^  ^  Elipan- 
dum  in  Hispania  Soec.  yiU.  128 

Propositie  I.  FeUx ,  iJ  Elipandus  in  sen- 
su  Nestoriano  docucrunr,  Jesuin 
Christurn  sccurtdum  humanam  natu- 
ram  appellandum  esse  Filium  Dei  a- 
doptiimm .  i3i 

Propositio  II.  Refellitur  Hasresis  Adoptia- 
norum^  atqueostenditur ^  JesumChri- 
stum  nuUa  ralione  dici  posse  Fi- 
Uum  Dei  adoptis.>um  .  i  33 

Caput  II.   De  hceresi  Eutychiana  .  Ejus 

initium  ,  progressus  ^  ^  condemnatio.  1  38 

Articulus  II.  De  iis  ^  quce  post  Synodu?n 
Chalccdonensem  in  causa  Eutychta- 
norum  contigerunt .  i45 

Anreidiis  III.    Qualis   fuerit  Eutychetis 

hcercsis .  j  49 

Fropositio  I.  Eutyches  uere  docuit  ^  unam 
tantummodo  fuisse  in  Jesu  Christo 
naturam .  ibid. 

Articulus  IV.  RefeiUtur  error  Eutychia- 
norum  ,  fcf  ostenditur  duas  esse  in  Je- 
su  Christo  naturas  .  i53 

Caput  111.  Brei^iter  resolvuntur  qucedam 
qucEstiones  ad  unionem  duarum  na- 
turarum  spectantes  .  i  58 

Quacres   primo  ,    an  nume-rus  naturarura 

in   Jesu  Chrisfo  admitlendus   sit  ?      ibid. 

Qiiacres  secundo,  utrurn  persona  ,  vel  h^- 
poslasis  Clirisli  post  incarnationera 
sit  coinposita  ?  1^9 

Qiiares  (erlio  ,    in  qtio  sita  sit  duarum 

naturamm  unio  ?  ibid. 

Quaeritur  IV.  An  unio  dr.arum  natura- 
rnm  in  Christo  dici  possit  accidcn- 
talis  P  iGo 

Quaeritur  V.  An  unio  duarura  nalura- 
rum  in  Christo  fiierit  omnium  ma- 
xima  ?  161 

Quocritur  VJ.    An  unio  dunruni  natura- 

rum  in  Christo  facta  sit  per  gratiam?  ibid. 

Quocritiir  VII.    Utrum    unionem    Verbi 

iucaniali  aliqua  praecesserint  merila?  ibid. 


Quaeritur  VIII.    An  gratia  unionis  fue- 

rif    in   (>hrislo   naturalis  ?  162 

Caput  IV.  Ostenditur^  unionem  duarum 
naturarum  hypostaticam  in  Christo 
Jesu  nunquam  fuisse  solutam.      '      i63 

Propositio  T.  Hcereticum  plrme  e.st  dice- 
rc  ^  hypostaliram  carnis  union^m  in 
Christo  post  cjus  mortem  ,  t^e/  resur- 
rectionemfuis^e  dissolutamj  aut  post 
fifiem  mundi  di?ioluendam  ,  i64 

Propositio  11.  Dii^initas  neque  a  carne  ^ 
neque  ah  anima  Christi  in  triiuo 
mortis  separata  fuit .  i65 

Quaeres  uLruni   Christus   in  triJuo  iiiur- 

tis   fuertt  Iiomo  ?  171 

Proposilio  III.  Dnnnitas  non  fuit  separa- 
ta  a  Sanguine  Jesu  Christi  in  pas^ 
sione  fuso  .  1  72 

Quxres,  an  aliquac  particuloe  pretiosi  san- 

guinis  Christi  remanserint  in  terris?    i  75 

Caput  V.  De  Communicatione  idiomatum.  ibid. 

Propositro  I.     Admittenda  est  in  Chriito 

communicatio  idiomatum  in  concrelo.    i  76 

Proposilio  II.  Non  cst  admittenda  in  Jesu 
Christo  communicatio  idiomatum  \n 
concrelo  abstracto  ;  nec  propterea  at- 
tribui  potest  humance  Chrisii  naturae 
omnipotentia  ,  omniscientia  ,  immen- 
sitas  y  seu  ubiquitas  ^  ^el  omniproc- 
senlia .  177 

Caput  VJ.  De  regulis  quibusdam  ad  do- 
ctrinam  communicationis  idiomatum 
recte  inteUigendamj  ^  de  nonnuiUs 
qucEstiuncuUs .  184 

Quscrit  primo  Angeh"cus  praeceptor  in 
art.  qu.  1 6. ,  an^  sit  vera  haec  propo- 
sitio  ,  Deus  est  homo  .^  i85 

Quoeres  secundo  ,  aii   sit  vera  hacc  propo- 

sitio  Homo  est  DeusP  ibid. 

Quaires  tertio ,     an   Christus    possit  dici 

homo  Dominicus  ?  ibitf. 

Qnarres  quarlo  ,  utrurn  Christus  dici'pos- 

sit  creatura  ?  1  86 

Quoeres  qiunlo,  utrum  hac"  proposllio  slt 
vera:  iste  homo^  demonstrato  Chri- 


sto,  incepit  esse 


ibid. 


Qoaercs  sexto,  ulrum  hacc  proposillo  slt 
vera  :  Christus  ^  secundum  quod  ho- 
mo  est  Deus  ^  ibid. 

CapulVIl.  Dc  Hceresibus  Monothclitarum.  187 
l^roposilio  1.    In  Christo    duplex  natura- 
Us  i^luntas  est  admittenda  y  di^ina^ 
y  humana .  191 


Proposilio  II.  In  Chrtsto  Jesu  duce  fue- 
runt  distinctw  naturales  operationes  ^ 
di^^initatis ,  ^  humanitatis . 

Quceres  ,  quid  sit  operalio  QntfS^pvxi  Dei 
(^irilis  ? 

Appendix  Honorius  I,  ab  hceresi  Monothe- 
litica,  yindicatur . 

FroposiLio  1.  Honorius  I.  Romanus  Pon- 
tifex  hceresis  Monotheliticce  jurc  ac- 
cusari  non  potest . 

5*ropositio  II.  Honorius  fuit  in  Synodo  VL^ 
^  a  Leone  U.  damnatu" ,  non  tamen 
propter  hberesim  Monotheliticam  ^  sed 
propier  inconsultam  oeconomiam^  qua 
usus  estj  supprimendo  uocabulum  du- 
plicis  i^oluntatis ,  ^  operationis . 

X)i"ssertatlo  IV.  De  Christo  Redemptore  y 
ac  Mediatore  nostro. 

Caput  I.  An  necesse  fuerit  Christum  in~ 
carnari^  ^  pati  pro  liberationc  generis 
humani  a  senntute  peccatiP 

IPropositlo  I.  Non  fuit  absolute  necesse , 
Jesum,  Christum  pro  libcratione  ge- 
neris  humani  carnem  assumcre,  b 
mortem  subire . 

Propositio  II..  Fuit  tamen  com^eniens  mi- 
sericordicB ,  B  justitice^  Dei ,  hominem 
liberari  per  passionem  Jesu  Christi. 

Caput  II.  Ostenditur^  exhypothesi^  quod 
Deus  i^oluit  pro  peccato  accuratam 
satisfactionem^  necessarium  omnino 
fuisse  incarnari . 

rropositio  .  Nulla  creatura  potuit  pro 
nostris  peccatis  condignam ,  B  per- 
fectam  satisfactionem  Deo  exhibere. 

Caput  III.  De  Jesu  Christi  satisfactione 
pro  nostris  culpis . 

Propositio  .  Christus  Dominus  pro  nostris 
peecatis  vere ,  B  proprie  diuince  ju- 
stiticB  satisfecit . 

CapuL  IV.  De  perfectione  satisfactionis  a 
Jesu:  Christo  prcestitce . 

Propositio  L  Satisfactio  Jesu.  Christi  pro 
nostris  peccalis  fiiit  plena  ^  y  perfe- 
cta  :  immo  ^  superabundans  . 

Ifropositlo  II.  Satisfactio  Christi  fuit  per- 
fecta  ad  omnem  justitioe  rigorem , 

^uaeres  primo  an  valor  satisractionis  Je- 
su  Chri.stl  fuerit  simpliciter ,  &  in- 
trinscce  infiultus  l 

Quares  secundo  ,    ex  c|ua  justitia  Chri- 
stus  pro  nostris  peccatis  salisfecerit. 
Caput  V.,  De  Christi  merito ,, 


192 

197 
198 


202 
204 

ibid. 

205 

ibid.. 

208 

ibld., 
21  r 

21  5 


220 
223 

226 

ibid. 
lhid„ 


Fropositio  I.  Christus  Dominus  humanis: 

suis  actibus  quid  sibi  promeruerit.    «27 

Pvopositio  II.  Christus  Dorriinus  sua  pas^ 

sione  etiam  nobis  promeruit .  228: 

(^uaeres  ,  quid  nobis  Christus  proprie  mc- 

ruerit .  229 

Caput  VI .   De  Christi  Ubertate  in  morte 

Crucis  subeunda ..  aSo, 

Propositio  I.  Christo.  fuit  a  Patre  imposl- 
tum  i^erum  proeceptum  moriendi  pro 
nobis  ^  ^  quidem  supplicio  crucis .    ibid. 

Propositio  II.  Christus  non  potuit  Patris 
proecepto  de  subeunda  morte  crucis 
non  obedire .  2  5 1. 

Propositio  IIJ.  Christus  Dominus  in  sub- 
eunda  morte  Crucis  ^  sicut  eiiam  in 
obseruandis  Juris  naturce  prceceptis  , 
liber  omnino  fuit .  q52 

Caput  VII.  De  Christo  nostro  mediatore.  2  36 

Propositio  I.  Jesus  Christus  est  uerus , 
bf  substantialis  mediator  inter  Deum , 
^  homines ,  eique  soli  proprie  hoc 
n.omen  cotii^enit ..  2 5  7 

Quaeres  primo  ,  an  Spiritus  Sanctus  ,  qui 
ad  Roman.  VIII.  26.  dicitur  postu- 
lare  pro  nobis  ad  Deum  gemitvbus 
inenarrabilibus  ^  vocari  possit  noster 
Mediator  apud  Deum  ?  238: 

Quaeres  secundo,  an  Christus  etiam  rao- 
do ,  prout  sedet  ad  dexteram  Pa- 
tris ,  Mediator  noster  sit  i  ibid. 

Propositio  11.  Christus  non  est  noster  me- 
diator  secundum  divinam  naturam  ; 
adeoque  ante  Incarnationem  media- 
torls  munere  functus  non  est .  ibid.. 

1*1  r.piisitio  III.  Christus  noster  rnediator 
est ,  ut  homo  ,  seu  secundum  huma- 
nam  naiuram  ,  non  tamen  prascise^ 
B  in  seipsa  consideratam ,  sed,  ul 
subsistentem  in  persona  dii^ina .  2^0 

Caput  VIII.  De  Christi  Sacerdotio .  242- 

Ori3Rre3  primo  ,  an  Christi  Sacerdotium 

fuerit   Leviticum  l  ibld», 

Ouaeres   secundo  ,  quomodo  intelllgatur , 

Sacerdoiium  Christi  esse   seternum?  ibid.. 

Qua^res  tertio  ,  utrum  Christus  sit  S.a- 
cerdo.y  secundum  naturam  divinam, 
an  secundum  naturam  hu:nanam?      2^5 

Quseres  quarto  ,  quaenam  fuerit  hostia  a 

Christo   Sacerdote  innnolata  ?  ibid». 

Quaeres  qulnto,  quinam  fuerit  divinaj  hu- 
jus  hostiaG  a  Christo  immolatae.  ef- 
fectus  l  ibid,. 


2^7 

248 

249 

ibld. 

25o 


Capuf  IX.  De  Christo  Ecclcsice  cnpiiL' .     244 

(.'aput  X.  De  grntin  anitncE  Christi .  246 

ProposiLto.  Christi  anima  fuit  plcnitudi- 
ne  gratice  in  pri/no  suoe  crcationis 
instanti  exornata  .  ibiJ. 

Qiiscres  primo  ,  an  baen  plcniludo  ^va- 
liae,  quac  ponilur  iuillirislO)  sigui- 
ficeL   graliain   infinif.iin  ? 

Quaeres  secunJo  ,  ufruin  in  ClirisLo  lue- 
rint  oiunes  virtutes  ? 

Quoeres  tertio ,  an  in  Christo  fuerlnt  0- 
innia  dona  Spiritus   sancti  ? 

Quaeres  quarto,  an  Christus  peccare  po- 
tuerit ,  &  gratiam  amillere  ? 

Caput  XI.  De  scientia  animce  Christi . 

Propositio  .  Anima  Christl  in  primo  suce 
creationis  instanti  fuit  perfectissima 
scientia  ,  tum  naturali ,  tum  super- 
naturali  exornata  .  ibld* 

Quaeres  primo,  an  aniina  Christi  in  Ver- 

bo  cognoverit  omnia  ?  252 

Quxres  secuHdo ,    utruin    anima  Christl 

Deura  comprfehenderit  ?  2  53 

Caput  XII.  De  Christi  adoratione .  Ibid. 

Propositio  XII.  Una  y  eademque  adora- 
ratione  adoranda  est  diuinitas  Chri- 
sti ,  fcJ  ejus  humanitas .  ibid. 

Quoeres ,  utrum  humanitas  Christi  per 
se  considerata ,  &  praecisione  facta 
ab  unione  h_ypostatica,  adoranda  sit 
adoratione  latria?  2  55 


Quffires  sccundo  ^  fpi^lis  ador.itio  Jeboiur 

iinaoini   Christi  ? 
Caput  XIJJ.     Dc    cullu  ^    y    im^ocatione 

Sanctorum  . 
Propositio  I.  Sanctis  in  ccbIo  regnantibus 

cultum  rcUgiosum  ,  ciwili  majorem  , 

eo  autem  y  qui  Deo  dcbetur  ^  multo 

inferiorem  deferre  licct . 
Quaeres   utruin   Keliquiac  Sanctoruiu  «int 

adorandsc  ? 
Propositio  ll.    IJcita  ,  ^  utilis  est  inwo- 

catio  Sanctorum^    ut  ad  Deum  pro 

nobis  intercedant  . 
Caput  XIV.    De    cultu  ^    B    in^ocatione 

BeatissimoB  Dei  genitticis  Marias . 
Propositio .     Beatissimae    Marice   Virgini 

debetur  cultus  specialis  ,  170*  a  Theo- 

logis  vocatur  hyperdutiae . 
Cap.  postremuni .    De    perpetua  Beatis- 

simce  Marice   Virginitate . 
Propositio   I.     Beatissima    Dei    Genitrix 

Maria  in  partu  Virgo    immaculata 

permnnsit , 
Propositio  II.    Sanctissima  Dei  genitrix 

Maria    post    partum  suam    i^irgini- 

tatem  perpetuo  serua\^it . 
Quaeres  primo,  an  hgec  sententia  de  per- 

petua  Beatissima^  Matris  Del  virgi- 

nitate  ad  fidem   pertineat? 
Quaeres    secundo  ^    an    B.    IMaria    mater 

Dei  vir^inltatls  voto  obstricla  iuerlt^ 


7 

256 
iblJ» 

257 

260 
261 

266 

ibidt 
263 

ibiJ. 

2  70 

272 
273 


*Tl5r*yf>V/f>!tVoVVc/r/c/cT«r';rV</r>V*>V-^-^/f,Sr,V^^ 


DE 


INCARNATIONE    DIVINI    VERBI 


Xl.'gjmus  io  superiore  voluniine  de  maxiina  il- 
la  calainitate  ,  iii  qiiam  totiim  liuinanuin  genus  in- 
cidit  propter  gravissiinuin  nostroium  protoparen- 
tuin  percatnin  j  sequitur  modo  ,  ut  inlinilain  Dei 
inisericordiain  expoiiamus  ,  qua  nos  a  tanta  cala- 
initate  eripuit ,  iniltendo  unigeiiituin  Filiuin  suuin  , 
qui  pioprio  suo  sangiiine  nos  a  dacinonis  captivi- 
tate  liberavit.  Sic  Deus  dilexU  mundiim ,  ut  Fi- 
Ikim  suum  unigenitum  daret  ....  ut  salvetur  per 
ipsum  ,  Joann.  3.  i6.  Si  seq.  Profunda  autern  a- 
pus  esse  luimilitate  ad  hoc  magnum  pietatis  Sa- 
cramentum  (  ut  ipsuin  vocat  ^post.  i.  ad  Tiin. 
5.  16.  )  perscrutandum  ,  nos  uionet  S.  August. 
(  Lib.  X.  de  Civ.  Dei  cap.  ig.  7.  ),  cum  sit  il- 
lud  iiietTabiie  mysterium  ,  quo  Doiniiius  noster  Je- 
sus  Cliristus  semetipsum  exinanivit ,  jormam  ser- 
vi  accipiens ,  in  simditudinem  hominum  factus^ 
CSy  hubilu  inventus  ut  homo  ;  humiliavit  semeti- 
psum  &c. ,  ut  dicitur  Pliilip.  2.   7.  &  seq. 

Quoniam  yero  priinuin  totius  hujus  adorandi 
mysterii  fuudamentuin  est  Messias  ,  tolies  in  Jje- 
ge  proinissus,  a  Prophetis  praEnuiiciatus,  atque  a 
sanctis  Patriarchis  ,  aliisque  Juslis  vet.  testanienti 
avidissime  expectatus ,  ideo  prinia  nostra  collucta- 
tio  erit  adversus  Judaeos  ,  qui  suis  praejudiciis  ob- 
c«cati  euindein  Messiam  ,  quando  in  pienitudine 
temporuin  inundo  apparuit ,  agnoscere  iioluerunt, 
&  adhuc  agnoscere  obstinate  recusant;  conlra  quos 
gravissimis  ,  &  invictis  argumentis  deinonstrabinuis: 
Messiain  jamdiu  advenisse  ,  euinque  esse  Jesuin 
Nazarenuin,  quein  Patres  eorum  inexcusabili  igno- 
rautia  tradiderunt  Pilalo,  ut  crucifigerctur .  Hoc 
autem  feliciter  ronfecto,  quod  in  primis  quceren- 
dum  esse  ,  jure  prapscribebat  Tertull.  in  Tract. 
conira  Judceo^  cap.  G.  ,  ipsnm  inysterimn  divi- 
nae  Incarnationis  ex  sacris  litteris  ,  ac  Sanct.  Pa- 
trum  doctrina  ,  juxta  certissiinas  EcclesiaG  defini- 
tiones  eX{>onemus ,   ac  contra  varii  generis  Haere- 


(a-)   De  v.irils  JiKJolca»  Sect*  errorihiis  agit  C.ir.  Jos. 
Jinlmn.itMS  in   RilUotheca    latino-helraica  .     IncrediLilia 
lere  vid-rentur    pler.icj.ie   R.iJ>])inornin ,    «iia  vul"©  re- 
Gazzani-a  Theol.  Tom.  V. 


ticos,  qoi  iiiud  corrumpere  tentaract ,  solide  vio- 
dicabiinus .  Sit  itaque 

SECTIO  I. 

Variis  argumtntis  ostenditur,  Messiam  in  Ze- 
ge  promissum  jamdiu  ad/cnisse  ,  eumque  es- 
se  Jesum  Christinn  Nazarenum  . 

I.  Ir lures  hac  de  re  sunt  Judccorum  errores.  Pri- 
mo  enini  cuin  non  agnoscant  augustissimae  Trini- 
tatis  mystcrium,  conseqnenter  negant ,  Verbr.in  di- 
viiniin  ,  Filium  Dei  unigenitiun  ,  ease  Messiain  in 
Legepromissum  ;  adeoque  qiiein  nos  in  carne  jam 
advenisse  credimus,  ipsi  vcro  vaoa  spe  ventnrnni 
expectant ,  hoiniiiem  purum  ,  quamquam  exiinii 
saiictitate  aliis  lioininibus  multo  superiorem  ,  fa- 
turuin  arbitrantur  . 

Q.  Secundo  ,  cuin  non  confifeantnr  universaJera 
illain  naturae  corruptionem  ,  qitae  ex  peccato  ori- 
giiiali  in  nos  dimanavit ,  iMficiantur  proinde,  i- 
psiun  fiiturum  spiritualem  Redempiorem  mundi  , 
sed  sibi  ipsis  inaniter  blandiuntur  ,  ventururn  hi^nc 
M«ssiam  cum  poteslate  &  gloria  temporali  ad  re- 
stitiiendum  temporale  regnuin   Israel  . 

3.  Hos  duos  gravissiinos  Jud.Toniin  errores  Jn 
superioribus  tractatibus  jain  confutavimus .  Inde 
modo  conrutandus  siiperest  tertius  proiervs  illius 
gentis  error  qiii  -rr^uToy  irfftCTo^  dici  pofest  ,  sci- 
licet  Doininum  Jesimi  Chrisluin  non  psse  Messiatn 
quem  Dens  in  plenitudinc  ttinporum  se  nii^sururn 
esse  proinisit.  Recte  autem  diritur  liic  error  eornm 
vSuTov  vffiOS^os  primum  wendacium  ;  quia  ab  illo 
onines  alii  eorum  errorcs  dependeut .  Si  eniin  tan- 
dem  alijuando  faleieiitur,  Jcsuin  Christuin  esse  Mes- 
siam  a  Deo  Patreinissum  ,  ex  caslesli  iJlius  doctrina 
omnes  alias  veritales  ediscerent  ,  quas  modo  aiU 
culpabiliier  ignorant ,  aut  peivicacitcr  negant^a). 

°  CA- 

censfhtiir,    commcntn  ,    nisi    invcnirentnr  in    ipsis  eo- 

riim   Doctoribus,    (jni   Kabbalistx  ,    Mischnici  ,    Genui- 

rici ,  aliisipie  Bominibus  appeliantiir  ;  imo  in  ipso  clas- 

t 


DE  INCARNATIOKE  SECT.  I.  CAP.  I. 


CAPUT   I. 

Ex  7Tiiraculis  j  &  caticiniis  Jesu  Christi  alihi  a 
jiohis  demonstratis  luculenter  eruitur  contra. 
Judceos  ,  Jesuni  Christurn  esse  Messiam  in  Le- 
ge  promisswn . 

4.  jrxoc  argumentum  ,  qiio  in  Tom.  I.  Parle  I. 
Dissert.  III.  cap.  5.  contra  Incredulos  iisi  suintis , 
ad  evincetidam  divinam  novi  testamenti  revehitio- 
uem  ,  eandem  ,  imo  etiam  majorem  contra  Jiidasos 
vim  liabere  debet ,  ut  tandem  agnoscant ,  Jesum 
Cluistum  esse  ,  qualem  se  fecit,  nempe  Dei  Fi- 
lium  ,  ad  redimendum  genus  humanuin  a  Patre 
niissum  .  Si  enim  vera  ,  &  stupenda  edidit  mira- 
cula  ,  &  si  multa  praenuntiavit  ,  qme  naturaliter 
praevideri  non  poterant ,  &  vaticiniorum  veritatem 
probavit  eventus,  neino  adeo  vecors  ,  &  pervicax 
erit ,  ut  fateri  •non  cogatur ,  ejus  doctriiiam  tam 
claris  diviiiitatis  sigillis  niunitam  fuisse  caelestem, 
&  divinam ,  eumque  verum  Messiam  ,  &  Filium 
Dei  nnigenitum,  quem  se  esse  constanlissime  prae- 
dicabat  . 

5.  iVIulto  autem  validius  hoc  argumentum  esse 
debet  apud  Judaeos  ,  qui  ignorare  non  possnnt , 
fuisse  a  suis  Prophetis  prasdicta  haec  venturi  Mes- 
siae  miracula .  Isaiae  35.  4»  &  seq.  Confortamini , 
^  nolite  timere  ._.,.  Deus  ipse  veniet ,  &  saha- 
bit  vos ;  tunc  apsrientur  oculi  ccecorwm,  d)*  au- 
res  surdorum  patehunt :  tunc  saliet,  sicut  cervus 
claudus  ,  &  aperta  erit  lingua  mutorum .  Qua 
in  re  facile  nobiscum  conspirant  veteres ,  uovique 
Rabbini ;  licet  nos  ipsis  consentire  non  possimus  , 
cum  quasdam  iuaudita ,  ridicula  ,  ac  fictitia  pro- 
digia  a  Messia  edeuda  comminiscantur  ;  ut  cum 
R.  Moyses  Hadarsan  in  Beressitk  Rabaa  ipsos  da- 
innatos  ab  inferui  poenis  per  Messium  liberandos 
esse  coufiogit  , 

6.  Reipsa  hoc  potissimo  argumento  Christus  Do- 
miuus  convincebat  Judaeos  ,  Matth.  XI.  2.,  &  seq. 
cum  Joannes  Herodianis  viuculis  constrictus  ,  mi- 
laiida  Christi  opera  audisset ,  misit  duos  de  suis 
discipulis ,  qui  ipsum  Christum  ita  interrogaruat : 


Tu  es  ,  qui  venturus  es  (  uimirum  Messias  toties 
per  Prophetas  promissus  ),  an  alium  expectamus? 
Respondens  autein  Jesus  ait  illi:  Euntes  renuncia- 
te  Joanni ,  quce  audistis ,  &  vidistis :  cceci  vi- 
dent ,  cUiudi  amhulant ,  leprosi  mundantur  ,  sur- 
di  audiunt ,  rnorlui  resurgunt ,  pauperes  evange- 
lizantur  :  &  beatus  est ,  qui  non  fuerit  scanda- 
lizatus  in  me  .  Quibus  verbis  liquido  apparet  , 
Christum  Dominum  voluisse  ,  ut  ex  siguis  ,  &  pro- 
digiis  ,  quae  faciebat,  cognoscerent  Judaei ,  se  esse 
Messiam  ,  quem  expectabaut  .  Sic  pariter  eosdeoi 
ad  opera  sua  stupenda  provocabat  Joanu.  V.  56. : 
Ipsa  opera  ,  quce  ego  facio  ,  testimonium  pprhi- 
hent  de  me  ,  quia  Pater  misit  me  .  Ibid.  X.  38t 
Si  mihi  non  vultis  credere ,  operibus  credite . 
Hinc  etiam  ilU  ,  qui  credebant  ,  se  miraculis  ad 
credendum  adactos  fatebautur ,  direntes  cum  Ni- 
codemo  Jo.  III.  2.  Scimus ,  quia  a  Deo  venisti 
Magislev  i  nemo  enim  potest  hcec  signafacere, 
quce  tu  facis,  .nisi  fuerit  Deus  cum  eo  .  Et  Joanu. 
I.  4i«  dicebant:  Invenimus  Messiam ,  Et  cap. 
IV.  25.  Messias  venit .  Ac  demum  ita  erat  Ju- 
daeis  persuasnm  ,  Messiam  juxta  oracula  Prophe- 
tarum  magna  editurum  esse  prodigia ,  ut  saepiua 
a  Christo  Jesi*  signa ,  &  rairacula  exposcerent : 
Magister  ,  volumus  a  te  signum  videre  Matth. 
XII.  38. ,  &  iterum :  Quod  ergo  tu  facis  signum^ 
ut  videamus  ,  &  credamus  tihi  ?  Joanu.  VI.  3o. 
Miracula  ergo  Cliristi  Domini  validissimum ,  & 
invictum  praebent  Judaeis  argumentum,  ut  divinam 
ejus  missionem  credant  (a)  . 

7.  Hinc  etiam  argumeuto  a  posfe/iori  Judaei  col- 
ligere  possent ,  &  deberent  ,  in  Christo  fuisse  a- 
dimpleta  omnia  veterum  Prophetavum  vaticiuia  j 
ejnsdem  euim  miracula  huic  veritati  infallibile  prae- 
bent  testimonium.  Unde  S.  Petrus  aet.  II.  22.  seq. , 
ita  suos  contribnles  alloquebatur :  Viri  Israelitoe , 
audite  verha  hcec .  Jeswn  Nazarenum ,  virum 
approhatu?n  (  a.^jroti^iyfj.if^v  demonstratuvi  )  a 
Deo  in  vohis,  virtutibus  ,  &  prodigiis ,  &  signis^ 
quce  fecit  Deus  per  illum  in  medto  vestri ,  ^ 
vos  scitis  &c,;  &  eo  quidem  felici  exita  haec  di- 
cebat ,  ut  iis  auditis  ad  tria  circiter  millia  Judaei 
baptizati  siiit .  Utiuam  ,  &  inodo  simile  coi)versio=' 

num 


sict)  eoniiri  libro  Talmnd.  Hic  llber  ,  cjni  proprie  Ri- 
tiiale  ,  vel  Cttreinoniale  est  Judapormn  ,  totiiin  ipsorum 
jus  sacrum  j  &  civile  continet.  Dnae  aiuem  illius  sunt 
jpartes  ,  qiiarnjn  prior  7t//5c/ina  dicitnr  ,  altera  Gemara  ^ 
*[ua  prioris  qnasi  glossa  est  ,  &  cotninentarins  .  Duplex 
"anlein  est  Talmiid ;  aliud  Jerosolyinitanum  ,  s»cwl.  11. 
JEra"  Christ.  compositnm,  in  ([uod  Jociianam ,  iina  cum 
Rab  j  &  Samuel  Commentariiim  ,  seu  Gemaram  edidit . 
^liud  est  BabyloDicnin  ,  (juod  R.  Asa  nna  cum  filiis 
juis  m.igno  l.ibore  eluculjravit ,  &  aheri  longe  prsier- 
tur  j  ita  ut  Ju(l.Ti  lioc  lere  solo  utantur  .  Hlures  lia- 
bentur  hujus  editiones  ,  sed  omniummagis  celebris  est 
illa  ,  quic  prodiit  Venetiis  per  Dan.  Boinberginm  an- 
ro  1629.,  &  modo  rarissima  est .  R.  IMninionides  cora- 
pendinm  Talmudis  iletlit  ,  (juod  ab  eruditis  majori  in 
pretio  habetur  ,    (]uam  Talmud,   Leclio   hujus  libri  se- 


verissirne  interdicta  fuit  a  Gregorio  XI.  anuo  isSo.  , 
&  ab  aliia  ejusdem  successoribus  ,  maxime  autem  9. 
PanlolV.  i55g.  Vid.  Sixtus  Senensis  \n  Biblioth.  San- 
cta  Lib.  11.  ,  B.irtoloccius  in  Biblioth.  Bahhinica,  Joann. 
Henr.  Otlo  Hist.  Doct.  Mischnic,  Bixtorlias  in  Bi- 
llioth.  Babbin.  f  &  Rich.  Simonius  in  Catalog.  Auctor. 
Jiid. 

(a)  Reipsa  Messis  adventum  esse  insignibus  miracn- 
lis  continnandum  ,  tradnnt  Rabbini  apud  Bustorfium 
in  Srnagoga  Jud.  cap.  89.  ;  ({uatnffnim  miracula  ab 
iis  coinmemorata  sunt  ad  genium  Ri')b.iii';nm  'nnticta  . 
Decem  ibidein  in  libello  inscripto  '^^I^^DDK  ^bhat 
Bochel  recensentnr ,  (juae  nec  exscribi  mereniur  .  SnF- 
ficiat  nobis  RabI)inoriitn  contessio  j  JVIessiain  vefltunim 
in  signis  ,  atque  prodigiis . 


DE  MmACULIS  MLSSLVE 


num  exempliim  reiiovaretur  I  Quod  to  laciliiis  uo- 
stra  astate  spiTaiidiiiii  forct  ,  qua  luiseri  Jud.ei  to- 
to  orbe  (lispersi  adimpletci  fuisse  alia  vaticiuia  i- 
cuorare  iion  possuiit ,  quod  iilis  priuiis  coiiversis 
intiieri  iiou  coiiti^it .  Sed  de  hoc  pii>,tea  videhimus. 
]VIodo  caej)tum  iuvicfum  arguuiontum  prosequainur  . 

8.  Porro  uullum  aliud  coniinn.icibus  etf"ugiuin 
siiperest ,  quam  aut  liaec  iuiracula  Jesti  Cluisti  , 
ejusque  Disoipulorum  ,  quamvis  iion  clam  ,  &  iii 
angulo  ,  sed  iii  media  Judasa  coram  omuibus  f.i- 
cta  ,  impudeiiter  negare  ;  aut  ea  magicis  artibus, 
atque  iiicantationibus  tribuere ..  At  vero  priuium 
facere  uequeunt,  quii»  miraculis  Moj^sis  ,  &  Tro- 
I)lietarum  fidtin  detrahant;  ncque  euim  ijla  majo- 
ii])us  gaudent  veritatis  charaoteribus  ,  quam  inira- 
cula  Ohristi .  Imo  iioii  dubitflverim  asserere,  utra- 
que  miracula  noa  possc  in  dubium  revocari,  qiiiii 
una  simul  omnia  flistoriap  tamsacras,  qtiaiu  pio- 
fauae  fundamenta  evertantur  . 

9.  Altcrum  vero  eftugium  praEclnsit  i|)se  Chri- 
»tus  Salvator  noster  Matth.  XII.  25.  &  sequ.  o- 
stendeus  ,  se  noii  potuisse  ejicere  da^monia  in  i)eel- 
zebub  principe  dasmoniorum  ,  ut  ipsi  calumnia- 
bantur  ;  nnde  etiam  concludebat :  Si  cgo  in  spi- 
ritu  Dei  ejicio  dcemones  ,  igitur  pers-cnit  in  vos 
rtgniim  Dei,  Et  ulterius  etiamsi  quis  fingere  ve- 
lit,  Christum  magicis  artibus  ,  veldolis,  aut  pra;- 
sligiis  populos  ludificasse ,  dum  viveret ,  quomodo 
suspicandimi  erit,  ^d  etiain  enm  elficere  potuisse 
post  moriem  ?  Mortui  qiiippe  uullae  sunt  prcssti- 
giaB  ,  uullae  fraudes ,  aut  failacias  .  At  vero  Apo- 
stoli  ,  &  multi  Disoipuli  ita  fuerunt  de  Christi 
rticrreriione  certi,  ut  pro  ea  non  solum  innume- 
ros  labores  ,  ac  crudeles  persecutiones  ,  sed  etiain 
jnorlem  ipsam  perpeti  incredibili  aniini  fortitudi- 
iie  non  dubitaverint  ;  qua  de  re  ubertiin  actum 
est  in  primo  Tomo  P.  1.  Dissert.  JII.  cap.  3.  [a) . 

10.  Huic  argumento  ,  quod  plane  invictum  es- 
se  deberet ,  nisi  Judasi  vel  ipsi  Critices  sauioris 
regulis,  imo  &  communi  sensui  oculos  mentis  clau- 
derent ,  aliud  addimus  ,  quod  nobis  suppeditavit 
quidam  le^is  Doctor  honorabiUs  universcs    plthis 


(a)  Non  eqaidem  reor  ,  Jtid<Fos  ,  si  qni  snnt ,  sanio- 
Tis  jndicii ,  ad  ptitid.iiii  ilbm  l.il»  ll.iin  nos  iJrovocain- 
ros  ,  ({iiae  Jegitnr  in  lihro  Hl^l^^llD^y  :  Jesua  Toledot 
Gerifrationvm  Jesu,  scilicet  «-t.ite  Jesii  Cliristi  ,  (fiii 
ibidem  tllir.s  PantJiera  ,  nomin.iliir  fiiisse  in  teinitlo  no- 
men  Dei  inefl.iMle  r\)il  'apidi  (nndainenti  insciil|)tiim  , 
tpiod  David  reperit  snpra  os  ahyssi  ,  8c  in  Sancto  San- 
cioniin  deposnit  ,  Jesnm  aniem  iilnd  invenisse  ,  &  nna 
cnm  mysteriis  inemhrana  inscriptnm  ,  incisa  siii  cor- 
iwris  carne  snh  pelie  condidisse  .-  Iiac  arte  potnisse  ru- 
gitiis  dnoniin  leonnm  ,  ((iii  e.K  eere  confecti  ,  &  cnm 
incanta.tionibns  ad  cnstodiain  illins  nominis  posili  erant  , 
elinlere  ,  nt  sciiicet  ejnsdem  nominis  recorJari  posset , 
posttpiam  per  leonum  nigitns  arte  inagica  ejnsdein  o- 
nlitns  hierat;  illins  antein  nominis  inira  virtiue  pro- 
digia  omnia,  f/n»'  vol-hat  ,  eflecisse  .  Hoc  erat  insnl- 
snm  veteriim  Hahbinonim  cominentnm  ,  nt  ar^iiinenlo 
Hiiraculonun  Chnsti  ,  quae  negare  non  audebant ,  <|uc- 


Gamaliel  noinine  cx  1'harisaiorum  seota .  Ciiin  e- 
niin  iu  Cuiicilio  Jud.eorum  acerrime  disputaretur  , 
an  Christus  esset  verus  Messias,  quemadiiioduui 
illiini  j^riflicabant  Apostoli  ,  surgeiis  Gainaliel  ita 
pricclart-  eifatus  est:  „  Viri  Israeiita;,  attendite  vo- 
,,  bis  supcr  liominibus  istis ,  quid  actiu^i  sitis . 
,,  Ante  nos  eniin  dies  e.xtitit  Thcodas,  diceus  se 
„  esse  alif[uem  (  nempe  Alessinm  )  ,  cul  coujeii- 
,,  sit  iiuineriis  viroruiix  circiter  ^ou.  ,  qui  occi- 
„  sus  est ,  &  omues  ,  qiii  credebant  ei .  dissipa- 
,,  ti  stint,  &  reducti  ad  iiihilum.  Post  luinc  ex- 
,,  tilit  Jtidas  Galilaeus  5  in  difbus  professionis ,  & 
„  avertit  populum  post  se  ;  ik  ipse  periit ,  &  o- 
„  iniics  ,  qiiOtquot  consepseruiit  ei  ,  (li-persi  sunl . 
„  Et  nuiic  itaque  dico  vobis  ,  dispedite  ab  hoini- 
,,  nibiis  islis  ,  &.  sinite  illos:  fj^uouiain  si  est  ex. 
,,  liuminibus  coiisiliuin  hoc  ,  autopiis,  dissolvelur, 
„  .Si  vero  e\  Deo  est ,  non  pottritis  dissolvere  ii- 
„  iud  .  Placuit  universis  prudeutissimum  hoc  Ga- 
malielis  cousilium,  Cy  consensernnt  illi^  Act.  V,, 
55.  seq.  Jam  vero  obsecrainus  Judaeos  ,  ut  ex.  nii- 
rabili  iJeligionis  Clirislianae  dilatatione  ,  ac  dura- 
tione  judicent  cum  eorum  Magistro  Gamaliele  ,  aa 
hoc  coiisilium  ,  aut  opus  fuerit  ex  homiuibus  ,  au 
ex  ipso  Deo  . 

it.  Quid  ad  tain  valida  argumenta  reponunt 
Jud.Ti  ?  PraRter  ea  ,  quae  Iiicreduli  ad  elevaudam 
veritatem  miraculoruni  Chrisli  objiciunt,  qtiasque 
in  P.  I.  Isagogica  a  uobis  soiuta  fuertint,  pecu- 
liarem  dilFictiltatem  excitaut  ex  hoc  ,  quod  Chri- 
sttis  veterem  eoium  legem  abrogaverit  ;  cum  ta- 
inen  Deus  l'atribus  eorum  saspius  promiserit ,  pa- 
ctum  ,  qtiod  cum  Abrahain  ,  Isaac  ,  Jacob,  &  Moy- 
se  inierat ,  iuturum  senipiternum  .  Hinc  PharisaEi 
iniractilum  ,  quo  caeco  nato  Jesus  visuiH  dederat  , 
credere  nolebant  ,  quia  id  factuin  fuerat  in  sabba- 
lo ,  diceutes  Joan.  IX.  16.  non  est  hic  homo  a 
Deo  ,  qui  sabbatum  non  custodit  .  Revera  sabba- 
ttun  erat  pactum  sempiternum  ,  signumque  per- 
petuum  inter  Deum  ,  &  filios  Israel ,  iilxodi  XXXI.. 
16.  {b). 

12.  Sed  vana  est  haec  objectio  ^ultiplici  ex  ca- 

pi- 

cnm(/iie  tanJem  inoilo  responderent  ,  ut  videri  potest 
in  G«/n«rij  Jerosolyinit.  ,  &  B.ibylonica  .  Hiclil)er  pri- 
iruo  editns  fiiit  in  Pugione  Jidei  nostri  Rayrn.  .Martini  j 
Sc  pobt  ii>sum  a  Wagensailio  in  Telis  igneis  Satandt  ; 
ac  (kinnin  a  Joan.  Jac  Uliirico  Lngdnni  Batavonmi 
ijoD.  iii  8.,  (jiiam(|iia:n  hflpc  postrema  editio  in  ali- 
(jiiibiis  est  ab  aliis  diversa  .  Hii|!is  |)utiilissimi  operis 
figmenta  retiifal  Jac.  Basnaciiis  Lii>.  VI.  /Iist.Jnd.  cap. 
28.  ,  (|nain'jiiain  opemm  [lerdidisse  videtnr  ,  post({nam 
recentiores  Jiulaei  ilhid  nanci  taciiint ,  nt  plane  digniuii 
est  .  Consul.  R.  Zevi  in  Theriaca.  Judttoruin  cap.  1.  $. 
7.  latin.-B  versionis  Vnlseri.. 

(A)  Hoc  est  iiniiin  e.K  potissimis  pr*judlcfis  gentis 
Jiidaic^  contra  Jesiiin  Cliristumi  &  reipsa  inter  siice 
sect*  inndamenta  ponunt  ,  Jegein  Mojrsis  mintfuam  es- 
se  abolendam  ,  aiit  immiitandam ,  iit  declaratMp^in  art. 
y.  Curifesstonis  JTdei  ,  qiiam  Sflec.  XII.  JEr.=e  Clirist. 
edidenmc ;  io  trcdecim  articulo^  divisam  ,  cujus  auctoi^ 


DE  INCAKNATiOiXE    SECT.  I.  CAP.  I. 


pite .    Primo  ei)im  proniissio   fcederis    sempiterni 

iinn  j)o:uit  aliis  proDiissiouibus  repiigriare  ,  quibns 

Jieus  ajiertissime  ,  &  frequenter  uovuin  foedus  pol- 

licitus  est  Jerem.  XXXI.  5i.    Ecce  dies    venient 

dicit  Dominus  ,  &  Jeriam  domui  Israel ,  &  do- 

rnui  Judce  jcedus  novum^  non  secundum  paclum , 

(]uod  pepigi  cum  patrihus  eorum  ,  cum  iis  ,  qu« 

sequuntur  ;    &  quae  omnia    rej^eteus  S.  Paulus  in 

epist.  ad   Hebr.   VIII.  8.  &  sequ.  ita  deinuDi  con- 

ciudit:    Dlcendo  autem  novur?i ,    veterarit  prius  . 

Quod  autem  anticjuatur  ,  &  senescit  ,  prope  in- 

teritum  est  ,    Vetus  ergo  jiactuin   inituiii  cum  Pa- 

friarrhis  hoc  sensu  dicitur  se/upiternum ,  quia  dn- 

rare  debebat     iisque  ad   novum    iisdein  sauctis  Pa- 

triavchis  pron)issum.  Hujus  aeternitatis  ininus  pro- 

prie  sumptas   j)lura  ex  sacris    litteris    proferri  j)Os- 

sent  exempla  ,  sed   uuiim  sufhciat  oinuino  ad  rein 

Dostram  idoneum  ex  Genes.  XVII.  8.,    ubi  Deus 

promissit  Abraham  omnem  terram  Chauaau  in  pos- 

sessionem  ceternam  ;  a  qua  tamen  Judaei  post  pa- 

tratum  Deicidium  expulsi  siu)t  .  Pari  ergo  ralioue 

lex  durare    debebat  iii    ceternum  ,    scilicet    iisque 

ad  Messiam  .     Hiuc  Christus    Dcniiuus  Matth.  V. 

17.  dicebat  Judasis :  NoUte  putare  ,  quoniaui  ve- 

72i  solyere  legem  ,   aut  Prophetas  ;  non  veni  sol- 

vere  ,  sed  adirnplere i   quia  'n\  ipso  j)roiuissio  fa- 

Cta  per    legem ,    &  per  Prophetas    fuit    reipsa  a- 

dimpleta  . 

10,  Proeterea  in  iiovo  testamento  antiqua  Judaeo- 
rnm  religio  sublata  non  fuit  ,  sed  tautummodo  inu- 
tatus  fuit  modus  ,  quo  Messias  credebatnr  ,  5c  co- 
Irbatur  .  Veteres  Patres  eum  veiiturum  credebaiit, 
ab  eoque  redemptiouem  sperabajit  ;  uiide  fervertes 
illae  preces  ,  ut  promissus  Salvator  tandem  aliquan- 
do  mitteretur,  &  tot  sacrificia  ,  ii.tque  cinne»  cx- 
remonias  ad  ejus  adventum  significandum  institij- 
tas  erant .  Nos  autem  eum  jam  advenisse  gratula- 
mur  ,  eique  divinos  tribuimng  honores.  HostisR  an- 
tiquas  ,  &  veteres  caeremonias  cessarunt ,  ut  cessa- 
le  debebant  eo  adveniente  ,  quear  prjEfigurabant  . 
Et  a,i  saucti  illi  Patriarchae  ,  qaibu.scum  rJcus  foj- 
dus  inierat ,  iiobiscum  viverent  ,  uobiscum  etiam 
divinum  novi  foederis  mediatorein  veuerareutur 
&  cognoscerent  ,  nostram  Religionem  non  esse  ab 
avita  eorum  religioue  diversam  ;  sed  unam  ,  eam- 
demque  esse  in  du})lici  statu  ,  in  quorum  altero 
Messias  promissus  fuit ,  &  venturus  expectabatur 
in  altero  aulem  ,  promissioue  adimpleta  ,  Mtisias 
nt  praesens  a  nobis  adoratur  ., 

14.  Addimus  demuin  ,  pra>!cepra  Decalogi  ,  qure 
spectant  ad  internHm  atque  immutabilem  Dei  cul- 
tum  ,  adhuc  invariata  mauere  ,  ut  semper  maiie- 
bunt  5  totamque  mutatiouem  factam  esse  in  pr?^- 
ceptis  cjeremouialibus  purificationum  ,  oblationum 


iiul  R.  Moses  Ben  Mainion  Cor(l„?j,-B  in  Hispania  na- 
tiis,  vi/.  tant.T  apiut  suos  celeljritatis  ,  nt  dici  soleret: 
^  Mo.{e  us,jue  ad  Alosen  non  fait  sicnt  Moses .  Hoc 
pactuin,  sen  ioediis  sempiternum  memorari  j;.;-,jt  phi- 


hostiarum  ,  aliorumque  id  genus ,  quae  ad  prasfi- 
gurandum  novuin  foedus  instituta  erant,  eoque  proin- 
do  advenienle  cessare  debebant .  Quantum  vero 
sjiectat  ad  preecepta  judicialia  ,  cum  hasc  ad  po- 
litiam  ,  &  regimen  jwpuli  Israelitici  sj)ectarent , 
cessare  poterant  ,  aut  mutari  ,  quin  Heligio  cessa- 
ret  ,  aut  inutaretur  .  Iino  cuin  haec  exerceri  noa 
jjossent  nisi  quamdiu  poj)ulus  Israeliticus  sui  ju- 
ris  esset ,  jam  nou  amj)!ius  vigent ,  cuin  infeiicea 
Judaei  non  j)ropriis  suis  legibus  ,  sed  legibus  Prin- 
ci[)um  ,  quibus  subjecli  sunt  ,  j)arere  teneantur  , 
Sic  etiain  est  de  multis  caereinoniis  legalibus ;  ma- 
xime  autem  de  sacrificiis,  quas  in  solo  loco ,  quem 
elegcrat  Deus ,  nempe  in  templo,  offerri  debe- 
bant  Deuter.  XII.,  &  seq.  ;  quod  cum  jain  a  se- 
j)temdecim  ,  &  pene  octodecim  saeculis  fieri  ain- 
j)lius  nequeat ,  hoc  eliam  indiciuin  est  manifestis- 
simuin  ,  haec  praccepta  caeremonialia  cessare  de- 
buisse  ,  &  revera  cessasse  . 

i5.  Obj.  2.  Si  tot,  tantaque  prodigia  Jesus  ve- 
re  edidisset  ,  hebraea  natio  ,  quee  suum  Messiain 
avidissime  expectabat  ,  ejus  doctrinam  fuisset  ai»- 
plexa;  atqui  coutra  se  res  habet;  nam  tnia  Syna- 
goga  iu  Concilio  collecta  ,  ipsuin  seductorem  esse 
judicavit,  ac  j>ropterea  morte  dignum  :  ergo  &c. 
i6.  Resp.  priino  ,  haiic  Synagog^e  caecitafem  , 
atque  iucredulitatem  fuisse  a  Prophetis  longe  ante 
jiraenunciatam ;  unde  Jo.  Xll.  37.  seq.  dicitur : 
Cum  autem  tanta  signa  (  ^siis  )  Jecisset  co- 
ram  eis  ,  non  credebant  in  eum  i  ut  sermo  Isaias 
impleretur ,  quem  dixit  (  cap.  LIII.  i.  )  :  Domi^ 
ne ,  quis  credidit  auditui  nostro  ?  Et  brachiutn 
Domini  cui  revelatum  est  ?  propterea  non  pote- 
rant  credere,  quia  iterum  dixit  Isaias  (  VI.  9.  ): 
exccecavit  oculos  eorum  ,  &  induravit  ccr  eorum  , 
ut  non  videant  oculis ,  &  non  intelligant  corde  , 
&•  convertantur  ,  &  sanem  eos  .  Etiam  Daniel , 
postquam  clarissimum  edidisset  oraculum  adventus  , 
&  neois  Messiae  ,  addidit  jwstea :  &  non  erit  e- 
jns  populus  ,  qui  eum  negnturus  est  .  Cap.  IX. 
26.  Ceterum  nou  5  auci  Christum  ut  verum  Mes- 
siam  a  Deo  j)romissum  agnoverunt,  eique  constan- 
ter  adhaeseruut  ;  uude  illa  vox  Pharisaeoriim  :  ecce 
mundus  totus  post  ei<7n  abit ,  Vide  quoe  hac  de  re 
dicta  sunt  Tom,  1.  j)ag.   209.  seq. 

17.  Respond.  secundo  ,  hujus  cascitalis  causain 
fuisse  commime  fere  carnalium  Judajoruui  praeju- 
dicium  ,  Messiam  venturum  cnin  gloria  ,  &  ma- 
jestate  regia  ,  cuin  potentia  armorum  ,  ac  divitia- 
rum  roi)ia  ,  qniiuis  regnum  Israelis  temjiorale  re- 
stitueret,  atque  orbe  toto  amplificaret  .  Cum  ergo 
viderent  Jesum  huinili  loco  natum  ,  fabri  filium  , 
inopem  ,  jiaucisque  ,  atque  ignobilibus  discipulis 
stijiatum  ,  sibi  facile  persuaserunt ,  hunc  non  esse 

Mes- 

rlbus  in  locis  :  unde  eliarn  Deuter.  XXIX.  29.  Israe-< 
litr-e  spopoiKlerunt ,  se  facturos  universa  verba  legis  u^ 
s(jU€  in  seinpiternuni , 


DE  MIRACULIS  MESSJAE . 


Messian»  :  9<^ilicct  iiori  attenrlentes  ad  ilia  Proplif- 
tanim  oraciila  ,  ([iiihns  i\cTc  oninia  prirdicla  eraiit, 
ejiisque  regmiin  uon  terremun  ,  sed  caEleste  fiitii- 
riini .  In  Psalino  eniin  XXI.  dicit  de  seipso  Mes- 
sias :  ego  autem  sur7i  vermis ,  Cb"  non  homo ,  op- 
■probrhim  hominum ,  ^  abjectio  plebis ,  Isai* 
LIIl.  5.  quasi  ahscondltus  vullus  ejus ,  unde  nec 
reputa\imus  eum  i  &  clarius  adhiic  Zacli.  IX.  q. 
Exulta  satis  Jilia  Sion  ,  jubi/a  Jilia  Jerusalem  : 
ecce  rex  luus  vtniet  tibi  justus ,  O"  salvator :  i- 
■pse  pauper  ,  ^  ascendens  super  asinam  ,  ^  su- 
per  pullum  Jilium  asince  .  Prava  ergo  ,  rjiiain  sibi 
finxerant  Jiid;ei  opiuio  ventnvi  MessiaB  ciun  sp!en- 
dort-  gloriae  terrcna;  raiisa  fiiit  ,  ciir  lianc  ,  aliaqne 
beiii'  imilta  siinilia  Prophetarum  valiciiiia  noii  in- 
teliigerent}  adeoque  nec  Messiam  praesenteni  agnu- 
verint . 

i8.  Et  de  lioc  argumento  ,  quod  alibi  non  in- 
diligenter  fractavimus ,  satis  .  Nunc  reruin  ordo 
postulat ,  nt  ex  veteruin  Proplietarum  oractilis  coii- 
ira  pervicaces  Judaeos  Messiain  jaindiu  advenisse  , 
eiimque  fiiisse  D.  N.  Jesum  Cliristum  invicte  de- 
monstremus  i  nam  hunc  ipsum  ordinem  etiam  Chri- 
stus  secutus  est  ,  divinam  suam  missionem  ex  pro- 
jihetiis  oslendcns  ;  unde  merilo  Joaii.  V.  46.  Ju- 
daeos  increpabat ,  diccns :  Si  crederetis  Mojsi , 
crederetis  Jorsitan  &  mihi ;  de  me  enini  ille 
scripsit .  Apostoli  autem  frequenlissime  ad  convin- 
cendos  incredulos  Judacos  vtteris  testainenti  testi- 
inonia  adhibebant  ;  quorum  eo  major  erat  eo  tem- 
pore  vis  ,  &  efficacia  ,  quo  ex  pervulgata  traditio- 
ne  eoruin  sensus  uotissimus ;  nec  adluic  inventse 
cr:mt  sublilitates ,  &  cavillationes  ,  qnibus  Rabbi- 
iii  (jiiasi  quadain  obducta  caligine  eadem  obscura- 
le  conati  sunt  (a)  . 

19.  Cuin  antem  tortuosissimi  isti  adversarii  va- 
Tia  excogitaverint  effiigia  ,  ut  omnia  ,  qiioad  fieri 
potest  ,  praecludantur ,  hoc  ordijie  procedemns . 
Priino  eos  confutabiinus  ,  qui  cum  nodum  dissol- 
vere  non  possint,  qnasi  desperatione  acti  ,  eumdein 
«ecare  voluerunt ,    iuipudentissime  uegantes ,  quod 


omncs  p«ne  alii  confitentnr  ,  scilicet  promissum  a 
J)eo  fnisse  .Vlessiam  ,  populi  liberatorem  .  Seciin- 
do  alii  cnnfut  uidi  erunt ,  qni  ventnrnin  quidem 
Messiam  fatentur,  contendunt  tamen  ,  nnllain  fuis- 
se  a  Deo  revelatam  ejnsdcm  adventus  epocham  ; 
aut  si  revelata  fnit  ,  eanidem  j)otuisse  uoHiutllis 
de  causis  retardari  i  ut  in  liac  adventus  Mesniao 
incertitudine  ,  quasi  in  quddam  obscuritate  se  ab- 
scoiidant ,  nec  furile  convinci  possint ,  Messiain 
jniii  advenisso  .  'Perlio  inajort?  moliinine  ex  inul- 
tis  insignioribus  proplictiis  invicte  oslendeinus  , 
Mcssiani  in  Lcge  proinissum  jaindiu  advenisse, 
cuinque  non  esse  alium  ,  quam  Domintiin  Jesum 
(Jhristum  .  in  quo  uon  unum  ,  vel  alternm  ,  sed 
omniu  plane  sacroruin  Vatuin  oracnla  completa 
sunt .  Qtio  in  aignmento  inolestissinuis  erit  labor 
in  praecipuis  callidissiinoruni  homiiinin  techiiis  ae 
subtilitaiibus  expnngeudis  .  Sed  Deo  opeui  fereu- 
te ,  omnes  tenebras  dissipandas  e>se  speruinus . 

CAPUT  II. 

Breviter  iridicantur  Veteris  Testamenti  prophe^ 
tice ,  guihus  divini  Liberatoris  adventus  pro- 
missus  Juit . 

20.  Onpervacaneum  non  est  hac  de  re  saltem 
breviter  pertractare,  tum  propter  qucsdam  Rabbi- 
nos ,  qni  id  negarunt ;  tuin  etiam  qnia  non  erit 
inutile  ,  uec  inincuiidum  ainaioribus  nostrae  Reli- 
gionis  ,  snb  uno  velnli  obtutu  vetusta  hujus  insi- 
gnis  divini  beueficii  vaticinia  conspicere  (A)  . 

21.  Et  priina  quidein  divini  libeiatoris  promis- 
sio  facta  est  Adaino  statiin  post  peccatuin  iis  ver- 
bis  symbolicis  Gen.  III.  i4«  ^  seq.  Et  ait  Do- 
minus  ad  serpentem  ....  inimicitias  ponam  inter 
te ,  ^  muherem  ,  &  semen  tuum ,  <^  semen  il- 
lius :  ipsa  conteret  caput  tuum  ,  &  tu  insidia- 
beris  calcaneo  ejus  ,  xxr«  to  ^mev  litteraliter  iu- 
telligi  possunt,  cuin  non  soluin  mulieribus ,  secl 
eliam  yiris  serpenles  invisi  siut  ,   &  utrisque  insi- 

dia- 


(fl)  Miracula  Christi  non  vohiit  excliidtre,  sed  ea- 
dein  ciiiii  l'iophetiis  conjiingere  Lactantius  ,  quando 
in  I,ih.  V.  Dwin.  Instit.  cap.  3.  ila  Hieroclem  hucci- 
n.ilorem  prodigiormn  Apollonii  Tynnei  allo([ne])ntiir ; 
j,  Di.sce  igitnr  ,  si  tjiiid  tibi  cordis  cst  ,  non  soluin  id- 
,,  circo  a  nobis  neoin  creditiim  Cliristnm,  (jiiia  mira- 
„  bili.i  ffecit ,  sed  (jiiia  vidimiis  ,  in  eo  tacta  esse  omni.i , 
j,  «jii^  nobis  nnniinci.ita  siint  vaticinio  Froj)hetarnin  . 
,,  Fecit  mir.ibilia  ,-  in.ignMm  [)iitissemus  ,  iit  &  vo.s  niinc 
3,  i^iit.Tlis  ,  &  Jiuliei  ttmc  i^titavenint ,  si  non  ilfa  i|)sa 
3,  t.iclnriim  Ciiristnm  Proj)hetm  omnes  iino  .••iiiritti  pr^- 
j,  uicassent.  Itatjiie  Deum  credimns  ,  non  ntagis  e\  I'a- 
„  ctis  (  code.x  jirimns  ,  seii  .inti(jnior  Bononiensis  Bi- 
,,  Mioth.  Cffnobii  S.  S.iivatoris  habet :  tam  ex  factis  ) 
„  oi^eribtis^jue  inirandis  ,  (juam  ex  illa  ijisa  cnice  , 
„  (|iiam  vos  sicnt  canes  lambiiisj  (jnoniam  siinul  & 
j,  ista  prailicta  est  .  Non  igitnr  suo  testiiiionio  (  ciii 
„  enim  d(!  se  dicenti  jiotest  credi  ?  )  sed  Prcphet.mim 
,,  testiiuQDio  ,    (]ui  oniDin,    qu^e  iecit,   ac  passtis  est , 


„  miiTto  ant«  cecinenint ,  fidem  divinitatis  accepit  ^ 
,,  (jiiod  ne((iie  Apollonlo,  ne(jue  Apiilejo  ,  ne(jiie  ciii- 
,,  (jiiam  m.ignornm  potuit  ,  aut  potest  a)i({iiando  con- 
„  tingere.  " 

(b)  Quam(|uam  in  diiodecimo  articulo  Conjessionis 
Jidei  Jiid.poritm  a  R-  IMaimoiiiiie  S.ic.  XII.  elaboratas 
«xpresse  (hcatur,  Messiain  rentiiruin  y  C  etiamsi  diii 
tar<ia\'ertt ,  eipectaiidum  tamen  si^iuper  ,  donec  venerit : 
imo  ibidim  addatur  ,  tos  ,  <jiu  de  adventn  IVlessirf=  dn- 
hitant,  tol.im  legem  mendacii  accusare  ;  non  defiierune 
tainen  ,  tjiii  hiino  MessiiP  adventum  ad  fabulosas  ira- 
ditiones  amandarcnt  j  8c  R.  Joseph  Albo  in  celel)ri  col- 
latione  ,  (jiiaB  in  Hispania  habila  est  coram  Antipapa 
Benedicto  XIII.  anno  i.jia.  hoc  dogma  esse  adiapho- 
niin  contendebat ,  con(jiitstus  de  R.  Maimonide  ,  (juod 
illiid  inter  articulos  Judaic*  r-dei  recensuisset  .  Felicem 
iliius  disputationis  ,  <jua  tria  Jud.Tonim  rnillia  ad  Chri- 
.■^li.ina  castra  transienint  ,  e.\ituin  deberi  S.  Vincentio 
Ferrerioj  narrat  Nic.  Autonius  in  Bill.  Hisp^  fet.  T. 


DE  lNCAK?^AiIO^E   SLCl.  I.  CAP.  11. 


fliari  soleant  ,  &  saepius  a  viria,  qiiain  a  niiilie- 
Tibiis.  couterantur  .  Keque  verisimile  est ,  voluisse 
Peum  in  fuiiesta  illa.  occasione  lapsus  Adami  ,  post 
coniminatas,  illi,  &  serpenti  promeritas  pcenas ,  de 
inimicitia  serpentem  iuter  &  inulierem.  loqui . 

22.  Verus  itaque  illorum  verborum  sensus  di- 
rectas  erat  ad  sustinendo3  riostrorum  protoparentum 
aninips,  ne  propter  admissuin  peccatum  in  despe- 
lationem  rutrent ,  sed  redemptionem  a  divina  mi- 
sericordi.a  sperareut .  Prasdicitur  ergo  illis  ,  caput 
serpejitis  ,  nempe  diaboli ,  esse  conterendum  a  nui- 
liere  ,  idest  a  Maria  Virgine  ,  qu>e  genitura  erat 
Salvatorem  mundi  ,  a  quo  diabolus  victus ,  &  con- 
iritus  est .  .Aut  potius  diaboli  caput  esse  a  mulie- 
ris,  Semine  contereiidum  ;  quod  enini  noster  Vul- 
gatus  interpres  habet  ipsa  ,  mendosum  videtur  ,  & 
ex  hebraico  fonte  legendum  esse  ipse  ,  nempe  nYll 
semen  ,  quod  apud  Hebrasos  masculini  est  geiie- 
ris .  Ita  legit  Hieronymus  iiv  Qucest.  Hehraicis , 
&  pluribus  aliis  in  locis  ;  ita  S.Irenaeus,  aliique 
Patres  graeci :  iino  &  LXX.  Interpretes  .  Ita  etiain 
iionnuUi  latiui  ,  inter  quos  S.  Leo  in  Serm.  II. 
de  Nativic. ,  &  aute  eum  S.  Cyprianus  Lib.  II.. 
Testimoniorum  adv.  Judceos  cap.  9.  (a)  . 

20.  Quod  vero  iu  hoc  vaticinio  serpenti  dictum 
est  .  &"  tu  insidiaheris  calcaneo  ejns  ,  manifeste 
indicat  inuhiplices  Jesu  Chrisli  pcvsecutiones  ,  quL- 
bus  tota  dasmonicrum  cohors  ,  utens  inipio  Judaeo- 
rum  ministerio ,  conata  Messiain  vaiiis  modis  op- 
primere  . 

24.  Haec  futuri  liberatoris  fides  fuit  ab  Adam 
jnis  filiis  siue  dubio  communicata  ,  &  iterum  ab 
istis  in  postercs  propagata,  variiscjue  modis  coii- 
servata  ,  prsecipue  autem  sacrificiis  ,  quas  statim 
posl  lapsum  Adami  ,  Deo  ,  ni  faUor  ,  ita  prasci- 
piente  ,  instituta  fuere  ,  quaeque  magiii  illius  sacri- 
Ijcii  ,  quod  Christus  aeterno  Patri  pxo  nostra  salu- 
te  in  cruce  oblaturus  erat ,  figuram  gerebant  (6). 

25.  Haec  auteni  sacrincia  ab  ipso  nunidi  exordio 
fuisse  Deo  oblata,  manifestum  facit  lugubris  illa 
tragcedia  oocisionis  Abel ,  inde  orta  ,  quod  Cain  fra- 
tri  suo  invideret  ,  quia  ad  illius  nuuiera  Dominus- 
respiciebat ,  ad  sua  autem  non  respiciebat:  cujus 
discriminis  haec  causa  erat ,  quod  Abel  sua  sacri- 
ficia  ofFerebat  fide  in  Ch.ristuin  ventnrum  ,  non 
autem  Cain.  Hac  de  re  nos  certos  facit  Apostohis 
Paulus  Hebr,  XI,  4»    iuquiens :    Fide    plurimam 


11.  Lib.  X.  cap.  i.  Contrn  Jr.drFos  trnic  piignavic  Hier, 
a  Sancta  Fide  ex  Jndfeo  Christianiis  j  ciijiis  diio  sunt 
.Jibri  inscripti  Hebrixo-  mastix  ,  qni  Francoftirti  pro- 
diernnt  ann.  iGo2. ,  Sc  Tomo  XXVI.  Biblioth.  max, 
Pat.  inserti  snnt  . 

(fj)  Eiiam  ex  qno  Eva  vocata  fnit  rnater  omnium  \i- 
uentium  ,  collignnt  aliqui  revelationein  divini  Redem- 
ptoris  nascitnri  ex,  Virgine  Maria  ;  narn  sine  liac  fntu- 
rsR  redeinpiionis  Me  ,  Adarn  debniiset  potins  vocare 
Evam  ma.tretn  omnium  morientiuin .  Sed  ab  Jioc  sensu 
Hiystico  abstineinns  ,  ne  acntis  adversariis  ansam  prae- 
feeamiis  caviliandi  . 

{b)  Repugnat  Jo.  Spenceius  Lib,  II.  de  Legibus  Hebr 


hostiatfi  Abel ,  quam  Cain  obtulit  Deo  :  qnibu» 
verbis  duo  nos  docet ;  prinio  sacrificioruin  antiqui- 
tatein  ,  quae  homini  coaeva  sant ;  deinde  illa  sa- 
crificia  debuisse  otierri^iie  in  Christum  ,  siiie  qua 
Deo  accepta  non  erant .  Quod  bene  notavit  S.  Aa- 
gust.  in  Ps.  XXXIX.  n.  12.  Tom.  IV.  inquiens  : 
Antlqui ,  quando  adhuc  sacriJicAum  verwn  ,  quod 
fideles  norunt ,  in  Jiguris  prcenuntiahatur  ,  cele- 
brahant  figuris  futurce  rei  ,  multi  scientes  ,  sed 
plures  ignorantes , 

26.  Atque  hac  ratione  diviaae  hujus  promissio- 
nis  veritas  continuata  fuit  in  filiis  ,  ac  nej)otibus 
Setli  ,  verae  religionis  cultoribus  ,  &  usque  ad  Noe  , 
qui  secuudus  Adain  dici  potest  ,  quia  ab  ipso  ge- 
nus  humanum  iteriun  multiplicatum  est .  A  Noe 
autein  vdfteS^offti,  tiaditione  in  oinnes  gentes  deri- 
vata  est ;  ita  ut  non  solum  populus  Hebraicus , 
quem  Deus  peculiari  benevolentia  delegerat,  sed 
illi  quoque  Gentiles  ,-  qui  verum  Dei  cultum  re- 
tinueruut ,  aliquani  hujus  promissionis  notitiam 
traditione  habuerint. 

27.  Id  patet  potissiniuin  ex  Sancto  Job ,  qui 
Moysi  coasvus  ,  aut  fortasse  illo  prior  in  Idumaea 
regnabat ,  quique  oninem  spem  suam  in  venturo 
Messia ,  ac  Redemptore  collocabat ;  &  qui  eliam 
Christi  Domini  sine  iillo  peccato  suo  tam  multa 
patientis ,  figura  fuit .  Nota  sunt  hujus  sancti  ver- 
ba  c.  XIX,  S^cio,  quod  rcdemptor  meus  vivit ,  O" 
in  noi-issimo  die  de  terra  surrecturus  sum  ,  Cb* 
rursum  circumdabor  pelle  mea  ,  &  in  carne  mea 
yidebo  Deum  ....  reposita  est  hcec  spes  mea  in 
sitiu  meo . 

28.  Sed  postea  multo  clariores ,  &  frequentiores 
a  Deo  factae  sunt  futuri  Messise  repromissiones  ; 
quod  maxime  apparuit  in  Abraham  vocatione  , 
quas  describitur  Geneseos  XII.  2.  &  seq.  ;  hunc 
enim  sanctissimum  Patriarcham  gratuito  elegit  Deus 
ex  omni  populo,  ut  pater  esset  multarum  gentium  , 
dixitque  illi :  faciam  te  in  gentem  magnam  ,  & 
benedicam  tibi ,  &  magnificabo  nomen  tuum  , 
erisque  benedictus  :  henedicam  benedicentibus  ti- 
bi  ,  Cf)*  maledicam  rnaledicentibus  tihi ,  atque  ia 
te  benedicentur  unii-ers(x  cognationes  terrce  ;  i- 
dest  in  semine  tuo ,  ut  iu  sequentibus  Deus  ipse 
declaravit  (c)  . 

29.  Hasc  autem  benedictio  ,  quae  non  respicie- 
bat  solum  Abraham  ,    sed  extendebatur   ad  omiies 

gen- 

rilualibiis  Dissert.  II.  ,  contra  qnem  vid.  Nat.  Ale- 
xander  in  Hist.  Eccl.  V.  T.  in  IV.  miindi  ffitate  DIs- 
sert.  111.  art.  2.  S.  Tlioinas  2.  2.  q.  85.  art.  i.  pro- 
bat  ,  oblationem.  sacrificii  pertinere  ad  jns  natnrale  .  ^ 
(c)  (jii.f  ,  &  «pianta  fuerit  Patriarcliae  bnjns  celebri- 
tas  inter  (>entes,  ostendit  Enscbins  Lib.  IX.  Prapar. 
Evang.  cap.  17.  &  seq.  ,  allatis  testiinoniis  Berosi  ,  He- 
catffii ,  Nic.  Dainasceni ,  Alesandri  Poljstoris  ,  Enpo- 
leini  ,  Artapani ,  aliornmqne  veterum  Scriptornm,  qnos 
ipse  Ensebin.s  consnlere  potnit  .  Ntinc  antein  istornin 
opera  deperdita  esse  doleinus  .  Igitnr  etiam  e.K  ore  A- 
braliami  potnerunt  Gentiles  promissionem  fnluri  MeS" 
sis  cognoscere  . 


PHOMISSIONES  MESSIAK.  7 

genles  ,  non  alia  erat  qii.im  ))roiiiissio  Messiar  ,  dnei(<i);  &  ipse  Domioiii  noster  aperte  declaravit 
ex  benedicta  Ahraliami  stirpe  nascituri.  Eaiiulein  Apoc.  XXII.  iG.  diceiu :  E"0  sum  radix ^  ^  ge- 
proiiiissiouejn  illi  Saucto  Patriarcliae  saepius  I)eu8      nus  Dtwid ,  slella  splendiJa ,  Cb*  ntdtutina  , 

iteravit ,  aancito  etiam  fcederc  sernpiterno  in  cir-  ""    ^ '   '  ' 

ciiincisione  ,  qiia;  erat  pactiim  iijler  Denin  ,  &  se- 
meii  Abraliae  ,  Genes.  XVII,  Ut  aiitein  explicat 
Sanctiis  Paulus  Roman.  IV.  ii.  seq.  ,  circumci- 
sio  erat  signacuhim  justitice  ,  d)*  Jidei ;  &  sic  A- 
braham  factu»  e-st  pater  ,  non  iis  tantum  ,  gui  sunt 
e.T  circumcisione  ,  nempe  Judaeis  ,  sed  ^  iis  , 
qui  sectantur  vesti^ui  Jidei  ,  quoe  est  in  pra'pu- 
tio  patris  nostri  Abrahce ,  scilicet  Gentilibus ,  ad 
qnos  etiam  fides  Ahrahae  propagata  fuit  » 

5o.  Denique  solemnissime  lianc  Messiae  promis- 
sionem  Abraliae  confirmavit  Deus ,  addito  jUramen- 
to  ,  inquiens  Genes.  XXII.  i6. :  Per  memetipsum 
jiwaii  ..„  henedicentur  in  seriiine  tuoomnesgen- 
tes  terrce ,  Gnjus  benedictionis  mentionem  fecit 
etiain  Beata  IVlaria  Virgo ,  qnando  in  CanticoLu- 
Cas  I.  55.  dicebat :  Sicut  locutus  est  ad  patres 
no^tros  ,  Abraham  Cb*  semini  ejus  in  scecula  , 

5i.  Porro  Abraham  cuin  duo*  habuisset  filios, 
Isaac  ,  &  Ismael ,  suain  benedictionem  transuiisit 
ad  Isaac  ,  quain  Deus  ratam  esse  voluit  iisdein 
verbis  Genesis  XXVI.  4»  Et  benedicentur  in  se- 
mine  tuo  omnes  gentes  terrce  , 

32.  Et  rursus  Isaac  cmn  duos  geminos  ex  Re- 
becca  suscepisset ,  Esau  ,  &  Jacob  ,  huic  posire- 
mo  ,  quainquam  natu  minori ,  paternam  haeredi- 
tatem  ,  Deo  sic  disponente  ,  reliquit  ,  &  una  cuin 
haereditate  etiain  benedictionem  ;  unde  ut  refertur 
Gen.  XXVIIi,  i3. ,  vidit  Jacob  in  somnis  Domi- 
num  innixum  scalae  dicentem  sibi :  Ego  Dominus 
Deus  Abraham  Patris  tui ,  &  Deus  Isaac  .... 
henedicentur  in  te  ,  &  in  semine  tuo  cunctoe  trl- 
bus  terrce ,  Hinc  Apostolus  ad  Hebr.  XI.  9.  vo- 
cat  Isaac  ,  &  Jacob  cohaeredes  repromissionis  factae 
Abrahae  .  Quae  benedictio  Jacob  etiam  confinnata 
fuit  in  celebri  illo  vaticinio  Dalaam  ISuin.  XXIV. 
17.  Orietur  stella  ex  Jacob  ;  nomine  autein  stel- 
loe  hic  designatum  fuisse  Messiam  ,  plnres  veteres 
observarunt ,  nou  solum  Christiani ,  sed  etiam  Ju- 


55.  Demum  Jacob  ,  cuin  ex  nluribus  uxoribai 
duodecim  suscepiiset  filios,  h.-Bre(litatein  terrar  Gha- 
naan  singiiHs  ex  aeqno  partitiH  est  ;  proinissionem 
autt.'m  Me«.si,-R  trihuit  Judae  peculiari  illa  benedi- 
ctione  Geii.  XLIX.  8.  seq.  Juda  ,  te  laulabunt 
jraires  tui  ....  adorabunt  te  f.lii  patrii  tui  ...  nart 
aujeretur  sceptrwn  de  Juda  ,  ?>  dux  de  Jemo- 
re  ejus  ,  donec  i'eniat ,  qui  mittenlus  est  ,  C>  i- 
pse  erit  expectatio  gentium  [b) . 

54.  Hactenus  tamen  illas  promissioues  Mes«i« 
soli  traditioni  orali  comnieudatae  eraiit  ,  ut  a  Pa- 
tribus  in  filios  ,  ac  nepotes  descen  lerent  .  Sed  po- 
stea  Moysi  dedit  Deus  legem  scriptam  digito  suO 
Exodi  XXIV.  Haec  autein  lex  scripta ,  ut  Sanctus 
Thomas  ohservat  1.  2.  qu.  98.  art.  2.  da|)liciter 
hoinines  ad  Christuin  ordinabat,  priino  testimoniam 
Christo  perhibendo ;  unde  Cliristus  ipse  Lucae  ult. 
44'  dicebat :  Oportet  impleri  omnia  ,  quce  scri- 
pta  sunt  in  Lege ,  &  in  Psalmis  ,  &  in  Pro- 
phetis  de  me  ,  &  Joann.  V.  4^.  Si  crederetis  Moy~ 
si ,  crederetis  Jorsitan  et  mihi :  de  me  enim  il- 
le  scripsit .  Secundo  lex  ordinabat  per  modum  a- 
licujus  dtspositionis ,  dum  retraliens  homines  a  cul- 
tu  idoiolatria;  ,  ccncludebat  eos  sub  cultu  unius 
Dei  ,  a  quo  salvandum  erat  humaninn  genns  pec 
Christum;  unde  Apostolus  ad  Gal.  III.  23.  dicit : 
priusquam  reniret  Jides  ,  sub  lege  cuito  liebantur 
conclusi  in  eam  Jidem  ,  quce  reielanda  erat , 

35.  Pulchre  S.  Augustinus  Lib.  Vil,  da  Civ, 
Dei  cap.  32.  ,,  Hoc  mysterium  vitae  asternae  ,  in- 
„  quit ,  jam  iiiue  ab  exordio  generis  humani  per 
,,  quaedam  signa-,  &  sacramenta  temporibus  con- 
„  grua  ,  qiiibus  oportuit ,  per  Angelos  pracdicatuin 
„  est .  Deinde  loquens  dc  populo  Hebrceo  ita  pro- 
„  sequitur  :  Omnes  enim  non  solum  prophetiae  , 
,,  quae  in  verbis  sunt ,  nec  tantuin  pr;ecepta  vi- 
,,  tae  ,  quae  mores  ,  pietatemque  conforinant ,  at- 
,,  que  illis  litteris  continentur ;  verum  etiam  sa- 
„  cra  ,  sacerdotia  ,  taberuaculum  ,  sive  templuin, 

al- 


(a)  Commnnem  fiiisse  apnd  Jiid^os  opinionem  ,  no- 
mine  Stelljt  designari  Messiam  ,  inferri  rccte  potest  ex 
illo  celebri  impostore  Ben.  Ciinsiba  ,  </iii  cnm  se  iMes- 
siani  esse  mentiretur,  Bar.  Chochebn ,  idest  Fiiins  stel- 
\if.  ,  appellari  volebat .  Consentinnt  ({no<fne  Onkelosns 
in  l'ar.iplirasi  Chaldaica  ,  Interpres  Jerosoh  mitanns  ,  R. 
Maimonides  ,  &  alii  .  Ex  nostris  anteni  Origenes  To- 
mo  XIII.  in  Jo.  n.  26.  explicjns  verba  miilieris  Sama- 
ritanie  Jo.  IV.  1 5.  Scio  Messium  \.'enturnin  esse ,  in- 
qnint  ,  tpiomodo  Samaritflp  ,  (jni  nonnisi  ({iiin(|ue  libros 
Moysi  admitlebaBt ,  Christi  adventnm  expectarent  ? 
Resj)ondet  vero  ,  eos  Inisse  motos  ad  id  sperandnm  , 
ex  benediclione  Jnd^  ,  &  verisimiliter  etiam  ex  pro- 
pheliis  Balaain.  ViJeri  etiam  potesl  Eusebius  Csesar. 
LiJ).   IX.   Pemonstr.  E\<ant;.  c.    1. 

(A)  S.  Tliomas  r.  2.  (|.  98.  art.  4-  bene  observavit, 
(jnod  „  non  fnit  propter  ineritnm  Alirali»!  nt  talis  pro- 
.,  missio  ei  fieret,   nt  scilicct  Ghrisins  ex  ejns  selnine 


„  hasceretur ,  sed  ex  gratiiita  Dei  electione ,  O"  co- 
,,  catione ;  nnde  dicitnr  Isai.i;  XLf.  (^uit  suscHai>U 
,,  ab  Onenle  jiistum  ,  wc<u'it  euin ,  ut  se;ueretur  se  r 
„  Sic  ergo  patet,  qnoJ  ex  sola  gratuita  electione  Pa- 
,,  tres  promissionera  accepemnt  3cc.  "  (^nod  postea 
fnsins  exposnit  Bossuetns  in  sno  eximio  Sermcxie  De 
historia  universa  ;  &  nos  etiam  comm>;monvimns  ia 
Tom.  li.  p.  3iG.  H^^c  gratnita  Dti  eUctio  tnasiinp  ap- 
paret  in  peciiliari  illa  benedictione  ,  rjnam  Jacob  divi- 
nonti<{ne  instinctii,  non  Joseph  ,  (jni  inter  oinnes  fra- 
tres  |)inrimiim  excellcbat,  nec  Beniamin  ,  qnem  Pater 
pr«!  c<eterls  diligebat ,  scd  Jndie  ,  cnjns  nnila  erat  pe- 
cnliaris  prflerogativa  ,  Iribnere  volnit  .  Sic  postea  ejc 
tribn  Jniia  electa  fnit  familia  fsai  j  &  ex  tiliis  Isai  e- 
lectns  David  nltiino  loco  natns:  at<jne  ex  ipsa  regia 
Davitlif  sobole  omnibns  jir^lafns  est  Saloinoa ,  ut  sem- 
per  eluceat  gratnita  Dei  electio  i 


8 


DE  INCARNATIONE    SECT.  I.  CAP.  II. 


altaria ,  Sacrificia  ,  caEreinoiiiae  ,  dies  festi ,  & 
„  quidqiiicl  aliiid  ad  eain  servitutem  pertinet  , 
„  qiiae  Deo  debetur  ,  &  grcEce  proprie  Xetr^iiat  di- 
,,  citur ,  ea  sigiiiiiraveiuiit  ,  &  praenuutiaveraiit , 
„  quae  propter  aBternain  vitam  fidelium  in  Chri- 
,,  sto  &  inipleta  crediinus,  &  impleri  cernimus  , 
j,  &  iniplenda  confidinuis. 

56.  Post  Moysein  vero ,  ac  legem  ab  eo  scri- 
ptain  tam  multa  de  venturo  Messia  edila  sunt  va- 
ticinia  ,  ut  integri  fere  hagiographi  ,  &  propheti- 
ci  libri  nobis  exsrribcndi  esseiit ,  si  omnia  huc  af- 
ferre  vellemus  .  Et  iion  soluin  Messiae  adventus  , 
sedomnes  eUain  ininutiores  circumstanliae  pracnuu- 
ciatae  fuere  .  Ac  priino  pra;nunciatum  fuit,  eum 
oriturum  ex  regia  David  stirpe  Jer.  i5.  5.  seq. 
Ecce  dies  veniunt ,  dicit  Domlnus ,  ^  suscitabo 
David  germen  justum  ,  &  regnahit  rex  , . , ,  In 
dicbns  Ulis  sahabitur  Juda  &c.  Reipsa  cutn  Je- 
sus  interrogasset  Pharisaeos :  quid  vobis  videtur  de 
Christo  ?  Cujus  Jilius  est  ?  sioe  liaesitatione  re- 
sponderunt:  David,  Matth.  XXII.  ^\.  Sk.  seq. 

57.  Secundo  deterxninatum  quoqne  fuit  faustis- 
simi  luijus  eventus  tempus  ,  quando  scilicet  deje- 
cisset  sceptrum  de  Juda ,  ^  dux  de  fcmore  e- 
ius  ,  Gen.  XLIX. ,  &  post  iiebdomades  septem  , 
&  sexaginta  duas  a  Daniele  praedictas  c.  IX..-  & 
antequam  templum  secundum  destrueretur  ,  Aggaei 
II. ,  &  Malachiae  III.  Cum  autem  Malachias  fue- 
rit  Prophetarum  ultimus  ,  vohiit  Deus  ,  ut  ultima 
quoque  esset  haec  venturi  Mesiiae  promissio,  & 
cum  postreina  promissione  Prophetiae  vet.  Testa- 
menti  clauderentur  ,  ut  etiam  ex  hoc  intelligere- 
mus ,  Messiam  toties  promissum  jam  advenisse  . 

58.  Tertio  praenunciatus  est  locus ,  scilicet  Be- 
theleein  ,  Michaeae  V.  Et  lu  Bethleem  Ephrata  , 
parvulus  es  in  millihus  Judce ,  ex  te  mihi  egre- 
dietur  ,  qui  sit  dominator  in  Israel .  Pveipsa  cuin 
Herodes  rex  congregatis  Priucipibus  Sacerdotum  , 
&  Scribis  populi  sciscitaretur  ,  ubi  Christus  nasce- 
retur  ,  dixerunt  ei  ,  in  Bethleem  Judce ,  Matth, 
VII.  Praedicta  est  etiam  cruenta  illa  infantium  cae- 
des ,  quae  liac  occasione  a  crudelissimo  Rege  He- 
rode  facta  est .  Jeremiae  XXXI.  1 5.  Vox  in  ex- 
celso  audita  est  lamentationis  ,  luctus  ,  &  fietus  , 
Bachel  plorantis  filios  suos  {a)  ,  Tum  fnga  pue- 
ri  Jesu  in  ^gyptum  apud  Oseam  XI.  i.  his  ver- 
bis:  Ex  JEgjpto  vocavi  filium  meum  . 

69.  Quarto    praBnuiiciatam    clarissime  habemus 


id)  Intantes  illi  Jicti  sunt  fih'i  Rachel ,  qiiia  fiiepiint 
ex  tribii  Benjamin  ciim  tribii  Jiula  permixta  ,  Benja- 
min  autem  erat  filiiis  Rachei,  qtisR  in  Betlilcein  sepul- 
ta  ernt .  De  illa  wa/^cxTOx/a  cade  infuntiurri.  inse  egit 
P.  Castus  Innocens  Ansaldi  Dominicaniis  in  Tindiciis 
Uer<jdi-dnl  infanticidn  ,   Brixi»    i?^^-   '"  4- 

(i)   Glarissima  siint  ea  verba  l'salm.  XXf.  Fodemnt 

maniis   invas  ,    Cs^   pedes  meos dii'iseritnt  sibi  resti- 

menta  mra  ,  &  frustra  recentiores  Rabbini  licc  lucu- 
lentissiinmn  vaticinium  nobis  eripere  conantur ,  muta- 
lis  pro  arl)itrio  vocalibus  ,  &  legentes  "[{^2  Caarisicut 
leo  ,  ito  |*J3   Caru  foderunt.    Sed  pfiino  posita  eoriiia 


prodigiosam  Messiae  uativitalem  ex  Vipglne :  Isaisfi 
VII.  i4.  Ecce  Virgo  concipiet ,  &  pariet  filium, 
Cb'  vocabitur  nomen  ejus  Emmanuel  .  Et  Jere- 
miafe  XXXI.  22.  Creavit  Dominus  novum  super 
terrarn  :  femina  circumdahit  virum  , 

4o.  Infinitus  autem  essem  ,  si  omnia  quae  in  I- 
saia  ,  Jeremia  ,  Ezechiele  ,  aliisque  Prophetis  ,  po- 
tissimuin  vero  in  Psalmis ,  de  Jesu  Christi  prac- 
dicatione  ,  &  miraculis ,  de  Judae  proditione ,  Di- 
scipulorum  dereliclione  ,  de  spiHis  ,  flagellis ,  ma- 
nuum  ,  pedumque  perfossione  ,  divisione  vestimen- 
tornin  ,  (h)  de  contiuneliis  ,  irrisionibus,  aliisque 
gravissimis  crucialibus  ,  quibus  Christus  sanctissi- 
minn  redemptionis  nostrae  opus  consummavit ,  non 
tam  praedicata  ,  quam  descripta  leguntur  ;  impri- 
mis  autem  de  ejus  divinitate  ,  doctrina  ,  iiovaque 
lege  tolo  orbe  disseminanda  ;  ac  demum  de  voca- 
tione  gentium  ,  ac  reprobatioue  Judaeorum  singil- 
latim  perccnsere  vellem  ;  ut  vere  dicere  potuerit 
S.  Augustinus  qu.  70.  in  Exodum  :  In  veteri  (  Te- 
stamento  )  novum  latet ,  &  in  novo  vetus  patet  (c)  . 

4i.  Antequain  vero  hoc  caput  absolvainus,  bre- 
viter  saitem  commemorandum  est  celebre  illucl 
Moysis  vaticinium  ,  quod  legitur  Deuter.  XVIII. 
i5.  seq.  ,  ubi  Hebraeorum  legislator  alium  post  se 
Prophetam  sibi  similem  a-  Deo  suscitandum  esse 
his  verbis  praenunciavit ;  Prophetam  de  gente  tua  , 
&  de  fratribus  tuis  ,  sicut  me ,  suscitabit  tibi  Do- 
7?iinus  Deus  tuus  ;  ipsuin  audies  ....  Et  ait  Do- 
minus  mihi ....  Prophctam  suscitabo  eis  de  me- 
dio  f-atrum  suorum  similnm  tui ,  &  ponam  ver- 
ba  mea  in  ore  ejus  &c.  Pervicaces  Judaei  con- 
tendunt ,  non  Messiam  ,  sed  successionem  Prophe- 
tarum  a  Moyse  hoc  locg  Itiisse  promissam  ,  &  qui- 
dam  etiain  ex  Christianis  Interpretibus  non  igno- 
biles  putaruut ,  noii  sohim  Mvssia.ui  ,  sed  alios  e- 
tiam  Prophetas  ,  qui  Moysi  succedere  debebant  , 
his  verbis  desiguari  .  Quorum  tameti  sententia  fa- 
cile  convellitur  . 

42.  Nam  priirto  Saiictus  Petrus  Act.  III.  22t 
lianc  prophetiam  ad  solum  Christum  pertinere  ,  a- 
perte  declaravit ,  dum  ea  usus  est ,  nt  Judacis  per- 
suaderet ,  Jesum  esse  Messiam  in  Lege  promissum  . 
Similiter  Sanctus  Stephanus  Act.  VII.  5^.  hoc  i- 
psum  Moysis  vaticinium  attulit  ad  conviaceudog 
Juda;os  ,  quod  uterque  inepte  fecisset  ,  si  hoc  va- 
ticinium  non  esset  de  Messia  peculiariter  iutelli- 
genduin  . 

45* 

lectione  nuilus  sanns  exurgit  sensus ,  qui  possit  ciiin 
sequentibus  conjungi  ;  ita  enim  sonaret  periocha  ;  si- 
cut  leo  nianus  mea  ,  C"  pedes  mei  ,  dinwneru\'erunt  o- 
mnia  ossu  mea  &:c.  FaciJe  ulterius  esset  lectionem  no- 
stri  vulgati  Interpretis  veterum  l'atruin  Sancti  Hiero- 
nyrui  ,  imino  Sc  Rabbinorum  aiictoritate  detendere  . 

(,c)  Plura  cupientibus  abunde  satisfscict  coplosissiinus 
Dan.  Huetiiis  ia  suo  7ry p^x KKuK  iiruu^  vet.  Test.  cu"» 'lo- 
po  in  iis  ,  (jutt  ad  Messiarri  pertiiient  Propositio  JX. 
Demonstr.  Evang.  Sed  h.tc  ,  (ju.tr  simul  uno  capite  col- 
legiitius ,  postea  uberius  declarabuntur ,  ac  vindicabuntur  . 


EPOCHA  ADVENTU3  MESSIAE. 


45.  Et  qnamqiiaiTi  nbstlnatissimi  Jiid.-ci  iion  so- 
lnm  coiiversi  iioii  fuerint  ,  sed  potiiH  tuinultii  fa^ 
cto  S.  Stepliamim  extra  civitatnn  ejtctiiin  lapidi- 
hiis  obrnentes  occidenuit  ,  certmn  tameii  est  ,  viil- 
garein  ,  &  coininunein  apu<l  Jndaeos  luijiis  loci  iii- 
telligeiitiain  fuisse ,  his  verbis  novi  legislatoris  , 
seu  Messiie  advenlum  esse  desigiutuni  >  Eteiiiin 
statiin  ac  S.  Jo.  Baptisfa  apparuit ,  misenmt  Ju- 
d(xi  ab  Jerosolftnis  SactrJotes ,  ^  Levitas  ml 
eum  ,  tu  quis  es  ?  ....  Propheta  es  tu  ?  Et  reipon- 
dit ,  non  .  El  quainvis  haec  iuterrogatio :  Prophe- 
ta  es  tu?  in  kitina  versione  non  significet  Proplie- 
tain  ab  aliis  distinctum  ,  in  textu  tameii  origina- 
li  grccco  expriinit  Prophetain  aiiquein  detennina- 
tuin ,  6  TTpo^i/rn  h;  <tv  Es  tu  iUe  Propheta  ? 
neinj)e  i!le  ,  cpii  nobis  promissus  est  ?  Et  cum  Jo- 
annes  negasset ,  esse  illuin  Prophetam  ,  iteru.n  iii- 
t«rrogaveruiit  eum  :  Quid  er^o  baptLtas ,  si  tu 
iion  es  Christus  ,  neque  EUas  ,  nec/ue  Proplieta? 
pr.TEce  St»  0  Tpc^wTif  neque  ille  Propheta  ?  & 
jjuis  ille  Propheta  ,  nisi  quem  Moyses  praedixit  si- 
1/i  siiniletn  ,  iino  inajorcm  esse  suscitauduin  ?  Et 
«luando  Christus  panes  niultiplicavit  Jo.  VI.  i^. 
homines  dicebant  :  Quia  hic  est  vere  Prophetcu 
(  grsr-e  0  rpo^irtf ,  cuin  articulo  dle  Propheta  ) 
qui  venlurus  est  in  mundum  . 

^^.  In  hanc  sacri  lextus  intelligeiitiain  conspL- 
Tant  veteres  Patres  non  pauci  ,  ut  Tertullianus 
Lib.  IV.  IV.  contr.  Marcionem  cap.  12.  S.  Cy- 
priaiui»  Lib.  contra  Judjxos  cap.  18.  ,  S.  Atha- 
ija^iM? ,  aliique ;  pra?ci|>ue  autein  S.  Augustious 
JLib.  XXI.  contra  Vausium  cap,  ig.  ita.  scribeus  ; 
„  Dicat  mihi  ,  quein  Prophetain  proraiserjt  Deus, 
,,  cuin  ail  Moysi :  Suscitabo  tllis  Prophetam  de 
„  jrairihus  torum  ,  sicut  te  ,  vel  similem  tibi  ? 
„  Multi  enim  Prophe:«  poslea  foerunt ,  sed  uti- 
„  que  unum  querndam  intelligi  voluit ,  "  ijeflipe 
Chrislum  . 

45.  Quia  tanwn  ,  ut  snpra  dixi ,  aliqui  non  i- 
gnobiles  inlerpretes  ,  ut  Vatablus,  Emmanuel  Sa , 
Tostatus  ,  Oleaster  ,  Tiriuus  ,  Grotius  ,  aliique  ce 


difficulta»  i  videlicel ,  si  in  verbis  sapraJaudatis  de- 
«.iguatus  e>(set  Mes^iias  ,  nccesiario  con^equi  ,  huiic 
Messiam  fuluruin  puruin  hoininem  siinikin  Moy- 
si  ;  cuin  tamen  (Jhri^tiani  coiitendaiit  ,  Jestuii  Chri- 
stuin  uun^  hominein  fui^se  ,  sed  Deiuu ,  (|^ui  pro- 
plerea  a   Muyse  iutinite   dislet  . 

47.  Mera  tamen  istliaec  cavillatio;  neqtie  enink 
ul  CJiristu»  dicatiic  Propheta  siinilis  Moysi  ,  neces- 
se  est ,  hanc  siinilitiidinem  esse  perfecfcim  ,  adae- 
qtuitam  ,  &  omnimodain  ;  sed  sutfvcit ,  hajic  sioii- 
luudiiiem  inveniri  iii  eo  ,  de  quo  potiisiiiviia  a- 
gebatur  .  Agebatuc  autem  de  lege  Moysii  obsec- 
vanda  ,  quousque  alter  PcopJieta  veniret  Moyti  »i- 
niiiis  ,  seu  legislator,  seu  potiiis  ,  ut  txplicuiinu»,^ 
ilLe  Propheta  ,  qui  novam  le^em  promultjaturus  , 
iiovumqiie  fcEilus  ciiin  Israelitis  icturus,  queiii  Moy- 
ses  audieudtim  pr.eripit  .  In  hoc  ergu  solo  tola.  si- 
militudo  Cliristi  cuin  Moysc  slta  est . 

C  A  P  U  T     iir. 

Epocha  aJventus  Messice  a  propheiis  praedlcicB 
est .  Nec  Jingi  potest  ejus  adventum  aliqua,  de 
causa  esse  dilaturn  .. 

43.  rioc  capite  eos  Rabbinos  coufiitare  aggre^ 
diinur  ,  qui  miseros  JudaEOs  in  sua  obstiiiatioue 
confirinaiit  ,  ii*  porsiiadendo ,  autepoch.iin  adven- 
tus  Messias  luuiquain  fuisse  iu  sacris  liltetis  reve- 
latam  j  aut  si  revelata  fuit ,  eamdem  postea  fuisse 
alifi^iiibiis  de  causis  dilatam  (a)  .  Coutra  q^uos  sit 

PROPOSITIO   l. 

Epocha  adventus  Messice  fuit  va^iis  oraculis 
Prophetaruin  determinata, 

49.  Id  primo  ostendunt  dii3e  celebres  Prophe- 
iix  Jacob  ,  &  Danielis.  Harum  eiiiin  priina  ha- 
betur  Gen.  XLIX.  8.  &  seq. ,  cmn  Patriarcha  Ja- 
cob  beiiediceus  Juda  dixit  ei :  Juda  ^  te  laudabunt 


lebre  hoc  Deuleronomii   proinissuin  non  ad  solum     jratres  tui  ....  non  aujeretur  sceptrum  de  Juda^ 


Chrisluni,   j-ed  ad   oinues  Prophetas  ,   qui   post  Moy 
sein   a  Deo  dati  sunl ,   referendum  pMtarunt ,  ideo 
ab   hcc  argumenlo     magis  urgendo    contra  Judaeos 
abstinebimus  ,   ut  ad   evidentiora  properemus. 
4G,  Obitet    auiem  solveuda    esl  obvia    q^ieedam 


Cb*  dux  da  Jemore  ejus  ,  donec  veniat ,  qui  mit-^ 
tendus-  est ,  C>  ipse  erit  expectatio  gentium.  lu 
liac  enim  beiiediclioue  uoii  solum  coiitiuetur  pro- 
inissio  Messiae  ,  sed  leinpus  etiam  deteruiinatur  , 
quo    faubtissima    hacc  divini    liberatons  promissio 

a- 


(fl)  Primo  artificJo  callide  nsi  simrR.  Maimonldes  in 
dnodeciino  art.  Confessionis  Fidei  ,  &  in  Coiny.  Pan- 
dectaniin  Tai iiuid.  tract.  Meiachiin  c.  12.  CIi^kM/eiis  Fa- 
raphrastes  ad  cap.  8.  Ecclesiastes  >  R.  Jos.  Aben-Jacliia 
in  Comment.  ad  cap.  12.  Uari.  ,  R^.  JMenasse  ben-Israd 
libro  spes  Israrl ,  8c  nonniilli  alii  ,  videntes  scilicet  lal- 
sas  semper  fuiss*  eas  cpochas  ,  qnibiis  fainoslores  Rab- 
bini  adventnm  Messiip  consignnnint  .  Ad  alter.un  eva- 
woiiPin  imilto  plure»  contngiunt  i  ut  oliin  contugenint 
Rabbmi  Hispani  in  memorata  snperiiis  Collatione  ha- 
bita  stvc.  XV.  coram  Antipapa  1'etro  de  Liina  .  Lucii- 
lenler  etiain  id  traditnr  in  Gonuira  Balyloniensi  tract. 
Sanedriin  p.  35o.    editionis  Cocctjan.*  ,    lura  eliain  in 

Gaziani^a  Theol,  Tom.  V.. 


Pesichta  Sotartn,  qna»  extat  Toin.  XIV.  Thasauri  Ugo- 
lini  ,  atfjiie  in  Targun^  Sfir-ylscirim  c.  7.  \ec  deni'(iie 
defiienint  ,  (jui  una  cnm  K.  Jonalhatn  in  Tract.  Sane*- 
driin  vetarent  investigare  tempiis  adventiis  Messiari  i- 
mo  inaledictiones  evoinereiit  contra  eos  ,  (/iii  id  facere 
anderent  ,  dicentes  :  Rwnyatur  spiritus  eoruiiiy  qui  snp- 
pntaiit  fines  ,  aut  t^^nporuin  terintnos  .  Ita  diio  celebres 
Rabblni  Samiiel  ,  Sc  Jonallian  ,  in  Tract.  Sanedriin  , 
Gamarfle  Babvl.  Vid.  Jo.  Buxtorfiiis  in /'ou  Nin.  Cete- 
riim  d»  epocliis  ventiiri  Messi» ,  (jiias  aliqni  Rabbini,: 
suis  somniis  indnlgentes  ,  statnenint ,  qiios  tainen  leiel— 
lit  eTeotus  ,  nec  attinei  inodo  dicere.. 


lo. 


DE  INCAIIN.  SECT.  I.    CAP.  III. 


adiinpleri  debebat ,  t>empe  anteqnam  sceptriim  de 
tribu  Jiif^a  aiiferretur ., 

5o.  AdlUic  clariiis  teinpiu  praefigitnr  in  vatici- 
nio  Danieli»  cap.  g. ,  ubi  sancto  Prophetac  ab  An- 
gelo  Gabriele  dictnm  hnf.  Scito  ergo  ,  &  anima~ 
tUerte  :  Ab  exiiu  sermnnis  ,  ut  iterum  ceJificetur 
Jerusalem ,  usque  ad  Christum  diicem  hehdoma- 
des  septem  ,  &  hebdomades  sexaginta  duce  e- 
rimt ....  d*  post  hebdomades  sexiiginta  duas  OC" 


potentia  arniornm  j  sed  etiam  turpissima  adulatie- 
«e  ejnsdem  Messias  vaticinia  Vespasiauo  accora- 
modare  non  est  veritus  ;  nec  Vespasianus  ea  acce- 
ptare  dedigiiatiis  est ,  quoniam.  &  haec  ejus^  novae 
dignitati  ,  &  potentiae  pondus  non  leve  addebant  . 
54«  Svetonius  item  ad  coinnuinem  Judasoriun 
persuasionem  venturi  Vlessiae  respexisse  videtur  , 
dum  iii  Vespasiano  ita  scripsit :  Percrebuerat  O- 
riente  toto  vetus  ,     &  constans  opinio  ,    e^^e  in 


cidetur  Christus ,    S^  non  erit  ejus  populus ,  qui     fatis  ,    ut  eo  tempore  Judoea  projecti  rerum  po 
eum    negaturus    est ,     Quaecumque  autem    possit      tirentur . 


modo  esse  difticultas  in  aliquibns  punctis  determi 
nandis ,  scilicet  principio  harum  hebdoniadum  , 
supputatione  annorum  ,  &  earumdem  hebdomadum 
terrnino,.  certum  tamen  omniho  est ,  Angelum 
Gabrielem  oinnia  haec  Danieli  perspicue  manife- 
stasse,  quamvis  ex  circumstantiarum  igaorantia 
Qobis  haec  facta  sint  obscura  .. 

5i.  Accedit  praeterea  vaticiuium  Aggaei  II.  5. 
scq,  Dicit  Dominus  exercituum  :  adhnc  jnodicum 
est ....  Et  i-enietdesideratus  cunctis  gentibus,  & 
impleho  domum  istam  ^loria  &c.  ,  quibu*  si"^ni- 
ncatum  est ,  venturum  IViessiam  ,  antequam  tem- 
pluin  secundum  Jerosolymitanum  a  Zorobabele  ae- 
dificatum  destrueretur  .  Cui  siinile  est  illud  aliud 
Malachias  III.  i ..  Ecce  ego  mitto  Jngelum  meum  , 
O*  prceparabit  viam  ante  Jaciem  meam  :  &  sta- 
lim  veniet  ad  templum  sanctum.  suum  Domina- 
tor ,  quem  vos  quceritis  &c. 

52.  Demum  ,  cum  omnes  futuri  Vlessiae  chara- 
cteres  a  Deo  revelati  fuerint  una  cum  circumstan- 
tiis  etiam  minutioribus  nativitatis  ,  vitas  ,  prasdi- 
cationis  5  rniracuiorum  ,  passionis,  ac  mortis  ,  quis 
sibi  persuadeat ,  solain  temporis  circumstantiam 
fliisse  silentio  prasterinissam  ?  Sed-  ha?G  majpreni 
postea  lucem  ex  infra  dicendis  accipient,  cum 
ha?c  vaticinia:  in  Jesu  Ciiristo  rsazareno  accurate 
adimpleta  fuisse  ostendemus ,. 

53.  Interim  tamen  juvat  animadvertere  ,  quan- 
do  Jesus  Christus  in  plenitudine  temporuin  appa- 
ruit,  communem  fuisse  omnium  Judaeorum  per- 
Miasionem  ,  tunc  Messiam  esse  venturum  .,  Hanc 
comnumem  Messiae  expectationem-  indigitat  etiam. 
Josephns  Flavius  Lib.  VIII.  de  bello  Judaico  cap., 
5.  ipquiens,  vaticinium  Juisse  antiquuw.  in  sa- 
cris  libris  repertum  ,  illiscirciter  temporibus  quem- 
dam  ex  ipsorum  Jnibus^  projectum  orbis  terra- 
rurn  imperio  potiturum  ,.\Jhi  tainen.  Josephus  non 
solum  cum  ceteris  Judaeig  enormiter  erravit  ,  pu- 
luui  Messiae  regnum  futurum;  terrenum.,    &,  cum. 


55.  Deinum  &  illa  erat  antiqua  traditio ,  qnae 
etiam  refertur  w.  Talinud  tract.  4-  Sanedrim  ,  mun- 
dum  sex  milliaaniiorum  duraturum  ,  quorum  duo, 
priora  millia  fltiere  debebant  ante  legem  ,  duose- 
quentia  post  legcm  usque  ad  Christum-,  &  reli- 
qua  duo  usque  ad  finein ,  de  qua  dignus  est ,  qui 
legatur  Thoinas  Malvenda  Lib.  I.  de  Antichristo 
cap.  28.  &  seq,  (a)  . 

56.  Pauca  habent  Rabbini  ,  nec  admodum  gra- 
via ,  quae  contra  hanc  veritatem  tam  luculenter 
expressam  ,  &  tam  frequenter  in  sacris  litteris  re- 
petitain  objiciant  ..  Hasc  tainen  afferenda  sunt  ,  & 
solvenda  ,  ut  omnis  cavillandi  ansa  ,  quoad  fieri 
potest  ,  hominibu»  pervicacissirais  subtrahatur  .  O- 
bjiciunt  itaque  primo  contra  prophetiam  Danie-- 
lis .  Hic  S.  Propheta  non  orabat  Deum  pro  ad- 
ventu  Messias  ,  sed  pro  liberatione  populi  a  capti- 
vitate :  revelatio  igitur  illi  facta  non  respicit  Mes- 
siam  .  sed  sdutioneiin  diuturuae  captivitatis  Baby- 
lonicas  . 

57.  Resp.  I.  Quomodo  sciunt ,  aut  asserere  au- 
dent  Rabbini  ,  Danielem  solummodo  orasse  Deuin 
pro  liberatione  populi  a  captivitate  temporali  ,  & 
non  una  simul  etiam  vota  sua  cum  ceteris  omiii- 
bus  Proplietis ,  &  Patriarchis  Deo  obtulisse  pro 
liberalione  a  captivitate  spirituali  ,  quas  certe  mul- 
to  giumtn^erat ,  &  cujus  captivitas  Babylonica  fi- 
gura  fnit  ?  Ullerius,  quid  prohibet  Deum  ,  qui  di- 
ves-  est  in  misericordia  ,  voiuisse  hac  occasione- 
manifestare  Danieli  non  soluin  tempus  liberatio- 
nis-  populi  a  captivitate  Babylonica  ,  &  restaura- 
tionis.  Jerusalem  ,  sed  etiam  tempus  venturi  Mes- 
siae  ,  ac-  universalis  redemptionis  a  durissima  ser- 
vitute  da?moiiis  ?  Id  autein  voluisse  Deuin  revela- 
re  ,  manifeste  apparet  ex  toto  prophetiae  illius  con- 
textu  .. 

58.  Obj.  2.  Eidem  Prophetae  Danieli  ,  qui  cla- 
rius-  aliis  tempus  adventus  Messiic  vaticinari  visus 
est ,    ita.  Domiubs-  praecepit  cap.  XII.  4«  seq.    Tu 

au- 


(a)  Ex  viilgar!  illa  opinione  tunc  temporis  Messiie 
adventuri  ,  factmn  est ,  ut  aliqui  adnlatores  hanc  Mes- 
siae  pr^rogativam  detnleriiu  Herodi  ;  alii  autem  Ve- 
spasiano  Imiieratori  .  Mnlti  quoque  impo.stores  se  pro 
vero  Messia  venditanmt  ,  ut  Theodas  ,  &  Jndas  Ga- 
liL-Bus  ,  qnornm  meminit  Sanctns-  Luc.is  ..  Sed  postea 
inter  eos  emintiit  celeijris  ille  Bascocheba  sub  .Adriano, 
qui  non  soliim  rtides  popnlos ,  sed  etiam  sapientiores- 
Rabliiuos;  mira  arte  dece^it,  Videri  potest  Dissertatio» 


de  falsls  Messiis  inserta  Tom»  XI H.  De  la  Sainte  Bi~ 
ble  CTc.  Ue  commimi  antem  Synagogae  opinione  ,  ({uod 
circa  Iltc  tempora  Me.s.sias  ventarns  esset  ,  legendimi 
consulo  celeberrimnm  Hapbraicaj  hngua^  in.  regia  Uni- 
versitate  Farmensi  Prot"es»orem  Jo.  Bern.  De  Rossi  in 
Tract..  de  i'ana  eipecatione  Messix  ,  ubi  plurimas  col- 
legit  vetertim  Rid)l):nornm  sententias  ;  niide  eti.im  nos 
aliqua  pro>  Lectoruiii:  iiostrorum:  utiiitate  decerpsimus  ^. 


EPOCIIA  ADVENTUS  MESSIAE . 


1 1 


aiitem  ,  Daniel ,  chiude  sennones  ,    &  signa  li-      eeDtiiiut ,  ^  |)iigri<iiit ,  A  oujuu  calijjiiie  pleiia  nuut . 
brurn  usque  nd  tempus    statutum;    plurimi  per-  6i.  liesp.  (^uidqiiid  sil  de    variij  liebdouiaduia 

transibunt^  &  multipltx  erU  scienlia  ,     Et  cum      illaruin  supputatioiiibiis  ,  certuru  cst  priino ,  tein- 


inlerrogasset ,  usquequo  finis  horum  mirabUiurn  ? 
respousuni  est  ei ,  quia  in  tempus  ,  &"  tempora , 
O-  diinidium  temporis .  Et  cum  complcta  juerit 
dispersio  manus  populi  sancti ,  cotnplehuntur  u- 
7iiiersa  hcec  .  Et  ego  audiii. ,  &  non  intellexi  . 
Et  dixi :  fJomine  mi  ,  quid  erit  post  hcec  ?  Et 
ait :  Vade  ,  Daniel ,  quia  clausi  sunt ,  signati- 
que  sennones  usque  ad  prcejiniturn  tempus  .  Si 
ergo  Daniei  ipse  uon  iiilellcxit  ,  nec  potuit  scire 
teinpus  coinpletionis  eoruin  ,  qua5  praedicta  fueraiit  , 

t]uoinodo  alii  inteUigere  poteruiit?  Aut  (juis  dicet,  siac,  quae  ibidem  siniul  praeiiuuciantur  ,  jain  prar- 
luisse  istorum  oiniiiuin  epochain  a  Deo  revelatam?  terifriut  ;  quae  diio  imprtTseutiaruin  suriiciunt ,  ut 
59.  Hesp.  ,  distinguenda  esse  ,  quaG  Dameii  re-  evincanuis  contra  pervicaciam  Jufiacorum  ,  deter- 
velata  sunt  cap.  IX.,  a  posterioribus  .  In  eo  ca-  iniuatain,  A  revelat;im  a  Deo  fuisse  iii  eo  oracu- 
pite  agitur  manifestissime  de  promissioue  Messlas,  lo  epocham  adventus  Messia:  ,  Addo  ,  quamquara 
ut  ex  omnibus  adjunctis  appiret,  quae  diligenter  Theologi  ,  &  Chroiiokigi  inter  se  valde  disputent 
inferius  expendemu*;    ik  illi  determinatur  tempus      iii  calculo  iaeundo  initii  ,  &  fiuis  illarum  hebdo- 


pus  adventus  Messiaj  ibi  fuisse  deteriuinatiim  j  iii- 
liil  eiiim  inagis  perspicuum  iis  verbis :  yJb  exitu 
ser/nonis  ut  ileruin  cedijicclur  Jerusalem  ,  usnue 
ad  Christum  duccm  htbdomadcs  scptcm  ,  Ci^-  hcb^ 
domadcs  scxaginta  duce  crunt  &c.  Sectiudo  cer» 
tissiinuiii  parittr  est  ,  hoc  tcinpus  "fuisse  jaindiu  e- 
lapsum  ;  ca  enim  ,  quae  iii  eo  loco  futura  prdedi- 
cuiitur,  jiein|)e  destructio  Jcrusalein  ,  devastatio 
templi  ,  ac  populi  Juddici  dispersio  ,  jaindiu  eve- 
iierunt :  quoiit,   ut  etiain  advenlus,  &  occisio  Mes- 


prascisum  ejus  adventus ,  &  e|us  occisionis ,  sea 
tempus  ,  quo  Jerusalem  ,  &  teuiplum  ,  qu^e  reae- 
dificauda  erant  ,  &  Mojaicus  cultus  ibidein  resti- 
tueiidus  ,  durare  dcbebant  ;  quo  cessaiite  novu»  e- 
rat  ritus  institueudus  iu  aeternum  duraturus  .  In 
cap.  autem  XII.  agitur  de  tempore  Antichristi ,  & 
de  resurrectione  mortuoruni  ,  quando  ii  ,  qui  dor- 
?niuni  m  terroe  })ulvere ,  evigilahunt ,  alii  in  vi- 
iani  celernam  ,  &  alii  in  opprohrium  .  Porro  cer- 
tum  est  ,  minime  revelaluin  fuisse  ,  quando  erit 
jinis  horum  mirabiliurn  ,  &  de  hoc  intelligenda 
suut  ea  verba  :  Claude  sermones ,  &  signa  librum 
usque  ad  tempus  statuturn  cuin  reliquis  ,  quae 
sequuntur:  sicuti  etiam  ea  iiitelliguutur  ,  quae  Chri- 
stus  Doininus  dixit  Apostolis  Actor.  I.  7.  Non  est 
yestrum  nosse  tempora ,  i^el  mornenta  ,  quce  Pa~ 
ter  posuit  in  sua  potestate. 

60.  Dices.  Etiain  ditficile  est  supputare  tempus , 
quo  coinplenda  erant  vaticinia  contenta  in  cap. 
IX.  scilicet  hebdomadum  70.  ,  de  qua  re  vel  do- 
clissiini  inter  Christianos  non  paruin  inter  se  -dis- 


(a)  Aliqni  Synagog.t»  Doclores  varJas  celeLerrlmi  hti- 
jiis  raticifiii  cpoclus  (leterininanint  ,  ((iiff'  tainen  oinnes 
elaps*  jain  siint  .  Sic  R.  Sclielomo  J.irchii  Comment. 
ad  ea  verb.i  Danielis  VII.  25.  usijne  ad  t^nifjf ,  O" 
teinpora  ,  ciiin  negare  non  posset  ,  ejiochas  ab  aliis  Rab- 
binis  constitiitas  jam  ettliixisse  ,  noviim  jpse  invenit 
annonim  ciirsuin  ,  ([iiortun  initiiiin  post  teinpli  ever- 
sionein  tigitiir;  Sc  finis  in  anno  miindi  5i6g.  Sed  liic 
etijm  anmis  jam  prflpteriit  .  Longnm  nimis  esset  simi- 
lia  Rabbinonim  soinnia  nfterre  .  Jndapi  tamen  loties  a 
*"'?  .'^^^gistris  decepti  ociilos  non  aperiiint  ,  &  (piotidie 
sibi  illiidi  paiiuntiir  ;  &  qiiotiescum(|iie  alitjuis  iinpo- 
slor  se  essfc  Messiam  mentitiis  est ,  tiirmalim  ad  enrn 
lelices  Hebrapi  concurrerunt  .  De  istis  impostoribiis  con- 
siili  possunt  Jac.  BasnagiuS  in  /fist.  Jud.tonm  Toino 
JX.  Wolliiis  in /}ii//of/i.  Hehr. ,  &  tpii  plura  simul  col- 
legit  doclissiinus  Joann.  Bern.  De-Rossi  in  cap.  Vi.  del- 
la  vana  (upettazione  degU  F.hrei  8cc.  HoJierni  nutem 
Rabbini  ,  (piando  iis  h<cc  toties  ^«'pelita  siiorum  majo- 
Tum  mendacia  objiciunlur  ,  frigide  responderc  solent  > 


inadum  ,  omnes  tameu  iu  eo  couvenire ,  quod  ca- 
put  est,  scilicet  totuin  illud  teinpus  jamdiu  efflii- 
xis^e  (d). 

62.  Oinnium  tameu  probabilissima  videtur  haec 
aniioruin  supputatio  .  Hrimo  Augelus  Gabriel  Pro- 
phetae  revelat  temporis  illius  iuitium,  ab  exitu 
sernioriis  ,  ut  iterum  <3elijicetur  Jcrusalem  ;  qua» 
verba  illi  recte  non  possuut  ,  nisi  de  edicto,  quo 
rex  Artaxerses,  a  Graecis  dictus  /uaxjpv-i/p,  sea 
Longimanus  ,  anno  regiii  sui  vigfsimo  potestatem 
ISeheuiiae  fecit  ,  ut  iterum  niuros  Jerusalem  ,  & 
plateas  aedificaret ,  ut  legimus  Libro  secundo  Ksdr* 
cap.  il.  ;  alia  euiin  duo  edicta  ,  quae  a  Hegibus 
Persarum  pro  Judaeis  lata  fuerant ,  uonnisi  tein- 
pli  ,  non  autem  urbis  ,  reaedificatiouein  spectabant . 
Ita  etiani  ab  hoc  anno  initium  hebdoinadum  illa- 
Tuin  suinuiit  Julius  Africunus,  S.  Jo.  Chrysosto- 
mus  Orat.  II.  contra  Judceos  ,  &  Theodoretus  in 
cap.  IX.  Danielis  ;  quibus  luulti  receutiores  luter- 
pretes  adhaereut  (A)  , 

63.  Secundo  ab  hoc  iuitio  usque  Christiun  enu- 

me- 

^|iropler  continua  Jiid^onim  peccata  Messi/e  adventutil 
semper  dlflVrri  .   (,)nod  ef)'iii;itiin   inox  pr.¥cliidemiis . 

(A)  Tres  (jiiidem  rucTiint  Reges  rers.inim  nornine  .•/r» 
taxerses  ,  scilicet  Loni;iman>n  ,  Mnemnn  Sc  Oc'iNf,  vel 
Nothiis  ,  iit  alii  dicunt  .  Sed  Neliemias  ,  qiii  lianc  fa- 
cultatein  <rditicandi  Jeriisalem  obtiniiit  ,  secundi ,  aut 
tertii  Artaxersis  ^Ptate  in  vivis  esse  non  poterat ;  dici- 
tiir  enim  in  priino  Libro  Esdrae  cap.  Jl.  ,  Neheiriiam 
anno  primo  Cyri  regis  l'ersanim  ciiin  Zorobabele  ,  a- 
liisque  reversiiin  Itiisse  in  Jeriisalcm  :  jain  vero  ab  an- 
no  primo  Cyri  ustfue  ad  aniitim  vigesimuin  Artaxersis 
IVlnemonls  anni  ad  ininus  i5o.  efflnxenint  >  tnultoque 
j)liires  usque  ad  anniiin  vfgpsimum  Artaxersis  Ochi  ; 
nonnisi  igitiir  de  anno  vigesimo  Artaxersis  F^dngimani 
verba  vaticinii  intelligi  po<;sunt  .  Accedit  etiam  -iiiclo- 
ritari  Joseplu'  FJavii  ,  qui  Lib.  Xf.  AntiiiuitaUim  Judaic. 
cap.  5.  Nelieiiiiam  se  contulisse  ait  ad  apdificandam  Je- 
Tiisalein  >  ctim  jum  anninn  (furniiim  ,  Cr  {igesinium  in  re- 
f^no  ageret  Xerses  .  Xerses  autein  «nno  regni  siii  quin- 
«o  Artaxerstni  Loiigiinaniim  lilium  siinin  in  regni  coa- 


13 


DE  INCARN.  SECT.  I.   CAP.  III. 


jwerat  hebdomades  septem  ,  &  liebdoiuades  sexa- 
fiijta  duas.  Porro  ist;e  hebdomades  uoiinisi  anno- 
ruin  esse  potuerunt ;  neque  enim  poterant  esse  die- 
•rum  ,  quia  summa  tot  dicrnm  niinime  sathceret 
ad  ea  omiiia  expienda  ,  quae  ibi  futura  prasdicun- 
tnr  (a)  . 

64.  IVIulto  antem  miniis  dici  possunt  hebdoma- 
<3esdecadain  ,  jubilaeorum  aut  Sceculorum  ,  ut  qui- 
dam  Rabbini  pueriliter  nugantur ;  tuni  qiiia  nul- 
him  taliuni  hebdomadum  exemplum  iiobis  sacras 
litterae  suppeditaut ;  tum  etiam  quia  septem  heb- 
domades  ,  quae  fluere  debebant  ^6  exitu  sennonis 
«sque  ad  aedificationem  Jerusalem  ,  si  essent  sin- 
gulas  d&cem  annorum  ,  coustituerent  antios  70.  ; 
&  si  essent  iubilaorum  ,  annos  55o. ;  &  multos 
plures ,  si  esseiit  hebdomad«  saeculorum  :  quod 
cum  fiisioria  sacra  pugnat . 

65.  Suut  ergo  hebdomades  annornm  ,  quarnm 
exempla  cuin  apud  sacros  (b)  ,  tum  apud  profa- 
uos  scviptores  inveuiuntur ;  atque  haruin  hebdo- 
madum  septem  expleri  debebant  post  regium  edi- 
rtum  ,  usque  ad  aedificatiouem  civitalis,  dicente 
Angelo :  hebdomades  septem  ,  &  hehdomades  se- 
sr.asinta  duce  erunt ,  &  rursum  ccdificahitur  pla- 
iea ,  &  inurl  in  angustia  temporum  j  ita  nempe 
iit  hebdomades  septem  designent  teinpus  ,  quod  iin- 
prudendum  erat  in  aedificatione  civitatis  ;  &  heb- 
domades  sexa^inta  duae  tcmpus  venturi  Ducis ,  seu 
Messias  (c)  .  Jam  vero  ex  J.ibro  II.  Esdrae  habe- 
mus ,  ISehemiam  cum  maxima  dit^icultate  spatio 
quitiem  52.  dieruni  muros  civitatis  extruxisse  ,  ut 
eam  ab  hostium  incursionibus  tutam  redderet ;  post 
autem  plaleas,  domog  ,  aliaque  publlca ,  &  priva- 
ta  aedificia ,   ad  quod  opus  certe  inulto  plus  tem- 


sortiinii  Assumpsisse  •creditiir  .  Hiimplir.  Prideanx  in 
Hist.  Jad<cor.  Lib.  V.  non  ahqna  veri  specic  asserit  , 
hoc  l)eneficiuin  pro  natione  Judaica  iiiis.ie  a  Fersariim 
Rege  impetraluni  a])  Hadassa  ,  cpi.t  postea  Ettlier  di- 
cta  fiiit,  &  Regi  erat  adrnoclnin  chara  )  qiiamqiiam  ad 
Reginee  dignitatem  nondum  esset  elevata. 

(a)  Contendunt  Rabbini  aliqui ,  liebdomades  dierum 
ibi  intelbgi ,  qiua  Neliemias  (  iit  legifur  2.  Esdraf»  VI. 
i5.  )  s]'-,itio  52.  dieriim  miiri  ydificationem  coinplevit, 
idest  liejjdomadis  dienim  sejUein  ciiin  dJinidia.  Sed  in 
pUiribiis  eirant ,  priino  quod  initium  lieljdomadiim  sii- 
muul  ab  adveniu  Neliemia-  in  Jeriisalein  ,  imo  ab  iui- 
tio  operis  ,  cmn  lamen  desumendum  sit  ai  exitu  ser- 
vionis  ,  tit  itdificaretur  Jeiusalem  ;  seciindo  ,  qtiod  lieb- 
doinadibiis  septem  conjungunt  aliam  postremam ,  quae 
in  vaticinio  ponitur  ad  finem  bebdoinadiim  sexaginta 
novem ,  &  in  ciijus  dimidiodeficere  dL-bebat  liostia  ,  & 
sacrificinm  j  tertio  qiiia  si  reliqiiae  he];domades  sexa- 
ginta  dii*  diennn  constitiiantur ,  non  apparet ,  qiiomo- 
do  post  illas  sit  occisus  Cliristiis  ,  civitas  cnm  sanctna- 
rio  dissipata,  &  cetcra  perfectn  ,  quae  ibi  iJr*dicuntiir  . 

(A)  Levitici  XXV.  8.  dicitur  :  Numerabis  quocjue  tibi 
seplem  hebdomades  annorum  ,  idest  septies  seplem  ;  qu* 
fimul  faCLunt  unnos /^g.  Et  qiuinadmodum  Hebra^i  heb- 
domadam  dierum  absohebant  Sabbato  ,  qiiod  sanctifi- 
cabant  ,  ita  etiara  spptimo  anno  Salbatwn  erat  terr^ 
ibid.  4- >  &  septimo  anno  fitb.it  lemisbio  Deiit.  XVI.  i. 
•   (c;  P.  Car.  Houbigantsuspicalur,  textHia  hebraiciim 


poris  insumi  oportuit ,  adeo  ut  septem  annorum 
hebdomades  ininime  supervacaneae   videantur  . 

66.  Superest  igitur  demonstrandum  ,  quomodo 
ab  ezitu  sermonis  &c.  us  jue  ad  Christurn  Du- 
cem  hebdomades  septem  ,  &  sexaginta  duae  anno- 
rum  fluxerint ,  &  quomodo  in  dimidio  hebdoma- 
dis  sepUiagesimae  Christus  occisus  fuerit .  Ita  au- 
tem  hanc  rem  coiificit  Nat.  Alexander  in  Diss.  II. 
Hist.  Eccl.  V.  T.  VI.  mun  li  cetate  .  Vigesimus 
annus  Artaxersis  Longimani  ,  prout  Usserius ,  alii- 
que  Clirooologi  statuunt ,  incidit  in  annum  inundi 
555o.  ;  his  si  addas  annos  /^^Z.  (  quam  siimmain 
conficinnt  hebdomades  annorum  69.  )  habebimus 
annuin  mundi  4o55.  ,  seu  aera:  Christ.  55.  ,  quo 
Cliristus  bapiizitus  fuit ,  &  praedicationein  suaia 
auspicatus  est  .  Tunc  vero  incipit  annus  primus 
hebdoinadis  septuagesiinae  ,  iu  cujus  diinidio  Chri- 
stus  occisus  fuit,  uempe  post  tertium  annum  suae 
praedicationis  . 

67.  Neque  vero  obest ,  quod  Sanct.  Lucas  111. 
23.  dicat,  Jesum  ,  quando  baptizatus  est  ,  fuisse 
quasi  annorum  5o.  :  potuit  enim  sacer  Scriptor 
iiti  iiumero  rotundo  ad  designandam  Jesu  Christi 
aetatem  ;  nam  particula  illa  mae*  quasi  idem  est 
ac  circiter .  Unde  inulti  Chrouologi  putant  ,  no- 
strae  aerae  vulgari  deesse  quatuor  annos,  &  Chri- 
stum  aiino  aetatis  suae  55.  fuisse  baplizatum  ,  & 
trigesiinoseptimo  passum  .  Vid.  Nat.  Alexander 
Dissert.  IL  in  Saec.  I.  Hist.  Eccl.  Quaest.  2.  {d)  . 

6S.  Hauc  tamen  Chronotaxim  ,    non  ut  oinnino 
certam  proponere    audemus  ;     scimus  eniin  alios 
do:tos_{ue  Theologcs    ei    minime    subscribere  ,    & 
varios  ,  ac  diversos  annorum  calculos  inire  ,  quod 
in  chronologicis  quaestionibus    saepe  usuvenire  so- 

iet. 

fdifse  a  librariis  iminntatuin ,  atque  ita  fortasse  Je- 
gendum  :  Ab  exitu  sermonis  ,  ut  itarum  itdificetur  Je- 
tusalem  hebdomudas  septem  ,  C?"  rursus  jedificabitur  la~ 
te  in  sollicitudine ,  O"  in  angustia  temporum  ;  ©"  inde 
vsque  ad  Christum  Dacem  hfbdomades  sexaginta  duas 
erunt .  Certe  sensu  illoruin  verbonun  alius  esse  non 
potest  . 

{d)  Haiid  ignoramus ,  qua- ,  &  qnanta  slnt  Chrono- 
logornm  liis  de  reliiis  dissidia  .  Satis  erit  pervolvere 
diias  eruditissimas  Dissertationes  Marii  Lupi  Primice- 
rii  Ecclesia;  Cathedraiis  Bergomensis  De  nons  Chro- 
nologicis  anni  mortis  ,  C~  Natn<itatis  D.  N,  J.  C.  Ro- 
mae  1744-  Hic  doctissiinus  virpatriae  me.«  illustre  de- 
cus  in  juvenili  adliiic  ar*tate  priinumhoQ  edit  inultipli» 
cis  su^  eruditionis  specimen  ,  sapientissimo  Benedicto 
XIV.  dicatiim.  Qiiantiim  postea  in  sacr.ip,  ac  prolan^ 
antiquitatis  peritia  una  ciiin  flPtate  protecerit ,  notiim 
oinnibus  iecit  iininortalis  PIUS  VI.  feliciter  regnans 
lionorificentissimis  Jilteris  ad  ipsiim  datis  7.  Kal.  Mar- 
tias  1785.,  cnm  priiniiin  ipsiiis  voliimen  Codicis  Di- 
ploviatici  Cii^itatis  ,  Cr  Ecclesia  Bertiomatis  percurre- 
ret .  Insigne  etiam  Ecclesiae  BLTgoinaiis  Capitiiliim  ei- 
dem  honoris  ,  gratiijne  animi  testandi  causa  xpfrc/u^* 
(  cffigiem  iimbilico  teniis  )  cum  titulo  adhuc  vii'enti  da 
sua  pecunia  collocari  jassit  .  Deus  Opt.  max.  huncce- 
leberrimum  Scriptorem  Religioni ,  PatriaB,  reip.  litler.  j 
atqiie  amicis  diu  sospiiem  servet . 


EPOCHA  ADVENTUS  MESSIAE 


1  3 


|pt  .  Sed  )>a3C  eriulitoriini  diss»iisio  iiiliil  oiniiiiio 
pro(les«et  l^abbinis  ;  oimjes  eiiiin  Tluulcfji  iiiiaiii- 
ijiitef  in  eo  consentiiiut  ,  illas  hebiluinadas  a  IKi- 
iiiele  inaedictas  elaps.is  jain  esse ,  iiii(!t'cniii(jiie  ea- 
rninilem  iniiiiiin  siiinalur  .  Qiiac  vcro  Jiulici  coii- 
<ra  luic  vaticiniuin  objiciunt,  infcTiiis  perspicue 
«xcutientur,  &  dissipabuiitur  (a)  . 

PROPOSITIO     n. 

Sine  ullo  Junclamento  fin^ilur  , 

mhentutn  Messice  alic/uibus  de  causis 

juisse  dilalutn  . 

69.  l\efatato  illo  Rabbinorum  crrore  ,  qui  di- 
cunt  ,  inillain  fuisse  a  Deo  venluri  Messiae  epo- 
ch.iin  revelalain  ;  facilius  jain  erit  alteruin  alio- 
riiin  figmcntum  explodere  ,  qiii  dicunt  ,  eamdein 
quidein  fuisse  manifestatam  ,  sed  postca  aliquibus 
de  causis  dilatam  (/>)  .  Tres  autoin  hujus  dilalio- 
nis  causas  coinininisciinlur ;  scilicet  priino  scele- 
ra,  ac  prjccipue  idololatriam  patrum  suorum:  se- 
cundo  peccata  hodieriii  populi  liebraici  ,  ac  potis- 
simuin  sabbati  violationem  :  tertio  iit  loiiga  spe  , 
dilataque  expectatione  populus  missionein  sui  li- 
heratoris  proinereatur ,  atque  obtineat . 

70.  Sed  contra  priinam  ,  &  secundam  causam 
satis  est  observare ,  proniissiones  toties  repetitas 
divini  libcratoris  ,  quas  enumeravimus  ,  esse  ab- 
soiutas  ,  miUique  prorsus  condiiioni  alligatas  :  quo 
ergo  fundaineiilo  fingunt  Rabbini  ,  eis  propler  pec- 
cata  pr^terita  ,  aut  praesentia  potuisse  iinpediri  , 
aut  retardari  ? 

71.  Atferuiit  illi  quidem  nonnuHa  exeinpla  prae- 
dictiouuin  ,  quae  videbantur  absolutae  ,  a  quibusdam 
tamen  conditionibus  implicitis  pendebaiit,  quaruin 
defectu  adiinpletae  non  fuerunt  ,  cujusmodi  sunt 
fluhversicf  Ninivae  ,  mors  Regis  Ezechi3s  ,  &  prae- 
cipue  promissio  cum  jurameiito  facta  Hegi  David 
Psalmo  CXXXI.  II.  &  seq.  de  conservando  Israe- 
lis  solio  ejus  iiliis . 

72.  Sed  longe  dispar  est  ratio  ;  hae  eniin  pro- 
jjhetiae  erant  comminatoriae  ,  quaruin  finis  riiiii  sit 
peccatoris  ad  piaeuitentiain  excitaiidi  ,  conditionem 


ia)  Noslr»  hebdomadiim  siippiUAlioni  suffragantiir 
(Jironologi  j)!eri\|iie  doctissimi ,  &  consuli  de  ea  potest 
Tater  Nicol.  Aiigiist.  Chignoli  Ord.  Pr/ed.  Exerc.  XXVli. 
in  D.inieJem,  iibi  lalsos  esse  inagnormn  vironiin  Peta- 
■*'!',  lierti ,  Newtoni,  .TiioniiMinie  caicnlos  solidis  ani- 
inadversionihiis  ostendity  timide  aiitem  ,  &  ndincdiun 
moilesie  jiroponit  .  De  alionitn  Chronotaxi  videri  potest 
Hiiinj>iir.  !'ritleanx  in  Jiist.  JikUoiuiu  ,  ulioruinqiie  po- 
ptil.  ftruxtm.  Lilj.  V.,  nl)i  conlendit ,  initnun  70.  Iiei)- 
doiiiyliiin  esse  desiiinendnm  a|j  .inno  Vfl.  regni  Arta- 
-xirsis  Longiinani  ,  non  aiitein  ab  aiino  ejiisdem  regni 
XX.  Std  nos  in  dilliciles  islos  clironologicos  labyrin- 
tlios  ingred!  iioliimns  ;  necj-ie  necess.iriiun  jnit.imiis  , 
posKjiiani ,  iit  sTipra  innnimns  ,  certo  certiiis  statni  jio- 
test  ,  lianiin  Iicl^loirndum  terminuin  jaiH  elfliixissc  , 
undeciinnj  iie  earum  bumaiur  initiiim  . 


iti  seijisis  iiicludtbanc  ,  scilicet  nisi  psmttHitiie  o- 
peribus  Dei  juntitia  placarctur  .  (lontra  aulein  ret 
se  habet  iii  jirojihetii»  ,  qiiae  olicpiod  boiium  pro- 
inittunt  ;  seiiiper  eiiim  absolute  iiitelligend»;  suiit  , 
iiisi  expressa  apponatur  coiiditio,  ut  iii  laudato 
Psalmo  CXXXI.  II.  Juruvit  Dorninus  Davil  re- 
ritatem  ,  &  non  jruurabitur  eam  :  de  Jructu 
ventris  tui  ponam  super  sedem  tuani^  sc  custo- 
dierint  Jihi  tui  testamenlum  mewn  ,  O*  tefHmo- 
nia  mea  hcec  ,  quce  docelto  eos  i  ubi  conditio  ex- 
presse  posita  est  .  Quainquam  illa  ccnditio  uon  re- 
s.j)iciebat ,  nisi  regnuin  teinpor.ile  ;  j)roinissio  eiitia 
IVlessiae  ,  quae  etiain  iii  illo  Pkaluio  cautinetur  , 
nulli  erat  conditioni  districta  . 

73.  Proinissioiies  itaqiic  Messiae  ,  quae  beHefi- 
cium  Dei  oinnitun  maxiinum  coiitineiit ,  iiullain 
nrorsus  nalura  sua  coiiditioiiem  involvuiit ,  nec  ul- 
lain  iisdem  expre>se  ajjjjonitain  legiinus  :  caiisa  i- 
gitur  iioii  erat,  ut  statulis  teinporibus  non  adim- 
plerentur  .  Iino  tantuiu  abest  ,  ut  |)ropter  scelera 
poptili  earuin  adimpletio  ditferri  deberet  ,  quin 
potius  Messias  venturus  erat  ,  ut  consummaretur 
prcevancatio  ,  &Jineni  acciperec  peccatum  ,  Hinc 
etiain  Messias  vocatus  est  expectatio  gentium  ; 
quia  Genliles  idololatria  ejurata  ad  \'erum  Dei  ciil- 
tum   per  Messjam  converli  debcbaiit . 

74.  Haec  adeo  aperta  sunt  ,  ut  inuUi  Rabbiiii  , 
tam  antiqui  ,  quain  moderni  erroneam  hanc  paii- 
coruin  opinionem  de  retardato  propter  popuU  sce- 
lera  Mcssice  adventu  acriler  coufjtaveriut  .  Gele- 
bris  hac  de  re  fuit  disputatio  inXer  R.  Joauscua 
ben-Lev  i  ,  &  R.  Elieezer  (  quae  videri  potest  in 
Tomo  XIII.  Thesauri  L'goli;u  in  Tract.  Taanid^ 
&  iu  Genuhra  Babjl.  edit.  Cocceji  Tract.  Sane- 
drim  excerpt.  5i,  );  in  ea  enim  R.  Joauscua  )ias 
retardationis  causas  ita  prolligavit,  ut  a<lversariuia 
ad  silentium  plane  redegerit . 

73.  Euindem  errorem  refellit  R.  Aharbanel  , 
receiitium  Judaeorum  doctissimus  in  suo  3i»t3t^t5 
niiTiJ*  Mascmiah  Jescuah  ,  seu  Prcecone  salutis 
(  quein  Jo,  Henr.  Majus  latine  versum  edidit  Franc- 
furti  ad  Mienum  aun.  171 1.  (c)  ,  una  cum  miil- 
tis  aliis,  qiios  facile  esisel  allegare  .  Imo  potiusa- 
licjui  contendunt  ,     eam  promissiouem  fuisse  acce- 

le- 

(i)  In  Geinara  Balylonica  Tfact.  Snndrin  editron. 
Coccejan.*  Excerjit.  3o.  caj^.  11.  non  soliiin  h«c  dila- 
tio  adventiis  Messi*  j^ro  ceri.i  ]ial)etiir  ,  sed  v.iri«  e- 
tiain  afiVnintiir  Iiiijus  dilationis  caiis*  .  Iwosain  h^na 
jjopiili  decij)iendi  viam  initnint  etiam  nliijni  Rnl^Iiinl 
recentiores ;  niilla  etiain  ipsis  vrdetnr  melior  ad  nii- 
triendain  vanam   Messi.r  exjiectationem  . 

(c)  R.  Don  isa.ic  Aharbanel  tlornit  bwciil.  XV.  ,  & 
tantain  sibi  doctrin.p  lainaiii  apnd  siios  com|)aravit  ,  iit 
celebri  jVlosi  iVlaimonidi  non  soliim  «>c]iiipnretiir  ,  sed 
etiam  pra-fei  aliir .  Urigine  fiiit  l^iisitani.i  ,  Sc  in  aiila 
Alplion-si  V.  diii  vixlt ;  Alplionso  mortiio  in  ilispahlam 
inigravit,  ac  demtiih  Neajioliin,  iibi  regibus  Ferdinan- 
do ,  A:  Alplionso  charns  fiiit  ..  Ejiis  commentarii  ia 
Pentnteiicluim  ,  &  in  Proplietas  magno  in  jiretio  siint . 
Yid.  Jul.  Barihoicccius  Toio.lll.  Bii/helh,  fllugn<<  RaUni- 


i4  I)E  INCARN.  SECT.  I.   CAP.  III. 

leratam  ,  tiiin  ex  verbis  Danielis:  Septuaginta  heb- 
domades  abbreciatce  sunt ;  tuin  ex  aiiis  Isaiae 
LX.  22.  Ego  Domimi.s  in  tempore  ejus  subito 
Jaciam  illud  s  vel  iit  Hebrajus  leg,\t ,  festinarefa' 
ciam ,  aut  accelerabo  illud  .  Quem  iDcum  male , 
&  arbitratu  suo  ita  interpretatus  est  P»  Abarba- 
iiel :  Si  mereantur  ,  acceleraho  :  Si  non  T7ierean- 
titr ,  in  suo  tempore  .  -Quae  tamen  iu  sano  iensu 
intelligeiida  sunt ,  scilicet  ad  tlenotandam  Dei  mi- 
sericordis  propetisionem  ad  sua  beneficia  elargien- 
da  j  non  quasi  Deus  natura  sua  immutabilis  con- 
fiilia  mutet . 

76.  Sed  neque  fingi  potest  ,  fuisse  adveutum 
IVlessias  dilatum  ,  ut  populus  Hebraeus  gravissi- 
mas  ,  quibus  undique  premitur  ,  a?rumnas  toleran- 
do,  eum  recipere  mereatur  j  saepe  enim  Deus  ore 
Proplietarum  testatus  est ,  se  redempturum  Israel, 
non  propter  ejus  merita,  sed  propter  seipsum  tan- 
tiiin  ,  Isaias  XLVIII,  11.  Propter  rne ,  propter  me 
Jaciam ,  ut  non  blasphemer  ,  &  gloriam  meam 
alteri  non  dabo  ;  &  Ezech.  XXXVl.  22.  Hcec  di- 
cit  Dominus  Deus  ,  non  propter  cos  ego  faciam, 
domus  Israel,  sed  propter  nomen  sanctum  meum  ; 
&  vers.  52.  Non  propter  vos  ego  faciam ,  ait 
Dominus  Deus  ,  notum  sit  vobis  i  confundamini , 
&  erubescite  super  viis  vestris ,  domus  Israel  , 
Hinc  etiam  Jeremias  orabat ,  dicens  cap.  XIV.  7. 
Domine  ,  fac  propter  nomen  tuum  ,  quoniam 
muhcti  sunt  aversiones  nostree  ,  tibi  peccavimus . 
Id  vidit  praeter  alios  celebratissimus  apud  Judaeos 
R.  Isaac  ben-Abraham  ,  qui  in  suo  Munimiiiefi- 
dei  (  quem  "Wagenseilius  ex  codice  IVlis.  hebrai- 
ce ,  &  latine  edidit ,  ac  ceteris  Judaeorum  libris 
perniciosiorem  exislimavit  )  ingenue  coiifessus  est, 
redemptionem  humani  generis  non  a  meritis  ho- 
minum  ,  sed  ab  una  Dei  bouitate,  &  misericordia 
pendere» 

^77.  Sed  si  etiam  quis  fingat ,  voluisse  Deum  ad 
luunilitatem  ,  &  patientiam  populi  Judaici  respi- 
•cere  ,  annon  illius  in  omnes  gentes  dispersio  ,  & 
longum  per  octodecim  fere  saecula  txilium  Dei 
jnstitiae  placandae  suificeret  ?  Annon  tot  tribulatio- 
ries  ,  persecutiones ,  &  calamitates  ,  quas  nbique 
genlium  quotidie  perpeti  coguntur?  Vix  sine  ani- 
mi  commotione  -ea  legi  possunt ,  quas  R.  Sam. 
nsque  describit  in  suo  libro  inscripto  Consolatio 
tribulationibus  Israel  aimo  1 555. ,  &  quae  pari- 
ler  Tiarrat  R.  Manasse  ben-lsrael  in  suo  opere 
Conciliator  (  qnod  laude  dignum  ,  &  variis  eru- 
ditionibus  repletum  vocat  JuHus  Bartlioloccius  in 
Biblioth,  Eabbinica  )  ;  praecipue  cum  has  tribula- 
tiones  se  innocenter  pati  saepius  JucTaei  conqueran- 
imr .  Annon  etiam  multos  se  habere  gloriantur  jn- 
signes  pielate  viros ,  quorum  preces  Deus  exaudi- 
re  deberet?  Si  itaque  hac  de  causa  dilata  fuisset 
-UiVini  R.cdemptoris  jnissio,  sperandum  sane  erat  , 
jamdiu  advenisse  tempus,  quoDeus  ad  misericor- 
diam  semper  prociivis  infelicem  populum  conso- 
larctur  .  Veruntameu  tantum  abest ,  ut  ex  maguis 
iUis ,    quas  patiuntur ,    serumnis   aliquam  veuluri 


Messiae  spem  concipere    possint  Judaei ,    quin  po- 
tius  elficax  inde  argumentum  prodit ,  quo  Messiam 


jam  advenisse  denionslratur ,  quod  argumentuin 
nos  etiain  postea  cap.  9.  nou  indiligenter  pertracta- 
bimus  . 

78.  Obj.  nonnnlla  Proplietarum  oracula  ,  qui- 
bus  mauifeste  declaratiir  ,  admodum  remotain  es- 
se  venturi  Messiae  epocham  .  INani  primo  Mala- 
cliias  nos  monet ,  antequain  veniat  Messias  ,  mit- 
tendum  esse  Eliam  ,  iiiqnienscap.  IV.  9!:  Ecce 
ego  mitlam  vobis  Eliam  Prophetam  ,  antequam, 
veniat  dies  Domini  magnus ,  &  hornbilis  ;  & 
convertet  cor  patrum  adfilios  ,  &  cor  fliorum  ad 
patres  eorum  .  Secundo  Liias  aliud  sigiium  venturi 
Messia;  nobis  manifestat ,  inquiens  cap.  XXX.  26.: 
Erit  lux  lunce ,  sicut  lux  soUs  ,  &  lux  solis  erit 
septempUciter ,  sicut  lux  septe/n  dierum  in  die , 
qua  aUigaverit  Dominus  vuinus  popuU  sui  ,  C^ 
percussuram  plagce  ejus  sanaverit :  ecce  nomen 
Domini  venit  de  longinquo  ,  Vel  itaque  epocha 
adventus  Messiae  deterininate  revelata  iion  fuit,  vel 
ad  postrema  mnndi  tempora  dilata  ,  quibus  ven^- 
turus  esse  creditur  ETias ,  &  futura  sunt  signa  in 
sole ,  &  luiia,  &  stellis. 

79.  Resp.  ad  primum ,  Malachiae  vaticiniura 
spectare  ad  novissima  mundi  tempora  ,  quando  Je- 
sus  Christus  iterum  venturus  estjudex  vivoruin  , 
&  mortuorum  ,  sicut  Christus  ipse  promisit  Matth. 
XVII.  10,  &  seq.  ,  ubi  interrogantibus  Discipulis: 
Quid  ergo  Scribce  dicunt ,  quod  EUam  oporleat 
primum  venire?  respondit  Jesus  :  EUas  quidem 
venturus  est ,  &  resUtiiet  onmia  :  idest  juxta  al- 
lata  Malacliiae  verba  ,  convertet  cor  palrum  ad 
fiUos  &c.    Hoc  manifcste    indicat  Malachias  ipse  , 

vocans  diem  illum  magnum  ,  &  horribilem  ,■  cu- 
jusmodi  certe  iion  erit  dies  nativitatis  Messiae  ,  in 
quaomnesadjubilanduin  ,  &exultanduminvitantur . 

80.  Quamquam  uliquo  sensu  Elias  etiam  praR- 
cessit  primum  adventum  Domini ,  imde  ibidein 
subditur :  EUas  jam  venit ,  &  non  cognoverunt 
eum  ,  indicans  scilicet  Joannein  Kaptistam  ,  de  quo 
antea  cap.  XI.  i4.  jam  dixerat :  Ipse  est,  EUas  , 
qui  venturus  est ,  Et  Angelus  prasnuncians  Za- 
chariae  nativitatein  Joaimi :  Ipse  ,  inquit ,  prcece- 
det  ante  iUum  (  Messiam  )  in  spiritu ,  &  virtu- 
ie  Elice ,  ut  convertat  corda  patrum  in  fUos , 
&  incredulos  ad  prudentiam  justorum  ,  parare 
Domino  plebem  perfectam  . 

81.  Ad  secundum  Verba  Isaiae  a  S.  Hieronymo 
leferuntur  ad  sigiia ,  qiiae  praecedeut  diem  judi- 
cii,  seu  secundum  Domini  adveutum  .  Veruntamen 
alii  observantes  ,  in  toto  illo  capite  agi  de  incur- 
sione  Assyrioruin  in  Judaeam  ,  &  clade  ilia  insi- 
gni  ,  qua  tntus  eoruin  exercitus  sub  rege  Senna- 
cherib  delelus  fuit ,  admodum  probabiliter  putant  , 
luce  illa  extraordinaria  lunae  ,  &  solis  nihil  aliud 
siguificari  ,  quam  iiigentem  laetitiain  ,  quae  futura 
erat  in  Jerusalein  ab  Iiostium  iinminf^ntium  timore 
liberata  .  Vid.  Lib.  4«  Regnin  cap.  XIX. 

82.  Dices .    Advenieule    Messia ,    proiaissa    est 

cou- 


cor.versio  oinninin  grnliiim  ;  Iiaec  antem  iifmddiii 
facta  tst ,  nec  fift ,  nisi  iii  novissimis  diebiis,  iiein- 
jie  iri  tiuo  mnncli  ,  proiit  prorniinciavit  haias  cap. 
II.  2.  liis  verbis :  l-'t  eric  in  nQVLSsiinis  lUebus 
prceparalus  mons  domus  Domini  in  vertice  rnon- 
tium ,  &  elevahitur  super  colles  ,  0*  venient  ad 
eum  omnes  gentes  :  igitiir  iionnisi  iii  niumli  fine 
JVlessias  expectaricUis  est . 

83.  Hesp.  per  novissimos  dics  non  hic  signifi- 
cari  finem  nuimli  ,  scil  tempora  ventnri  Messi.r  , 
qnc-e  ab  Isaia  vaticinante  admodiim  remnta  eraiii  ; 
unde  S.  Faiiliis  ita  siiain  epistolain  ad  Hebraeos  e- 
xorsus  est :  Multifarmm  ,  multisque  modis  oum 
Deus  loquens  Patribus  in  Prophetis ,  novissitne 
diebus  istis  locutus  est  Jiohis  in  Fdio  :  qnae  |)lwa- 
sis  Apostoli  oninino  accurata  est ,  attento  longo  in^ 
tervallo  s.TCuIorutn  ,  quod  a  l'roplietaruin  oracu- 
lis  nsque  ad  Cliristum  excnrrerat  .  Noinine  aiilein 
montis  domus  Domini  intelligitur  Ecclcsia  aCliri- 
8to  fundata  ,  ad  quain  conlluere  debent  omnes  gen- 
tes :  quae  propheiia  statim  post  ejusilcin  Chriiti  a- 
scensionein  ad  coelum  adimpleri  coepit  ,  quamqiiain 
uonduni  tota  completa  sit .  iSeque  insolens  est  a- 
pud  sacros  Scriplores  iliud  pronomem  T3  col  omne 
accipi  pro  niajore  ,  aut  etiam  solmn  pro  inagiio 
numero  ,  non  autem  stricle  pro  omnibus  ,  &  siii- 
gulis  ;  nt  proinde  ro  omnes  gcntes  signifiret  mul- 
tas  .  Quod  autem  ista  vox  non  rigide  pro  omni- 
bus  acciplatur  ,  indicat  ipse  Isaias  ,  statim  subdens  : 
Et  ihunt  populi  multi  ,  <&■  dicent :  venite ,  &  a- 
scendamus  ad  montem  Domini ,  &  ad  domum 
Dei  Jacoh ,  G)*  docehit  nos  vias  suas  ,  &  amhu- 
labimus  in  semitis  ejus  :  quia  de  Sion  exibit  lex , 
Ci)*  verhum  Domini  de  Jernsalem  ,  Reipsa  Eccle- 
Ma  Christi  in  Jerusalem  primum  sumpsit  exor- 
Hium  ,  &  inde  per  totum  mundum  propagata  est, 

Sed  pressius  rem  againus  contra  Judaeos,  exa- 
miiiatis  praecipuis  Prophetarum  de  ipsius  adventu. 
vaticiniis  . 

C    A    P   U   T       IV. 

Ex  vaticinio  Jacobceo  ,  refutatis  falsis  ipsius  in- 
terpretationibus  ,  evincitur  ,  Messiam  jarndu- 
dum-  advenisse  ,  eumque  esse  Jeswn.  Naza- 
rcenum  ,. 

^-'(•JNisi  cum  pervicacibus  ,  &  cavillosis  homi- 
nib\is  res  iiobis  esset ,  niliil  plane  faciliLis  videre- 
tur  ,  qiiam  ex  simplici  illius  vaticinii  expositioue 
demoiistrare  ,  Messiam  jaindudiim  ailvenisse  ,  eum- 
que  non  alium  e>>»e,  uisi  Jesum  !N;iraracnmn .  Pa- 
triarcha  enim  Jacob  inorti  proximus  filios  suos 
congregans ,  ac  singulis  benedicens  benedictionibus 
propriis ,  cum  venisset  ad  Judam  quarto  loco  na- 
luin  :    Juda  ,  inquit ,  te  laudahunt  fratres  tui  .... 


EPOCH.V  ADVENTUS  aMESSlAE  .  ^5 

non  aujerctur  sceptrum  dc  Jnla  ,  Cy  Dax  defe- 
more  ejus  ,  dunec  veniat  qui  mittendus  est  :  ^ 
ipse  trit  expectaiio  ^entium  .  ISatiiralis  ,  &  ob- 
vius  liujus  benedicliDiiis  senstis  se  illico  oilert,  sci- 
lictt  scfptruin,  hoc  est  politicaiu  potestatein,  A 
Legislatorem  (  nempe  Magistratus ,  iegum  cuudi- 
tores ,  &  custodes  )  in  Juda  perseverarc  dfcbcre 
usque  ad  adveijluin  Messiac  ,  &  postea  auferri  . 
At  vero  in  iiisloria  nihil  testatius  est ,  qiiam  circa 
tempora  Jesii  Nazaraeni  sceptrum  fiiiise  a  Judjei» 
ablatuin  ;  nnde  consequitur,  Messiam  ,  qui  mit- 
teudiis  promittitnr  ,  missuin  jain  fuisse  ;  eiunque 
aliuin  nnn  esse  quain  Jesum  NazaraEiUiin  ,  in  quo 
etiam  aliae   prophetia;  impleta;  sunt . 

85.  Ubjiciuiit  primo  aliqiii  inter  Habbinos ,  hoc 
Jacobaeum  vaticinium  miniiiie  ad  Me<>siain  specta- 
re  ,  Moyses  enim  JJeuteronom.  XXXUI.  ,  ubi  iu- 
ter  alias  bene.Jictiones  Jacob  hanc  etiain  coinpen- 
dio  repetit  ,  niliil  prorsus  de  Messia  indicat.  Ita 
quippe  vers.  6.  exhibet  benedictioiiem  Judae  .  ILvc 
esL  Julce  benedictio  .  /4udi ,  Domine ,  vocem  Ju- 
dce  ,  Cb*  ad  populum  suum  introluc  eum  ;  ma- 
nus  ejus  pugnabunt  pro  eo  ;  &  adjutor  illius  con- 
tra  advtrsarios  ejus  erit ,  ubi  nec  minima  futu- 
ri  Mcssiae  habetur  mentio,  aut  indicium  aliquod  . 

86.  Hesp. ,  Rabbinos  contra  sanioris  Criticas  re- 
gulas  graviter  peccare  ,  dum  clarissiina  Israelis 
morientis  verba  ex  hoc  perditiicili  Mosaico  textu 
obscurare  nituntur  ,  cuin  polius  recta  ratio  postulet, 
ut  haec  obscura  Moysis  periocha  ex  aliis  pcrspi- 
cuis  Jacobi  verbis  expouatur  (ii)  .  Ec  certc  Mes- 
siam  in  hac  Judae  beiiedictioiie  fuissc  promissum, 
inagno  consensu  oliin  credebant  Habbini  .  Ita  LXX. 
Iiiterpretes  ;  ita  Paraphrastes  ,  Onkelosus  ,  &  Jona- 
tli.un  5  ita  Targumin  Jerosolyinitanum  &  Babylo- 
nicnm  :  ita  denuim  &  recenliores  ilii  Jiidaei  ,  qui 
cum  non  possent  negare  ,  Messiam  praedictum  cs- 
se  venturum  ,  qiiando  fuerit  sceptruin  a  Juda  abla- 
tum  ,  regnum  Judae  adhuc  florentissiinuin  esse  iit 
remoiissimis  quibusdam  regionibus  commenti  suat: 
de  quibus  infra  dicetur  . 

87.  Qbjiciunt  secundo  alii  varias  caviliatiooes  , 
quibus- vaticinium  tain  illustre  obscurare  nituntur, 
quaruni  prapcipuas  liuc  atleremus  .  Primo  cavillan- 
tur  circa  illa  verba  ;  non  recedct  sceptrum  ,  !>e- 
braice  enirn  ita.  habetur  T^Dli*'?  DDT£;  lo  jasar 
schevet  ;  nomine  autem  schevet  hoc  in  ioco  dpji- 
gnari  r>)i)tendiint,  non  virgim  politicae  potestat-s  , 
quain  sceptrum  nominamus ,  sed  potius  virga^ii 
ainictionis  ;  quasi  Jacobiis  pra;dixerit ,  calainiuie^. 
uon  rectssuras  a  Juda  ,  donec  Meisia  adveiiecil  : 
vocem  autPin  schevet  signilicare  virgain  afili.^tio- 
nis  ,  colligiint  ex  cap.  XXI.  Exodi  20.,  &  Pro- 
verb.  XXIII.    I.".  &    i4.  (/'). 

88.  Hesp.  Rabbinos  infxciari  miui-ne  posse,  vo- 
cem  schevet    nuiliis  aliis    iii  locis  sacr.   litter.  si- 

gui- 


(li)  P.  Car.  Hoiihigant  Messi.iTn  sallem  olisctire  indi- 
oari  putavit  iis  verhi.s  :  Ad  fiopulum  siinin  introdnc.  ; 
seii;  ut  ipse  legit  ^^  fonte  hehraico  :  Deduc  emn  ad  fxt^ 


pulnin  pjus  ;  qtiasi  Moyscs  Detim  cret  j  iit  iVIessiam  jJo- 
piilo  siio  no.sci  ,  A:  ailorari  iaciat . 

{f.)  ita  alitpii  KabLini,    qnasi  Jacob  sic  prwdixerit  ^ 


i6 


#»nificn.re  sceptrum  ,  seu  virgani  potestatis  ,  «  au- 
ctoritatis  ,  ut  curn  Auios  I.  8.  dicatur :  disperdam 
habitiitorem  de  Azoto ,  &  tenentem  sceptrum 
(  schevet  )  de  Ascalon,  &  Zacliariae  X.  ii,  sce- 
vtram  (  schevet  )  Aigjpti  recedet .  Jain  vero  hoc 
loco  schevet  designare  virgam  auctoritatls  ,  ina- 
nifestuin  est  prinium  ,  quia  Jacobus  posteris  Judao 
!ton  tristia  ,  sed  fausta  oininatur  :  seeuudoquia  ibi- 
clfiui    adnit. :    &  Dux    de  femore    ejus    iiebraice 


DE  INCARN.  SECT.  I.    CAP.  IV, 


Noster  Sanctes  Paguinus  liebraic»  lingnae  scientis- 
siinus  iu  Thesauro  Ungua;  sanctce  aperte  testatur 
vocein  n*D  Sur  ,  quando  est  cuin  rnem  ,  siguifi- 
care  motum  a  loco, 

91.  Tertio  cavillantur  pariter  illi  Rabbiui  ita 
verba  Jacobi  coordinautes :  Sceptrum  a  Jula  r.on 
auferetur  ui  ceternum  ,  guaTido  venerit  schiloch  : 
neinpe  particulain  iDfy  had  chi  ,  qua^  signilicat 
donec ,     in  duas    dividunt ,    quaruni    prior  oeter- 


f^r^^rj  Mechokek  Legistator  ,  ut  ita  Jacnb  expres-      iiitatem  expUcal ,  altera  c/uando  ;  dividendam  au- 


iius  M'gi)ificaret  iinperiain  futuruin  iu  Juda  ,  11- 
Kiimque  coujungendo  ,  scilicet  signutn  imperiw,  & 
ius  fcrendi  ,  atque  interpretandi  leges :  terlio  ,  quia 
111  tribus  authenticis  Targumin  scilicet  Onkelosi , 
Jonatbanis  ,  &  Jerosolyuiitano  ,  tum  in  antiquissi- 
mis  versionibus  Syriaca,   Arabica  ,  /tdiiopica,  A- 


tein  esse  eani  particulam  volunt  propter  accentuta 
jethibb. 

ga.  Resp. ,  ineptam  esse  hanc  cavillationem  ^ 
quae  priino  satis  refeiiltur  ab  antiquissiinis  ver- 
sionibns  ,  qnae  constanter  per  has  particulas  hacl 
chi  intellexerunt  donec  ,   vel  quousque  .     Secundo. 


quilae  ,     Symmaclii  ,  atque  AlexaiKlrina  (  quae  o-      accentns  /ef';j/>6  signum  distinctionis  non  est ,  quo 

.     .•    •        1.   !._...„      ».   ?:„„     t  :..      tiescuinque   iuiuiediate  ante    reperitur  atnachiha  , 

at  hic  reperitur  .  Quamq.uaiu  piget  in  frivolis  hi» 
subtilitatibus  tempus  terere  ,  ad  quas  confugiente» 
Rabbini  deploratatn  esse  suam  causam  ostendunt  5. 
&  satis  mirari  iioa  possiunus  ,  hanc  explicationem- 
placuisse  Sain.  Basnag.io  in  Annal.  Politico-Eccles> 
au.  ante  Ghristum  /^o.  n.  i^.  (b)  , 


inniuin  vetustissima  habetur  ,  &  5oo.  ferme  auniif 
aqle  Christu.ra  condita  )  schevet  sumitur  pro  sce- 
ptro  potestatis :  quarto  quia  id  non  diifttentur  sa- 
pientiores  Rabbini ,  nt  Abenezra  ,  Salomoa  Jar- 
chi  ,  aliique  uon  pauci  .  Demuin  quamquam  etiam 
.TUte  Christum  pluribus  ,  magni^^que  calainitatibus 
populus  Judaicus  propter  peccata  sua  fuerit  obno- 
xius,  certum  tamen  est  ,  sub  nuiltis  piis  Regibua 
eumdein  opibus,  pctentia  ,  gloria  floruiss.e  :  ut  pro- 
inde  nullatenus  dici  queat  ,  meras  calamitates  & 
aorumnas  fuisse  Judaeis  usque  ad  adveatum  Mes- 
siae  a  Jacobo  praedictas  . 

89.  Secundo  cavillantur  multo  infelicius  pauci 
quidam  flabbini  ex|)Iicantes,  seu  verius  perver- 
tentes  ill.a  verba  'TfD^KI  hiasur ,  quasi  non  signi- 
licent :  non  aujeretur ,  sed  potius  non  accedet 
sceptrum  j  ut  sensus  sit ,  tunc  denunn  regr.um  ad 
tribum  Juda  accessurum  ,  cum  venerit  Messias  ; 
quod  in  Davide  adimpletum  est  . 

00.  Resp.  Falsam,  &  absurdam  hanc  es^se  in- 
teipretationem  ,  vel  ex  eo  solo  liquet ,  quod  cum 
verbo  \|D  Sur  coniungatur  vox  nn*r\0  min  jehu- 
duh  ,  hoc  est  de  Juda ,  ut  proir.de  nulhi.tenus  di- 
ci  possit ,  sceptrum  accessurum  ad  Judam  ,  sed 
d^ci    omniuo    debeat ,    non  recessurum   ^  Juda , 


93.  Cavillantur  q,uarto  iu  illis  verbis  1*71*7 
"^*30  Nibben  Ragelau  ,.  quas  noster  Vulgatus  ver- 
tit  dejemore  ejus  ,  volentes  p»V«;  litteraliter  ver- 
ti  debere  de  inter  pedes  ejus  ,  unde  occasionein 
arripueciint  Rabbini  in  huuc  locum  interpretandi; 
Non  deerunt  Doctores  inter  Judceos  ,  ad  quorum 
pedes  disclpuli  sedeant ,_  donec  veniat  Messias  > 
hoc  autem  adhuc  apud  Judaeos  vigere  contendunt^ 
atque  hinc  colligunt,  Messiam  noudum  advenisse  » 

94.  Resp.  futilem  es»e  h-anc  interpretationein  ^ 
&  nimis  procul  petilam  .  Quamvis  autem  Christia- 
i)i  in  proprio  eorunj  verborum  sensu  determinau'. 
do  non  otnnino  conseutiant ,  admodum  Ujinen  pro- 
babilis  illorum  iBterpretatio  videtur ,  q.ui  id  ex- 
piicaut  de  uaturalis  legislatoris  nativitate.  ex  pro-r 
gejiie  Judaa  ,  quam  modeste  hac  plirasi  indicatam 
volunt  (a)  .  ISec  etiarti  sua  probabUitate  ca,ret  ii- 
loium  iuterpretutio ,  qui  atteiideutes  ad  yerba  pras- 

ce- 


non  detinent  exactores  afJTigere  Hehr^os  ,  donee  vsniat 
Alessias  ,  seii  liberator  .  Viil.  Wagenseilins  in  T.  I.  o- 
perjs  inscrlpti  Tela  ignea  Satan.t  ,  u])i  contaCat  Ctir- 
ynen  menioriale  R.  Lipinanni  ,  srliicet  opiiscnlnm  qiiod- 
dain  ,  in  qiio  R.  Lipinannus  potiora  siti  libri  Mizzachin 
IjteviLer  coinple.^ns   est   rneinori.-e  jnvanilf»   caiisa  . 

(a)  Ita  enim  vtrtit  verba  Jacol)i  morientis  :  ScepCrvju., 
legislatorve  de  Jnda  sangtiine  oreatns  ab  eo  non  rece~ 
det  m  perpetmim.,  i/uia  veniet  CiLo  ;,  qiiam  in  rem  f'a- 
cile  BQinagio  liiit  exempla  nonnnlla  afferre  e.\;  Dan. 
Hufctio  in  Demonstr.  FA-angel.  Prop.  fX.  cap.  4-  nnin. 
6. ,  iibi  inse  niore  siio  de  hac  particula  '^^  "|JJ  Had 
chi  agit .  Basnagius  secntns  est  Rahb.  Bechai  ,  &  S.^v- 
loinon&m  ,  qnos  confntatos  reperies  apud  Matt.  Poly  in 
Synopsi  Criticortim  Sacr.  ad  htmc  loctim  .  Nonestdis- 
siinnlaniinin  ,  etinin  Gard.  Cajetannin  in  expositionem 
hnjns  versic  aperte  velle  ,  regniim  sternnm  trihiii  Jii- 
^ee    iiiisse  iis  ver-Jjis    proirjssuni  j    verum    insignis.  hic 


Purpiiratiis  non  negat ,  etiam^  regniiin  tempcrale  fnisse 
promissum  tribiii  Jnd/e  ,  dnratnrum  usqne  ad  adven- 
tnm  JVlessias  3  sed  solum  vnlt ,  regniiin  sptrhtiale  Mes- 
slie  ex  tribu  Jiida  nascituri  fnturum.  eeternnin  :  ciij:is 
rs^vu'  non   erit  Jiois  . 

{b)  Jo.  Hardninus  in  Chronogia  V.  T.  huic  interpre- 
tationi  suffragatnr  :  seil  meriio  eruditis  displicet,  quod 
ibidem  addit  t  „  Enint  ex  Jiida  Reges  Principes  ,  Du- 
„  ces  ,  nec  defuturi  sunt  ex  Regiim  stirpe  primogemti 
„  masciili  e.K  masculis  ejusdjsm  faaiiliae  nsti ,  qui  sint 
3,  nropterea  hareduario  jnre  ,  etsi  non  semper  faclo  y^ 
„  ut  Jureconsiilti  loquiiiitur  ,  Reges  ac  Duces  populi , 
„  donec  veniat ,  appareatque  is  ,  qui  mittendus  estj  uc 
„  sit  Dnx  ,  &  Salvator  populi  sui  tkc.  "  Unde  enim 
nrobat  Harduinus  ,  ad  inasculos  primogenitos  eaiii  pro- 
phetiaiii  pertinere  ,  &  reipsa  oinnes  Reges  ,  ac  Diices- 
in  Juda  fuisse  priinogenitos  ?  David  certe  primogenitus, 
non  ?rat ,    sed  nUimo  loco  nauis .     Deiade  cum  sohim. 


DE  VATICINlO  JACOBAEO. 


ccileDtia  :  Calulus  leoncs  JuJn  ....  reijnicscens  ac- 
cuhuisti ,  ut  leo  &c.  piitant ,  uobili  il^uira  liic  re- 
pr.Tsentari  tribiim  Jiula  qiiasi  leornin  ctibaiitein  , 
&  pediiin  aniplevii  teuentfin  sceptrnm,  ik  lcgibl.i- 
torein  .  Sed  cjnidejiiid  sit,  ex  horiiin  verboriim  ob- 
sctiritate  niliii  solidi  enii  potest  coiitra  prophetine 
adiinpletionein  ,  qiic-c  in  ceteris  iiiinis  cx  se  patens 
est ,  &  manifosta  . 

g5.  Nej»otimn  eliam  nobis  faccssunt  Rabbini  in 
verbo  0"]*'*^  schiloch  ,  in  ciiius  radice  invesligan- 
da  multiim  laborant  htbraiccC  linguae  periti ;  qui 
tainen  non  tam  usum ,  quam  vim  &  polestatein 
hujus  vocabuli>indag.xre  videiit  .  Si  ilaque  veruin 
luijus  vocis  in  hoc  loco  signifioatum  qua^rainus  , 
miuinie  dubium  est ,  ibi  intelligi  .VTe«siain  ,  qui 
toties  initteiidifs  proinittitur ,  unde  nostra  Hiblia 
vulgata  habeiit :  Qui  mittendus  est  ,  a  radice  "]'7^ 
scialack  mlttere,  quomodo  Moyses  ajebat  Exodi 
IV.  i5.  ;  Obsecro  ,  Domine  ,  rnilte  ,  quem  ?nis' 
surus  es  .  Hoc  sensu  eain  inteUexerunt  tria  Tar- 
eumim  ,  antiquae  versiones ,  atque  eliain  veteres 
Habbini ,  ut  videre  est  opnd  Jo.  Christopli.  ^a.- 
genseilium  in  Dissert.  peculiari  de  loco  Gen,  XLIX. 
Immo  nec  dissenliunt  plerique  recentiores,  sed  iu 
lioc  solum  errant ,  quod  hujus  vocis  significatuiu 
non  Jesu  Nazaraeno  applicant  ,  sed  ad  alios  detor- 
quent;  ut  H.  Aben  Ezra ,  qui  eo  oraculo  regiuun 
David  pi<Tfigurari  cominentus  est,  ita  Jacobi  va- 
t^cinium  explicans:  Non  recedet  sceptrum  emi- 
nentice  a  Juda  ,  donec  venerit  Daiil,  c/uod  est 
principium  regju  Judaici ,  At  vero  prcCterquam- 
quod  nihil  iiisnlsius  hoc  sensu  fingi  potest  ,  cer- 
tnm  est  etiain,  finem  regni  Judaici  ibi  sijiiilica- 
ri  ,  non  autem  initiuio  regni  Davidici  . 

96.  iSec  tameii  contcmnenda  est ,  aut  facile 
rejicienda  versio  I^XX.  Interpr.  ,  qui  ita  habent : 
ivs  icci'  thfnTix  dmoiiit  f/.'tux  acvTiu  donec  veniant  , 
quoe  reposita  sunt  ei  ;  scilicet  benedictiones  pro- 
inissae  semiiii  Abrahae ,  Isaac ,  &  Jacob  (  vide 
wp.  uum.  28.  &  seq.  )  queinadinoduin  explicat 
Eusebius  hib.  VHI.  Demonstr.  Ey-angel,  Ceteruui 
versio  noslri  vulgati  Interpretis  priniigenio  hebrai- 
co  textui  conformior  est  (a), 

97.  Superest  demum  ut  postrema  illiu?  vatici- 
oii  verba  maximc  notanda  explicemus  ni^^l  171T 
•»00Y  >  &  ipse  erit  expectatio  gentium  ;  vel  ut  alii 
verluut:    Cb-  ipsl  congregatio  populorum ;    vcl  6^ 

jus  etiam  sine  facto  ad  prophcti;?!  adimpletionem  siiffi- 
cere  piitat  ,  jion  vidit ,  se  anna  Jiidffis  stippeditare  , 
qni  jiis  ad  sceptnim  sihi  adliuc  competere  assenint  , 
qnamquam  /((cfo  iHitis  possessicne  spcliati  sint  ?  Nerpie 
ilJonim  senfentia  probari  potest ,  qm'  iit  di/ficiiltatem 
tollant  ,  Iiehr.iicos  codices  liic  vitiatos  esse  diciint  ,  & 
loco  "J^ia-J  Rfiilan  Icgendiim  piitant  cinu  codice  Sa- 
JTinritano  pi3n  Dagtuu  ,  idesi  Je  vexillis  ejus ;  neqiie 
enim  codicis  b.iinaritnni  tanla  est  aiiotoritas*,  tit  ex  eo 
solo  vitiatof  esse  codices  liebr;pos  iirobari  possit . 

(a)  De  origine    vocis  n^OS  Schiloch  varipn    siint  e- 
rniiitortnn   seiitenli.r  ;  sed  duae  prol)abi!iores  videntiir  . 
Pnraa  cam  repetit  a.  cognata  voce  n^"?^»  <i'tJe  Secui^ 
Gazzaniga  Iheol,  Tomi  V, 


ipsi  nhaUcnrui  popuhrum :  h«c  enim  omnia  ferc 
in  idein  reciduiit ,  <4  significant  vocationem  gen- 
tiiiin  ad  verain  lieligion^m  ,  quac  safpiits  a  J-'ro- 
plielis,  iinmo  ab  ipso  (Jhristo  pr.-Rdicta  ftiJt ,  & 
reipsa  etiain  subsecuta  esl  .  iNihil  enim  frequen- 
tiui  apiid  Isaiam  reperitur  ;  ut  cumdicitur:  \psum 
gentes  deprecahuntur  XI.  10.  Lcgem  ejus  insu^ 
lce  expectahunt  KLIL  5.  Ecce  lestam  populis  de- 
di  eum  ,  ducem  ,  ac  prceceptorem  fentihus  LV, 
4.  ;  ac  deinuin  clarissiina  sunt  vcrba  Ag  "aei  II, 
8.  Et  mnvcho  omnes  gcntes  ,  Cb-  veniet  desilera' 
tus  cunctis  gentibus  .  IJnde  etiain  ^Mineon  senex 
cum  in  uliiis  suis  puerum  Jesum  gcstaret ,  eum 
vocavit  lurnen  ad  rei^elationem  geniium  Lucae  If. 
5o.  &  srq..  Neque  ab  hoc  sensii  abhorrent  Rab- 
bini  ;  in  eo  tameii  veliementer  errant  ,  qiiod  pii- 
tent,  IVIessiain  domiiiatururn  geiitlbiis  dominatti  tein- 
porali;  scd  hac  do  re  noniuilla  dicta  siint  sup. 
num.  16.  iScquaRilain  etiam  inrcriusdiceoturcap.  VII, 

98.  Hacteiius  de  Jud.-BOrum  cavillatio.-iibtis  ,  qui- 
bus  genuinum  Jacobaei  vaticinii  seusum  pervertere 
conanlur  .  JNunc  de  alia  diliicultate  haud  levi  di- 
cenduiu  est  ,  quam  Rabbini  recentiores  maxiinope- 
re  urgere  solent,  coniendentes  ,  illud  vaticinium 
inultis  ante  Jesum  Nazarrenuin  aiuiis  exittim  lia- 
buisse  ,  scilicet  quaiulo  Judacis  iii  captivitate  ad- 
ductis  ,  ik  mortuo  Sedecia  Re,;e  regnum  Juda  pla- 
ue  ccssavit  .  Fk  quainquam  soluta  captivitate  bi- 
bylonica  respublica  Judaica  caput  iteruin  extuUt 
luilliis  tanjen  ainplius  Rex  in  ea  fuit  usque  ad  A- 
ristoboluin,  qui  teste  Josepho  Lib.  XII.  AnUqu. 
Judaic.  cap.  II.  anuis  48 1.  post  babylofucain  sec- 
vitutein  priinus  sibi  diadeina  regium  iinposuit. 
Fuerunt  cjuideiu  ante  eum  Duces  Assamoi!cei ,  sed 
lu  ex  Iribu  Levi  eraut  (h)  . 

99.  Kesp.  Non  una  e»t,  nec  omnino  plana  hti- 
jus  (litftcuitatis*solveudae  via  apud  eruditas  jed 
Dociissiuuis  Duguet  (  Tom,  I.  des  Principes  de 
la  Foi  Chret.  P.  II.  cap.  10.  )  nodtim  huiic 
ita  facilius,  quain  alii  ,  -solvit .  Observat,  nomi- 
ne  sceplri.  iribui  Juda  promissi  non  intelligi  su- 
premam  auctoritatem  iu  totd  Hebraeorum  republi- 
ca  ,  qualem  Reges  obtiiuierunt ,  sed  illam  ,  qnaft 
unicuiqiie  tribui  propria  erat ,  tit  scilicet  suis  re- 
gerelur  legibus ,  suosqtie  Magistratus  ,  ac  Priiici- 
pes  haberet,  quorum  fiequrns  est  hi  Histcria  Jtr- 
ilaeorum  inentio.    Quamquain  enim    omues  simul 

tri- 

dinam  slgnillcat  Deuteron.  XXV^II/.  $7. ,  eamqiie  vcr- 
twnt  JHinm  ejns  ;  Srlianc  si^nflicationem  adoptavit  Tar- 
gnm  Jonailianis  ,  inrfiiiens  •  Rex  Messias  parmis  fUius 
illius  ,  aUer.i  a  ^'^]y  trcnrjn-llns')  ptiajiciis ,  (picdMes- 
si<e  xaT*  «'SiX'"  sinf:ulartLer  convenit  ,  qni  tjicuis  est 
Princeps  pacis.  1'liira  ciipientibtis  daj)it  Jo.  Morlnii.s 
in  Append.  De  Incis  hehnri  textus  restilutis  c,ip-  2.  & 
3.  Fiise  de  liac  voce  agit  Jiist.  Georgiiis  Zeltnenis  in 
Dissert.   inserta  F.    I.  Thesunri  novi  theoi,  phiios, 

{h)  Ita  opponiint  R.  Lipmanniis  in  Carmine  ,  &  in 
Nizzacon  ,  H.  Isaac  Len-Abraliam  in  Munimine  fidei , 
R.  Nicliinanides  in  Di.sp.  ciwt  F.  Paulo  ,  Sc  alii  • 


^s 


DE  INCARNATIONE  SECT.  L  CAP.  IV. 


tribas  universam  Israelis  rempublicam  conslitiie- 
rent ,  siogulae  tamen  sais  distiiiclis  regionibus,  ac 
legibns  contiiiebatur  .  Quaudo  itaque  Jacob  benedi- 
cens  Judac  ,  qiii  quartus  erat  ipsius  filius ,  dixit: 
Ju(Li ,  te  laudabunt  jratres  tui  ...  non  aufcretur 
sceptrum  de  Juda  ,  &  Dux  de  femore  ejus ,  do- 
nec  i^^eniat  qui  mittendus  est ;  non  ipsi  promisit 
regium  sceptruni  ,  seu  supremam  in  toto  Israele 
auctorifatem  ;  alioquin  debuisset  statim  eamdem 
consequi  ,  &  exercere  usque  ad  adventum  Mes- 
«iac  ;  cum  tamen  constet ,  initium  regiac  ,  &  su- 
premas  auctoritatis  in  Juda  nonuisi  ad  David  fa- 
■ctum  esse . 

100.  Duo  ergo  Jacob  iis  verbis  Juda?  pvomisit: 
primo  prtrminentiam  illius  tribus  super  ceteras , 
quam  etiam  statim  obtinuisse  videmus  ;  nam  ju- 
bente  Domino.  ut  singuli  Duces  per  singulos  dies 
ofFerrent  munera  in  dedicationem  aitari  ,  primo  die 
obtulit  oblationem  suam  Nahasson  de  tribu  Juda 
Num.  VII,  II.  &  sequ.  &  sic  etiam  Dominus  in~ 
terrogatus  ,  quis  primus  aflcenderet  coutra  Chana- 
naeum,  respondit,  Judas  ascendet ,  Judic.  I.  Haec 
prasrogativa  non  alia  de  causa  tribui  Juda  compe- 
tere  polerat ,  quam  ex  benedictione  Jaco,b :  Juda, 
t€  laudabunt  fratres  tui . 

loi.  Altera  promissionis  pars  in  eivroro/ut.'oi  sita 
erat ,  qua  tribus  Juda  constanter  ,  ac  perpetuo  u- 
sque  ad  adventum  Messiae  sua  jura  retineret,  qui- 
bus  srilicet  se  ipsam  propriis  legihus  regeret,  suos- 
que  Principes  ,  ac  Magistratus  halicret  .  Hicc  au- 
tem  promissio  reipsa  adimpleta  fuit ;  scimns  enim 
decem  tribus  Israel  ,  quae  se  a  Juda  separarunt  , 
fuisse  tandem  a  Regibus  Syriss  in  captivitatem  ab- 
ductas  ,  &  inter  gentes  dispersas  ,  eosque,  qui  va- 
riis  modis  se  a  captivitate  subtraxerunt ,  fuissecum 
tribu  Juda  ,  quam  sernper  invenimus  omnium  po- 
pulosissimam  ,  commixtos :  tribum  etiam  Benia- 
iniu  ,  partem  item  tribus  Simeon  ,  pUirasque  Le- 
vitarum  familias  ita  fuisse  tribui  Juda  quasi  in- 
sertas  ,  ut  post  schisma  decem  tribuum  illi  He- 
braei ,  qui  Roboam  fidefes  adhaeserunt ,  non  alio 
quam  Judceorum  nomitie  appellarentur  .  Hinc  est 
quod  dicitur  etiam  Lib.  UI.  Regum  XIL  20.  Nec 
seculus  est  quisquam  domum  Davil  (  scilicetRo- 
boam  Regeni  )  prceter  tribuni  Juda  solam :  & 
Libro  quarto  cap.  XVII.  18.  Non  rernansit ,  ni- 
si  tnbus  Juda  tantummodo .  Hinc  demum  tota 
illa  terra  Juda  dicta  est  (a)  . 

102.  Ita  exposito  benedictionis  Jacobaeae  sensu, 
longe  evidentissimum  est ,  sceptrum  in  tribu  Juda 
perseverasse  usque  ad  adventum  Messiae  ,  seu  Jesu 
?iazarasni ;  mm  tunc  solum  Judaea  a  Roinanis  sub- 


{a)  R.  Jonathan  hen-Ujjiel  in  stio  Targnm  ita  ex- 
plicat  ver])a  beriedictioais  Jacobeitfe  :  Te  laudahunt  fra- 
tres  tui ,  O"  vocaluntur  Judai  dc  nomine  tuo  .  Consen- 
tit  Targtim  Jerosolymiianum,  inqiiiens :  Jada  te  lau- 
dabunt  fratres  tui  )  <T  de  nomine  tuo  vocabuntur  omnes 
Judai.  Utnunqiie  Taxgum  invenitur  in  Temo  IV.  Po- 
ijglot.  Londineasium . 


acta ,  atque  in  ijrovinciain  redaota  ,  coEpit  trib. 
Juda  parte  snorum  jurium  expoliari ,  donec  Jeru- 
salem  sub  Tito  destructa ,  fuit  haec  ip#a  infeiix 
'tribus  toto  orbe  dispersa ,  &  quidem  ,  ut  nulla 
amplius  ei  supersit  pristinae  dignitatis  ,  atque  au- 
ctoritatis  forma  ,  immo  nec  a  ceteris  distinguatur: 
ita  enim  fatentibus  omnibus  sunt  perturb*tae  ge- 
nealogiae,  nt  non  solum  modo  ignorent  Hebraei  , 
de  qua  familia  ,  sed  etiam  de  qua  tribu  sint,  vel 
saltem  id  certis  documentis  ostendere  nequeant  (6)  , 

io5.  Dices  cum  Dan.  Huetio  in  Deinonstr,  E- 
yang.  Propos.  IX.  c.  4«  twun.  5. ,  non  posse  no- 
mine  sceptri  connnade  intelligi  ocCrofaf/.iaf  seu  po- 
testalem  legibus  suis  utendi ,  cum  potius  principes 
aliquos  Juda  oriundos  debere  iiitelligi ,  sequentia 
verba  neque  dux  de  femore  ejus  liquido  demou- 
strent  . 

104.  Resp.  Jevem  lianc  esse  observationem  ;  nani 
difficultas  prorsus  evanescit ,  si  cousideremus  ,  iu 
Tribu  Juda ,  sicut  &  in  qualibet  alia  ,  sempec 
fuisse  Principes  ,  &  Duces  a  vulgari  popnlo  distin- 
ctos  ,  penes  quos  erat  totius  tribus  civilis  admini- 
stratio.  Hos  Principes,  &  Duces  nunquam  in  tri- 
bu  Juda  defuturos  Patriarcha  Jacob  promisit,  quo- 
xisque  Messias  adveniret :  quod  &  factum  est . 

io5.  Dices  iteruni  .  Duae  tribus  Benjamin  ,  & 
Levi  non  minus ,  quam  tribus  Juda  suas  leges  ser- 
varunt,  auamcivm  '7ra\a>3iixy  usqne  ad  Romanorura 
tempora :  niliil  ergo  pecuiiare  promissum  fuit  tri- 
bui  Juda,  si  oraculnm  Jacobaeum  eo  sensu  iutel- 
iigatur  ,  quo  nos  explicuimus  . 

106.  Resp.  ,  non  totam  tribum  Levi  in  Palae- 
stina  remansisse  ;  cam  enim  haec  esset  inter  omnes 
alias  tribus  dispersa  ,  magna  ,  imo  major  Levita- 
rnm  pars  fuit  simal  cum  decem  infelicibus  tribus 
in  captivitatem  post  Euphratem  adsportata  .  Tri- 
bus  etiam  Benjamia  adeo  extenuata  fuerat  post 
fatalem  ilJam  cladem  Judicum  XX.  descriptam  , 
ut  nunquam  potuerit  extoUere  caput  ,  &  se  aiiis 
tribubus  Israel  arquiparare ;  unde  ,  ut  supra  ob- 
servavimus  n.  102.,  sola  tribus  Juda  remansisse 
dicitur,  &  Israelitae  non  alio  ,  quam  Judceorum 
nomine  appelJabantur  . 

107.  Non  tameti  hoc  loco  omittere  debemus  a- 
liam  Theologorum  responsionem  difficultati  n.  98. 
objectae  .  Prirno  autem  observant  ,  quod  Rabbini 
urgetit  de  cessatione  regni  in  captivitate  Babyloni- 
ca  futile  esse  ,  cum  Iiaec  captivitas  juxta  praedi- 
ctionem  Jeremiae  c.  XXIX.  brevi  duratura  esset , 
&  potius  suspensio ,  quam  ablatio  sceptri  dicenda 
sit .  In  ipsa  captivitate  Judae  suis  legibus  regeban- 
tur  ,  neque  ut  mancipia  ,    sed  potius  ut  nova  co- 

io- 

(h)  Hic  modtts  explicandi  vaticiniiira  JacobaBum  fuit 
postea  a  Th.  Sherlock  in  Diss.  II.  annexa  operi  de  l' 
usage  ,  &  du  fin  de  la  propketie  adinodnm  iUustratiis, 
c{iian(jiiam  priiis  a  Daniele  Htietio  Demonstr.  Emng. 
Prop.  IX.  cap.  4-  fiierat  indicatus  ,  &  insins  etiamex- 
plicatus  a  Jac.  Basnagio  ffist.  des  JuiJs  Lih-  V.  c  4' 
editionis  Hagae  1716. 


DE  VATICINIO  JACOBAEO. 


'9 


Tonia  ad  augendiim  civinm  numpriiin  B;»bylone  de- 
geliaiit .  Eraiit  qiioqiie  iiitcr  ipsos  l^riiicipes  dicti 
aiyfxvXoTeipy^ui  /t^^liiiialotarchae  ,  qtii  caplivis  pras- 
eraiit :  ac  denuiin  apiid  Jiidicos  liiisse  ju9  vit.'e 
ac  neris  ,  colligitur  e.\  celebri  Siisannae  liistoria 
Dan.  XIH. 

io8.  Quantuiii  aiUcMn  spcctat  ad  posteriora  Rti- 
publicE  JudaiciP  leinpnra  ,  de  quibiis  solis  dith- 
cnltas  esse  potest  ,  conteiidunt  ,  in  tribu  Juda  ptr- 
mansisse  sccptruin  ,  si  noiniue  illius  inlellii' atur 
lion  regia  dignitas ,  sed  duintaxat  absolutuin  iui- 
perium  ,  quo  qu;rlibet  re«publica  in  suos  subditos 
utitur.  Post  solut-im  eniin  captivitatem  hoc  iinpe- 
rium  exercuit  Zorobabel  ,  cui  successeruut  Esdra*, 
Neliemias,  aliique  de  tribu  Juda,  donec  ad  A>- 
9amou«os ,  seu  IVraGhabacos  delatum  fuit ,  qui  e- 
raut  de  tribii  Levi  .  Sed  tunc  etiam  sceptruin  iu 
tribu  Jtida  prrmansisse  direndum  erit ,  si  it)rinain 
regimiuis  Judaici  cou5ider<!inus  ,  qii.-r  erat  inixta 
ex  Aristocratia  ,  &.  nemocratia  ,  ut  patet  ex  Libro 
iirimo  Macli.  XII.  6.  ,  &  Xlll.  7.  Cum  euim  tri- 
hus  Juda  multo  poteutior  esset ,  quam  reliquas  , 
lam  Synedrion  ,  in  quo  sumiiia  residebat  imperii 
potestas  ,  quam  major  etiam  populi  pars  ,  ad  tri- 
bum  Juda  pertinebat . 

109.  Nec  deuique  desunt ,  qui  nomine  Judce 
Iiic  non  intelliguut  peculiarem  tribiun  ,  sed  totain 
Hebrasorum  nationem  ,  q-iae  senle::tia  placuit  Pe- 
rerio  ,  Petavio  ,  Casaubono  ,  Spanliemio  ,  aliisque 
eruditis,  potissimum  vero  INatali  Alesandro  in  Hist. 
Ecdes.  vet.  test.  de  tertia  mundi  aetate  Dissert. 
XII.  propos.  3. ;  &  si  vera  esset ,  facile  scrptruin 
iu  Juda  usque  ad  adventum  ]Vlcssiie  conservatum 
fiiisse  nionstraretiir  . 

110.  Ceterum  nemini  negolium  facessere  debet 
liarum  opinionum  diversita»,  quas  non  ad  ipsam 
rei  substantiam  pertinet,  sed  ad  aliquas  tantuin- 
Biodo  circumstantias  :  in  cuiictis  autem  fere  prophe- 
tiis  aliqiia  semper  inveuiuir  obscuritas  ,  ut  oinnes 
circumslantiae  accurate   deterniinari ,    explrcarique 

(a)  Tempiis  in  proplietianiin  aJiinplttlone  designa- 
ttini  pleriniKjiie  est  inorale  ,  non  aiilejn  pliysicnin  ,  Sc 
inatlieinaiicmn  ;  ciijiisinodi  fiiit  proplietia  de  eversione 
civiiatis,  Sc  teinpli  Jerosolyinitani  .  Idem({iie  dicenduin 
de  ablttione  sceptri  a  tribii  Jii<]«  .  Qiii  taineu 'jrednnt , 
jiomine  sceptri  ,  Sc  dncis,  iiUeiligi  principem  ile  tribii 
Juii^  ,  <{iii  doininaretur  iinivers*  rcipiddicT  Jnd  roniin  , 
facile  'leinonstrant ,  iitrainipie  defecisse  ,  (|iiando  a  Ko- 
manis  Juit  traditiiin  JiidaB.^  regniiin  Heroili  ,  qiii  crat 
•  Uenifena ;  sen  qiiod  natiis  fiierit  ex  patre  Iduin.To, 
&  maire  Araha>  ut  aliqiii  voliint,  sen  (jiiod  nalioae 
liierit  Fhilisiliaeiis  ,  ut  aliis  placet  .  Eiim  alienigenain 
iiiisse  ,  magno  consensii  testantiir  S.  Ju«tiniis  in  Dia- 
logo  eontra  Try^phoneni ,  Origenps  Tom.  XVII.  in  Ge- 
nesim  ,  Julius  Alricanus  apud  Eiisebium  Lib.  I.  Hist. 
F.ccl.  cap.  6.  ,  aliifjue  ,  (juos  recenset  Natalis  Alex.in- 
der  in  Hist.  V.  T.  de  Vi.  mnndi  a?tate  Dissert.  IX. 
X^'?  gfnere  Herodis  .  Herode  autein  regnante  natiis  est 
Cliristiis  in   Bethleem  . 

(Ij)  Miilta  hiiiiis  generis  iuveniri  poterunt  in  R.->lihi- 
norum  Itecunda  iinagination*  j  pracipue  apud  R.  Mai- 


non  possint ,  qu.mquam  id  ,  quod  caput  esl ,  & 
scopus  ,  satis  perspicuum  sit.  Sic  in  hoc  celebri 
vaticiuio  perspiciie  apparet  primo  ,  promissuin  fuis- 
se  Messiaiii :  secundo  eiiin  orituruin  ex  tribu  Ju- 
dfe  :  tertio  Messia  advenieiite  sceptrum  esse  a  Jii- 
da  auferendiim  :  quie  oninia  accurate  fuisse  adiin- 
pleta  teinpnre  Jesu  Nazaraeni  ,  luce  meridiana  cla- 
rius  est  {a)  . 

111.  Derideiidos  autein  se  omuibus  pr.Tcbent  Kab- 
l)ini  ,  dum  scej)truin  gentis  Judairae  adliiic  conser- 
v.iri  coininiiii^^^^iiiilur  in  reinotisjiini:*  quibusdain 
(Jrientis  p  irtibus  ,  nt  refert  iJuxtorlius  in  Praef.it. 
ad  libruin  Co$rl ,  ad  quas  tameii  accessiu  mini.ne 
patet  propter  sabbaticum  fluinen,  cujii»  ea  natu- 
ra  est  ,  ut  noiuiisi  die  sabbati  ,  quo  peregriiiari 
Judaeis  prohibetur  ,  pertransiri  possit .  Eju^dein  ge- 
neris  suiit ,  quae  R.  Benjamiu  Tuledensis  in  suo 
Iilnerario  narrat  de  mtgna  Israelitarum  muliitu- 
diue,  qui  iu  ainaenissiinis  locis  ab  oiniii  alioruin 
societate  remotis,  (Sc  propter  vastissiinas  soliludiues. 
interjectas  aditu  difficillimis  ,  sub  priuci])ibus  a  tri- 
bu  Juda  descendentilDUS   felicissime  vivuut  [h) . 

112.  Porro  his  ,  quas  Rabbinorum  geniuiu  sa- 
piunt  ,  aliquam  auctoritatem  conciliare  se  posse 
putavit  R.  Ghe.lalia  ,  com  au.  i553.  soleinnis  le- 
patio  a  Daviil  He^e  /Eiliiopiac  ad  Clementem  VII. 
R.  P.  missa  luit  :  ex  hebraeo  enim  Regis  nomine  , 
tum  ex  aliquibus  aliis  levibus  conjecturis ,  praeci- 
piie  autem  ex  circumcisionis  lege  ab  iis  populis 
observata  ,  proclive  statim  fuit  colligere  ,  eam  lo- 
tam  Cfutem  esse  hfcbr.TBam  (c)  . 

II 5.  Sed  iuei)tiae  Jiae  sunt  plane  aniles  ,  qua- 
rum  suppudere  debent  earum  auctores  iu  lanta 
hujus  PDv\  geographi.Te  peritia  ;  ut  nec  operae  pre- 
tiuin  sit  in  iis  explodendis  bouas  horas  consume- 
re  .  Qu.mtuin  autem  attiuet  ad  legationem  Davici 
regis  iEthio|)um  ,  brevi  impostura  de:ccta  fuit ,  & 
omuibus  palam  factum,  .Etliiopes  origine  Hebr.ieos 
non  esse  ,  quanquam  circuincisione*n  ,  uti  nonnulli 
alii  populi  ,    adhibeant :    quod  aperlissime  demon- 

stra- 

monidem  in  Jad  Chazacach .  Giiill.  etiam  rostelliis  su#, 
eriiditione  praesertiin  in  lingais  exoticis  ,  .suis  inlortu- 
niis  ,  suis  erroribtis  ,  si!is<{ue  Rahbinici.s  visioniJjns  Sa"— 
ciilo  XVI.  .Tdmodiiiu  tamosus  ,  P.  I.  Histor.  Orieital. 
cap.  5.  &  6.  viilt  ex  decein  trihiis,  (jins  diu  in  parii- 
]jus  Orientalihus  latitariint,  T.irtaros  8c  Tnrcas  n.Uos 
e.vse.  In  lahuloso  itcm  fJhro  IV.  Esdr.r  c.np.  XIII.  4©. 
&  se'[.  dicitur,  decein  Trihiis ,  (juas  Salmanasar  in  ca- 
ptivitatem  duiit  ,  proiectas  in  ref^ione:'^ ,  iihi  nunt/uarn 
haMtaiUt  f;enus  humanum  &c.  :  iirjdc  venltirs  postea  sunt. 
in  novissimo  teinpore  .  Sed  oinnes  norunt ,  nullam  esse 
apocryphi  hujus  lihri  aiictoritatem.  Vid.  hac  de  re  co- 
piosa  Bariolocii  Dissertatio  in  Toino  L  Billioth.  Rab" 
binictt  . 

(c)  Vix  credibile  esset ,  Judipos  ad  slmiles  ineptias 
conliigere  ,  nisi  h.t«  legerentiir  in  eoniin  lihris  ,  ut  in 
Ii^heret  Orechod  Olam  Peritzolt.  Conlcr  Juliiiin  Bar- 
toiocii  in  Toin.  I.  Bibltoth.  Balbin.  \\h\  plusiiiuam  par 
csset  ,  operam  dat  huic  commentitio  figinenio  explo- 
ut.ido  . 


ao 


DE  INCARNATIONE  SECT.  I.  CAP.  IV. 


atravit  Ludlilplins  in  Comm.  Hist,  .^thiop.  Sed 
si  qiiis  hujnsjnodi  iiaeniis ,  piitidisque  fabulis  de- 
iectatur ,  adire  poterit  practer  Buxtorfuiin  laud. 
]oc. ,  &  in  Epist.  ad  Spizel.  Tom.  XIV.  /Inioenit. 
Liter-..  Schelhornii,  Jul.  Harlolociuin  1'om.  I.  Bi- 
hlioth.  Rahbin.  ,  &  Th.  Hyde  in  notis  ad  Ighered 
Orechcd  0/tiw  Tom.  VII.  Thesauri  Ugolini.  Ce- 
teruni  oinne  iniperium  a  Judasis  jaindiu  defecis- 
se',  totainque  infelicein  nationein  iibique  disj)er- 
sam  ,  alienis  Regibus  servire  ,  fateutur  cordatiore* 
Rabbini  ,  ut  necesse  non  sit ,  in  his ,  aliisque  id 
genus  coininentis  refutandis  diutius  iinmorari .  Quod 
si  etiain  fabulosuin  illud  Israelitaruin  regnuin  in 
partibus  hnjus  niundi  ignotis  ,  &  inaccessis  existe- 
ret ,  niliil  tamen  prodesset ,  ut  probaretur,  sce- 
ptrum  in  tribu  Juda  remanere  ,  prout  ipsi  a  mo- 
rientePatriarrha  Jacob  peculiariter  praedictuin  fue- 
rat :  esset  eniin  hoc  fictitiuni  regnuin  decem  tri- 
buuin  Israelis  ,  noii  tribus  Juda  ,  quam  respjcie- 
bat  oraculum  Jacobaeum  . 

Ii4.  Dices  .  Tempore  Jesu  Nazara?ni  sceptrum 
de  Juda  ablatuin  dici  non  potest ,  cura  adhuc  pe- 
nes.  gentein  J.udaicam  jus  esset  vitae  ,  &  iiecis.  Vi- 
latus  Jadaeis  ejus  mortein  petentibas  resjiondit: 
Jccipite  euni  vos ,  &  secundum  les,em  vestram 
judicate  eum ,  Jo.  XVIII.  3i.  Steplumus  etiani 
a  Judaeis  iapidatus  ,  Ajwstoli  in 'vincula  conjecti , 
ac  Christiani  variis  modis  vexati  . 

I  I  5.,  Respoud.  Ha3c  oinnia  nihi!  aliud  probant, 
quain.  aliquod  antiquae  potestatis  apud  Judaeos  re- 
inansisse  vesligiuin  ,  non  autein  illam  auctorita- 
tem  ,  qu35  proprie  sceptri  nomifje  designatur;  haec 
enim  tota  cessavit ,  postquam  Judaea  fait  a  Roma- 
nis  in  provinciam,  redacta  .  Vecba  autein  Pilati  si- 
gnificant ,  voluisse  euin  Judaeis  potestatein  judican- 
di  Christum  concedere ;  hanc  enim  se  non  habere 
ibidem  testati  sunt ,  dicentes :  JSlohls  non  licet  oc- 
cldere  qiiemquam  . 

11 6.  Lapidalio  Stepluni  non  iudii:iaria  jjotesta- 
ta,  sed  potins  tuinultuario  iinpetu  a.  Judsjis  facta 
est ,  ut.colligitur  Act.  XII.  5G.  Persecutiones  de- 
»]ique  Christianorum  politis  violentice  ,  quam  au- 
ctorilati  tribuendae  sunt  .  Ceterum  si  quid  supere- 
rat  apud  Judaeos  precarias  (X)testatis ,  id  totum  post- 
ea  penitus  sublatum  fuit:  neque  in  hujusmodi 
praedictionibus  tempus  mathemalLce  notari  solet , 
sed  potius  moraliter ,  ut  supra,  notavimus  ad 
nunj.   !jo. 

117.  IS«c  improbabili''  est  eorum  opinio ,  qui- 
dicunt ,  Synedrio  Judaeorutn  a  Roinanis  relictam- 
fnisse  potestatem  de  iis  criininibus  jndicaiidi ,  quae 
ad  eorum  leges  pertinebant  ,  reservatis  Augusti  Pro- 
c.uratoribus  ,  quae  immediate  majestatem  usque  Ro- 
manam  laedebant .  Hinc  facile  inteliigitur  ,  quo- 
laodq  de  nece  Jecii  Christi ,  qui  accusatus  fnerat , 


quod  subverteret  populuin  ,  ut  se  faceret  Regem  ,, 
nihil  Judaei  decernere  potueiint ,  dicentes :  Nohis. 
non  licet  inlerjlcere  Cjuemquam ;  potuerint  saevire 
in  Stephanuin  ,  atque  Apostolos  ,  tanquam  viola- 
tae  ,  ut  ipsis  videbatur,  Religionis  reos  (a). 

118.  01).  ult.  Vaticiniuni  Jacobaeum  lon^e  an- 
te  Jesum  Nazaraenuin  fuit  adimjjlctuin  .  Queinad- 
modum  eniin  promissum  fuit ,  non  auferendum 
sceptrum  de  Juda  ,  donec  venlret ,  qui  mittendus 
est ,  ita  inferius  v.  11.  &  seq.  prasdictcB  fuerunt 
oinnis  generis  benedictiones  tribni  Joseph  ,  donec 
veniret  desidcriuin  colltum  ceternorum  ;  quo  fit , 
ut  eadem  slatuatur  epocha  cessationis  sceptri  in 
tribn  Juda ,  ac  benedictionum  in  tribu  Joseph ; 
atquL  benedictiones  in  tribu  Joseph  cessarunt  mul- 
to  ante  Jesum  Nazaraenuin  ,  qiuindo  illa  simul  cum 
aliis  fuit  a  Salmanasare  in  captivitatcin  abdncta  , 
&   inter  gentes  dispersa :  ergo  &c. 

119.  Hasc  diiiicuhas  facile  tollitur  ,  si  origina- 
lem  hubraicum  textuin  consulamus  ;    in  illo  enim 

ita  habetur:  nj^in  ii  n^rin^i'?^*  »i:j  "|>sn  nsiD 

tSb^i  njJOJ  :  qiii  t*^Ji.tus  litteraliter  sic  vertidebet: 
benedtctiones  Patris  tui  prcevaluerunt  super  he- 
nedictiones  genitorum.  meorum  usque  ad  termi- 
nuni  (  seu  desiderium  )  collium  soeculi:  particn- 
la,  autein  illa  *iY  usque  inteliigi  debet  in  sensii 
exclusivo ,  ut  significetur ,  benedictiones  Joseph 
futuras.  iMajores  benedictionibus  aliorum  fratruin 
suorum  ,  excepta  lamen  pr^erogativa  originis  Mes- 
siae  ,  c|uac  Judas  promissa  fuerat.  Ita  Card.  Caje- 
tanus  in  Commentariis  n.  iio.  At  vero  P.  Gar, 
Franc.  Houbigant  ita  hunc  locum  vertit :  benedi-- 
ct.iones  Patris  tui  prcestantiores  sunt  benedictio- 
nihus  montium  ,  donec  erunt  vota  collium  ceter- 
noruni ,  illce  aderunt  in  caput  Joseph  ,  in  cervi- 
cem  eiu$.,  qui  Rex  est  fratrum  suorum  :  &  quo- 
niam  benedictiones  Joseph  certe  tamdin  duraturae 
non  erant ,  quamdiu  erant  inontes,  &colle3  5  vult 
F.  Houbigant,  Jacobo  in  inentem  venijse  alterum 
Joseph  ,  nempe  Christum  iu  eo  praefiguratam  .  Por- 
ro  IjXX.  liiterpretes  sic  habent :  ivKoyian  rrctTpcr 
ffHy  vC^  "Kfjrpo;  cr»;;in(ip'  ayvaio  v^^rtp  iuXoynx  opicov 
fjt.ovif/,xv  f  •iCf  »V  tvXoyieti  S^iiSv  txiyy^xTf  Xi  7.  ^v , 
idest ,  benedictiones  patris  tui  ,  C^  matris  tuce 
praestantiores  sunt  benedictionibus  montium  sta- 
hilium,  &  benediciionihus  collium  ceternorum:  qnaei 
lectiones  si  adniittantur,  corruit  tota  vis  argumen- 
ti .  Magis  tamen   placel  Cajetani  observalio  . 

120.  Neque  o{>eraB  pretium  est  inultum  tempo- 
ris  iusumere  in  iis  confutandis  Rabbinis,  qui  in 
Jacobaeo  vaticinio  aut  Davidem  ,  autSauIein,  aut 
Jeroboam  ,  aut  Ahiam  Silonitein  ,  aut  alios  quos- 
dain  desigrirtri  comminiscuntur  .  Primo  enim  haec 
oinnia  conciliari  nequeun.t  cum  promissione  sceptri 
persevexaturi    in   tribu  Juda    usque   ad.  adj^entum 

Mes- 


(a)Vid.  D.  Ben?d..  Bacchiniiis  Ord.  S.  Ben.  De  Eccl. 
Jjierarchix  originibns  P.  !.  c.  i.  Hanc  .sentenli.im  il- 
Instr.ivit  etiani  Salomon  DeyJinsius  in  Dis.sert.   De  Jii- 


d^orxm  jtire  gladii  ,  tempore  Ckristi  ,  qiiarn  Blasiiis  U- 
gQlinii.s  mseruit;  T.  XXVJ.  Tnts-auri  antiquit'  sacrariwu 


DE  VATICIN 

Messi.TC  .  Deinde  anliqna  JiuliTeoriun  traditio  lioc 
vatiriiiiiiin  sc'nij;«-r  ad  Messiani  retuiit  . 

I2r.  Insulse  postreino  H.  Becliai  Cabbalista  ex 
regiilis  Gematrica!  noinitie  schiloh  intellexit  Mojr- 
sern  ,  cum  iu  utroqne  iiominc  niimprus  34^.  ex- 
hibeatiir  ,  &  cuin  Moyses  sceptrum  Judae  abstu- 
Jerit  ,  iinperio  in  totuin  Israeleiii  sibi  arrogato  . 
Contra  liujiis  Habbiiii  ,  aliorumque  somiiia  vid. 
ei  plarct  ,  Hiielius  iii  Demonstr.  Evangcl.  Pro- 
pos.  IX. 

la-z.  Uinis  adluic  restat  scrupulus  ,  facile  tamcn 
rxiinendus,  scilicet  Christum  Dominum,  Aposto- 
los  ,  &  Evangelistas  ,  cum  multa  allcgaveriiit  ve- 
teruin  Proplietarum  oracula,  de  hoc  Jacobaso  va- 
ticiuio  alte  siluisse .  Sed  leve  hoc  est ,  cum  cer- 
tmn  sit ,  non  omnia,  iinmo  iiec  multa  veterum 
Prophetaruin  oracula  fnisse  a  (Jhristo ,  vel  a  sacris 
scriptoribus  distincte  ,  &  propiiis  verbis  recitata, 
sed  potius  generatim  Judaeos  remissos  ad  scrutan- 
das  Scripluras  ;  uude  etiain  Christus  inquiebat  Jo. 
V.  39.,  &  seq.:  Scrutamini  Scripturas  ...  O"  ilice 
sant  ,  guce  testimoniurn  perhibent  de  me  ....  Si 
crederetis  Moysi ,  crederetis  Jorsitan  &  tnihi  ;. 
de  me  euiin  ille  scripsit. 

ia5.  Addi  etiam  poteit  ,  Taticiniiim  Jacobi  de 
ablatione  sceptri  a  Juda  (Jliristi  aetate  adimpleri 
quidem  coepisse  ,  non  fiiisse  autein  oinni  ex  parte 
cousummatum  ,  vel  saht-in  potuisse  tunc  temporis 
ab  incredulis  adhuc  sperari  sceptri  restitulionem 
reipttbl.  Judaicae  ,  quoinodo  saepius  jain  contige- 
?ut  ;  qua;  spes  post  17.,  &  ampiius  saecula  jam 
evanescere  debuisset . 

C  A  P  U  T     V. 

Ostenditur,  Danielis  vaticinium  fuisse  in 
Jesu  Nazarceno   adimpletum  . 

124.  XI  ^'''"^^'^  ^^  censeri  polest  superius  cap. 
3.  )ain  coiifectum  j  quia  tamen  illa  temporis  Da- 
iiieli  ab  Angelo  prae<licti  supputatio  mullis ,  nia- 
gnisque   tenebris  est  iuvoluta,  independenter  ab  illa 


3 


(a)  Ul  est  definita ,  ac  dtterminata ,  non  aiitcTn  ,  nt 
litlam  ctiin  Hiietio  voliint  ,  eo  sensii  ablreviat^t  j  ut 
ies ,  inenses  ,  Sc  nnni  ceteris  lireviores  tiituri  essent , 
&  liinares  ,  non  solares  designentur  :  verj)nm  eniin  Iie- 
br.iicniii  *jnnD'  hjs  inrerpretationes  nor»  |iititiir.  Mnl- 
to  aiitfin  ininns  ferenda  est  sententia  llanliiini  ,  <{i>i  nt 
te.\tiitii  DanieJis  siiae  chronotaxi  accoininodet,  70.  hebilo- 
mades  abbreviatx  intelligit  pro  decurtatis ,  e.is'(iie  i.d 
62.  redigit .  Si  verbiini  \'ulg.itfe  retinere  vcliiiuis  ,  po- 
tnis  dicendiim  erit ,  fiii.sse  adventnin  Messi»  accclera- 
tnin  ad  70.  Iiebdomades  ,  cnm  imtiiisset  atl  longiiis  tein- 
piis  tlifferrl  j  non  tjimlern  eo  Hahhinonim  sensii ,  <(iiein 
snperius  cap.  3.  prop.  2.  e\p!o'iiims  ,  sed  a<I  divinain 
inisericonliam  tnagis  pxiinmendam  .  Vid.   n.  05. 

.B)  1'r.tclara  est  illa  5.  Gregorii  Magni  ob'servatio 
Lib.  27.  Mbralium  c.  3o.  n.  46.  T.  I;  edit.  l'aris.  1705., 
ubi  inqiiit  :  „  Delrnda  ent  talis  ctilpa  (,  Ailami  ) ;  stil 
,,  nisi  per  sacrilicinm  deleri  nOn  poterat .  (^^u.Trpntlnrn 
.V  erat.  sacrificiiim  .    Sed  <|nale  sacriliciuin  poterat  pro 


10  JACUB.AEO.  21 

oslenilindnm  iiobis  erit ,  nonnisi  Jesii  ?<azaraeno  ea 
conveiiire  ,  qu«  iii  celeberriMia  illa  prophetia  coii- 
tinenlur  ;  ita  ut  calculi  iioii  sint  ineuiuli  a  princi'* 
pio  prophcli;e  usque  ad  ipsius  complementuiii  ;. 
sed  coiitra  cuin  certo  coiistet  de  teiiipore  coiuple- 
nieiiti  prophetiae,  ordiiie  retrngrado  ab  hoc  iiaino- 
bili  punclo  ascendere  debeamus  ad  septiiagiiita  lieb- 
doinadum  iiiitiuin  ,  ut  viri  appriine  docti  recte 
obscrvaruut  .  Hoc  autem  iit  liice  solari  clariu»  pa- 
lam  fiat  ,  singula  ipsiiis  ineinbra  exponeuda  suut, 
&  a  falsis  Habbinoruin  interprLtalionibus  viudi- 
canda  . 

125.  Piiino  itaqne  ibidein  dicitur:  Sept^iaginta 
hehdotnadce  abhreviatoe  sunt  (  hebr.  n"in*  )  de- 
cisae  sunt  (a)  super  populum  tuum,  C^  super  ur^- 
hem  sanctam  tuarn  ;  idest  placuil  Deo  pro  infi- 
nita  mii^ericordia  sua  Danieli  rovelare  ,  fuisst  tem- 
\wi  ahbrei'iatum ,  vel  determinatum,  ut  consurn- 
metur  pr-ceiuiricatio  (  vel  ut  textus  liebr.  expri- 
init  y'Z?2  ahzh  cohibeatur  prcevaricatio  ),  &  Ji-' 
nein  iidHpiat  peccatum  ,  &*  delcatur  inir/uitas 
(  hebr.  VtjJia^^j^  ad  expiandam  iniquitatem  ) 
Cb'  adducatur  justitia  sempiterna .  Porro  caeciis 
e«t  ,  qui  ii"n  videat ,  haec  oinnia  nonnisi  ei  con- 
venire,  qni  venit  ad  lollenda  inundi  peccala,  quem- 
admodum  etiuin  Isuias  praedixit  c.  LIII.  ,  «  ad- 
impletum  vidit  Jnaiiiies  Christi  praECursor  Jo.  I. 
29.  ,  &  qiii  ««7-  »*^o^)/i'  vocatus  est  juuus  ,  Justi' 
tia  a  Prophetis  .  Jerem.  XXIII.  6.  IIoc  est  no- 
men  ,  r/uod  vocabunt  eurn  ,  Dominus  justus  no- 
ster ;  vel  ex  hebraica  plirasi  Dominus  justitia 
nostra  .  Suflragantur  niinia  rei  evidentia  couvicti 
etiam  pluces  Rabbini  ,  iit  R.  Isaac  ben-Abrahain 
iu  Munimine  Jidci ,  oap.  4^.  ,  Rabbini  Moses 
Hadarsam  ,  &  Levi  ad  liiinc  locum  Danielis  ,  & 
R.  Rerachias  ad  illa  verba  Isaiie  XLV.  8.  Rora- 
te  cceli  desuper  ,  &  nubes  pluant  justum  .  Atque 
ab  hoc  solo  justo  poterat  iniquitas  hoinitium  ex- 
piari  ,  ut  suo  loco  osteiidetur  {b)  . 

126.  Addit  postea  Angelus  Gabriel :  C^  implea' 
tur  visio  f  (Sf  prophetia ;  in  hebraRO  autem  legitur 
NOJni^pnn^il  '^  obsignetur  yisio  ,  &  Prophe- 

tia  i 

„  absolvendfs  lionilnibiis  inveniri?  ??eqiie  eniin  j:i.?tiim; 
„  fiiit  ,  nt  pro  rationali  hotnine  bnitorum  nniinaiiiiin 
„  vicliin.'«  tapilerentiir  ...  Re((MireiiJiis  erat  Itomo,  (fni 
„  pro  hominibiis  offVrri  debiiisset  ,  iit  pro  rationali  ptc- 
,,  cante,  rationalis  Iiostia  mactaretnr  .  SeJ  qiiid  ,  <(iiod: 
„  lirtino  sine  peccalo  inveniri  non  poterat  ,  &  oblata. 
„  pro  nohis  hostia  «(nanilo  nos  a  peccato  nuindare  po- 
„  tnisi'-t  ,  si  ipsa  hcstia  pecc.ili  contagio  non  careret?' 
„  In'(iiin.ita  ((ufppe  in((nin.itos  mund.ire  iion  potiiisset. 
„  F.rgo  nt  rationalis  essrt  liostia  ,  homo  fiierat  offeren-- 
„  diis  :  iit  vero  a  pcccatis  miimlaret  hoininem  ,  liomo  , 
„  &  sine  peccato .  S(<!  <(iiis  esset  sine  peccato  homo, 
,,  si  e.-c  peccati  cotnini.ttione  descenderet  ?  Proinde  ve- 
„  nit  propter  no.s  in  iiterum  Virginis  Filins  Dei  j  ibi' 
„  pro  nobis  factii.s  e.st  Iiomo .  Siirnpta  est  ab  illo  na-» 
,,  tnra ,  non  ciilpa  .  Fecit  pro  nobis  sacriticitiin  ,  cor-- 
,,  pn";  sniiin  exhibnit  pro  peccatorihns  ,  victiinam  sme 
,,  i>tccaio,  i(n*  &  huinanilate  mori  ,  &  justitia  iniio— 
„  dare  potiiisset .  ^** 


2.2  DE  INCARNAnONE  SECT.  I.  CAP.  V. 


Ua ;  ssA  ntriusqne  lectionis  idem  «st  sensus ,  scili- 
cet  iu  Messia  esse  adiinpleiKlus  omiies  visioijes,  & 
prophetias,  quia  erat  omnium  vaticiniorum  fmis: 
quod  ita  est  evidens ,  &  Habbinis  i|)sis  coinper- 
tum  ,  nt  longam  orationeni  non  desideret.  At  ve- 
To  in  Jesu  ISazaraeiio  fuisse  omnia  oracula  im|)le- 
ta,  przeter  ea  ,  quae  liacteuus  dicta  suijt,  nianife- 
&tiu3  adhuc  fiet  iii  seq. 

127.  Nec  uudiendus  est  R.  Abarbanel,  qui  ver- 
ba  ilia  ,  obsignetur  i-isio ,  &  pro])lietia. ,  explicat 
de  occv.lt atiorie  propheticv  i  obsignatio  enim  ,  de 
qua  l)ic  sermo  est  ,  idem  significat ,  ac  confirma- 
tio ,  quae  fit  per  oppositionem  signi ,  vel  sigilli . 

1  58.  Sequitur  deinde:  &  wigatur  Sanctus  San- 
ctorurn  ,  vel  hebraice  CiV^piD^p.  Sanctum  San- 
ctorum  ,  ant  etiam  sanciitas  sanclitatum  ,  quae 
phrasis  perperam  a  quibusdam  Rabbinis  ad  tem- 
plum  refertur,  seu  Sanctuarium,  quod  certe  ad- 
veniente  Messia  ungi  non  debebat  ,  sed  everti  ,  & 
destrui  ,  ut  mox  videbimus  .  Designat  ergo  ipsum 
Messiam  ,  qui  idem  est  ac  •^fnnoi  seu  unctus^ 
&  dici  potest  Sanctus  Sanctorum  ,  quia  excelleo- 
tior  est  onuiibus  Sanctis  ,  ac  Sanctitas  sanctita- 
tum ,  utpote  ipsa  sanctitas  divina.  Hinc  etiam 
Syrus  interpres  vertit :  Usque  ad  uncluni  San- 
ctum  Sanctorum . 

129.  Postquam  vero  z^ngelus  revelavit  Danieli 
tempus  ,  quo  urbs  Jerusalem  cum  mosniis  ,  &  pla- 
ieis  reaedificanda  erat  ,  scilicet  hebdomades  septem  , 
&.  deinde  tempus  hebdomadum  62.  usque  ad  Mes- 
siam  Ducein  ,  dicit:  &  post  hebdomades  62.  oc- 
cidetur  Christus ,  vel  secunduin  litteram  hebrai- 
cam  D"JJ1^Q  exscindetur  Christus  (a) :  quorum 
verborum  seiisus  obvius ,  &  litteralisniortem  de- 
signat ,  qua  Jesus.  Nazaraenua  verus  Messias  a  Ja- 
daeis  stiblatus  fuit  juxta  Prophetarum  oracula,  pra2- 
cipue  autem  Isaiae  ,  qui  crudele  Christi  suppli- 
cium  non  tam  proplietice  nt  futuruin  prasdixisse 
videtur  ,  quam  ut  practeritum,  vel  praesens  histo- 
TJce  enarrasse  . 

i3o.  Sed  notatu  maxima  digna  sunt  sequentia : 
Et  non  erit  ejus  populus ,  qul  eum  negaturus 
est ,  Quamquam  autem  iii  nostris  hebraeis  codici- 
bus  dumtaxat  dicatur  ^^7  1]R1  &  non  ei ,  conje- 
ctare  tamen  facile  possumus ,  in  priscis  illis  coui- 
cibus  ,  quibus  S.  liieronymus  usus  est ,  hasc  ver- 
ba  reperta  fuisse  ,  ad  designandam  reprobationem 
Judaeorum  a  multis  aliis  Prophetis  prasdictam,  im- 
primis  autem  ab  Osea  I.  lo:  Oicitur  eis ,  non 
populufS  meus  vos  .  Retenta  tamen  hebraica  lectio- 
ne  illa  verba:  &  non.  si  significare  possunt  iion 
sibi ,  vel  uoa  sui  causa ,  nempe  Christum  propter 

(o)  Versio  quidera  LXX.  Interpr.  ite  liabat  (%o\oep,t- 
v^tijffnai  xoi-r/uct  e.rternnnal^itiirimctio  ;  sed  mimis  fide- 
literj  iit  Sanctns  HieronjinMS  luinc  locmn  notavitj  quod 
mirandtun  non  est  ,  ntpote  tjiiia  versio  illa  ,  ((iia?  niinc 
prostat ,  a  Tiieodolione  lacta  fuit  Jiida-oniin  proselyto  : 
versio  aiitein  LXX.  viralis  non  ita  pridfin  e  Cliisiano 
cqUice  Rom«  edita  ,    &  altera   cs  Ccdice  Syro  Biblio* 


scelera  nostra ,  ac  propter  nostram  utilitatem  oc^ 
cisum  fuisse  ,  quomodo  eliam  de  «o  Isaias  dicebal? 
LliJ.  8.  j^bscissus  est  de  terra  viventuim  ,  pro- 
pter  scelus  populi  mei  percussi  eum  ,•  unde  grae- 
ci  qnoque  iaterpretes  reddiderunt  ^i^  jcp('/A«  '^k  fcrrlt 
IV  xiTcS  C>'  nulium  in  eo  crimen :  alii  vero  si- 
gnifxcari  putant  ,  nullum  Christo  patienti  auxilia- 
torem  fuisse  j  reipsa  eniin  ab  omnibus  derelictus 
fuit  . 

101.  Tandem  prophetia  concluditur  terribili  iU 
la  comminatione :  Et  civitatem  ,  &  sanctuarium 
dissipabit  populus  cum  Duce  venturo  ...  &  erit 
in  lcmplo  abonwuitio  desola! ionis  ,  &  usgue  ad 
con summationem  ,  &  finem  perseverabit  desola- 
tio  ,•  cujus  coinmiuationis  exitum  infelices  Judasi 
experli  sunt ,  quando  Roinani  sub  Duce  Tito  eos. 
supreina  clade  atfecerunt ,  civitatem  ferro  ,  flam» 
Miaque  vastarunt ,  &  quando  templum  ipsum  in- 
censum  fuit ,  ac  solo  aequatum.  Qua  iu  re  ut  cla- 
rius  divini  oraculi  vis  appareat ,  es  historia  con- 
stat  ,  omnem  operam  a  Tito  adhibitam  fuisse  ,  ut 
stupenduin  illud  aedificium  a  communi  ruina  exi- 
meretur :  frustra  tainen  ;  luiUo  enim  modo  flam- 
marum  ,  seu  potius  divini  furoris  vis  cohiberi  po- 
tuit .  Et  haec  quidem  desolatio  ,  ut  vaticinium  fe- 
rebat  ,  finein  non  habet  ,  cum  ab  octodecim  fere 
jam  saeculis  Judaei  patriis  sedibus  expulsi  sine  re- 
ge  ,  sine  templo ,  sine  sacerdotio,  sine  sacrificiis 
iibique  extorres  aliis  Principibus  servire  coganturj 
magnis  ubique  calamitatibus  oppressi  . 

i32.  In  medio  autem  terribilis  istius  commina- 
tionis  haec  verba  leguntur  :  Confirrnabit  autem 
pactum  multis  hehdomada  una :  <&  in  dimidio 
hebdomadis  defiaiet  hostia,  &  sacrificium.  Prio- 
ra  verba  nihil  aliud  significant ,  nisi  foedus  no- 
vum  ,  quod  Christus  instituit ,  &  quod  Inculenlius 
fuerat  etiam  a  Jeremia  praedictum  XXXI,  3i.  Ec- 
ce  dies  venient ,  dicit  Dominus  ,  &  feriam  do~ 
Kiui  Israel  ,  &  dofnui  Juda  joedus  novum  ,  non 
secundum  paclum,  quod  pepigl  cum  Patribus  eo- 
rum  ...  dabo  legem  meam  in  visceribus  eorum  , 
&  in  corde  eorum  scribam  eam  ,  &  ero  eis  in 
Deum  ,  &"  ipsi  erunt  mihi  in  popuhmi  &C,  Vo- 
steriora  vero  declarant  ,  Christi  sacrificio  abolita 
tuisse  sacrificia  veteris  legis,  quae  ipsius  figura  e- 
rant .  Atque  ut  certius  appareret  futura  horum  sa- 
crificiorum  abolitio ,  prasdicitur  etiam  destructio 
templi  ,  in  quo  solo  Hebraeis  licebat  Deo  litare  . 
Heec  onuiia  si  simul  considerentur  ,  nulluin  plane 
dubium  relinquunt  ,  vaticinium  Danielis  spectare 
promissum  in  lege  Messiam  ,  ac  fuisse  a  Jesu  Na- 
zarasno  pleue  ,  &  adasquate  implelum  . 

i53. 

tlieca»  Ambrosianae  ,  paulo  aliter  habent .  Hinc  fortasse 
decpptiis  est  Eusebins  ,  dinn  Lihro  Vlli.  Denionstrat. 
Kvangelic.  haec  ver])a  non  de  Cliristo  ,  sed  de  Ordine 
Sacerdotuin ,  &  Pontificiim  inlellexit,  quornra  series 
post  Christurn  defecit  .  Has  diversas  lectiones  ad  cai» 
cem  capitis  adjnngemus. 


DE  MIRACULIS  MESSIAE . 


2  5 


l55.  lumimera  plane  sunt  llabbinoniin  coiniinu- 
ta  ,  iit  invicti  hujiu  arguinenti  viin  declitient  ;  & 
quainquain  omoes  iii  eo  coiisentiuiit ,  ut  Jesuin  Na- 
rar.T/uim  ab  Angelo  ininiine  (lesignatuin  csse  ve- 
lint ,  mire  tainen  inter  so  disientiunt  in  vero  va- 
ticiuii  sensu  determinando.  Alii  eiiim  cuin  ]\.  Sa- 
lomcnc  in  Exposit.  siip.  Danitlem  iilud  ad  Cy- 
ruin  referuut  ,  qui  Ciriitiis ,  ab  Isaia  XLV.  i. 
dictu»  est  .  Alii  cuin  Abeii  Ivzra  ad  Nulieiniain  ; 
alii  ad  Zorobabel ;  alii  ad   Rej^ein  Agrippain   II. 

i54.  Sed  ineptiuut  oinnei  ;  nam  praelerquam 
quod  ita  laborant  in  chroiiotaxi  septuaginla  heb- 
doinaduin  hujusinodi  viris  adaptanda  ,  ut  exituin 
nullateiuis  inveuire  queant  ,  neinini  etiam  eoruin 
ea  convenire  possunt ,  qua™,  de  Messia  (^abriel  Da- 
nieli  praBnuuciavit .  Ecquis  euim  istoruin  dici  po- 
terit  Sanctuni  Sanctorum  ?  Sub  quouain  fxpiata, 
est  iniquitas  terrce?  Quandouam  obslgnata  est  vi- 
sio ,  prophetia  ?  Quomodo  dejecit  hostia ,  Cb*  sa- 
crijicium  ?  Fuitne  sub  aliquo  eorum  ci^itas ,  C^ 
sanctuarium  dissipatum  ?  Ac  demuin  quo  tein- 
pore  secuta  est  ahominatio  desotationis  usque  ad 
consummationem,  t^  Jinem  perseveratura  ,  nisi 
post  occisum  Jesuin  INazaraenum  ,  quein  ut  ve- 
rum  Messiam  obcaecata  Synagoga  agnoscere  detre- 
ctavit  ? 

i55.  Multo  magis  caecutit  R.  Abarbanel ,  dum 
m  luc  pr.)phetia  non  Me^siam  Ducem  po«t  62. 
hebdomades  exscindendum  vidit ,  sed  potius  popu- 
lum  in  captivitatem  redigendum  ,  nisi  hoc  teinpo- 
ris  intervallo  a  pecsatis  resipisceret ;  quasi  scili- 
cet  oraculi  sensus  hic  sit ,  adhuc  per  70.  hebdo- 
mades  voluisse  Deuin  patienter  expectare  popnlum 
ad  poeuitentiam  ,  iis  autem  exactis  durissiinae  ca- 
ptivitatis  ,  omnisque  generis  miseriis  esse  subji- 
ciendum  usque  ad  adveutum  Messiae .  Nugae  pla- 
ne  liae  sunt ,  quae  nec  refutari  merentur ,  cum 
non  soluni  nullum  habeant  in  sacro  textu  funda- 
nientum  ,  veruin  etiam  ipsi  adversa  fronte  repu- 
guent  . 

i56.  Sed  qnomodo ,  sciscitatur  Rabbinus  ,  dici 
potest  consummata  prcevaricatio  ,  deleta  iniquk- 
tas,  &  adducta  justitia  sempiterna  post  adven- 
tum  Jesu  Nazaraeni ,  cum  videaraus  viiia ,  &  pec- 
cata  ubique  in  omnibus  populis  ,  atque  inter  Chri- 
stianos  ipsos  grassari  (a)? 

157.  Resp.  ,  veruin  illorum  verborum  sensum 
non  esse  ,  Christo  adveniente  nulla  amplius  futu- 
ra  in  hoc  raundo  peccata ;  sed  Christi  passione 
fuisse  divinae  justitiae  pro  peccatis  nostris  satisfa- 
ctum ,  &  oobis  etiam  suppeditata  remedia  ,  quibus 


Cd)  Hoc  est  nmim  ex  poiissimls  argnmentis,  qiio 
Rahbini  popnlo  indocto  ,  &  tacile  crediilo  fnciim  fa- 
ciiint,  scilicet  Messia  adveniente  omne  siihlatiim  iri 
peccatiim  .  ita  R.  Isaac  in  suo  Mnnimine  Ftdei ,  R. 
Manasse  ben-lsrael  in  Conciliatore  Qiiflpst.  28.  in  Isa- 
iam  .  Itaplnrlmi  alii  ;  quibns  nos  nostrls  moribiis,  quoJ 
insxime  dolendum  est ,  ansam  jir.iebemus  . 

(*)   P.  Bernardiis  Limy  in  suo  Apparatn  Chronoh  <^ 


&  pr.Ttt-nta  cvpiare  ,  &  fulura  cavere  possimiis; 
unde  isaias  JjIII.  5.  de  Chrrsto  praedixit:  Ipse  au- 
tetn  vulneratus  est  propter  iniquitates  nostras , 
attritus  est  propter  scelera  nostra  ...  &  livore  e- 
jus  sanati  sumus  ;  &  LXI,  i.  loqnciw  in  person» 
Cliristi  dicebat :  Dpus  misit  me  ,  ut  mederer  con- 
tritis  corde ;  &  indnita  sunt  liU|iis  generis  lesti- 
monia .  Hunc  esse  illoruin  vetbormn  sensum  plc- 
rique  cordatiores  etiam  inter  Judaeos  confessi  siiiit , 
ut  R.  Simeou  iii  Beressith  Rabba ,  Ik  R.  Manas- 
se  ben-lsrael  in  Termino  vilce  ,  nbi  etiarn  te^ita- 
ttir ,  non  aliam  fuisse  liac  de  re  velerum  Judxa- 
rum  sententiam  . 

i58.  A  veritate  etiam  omnino  aliena  est  qua- 
rumdam  Rabbinorum  opinio ,  qui  dissipationerti 
sanctuarii  ,  &  iihominationem  desolationis ,  in 
templo  a  Daniele  prcedictam  ad  Autiocliuin  Epi- 
phauem  referunt ;  qui  ,  ut  legitur  I.  Machab.  I, 
57. ,  ccdificavit  abominandum  idolum  desolatio- 
nis  super  altare  Dei . 

159.  Aliena  est ,  inqnam  ,  a  verilate  haec  opi- 
nio.  Nam  priino  Daniel  saevissimam  hanc  Antio- 
chi  persecutionem  non  hoc  capite  ,  sed  inferius  cap. 
XL5i.  prasdixit  ;  quae  proiiide  prophetia  ab  a!i» 
Messiae  vcnturi  distinguenda  est .  Secundo  sub  An- 
tiocho  multa  quidem  ,  &  gravissiina  mala  Judaei 
perpessi  sunt ;  non  fuit  taineu  Jt-rusalem  deslrit- 
cta  ,  aut  dirutuin  tsmplurn  ,  qaod  post  Messiae  oc- 
cisioiiein  futurum  esse  praedicitur  .  Tertio  non  fuit 
illa  desolatio  perpetua  ,  sed  sub  Macliabsis  res- 
publica  Jiidaeorum  iterum  caput  erexit ,  inuitis  vi- 
ctoriis  inclaruit ,  antiquam  Patrum  suoruin  religio- 
nem  restituit  ,  oranisque  generis  bonorum  abun- 
dantia  floruit ,  nt  in  libris  3fachab.  videre  est , 
praecipue  autem  Lib.  I.  cap.  Xiy. ,  ubi  glnria 
geiitis  Judaicae  sub  Simone  Duce  late  &  copiose 
describitur . 

i4o.  Praetermittere  lioc  loco  non  possumus  ab- 
surdain  Jo.  Harduini  interpretationein  vaticinii  Da- 
nielis  ,  quae  a  refutatis  hacteuus  Rabbinorum  conl- 
mentis  non  procul  abest .  Hic  auctor  suis  parado- 
xis  iibtissimus  in  Chronotogia  V.  T.  contendit , 
Christuin  a  Daniele  prasdictum  esse  Ouiam  Ponti- 
ficem  ,  qui  a  Meuelao  proditoria  Andronici  niann 
occisus  fuit  II.  Machab.  IV.  54-  iiec  alia  ration^ 
vaticiuium  Danielis  posse  ad  Jesuin  Nazarenum 
referri  ,  nisi  tjpice  ,  quiaOnias  ij)sius  fi^uram  ge- 
xebat :  quae  si  vera  essent ,  qui  non  videt  quan- 
tuin  efficaciae  hujus  vaticinii  ad  convincendosJu- 
daeos  detraheretur  (5)  ? 

i4t.  Midta  sunt ,  quae  oovae  huic  Harduini  in- 

ter- 

Geograph.  ad  Commrnt-  in  /furmoniain  IP'.  Evang.  in 
Dissert-  de  70.  heldoni.  Haniiiinum  pro  raeritis  oasti- 
gavit  .  Hardiiinus  aiitern  retiitatoria  oraticrne  stib  ad- 
scitilio  nomine  Eiisebii  Franco-Romani  fion  sinfl  acri- 
monia  Lamyo  respondehs,  siiiiin  systema  coatirmare 
conatns  est  ,  in  (pio  inititim  70.  fiebdomadtim  capit  a 
(fiiarto  Joachimi  Regis  anno :  linem  aiitem  hebJoina- 
lUim  7.  statuit  in  Cyro  ,  guem  vult  esse  Christum  Du- 


'^A 


DE  INCARNATIONE  SECT.  I.  CAP.  V. 


terprelailQiM  opponuntur ,  polissiimim  autem  ejus 
clironotaxim  ,  ratione  temporum  perturbata  ,  ucc 
sibi  ipsi  ,  nec  solidioribus  Hisiorias  moiumieutis 
/:ol»asrere  .  Sed  quod  jnagis  Theologis  dispHcere 
debet ,  est  primo  ,  quod  noniine  Chnsti  Ducls  noa 
inteiligat  Jesum  NazaraeHum  j  cui  tameu  soli  ,  ut 
vidiinus,  omnia  ea  convenire  possunt ,  quas  iu  va- 
ticinio  coutiueutur .  Tinmo  eo  progressus  est  Har- 
duinus,  ut  negaret  iiomen  Ducis  (  liebr.  *]>Ji  na- 
ghid  )  fuissc  uuquam  vero  iVIessias  tributum ,  at- 
que  eruditos  fidenter  provocaret ,  ut  vel  unum  Scrt- 
pluras  textum  ,  in  quo  id  inveniatur  ,  proferrent  ; 
cum  tameii  in  promptu  sit  Isaiae  testimonium  LV. 
4.  Ecce  testeni  popidis  dedi  eum ,  Diicem  (  hebr. 
TJJ  Nagliid  )  ac  prceceptorem  genlibus  j  quod 
certe  de  IVlessia  dictum  est ,  de  quo  proplietavit 
David  :  &  daho  tihi  gentes  hcereditatem  tuam  . 
Secundo  quod  verba  illa :  Conjirmabit  autem  pa- 
ctum  multis  ,  quae  designant  novum  foedus  a  Chri- 
sto  institutuin  ,  delorqueat  arbitratu  suo  ad  Ju- 
daeos ,  qui  sub  Mathathia  fideles  foederi  antiquo 
jiermanserunt ,  Multo  plura  Harduino  objicit  post 
laud.  Beru.  Lamy  P.  Nicol.  August.  Chignoli  E- 
xercitat.  XXVI.  ad  Danielem  Prophetam  . 

i^?"  Harduinum  praecesserat ,  saltem  ex  pavte , 
Jo.  MarshamLis ,  qui  in  Canone  Chronico  Scec, 
j8.  ut  novain  suam,  nialeque  contextam  liebdo- 
jnaduni  Dauielis  chronotaxim  defenderet ,  ita  v. 
s5.  legebat :  Ab  exitu  verbi  al  reverti  faciendum  , 
C'5"  ad  cedijicandum  Jerusalem  usque  ad  unctum 
Ducem  hebdomades  7.  deinde  iliud:  ah  exitu  ier- 
hi  expiicandum  esse  vult  de  illis  verbis  Gabrielis 
V.  25.  ^6  exordio  precum  tuarwn  egressus  est 
s.ermo  :  tertio  contendit,  Chr islum  Ducem  esse  aut 
7orobabel  ,  &  Jesum  filiuni  Josedec  ,  qui  coepe- 
iunt  aedificare  templum  Dei  ih  Jemsalem  1.  E- 
sdrae  V.:  quarto  ita  ordinat  verba  sequentia,  vers. 
s5.  &  hehdomades  62.  erunt  ,  &  rediblt  &  ce- 
dificahitur  platea ,  &  fossa  in  angusiia  tempo- 
rum ,  &  post  hebdor/iades  62.  exscnndetur  un- 
ctus ,  sel  unctio  s  hoc  autem  adiinpietum  fuisse 
putat  SLib  Antioclio  Epiphaue  ,  cujus  sasvissima 
pevseculio  describitur  ]jib.  I.  Machab.  I. 

i/lO.  Hoc  Marshami  systema  non  niinus,  quam 
niox  confutatimi  Harduini,  peccat  contra  sanioris 
Chrouoiogiac  ,  &  Hermeneuticae  regulas,  quod  fuit 
a  piuribus  eruditis  demonstratuin  .  Sed  iiobis  iii 
praesenliarum  sufficit ,  ad  illud  rejicieiidum  ,  quod, 
nt  sajpe  dictum  est ,  vaticinii  verba  nec  Cyro  ,  nec 
Zorobabeli  ,  nec  cuicumque  alteri  convenire  pos- 
sunt  prreter  Jesum  JSazar^num . 


<■??«  a  Gahfiele  prfpnuncialinn }  hehdcnniidas  denkjiie 
extendit  ii.s(jiie  ad  Jiulam  Macliahaptnn  ,  pos*  qnas  oc- 
tisns  es/,  Onias  Pontilex  ,  in  ciijiis  nece  occi- 10  Jesn  Na- 
iaraeni  pr^tigiirabatiir.  Mira  aiilein  confidtntia  de  sua 
interpreialione  exiiltans  ei  niliil  ahtui  op['oni  jx)sse  ja- 
ctat  ,  pratei-  novitatein,  sed  Jiet  y  inqiiit,  illa  temporis 
(iccessione   vetus  . 

{u)  Primo  enirn  plura  in  Codice   illo  Chisiano   dete- 


i44«  In  eo  eliain  absurde  peccat  Marsiiamas , 
dum  verbum  n»'^0  Marshiah  vertit  unctio  ,  cuin 
tamen  dubio  procul  reddeudnm  sit  unctus  seu  grae- 
ce  }(^f>iffroi'  ^''lura  dabit  contra  Harduinum  ,  iiec- 
noii  contra  P.  Caiinet ,  qui  tertiain  quamdam  Da- 
nielis  interpi'etationem ,  liactenus  refutatis  non  ad- 
modnin  diversam  edidit ,  D.  liondet  in  Dissert, 
sur  les  septantes  semaines  de  Daniel  Tom.  XI. 
de  la  S.  Bihle  edit.   1772. 

145.  Antequam  caput  iioc  absoivainus  ,  paucis 
expiauanda  sunt  ea  verba  prophetiae  v.  27.  &  c- 
rit  in  templo  abominatio  desolationis  ,  quse  Chri- 
stus  Dominus  Matth,  XXiV^.  i5.  allegaiis ,  inquit: 
Cum  videritis  ahoniinationem  desolationis: ,  quce 
dicta  est  a  Daniele  Proph&ta  ,  stantem  in  loco 
sancto  ,  qui  legit  intelligat  :  textus  enim  primi- 
genius  hebraictis  habet  V^J3  '^y  Al  ceneph  supcr 
alam  j  quod  noster  Interpres  reddidit  in  templo  . 
Haec  autem  verba ,  si  proprie  ioqui  velimus  ,  in- 
dicare  videntur  abominationem  ,  quac  futura  erat , 
noii  in  ipso  tempio ,  sed  potius  in  circuitu  Jeru- 
salem  ,  quia  a  Propheta  appellatur  ala  ,  vei  la- 
tus  ,  quando  nempe  profana  Romanorum  vexilia, 
in  quibus  idola  depicta  erant,  in  loco  sancto ,  id- 
est  in  circuitu  Jerusalem  ,  quae  vocabatur  civitas 
Dei,  &  civitas  sancta ,  explicanda  erant.  Sciinus 
tamen  Flavio  Josepho  referente  Lib.  VI.  de  hello 
Jud,  cap.  6.  etiam  templum  ipsum  fuisse  a  Roma- 
nis  piofanatinn ;  cuin  enini  teinplum  ,  &  quae  cir- 
ca  templum  arderent  oinnia  ,  inquit  Joseph  ,  Ro- 
juani  signis  in  templwn  illaiis ,  positisque  cohtrci 
portam  Orientalem ,  iUis  ihi  sacrijicaruut , 

SCHOLION, 

De  celehri  versione  Danielis  secundum 
LXX.  ex  Tetraplis  Origcnis . 

li^.  j\nn\M  labitur  nunc  XVH.,  ex  quo  cn- 
rante  ciar.  ,  doctissimoque  viro  Simone  de  Magi- 
stri  Oratorii  J-lom.  Presbytero ,  elegantissimis  ty- 
porum  formis  prodiit  diu  ,  multumque  desiderata 
versio  Danielis  graeca  Sej)tuaginta  Senum  ex  ve- 
tusto  codice  Christianas  bibliotliecae .  Fuit  itla  qui- 
dem  magno  eruditoruin  plausu  excepta,  sed  post- 
ea  cuin  noti  pauca  inventa  in  ea  sint  sphalmata  , 
rimeri  coepit ,  an  textus  ipse  incorruptus  essct,  Sc 
alter  codex  desiderabatur  antiquior ,  &  purior,  qni 
versionem  LXX.  viralem  Danielis  exbiberet  (a)  . 
Huic  desiderio  ex  parte  saltejn  satisfeclt  vir  soler- 
tissimus  Cajetanus  J3ugatu3  Coliegii  Anibrosiani  Do- 

ctor  ., 

cta  sunt  menda  lijjrarii  iinperiti,  ar.t  paPtim  dillgentls 
in  verbornm  ,  ac  sententiarinn  ornissione  ,  in  litterarum 
immutatione ,  ac  demiim  in  signornm  Origenarioriim 
perturbatione  i  qiia  de  re  aliqua  etiam  inomiit  vir  his 
in  rebus  peritissimiis  Alexins  Sjmmaclnis  Mazocliius 
in  IJiatriba  />e  (^rxco  Prophetarurn  codice  Chisiano  in- 
serta  Tom.  87.  Collect.  Calogerianae .  Sphalmata  longe 
plura  post  nicnioratam  editionem  Roinanam  in  eo  Co- 


rilOPHRTIA  DAMELIS. 


a5 


clor  edito  Daniele  secundiim  ediiioneni  LXX. 
Interpreturn  ex  Tetraplis  desutnptain  ex  Codice 
Siro-Estranghelo  Bibliotheccv  Amhrosianee  Me- 
dioK  17&8.  ii)  4«}  "t  tcxtii  siriaco  Imjiis  codicis 
ciiin  gracco  codicis  Cliisiaiii  collato  ,  errores  eiueii- 
dari  posseiit  .  Haer  breviler  notasse  sulficiat ;  qiii 
j)!ura  desiderat,  adoat  laiidatos  lios  celeberriinos 
Diiuinviros  iu  Prcefatio)ie  prariiiissa  suis  editioni- 
biis  D.inielis  . 

i47'  Nuncprore  iiostra  exliibebiinns  vaticiniuin 
Dauielis  de  iVlesiia  veiituro  ex  utroque  Codice  ,   ut 


^ioscaiilur  variatioiios  a  nostri  ^id^jati  intcrprttatid- 
ne ,  (|ui  priiiiigeniuin  licbraicnin  textnm  seciitu) 
est ,  &  inaiurein  proinde  fidtin  ineretiir  ,  potissi* 
iniim  quando  diitpiitauius  contra  Jiid«os  ,  qui  le- 
stibus  Origene  iu  epist.  ad  /Mrirnnuin  11.  5.  T.  I. 
A  ilieronynio  in  Pr»;faf.  ad  Libriiin  Psalin.  ,  & 
alrbi  ,  lexttii  priiiiig(;nio  liebraico  ,  potinsquaiii  ver- 
sioni  LXX.  virali  ,  inliaprere  soleiit ,  quamquara 
iiec  variatioiies  taiiti  inoinenti  siiut,  iit  viiii  ijostri 
argunienti  contra  Jud.eos  infringere  Viileant .  Te- 
xtus  igitur  ,  qni  conftruntur  ,  sic  liabent-. 


Versio  nost.  Vulg.  C.ij).^.  34'  seq. 
Septuaginta  hebdomades  abbre- 
viatas  suiit  super  populnin  tuum, 
&  sujjer  urbein  sanctani  tuani  , 
ut  ronsuminetur  pravaricatio ,  & 
fiiiein  accipiat  peccatuni,  &  de- 
le.ifur  iniquilas  ,  &  addiicatur  jii- 
stifia  seinpiterna  ,  &  inipleatur  vi- 
sio  ,  &  proplietia  ,  &  ungatur  San- 
ctus  Sanctoruin  •. 

Scitoergo,  &  aniinadverte:  \h 
exitu  seruionis ,  ut  itorum  aRdifi- 
cetur  Jerusaleni  ,  usque  ad  (]liri- 
stilm  Duceni  hebdoinades  septeni, 
-&  hebdornades  sexaginfa  duac  e- 
ruiit :  &  rursuin  aedificabitur  pla- 
tea  &  muri  in  angustia  temporuin  * 

Et  post  hebdoinades  sexaginta 
duas  occidetur  Christus  ;  &  uon 
erit  ejus  populus,  qui  euin  ue- 
gaturus  est .  Et  civrtatem  ,  &  saxi- 
ctuariuin  dissipabit  populus  cuin 
Duce  venturo :  &  fuiis  ejus  va- 
stitas  ,  &  post  fiuem  belli  statu- 
ta  desoldtio  ^ 

Coufirmabit  autein  pactum  inul- 
tis  hebdoinada  una  ;  &  in  diini- 
dio  hebdomadis  deficiet  hostia  ,  & 
sacrificium  :  &  crit  in  templo  abo- 
ininatio  desolationis :  &  usqne  ad 
cousummationem  ,  &  fiucm  per- 
severubit  desolatio  . 


T^ersio  ex  Codice  Chisiano , 
Septuaginta  hcbdomades  decre- 
ta;  sunt  super  populum  tuum, 
iJc  super  civitatem  Sioii ,  ut  cou- 
sumnietur  peccatum  ,  &  deficiaiit 
iui({uitates  ,  &  deleantnr  injiisli- 
ti«  ;  &  intelligatur  vi>io  ,  &  de- 
tur  justitia  sempiterna ,  &  cou- 
siiinineutur  visioues ,  &  Prophe- 
tjc  ,  &  lictetur  Sanctus  Saucto- 
ruin  . 

Et  scics  ,  &  iutelli^cs,  &  lae- 
tabefis  ,  &  inveiHLS  pr«cepta  , 
ut  respondeatur  :  &  aedificabis  Je- 
rusalein  civitatem  Domino . 


Et  pOst  septern  ,  &  sepluagin- 
ta  ,  &  sexaginta  duosdeficiot  un- 
ctio  ,  &  uou  erit :  &  regnuin  gen- 
tiuin  destruet  civitatem,  &  sauclua- 
rium  cuin  uncto ,  ii  veniet  con- 
suinmatio  ejus  cuni  furore  ,  & 
iisque  ad  tempus  conj"'v<amatiOui3 
a  bello  oppnguabitur  . 

Et  praevalebit  testainentiim  iu 
multis  ,  &  rursus  revertctiir  ,  & 
reaedificabitur  in  latiludine  ,  & 
longitudiue:  &  juxta  consumina- 
tiouem  temporum  :  &  |)ost  sepiem, 
&  septuaginta  tempora  ,  &  sexa- 
giuta  duo  auuorum  usque  ad  tem- 
pus  consummaliouis  beJli  ,  &.  au- 
ferelur  de*olatio  in  prsvalcndo 
testamento  ad  multas  hebdoma- 
das :  &  in  fine  hebdoinaddc  au- 
feretur  sacrificium  ,  &  libaiueii  , 
&  iii  templo  abominatio  desola' 
tionum  crit  ust>|uead  consumma- 
tionem  :  &  consuinmatio  dabitur 
super  desolafiouein  . 


Versio  ex  Colice  /linhrosiano , 
Septuaginta  hebdomades  decre- 
tac  suiit  super  populum  tiium  , 
&  super  civitatem  isiou,  ut  coi:- 
summetur  peccatum ,  &  imm:- 
iiiiatur  iuiquitas  ,  &  deleautur  in- 
justitiie  ,  &  intelligatur  visio ,  •& 
detur  justilia  seii)j)iterna  ,  &  coii- 
suminentar  vlsio  ,  &  Prophetse  , 
&  laitetur  Sauclum  Sauctor  . 

Et  scies  ,  &  intelliges ,  Sc  iic- 
tabens  ,  &  invenles  jiraecepta  ai 
resjioudeudum ,  <St  aedificaLis  Je- 
rusalem  civitalem  Dcmiuo  . 


Et  post  septeai  &  sepUiaginla  , 
&  sexagiuta  duas  recedet  uuclio, 
&  iiuu  erit :  &  regnum  geutium 
destruet  civitatem  ,  &  sanctuarium 
cum  uucto  ,  &  veuiel  consumiua- 
tio  e|us  cuia  ira ,  &  usque  ad 
tempuj  cousummaliouis  a  Lello 
oppjgnabitur  . 

Lt  prasvalebit  t«stamentuin  m 
miiltis  ,  &  rii-rsus  reverletur  ,  «e- 
dificabitur  itenim  iii  latilHdineiii 
&  iu  loiigitiidinem,  &  juxtacOn- 
summatio/iem  tem|)orum ,  &|>Cst 
septem  ,  &  septuagiuta  lempora  , 
&  sexagiuta  duos  aimos  usque  ad 
tempus  consuinmationis  belii  ,  ■& 
auferettir  desolatio,  duiii  praftva- 
lebit  testainentum  in  hebiioniadas 
mullas  ,  &  in  coMsuminatioue  liib- 
domadi-e  auferclur  sacrificium  ,  & 
libatio  ,  &  iu  ttinjilo  abominaiio 
desolationiim  erit  iisque  ad  cotj- 
summaiioneni  ,  &  coiisummalio 
dabitur  super  dcsolatioiiem  . 


»48.  Neo  postreino  omiltenda  est  lectio  ex  vet-      pra  P.  de  Nlagi^tris  quae    sic  liabet :  i/^.    Septua- 

Bione  Theodotionis  ,    qualem  exhibet    laudatus  su-      ginta  hebdoinadss  abbreviatce  sunt  super  populurn 

tuuni , 

Jice    notavit  Jo.  David  Michaelis    celeLris    in  Oetlingana    Universitafe  Profe»6or ,  T.  IV.  suae  BiUioth.    Orien,- 
teii$  ,  Cr  exe-eticx  . 

Gazzani£a  Thcol,  Tom,  V.  4 


^6 


DE  INCARNATIONE  SECT.  I.  CAP.  V. 


'tuum ,  &  super  cUitatem  sauctam  guoadusque 
antiquetur  delictum  ,  &  consUmmetur  peccatum  , 
C>  oh<:ign€ntur  peccata ,  Cb*  deleantur  impieta- 
tes  ,  &  propitientur  iniquitates  ,  &  adducatiir  ju' 
stitia  sempiterna,  &•  signetur  visio ,  ^  Prophe- 
ta  5  &  ungatur  Sancius  Sanctorum  .  •2'j.  Et  scies , 
^  inteltiges  ,  ah  exitu  sermonum  ad  responden- 
dum  ,  &  ut  cedijicetur  Jerusalem  ,  usque  ad  Chri- 
slum  Ducem  hehdomades  septem  ,  &  hehdoma- 
des  sexaginta  duoe ,  &  revertetur ,  &  cedifica- 
bitur  platea  ,  &  circummurale ,  &  eyacuabun- 
tur  tempora  .  26.  Et  post  hehdomadas  sexagin- 
ta  duas  exterminahitur  unctio  :  &  judiciumnon 
est  in  eo  .  Et  civitatem  ,  &  sancluarium  dissi- 
pabit  cum  Duce  adveniente ,  &  exscindentur  , 
ijuasi  in  diluvio  ,  &  usque  ad  Jinem  belli  conci- 
si  desohitionihus  .  Conjirmahit  autem  testamen- 
tum  multis  hehdomada  una ,  &  dimidium  heh- 
domadce  cessare  faciet  thjmiama  ,  &  sacriji- 
ciwn  ,  &  libamen  ,  &  super  pinnaculum  ordi^ 
ne  desolalionis  ,  &  usque  ad  consumm al ionem , 
&  fesiinationem  ordine ,  &  destructione ,  27, 
£t  co^ifirniahit  testamentum  muliis  hehdomada 
una  ,  &  in  dimidlo  hebdomadis  auferetur  sacri- 
Jicium  ,  &  lihajiien  ,  &  post  hcec  in  templo  a- 
bominatio  desolationis  ,  &  usque  ad  consumma- 
tionem  temporis  consummatio  dahitur  super  de^ 
solatione  . 

149.  Hic  aatem  conturbare  nos  miuiine  debet 
diversitas  lectionis  ,  qnae  est  iuter  diios  laudatos  co- 
dices  Chisianam ,  &  Ambrosiannm  ,  ac  nostra 
Biblia  Vulgala  (  nam  versio  Theodotionis  c,um  no- 
stris  fere  convenit  )  .  Non  inquam  haec  diversitas 
conturbare  nos  debet .  Nam  primo  quanlum  ad 
characteres  venturi  Messias  ,  omnes  versiones  con- 
veniunt  ,  praecipue  autem  in  ablatione  sacrificii  , 
&  in  perpetaa  desolatione  sanctae  urbis  ,  &telnpli; 
ex  quibus  characteribus ,  potiusquam  ex  supputa- 
tione  aiinorum  ,  efficacissimum  argumentum  contra 
pervicaces  Judaeos  desumitur  ,  ad  probandum  Je- 
sum  Nazaraenum ,  in  quo  omnia  adinipleta  fue- 
runt ,  esse  Messiam  in  Lege  promissum  .  Ulterius 
adoplent  Judaei  quam  volunt  ex  tot  diversis ,  qnae 
prodiertint ,  Clironotaxiin  ;  &  si  nulia  placet ,  no- 
vam  confingant  ,  semper  lamen  fateri  cogentur , 
jllnd  temporis  intervallum  effluxisse  ,  adeoque  Mes- 
siam  ibi  promissum  jam  advenisse  .  Quisnam  au- 
-4em  esse  poterit  hic  Messias  ,  nisi  Jesus  ChristuSj 
qiiem  ipsis  ,  ut  Filium  Dei ,  &  Redemptorem  mun> 
di ,  adorandum  proponimus  ? 

i5o.  Demum  admodum  placet  o})servatio  doctis- 
jimi  Cajetani  Burgati  pag.  i49<  ,  nempe  „  70.  vi- 
.,  ralen\  hebdninadarum  Danielis  expositionem  ,  ut 
,,  alia  eorumdein  Inlerpretum  bene  muita  ,  snas 
,,  habere  difficnltates  i>on  ita  facile  dissolvendas  « 
j,  Itaque  (  subdit  )  mirari  nemo  debet ,  eam  hoc 
.,  potissimum  in  loco  a  Patribns  cum  latinis  ,  tum 
5,  graecis  repudiatam  fiiisse  ;  quos  cnm  dico  ,  non 
5,  solum  posteriores  appello  ,  qiii  post  Origenem, 
.^,  atque  adeo  post  Vulgatam  ,    ritque    ab  Ectlesia 


„  receptam  Theodotionis  versioneni  flornere  ,  set! 
„  vetustissimos  etiam ,  TertuIIianum  (  Jdv.  Jii~ 
„  dceos  ),  &  Clementem  Alexandrinum  (  Lib.  I, 
„  Stromalum  )  ,  qui  secando  Christi  sa^culo  scri- 
„  pserunt  ,  atque  utriusque  paullo  antiquiorein  I- 
,,  renasum  (  Lib.  V.  adv.  hcereses  cap.  25.  n. 
,,  4«  )  J^^fi  eniin  ,  &  qui  alii  ex  vetustioribas  hoc 
„  Dauielis  oraculum  proferunt  ,  &  exponunt  ,  ut 
,,  cum  textu  hebraico  ,  atque  adeo  cum  Theodo- 
,,  tione ,  &  Vulgato  latino  Interprete  ,  qui  eum 
„  presse  secuti  sunt ,  optime  conveniant  ,  nulla- 
,,  que  ex  parte  cuin  LXX.  Interpretibus  .  Ex  quo 
,,  sane  allerutrum  inferarnas  oportet  ,  vel  LXX. 
„  viralem  iuterpretationeiu  eos  non  esse  secutos , 
„  vel  editione  usos  paulo  pnriori  ,  atque  alia  , 
,,  quain  quae  est  ab  Origene  in  Tetraplis  colloca- 
„  ta  ,  queeque  ad  nostra  usque  teinpora  iu  Clii- 
„  siano  Codice  ,  atque  adeo  in  Syro  nostro  per- 
„  venit .  "  Et  haec  de  celebri  Danielis  vaticiniO 
satis.  INunc  de  aliis . 

CAPUT  VI. 

De  Vaticiniis  Aggoel,  ^  Malachice, 

iSi.C^um  plenitudo  temporum  ,  in  qua  totleS 
promissus  Messias  venturus  erat ,  jam  appropin- 
quaret  ,  Prophetae  adluic  clarius  locuti  sunt ,  & 
hanc  ipsam  faustissimi  hujus  eventus  propinquita- 
tem  populis  annunciarunt .  Duos  tantummodo  se- 
ligam  brevitatis  amore  j  Aggaeum  scilicet ,  &  Ma- 
lachiajn  . 

i52.  Propterea  Aggaeus  cum  animos  Judaeorual 
concidisse  animadverteret ,  eo  quod  templum  a  Zo- 
robabele  extructum  antiqui  illius  Salomonici  ma- 
gnificentiam  non  aequaret  ;  ut  illos  confortaret , 
eam  prophetiam  protulit  ,  quae  legitur  cap.  II.  7. 
&  seq. :  H(xc  dicit  Dominus  excrciiuum  :  adhuc 
unum  modicum  est ,  &  ego  commovebo  ccelum  ^ 
&  terram  ,  ?^  mare ,  &  aridam  ,  ^  moveho 
omnes  gentes  ,  &  veniet  desideratus  cunctis  gen- 
tihus  ,  &  implebo  domum  istam  gloria  ....  ma- 
gna  erit  gloria  domus  istius  novissimoe  plusquam 
primce .  Jain  yero  desideratus  cunctis  gentihus 
nallus  alius  est ,  quam  Messias ,  qnem  proxime" 
adventum  Aggasus  pronn*ttit . 

i53.  Sed  praeterea  etiam  prtedicit ,  hujas  secun- 
di  templi  a  Zorobabele  erecti  gloriam  futuram  ma- 
jorem,  quam  primi;  haec  autem  gloria  major  non 
aliunde  repeti  potest ,  quam  ex  Messia  ,  qui  hoc 
templum  ingressurus  erat ,  &  sua  praeseotia  glori- 
ficaturus '.  venit  ergo  Messias  ,  antequam  hoc  tein- 
plum  destlueretur  a  Romanis  ,  &  nemo  alius  esse 
potuijt ,  quam  Jesus  Nazaraenus  . 

154.  Fingere  autem  ,  Aggaeam  ,  non  de  secun- 
do  templo  locutiim  esse  ,  sed  de  tertio  quodam  , 
quod  ex  cap.  Ezech.  XLI.  futurum  aliquando  es- 
Se  ,  sibi  imaginantur  Rabbini,  est  aperte  contra- 
dicere  ejus  verbis  :  Implebo  domum  istam  gloria  ; 
tiam  protiomen  istam  non  potest  nisi  templo  Zo- 

ro- 


DE  VATICINIIS  AGGAEI,  ET  MALACHIAE-  2^ 


rob"ibpJis  aclApUri  .  Accedit ,  tcujplum  ab  iufcliie- 
le  nr«dictu!ii  nou  cjsv  niateriaie,  sed  sj)iriluale. 
155.  Poito  iiOM  aliimtle  repoti  posse  ,  (juain  vk 
Mejsia!  pr«sentia  inajorcin  luijus  secujuli  teinpli 
gloriain  ,  plusifuam  iniiiifoslum  est ;  nain  pr«ter- 
qaani({uo  1  anlKjMO  iiii  S.ilouiouis  leinplo  imiltuin 
iu  iiKiguiticeiitii  ,  di  <livitiis  iuferius  erat  ,  iu  eo 
etiam  deeraut  ,  priuio  arca  cum  propitiatorio:  se- 
cuihlo  Urirn,  ik  Thiirivnun :  terlio  Shekina ,  seti 
j)r,esentia  Dei  ,    qunc   iii  visibili  nnbe    supra  pro- 

Sitiatonum  inauife^tabatur  :  quarto  ignis  saocr  ,  (jni 
e  cctlo  super  altare  desrenJit  2.  Paralij^.  ~,,  ,  (Sc 
postei  seniper  viviia  conservatus  est  ;  ac  deinui.i 
Spiritus  proplieliae  ,  qai  post  AgG;aeii,n,  Zacliari  uu  , 
&  Malacliiani  penitus  defecit .  HcTc  fateutiir  etiaiii 
veteres  llabbini  apud  Rayin.  Martiiii  in  Pii^iona 
Jidei  Part.  2.  cap.  9.,  &  prodigio  fere  siinile  est, 
Judaeos  iu  hoc  Vaticinio  Jesuin  Nazaraenuin ,  ut 
piomissum  in  lege  Messiam  ,  non  aguoscere  . 

1 5G.  Sed  id  clarius  etiam  conficilur  ex  proplie- 
tia  MalachiaB  cap.  3.  ,  ubi  Deus  ore  Proplietae  ifa 
loquiiur'.  Ecce  ego  miito  Angelum  mewn  ,  O' 
■prceparahit  viam  ante  facif.m  meam  ,  Cb*  statim 
veniet  ad  templum  suurn  dominator  ,  quern  vos 
guceritis  ,  Cb*  Angelus  testamenti ,  quem  vos  vul- 
tis :  ecce  venit  ^  dicit  Dominus  exercituiun  .  Por- 
ro  quis  est  Dominator  ,  quein  quasrebant  Judsci  , 
&  Angelus  testamcnti  ,  nisi  Messias  ,  qui  ingredi 
debebat  leinpluin  suum  •?  Cuin  aulein  templuin 
hoc  a  septeindecim  ,  &  amplius  saBculis  dirutnin 
jam  sit ,  dicant  Judaei  ,  quisnam  alios  esse  pnterit 
Messias ,  qui  illud  ingredi  debeat ,  nisi  Cluistus 
Jesus  ?  Frustra  vero  quidam  Kabbini  cum  Abar- 
baiiel  de  tertio  quodain  iinagii.iario  templo  Ii^ec 
vaticinia  inttlligunt ,  cum  niinis  clarenterque  Pro- 
pheta  de  templo  a  Zorobabele  asdificato  loquatur. 

iSt.  Fruslra  etiain  aliqui  gloriam  secundi  tem- 
pli  inajorem  ,  quam  priini,  in  eo  coliocaiit ,  quod 
dinlius  duraverit ,  quain  primum  :  quod  opulciitius 
fuerit  ,  raagnisque  Keguni  inuueribus  cumulatuin; 
&  quod  Alexander  M.  ,  &  Poinpejus  in  illud  in- 
gre^tsi  fuerint  .  Quae  enim  sunt  ista  ,  quibus  per- 
suadere  possnnt  Kabbini  ,  maj^orem  fuisse  gloriam 
secundi  templi ,  quain  primi  }  Sarie  referente  E- 
sdra  Lib.  I.  cap.  5.  12.  Seniores ,  qui  viderant 
templum  prius  ..,.  Jiebant  voce  magna  ,  qupd  sci- 
licet  hoc  aedificium  inajestati  prioris  ininime  re- 
sponderet .  Duratio  secundi  templi  vix  10.  annis 
«uperavit  durationem  primi  :  opulentia  aulem  non 
obstantibus  variis  Principum  inuneribi.is  longe  mi- 
nor  fuit  opulentia  primi  ,  ad  quodauro,  argento, 
omnique  supelkctili  pretiosa  ornanduin  duo  poten- 
tissimi  Keges  David  ,    &  Saloinon  opes  suas  con- 


(a)  Non  is  ego  siiin  ,  ({ui  ca  in  diiLliim  revocare  ve-- 
Jiin  ,  '(n.T?  Joseplins  Flaviiis  Lib.  XI.  u^lnlK/uit.  Judaic. 
C.ip.  8.  de  protectione  Alexandri  Jerosolyinain  ,  de  sa- 
crilicio  al)  eo  in  tfinplo  Deo  oblato ,  ac  de  privilegiis 
J(i(l<rorinn  nationi  ccDncessis  ningnibce  e.xponit  j  de  cjri- 
biis  ta-;ien  inuUi    docti  Critici,    at(|iie  Historici.  diibi- 


tuleranl  .  Ut  qiiid  autein  nobJs  luemorant  ingres- 
sum  ii)  teinplum  Alexandri  ,  aut  Poinjjeji,  (juasi 
vero  in  hac  [irofanorum  liominum  praesentia  ,  & 
non  jiotius  in  jiraesentja  Messi.c  Doijiinatoris  Re-. 
guiii  doiiiLis  Dei  reposiierint  Prophetic  (<i)  V 

1 58.  Cavillosi  tainen  Judoei  singula  Agg.ri  ver- 
f).i  a,d  trutinam  revocantes ,  ea  Jesu  Naiaracno  a- 
daptari.miuime  posse  contendunt ;  prinio  quia  cuin 
A:.;;ceu8  dical  :  a  Ihuc  unum  molicum  O^c.  vide» 
tur  sigiiilieare  rem.  brevi  eventuram  ;  sciinus  au- 
tein  ,  J','sum  .Nazaraenum  ,  nonni^ii  j>ost  quatuor ,. 
&  ainj>Jius.  s^fcula  ajijiaruisse  .  Sectuido  de  Jesii 
ISaiaraena  inttjlligi  non  possuut  verba  sequentia  : 
Et  e°o  commnvebo  ccelum  ,  C^  terrarn  ,  cb"  ma- 
re  ,  i^aridarn^  quse  p;tius  videntur  refereuda  ad 
subversioneiii  regnorum ,  quae  jirc^edicilur  ibid.. 
•vera.  22^:  ego  rnoveho  axlum  pariter  ^  O"  terram^ 
^  suhvertam  so'ium  rcgnorum ,  &  conteram 
Jortitudinem  regni  gentium  .  Tertio  n-^a  videtur 
iiv  Je^u  Na?araeiio  adiinpleta  illa  promissio:  In  lo-. 
00  islo  dabo  pacem ,  cuin  ipsius  adventum  ma-. 
xima  subsecuta  fuerint  bella  . 

I  59.  Haiid  tainen  difficile  est ,  hacc  oinnia  ex- 
pedire  .  Et  priino  qtiidem  I^ropheta  ad  crigeHiUnv. 
Judieorniu  spein  ,  potiiit  iiitfcrvallum  circitcr  qua- 
tnor  saeculorum  ,  quo  e.vacto  Messias  gloria  sua 
teinplum  nobilitare  debebat,  molicum  appellare  , 
scilicet  Iiabita  ratioue  quatiior  pene  aniiorum  mil-. 
lium,  qao  expectabatur  . 

iGo.  Quantuin  ad  secundum  ,.  cominotio  illa  C(E-. 
li  ,  terrae  ,  niaris  ,  aridae,  &  omnium  getuium  r«- 
cte  de  temporibus,  Messiae  advenlum  praecedenti- 
bus ,  intelligi  potest  ,  quibus.  sciious  a  Romanis. 
fuisse  tot  reg:ia  subversa,  &  tot  populos  subactos, 
ac  denique  ipsain  KoiHaiiorum  rempublicain  non  si- 
ne  ingenti  reruin  oinDitiin  inutatione  iii  alium  sta-- 
tum  conversam.  Huc  etiain  spectare  videiitur  ver-. 
ba  subsequentia  vers.  22.  &  25.  ego  movehp  C^J., 
Vel  cum  aliis  haec  coeli  ,  &  terrae  cominotio  e.v.-. 
plicari  polcst  de  sttipendia.  J.  C.  niiraculis.  Vel 
denique  haec  sjiirilualiter  intelligi  possunt ,  quate- 
mre  Claistus  non  soliim  terrestrla  ,  sed  etiam  cce-. 
lesti.i  iiistaiiravit  ,  atque  huuc  seusum  exliibet  A- 
postolus.  Hebr.  12.  2(>»  ,  comparans.  coininotionem. 
factam  in  monte  Sinai  ,  quando  Deus  legem  pro-. 
inulgavit  ,  commolioni  quam  Aggaeug  in  adventiv 
Messiae  futuram  esse  pra?dixit . 

i6i.  Promittit  demum  Projiheta  una  curn  Mes- 
sia  eliam  pacem. ,  sed  iion  paceia  temporalem  ; 
hoc  eiiim  pacto  nunquajn  inveniemus  lemj)us,  quo. 
oraculum  adimpletum  sit .  Est  ergo  intelligenda 
pax  spiritualis,  quain  Christus  attulit  mundo  ,  ho- 
inines  Deo  recoucilians ,    quam  reliquit.  etjam  di- 

sci- 

tanint,  iinmo  aperte  neganint:  (juos  solita  sna  eriuh'-. 
tione  conriitavit  l'.  Castns  Innocens  Ans.ildi  in  Disserc 
De  pro/tctione  Alexandri  Jerosolymatn  Taurini  17S0.. 
Ji.sdein  tiUnen  oinnibiis  co.ncessis  ,  vel  siippositis  ,  non-- 
diun  ellicitiir  ,  gloriani  secund!  teinpli  inajoreni  fniiisc  •>, 
(^uani  prirai. 


m  INCARNATIONE  SECT.  I.    CAP.  VL 


scipnlis  suis ,  qnamqaam  eos  inittere  tamquam  a- 
riios  iu  medio  Jiiporum:  atque  lioc  ipso  sensu  vo- 
catus'est  ab  Isaia  Princeps  pacls  .. 

162.  Negotium  etiam  nobis  facessere  conantur 
Rabbini  propter  illa  verba :  &  ceniet  desideratus 
CLinctis  gentihus  ,  qucc  perperam  de  Messia  ,  aut 
dr  Jesu  Nazaraeno  a  nobis  intelligi  dicunt ;  geiites 
tiiim  utrumque  ignorabant ,  adeoque  nec  expecta- 
le  poterant  . 

i65.  Sed  plane  nugari  videnlur  Rabbini  cum 
hujusmodi  argutiis .  Dicitur  Messias  desideratus 
runctis  gentibus ,  vel  ut  Isaias  loquitur  L.  I.  5. 
expectatus  ah  insulis  ^  quia  juxta  promissionem 
factam  Abraliamo  ,  in  eo  eraut  omnes  gentes  be- 
iiedicendae ,  quod  re  eliam  ipsa  completum  est  . 
Sensnm  autem  luijus  locis  pervertunt  liabbini  i!li , 
t[ui  nomine  s^minis  ,  in  quo  benedicendas  sint  o- 
innes  gentes ,  non  Messium  intelligunt ,  sed  totum 
Israelis  popnlum :  neque  enim  eraut  nlio  modo  in 
jwpulo  Israelis  benedicendae  gentes,  nisi  quatenus 
tx  semine  Abraliam  oriturus  erat  Messias.  Multo 
cliam  lougius  ab  eodem  sensu  recedunt ,  qui  ita 
verba  Scripturae  interpretantur  :  Tuo  semini  o- 
vnnes  gentes  henedicent . 

164.  Postreraa  Judaeorum  cavillatio  in  qo  sita 
est ,  quod  templum  Zorobabelicum  ante  Jesu  Na- 
zaracni  adventum  jam  dirutum  fuerit ;  referente  e- 
nim  Flavio  Josepho  Libro  XV.  Antiq.  Judaic, 
cap.  11.  Herodes  sublatis  veterihus  fundamentis  , 
C/  jactis  aliis  templiim  super  eis  erexit  . 

i65.  Ineptum  plane ,  &  insulsum  mendacium 
lioc  est  y  templum  tnim  quod  sub  Tito  incenstim  , 
d  dirutnm  fuit ,  ab  omuibus  semper  secunduni 
appellari  consuevil .  Quae  refert  Josepluis  a  pluri- 
bus  exaggerata  putantur  ,  nt  gloriam  Herodis  ex- 
tolleret ,  quasi  iiovum  ipse  templum  ,  illudque  ma- 
gnificenlissimum  extruxisset  ;  cum  tamen  certum 
iit ,  ncnnisi  aliquibus  additamentis  ,  atque  orjia- 
mentis  iuisse  ab  Herode  templum  aniplificatum  , 
non  autem  prius  dirutum  ,  atque  aliud  asdifica- 
tlun  .  Praeter  cetera  luijus  rei  argumenta  ,  illud 
sl:fficit  ,  quod  sacrificia  ,  aliaque  Religionis  exer- 
citia  Dumquam  fuerint  interrupta,  quod  tamen  ne- 
cesse  erat ,  si  priore  dejtructo  fuisset  uoy.um  tem- 
piom  erfictnm  (a)  , . 


GAPUT  VII. 

Ex  prcedictione  conversionis  gentilium  ,  aUisque- 
prophetiis  evincitur  ,  Jesum  Nazarcenwn  esse 
Messiam ,. 

166.  ^ihil  frequentius  in  sacris  Proplietarnm 
oraculis  occurrit ,  quain  Messiam  esse  expectatio- 
nem  gcntium  ,  Praeter  ea  ,  quae  supra  notavimus 
iKun.  94«  Isaiae  XLII.  6.  Deus  Messiam  alloquens, 
Dedi  te  ,  inquit ,  in  foedus  populi  in  lucern  gen- 
tium  ,  ut  aperires  oculos  coscorum  ,  &  eductres 
ile  conclusione  vinctum  ,  de  domo  carceris  se- 
dentes  iiv  tenehris  ;  &  49»  6.  Ecce  dedi  te  in  lu- 
cem  gentium  ,  ut  sis  salus  mea  usque  ad  ex- 
tremum  terrce  ,  55.  4«  Ecce  testem  populis  de- 
di  eum  ,  Ducem  ,  ac  Prceceptorem  gentibus  i  ac 
denique  62.  2.  Videbunt  gentes  justum  tuum  (  he-- 
br.  ^NIY  justitiam  tuam  )  &  cuncti  Reges  in^ 
cljtum  tuum  (  hebraice  I^ISD  gloriam  tuam  )«. 
Jam  vero  oculis  tatilum  opus  est ,  ut  videamus  , 
has  prophetias  esse  opere  completas  ;  gerites  enim 
in  onuiibus  numdi  partj,bus  abjecta  idololatrica  su- 
perstilione  ,  Jesiim  Nazaraenum  ut  Praeceptorem  , 
lit  Ducem  ,  ac  Deum  adoraut .  Et  quamquam  ad- 
huc  sunt  ,  qui  idolis  thura  offerant,  ac  proinde 
non  omnes  omnino  genles  serviant  Domino ,  quod 
iu  nonnullis  prophetiis  praedictnm  videtur ,  cum 
tamen  magna  mundi  pars  idololatricam  superstitio- 
nem  abjecerit,  earum  prophetiarum  veritas  satis 
adimpleta  fuit ,  &  ante  finem  mundi  eam  omni 
ex  parte  adimplendam  certo  sciinus  (b)  . 

167.  Nec  vero  0])ponant  Judaei  ,  Jesum  Nazare- 
num  gentibus  non  praedicasse  ,  nec  eas  ad  suam 
doctrinam  convertisse:  imo  aperte  dixisse  ,  ^e  7io?x 
esse  missum ,  nisi  ad  oves  ,  quce  perierant  do~ 
mus  Israel  Matlh.  XV.  24«  ,  &  Discipulis  suis  ita 
pr.«cepisse  Matlh.  X.  5.  seq. :  In  viam  gentium 
ne  ahieritis  ,  &  in  civitates  Samaritanorum  ne 
intraveritis  .  Non  ,  inquam  ,.  id  opponant ;  haec  e- 
iiini  omnia  nihil  alind  significant ,  nisi  primo  ,  & 
principaliter  Christum  venisse  pro  Jndaeis :  iion. 
tamen  voluisse  a  suis  beneficiis  excludere  Gen- 
tiles .  Id  patet  in  puero  Centurionis ,  quem  sa- 
iiavit  Matth.  VIII.  Id  etiam  patet  ex  coUoquio , 
quod  habuit  cum  muliere  Samaritana  ,  &  ex  eo 
quod  in  ejusdem  civitate  biduo  commoratus  est  , 
i]j)de  plures  Samaritaui    credideruut,    ipsum    esse 

ve- 


(p)  Joann.  Hardiiinns  de  nummis  Herodiadum  Jos«- 
phi  aiictoritatem  hac  in  re  naiici  lacif,  j  iirrao  in  Resp. 
facta  Jac.  Basnagjo  pag.  336.  ricKcnhnn  jilane  existi- 
niat  ,  poiuisbe.  Herodem  teinplinn  Jerosolymitaninn  ex 
integro  extniere  .  Ejusdein  sententiffi  est  Sahanns  ad' 
ann.  miindi  4o35. 

(b)  Es  hac  PropKetia  trinmphabat  Tsrtnllianus  in 
Lib.  ad^'.  Judaos  cap.  1  a.  ijxpiiens  .  ,,  Aspice  iiniver- 
. >,  sas  nation^^s  <le  voragine  erroris  huuiani  exinde  e- 
:n  mergentes  ad  Doiaimua  LWn  creatorem,  &  ad  Deuia 


„  Cliristnm  ejiis  .  Et  si  audes ,  nega  oracula  prophe- 
„  tartim.  Statim  tibi  promissio  1'atris  occiirrit  in  Psal- 
„  mis  ,  (licens  :  Filius  ineiis  es  Cii  ,  ego  hodie  genui 
„  (e  j  Pete  a  ine  ,  Cr  dabo  ti6i  gentes  htcreditateni  tuam  , 
„  07*  possessionem  tuarn  terminos  terr^t .  Nec  poteris 
„  enm  niagis  David  iilium  dicere,  quam  Christum ; 
„  ant  terminos  terr»  David  potius  promissos  ,  tjui  in- 
„  tra  unicam  Jiid^am  regnavit  ,  quam  Cliristo.,  (fia 
„  lctum  jam  orbem  E.vangelii  sui  fide  cepit  &c.  " 


DE  VOC. 

^ere  Sakatorem  mtinJi  Joann.  V.  Pr.rterca  jiissit 
Apostolis ,  ut  eunles  in  mundum  uniiersum  prce- 
dicarent  Evangelium  omni  creaturce  Marci  XVI. 
i5.  Et  hoc  ij)sum  fuerat  a  Proplietis  praedicltnn 
Isaiae  LXVI.  19.:  Mitte  ex  eis ,  qui  sahati  fue- 
rint ,  ad  getites  i/i  tnare  :  in  Africam  ,  (>  Ly- 
diam  tendentes  sagittam  :  in  Italiam  ,  Cb*  Groe- 
ciam  ,  ad  insulas  longe  ,  ad  eos ,  qui  non  au- 
dierunt  de  me  ,  C^  non  iiderunt  gloriam  meam  , 
ty  ammciabuTit  gloriam  meam  gentibus  ....  &  as- 
siimam  ex  eis  in  Sacerdotes  ,  &  Levitas ,  dicit 
Dominus  . 

168.  H.Tc  adeo  perspicua  snnl ,  nt  in  oculo» 
quoque  adversarioruin  incurrant ;  sed  in  hoc  deci- 
piuntur  sinuil  cum  Patribus  suis  ,  qiiod  lu-cc  Prcplie- 
tarum  oracula  interpretantur  de  majestate  ,  &  po- 
tentia  temporali,  qua  Messias  venturus  non  soluin 
regnum  hraei  restilueret,  sed  etiani  subaclis  gen- 
tihus  imperiuin  toto  terrarum  orbe  proteuderet  ; 
qua  in  re  plura  afferunt  vaticinia  praecipue  ex 
Isaia  . 

i6g.  At  vero  cuin  iii  fodem  Tsaia ,  aliisque  Pro- 
phctis  quam  saepissinie  inculcetur  ,  Messiam  futu- 
Tum  pauperein  ,  despectLim  ,  virum  dolorum  ,  ac 
denique  crucis  supplicio  afficiendum  ,  manifeste 
innuitur,  gloriaui  regni  ejus  iion  futurain  tempo- 
ralein  ,  sed  spiritnalem  .  Vid.  inter  alia  Isaiae  ca- 
put  h\l\.  y  &  Zachariae  IX.  9.,  ubi  dicitur:  E- 
xulta  satis  ,  Jilia  Sion  :  jubila  Jilia  Jtrusalem  : 
ecce  Rex  tuus  ieniet  tibi  justus ,  ci)*  salvator:^ 
ipse  pauper ,  ci)'  asceiidens  super  asinam  ,  & 
super  pulhtm  Jilium  asince  .  Quod  oraculum  ad 
Titteram  fuisse  adimpletuin  Hiftoria  Evang.  testa- 
fur  Matth.  XXI.   3. 

170.  Pergit  autem  Zacharias  in  eodem  loco  de- 
scriLere  hujus  pauperis  Ktgis  immensam  potesta- 
tein  inquieus:  Loquetur  pacem  gentibus ,  &  po- 
testas  ejus  a  mari  usque  ad  mare  ,  &  a  jiumi-' 
Tiiius  (  hebraice  ajlumine,  nempe  Jordane  )  u- 
sque  ad  Jines  terrce  .  En  Messiam  patiperem  si- 
mul  ,  &  divitem  ,  infirmum  ,  &  potentem  ;  quae 
facile  conciliantur ,  si  de  duobus  regnis,  tempora- 
li  ,  &  spiriluali  iutelligantur  ;  ut  Messias  veuturus 
praedicetur  non  in  spleudore  majestatis  humanae  , 
neque  in  potentia  armorum  ,  sed  in  spleiidore  ,  & 
potentia  miraculorum  ,  &  divina  suae  doctrinae  ef- 
ficacia  ,  quo  totuin  mundum  ad  se  trahere  debrbat  , 
171.  His  accedit ,  quod  reguum  Messiae  apptl- 
latur    regnum  pacis  ,    &  regnum    ceternum  Isaiae 

IX.  6.  seq.  Vocabitur    nomen    ejus Pnnceps 

pacis :  multiplicabitur  ejus  imperium  (  Hebr.  mul- 
tiplicandi  ejus  imperii  )  cb*  pacis  non  erit  Jinis , 
Super  solium  David ,    &  soper  regnum  ejus  se- 


GENTIUM. 


29 


dehit ,  ut  conjirmet  illud ,  &  eorroboret  in  judi- 
cio  ,  (j)*  justiiia  amodo ,  &  usque  in  sempiter-. 
nurn  .  Qiiae  rerte  verba  ,  aliaque  iiis  siinilia  ,  quao- 
sacpe  iii  sacris  \'atibu»  occurrunt,  uoii  possant  do- 
regiio  teinporaii  inteiligi  j  sed  rej;num  ('hristi  si-- 
gnilicant  spirituale  ,  quod  in  aeternum  durabit  . 

172.  Niliil  vero  amentius,  quain  quod  nonnuU 
li  ad  liaec  oracuia  Prophetaruin  concilianda  exco- 
gitarunt,  scilicet  non  umnn  ,  setl  dios  venlurwj  es-. 
s«  ?vlejsias ,  quorum  alter  iu  gloria  ,  &  inajestate- 
esset  temporale  Israelis  regnum  reitituluru*  ;  aiter 
vero  luimili^,  atque  abjectus  esse  d«btrel  ;  qn-i  in. 
re  miruin  quantnin  Rabbini  geuio  suo  fabuloso 
indulgeant ,  ut  videre  est  apiid  Jac.  Basnage  flist,. 
des  Juijs.  Lib.  VI.  c.  25.  art.  3. 

173.  Coinmentitia  enim  prorsus  efU  haec  dupli- 
cis  Messiae  distinctio,  &  veleri  Synagogac  oinni- 
110  igiiota  .  Sed  faciiis,  atque  aperta  est  luijusirw- 
di  oraciila  Proplielarum  conciliaudi  via  ,  si  qua; 
de  Messiae  abjectione  ,  passione,  doloribu»,  &  mor- 
te  praEMunciarunt  ,  ad  iitteram  intelligantur  ,  prout 
r«ipsa  in  Jesu  Nazarasuo  adiinplsta  fnerunt:  quae 
autein  de  ejus  gloria,  potentia.,  majestate,  &  re- 
gno  praedicantur  ,  referantur  ad  gratiain  ,  quain, 
sanguine  suo  uobis  promeruit  ,  ut  iilius,  iavacro 
r^generati  filii  Dti  ooininemur  ,  &  siinus,  lisre- 
des  rcgui  ca?ltstis,  coliaeredcs  ipsius  Christi  .  Hac 
ratioue  Christiw  mundo  pacein  reddidit  ,  reoonci- 
lians  ima  suuimis ,  iiuperium  suuin  dilatavit  ab 
ortu  solis  usque  ad  occasum ,  regnique  ejus  nuilus 
erit  fiiiis  . 

174.  Est  etiain  considerar.dum  ,  fuisse  in  Jesii 
Nazaraeno  ,  qiiem  nos  ut  Mesiiam  oiloramus  ,  du- 
plicem  uaturain  ,  divinain  ,  &  huicanam  ;  qiu  po- 
sita  distiiictione  facillime  ccuciliantur  Propiietarum. 
oracuia  ,  quoruin  aiiqua  ad  divinam  ,  alia  ad  lui-^ 
manam  naturain  refeructur.  Sed  de  Messiae  divi- 
nitate  aliqua  mox  addemus  (<i)  . 

175.  Praeter  haec  alia  est  prophetia  apud  Mala-- 
chiain  I.  7.  &  scq.  quuB  sacrificium  novum  aCvhri- 
sto  iiistituendum,  atque  oflerenduui  ,  apertissime 
indigitat  ,  quod(jL!e  aliud  esse  non  potest ,  quam 
illud  ,  qtiod  in  lege  Chrisliana  Deo  ubique  otfVr- 
tur  .  Priino  igitur  Deus  ibi  ita  arguit  vtleris  lcgis 
Sacerdotes;  (Dffertis  super  altare  meuin.  p.intm 
pollutum  i  deinde  iia  prosequitur  :  Non  est  mi^u 
voluntas  in  vobis ,  dicit  Dominus  exercituum , 
Cb*  munus  Jion  susoipiam  de  manu  vestra .  Ab 
ortu  enim  solis  usque  ad  occasum  magnum  est 
nomen  meum  in  gentibus  ,  &  in  omni  loco  sa» 
crijicatur ,  &  offertur  nomini  meo  oblatio  mun- 
da  O-c.  Certuin  est  hic  non  esse  sermonem  de  sa- 
crificio  iuieriori ,  &spiriUiali,  q^uia  hoc  nnnquami 

fiiit 


(a)  K.  Gheiida  Levi  bar  Beraleel  in  Victoria  Israelis 
hnpressa  Prag*  iSgrj.  cap.  22.  aperte  fatetnr,  totum 
negotiiim  Messi^  esse  divimun,  Cr  spirituale  ,  non  cor- 
porate.  Et  R.  ."Menasse  Lcn  Israel  Lib.  III.  de  Ilesur- 
reotione  mortuorwn  cap.  5.  dliplicis  Messi»  commentiiin 


refiitat  .  Imo  R.  Moses  ben  Maimcn  eos  j  qni  alinmi 
sibi  tingnnt  Messiain ,  <{nam  ex  progenie  Uavid ,  8c 
Saioraonis,  noinen  Dei  l)enedictnm ,  Sc  verba  Proplie-- 
taniin  abiiegare  pronunciat. 


5q 


fiiit  a  Deo  reprobatum  ,  serl  de  eacrificio  exterio- 
ri  ,  qnod  oppoiiitiir  sacrificiis,  veleris  legis  ,  qiiaj 
xeprobari  debebant ,  &  ad  qiiod  offeremlum  prac- 
dixerat  Deus  ,  se  assuinpturuin  Sacerdotes  ex  geuti- 
bns  .  Isaiae  LXVJ.  ai.  Jain  vero  dicaiit  nobis  Ju- 
d.Tsi  5  nbi  sint  Sacerdoles  veteris  legis,  ubi  victi- 
jnae,  ubi  altare,  ubi  teinpluin  ?  jAgnoscant  igitur  , 
antiqui  foederis  sacrificiis  successisse  oblationem 
jnuiidam  ,  scilicet  sacrificium  corporis ,  &  sangui- 
«is  Christi  in  Eucharistia  ,  quod  in  oinni  loco  Deo 
offertur  ,  Dicitur  autein  haec  oblatio /«UrtfiiZ^,  quia 
ut  inquit  Concil.  Trid.  Sess.  XXIi.  c.  I. ,  nulla 
fn(Vgnitate  ,  aut  malUia  offerentium  inqulnari 
potesi  i  sicuti  frequenter  inquinabantur  sacrificia 
yeleris  legis  , 

176.  Adda"T^is  denique  &  l^rophetiam  Michaeae 
V.  2.  Et  tu  Betlilehem  Ephrata ,  parvulus  es  in 
rnillibus  Juda  :  ex  te  mihi  egredietur  ,  qui  sit  do- 
minator  in  Israel ,  &  egressus  ejus  ab  inilio  a 
diehus  ceternitatis  .  Porro  constans  seniper  fuerat 
apud  Judseos  traditio ,  Messiam  ex  tribu  Juda  , 
atque  ex  progenie  David  esse  nascituruin  ,  inimo 
in  Bethleliem  David  patria  ;  unde  etiam  cum  He-. 
rodes  a  Principibus  Sacerdotuin  &  Scribis  populi 
sciscitatus  fuisset  ,  ubi  Christus  nasoeretur  ,  sine 
haesitatione  responderunt  :  In  Bethlehem  Judce 
Matlh.  II.  4«  &  seq.  ;  &  cum  Jesus  Phaiisaeos  in- 
terrogasset  ;  quid  vobis  yidetur  de  Christo  ?  cujus 
filius  est  ?  responderunt  ei :  David  .  Mattli.  XXII. 
42.  Hinc  peculiarem  Deus  curam  tribus.  Juda  sem- 
per  gessit ,  nec  eam  passus  est  inter  gentes  dispergi  . 

177.  Jam  vero  ex  historia  Evangelica  co^stat  , 
iii  Bethlehem  esse  natum  ;  quamvis  enim  ejus  pa- 
jentes  habitarent  in  Nazareth  ,  provideutia  tamea 
divina  disposuit  ,  ut  appropinquante  parlu  Mariae 
Virginis  edictum  a  Caesare  Augusto.  exiret ,  ut  de- 
scriberetur  universus  orbis ;  ascendit  autem  &  Jo- 
seph  cum  Maria  conjuge  sua  in  Judcea,m.  in  civi- 
tatem  David  ,  quos  vocalur  Bethlehem  ,  eo  quod 
esset  de  domo  ,  &  familia  David  liuc.  II.  Qui- 
bus  omnibus  patet  ,  Michasas  vaticiniuni  fiiisse  in 
Jesu  Psazaraeno  ex  peculiari  dispositioue  divina  per- 
fecte  adimpletum  ;  atque  eo  niagis  id  patet ,  quod 
tribus  Juda  postea  fuit  una  cum  aliis  di.sj)ersa  , 
&adeo  confusa  ,  ut  nuJla  aiinplius  familiarum  ge- 
yealogia  in  ea,  distinguatur  ,  ac  propterea  genus. 
David  in  ea  frustra  requiras  .  Jmnio  narratur , 
post  excidium  Jerosolymitanum  fuisse  a  Vespasia- 
no.  eos,  omnea  occisos  ,  qui  se  de  domo  ,  &  fami- 
lia  David  esse  profitebantur  3  ut  proinde  si  Mi- 
chieae  vaticinium  in  Jesu  Nazaraeno  iinpletum  non 
^st ,  uulla  amplius  supersit  ejus  adimpletionis  spes., 

CAPUT  VIII, 

Ex  prcesenti  Judaicce  JSationis  statu  a  Prophe- 
tis  prctdicto  77mgis  conjirmatur  ,  Jesum  Na- 
■xarcenwn  esse  Messiam, ,   a  Deo  promissum  .. 


DE  INCAUNATIONE  SECT.  I.  CAP.  VJI. 

jisqu( 
deberet ,  nisi  eoruin  excaecatio  a  Piophetis  sae 


\78,  \f  uanqua: 


lam  m    hanc  rem    superius    ailata 
inyicta..  ojiiuiuo  suyt ,   hoc    tauieii  ad  convincendo» 


Jud.-eos    magis    paljxibile  ,    magisque    efficax    esse 

eorum  < 
prasnunciata  obstaret  .  Obscurentur ,  dicitur  111 
I-^salm.  LXVIII.,  oculi  eorum  ,  7ie  videant ,  & 
dorsum  eorum  semper  incurva  ....  quoniam  quem 
tu  percussisti  ,  persecutl  sunt  .  ViJimus  superius 
cap.  V.  fuisse  a  Daniele  praedictum  in  medio  heb- 
domadis  septuagesimae  occidendum  esse  Christum: 
post  autem  civitatem  ,  &  sanctuarium  dissipatuni 
iri  ,  8c  talein  esse  statutam  dcsolationem  ,  quae  u- 
sque  ad  consummationem  &  finem  perseverabit  . 
Oseas  etiam  III.  4«  Dies  multos  ,  inquit ,  sede~ 
bunt  filii  Israel  sine  Bege  ,  &  sine  Principe  , 
&  sine  sacrijicio ,  et  sine  altari ,  et  sine  ephod 
et  sine  theraphim  .  Et  adhuc  clarius  Lib.  2.  Pa- 
ralip.  XV.  3.  Propheta  Azarias  extremani  hanc 
populi  Is.raelitici  calamitatem  his  verbis  praedixit : 
Transihunt  multi  dies  in  Israel  absque  Deo  ve- 
ro  ,  et  ahsque  Sacerdote  ,  Doctore  ,  et  absque  Le~ 
ge.  Qiioe  praedictio  cuni  nequeat  captivitati  Baby- 
lonicae  adaptari  ,  nonnisi  infelicem  hunc  Judaso- 
rum  statum  signifieare  potest ,  in  quo  sunt  siue 
Deo  vero  ,  quia  divinum  Trinitatis  mysterium  no- 
biscum  adorare  recusaut ;  sine  Sacerdote  docente  , 
quia  eorum  Sacerdotiuin  jamdiu  abolitum  est ;  si- 
ne  Lege ,  quia  Lex  Mosaica  abrogata  fuit .  Et 
inulta  hujus  generis  yaticinia  facile  esset  coacer-!. 
vare  ,. 

1 79.  Jam  vero  quanquam  difficile  liaud  sit  , 
ex  ipsis  Prophetis  eruere  ,  haec  omnia  iliis  eyent- 
re  debuisse  ,  eo  quod  Messiain  non  agnoyerint ,  a- 
deo  tamen  luculenter  Christus  Dominus  haruin  pr>-e- 
dictionum  sensum  explicavit ,  ac  propriis  vaticiuiia 
confirmavit ,  iit  nulla  unquam  prophetia  magisi. 
perspicue  edita  fuerit ,  &  uiagis  litteraliter  adim- 
pleta  .. 

180.  Itaque  ut  legimus  Lucae  XIX.  58.  seq. , 
cuin  Jesus  triumphali  inoda  Jerusalem  appropin- 
quaret;  &  turbaj  ipsi  laetanter  acclamarent :  Be~ 
nedictus ,  qui  venit  Rex  in  immine  Domini,  vi- 
dens  civitatem  flevit  super  illam.  dicens  :  Quia  si 
cognovisses  &  tu  ,  ^'-  quidetn  in  hac  die  tua  , 
quce  ad  pacemtibi  ,  nunc  autem  abscondita  sunc 
ab.  oculis  tuis :  quia  venient  dies  in  te  ,  &  cir^ 
cumdabunt  te  inimici  tui  vallo. ....  C*^'  coangusta- 
bunt  te  undiqu&,  &  ad  terram  prosternent  te  , 
C>  Jilios  tuos ,  qui  in  te  sunt  ,  &  non  relinquent 
in  te  hipidem  super  lapidem  ,  eo  quod  non  co- 
gnoveris  tempus  yj,sitat ionis  tu<x  ..  Haec  apud  S. 
Lucam  o 

181.  Clarius.  tamen  invenitur  liasc  praedictio  a- 
pud  Matthaeum  XXIV.;  ubi  vers.  i4.  &  seq.  et- 
iam  tempus ,  quo  haec  terribilis  prophetia  adim- 
plenda  erat  ,  accurate  praedicitur ;  Prcedicahitur 
hoc  Evangelium  regni  in  universo  orbe  in  testi- 
7nonium  omnibus  gentihus  ;  &  tunc  veniet  con- 
summatio .  Cum  ergo  videritis  abominationem 
desohitionis ,  quce  dicla  est  a  Daniele  Propheta  , 
stantem  in  loco  sancto :  quilegit  intelligat.  Tunc 
qui  in  Judiea,  sunt ,  fugiant  ad  montes  ,  &  qui 

in 


DE  3UD.\I*:0R.  DISPEll, 


3i 


m  tecto ,  non  descendaf  toUere  aliquid  de  doino 
sua :  &  qui  in  ogro ,  non  revertalur  tollere  tu- 
nicatn  suarn  :  vers.  54»  Arnen  dico  vobis,  quia 
non  prceteribit  generatio  hcec  ,  donec  otnnia  hcvc 
jiant .  Qua*  proplictia  etiam  reperittir  Marci  XIII. 
Porro  si  liasc  oniiii.i  ail  apicein  litter^riiiii  adiin- 
pleta  fiiisse  videaimis  ,  quis  iuifo  vecors  erit  ,  nt 
inficifliir  ,  Jesmn  fiiisse  veriiin  ProjilicUin  ,  atieo- 
que  etiam  verbis  suis  veleruin  Prophetaruin  ge- 
luiinum  sensun)  deterininasse  ? 

1S2.  Oculos  nunc  conjiciamus  in  populi  Judai- 
ci  excidiuni  ,  quale  a  l'"Iavio  Jost-pho  ejusdein  na- 
tionis  ,  &  teligioiiis  nobis  descriptuin  fuit.  Aunus 
aeroe  Clirist.  se.xagesimus  octavus  ,  quando  genera- 
tio  illa  nondurn  prtxteriverat  (  nain  pluriini,  qui 
hanc  proplietiam  audiverant  ,  in  vivis  adliuc  e- 
rant  ),  cuiii  llomani  urbein  Jerusalem  vallo  cin- 
xerunt ,  &  post  longam  ,  acerrimainque  oppugna- 
tionem  vi  tandem  ,  i^  arniis  occuparunt  ,  tantaque 
facta  est  Jiidaeorum  omnis  sexus  ,  &  aetalis  caedes  , 
lit  ad  und^iin  centena  millia  in  ea  obsidione  fa- 
tne  ,  ferro  ,  flammaque  periisse  dicanlur:  reliqua 
aotem  mullitiido  populi  ,  urbe  vastata  ,  teinplocpie 
incenso ,  in  miseram  captivitatem  abducta  fuit . 
Et  quia  civitatis  destructic  adluic  vestigia  quxdam 
supereraiit ,  ut  niliil  pror^us  prophetias  adimple- 
tioni  deesset ,  post  60.  circiter  anuos  (a)  /Eliu*  Ha- 
drianus  Imperator  lapides  prioris  jam  destructas 
transtulit  ,  ut  novam  in  vicina  civitatem  extrue- 
ret ,  quam  ex  suo  nomine  /Eliatn  vocavit ,  atque 
ita ,  prout  prasdixerat  Christus  Marc.  XIII.  2., 
lapis  super  lapideni  relictus  non  fuic  , 

i85.  Notum  pariter  omnibus  est ,  frustra  ten- 
tasse  postea  Julianum  Imperatorem  lemplum  rea;- 
dificare  j  erumpentibus  euiin  e  terra  flaininis  opu-s 
niagno  moliinine  incoeptum  perfici  iiQn  potuit, .  In- 
terea  tamen  contigit ,  ut  ab  ipsis  Judasis,  qui  un- 
dique  turmatim  concurreraut ,  fundainenta  destru- 
cli  templi  eruerentur  ,  ut  nova  ponerent :  quod  cuin 
perficere  postea  ,  Deo  prodigiose  impediente  ,  ne- 
quiverint  ,  ipsi  propheticum  oraculuin  nescientes 
jmpleverint :  Exinanite  ,  exinanite  usque  adjun' 
damentum  in  ea  ,  Ps.  CXXXVI.  7.  (b)  . 

i84«  Populus    autem  Judaeus    ubique    terraruin 


(«)  V^el  post  5o.  ,  lU  S.  Hleronyinns  scrihit  in  ep. 
J2y.  ad  Danlanmn  ,  infjuiens  ;  Cnutatis  (  Jernsalem  ) 
tist/iie  ad  J/adrianurn  Principem  per  5o.  annos  mansere 
reliijuix .  Uhi  j)ostea  energica  sna  eloijuentia  premit 
Juditos ,  ut  dioant,  ol)  (jiioJ  faciniis  cleinentisbiiniis 
Deus  per  lanta  spatia  tennioriiin  miseriis  siii.s  non  sub- 
veniat  &c. 

(/>)  Legcndiis  hac  de  re  Tlifodoretus  Lih.  III.  Ihst. 
F.ccl.  cii).  20.,  ubi  narrat ,  Jiilianum  spernntem  ,  prx- 
dictionem  Domini  se  falsi  coniucturum  esse  ,  Jiid^fos 
omnes  invjtasse  ,  ut  templum  ,  fjiiod  destructnm  fue- 
rat  ,  instaur.irent ;  eos  aiitein  iindii(Me  concurrentes  & 
pecunias,  9c  operam  suaiii  alacri  animo  ad  lioc  opiis 
contulisse;  si-d  ciim  relicjiiiis  veteris  apdificii  destrnctls 
(  ut  ita  non  rrllnqiieretiir  lapls  siijier  lapidem  )  nova 
omaia  se  coiistructuros  sperarent,  turbinibus  ,    teinpe- 


exul  ,  &  profugus  tot ,  &  taulis  calamitatibus  pre- 
mitiir ,  ut  oiiuiiuin  commistrationem  proineritur  , 
lusi  voluiitaria  obstinatione  suas  ipse  sibi  miseriaj 
conscisi:eret .  A  spptcmdeciin  ,  &  amplius  saeculi» 
Hegcm  non  Iiabet  ,  iit-c  Sacerdotes  ,  nec  Levitas  , 
uec  sacrificia  ,  nec  tcin()liun  :  semper  jaclatur  Va- 
na  spe  futurae  liberationis,  ac  s;fipiuj  a  falsis  iin- 
postiiribus  deceptus  nulluin  diuturnaj  suac  ca])tivt- 
tatis  tpnniiium  vidft  . 

i85.  His  ?jreviler,  ac  superfici*;  teiius  conside- 
ratis ,  dicaut  nobis  Juda;i  ,  quo  tandem  nefando 
crimine  tanlam  Dei  punitionein  j)roineriti  siiit?  Cer- 
te  eoruin  Patres,  propter  idololatriam,  quo  ipsis  fa- 
tentibus  Hebrieis  (c)  nuUuin  majus  esje  polest  sce- 
lus  ,  inultis  inagnisque  calamitatibus  at^ecti  sunt , 
sei  illae  omnes  siinul  etiain  collectae  luilla  ratione 
cum  ea  comjjarari  j)ossuiit ,  qiiaiu  inodo  a  tot  see- 
culis  patiuntur  . 

18G.  l'erj)eram  autem  diuturuaR  iuijus,  &  gra- 
vissiinae  punitioiiis  aliain  quanrunt  causam  ,  pra»- 
ter  eain  ,  quain  l^ropheta  Oseas  indigitat ,  clarius 
autein  cxplicavit  Chrislus;Doininus.  Priinus  in  laud. 
luiper  vaticir.io  ita  siibdit:  &■  post  hoec  reverteti' 
tur  filii  Israel  ,  &  quceretit  Dorninurn  suum , 
&  Uavid  Hegetn  suuin  ,  &  pavehunt  ad  Donii^ 
nwn  ,  Cb*  ad  botiurn  ejus  in  novissinio  dieruin  . 
Si  enim  conversi  quaerent  Domiuuin  Deuin  suum  , 
&  David  Kegem  suuin  ,  scilicet  Messiam  filiura 
David,  quem  dereliquorunt,  manifeste  patet ,  hoc, 
&  nou  uliud  esse  illud  gravissiinum  crimen  ,  cu- 
jus  pcenas  luunt.  Clarius  aulein  Dominus  JesuJ 
id  expressit ,  iuquiens :  eo  quod  nori  co^noveris 
iempus  visitalionis  tuce  . 

187.  Atque  ex  postreinis  his  Christi  verbis  pa- 
tet  ,  crimen  hoc  gravissiinun»  ,  quo  Juda^i  olim  se 
obstrinxerunt  ,  Jesuin  Nazaraenum  jiersequentes , 
ac  morti  tradentes  ,  etiaui  in  eorum  filiis  ,  ac  ne- 
jwlibus  usqne  ad  nostra  tempora  perseverare  ,  & 
reiiovari  ,  quemadmodam  euiin  illi  ,  Messia  repu- 
diato  ,  maxiini  se  criiniuis  reos  feoerunt  ,  ita  eo- 
iuin  posLeri  in  eadem  casca  obstiuatione  perseve- 
rantes  pari  se  culpa  obstrioguut ;  immo  fortasse 
eliam  majori ,  quia ,  quo  eoruin  captivitatis  tem- 
pus  fit  diuturnius,  eo  etiain  evideutiora    fiunt  ar- 

gu- 

stalibus,  ac  proceiils  univcrsam  materi.tm  Uiisse  dissi- 
patam:  otim-jiie  obstinate  ia  |'ristino  liirore  persisle- 
rent ,  ignis  ernnipens  jihiriinos  iodienlIi:iii  consumpsit  j 
rellcjiios  fiigere  coegit .  Alioriim  hiijiis  prodlgii  testium 
veliitl  nnbcin  facile  esset  aflerre  ;  sed  ne  eoriiin  aucCo- 
ritas  ,  iitpote  Christlanonim,  a  Jiidxis  repiiiJietiir  ,  u- 
niim  addimiis  Amnuannm  Marcelliniuii ,  Scrljitoreia 
Ethniciiin  ,  Jiiliano  co«viim,  ac  Giuistianorum  osorem 
acerrimiitn  ,  ijiii  tamen  lianc  higubrcm  Jiistoiiain  mi- 
niine  reticere  jjotiiit  initlo  Lii).  XXIM. ,  ubi  vanis  Ju- 
liani  jiro  resiaiiratione  templi  Jerosolimitani  conatihiis 
enarratls,  tandein  concludit  ,  metu»ndos  gioLos  Jlatn- 
murum  prope  fundamenta  crehris  assuUiins  erumpen- 
tes  fecisse  locum ,  exustis  alit/uoties  operantibus ,  tnac 
cessum  . 
(c)  Vid.  parva  Pesicuta   in  Nimieros  T.  XVX.    T'i&^ 


»2 


DE  INCARNATIONE  SECT.  L  CAP.  VIII. 


-giisnenta,  quibiis  Mtssiain  jain  veniise  prolxtlur  {a). 
iS8.  Hiiic  frustra  objiciebat  Jsaac  Orobiiis  in 
■^'Imica  Coliclt. ,  rniitstam  fiitiirain  esse  liaiic  pce- 
iiam  ,  si  propter  Deicidium  a  Patribus  eorum  pa- 
tratum  inilicta  esset  ;  praecipue  cuin  Deus  sappe 
comniinatus  fuerit ,  se  puoiturum  iniquitatem  Pa- 
H-um  in  filiis  usque  ad  tertiam,  (^  ijuartam  ge- 
■neraticnem  ,  sed  non  ultra»  Frustra  ,  inquam  j 
cum  Deus  in  pervicacibus  Judaeis  «lodo  non  pu- 
niat  solum  iniquitatem  Patrum  ,  sed  iniquitatem 
ipsorum  propriam  a  Patribus  ia  eos  denvatam  , 
luxta  horrendam  illam  universi  populi  iinprecatio- 
tiem  Malth.  XXV]].  25.  sanguis  ejus  super  jios, 
O'  super  Jilios  nostros  . 

1S9.  Sed  instvit  recutitus  Orobius :  cum  tot  aliae 
iiatioaes  Jesum  ,  ut  Messiam  ,  non  minus  quam 
Jtidasi,  rejiciant,  cur  aequalibus  uoa  premuntur 
■calamitatihus  ? 

190.  1-iesp. ,  earum  crimen  non  esse  tam  gvave  , 
quam  Judasorum  j  istis  enim  proprie  factae  sunt 
pronusiiones  Messia;  ;  ex  eorum  semiae  natus  est 
Christus ;  ipsis  prcedicavit ,  &  oninia  in  se  adiin- 
■})lcta  fuisse  Prophetaruin  oracula  saspius  ostendtt; 
^roram  ipsis  multa,  &  stupenda  edidit  prodigia ; 
ac  deimnn  ipsi  hominum  ingratissimi  ejus  nior- 
tem  magnis  clamoribus  a  Ptiato  petierunt ,  atque 
impetraruat.  Nihil  horum  de  gentilibus  dici  pot- 
est ,  quorum  propterea  peccatum  in  Evangelii  lu- 
ce  repudianda  grave  certe  est ,  obsliuatam  tamen 
Judasorum  pervicaciam  non  iequat. 

191.  Irnto  labore  se  torquent ,  dum  alias  sua- 
ram  calatnitatum  causas  requirunt ,  sciiicet  Icgis 
Mo3aica3  violationes,  quas  a.  Deo  severissiiiie  pu- 
tuendas  esse  Moyses  praedixit  Deuler.  XXXVill. 
i>'t  enim  hoc  eftugiutn,  quo  saspias  uti  solent ,  i- 
psis  prodesset ,  demonstrare  deberent,  has  legis  vio- 
lationes  post  Jesum  Nazaraenum  fuisse  iii  populo 
Judaico ,  &  frequentiores  ,  &  majores  ,  quam  aii- 
tea  ,  quod  tamen  evincere  nulio  nK)do  poterunt . 
3Nam  ut  omittani  illas  quarmndam  Rabbinorum 
jactationes,  quibus  nationis  suae  virtutes  depraedi- 
cant ,  atque  innocenter  ,  &  sine  causa  se  affligi 
queruiitur ,  certe  ex  liistoria  antiquissima:  liujus 
j^eiitis  constat ,  niulto  plura ,  multofiue  graviora 
luisse  illius  scelera  ante  Christuin  natum  ,  quaiu 
postea  .  Sahem  post  ejus  dispersionem  iiullibi  Je- 
gttur,  Judseos  se  idololatria  polluisse  ,  quo  t^aineM 
criinitTe  saspeiiumero  Patres  eorutti  Deum  ad  ira- 
tundiam  ,  &  vindictam  provocaverunt  , 

192.  Urget  p-raeterea  Orobius  exeinplura  10.  tri- 


195.  Sed  primo  illae  10.  tribus  ,  si  adhtic  sub» 
sistuut ,  eadem  culpa  ,  ac  reliqui  Juilasi  ,  teneniur, 
dum  Jesum  Nazaraenum  ,  iit  veruin  Messi^m  ,  ve- 
nerari  detrectant .  Neque  cnim  dubitari  potest ,  hit- 
jus  diviiii  Redemptoris  nomen  ad  eorinn  aurcs 
pervenisse ,  cum  Chrisiiani  sint  toto  orbe  ditfusi  • 
Secundo  majori  adlHic  culpa  obstriuguntur,  si  ve- 
rum  cst ,  etts  gentilibus  coinmixtas  didicisse  opera 
•eorum  ,  atque  idolis  servire  .  Putant  tainen  aliqui, 
maximam  illarum  tribuum  partem  sensim ,  ac  sen- 
sim  iu  diversis  occasionibas  in  Palaestinam  remeas- 
9e,  fuisseque  tribui  Juda  iinmixtam  .  Hac  de  re 
videri  potest  Diss.  sur  lc  retour  de  dix  tribus  Tom. 
X.  de  la  S,  Bible  . 

19-^.  Dices .  Si  hae  calamitates  poena  fuernnt 
cajdis  Jesu  Christi  ,  cur  eam  illico  consecutae  noa 
sunt?  Car  uonnisi  post  ^o,  aitnos  eversa  est  Jera- 
salem  ?  Cur  nou  tuta  impia  g«us  interuecione  dc- 
leta  ? 

195.  Kesp. ,  paeiiam  immanissimi  sceleris  noa 
fuisse  diu  dilatam  ;  &  quamquam  veram  liujus 
modicae  dilatiouis  causam  cerio  determinare  iion 
audeainus  ,  conjectare  tamen  uon  improbabiliter 
possuniLis  .  Denm  sustinuisse  iu  multa  patientia  , 
si  forte  ad  prasdicatiouem  Apostolorum  iinpia  gens 
tota  converteretur ,  tit  reipsa  aoa  paucos  conver- 
sos  fuisse  novimus .  Hac  etiam  de  causa  fortasse 
terribilis  illa  comminatio  aou  uno  quasi  ictu  com- 
j)leta  IViit,  sed  saccessive  ,  quando  scilicet  obstiua- 
la  Judaeoruin   peryicacia  consamiuata  fuit  . 

196.  Cur  vero  una  cum  civitate,  &  templo  to- 
ta  Jad«oriiin  natio  nou  fuerit  interuecioae  deleta  , 
Sanct.  Augustinus  ia  fliie  Euarrat.  I.  ia  Psalm. 
LVIII.  Tom.  IV.  hanc  attert  ratioaem  ,  scilicet  ut 
testes  veterum  Prophetarum  semper  existereut.  Swit 
ergo  JudoeL,  iaquit  Saact.  Pater  ,  non  sunt  occi' 
si ,  necessarii  sunt  credentibus  .  Quare  hoc  ?  .•> 
Per  omnes  gentes  dispersi  sunt  Judcei,  testes  i- 
niguitatis  suoe  ,  &  veritatis  nostrce.  Ipsi  habent 
codlces  ,  in  quibus  prophetatus  est  Christus ,  & 
7WS  tenemus  Christum  ,  Et  si  quando  jorte  ali~ 
quis  Paganus  dubitaverit ,  curn  ei  dixerimus  pro- 
phetias  de  Christo,  quarum  evidentiam  obstupe- 
scit ,  &"  admirans  putaverit  a  iiobis  esse  con" 
scriptas  ,  de  dodicibus  Judcsorum  prohamus ,  quia 
hoc  tanto  ante  prcedictum  est .  Videte  ,  quomo- 
do  de  inimicis  nostris  alios  confundimus  ini- 
micos  . 

197.  Scholion.  la  hac  tameu  universae  geutis 
Judaicas  dispersioue  simul  &  conservatioae    admi- 

i)uum,  quae  sub  Salmanasare  in  captivitatem  ab-  rauda  est  diviua  provideutia  ,  &  observanda  vati- 
duct»;  ,  &  uunquam  liberata;  ,  eadem  fere  cum  a-  ciiiiorum  adimpletio  .  Ubique  enim  dispersi  sunt, 
liis  Judaeis  pceaa  plectuutur ,  quin  ipsac  «ecis  Je-  sed  in  sua  dispersione  ita  inirabiliter  a  Deo  coa- 
«u  JNazarieni  consciae  fuerint ,  servantur  ,  ut  populum  efficiant  ab  ortiBibus  aiiis  j 

di- 


saari  BlaMi  Ugolin;,    ul,i  etiani  hiijus    rei  h«c    finna  Syhagogain  ,    narrnt  R.  Ghedalias  apud  Wa;i5eseih'um 

redditur  ratio,  ^\u.\!i  'MioloUtr^  totam  plane  legennnoUit .  in  Confut.  Niczach.  Qnarnf[uam  ille  sui  erroris  tenax 

(a)  Hoc   tain  aiuturnap  captivitatis  experiin-ento  fuis-  eos  anostat^is  vocet «  &  ia  desperationein  actos  = 
se  Jjene  multcs  commotos  ad  deserendam    re^irobistam 


tlisliriCtum;  &  cum  amiqiii  ipsoruiii  ilomitores  .i^- 
cyiJtii  ,  Syri  ,  PltScT  ,  ac  rioinani  ilciiimii  vicissi- 
tiidine  teiiijiornin  dcstnicti  siiit ,  Jinlif  i  ab  ipsis 
siibacti  aiiluic  vigent,  ik  totios  hniTeii(!is  ?fni;ilMi'j 
j)ene  extincti  ,  iii  nrignain  riirsas  nuiltitodineni 
fxcrcvernnt .  In  Iiac  nnrabili  t^entis  Jndiicac  con- 
servalione  ndiinpletuin  cs.se  viJcnuis  ilhid  Jereiniae 
vaticiiiiuin  XLVI.  aS.  Ego  consiimmafn  cimctas 
genteSf  inl  (^Uiis  ejeci  te :  te  i'cro  non  consum- 
rriam  .  Et  liinc  coliigere  possniniis  ,  etiani  adiin- 
pleuda  esse  ea  vaticinia  Si-epiiis  rcpetita  de  fnttira 
alicjiiando  eoruni  conversinno  ad  Cliristi  fidein:  ^ 
posl:  fiosc  revertentur  filii  Israel ,  ZD"  qiioerent  fJo- 
minum  Dcum  suwn  ,  ^  Davld  Rcgein  suuf/i  , 
&  pavebunt  ai  Dominwn  ,  &-  ad  bonwn  ejiis 
in  novii^imo  dierum  .  Ose?B  III.  D.  Qnaiido  an- 
tein  iiasc  conversio  fiitura  sit ,  deriiiiri  non  potest, 
ik  qui  de  ea  aliquid  praEtuinciare  ansi  fuerunt  , 
se  falsos  Proplietaruni  interpretes  oslen.lertint  (d). 
JS'oa  est  vestrum  ,  repetere  iiic  possumus  ,  quac 
Oliristus  dixisse  refertur  discipulis  suis  Act.  I.  7,, 
nosse  tempo^-a  ,  qucs  Pater  posuit  in  sua  pote- 
state  . 

198.  Ultiina  ,  &  potissiin.a  Rabbinonim  ars .  qua 
infelicem  populutn  misere  decipiunt,  repetitiir  e.v 
clarissiinis ,  &  saepe  iteratis  r^ci  promissionibus , 
tandein  aliquando  revocandi  iilos  commiserandos , 
&  ubique  dispersos  exulcs  in  patriam  suain  ,  Jte- 
ruin  jcdiiicsndas  Jertisalein ,  inslaurandique  teni- 
pli  ,  in  quo  aboiita  |ain  tantn  tempore  sacrificia 
postiiminio  Deo  oflerantur  ,  &  regntun  Israel  in 
prislinum  ,  imo  niulto  inajorein  splen  lorem  ,  po- 
tentiain  ,  inajestatemque  restittietidi  .  In  ((uam  rem 
plura  iii  promptu  habent  sarra  vaticinta  .  Sic  Deu- 
♦er.  XXX.  Moyses  populum  consolafiis  est ,  di- 
ceus:  Cum  ergo  ...  ductus  pcfuitudine  cordis  tui 
i-i  universis  gentibus  ,  in  quas  disperserit  te  Do- 
minui  Deus  (uus  ^  &  reversus  fueris  r.d  eum  ... 
Reducet  te  Dominus  Deiis  tuus  de  captivitate 
tua  ,  ac  miserebltur  tui ,  C^  rursum  congregabit 
te  de  cu7ictis  populis  ,  -in  quos  te  ante  dispersit . 
Si  al  cj,rdines  cceli  fuerit  dissipatus  ,  ir.de  re- 
trahet  te  Dominus  Deus  tuus  .  Et  assumet ,  at- 
que  introdiicet  in  terram  ,  quam  possederunc  Pa- 
ares  tui,  ^  obtinehii  eam  .  Gemina  ifveniuotur 
passim  apud  Proplietas  ,  quae  de  captivit.ite  Haby- 
'lonica  noii  videnlur  posse  inteiligi  ;  utpote  qtiia  in 
-ea  iion  fuit  poputus  Hebraicus  dispersus  in  nni- 
versa  terra  us(jue  ad  cardines  caeli ,  ut  mo.lo  di- 
^porsus  est . 

199.  Praeterea  non  uno  in  loco  promisit  Dens , 
TeaEdificanduin  tempiuin  a  iVlessia  .  Clara  e^t  pro>- 
piietia  Zacliari.-e  VII.  15.:  Ecce  vir  ,  Oriens  710- 
men  ejus  ...  &  adificavit  templuin  Domino  .   I- 


DE  JUD,4E0R.  DTSPEPiS.  rv' 

tein  .\ino<  IX.  11.  I>i  die  ilhi  susciliibo  talernC' 


culwn  David ,  quod  cecidit ,  reoehficabo  apertu- 
ras  murorwn  ejus  ,  &  ei,  qux  corrucra^it ,  in- 
stauraho  ,  ry*  recedficaho  illut,  sicttC  in.  diebui 
antiquis  .  Clarins  adluic  Jerein.  XXXI.  0'^.  Ecce 
dies  veniunt ,  diiit  Dominus ,  ^  cedtficabilur  ci~ 
vitas  Domi7io  ...  770/1  evelletur  ^  ^  non  d?slrue- 
tur  ultra  in  perpctuum  ,  Et  alihi  sajpe  proinitli- 
tur  Hebraeis  posC  Messiaft  adventuin  feiicitus  s^iUr 
piterna,  quaHs  certe  non  fuit  post  alventuin  Jesu 
Nazar«iii  ,  iion  erp;o  Jestis  Nazarac;uis  e»t  Messia» 
Propiietaruin  oraculis  praedictu*  . 

200.  Hesp. ,  primo,  veiba  Vloysis  ex  cap.  XXX» 
Detiler.  intflligeiula  esse  de  captivitatH  Ikibvloni- 
ca  ,  ut  ea  intellcxit  Nenemias  ,  qui  Lib.  II.  Kidras 
cap.  I.  8.  sf>q.  ita  I  )c!nn  orabat :  Memento  ver- 
bi ,  quol  mandasti  Moj-si  ser.o  tuo  dlcens:  Cum 
tratis^rcssi  fueritis  ,  ego  dispergam  vos  in  popuc- 
los :  &  si  revertamini  ad  me ,  ^  custodiatis 
proecepta  mea,  &  faci.itis  e.J  ,  etiamsi  abducti 
fueritis  ad  extrema  coeli ,  inde  congrcgaho  ('<jj , 
&  redncam  in  locum  ,  qiieni  elegi  ^c.  INelieiTiia 
ergn  interprete  promissio  liberationis  a  Deo  facta 
per  Moysein  non  rcspicit  preesentein  ciptivitatem, 
^  dispersioiiem ,  ci^jus  fii>e:n  frusira  prwstolaotuc 
Judoei  , 

aoi.  Seriindo  alia  Projjiietaruin  oracula  possiint, 
&  debcnt  inieliigi  de  miitatione  infelici-s  Judaporum 
snrtis  ,  quando  scilicet  ducti  pceintudiue  cjrdi«  re- 
vertcnttir  ad  Deum  ,  quein  dereliqueruut  ,  &  no- 
bisciim  uuisenituin  ejus  Filitiin  adorabtn!? .  qtii. 
venit  ad  nos  iiberandos  a  durissiir.a  Diei.ionis  ser- 
vitute ,  &  tunc  promissiones  divinic  adimplebun- 
tur ,  non  in  sensu  iitterali  ,  ut  Juiaei  revertar.tuc 
in  terram  Clianaain  ,  ibique  regnent,  sed.  spirilua- 
liter  de  regno  Dei  ,  ad  quod  etiain  Gentos  vocatac 
sunt ,  &  qiiod  extei)d!tur  ab  ortu  solis  lisque  ad 
occastim  .  Hoc  autem  reginim  Gliristi  pernetutiiu 
erit  ,  secundum  Proplietarum  protnissiones  ,  quae 
ijon  iii  sensti  litterali  ,  scd  mystico  iiiteliigi  debcut . 

202.  In  scnsu  itein  niystico  facta  est  reaedificatio 
Jeriisalem  ,  &  leinpli  toties  promissa  ,  &  quidein 
taiis ,  ut  noti  ultra  destrci  possit .  Pcr  lianc  eniin 
«anctam  urbem  ,  &  per  templuin  significclur  Ec- 
clejia  aedilicata  stiper  fumlamentum  tinnissiiniiin  , 
&  iiidestrtictibiie  ,  idest  Cliri>tum  .  H.r;  :  nuterrt  Ec- 
ciesia  non  soluin  Jud.Tros  ,  sed  eliain  Geiitilcs  de- 
bet  suo  sinu  coinplecti.  Et  iic  .S.  Jacohus  in  Con- 
cilio  .Apostolorum  expliravit  similia  verba  Prophe- 
tarum  inqtiiens  iu  .Act.  .Aposl.  XV.  ij.  seq.  £'; 
huic  concordant  verba  Prophetarum  ,  sicut  scri- 
ptwn  est  (  Amos  IX.  11.  ):  Post  hxc  revertar , 
O"  recedif.caho  taber7iacu'.um  David ,  quod  deci- 
dit ,    &  d''ruta  fjtis  r^^cvdificnbo ,    &  erigdm  il- 


(<0  Petnis  Jnrieii    In  siio  lihro  Accoinplisseiuer.t    cf^s 

pruphrties  intcr    alla    v.nicinia ,    tjnonim  se    aiiclorein 

|iinjticiiui ,    vcl  inti^rpretem  pra-bnit  ,    brcvi   fiittir.ini  , 

imo  jnn   imininentpm  Jiid.Tonun  restitittioneui  prsnua- 

Gazzaniga  Thco!,  Tom,  V. 


ciav:t;  fpii  de  rc  lcotii  digili.i  est  l^pida  ad  ipsiim  E- 
pistola  R.iblii.^ornm  Amstelod.imensiiiin ,  «jiiain  refert 
Ridi.  Simoniiis   'Join.  I.  det  lettres  choisies  pi??.  3 19. 


34 


DE  INCARNATIOI^E  SECT.  I.  CAP.  VIII. 


hid  ut  requirant  ceteri  hominum  Doininwn  ^  & 
or/ines  gentes ,  super  quas  invocatum  est  nomen 
nicum,  dicit  Dominus  ,  faciens  kosc  , 

2o5.  Oinnia  ergo  vet.  Testainenti  vaticiuia  ,  qiii- 
bns  procniftitar  renovatio  Jeriisaleni  ,  &  Templi 
reaedificatio  ,  restitntio  itein  ,  &  amplificatio  regni 
Israel ,  rc  demmn  liberatio  Jndaici  poj)uli  a  dii- 
rissima  ,  qua  premitnr,  captivitate  ,  debent  spiri- 
tuaiiter  intelligi  de  Ecclesia,  ac  de  regiio  Christi; 
nou  autem  cum  somniantibns  JudsEornm  magistris 
litteraliter,  &  carnaliter  de  terreua  restitutione  a- 
boliti  per  septemdecim  &  amplins  sascula  Israeli- 
tici  imperii  .  Hinc  illae  vivas  imagines  Proplieta- 
rnm  ,  ac  praBcipue  Isaise  ,  qui  describit  coelos  no- 
vos  ,  ac  terram  novam  ,  ubi  copia  fnictnum  in- 
credibilis,  affluentia  ccnsolalionum  ,  &deliciarum, 
fluvius  pacis  ,  &  quasi  torrens  inundans  gloiiam 
gentium  ,  &  erit  mensis  ex  mense  ,  &  sabbatum 
ex  sabhato ,  idest  perpetua  snccessio  neomeniarum, 
&  festonim  ;  qnae  omnia  sub  figuris  expriinuntur 
cap.  postremo ,  ubi  denmm  versu  penultimo  con- 
clnditur  :  Venit  omriis  caro  (  non  Israel  tantum-' 
niodo ,  sed  omnis  natio),  ut  adoret  coram  jacie 
mea  ,  dicit  Dominus  . 

ao4.  Corouidis  loco  non  erit  inutile  breviter  Jn- 
daeis  commemorare  falsas  recentiorum  Rabbinorum 
pvophetias  ,  quibns  saepe  ausi  sunt  suis  contribuli- 
bns  praedicere  tempus  ,  quo  expectatus  Messias  ve- 
nire  debebat ,  quin  tamen  cventus  inanibus  liis  va- 
ticiuiis  re^fponderit  .  Celeberrimns  iuter  alios  fuit 
K.  IVlaimonides,  quem  Moysi  legislatori  aliqui  com- 
parare  non  dubitarnnt .  Hic  in  quadam  epistola 
ad  Hebraeos  in  Africa  commorantes  certo  praedi- 
xit ,  Messiam  venturum  esse  aiinc  mundi  4972.  J 
qui  tamen  annus  prceteriit ,  quin  expectatio  Ju- 
daeorum  expleta  fnerit  .  Postea  R.  Salomon  Ma!- 
ciis ,  qui  sa^culo  XVI.  Mautuae  fanquam  solemnis 
impostor  igne  damnatus  fuit ,  Messiam  certe  ven- 
turum  promisit  anno  post  munduni  creatum  556o., 
secundum  supputationem  Hebrceorum  ,  quae  a  no- 
stra  Chrcnologia  deficit  anuis  a^o.  ,  sed  neater 
annus  vidit  vane  expectatum  Messiam  .  R.  Jechiel 
ben  Zevi  natale  Messics  fixit  anno  1724.  nostrae 
arae  .  Snpervacaneum  est ,  singulos  hosce  vauiio- 
quos  Proplietas  receusere ,  qncs  etiam  confatavit 
B.  x\zarias  De  Rossi  in  suo  Meor  Enaim . 

G  A  P  U  T      IX. 

Ostenditur ,  Messiam  in  Lese  promissum 

futurum  verum  &  naturalem 

Filium  Dei , 

2o5.  \^uamquam  reprobata  modo  Juda^ornm 
Syoagnga  Trinitatem  Divinarum  personarum  omui- 
ro  neget ,  ac  consequenter  doceat  ,  Messiam  in 
Lege  projnissum  futurum  purum  homiuem,  haud 


ditficile  tamen  nobis  erit ,  hunc  etiani  maxirrium 
errorem  ex  propheticis  vel.  lestameuli  oraculis  re- 
fellere  .  Et  quidem  de  mysterio  Trinitatis  satis  a 
iiobis  actnm  fnit  T,  III,  Dissert.  1.  cap,  2.  Nuuc 
locus  est  opportunus ,  ut  peculiariter  coutra  eos- 
dem  Judaeos  veram  promissi  Messiae  divinitateni 
demonstreinus  .  Quamquain  si  cogi  aliquaudo  pos- 
sent  ,  ut  fatereutur  ,  Jesum  iNazaraeuum  esse  ve- 
rum  Messiam  ,  necessario  etiam  fateri  cogerentur, 
veram  esse  doctrinam  ab  eo  toties  traditam  de  con- 
substantiali  i])sius  divinitate  ,  de  qua  fuse  actum 
est  in  eod-^m  T.  111.  Dissert.  III.  cap.  5.  Sed  mo- 
do  eam  demonstrare  aggredimur  ex  sclis  vet,  te- 
stamenti  oracnlis , 

206.  Et  quidem  futurum  Dei  Filium  ,  ipsi  Ju- 
daei  aperte  confessi  sunt ,  quaudo  apud  Matthaeum 
XXV^I.  63.  Princeps  Sacerdotum  Jesum  ita  inter^ 
rogavit :  adjuro  te  per  Deum  vivum  ,  ut  dicas 
nohis  ,  si  tu  es  Christus  filius  Dei  ?  Putabat  igi- 
tur  Princeps  Sacerdotum  ,  Messiam  futurum  fi- 
lium  Dei .  Glarius  Nathauael  Joan.  I.  49«  Divini- 
tatem  Messiae  coufessus  est  dicens :  Bahbi ,  tu  es 
Filius  Dci ,  tu  es  Rex  Israel .  Et  Petrus  uomine 
suo ,  aliorumque  discipulorum  Matth.  XVI.  16. 
Tu  es  Christus  Filius  Dei  vivi .  Haec  peculiaris 
denominatio  filii  Dei  tributa  Messiae  ,  nou  denotat 
certe  ,  eum  futurum  filium  adoptivum  ,  &  per  gra- 
tiam,  ut  communiter  sunt  homines  justi ,  sed  di- 
stincta  prorsus  ratione  ,  uempe  per  veram  ,  aeter- 
nanique  generationem  ,  ut  pioinde  non  ignoraretur 
in  veteri  Syuagoga  divina  veuturi  Messiae  natura. 
Sed  id  comprobare  aggredimur  multis  ,  apertisque 
testimoniis  ex  veteri  testamento  desumptis  ,  atque 
ex  iliis  praecipue  ,  quibus  Ghristus  Domiuus,  e- 
jusque  Discipuli  ad  hoc  dogma  coufirmandum  usi 
suat  (a)  . 

207.  Primo  Jeremias  antiquas  Messiae  promis- 
siones  repeteus  cap.  XVIII,  G.  In  diehus  Ulis  ,  ait , 
(  seu  ut  hebr.  fons  habet ,  in  diebus  illius  ,  nem- 
pe  Messiae  )  sahabitur  Juda ...  &  hoc  est  no' 
men  ,  quod  vocabunt  eum  ,  Dominus  (  n**}*  Je- 
hovah  justus  noster ,  vel  justitia  nostra  )  ,  Por- 
ro  ,  ut  Judaei  fatentur  ,  sacrum  &  inefFabile  nomea 
Jeliovah  nonnisi  vero  Deo  tribuitur  ;  messias  ergo, 
qai  certe  eo  loco  iudigitatur  ,  verus  Deus  futurus 
erat  .  Ad  quem  locum  Jeremiae  alludit  S.  Panlus 
1.  Gorinth.  1.  3o.  iuquietis  de  Christo  :  ()ui  factus 
est  nobis  sapientia  a  Deo,  &  justitia,  &  san- 
ctificatio  ,  &  redemptio  . 

208.  Ut  temeraria  autem  rejicienda  est  illa  pe- 
riochas  iuterturbatio  ,  qua  aliqui  ita  legeudum  pu- 
taut  :  Et  hoc  est  nomen  ejus ,  quo  vocahit  ewn 
Dominus  ,  justitia  nostra  ,  sive  justus  noster  , 
Nam  primo  textus  hebraicus ,  cui  concordant  ver- 
eiones  Syriaca  ,  &  Arabica  ,  imo  &  Chaldaeus  Pa- 
raphrastes  ,  legit  ^i^^^p*  jikru  vocabunt  eum  in 
numero  plurali  .  Deinde ,  haud  recte  Deo  accom- 

mo- 


ut)  Brevitatis    causa    ea  omiuuntur  ,    (jnae    in  hanc  reni  allata  sunt  in  Toin.  111.  pag.  21.  Sc  seq. 


DE  MESSIAE  DIVINIT. 


35 


mOv3abiniU9  liiiiic  sensiim  :  Vocabit  IVlcssiain  justi- 
Tuini  nostrarn  ,  vel  justurn  nostruni  ,  vi-1  justiji- 
cantern  nos .  Haee  eiiiin  oiniiia  iu  idem  reridiiiit , 

209.  Friistra  etiam  est  Grotius  ,  qiii  Sociuiani» 
gralificaturiis ,  ul  viin  hnjiis  oraciili  laljefactaret  , 
priiuo  toliiin  hoc  vaticiniiim  ad  Zorobabclein  re- 
tulit  ,  qiii  figuram  gerebat  Chrisli  :  deinde  obser- 
vavit  ,  eadein  verba  fiiisse  a  S.  Pioplieta  inferius 
cap.  XXXUI.  16.  repetita  cum  aliciiia  immutatio- 
ne:  In  litbus  tllis  saUahilur  Juda  ^  &  Jerusalem 
(  alii  legunt  Israel  )  habitahit  conjidcnter ,  ^ 
hoc  est  nomen  ,  quod  vocabunt  eum  ,  Dominus 
justus  noster  i  hcbraice;u5f/fui  nostra  ;  quasi  sci- 
licet  de  Jerusalem  ,  vel  dc  Juda  id  iutelligeuduin 
sil :  unde  etiam  legebat  vocabunl  eani  ,  nempe 
civitatein  ,  &  cum  videret  a  Grsecis  ,  &  Ghaldaeo 
interprete  legi  ewn  genere  niasculino  ,  id  explica- 
vit  de  Jiida  . 

210.  Sed  tota  illa  interprctatio  Grotii  distorta 
est ,  ohscura  ,  &  absurda  .  (^uomodo  tnim  aut  Ju- 
da ,  aut  Jerusalein  vocari  potuit  Dommus  justitui 
nostra  ?  Et  multo  absurdius  est ,  quod  addit ,  lo- 
co  justitux  substituens  henejicentiam ,  seu  Domi- 
^ius  nohis  bene  fecit  .  Inepte  etiam  Grotius  totuin 
liunc  locum  ad  Zorobabelem  refert  ,  cum  vel  ipsi 
Rabbini  confiteantur  ,  hoc  vaticiiiium  spectare  ad 
Messiain  ,  &  soluni  nobiscum  disputent ,  au  IVles- 
sias  ibi  desiguatus  jam  adveucrit ,  an  vero  expe- 
ctaiKius  adhuc  sit . 

211.  Simile  valicinium  habetur  apud  Prophe- 
tam  Isaiam  cap.  IX.  6.  Parvalus  natus  est  no- 
bis  ,  ?^  factus  est  principatus  super  humerum. 
ejus  ,  ^  vocabitumomen  ejus  Adniirahilis  ,  Con- 
siUarius  ,  Deus  ,  Fortis  ,  Pater  Juturi  sceculi  , 
Princeps  pacis  :  rnuhiplicahitur  ejus  irnperium  , 
O*  pacis  non  erit  fviis  &c.  Quitus  verbis  desi- 
gnari  Messiam  ,  iieinini  dubium  est  j  ctijus  huina- 
iiam  naturain  ,  simul  cuui  divina  copulatam  Pro- 
pheta  exprimit . 

212.  Neque  ferenda  est  Grotii  audacia  ,  qui  vo- 
lens  hoc  oraculum  ad  Ezechiaui  detorquere  ,  ita 
Ipgendum  putavit :  Consuhator  Dei  fortis  .  Ita  sac- 
pe  i:ieptil  vir ,  alias  nou  iudoctus .  INe  tamen  to- 
t.im  triumphi  gloriam  conccdat  Habbinis  ,  qui  euin 
i.n  hac  oraculi  depravatione  praecesserunt  ,  vult  in 
f.zecliia  fuisse  Messiam  practiguratum  .  Sed  quili- 
bet  facile  videt  ,  neque  Ezechiae  ,  nec  cuicuinque 
alteri  mortalium  posse  nomina  ,  Cb*  cluracteres  il- 
lius  parvuli  co;ivenire:  Jesu  autem  soli  adamus- 
siin  competere  ,  qui  sinuil   Deus  est ,  &  Iiomo  . 

2i5.  Addamus  ea  ,  quai  ipse  Projiheta  Isaias  de 
venturo  Messia  rnagiiifice  praedicat  ;  ut  cap.  XXXV. 
4«  j  ubi  ita  animos  nostros  erigit :  Dicite  pusilla- 
nimis  j  confor  tamini  ^  ^  nolite  timere  ...  Deus 
ipse  veniet ,  ^  salvabit  vos  :  twic  aperientur  o- 
culi  ccecoruni  ,  cb*  aures  surdorum  patebunt :  tunc 
suliet ,  sicut  cervus  claudus  ,  &  aperta  erit  lin- 
gua  rnutorurn  .    Ad  (juod  vaticinium  certe  re<pe- 


xit  Cliristuj  Doininns  ,  quando  Matlh.  XI.  4-  di- 
scipulis  |]aj>tis!a;  dixit:  Ewitts  renunciate  Joan- 
ni  ^  c/ucv  iiudistis  ,  &  viUstis  :  ccvci  vidertt ,  clau- 
di  amhuhmt  ,  leprosi  mnndantur  ^  surdi  auliunt  , 
rnortui  reswgunt  C>c.  Prosequitur  Isaias  cap.  XI. 
Consolamini ,  consohimini ,  popule  meus  ,  dLcit 
Deus  vester  .,,  Vox  cLimaitis  in  deserto :  para^ 
te  viam  Domini ,    rectas  facite  in  solitudine  se- 

rnitas  Dei  nostri Ecce  Dominus  Deus  infor- 

titudine  veniet  ,  &  brachiuni  ejus  dominahitur  , 
cum  iis ,  qufe  sequuntur  ,  &  quibus  Isaias  prophe- 
ticis  imaginibus  summi  Dti  potentiam  depingit , 
luculeuter  oslendens  ,  MesAiain  qui  ad  consoialio- 
iiem  ,  &  xed&inptionejn  Israel  venturus  erat ,  esse 
Deuin  sumnium  ,  qui  in  carue  assumpta  nos  erat 
salvaturus  . 

2i4'  Apertissiina  autem  sunt  ea  .  q  libus  Isaias 
in  cap.  XLV.  vers.  1 5.  ita  Messiam  alloquitur  ; 
Vere  tu  es  Deus  absconditus  ,  Deu<:  Israel  Sal- 
vator  .  Qu3e  Kcet  ad  Cyruin  directa  e>se  vidoantur  , 
iu  quo  Deus  veluti  abscouditus  ea  Oj)erabatur  , 
qu«  pertiiicLaat  ad  ialutem  Israel  ,  primario  tamen 
spectabant  adChristuin  verum  Isra'.'lis  Salvatorein 
qui  j)roprie  dicebatur  Deus  abscondi,tus ,  quate- 
iuis  sub  velo  humanitatis  e|us  latebat  divinitas  . 

21 5.  Et  eerte  mulla  Isaias  eo  in  loco  liabet  , 
quae  Cyro  proprie  convenire  nequeuni ;  ut  quod 
ioidein  dicit:  Tanturn  in  te  est  Deus  ,  &  non 
absc/ue  te  Deus  i  quae  de  Verbo  ,  unigenito  ,  & 
consubstanliaH  P'ilio  Dei  veie  enunciari  poss.mt  , 
de  Cyro  autein  non  possunt .  Pariter  quae  sequun- 
tur:  Jsrael  sah-alus  est  in  Domino  salute  ceter- 
na,  non  possunt  significare  tantum  liberatioueni 
populi  Isxaelitici  a  captivitate  Babylonica  faclain 
per  Cyrum,  sed  siguificant  liberationem  omniuin 
gentium  a  captivitate  Daeinouis  factain  per  Chri- 
stura  5  quas  vere  est  aeterna  .  Ilinc  S.  Hieronym';* 
iii  coininent.  ad  hunc  locum  eoruin  sententiain  re- 
fellit ,  qui  liaiam  de  Cyrn  Persarum  rege  valici- 
natuin  esse  volebant .  „  Quomodo  ,  inquit ,  Cyri 
„  personas  dici  conveniet :  Vere  tu  es  Deus  abscon- 
„  ditus ,  Deus  Salvator  ?  Ergo  Deus  ,  in  quo  e>it 
„  Deus  ,  Doiniuus  noster  Jesus  Christus  recliu^^^in- 
„  telligitur  ,  &  verius  ,  qui  in  Evangelio  loquitur  : 
„  Eqo  ,  ^  Pater  unum  sumus  .  Qui  Deus  appeU 
,,  lalur  absconditus  propler  assunipti  corporis  sa- 
„  cr.^inentum  ,  &  Deus  Israel  Salvator,  quod  in- 
,,  terpretatur  Jesus." 

21G.  Tertium  Cliristi  divinitatls  testein  habemu» 
Michaeam  Prophetam  ,  qui  cap.  V.  2.  lotuin  na- 
tivitatis  Christi  desigiiaus  ,  inquit ;  Et  tu  Bethle- 
hem  Ephrata  parvulus  es  in  mdUUis  Juda  :  ex^ 
te  rnihi  epredietur  ,  qui  sit  dominalor  in  Israely. 
&  egressus  ejus  ah  initio  ,  a  diebus  oet-ernitatis^ 
Porro  lioc  vaiicinio  designari  locum  ,  ubi  Messias 
nascitiKus  erat ,  deraonslravimus  supra  nuin.  177» 
(a) }  unde  certuin  est  ,  haec  verba  spectare  ad 
Messiain  . 

21  7. 


(a)  DifficuUat^m ,    (pi«    oritur    ts.    diversitate    hajus  vaticiniii    prout    leritiir    apiid  IVlichftam ,    &    aj,HiJ    S- 


36 

217.  'f^fii  vero  facile  est  videre  ,  clupUcem  hic 
a  Fropheta  inaiiifeste  indicari  IVlessiac  iiativitatem  , 
aherajn  in  Bethlehem  secundiim  carnem  ,  alterain 
spiritnalem  ,  &  seteniam  ,  nempe  divinam  *.  &  e- 
^rtisius  ejus  ah  initio  ,  a  diebus  ostcmitatis  ;  seii 
li-t-  j>rimigeiiins  hebraicns  textiis  habet ,  egressio- 
nes  ejus  &c. ,  niore  scilicet  sacrornm  Scriptorum  , 
qui  ad  majorem  rei  dignitatem  nnmero  piurali  n- 
tt  solent ,  loco  singularis;  ut  cum  Proverb.  I.  di- 
citur  :  Sapieniia  foris  prusdicat ,  in  textu  hebrai- 
co  habetur  pluraliter  lioechinoth  Sapientice ,  ut 
intelligainus  ,  sermonem  esse  de  Sapientia  divina; 
«i  Dfeus  ipse  sa?pe  iii  sarris  litteris  nninero  plu- 
xali  eniinciatnr  D^JJT^  Hadonim  ,  D-jn'?^  He- 
tOiin  ^  ut  siguiiicetur  ,  ipsnm  esse  Deurn  Deorwn  , 
^:"^  Hominum  Doniinantium  .  Simili  itaqne  mo- 
clo  Propheta  dixit :  Egressiones  ejus  ah  initio  ,  a 
iliehus  ceternitatis  i  seu  ut  iji  hebraico  legitur  , 
ah  celerno  ,  &  a  diehus  sceculi  ;  quae  repetitio 
veram  asternitateni  significat ,  non  tempus  aliquod 
iwutm-niim :  v.i  cum  dicitur  in  sceculwn  sceculi  , 
aut  in  scecula  sceciilorum  . 

218.  FutiJis  aiitem  est  eorum  explicatio,  qni 
Meisiaf?  egressum  non  alia  ratione  asternuin  appel- 
]ari  existimant ,  nisi  quia  a  tota  ]am  aeternitate  in 
divija  praedestinatiene  existebat .  Fulilis  ,  inquam, 
]iiec  est  explicatic  :  qua  posita  nihil  peculiare  in 
Messia  siguificaretur ,  qiiaecumque  enim  fiunt  in 
tampore  ,  eodem  modo  dici  potsent  egredi  a  die- 
biis  seternitatis ,  quia  in  asternis  divinis  decretis 
pi^aedestJnata  fuerant  . 

219.  iSec  minus  vanus  est  aliorum  conatns,  qni 
prasclarnni  hoc  de  Messia  valicininm  ad  Zoro- 
bubelem  ,  vel  alios  quosdam  domijiatores  Israelis 
detorquere  nitnntur  .  IVam  practerquamqnod  veteri 
lV]j:jorum  suorum  traditioni  manifeste  opponmitur, 
jAuiqnam  tamen  eum  virum  invenient ,  cui  pos- 
sint  ea  verba  ,  Egressus  ejus  ab  iniiio  ,  a  die- 
hus  ceternitatis  ,  adaplari  ,  quas  nnlhijn  aliuni  de- 
iiotare  queunt ,  qi.iam  asternnm  Dei  Filium  ,  Ee- 
t!ile!)em  iu  tempore  natnrn  . 

220.  Dices  .  Ibidem  Propheta  valicinari  de  Mes- 
sia  pergens  haec  snbdit:  Et  stahat  ,  (^/  pascet  ia 
forlitudine  Dornini  ,  in  suhlimitate  norninis  Dei 
sui  ;  quas  verba  /ion  significant  ,  Messiam  futu-. 
runi  Deum  ,  sed  servum  ,  &  ministrunt  Dei  , 

•221.  Resp.  ,  hsec  niinime  repugiiare  Jesu  Chri-. 
sto  ,  qui  Dens  erat ,  &  homo  ,  <k  qui  propterea 
saepius  testatus  est ,  se  descendisse  de  cosio,  ut 
non  faceret  voluntatem  suam  ,  sed  volnntatem  ejus, 
qui  euni  misit ,  nempe  Dei  Patri*,  Joan.  IV.  34. 
&  V.  5o.  ,  dc  doctrinam  snam  esse  doctrinam  Dei 
sai  ,  Joan.  cap.  VII.  18.  ;  &  ibidem  cap.  XX.  17. 
Patrem  vocat  Deurn  suum  .  Igitur  quateinis  hn- 
manam  naturam  habebat  divinre  Personac  hypo- 
sfatice  conjunctam  ,    pascebat  poinilum  in  JortUu- 


m  INCAUN.  SECT.  I.    CAP.  IX. 

dlne  Domini ,  &  in  suhU/nitale  noniinis  Dei  sui\. 
Quamvis  etiam  divina  ipsa  persona  Chrisli  Deo  Pa- 
tri  aliquo  modo  subjecta  erat ,  non  diversitate  na- 
tura3  ,  secundum  cjuam  unum  erat  cum  Patre  ,  sed 
ratione  originis  ,  qua  procedebat  a  Patre  ;  unde  & 
a  Patre  //iissus  dicitur  . 

222.  Dices  secundo  .  Mich.asas  ibi  de  eo  vatici- 
natus  cst ,  qui  erat  ft!taru3  Dorninator  in  Israelj 
talis  autem  nori  fuit  Jesus ,  qni  potius  aliis  domi- 
iiantibus  obteniperavit ,  &  obtemperandum  docuit. 

225.  Fiesp.  ,  regnum  Jesu  Ghristi  non  fnisse  de 
1h3c  mundo,  prout  ipse  respondit  Piiato  Joan.XVlII. 
36.,  sed  fuisse  regnnm  ,  &  dominium  spirituale, 
&  coeleste  ,  quo  iis  ipsis  dominabatur ,  quibus  ex- 
terna  ,  &  corporalL  obedientia  parebat :  regnum  pa- 
cis  cuiu»  Jion  eril  tinis  j  quenjadmodum  Deus  ore 
suoruni  Prophetaruni  saRpius  pollici.tns  est  . 

224-  Multa  denunn  Messiae  divinitatis  testimo- 
nia  nobis  exhibent  Psalmi  ,  quae  etiam  saepiusJe- 
sus  Christus  ,  atque  Apostoli  attulerunt ,  utJudaeos 
de  lioc  maximo  Religionis  dogmate  convincerent . 
lis  quee  Tbm.  111.  pag.  24.  &  seq.  attulimus  ,  ea 
addi  possunt ,  quee  Sanctus  Paulus  simul  collegit 
in  sua  epist.  ad  Hebraeos  cap.  I.  nt  ostenderet  , 
Gliristum  tanto  meliorem  Jngelis  effectum,  quan- 
lo  differentius  (  grasce  ^iocliipuripov  excellentius  ) 
prce  illls  nornen  hcereditavit  ,  inquiens:  ,,  Cui  e- 
„  nim  dixit  aiiquaudo  Angelorum  :  Fdius  ineus  es 
,,  tu  ,  ego  hodie  genui  te  ?  (  Ps.  II.  7.  )  Et  rnr- 
,,  sum  :  Ego  ero  illi  in  patrem  ,  &  ipse  erit  mi- 
„  hi  m  filium  (  2.  llegum  VII.  i4.  )  •''  Et  cum 
3,  itcrum  introducit  primogenitum  in  orbem  ter- 
„  ra?  ,  dicit:  Et  adorent  eum  omnes  Angeli  Dei 
„  (  Ps.  XGVI.  7.  )  Et  ad  Angelos  quidem  dicit : 
35  "v^^"  jecit  Angelos  suos  spiritus  ,  fy  ministros 
,,  suos  flammam  ignis  Ps.  CIIl.  4-  )  j  ad  P^iiiu:n 
„  autem  (  Ps.  XLIV.  7.  ):  Thronus  tuus  ,  Deus', 
„  in  scecuium  sceculi :  virga,  cequitatis  ,  virga  re- 
„  gni  tui :  dilexisti  justitiam  ,  t^  odisti  iniqui- 
,,  tatem  ,  propterea  unxit  te  Deus  ,  Deus  tuus  , 
„  oleo  exultationis  prce  participibus  tuis ,  Et 
„  Ps.  CI.  2G.  )  Tu  in  principio  ,  Domine  ,  ter- 
„  ramjundasti ,  &  opera  rnanuum  tuarum  sunt; 
,,  cceU  .  Ipsi  perihunt ,  tu  autem  pernianebis  ,  & 
„  onmes  ut  vestirnentwn  veterascent :  &  velut 
„  amictum  inutabis  eos  ,  &  inutabuntur :  tu  au- 

tein  idem  ipse  es  ,  &  anni  tui  non  deficient . 
,,  AA  qnem  autem  Angelorum  dixit  aliquando 
„  (  rsalm.CIX.  I.  ):  Sede  a  dextris  meis ,  quoa- 
„  dusqae  ponam  irwnicos  tuos  scabellum  pedum 
,,  tuorum  ?  "  . 

235.  Ita  S.  Pdulus  in  laud.  Epistolae  primo  ca- 
pite  exccilentiam  Jcsu  Ciiristi  supra  Angelos  ex- 
toUit,  unde  ejus  diviiiitas  manifeste  eruitnr  .  Po- 
stea  vero  cap.  II.  7.  &  seq.  alia  verba  Psalmi- 
\']II.  addiicit ,  qui])U8  idem  Jesus  Christus  dicitur 

mi- 


Slnitli^ftim,  j.im  ei:c(Iavirn;;s  in.  T.  I.  png.  2o5.  n.  235. 
Addvndhin  vero  e^t  cnin  P.  Cnh-d.  Honh-snnt  ,  men- 
twau  lorlasss  ciubare  in  ttxtu  luJ^raico  ijisuiia  Jijjrarii , 


&  logcndtnn  relpsa  esse  :    NeqiKU^uam  minhna  es,    quo- 
■mndo  Itge],>int  .bcribT?  i!li  •  nuoa   Herodes  consuluit  . 


DE  MliSSI 

mhioyatus  paulo  minus  ah  JngcUs ,  scilicet  pro- 
pter  passionem  mortit ,  &  iilloriiH  ali;i  verba  ex 
Psaljno  XXI.  ,  iibi  (^liristiH  ojiuk-s  fidelfs  vorat 
jratres  suos  :  NunUaho  nomen  tuum  fratribus 
meis  .  Ut  haec  Ofnnia  Fsalnioruin  tcstiinoiiia  siiniii 
coucilientiir  ,  neccssc  est  duplicein  in  Mcssia  fiiis- 
se  dislinctain  natnrain  ;  alterain  (liviiiain  ,  secuu- 
diiin  quam  ab  Augelis  adoratur  ,  &  sedet  iu  liiro- 
ijo  aeterno  ,  ad  dexterain  Patris  ,  ilii  oinniiio  ,k((u.i- 
lis  ,  imo  consub>tanlialis  ;  alterani  vero  luirnaiiam  , 
socundum  quam  jiaulo  minor  est  Augelis;  &  non 
conjiinditur  nos  Jratres  vocare  dicens  :  Nuntia- 
bo  nomen  tuumjratrihus  meis  .  Messias  igitur  in 
Lege  a  Deo  promissiis  duplici  natura  constare  de- 
bebat ,  divina  ,  &  humatia  ;  alias  luilio  modo  in- 
telligi  possuMt ,  quae  de  eo  in  multis  Scripturae  sa- 
cras  locis  prs?uunciata  fueruut . 

APPENDIX  I. 

De  testimonio  ,  quod  Josephus  Flavius 

de  Miraculis  ,  &  Divinitate 

Christi  reddidit  (ii)  , 

226.  X  iaculum  plaiie  videretur  «'a  silentio  pre- 
mere,  quae  Josephus  Flavius  de  Chrislo  scripsisse 
dicitnr  Lib.  XVII J.  Antiquitat.  Jiulaic.  cap.  4»  , 
iibi  ha:c  leguiitur  ,  Sigismuudo  Gelenio  interprete: 
Eodtm  tempore  Juit  Jesus ,  vlr  sapiens  ,  si  tamen 
virum  eum  Jas  est  dicere  :  erat  enim  mirabdiuni 
operum  patrator  ,  &  doctor  eorum  ,  qui  libenter 
yera  suscipiunt  s  plurimosque  tam  ex  Judceis  , 
quam  ex  gentibus  sectatorcs  hahuit  .  Christus 
hic  erat ,  quem  accusatum  a  nostrce  gentis  prin- 
cipihus  Pilatus  euin  addixisset  cruci ,  nihilomi- 
nus  nondestiterunt  eum  diligere  ,  qui  ah  initio 
cceperant ,  Jpparuit  enim  eis  tertia  die  yivus  , 
ita  ut  divinitus  vates  hoc  ,  Ci>'  alia  multa  miran^ 


AE  DIVJNIT.  3; 

da  de  eo  prcu  lixcrum.  ,  Cy  u^que  in  hodiernum 
Chrixtianorum  genui  ab  hoc  denominatum  non 
dejecit .  fluic  versiuni  eliam  illa  concordat ,  quaui 
S.  Hieronyimis  habet  de  scriptor,  Eccles,  coj). 
l5.  ,  hoc  uno  exceplo ,  quod  loc»  illorum  verbn-. 
rum  :  Christus  hic  erat ,  Hieronymus  vcriil :  Et 
credehatur  esse  Christus  ,  l'rima  tameii  versio  ina- 
gis  congruit  textiii  gr.xco  :  6  ^ f.i<roi  iiTof  ȴ  .  Chri- 
stus  hic  erat  ;  iinde  etiam  S(jj)lir'MiiMs  ,  qui  ilhid 
Saiicli  llieronymi  opus  in  grjccum  traustulit ,  pri- 
inigeniam  Jos('|)hi  lectionem  relimiil . 

227.  Hoc  iiisigue  fk'  Jesu  Christo  tfsti^nonium 
a  viro  iiiterJudaios  doctisiimo  ,  &  celebcrrimo  pro- 
fectuin  ,  noi)  leve  adderet  ii»,  qnas  supra  diximus 
de  Christi  miracuJis  ,  pondjis ,  si  illud  geiiuinum- 
esse  Judaci  confiterentiir  .  ScJ  illud  es-ic  a  Chri- 
slianis  ronriclum  pugnacissiinerontcudunt  ;  &  inalo 
fato  Judnpis  h:ic  in  parte  pyilicein  premunt  iioii 
pauci  cx  Cluislianis ,  volciites  ,  totam  illain  perio- 
chaju  esse  suppi<»ititiam.,  &  adulleriua  manu  Jo- 
seplil  textui  iuscrtam  [b)  ,  Contra  hos  tamen  nos 
breves  vexatissiiui  hu|us  testimouii  vindicias  una 
cum  majore  &melioreCriticorum  partesuscipiemus  ^ 

PROPOSITIO . 

Tcslimonium  Josephi  Flavii  de  Jesw 
Christo  genuiiiwn  est  , 

228.  Jl  rob.  priino  veterum  Godicum  tain  scri- 
pt«rum  ,  quam  impressorimi-  auctoritale  ;  oinues 
euim  cum  graeci ,  tum  latini  laudatum  lestimoiiinm 
exjiibent ,  ut  ex  Rosio  ,  Bigotio ,  ac  Lainbecio  fi- 
dem  facit  Jo.  Alb.  h-abricius />ii//o^ '2.  Groeca?  Vol. 
IM.  pag.  2^7.  ,  paucissimis  l.ebraicis  exceptis ,  in 
quibus  Judaeorum  fraude  illud  abrasum  fuisse  cer- 
nitur  (c)  . 

229.  Prob.  secuDdo  auctorilate  veterum  Scripto- 

ruin  , 


(<i)  Celebris  liio  Jii(I.ToniTn  Sci-iptor  e.\  noLilissima 
Sacerdotali  lamilia  Jerosolymis  n.itiis  est  anno  iVTPe 
lUiriblianr-e  3;.,  iit  e.\  ejiiiviia  ab  ipso  conbcnpta  col- 
JiSitiir  .  Oinni  scientianim  gcnere  e.ciiltiis  rhnrisaic» 
stcta;  nomen  deiJit.  Cajitiis  a  Roinanis  iina  cum  civi- 
tale  Jotapat  ,  cni  e:im  imjifrio  jirnperat ,  miiltam  gra- 
tiain  invenit  .iptid  Titiiiii  Vt.spasiani  tiliiim  ,  (|iiein  po- 
itea  in  hello  Jtuiaico  secntus  est  3  ac  ]>csl  e.Ntidiinn  Je- 
Tosolyinitaniim  ctim  eodem  Tito  lloiniiii  se  contnlit  , 
nbi  linperatorihiis  Vespasinno  ,  &  Tito  cariis  <lin  vj- 
sil :  tantainfpie  sibi  fam.im  pt-perit  ,  ut  «^tatiia  donntiis 
fiierit,  testibiis  Ensebio  Lib.  Hl.  Jlist.  Eccl.  cap.  9. 
&Hieronymo,  (/ni  \n  Calalv^uVnur.  illnstr.  c.  i3.  dc 
co  infpiic:  Ob  ingenii  gloriam  stutiiain  inertiit  Roma  . 
Jnter  mnlta  ejiis  scripta  phiriini  ab  eniditis  finni  Li- 
Jjri  XX.  Antiijuitatuni ,  vel  nt  alii  vocant  ,  Originum 
Jiidiucartim  ,  in  (piibiis  Jndaica?  gentis  hi.<toriain  tfxit 
ab  initio  mnmli  .i^ipie  ad  XII.  Neronis  anniim.  H^c 
tanu-n  Josephi  liistona  rei.nhenditnr  a  Baronio  in  /In- 
nali/:tt,  n  Leone  .Allnlio  in  iwtis  a<l  Jfnstacliiaiii  ,  a 
Car.  j^iKibni  in  libris  dnobiis  De  Testimonio  Jostphi ,. 
&  a  ini:!'.is  aliis  ,    (jiiod  a  sacris  Scriptoribns    no.n  in- 


fre(pier.ier  discoviict  ,  (fua  dc  cau.sa  etiam  Natalis  Ale- 
.xander  ipsiim  .s.rpe  rtrelllt  . 

{h,  Jo.  Alb.  Fabric.  in  Syl/af.o  Scriptoru-n  ,  f/iii  fc- 
ritaten''  RcUg.  Christ.  asseraerunt  App.  1.  de  Scrip'.is 
grxcis  &c.  longo  online  rccenset  primo  riominn  eoniiri, 
(pii  lioc  insirjne  Joseplii  testimoniiini  i'cniiiniiin  e.sse  dc-- 
Jendiint]  dtinde  eonim  ,  <[iii  illiid  nt  sin'['o^ititnim  re- 
iiciiiiu  :  acdeinmn  lloniin  ,  (pii  ilhid  iiittrpoKitiim  (iiis- 
se  snspicantiir  ,  (juibiis  jicstreinis  &  ipse  Kabricins  snb- 
tcribii  Biilioth.  ^rt*a.t  Vol.  III.  p.  i38. ,  landanseti.iin 
ut  siios  adstipiilatorts  Sttpli.Tnuin  Le  .Moyne  in  notis 
fl(i  {•arui  sacra  ,  Joannein  lilirist.  W.igcnseiinin  in  IV.. 
V.  Lihror.  jinentlinm  ,  &  Tltomaia  Itligiiun  iu  Prole- 
gomenis  ad  Josephtim  . 

Kc)  Card.  Capsar  Baroniiis  ad  ann.  Christi  34-  nuin. 
226.  narrat  ,  a  Codice  Ms.  liebrai<;o  Biblioth.  Vaticanae 
fnisse  hoc  testimoninm  Josephi  abrasnm  ,  at([iie  abr.i- 
sionis  signa  adlmc  i:i  memlirana  apparere.  Fidein  Ba- 
ronii  stispectam  Ii.d)iiit  implacibihs  ejiis  hostis  Ijaac 
Casan])onus  E.xercit.  XVI.  Sed  codicem  sic  abrasnm  se 
v'.tisse  testatns  est  Thtod.  HacksjJanius  De  tisti  iihror. 
RalLin.  caj).  i.  ,    ac  postea  Thcophilns  Comes  a  Win.» 


38 


DE  INCARN.  SECT.  I.    CAP.  IX.   APP.  I. 


yum  ,  qni  hoc  Jo3ephi  testimoniiim  ,  taiuquam  in- 
diibiiim  ejusdem  fuetiim  allegaiujit ;  iuter  quos  pri- 
mus  est  Eusebius  Caes^iriensis  Lib.  I.  Htst,  Eccl, 
cap.  II.,  &  Lib.  111.  Demonstr,  Evang.  cap.  5, 
.4lter  est  Hiero.nynuia  in  Catal.  Script.  Eccles. 
rap.  i5.  Testius  accetlit  Isidorus  Pelusiota  Presbv- 
:er  ,  vel  Abbas  /Egyptius  ,  &  S.  Joann.  Chryso- 
slomi  discipiiJus  iii  epist.  ad  Eudaemoncm  Diaco- 
iium  (  Lib.  IV.  Epist.  edit.  Cojnmeliniaiiae  anno 
3606.  in  fol.  )  Quartus  est  Hermias  Sozomenus  ia 
Lib.  L  Hist.  Eccles.  Theodosio  iuniori  dicatse 
cap.  I.  Quintus  est  Svidas  in  Lexicographo  ver- 
ho  'lci)ffi}vocx  quibus  innumeri  postea  accesserunt 
Jii ,  adeo  ut  neino  de  veritate  illius  testimonii 
dubitare  coeperit  ante  sasculum  decimum  sextum 
quamquam  ex  inomentis  ,  &  conjecturis  nou  ad- 
luodum  firmis  ,  ut  mox  videbimus  (a)  . 

25o.  Prob.  tertio  ex  eo ,  quod  verisimile  non 
est,  Josephum  diligentem  rerum  Judaicarum  Scri- 
ptorejii  ,  ea  preetermittere  voluisse  ,  qii^c  non  ita 
pridem  in  patria  sua  tanta  cum  celtbritate  conti- 
gerant .  Porro  cum  Lib.  XX.  Anticiultaturn  men- 
tionem  fecit  Jacobi  ,  qui  appellabatur  utiK(poyiCLi, 
jrater^  Dei ,  sea  Jesu  Christi  ,  qiiem  Ananias  Pon- 
tifex  i«ipie  jussit  a  populo  lapioAri  ,  tum  etiam 
Lib.  XVIH,  cap.  7.  Joaniiis  Baptistas  ,  quem  He- 
rodes  occidit ,  quis  credat ,  eum  postea  illa  reti- 
cere  voluisse  ,  quas  Jesu  Cliristo  contigerant ,  mul- 
to  majoris  n.^-aenti ,  &  cujus  discipuli  ,  atque  a- 
doratores  quotidie ,  &  ubique  multiplicabantur  ? 

25r..  Multo  etiam  ininus  verisimile  est ,  potuis- 
$e  codicibus  Josephi  ,  qui  statim  vuigati  fuerunt , 
&  non  minus  gentilium  ,  quam  Judicorum  mani- 
bus  terebantur,  non  uiium  ,  aut  alteruin  verbum, 
sed  iiitegram  plane  periocham  ,  clain  ,  &  impuue 
intrndi  ,  ut  ueino  fraudem  detexerit  ,  nemo  recla- 
maverit,  usque  ad  tempora  patrum  nostrocum  ,  in 
quibus  impotenti  qiiadam  innovandi  prurigine  piu- 
ra  alia  vetustatis  monuinenta  in  dubium^rcvocari 
CQBperunt .  Prasterea  cui  bono  tantum  mendaciuiu 
adinisissent  Ciiristiani  ,  quod  &  facile  detegi  pote- 
tat  existenlibus  ubique  Josephi  libris  ,  &  nou  mul- 
tum  valebat  ad  obstinatos  Judaeorum  animos  fle- 
clendos  ? 

232.  Obj.  primo.    Patres    vetustiores  Justinus., 

iliscligratz  ;_  ut  hac  de  re  dtibltari  ampliiis  non  possit, 
neque  ab  iis  ,  cjiiibus  nota  non  est  summ.i  Amplissinu 
hiijiis  Annaliiim  parentis  fides  &  integritas  .  Aiios  he- 
hraicos  Codioes  similiter  a  Jiid,Tis  corniptos  meraorat 
Caveus  ex  Canuto  Priore  S.  Fridiswid*  OKonn   11 70. 

(a)  Omittiinus  Acta  S.  Donati  Episcopi  Thmuitarum 
aptid  Coniiniiat.  Bollandi  die  22.  Maii ,  in  quibiis  hoc 
ipsurn  testimoniiim  laiulatiir,  f|uia  de  illoruin  Actcnim 
•enuitate  non  oiiuiJno  constat .  Omittimns  pariter  ea- 
dem  1.8  causa  Macarium ,  qui  in  Sermone  ad  Diocle- 
tianum  Imperat.  hunclociim  aJlegasse  dicitur  apud  Bol- 
landianos  Tom.  V.  Maji   pjg.  4^. 

(h)  ita  habet  Origenes  :  ,^  Josephus  L.  XVIll.  Jnti- 
„  c/uitatum.  testatur  ,  Joannem  fuisse  Baptistam  ,  qiiip- 
„  pe  us  ,  (iiu  baptismum  regipercat ,  poUictbatur  ,  io- 


TertuIIiamis  ,  Cyprianus ,  qui  contra  Judaeos  stre- 
luie  pugnarunt ,  nunqu<tm  hoc  Fiavii  testimonio 
usi  suut ,  quod  in  illo  certamine  magno  certe  e- 
molumeuto  fuisset  .  Praeterea  Origenes  ,  qui  Lib. 
I.  contra  Celsum  num.  4;.  ea  allegat ,  quae  Jo- 
seplius  in  Lib.  XVIII.  Antiquiiatuni  lubet  de  JoaD- 
iie  Baptista,  ejusque  baptismo,  ac  de  Jacobo  Ju- 
sto  {l))  ,  de  hoc  Josephi  loco  prorsus  silet .  Siliie- 
runt  pariter  Irenasus  ,  Clemeus  Alexandrinus  ,  a- 
liiqa€  Christiani  Scriptores  usque  ad  Eusebium  , 
&  Hieronyinum  ,  qui  primi  omnium  laudatum  te- 
stimonium  posterorum  meinorise  libris  suis  consi- 
giiarunt .  Deiuum  ,  quod  longe  mirabilius  est ,  e- 
ruditissimus  Photius  ,  qui  duobus  in  locis  snx  Bi- 
5//o;/zec«?,uempeCodicibusLXXVL&CCXXXVIII. 
plura  exccrpta  ex  Libris  Antiquitalwn  Josephi 
iiobis  exliibet ,  hoc  ,  quod  aliis  longe  praecellebat, 
intactum  reliquit . 

255.  Resp.  totum  hoc  argumentum  esse  negati- 
Vum ,  quod  omni  vi  ca.rere ,  quotiescumque  illi 
arguinenta  positiva  opponuntnr  ,  omnes  norunt ; 
quod  etiain  clarius  apparebit ,  si  singiila  ejusdem 
capita  exanuuemus  . 

254.  Primo  opponitur  silentium  S.  Juslini  Mar- 
tyris .  Sed  ille  disputans  cuin  Tryphone  Judaso  , 
sibi  prOj)03uerat ,  ex  solis  Scripturis  sacris  veteris 
testameuti  in  tota  hac  coutroversia  uti .  In  o??ini 
hac  dissertatione  ,  dicebat  Judaeis  ,  ex  sanctis  ve- 
stris ,  &  propheticis  liLteris  o?nnes  probationes 
meas  addacam  •  Nil  igitiir  inirura  ,  quod  testi- 
moniuin  Joseplii  minime  attulerit .  Similiter  S. 
Cyprianus  coutra  Judaeos  in  *uis  libris  Testiino^ 
ntoruni  solis  Scripturis  decertare  voluit  .  Quod  an- 
te  ipsum  pariter  fecerat  Tertuliianus  .  Neque  Jo- 
sepiii  auctoritas  magna  erat  apud  autiq.uos  Judaeos^ 
qui  euin  ut  semi-apostatam  detestabantur  . 

255.  DillScilius  est ,  ne  quid  dissimulemus,  ve- 
ram  atferre  raliouem  ,  propter  quain  Origenes  te- 
stiinoiiium  Josephi  praetermiserit  .  Ex  hoc  tamea 
ejusdem  silentio  argumentum  elficax  duci  non  po- 
teit  contra  Josephini  teslimonii  veritateia,  ab  aliis 
gravissimis  auctoribus  aguitain  ,  &  comprobatam  : 
quandoquidem  aliquae  potuerunt  esse  luijus  omis- 
sionis  causae  nobis  incompertae  .  Fortasse  in  vitia- 
tos  a  Judaeis  codices  iucidit  Origeues  ,    cujusmodi 

fuis- 

,j  re  ,  ut  eornm  peccata  dihierentur .  Idem ,  r/uarinus 
„  Jesnm  pro  Christo  n-jn  agnosceret  ,  diiin  inquirit  , 
,j  cfua  de  causa  JerosoljmaR  eversfl»  fuerint ,  &  templiim 
,,  so!o  spqnatiun  ,  non  dicit  quidem  ,  qtiod  dicere  de- 
„  l)iiit  ,  in  causa  fiiisse  insidias,  qiias  Jesu  stnixerant , 
))  morteimjiie,  cfuatn  Christo  a  Proplietis  promisso  intu- 
,,  lerant ;  sed  taiuen  qiiasi  invitus  a  veritaie  non  mul- 
,,  fruiii  recedit .  Ait  enim ,  baec  Jiidais  gontigisse  ,  ut 
,,  Jacobus  jiistus  ,  ciii  frater  erat  Jesu ,  (fui  vocabatur 
,j  Gliristus  ,  vindicaretiir  ,  (fuoniam  justissimum  illum 
,,  viriim  interfecerant  "  .  Quod  luc  Origenes  ex  Jose- 
pho  refert  de  Jacobo,  apiid  Josephiim  modo  non  inve- 
uitur.  Id  ipsum  tamen  refert  etiaro.  Eusebius  Lib.  U. 
Hist.  Eccl.  cap.  23. 


DE  TESTIMONIO  JOSEPHI  FLAVII 


59 


fujjse  lyon  tHffitemnv  >  Fortasse  noliiil  Iioc  tcsfiino- 
iiio  iiti  coiitra  (^eliiim  ,  iie  iimtiliter  <le  ejiisdein 
veritjte  Jispiitaiuli  Celio  ailversario  orcisioneii)  \nx- 
beret .  Fortasse  (Inmiin  illiij  ab  Origeiii»  inenio- 
ria  excidit  ,  dnin   srribor*  t  . 

256.  Inst.  Ibiilein  Origencs  aperte  dicit ,  Jose- 
plium  no7i  agnoi-isse  Jcsnm  pro  Christo  :  jinnqnain 
ergo  in  Josephi  Antiquitatibus  ea  verba  leperat  : 
Christus  hic  erat :  nec  alia  ,  qnas  verain  Cliristi 
divinitatem  indicare  viilentur. 

257.  Resp. ,  Josephuin  qiiiclem  non  atrnovisse 
Jesum  nt  verum  Messiani  ,  &  Christuin  ,  potnisse 
lamen  eum  appellare  Christum  ,  qtiia  coinmunitpr 
l;oc  noinine  appellabatur :  uinle  ciiain  Fjib.  XX. 
cap.  6.  Jacobum  dixit  fiiisse  jraireni  Jesii  ^  rfui 
(licitur  Christus  .  Communiter  autcm  ,  ttiam  ab 
liostibus  suis  fuisse  Jesum  appellatum  Christum  , 
liquet  ex  Matth.  XXVII.  27.  ,  ubi  Pilatus  ita  Ju- 
danos  interrogavit :  Que77i  vuhis  dimittam  voMs  : 
Barahham^  an  Jesum  ,  c/uidicitur  Christus  P  Hinc 
etiam  S.  Hicronymus  pofins  ad  mentem  Josephi , 
quam  ad  litteralem  versionem  altendens  ,  ita  illa 
verba  latine  reJdit :  Et  credehatur  essp  Christus ; 
credebatur  scilicet  abejus  discipulis  ^  Hinc  fotuin 
jllud  elogiuin  fortasse  a  Josepho  prolalum  fuit  hi- 
storica  narratione  ,  non  tam  ex  sua  sententia,  qiiam 
ex  publica  faina  ,  qute  qiiotidie  magis  invalesce- 
bat ,  ^  dilatabatur .  Qtiainvis  nec  iinpossibile  sit, 
quod  Isidorus  Pelusiota ,  &  alii  suspic.iti  sunt  , 
Josephum  rerum  veritati  cessisse  ^  atqne  i^npiorum 
sententiam  minirne  secutum ,  agnovisse  in  Jesu 
omnes  veri  Messiae  characteres  ,  vana  tamen  innn- 
di  gloria ,  cujus  iiiexplebilem  cupiditatem  in  snis 
opcribus  ostendit ,  impeditum  ejus  religioni  noinen 
dare  recusasse;  cujus  Cc-ccitatis  alia  exempla  noo 
desnnt  (a). 

238.  Superest  Photius  ,  quem  certe  mirum  est 
in  suis  excerptis  ex  Joscpho  non  potui«8e  celare 
ipsius  testimoniuin  de  Jesu  Christo .  Sed  primo 
observandum  est ,  in  utroque  loco  suse  IJibliothe- 
cx  eum  nonnisi  pauca  ex  Josepho  exscripsisse  , 
caque  non  praecipua  :  secundo  omisisse  integros  pri- 


mos  qiiatuordpriin  iibros:  terlio  ex  sex  postremis 
non  dclibasse  fe;e  alia  ,  quam  quic  spectabaiit  ad 
Herodi.mam  familiain  ,  &  a  l  sericin  Ponlifi<:uin  , 
qiii  ab  Aarone  sibi  siicccs^erunl  uscjue  ad  leinpo- 
ra  Hcrodis.  Dcniiiue  Phoiius  ,  etsi  vir  in  paucis 
dorttis ,  non  ca  taincn  fuit  diligontia,  ut  niliil  e- 
ruditiin  iii  stia  Bibliotheca  desiJerandum  relique- 
rit  .  Quid  ?  Si  &  ips»;  fortasse  i:i  codicem  Joscphi 
Jiidr-rorum  fraude  uititilatum  incidisset  ?  Et  qiiid 
tandcin  ,  si  Pltolius  haiic  periochain  cuin  vica  ,  A 
profi;ssione  Josephi  conciliari  non  possc  arbitratus  , 
cain  esse  spuriam  jndicavit,  ac  proinde  oinisit '•* 
Aniie  propfcrca  Photii  auctorilati  ,  tainquain  irre- 
fragabili  ,  postponemus  Eusebium  ,  Hieronymum  , 
Isidor-im,  Suidam  ,  *  tot  alios  doclLssimos,  & 
prudcntissimos  viros  ? 

i5n.  Dices .  Kxtat  /lntiqui(atW7i  Julaic.  Jose- 
phi  quasi  breviarium  quoddam  hebraica  lingua  , 
qilod  Joscpho  Gorioiiidi  tribuilur  ,  in  quo  tamen  bre- 
viario  ne  jofa  quiilem  apparet  coiilroversi  testimonii . 

2.{o.  Rcsp.  Habbinum  ,  qui  ut  crederetur  cele- 
bris  ille  Joscphus,  se  appellabat  /ufe/j'2urn  ben 
Matthathioe  ,  Sacerdotem  hen  Gorion  ,  ftiisse  i- 
neptum  nn;;ivenduluin  ,  qui  Josephi  libros  pro  li- 
bitu  intcrpolavit  ,  fabuHsque  insarciit  .  Mirum  pro- 
inde  esse  non  debet  ,  quod  insigne  illud  Clsristi  e- 
logium  reticuerit  (b)  . 

2^1.  Obj.  2.  Plura  sunt  in  controverso  teitimo- 
nio  ,  quae  a  Josepho  scribi  non  potuerunt  .  Primo 
eniin  quiscredat,  hominem  e  Pharisaeorum  secta  , 
quc-e  Jesu  ChrisM  pr;e  ccteris  iuimica  fuit ,  voluis- 
se  tam  nobile  praeconium  ipsi  texere  ,  eumque  noii 
hoininem  ,  sed  Deuin  appellare  ?  Pr;cterea  inaiii- 
feste  confitetur,  fuisse  in  eo  Proplietaruin  vatici- 
nia  impleta  ,  quod  Judasorum  neino  unquam  fas- 
sus  est  .  Tertio  asserit  ,  Jesuin  plurimos  ad  se  per- 
traxisse  tam  ex  Juda^is  ,  quain  ex  Genlibus  ,  quoj 
Josephi  a!tate  verum  non  eral  .  Quarto  (  quod  uiul- 
to  cravius  est  )  tota  illa  periocha  nec  cuin  ante- 
cedentibus  5  nec  cum  consequcntibus  ronvenit ,  quae 
disjunctio  manifestum  est  intrusionis  iuJicium  . 
Anlen  enim    narraverat  duas    populi  JuJaici  sedi- 

tio- 


{a)  Novam  hnjns  diffionltatis  soliilionem  ex<"nj;itavit 
rclnis  Lainbfcliis  (  Lat.  VIII.  Conunfintar.  in  BiMiotli. 
CsRnari-ain  |»a^.  /[5.  Sc  seif.  seciinda  edit.  opera  ,  <5k  stn- 
(lio  Fr.inc  Koliar.  )  piit.ins  se  {'erain  ,  hactenu.tijiie  in- 
cornitani  Josrphi  mentein  f  atc/iie  intentioneni  expianare  . 
Neinpe  oinnia  per  ironinn  a  Joseplio  (licl.a  esse  vnlt  , 
it.i  lameii  caute  ,  nt  eadeni  fidelia  tre^  parietex  deal- 
hare  voluerit  ,  simul  <T  JiuUis  ,  Cr  GentiliLns  ,  Cr 
Christianis  snLtilis.uine  ,  inf^eniofissirtiec/ue  satis/uciens 
(  fpios  omnes  stipites  ,  &  caiiles  fiiis.se  oportet  ,  iit  ar- 
c.imm  ironiam  non  siiLodorarentiir  )  .  lta({iie  qiianilo 
Josephns  dicit ,  Christiiin  fuisse  virum  saptentem  ,  sa- 
jiientis  nomen  in  mMl.nn  pnrtem  accipit.  Qn.Tndo  ad- 
dit :  Si  modo  virum  euin  uvpellare  fa^  est ,  Volnit  Jose- 
pliiis  eiiin  nec  iiominem  fuis.-se  ,  nec  Peum ,  sed  potius 
phantasma,  fi\<e  spectrum  .  Ciim  subdit  Josephus  ,  Chri- 
btuin  liiisse  Dactorcm  homimun  ciiin  vohiptate  vera  sn- 
scipie:itiu:!*  ,  ev.mdein  bugillat  j  tainipuvn  magislnm  pi~ 


sCatorum  ,  pnblicanoriim  ,  muliercnlarum  ,  aliorum/::e  rii- 
diiim,  O-  iei'inin  hominnm  .  .\V{>\f  ila  L.imljecius  pro- 
secfiiitiir  ,  inepnm  'Hjm  ail^^gon.un  siio  ino  io  explicans, 
atrjue  iternm  sibi  ))ian<iitiir  ,  se  ontra  C"in':i-inem  ,  at- 
<]ue  imie.teratain  opinionem  verarn  Joseplii  mentem  bk- 
planasse  .  Nemo  tamen  ,  </>iod  sciim  ,  insiil»am  senien- 
tiam  adoptavit  hujns  Aiigust-»>  Bibliothccfle  Cominenta- 
toris  ,  ffiiein  Adamus  Fnnc  Kollariiis  non  seinei  cor* 
rexil ,  ac  incrito  casligavit. 

(h)  Magna  oiim  fuit  inter  Protestanles  eruditos  de 
lioc  Joseplio  Gorioniile  controversia  ,  iit  viJfri  potest 
apnd  Jo.  Fraiic  Bii(ld.Piim  In  Proiegom.  aJ  Htst.  EccJ. 
J'.  T.  $.  X.  ,  &  apiul  Jo.  Aib.  Fnbriciiiin  Vol.  8.  lii- 
blioth.  eir.fcx  [lag.  i^q-  se((.  Agit  de  lioc  scriptore  Jii- 
lius  Darlolocclus  Bi'>lioth.  RahbinicJt  Tom.  III.  Gorio- 
nidis  editionem  hebraico-latin.im  deJit  Joanu.  rriJcT. 
Breilliaupliiis  Goth.-e   1707. 


/,0  DE  INCARN.  SECT. 

tiofies  conlra  Pilatnm  ;  qiiarum  pricr  contigrrat 
post  Christi  paMiofiem  ,  qiianclo  l'ilatus  imagiue;;  Ct:- 
saris  coctii  in  sanctain  urbein  iiitulit;  altera  birn- 
nio  post ,  cum  idein  Pilatus  pecuniain  sacri  tliesaiai 
abstulit ,  ad  aqUcTductuni  exlruenduiji  ,  &  postea 
ovidenti  u^i  o\o-)  tfn  hj-starohgia  subdit :  Eodem 
tempore  &c.  Paruin  etiain  textus  Josephi  colu-cret 
cuin  subscqucntibus  ,  ubi  narrat  infandain  stiipruin  ■ 
Paulin.T  .Saturnini  wxori  a  Decio  Mundo  ejus  a- 
nutore  Sacrificulorr.in  Isidig  ope  illatuin  ;  tuin  de 
Jadacorum  RoinaD  degentiuin  adversitatibus  ,  quHC 
inulto  post  teinpore  acciderunt ,  &  qiiaG  naturaii 
iirdiue  conjungenda;  fuissent  cuin  iis  calamitati- 
I)us ,  quae  propter  duas  inemoratas  seditiones  in 
judaca  perpessi  erant ;  ut  proinde  Josepluui  textus 
interpoldtio  manifeste  appareat  .  Denique  qui  in  Jo- 
sephi  lcctioue  niultum  versati  sunt ,  aiiquam  styli 
diversitatem  in  assutis  vcrbis  facile  dejjrehendunt; 
iit  Tanaquillus  Faber  ,  vir  acutissimi  sensus ,  de- 
prehendebat ,  siiigula  verba  minutatim  ad  trutinam 
censoiiam  revocans . 

'242.  Rcsp.  ad  I.,  Josephum  fuisse  quidem  se- 
cta  Pharisacum  ,  sed  suae  religionis  ,  quae  a  llo- 
nianis  conteinnebatur,  non  admodiun  soHicitnm  ; 
unde  Judc-eis  odio ,  &  detestationi  fuit ,  eum  enim 
ut  semiapostatam  habebant .  Curabat  a«tem  vehe- 
nienter  nobilis  historici  gloriam  sibi  comparare  ; 
quainobrem  qaae  paulo  antea  Jerosoiymis  contige- 
rant ,  &  quac  adhuc  publica  fama  celebrabantur , 
omittere  non  poterat  ♦  Erant  etiam  in  aula  Impe- 
i-atoris  Dumiliani  ,  quando  suas  autiquitat&s  elucu- 
hrabat ,  aliquot  Christiani  nobiles ,  nt  Epaplirodi- 
tus,  &  Clemens  Flavius  Jos-ephus  quibus  gratifi- 
cari  stunebat ,  imde  facile  potuit ,  ac  debuit  ea 
commemorare  ,  qiias  de  Christiana  religione,  ejus- 
que  conditore  Christo  palani  divulgabantnr  .  Nec 
presse  omnino  accipienda  sunt  eaverba:  Sitamen 
virum  eum  oportet  dicere  ,  qnasi  Christiun  appel- 
laverit  vcre  &  proprie  Deum  ;  scd  oratorio  stylo 
miracnlaChristi  extoUere  voluit  .  Nec  desuntapud 
piofanos  Scriptores  similia  exenipla  non  pauca  {a)  „ 
243.  Ad  secuiidum.  Quod  innuit  Josephus  ,  in 
Jesu  fuisse  sacroruin  Vatum  oracula  iinpleta  ,  hi- 
storice  accipiendum  est ,  scilicet  jjrout  communi- 
ter  ferebatur  ,  non  autein  ex  ineuLe  ejusdem  Jose- 
"plii  ,  qui  turpi  adulalione  eadeni  Proplietarum  o- 
racula  novo  Iinperatori  Vespasiano  tribilere  non 
est  veritns.  V.  sect.  I.  num.  55. 

244«  Ad  tertiuin  .  Quando  Joseplius  scribebat  , 
scilicet  ad  finem  sfficuli  I. ,  vere  dici  potuit ,  plu- 
jiinos  tam  de  Judiris  ,  quam  de  Gentilibus  fuisse 
Chrisli  sectatores  ,  jain  enim  Religio  Christiana  , 
iion  obstatite  dirissima  persecutione  Neroniana  ad- 
modnm  dilatari  cceperat  . 

245.  Adquarluin,  resp. ,  illam  periocham  aptls- 

(a)  Hflpc  e.tehipLi  legi  possunt  npiul  enulitissirnnm 
Dan.  Hiietiiim  in  Demonstr.  Ei>ang.  Prop.  HI.  nuin.  18. , 
ubi  inter  alia  relert  celebre  illud  Matthiae  Gorvini  c- 
.pithaphiuin  . 


I.    CAP.  IX.  AFP.  I. 

simo  loco  fuisse  repositam  ,  scilicet  ubi  de  PilalO 
sermo  erat ,  sub  quo  Christus  tota  Jud;ea  inagnis 
prodigiis  inclaruit,  &  primorum  gentis  Judaicaa 
invidia  in  crucein  actus  fuit .  Neque  obest ,  id  n 
Josepho  referri  post  cnarratas  duas  seditiones,  Cliri- 
sti  morte  posteriores .  Nain  Josephus  non  scripiat 
aniules  ,  iii  quibils  accurata  temporinn  series  ob- 
servatur  ,  sed  historiam  ,  in  qua  non  annorum  se- 
ries,  sed  potius  rerum  connexio  attenditur  .  Ea  i- 
gitnr  Josephi  verba :  Fuit  autem  hoc  eodem  tem- 
pore,  significant  tempus  illud,  quo  Pilatus  Jiidaeam 
admiuibtrabat .  Rebus  autem  ,  quae  sub  Pilato  ge- 
sta  sunt ,  breviter  expositis ,  uoster  Historicus  tran- 
situin  facit  ad  ea  euarrauda  ,  qaae  Romne  ccntige- 
raut ,  ita  suain  orationem  prose|aens  :  Circa  ea- 
dem  tempora  etiam  aliud  Judceos  turbavit  incom- 
rnodum  ,  &  Romce  in  sacris  Isidis  summa  tur- 
pitudo  deprehensa  est .  Dicam  igitur  ritus  de  I- 
siacorum  nefando  scelere ,  ac  iwn  demum  res 
Judceorum  prosequar  Scc.  ubi  oinnia  recte  iluere 
liquido  apparet ,  ut  nulkun  sit  alicujus  intrusionis 
vestigium  , 

243.  Postrennim  de  styli  diversitate  ,  atque  iue- 
le^antia  ,  qaod  Tanaqailius  Faber  nobis  objicit  , 
possamiis  non  tam  ex  nostro ,  quain  ex  gravissi- 
morum  Criticoruin  judicio,  tamquam  oinnino  fal- 
sum  respuerc  .  Quainqaam  facile  quilibet  fatebi- 
tur  j  arduam  plane  esse  ,  ac  fere  impossibile  ,  ex 
tain  pauois  verbis  de  styli  aBqaalitate  ,  aut  diver- 
sitate  tato  judicare  . 

247«  Scholion  .  Sunt  nonnalli  ,  iit  Jo,  Alb.  Fa- 
briciiis  ,  qui  testiinoaium  illad  Josephi  genuinam 
quidem  esse  nobiscmn  seatiunt ,  aliquibus  tamea 
verbis  interpolatuin  (  Vtd.  sup.  not.  ad  11^227.  ). 
Sed  cuin  nullain  ncijue  ex  codicibus  tam  inauu 
exaratis,  quam  lypo  impressis  ,  neque  ex  Sancti* 
Patribus  atVeranl  argainentuin  ,  soiisque  innitantur 
levibus  conjecturis,  eorum  omnina  explodenda  est 
sententia ,  &  communis  teuenda  ,  quae  nou  dnbiiat 
totum  illud  Chrtsti  encoaiiam  e  mana  Josephi  Fla- 
vii  prodiisse,  Deo  sic  disponeiite  ,  ut  ex  ore  ini- 
mici  hominis  veritas  Dominicae  Incarnationis  alt- 
quo  modo  coufirmaretur  :  atque  etiam  ex  parte  no- 
vum  praeberetur  Judaeis  argamentam  ,  quo  glau- 
coma  ex  oculis  abjicerent.  Sed  nonuuUa  aiia  bre- 
viler  expouemus  ,  quae  ad  illorum  conversioneia 
procurandam   nobis  utilia  suiit  . 

A  P  P  E  N  D  I  X      II. 

De  Mcdiis  opportuniorihus  pro  conversione 
Judceorum  . 

248.  X*  uturam  aliquando  totius  gentis  Jadaicae. 
COnversionem  ,     dubitiire  jion    possuinus  (  V.  snp. 

num. 

Corinni  hreois  hitc  urna  est  ,  quem  viagna  fcitsnU'" 
Facta  fuisse  Deurri  ,  fata  fiiisse  honiinern.j 


DE  TESTIMONIO  JOSEPHI  FLAVII. 


4i 


ixiiv.  IC)J.  )  ;  sed  qnandonam  ,  &  qnibiisnain  nie- 
(liis  iJ  j3e(is  pr^ntiliirii!!  sit  ,  igiiuraiiuis  ;  inleriin 
tanieii  charita!»  Dci  ,  &  |)roxiini  nos  urget,  ut 
quoad  ppf  i»os  fieri  potest  ,  aliqiii  saltein  Jii(i<EO- 
runi  5  Ueo  iniseranlc  ,  reinoto  ab  ociilis  velamine, 
veritatein  tain  aprrtain  viileant ,  &  amplectantur  . 
Hnjus  iliviua;  niisericorvli.e  cxe.npla  iion  pauca  , 
&  lej^iuuM  apiiil  .wiliquo?,  (Sc  nos  i|)si  quoiiilie  vi- 
clenuis .  Cuai  taineii  non  omncs  Juilacoruin  ad  fi- 
dein  catliolicain  coijversiones  siiiceras  esse  ,  &  ve- 
ras  ,  tristis  experientia  nos  dore.it  ,  maxima  0|)us 
est  caatione ,  &  i)'i!lateiius  proljinda,  aut  iinitan- 
da  quoruindam  |)rxcipiiiintia  ,  qui  poiiiis  nuine- 
ruin ,  qiiaiii  selectuin  proselylorum  ciirare  viden- 
lur  .  Citecliisinus  Roman.  l'art.  If.  dc  B.iptisnio 
jnnrain  ,  &  tudtaiein  in  baptizindis  adiiitis  incul- 
cat ,  cuin  inorlis  periculuin  abest  ;  priiuo  ut  eo- 
ruin  voluiitas  certius  exploretur  ;  secunJo  ,  ut  iii 
doctrina  Clirisliana  magis  iiislruantur . 

249.  Xeque  vero  nubis  hac  iii  re  objiciatur  e- 
xemplum  Apostolorum,  qui  illiro,  imo  &  in  ipsa 
eadein  hora  baptisinum  conferre  iis  solebaiit ,  qui 
jn  (>!iristuin  se  cre.lere  profitebautur :  ApostoH  e- 
Iiitn  a  Deo  specialiter  iiliimiiiati  plura  cognoscere 
poterant  ,  quam  nos  cognoscainus .  Insuper  eae  e- 
ranl  illoruin  temporum  circumstantiae  ut  facile  ti- 
ineri  noii  posset ,  aliquos  ficto  ,  pravoque  auiino 
Reiigioiii  Cliristia/iae  noineii  dare  voluisse.  Legi 
possuiit,  quae  salutariter  j^rvPscripsit  S.  Carolus  Bor- 
romaeus  in  j4ctis  Ecdesicv  Mediol.  Se  1  omiifa 
luic  spectantia  collegit  sapientissimus  Benedictus 
XlV.  in  8ua  Constit.  Postreino  rnensce  p.u.  ly^/*) 
iibi  etiam  nuiltis  SS.  Patrum  testiinoniis  ,  praeci- 
pue  autein  S.  Thomae  ostendit ,  Judaeos  ad  fideiii 
perduci  oportere  r:o?i  coacr/o-ze  ,  sed  persuasione ; 
ac  propterea  fuisse  a  suis  prasdecessoribus  Nicolao 
III.  in  Coiist.  Vineam  Sorech  an.  1277.,  &  Gre- 
gorio  XIII.    in  Constit.    Sancta  fllater   Eccksia 


an.  I  5S4.  pi' vide  staluium  ,  nt  singulis  scptima- 
uis  cogereiittir  Judaci  ad  audiendas  lalulares  exiior- 
tatiunes,  quibus  de  crroribus  iuis  adinoiierentur  (a) . 

25o.  Qut  aiitein  voluerit  nliliter  cuin  Doctori- 
J)us  JndiCis  disputare  ,  debebht  priino  Orieiitales 
lingiias,  hebraicam  inixime,  &  clialdticam  appri- 
ine  callere;  quamquam  eniin  niillne  ferme  sint 
Kabbinornm  technaE  a  nostris  doctis^imis  Intt-rpre- 
tibus  non  detect-i!  ,  ac  profligit^i  ,  vix  taireii  isto- 
rum  lab')ril)us  proticere  poterinius  siiie  sutficienti. 
sallein  exoticarum  Ii'.teraruin  perilia  ;  callidissimi 
eniin  Jud.ipi  nova  semper  inveiiiunt  eftiigia  ,  qui- 
Jjiis  elabaiitur,  &  qua:  sine  lingiix  saiiclje  auxilio 
prrecludi  nequeunt  . 

25i.  Jiivabit  prieterea  nosse  varias  ,  ac  diversas 
Judaicae  geiitis  s--'ctas,  earumque  errores  particulaies 
atque  opiniones  ;  tum  etiam  celebriores  Rabbinos, 
eosque  inaxime  (\\ii  iii  Europa  tloruerjut  circiter 
post  saeculuin  XII.  ,  qui  coinmunrter  reputanrur 
doctiores ,  quain  sint  Orientales,  Neque  euim  o- 
mues  confnndeiidi  sunt  ;  pleriqi:e  enim  eoruin  jinia 
soinniis ,  fabulisque  indulgentes  se  omniuin  risn;  , 
ac  coiiteinptui  cxhibuerunt  j  non  desunt  taine:^  ;»- 
lii  aculi  ,  <i  subtiles  ,  qui  libris  vet.  te^t.  illustrai»- 
dis  operain  non  imliligentem  impeuJerunt;  &  quam- 
vis  ubi  de  .Vlessia  agittir  ceterorum  errori  conse:i- 
tiant  ,  qiiia  tamen  pessiinae  stias  causae  noii  con- 
temneiidis  argumeiitis  patrocinati  sunt  ,  audiri  nic- 
reiitur  {h)  . 

252.  Ut  autein  ulilius  cnm  eis  dispiUelur  ;  dan« 
da  imprimis  opera  est ,  ut  quoedain  ipsis  pvjeiu- 
dicia  eveiiantur ,  quibus  niaxiine  inipediunUir  , 
ne  veritatem  Pieligionis  Cliristiauae  agnoscant  ,  & 
amplectantur  .  Horuin  primuin  solet  esse  ,  casteris 
oiiniibus  heterodoxis  cominune,  pudor  quidain  de- 
serendae  patriae  religioiiis ,  in  qua  educali  sunt  j 
tum  metus  consaiiguineis  ,  contriJjulibus  ,  atqut  a- 
niicis  rem  ingratain    facicndi  j    ac  denique  iiimia 

ter- 


(a)  Nicolans  III.  in  hnd.  Const.  li.inc  pr.pJicandi  He- 
l»r;»>is  provinciatn  collatara  volnit  P.  l'rovin'jia!i  Loin- 
l),lr(IirB  Ord.  Prwd.  ,  nt  per  idoneos  siios  Jleligiosos , 
Jiidxos  generaltter  ,  O"  singu/antir  com<ocando  ,  semel  , 
Cr  ptiireis )  ac  toties  repetitis  tnconstaniiis  ,  i^itnties 
ftrnficere  posse  putai>ertt  ,  prottt  inetiut  fieri  poterit  , 
yr^dicationibiis  y  salutarthus  monitis  ,  O"  dtscr^tis  indtt- 
ctionthus  ,  ei'ancelicis  doctrinit  infiriiians  y  ipse  stiidcati 
juxta  dutam  sibt  nDoiiitno  ^riitiain ,  fiugatis  tenebrarum,  nii- 
ithus  ,  ad  \'iain  re\),,care  claritatis  ,  ut  renati  fonte  La- 
ptismatis  reluceant  in  lumine  vultus  Christi  ,  cnm  re- 
liijtiis . 

(i)  Pr^ciptii*»  JiidiRornm  sccf.B  .inte  Ciiristnm  ort.-e 
nolissiin.i*  siint  ,  scilicet  Pli.iris;*'onitn  ,  Saililiic.eornui , 
&  Ebsenioniin ;  qiiiLiii  ad(Iit'ir  q-i.irtt  admoddin  ob- 
sciira  Herodi.inornni  ,  cnjns  niiila  nienlio  n(;c(ue  a|iiid 
Josepliiiin  Flaviiiin,  ntipip  jpnd  Pliilonem  invenittir  ; 
jnvenitnp  lamen  in  plnnlms  Evaiigelionim  !oci.s  ,  ut 
IWatih.  XXII.  iG.  i\hrf.i  XII.  23.,  ic  alihi  .  Sed  ali.t; 
JiHli»'oriim  SectrP  ina.\ime  not.md.e  \rniiint,  scilicct 
eonim,  (/ui  tr.iJitionihns  Majorum  utiuUnr  ad  Legein 
e.x^)licand.un  3  .Sc  comm  ,  (jui  procnl  al)lega'is  traditio- 
nij)iis  ,  iiipo:e  nimis  incertis  ,  solis  Libri^  s.Acris  iu.^ae- 
Gazzaniga  TheoL  Tom.  V. 


remhim  csse  volitnt .  Primi  dicti  snnt  Raliunitjc  ,  ((iiornta 
secta  &  ntimero  ,  &  doctrina  celcbrior  est  apiid  Jiidi^os  , 
ita  nt  Jo.  Btn.  Carprovies  in  Introd.  in  Tlieol.  Jiui.ii- 
cain  ,  Pugioni  fidei  Raym.  M.iriini  pr^Tlixa  ,  recie  mo- 
neit  ,  ab  illis  potiiis  ,  (jiiam  ah  aliis  ,  Jtidapi  xlocirinc 
notitiam  esse  desnmend.un  .  Aiii  tr.idilionnm  liostes  n- 
cerrimi  dicti  snnt  Kura:i ,  de  (|iioru!n  ori^in?  masfta 
est  inter  eniditos  contentio  ;  nt  vitieri  potest  apnd  J.iC. 
'rriglanJinm  in  DiatriLa  de  Kar.r:s  .  tiivc  Seota  non 
imm>  rito  IVaturulismi  snspicione  l.thorat  . 

Longiim  esset  dicere  de  celebrrprihns  Jiid«oriiTn  Sclio-* 
lis  in  Hi^pania  ,  in  Galliis,  in  Germmia,  Sc  in  Itaiia 
potissimiiin  ,  nbi  D.in'«l  Boinben^ins  Venetiis  typogr.i- 
jiliiis  S.TC.  XVI.  docliores  ex  Jndaiis  vocavit,  ni  aiti- 
dissitnas  siias  BiMioriiin  Iiebr.iiconim ,  ac  Rahl)iuonim 
libronirn  eihtioncs  coriiin  anxilio  cnraret  .  Sed  de  il- 
liistribns  lianiin  Academianim  ineinbris  plnra  cupitn- 
tibns  aliiinJe  satislacicnt  Rayni.  .Martini  O.  P.  in  Pu- 
gior.e  Ftdei ,  (  (piein  Jo.  Jiisths  Scaliger  epist.  C|3. ,  & 
(^abr.  Hjiid.vns  in  BilliograpLia  poUtica  ciun  Raym. 
de  SebennJe  tni-piter  coiilnderimt  )  &  Jiii.  Bor:oloc- 
cius  Ord.  Cist.  in  hihl.  Rahhinica  magna  ;  ex  Prote- 
6tantibus  vero  Jo.  Clirist.  Wolfius  in  sua  Bihl.  Ifelr^a  . 


4^ 


DE  INCARN.  SECT.  I.    CAP.  IX.   APP.  II. 


terrencirnni  rernrr»  soilicitudo  .  Ail  hoc  prae(u:li- 
ciiwn  tollciiduin  Cliristns  Domiiuis  Mattli.  XIX. 
29.  dicebat :  Oinnis  ,  qui  religuerit  dor/nim  ,  reZ 
Jratres  ,  -aul  sorotes  ,  aut  patrem  ,  aut  matrem  , 
aut  uxorem  ,  aut  JiUos  ,  aut  agros  ,  propter  no- 
men  tneum  ,  centupluin  accipiet ,  Ci>'  vitam  celer" 
nam  possidebit .  Eadeni  cloctriua  nos  qaoque  uti 
^ebenujs . 

255.  Alind  prcTJudicium  late  dominalis  in  Iioc 
saeculo ,  &  quod  ad  aliquos  etiani  inter  Judaeos 
penetravit ,  est  ind:fferentismus  religionis ,  quo 
putatur  suificere  ad  «leruam  salntem  verutn  Deum 
agnosoere  &  colere  ,  ac  relicjua  legis  naturalis  pr«- 
cepta  diligenter  observare  ,  houestamque  vitam  du- 
cere  ;  tie  iidei  antem  ariiculis  liberum  esse  cuili- 
bet  sentire  ,  quod  ipsi  visum  fuerit  verius  ,  seu 
sequeiidam  esse  veritatem  quamdam  putatitiam  ; 
neque  a  Deo  punitum  iri  errorem  intellectus  & 
non  voluntatis  (a) .  Ad  faham  hanc  opinionem 
loUendam  dixit  Jesus  Samaritaoae  Jo.  IV.  23.  Ve- 
ri  adoratores  Patrem  in  spiritu  &  veritate .  La- 
Ce  contra  hoc  indifferentismi  contagium  disputavi- 
inus  T.  I.  P.  II.  cap.  6.  &  7. ;  ex  quibus  nonnul- 
la  etiam  in  concerlatiouibus  cum  Juda^is  usui  es- 
36  poteruul « 

254«  Tertium  Judasorum  praejudlcium  esse  so- 
let  pervulgata  apud  ipsos  doctrina  ,  Messiam  ven- 
turum  cum  majestatis  splendore,  &  cum  armorum 
potentia  ad  debellandas  natioues  ,  atque  amplifi- 
candum  temporale  Israelis  reguam.  Quam  falsam 
eorum  opinioneui  non  erit  ditficile  conveUere,  o- 
stendeijdo  ,  Messiam  ,  liberatorem  ,  &  Salvatorem 
non  fuisse  promissum  snlis  Hebraeis ,  sed  omnibus 
Gentibns,  qu*  propterea  per  ipsum  non  destruen- 
da;  ,  sed  liberandas  erant  a  captivitate  daemonis , 
&  ad  vernm  Dei  cultum  adducendaft  ;  ac  demum 
temporale  regnum  Isfael  non  restituendmn  ,  &  am- 
plificandum  ,  sed  fuuditus  evertendum  esse  adve- 
niente  Messia  ,  aliudque  spirituaie  substituendUm  , 
cujus  uon  erit  finis  * 

q55.  Sed  quoniam  argumenta  ex  proplietiis  du- 
cla  ,  utiVt  validissima  ,  &  plane  invicta  ,  sunt  ta- 
men  multis  obscuritatibus  involuta,  ut  difficile  ad- 
modum  sit,  pervicaces  ,  capliososque  litigatores  ad 
silehtium  redigere  ,  optiraum  factu  erit ,  ad  mi'- 
Tacula  Ghristi  Domini  saspe  conlugere  ,  &  ad  ejus 
vaticinia  ,  quorum  veritatem  facillimum  erit  rudi 
etiam  populo  ita  demonstrare ,  ut  repugnare  ne- 
queat ,  juxta  ea ,  quae  c.  i.  indigllavimus.  Expe- 
tieiitia  compertum  est,  Kanc  methodum  confirman- 
(di  veteris  testamenti  prophetiis  ex  ipsius  Christi 
doctrina  ,  &  miraculis  ,  piuriiuum  valere  apud  eos 
saltem  ,  qui  salutis  suas  aliqaam  habeut  sollicitu- 
dinem  t 


256.  Ad  roborauduin  hoc  argumentuin  juvabit 
etiam  osteudeje,  quain  pura ,  quatn  sancla ,  ac 
plaue  diviiia  sit  doctrina  ,  a  Jesu  Christo  protnul- 
'gata  ,  quod  adeo  verum  est,  &  perspicue  munife- 
stum  ,  i!t  Isaac  Orobius  ex  Hispania  profugus,  ubi 
diu  Judaicam  superstitionem  occultavit ,  in  /lini- 
Ca  coUatione  quam  lubuit  cuin  Phil.  Limbroc- 
chio  Armiuiano ,  &  tolerantismi  patrono ,  veritate 
compuisus  in  haec  verba  prorunipere  debuerit : 
Quod  Evangelium  sa^tctissiinain  inculcabat  do- 
ctrinam  ,  ego  scepe  concessi .  Non  is  porro  cUa- 
racter  impostorum  est ,  ut  semper  sibi  constantes , 
veram  ,  sanctamque  doctrinam  proponant .  Non  er- 
go  Christus  Dominus  imposlorum  nuniero  acceu- 
seri  potest ;  ex  quo  etiam  capite  credibilia  redduu- 
tur  ejusdem  miracula  ,  quae  ex  regulis  sanioris  cri- 
tices  verissima  demonstrantur .  Neque  vero  Mes- 
sias  antiquam  Legein  Mnysis ,  quae  eliam  bona  & 
sancta  est  ,  quamquam  imperfecta ,  solvit ,  sed  ad- 
implevit ,  ut  mira  sit  inter  utruinque  fosdus  con- 
sonantia ;  &  quod  in  antiquo  promittebatur ,  in 
novo  adimpletum  est » 

257.  Ceterum  ,  quaudo  agitur  de  conversione , 
non  sohua  Judaeorum  ,  sed  cujuscumque  generit 
errantium  ,  plarimiim  proderit  eorum  benevolea- 
liam  captare  Ostendendo  ,  nos  nuUo  alio  fine  du- 
ci  ,  quam  charitatis ,  ut  ita  dociliores  veritati  au- 
res  praebeaut ;  quod  exemplo  suo  uos  docuit  Apo- 
stolus  dicens  i.  Cor.  IX,  19.  &  seq.  Omniwn  mc 
servum  feci ,  ut  plures  lucrijacerem  ...  omnibus 
omnia  factus  sum  ,  ut  omnes  facerem  salvos  • 

258.  Sed  etiam  multuin  interest  noscere  geuium-, 
indolem  ,  variasque  errantium  dispositioues  ,  ut  in 
promptu  habeamus  inedia  singulis  idonea ;  alii  e- 
nim  sunt  ignorantes ,  qui  doceri  debent ,  ac  pra^- 
cipue  iis  detegendae  sunt  artes  ,  &  doli  ,  quibus  a 
suis  Magistris  irretiantur  .  AUi  suiit  pertinaces  , 
quorum  dilficilior  convefsio  est  ,  nnn  famen  de- 
speranda  ,  prcEcipue  si  blande,  &  benigne  tracten- 
tur  in  multa  patientia  .  Proderit  autem  ,  potius 
quam  colloquiis  disputare  ,  ipsis  bouos  libros  le- 
gendos  proponere :  eos  eniin  atteutius  examinare 
solent ,  &  facilius  est  veritatem  meditando  inveni- 
ire,  eique  quasi  a  seipsis  inventae  cedere ;  cum  in 
dispulationibus  pwdeat  ab  adversario  vinci ;  quo 
fit,  ut  humana  superbia  minora  ponat  conversioni 
obsTacula  in  librorum  pacata  lectioue,  quam  in 
fervida  litigantium  disputatione  . 

259.  Suut  praeterea  alii  fervidi,  &  zelo  pleni ; 
a.\n  jrigidi,  &  quasi  indiflferentes.  Primi  geueris 
erat  olim  S.  Paulus  ,  quando  ,  ut  ipse  narrat  ad 
Gal.  I,  i3.  seq. ,  supra  modum  persequebatur 
Ecclesiam  Dei  ...  ahundantius  cemulator  exiMens 
patemarum  suarum  traditionum  ,  Horum  conver- 

sio 


(a)  Omniutn  indignationem  incnrrit  iCaspar  Barl^eus 
Arininianus  ,  ctuu  tolerantiam  religiosain  etiam  ad  Ju- 
d«o»  extendisse  visMs  esi ,  iu  in  Uudtm  R.  Menas- 
sbn  ben  Israel  canens : 


Si  sapimus  dioersa ,   Deo  oioamiis  aiiiici  > 
Doctaijiie  mens  pretio  constet  uhii/u«  suo  ' 

Httc  fidei  coz  suinina  iiiea  est ,  hac  crede  )  Afsnasse  1 
Sic  ego  Christiades  j  sic  eris  Abrahmides . 


DE  CONVERSIONE  JUD.VEORUM. 


43 


»?o  eo  minns  '^f  <!per.jn(l;i  esf ,  qiio  fonstat ,  ipsos 
p!truMj,ji.it  ex  i^fioranlia  peccare  ,  ut  se  ex  igiio- 
ramia  peccj!.se  latebjtiir  S.  Pauliis  ,  ac  pr.tpterea 
fftciJiiib  se  uiisevicortliaiii  consectituin  arl  Tiniotli. 
I.  i5.  Ab  illisaiittin  ifnpeiraodnin  est ,  iit  fer- 
vore  aliqiiaiitis[)ei-  sed.ito  pacate  Tatiounm  mo- 
nieuia  ex  utraque  parte  cousiilerare  ,  &  librare 
Velint  . 

260.  Dirticilius  res  agiliir  cnin  frigilis  ,  afque 
imhjferentilnis ,  qni  afgre  adniodiim  iuduci  pos- 
suut  ad  uegotium  tanti  momeuli  serio  meditaudnm, 
&  qiiadam  qnasi  vi  inertiae  a  laborioso  cxamiue 
rejicinutur  .  ISec  iilla  est  ad  istos  convertendos 
via ,  uisi  prius.  ipsis  persuadeaUir,  maximam  esse 
hnjus  diligeutis  examinis  neccssitalem  ,  cum  aga- 
tur  de  re  maxima  ,  ueio-pe  de  ea  ,  a  qua  aelerua 
eorum  felicitas  peudet  .  Eademque  metliodus  ser- 
vanda  erit  cum  errautibns  dubus ,  &  incf^rtis ;  qni 
plerumque  ad  Luliffcrent istarurn  statum  migrare 
soleut ,  ui  pnleiit ,  iu  re  obscnra  ,  &  diibia  posse 
qucnilibet  impuue  snnni  sententiam  retinere  ^ 

261.  Sed  uutini  restat  serio  monendnin  ,  uc  de- 
siderio  convertendi  errautes  uimis  laxi  &  indul- 
geules  slmiis  iii  mysteriis  ,  aliisque  dogmalibus  uo- 
strac  Keligioiiis  proponeodis,  &  vindicaudis;  &  qua- 
si  dimidiata  fide  contenti  ea  extcnnari ,  &  quo- 
daminodo  labefactari  patiamtir  .  Abusus  iste  con- 
demnatus  fuit  in  quibnsdam  iVlissionariis  apud  uo- 
tiores  idololatras  ;  qna  de  re  sufticit  legere  duas 
celebres  Constitut.  Benedicli  XIV.  ,  quibns  fiiiem 
diiittiruis  controversiis  de  ritibus  Siuensibns ,  & 
Malab.iricis  feliciter  imposuit .  Sancta  uostra  Re- 
ligio  tota  vera  est ,  nec  iilla  esse  potest  societas 
luci  ad  tenebra^ ,  aut  conventio  Christi  ad  Be~ 
lial  2.  ad  Cor.  VI.  i4.  Ceternm  cuin  fides  sit  do- 
iium  Dei  ,  ad  ipsius  opem  potissimuin  confugere 
debemus  ,  ut  laboribus  tiostris  suam  divinam  be- 
nedictionem  impertiri  dignetur  .  Praeclare  S.  Pro- 
sper  : 

...  Percurrat  j4pcstolus  orhem, 

Proedicet ,   hortctur  ,    plantet ,  riget ,    incre- 

pet ,  instet , 
Ut  tamen  hts  studiis  auditor  promoveatur , 


(a)  Aiictores  C.iiliolici  ,  fpii  iitiliter-  contra  Jiidflecs 
legi  jio.>..siint  ,  siint  Raymnn-Jns  M.irtini  O.  I'.  in  Pa- 
fione  Jidei ,  «nifjn  Pctriis  Galatiniis  in  ylrcanis  Ctitho- 
iic^  Teritatis  ,  &:  Porcheliis  de  Salvaticis  in  Vtctoria 
ad\<.  impios  Jiidaos  intoieraI>tli  plagio  e.HpiI<Triint ,  Jo- 
seph  anlein  de  Voisin  pliiriinis  notis  ,  &  Jo.  Ben.  Car- 
piovins  adilita  Introdactione  illiistrarnnt  :  tiiin  iniilli 
illi  )  qnos  Car.  Joseph  Imbonntiis  eniimerat  in  Bi6l. 
Latino  hehraica,  sire  de  Scripioribus  iatinis  ,  qtii  ex 
Hiversis  nationitus  contra  Jud^os  ,  vel  de  re  hebraica 
Mtcitmque  scriptere  .  Jis  addi  possiint  recentiore.s  <{ni- 
dam  ,  tit  Jo.  Clemens  Cechetti  Ord.  Min.  Obs.  in  Chri- 
sti  fi-le  ad\>.  Jiidaicam  perfidiam  noi>issime  i'indtCiita 
Ven.  1750.  in  4-  j  Jo.  Bern.  J)e  Rossi  celebris  in  lie- 
gia  l.inivsr^sit.  Parmensi  Linjr.  Orient.  Protessor  in  Tract. 
Italico  J''cJa  1  iina  atpeUaziane  degli  Ebrei  del  laro 
Rt  liltiisia  Paroia   1793.  io  4*  Jos.  Dnguet  Traitt  des 


Aon  Uocior  ,    neque  discipulus ,  sed  gratia, 
sohii 

Efficit . 
Ecclesia  pro  Jiida^is  orat ,  ut  Deus-,  t^  Dominus 
noster  auftral  velamen    de  cordtbu^  tonim  ,    ut 
&  ipsi  a^noscant  Jesuni  Christwn  Dominutn  /lo- 
struni  (a)  . 

.0.62.  Atque  liauc  primam  seclionem  iis  verbis 
roncludeiniis  ,  qiiibas  S.  Auizustiuus  s-inm.  breveia 
Tract.  als-,  Judceos  T.  Vlil.  conclusit:  „  Haec 
„  cliarissimi  ,  sive  gratanter ,  siv%  iudignauter  au- 
,,  diaut  Judaei ,  nos  tameu  ubi  possuinus  ,  curn 
„  eorum  dilectione  proedicamus .  iSec  superbe 
„  gloriemur  adver*iis  ramos  fractos  :  sed  pot i us  co- 
„  g^itemus  ,  cujus  gralia  ,  &  quiiuta  misericotilia  , 
,,  6t  io  qua  radict;  iusecti  sumas ;  it  uou  alta  sa- 
,,  piente»,  sed  humilibus  coiisentientes ,  non  eis 
,,  cum  prcesumplione  insultando ,  sed  cnm  tremo- 
„  re  exultando  dicamua:  Venite ,  amhulemus  in 
,,  luce  Domini ,  quoniam  magnum  nomen  ejus 
„  in  gentibus  .  Si  euim  audieriut ,  erunt  iuter  eos, 
„  quibus  dictuin  est :  Acccedite  ad  eum,  &  ii- 
„  luminamini  ,  O"  vultus  yestri  non  eruhescant, 
„  Psal.  XXXIII.  6.  Si  au'em  audiuut ,  &  non  o- 
„  btdiunt,  videiit  ,  &  iiivident  ,  iuter  eos  sunt , 
„  de  quibus  dictum  est :  Peccator  videbit ,  &  i- 
,,  rascetur  ,  dentibus  suis  fremet ,  &  tabeicet', 
„  Ps.  CXI.  10.  Egq  autem  ,  dicit  Ecdesia  Chri- 
„  sto,  velut  oUya  fructifera  in  donio  Domini: 
„  speravi  in  misericordia  Dei  in  ceternum ,  & 
„  in  sceculum  soeculi ,  Psal.  LI.  10.  " 

Addendct  post  num,  2o5.  pag.  jq. 

265.  Aliam  venturi  Messiat:  spem  concipiunt  Jii-. 
da;i  ex  illa  promLssioue,  qu£B  legitur  Lib.  II.  Ma- 
cliab.  II.;  ubi  postquam  nariatuin  fuisset ,  Jere- 
miam  iutulisse  tabernaculum  ,  &  arcam  ,  &  al- 
tare  incensi  in  spolnncain  ,  &  osfium  obstrux:i<ise, 
subditur  Jeremiain  dixisse  qiiol  ignotus  erit  lo- 
cus ,  donec  congreget  Deus  congregationem  /?o- 
puli  ,  c!r  propitius  Jiat.  Et  tunc  Dominus  osten^ 
det  hcec,  O"  apparebit  majestj,s  Domini  &c.  Ek. 

hac 

pnnc.pes  de  la  Foi  chretienne  V.  T.  ..^-  P.  La  Bertlio-. 
nye  Urd.  Pr.-ed.  T.  111.  siionim  Openim  pro  Religio- 
nis  d^feniione  Paris.  1777- >  «ibi  'o  tine  hrevis  ,  Sc  e- 
gregiii.s  Catechismns  proponitnr  ad  in-tniendos  Jnd^os  . 
MuUi  eiiain  ex  heierodoxis  in  opcre  tain  saliilari! 
laiidihililer  laboranmt ,  ac  inter  alioi  Jc  Chr.  Wa- 
gcnselins  iu  sno  Op.  inscriplo  :  Te/a  ignea  Satan.t  , 
hnc  est  arcani  ,  O"  horribiles  Jttd^tnrwn  adi'-  Chrtftum 
Detim  ,  CT  Christianam  nli^ionem  hbri  ei-itKiirci  .Alt- 
tlorl'.  .in.  1681.  Hos  antem  neqiiissimos  ,  &  plane  3tj- 
sios  Judi-eoriim  lib.  Wagrnseliiis  solide  confatavit.  Laii- 
dantiir  eli.Tin  alii  tnm  a  Jo.  Alb.  Fahricio  in  Del^ctti' 
argwnrntorum,  O"  Syllabo  Scriptorum ,  (/ui  i'eritat&in, 
relt£ionis  ChrtsUanx  ...  asseruerunt  cap.  3i.  t;im  «'iairii 
a  Jo.  Fnnc.  Biuldeo  in  Isa^oge  Histor..  theoi,  oilTheol:. 
Libr.  poster.  c.  7. 


u 


DE  INCARN.  SECT.  I.  CAP.  IX.  AFP.  11. 


hac  Jerenii»  pronilssicne  R,  Abarb;ii)el  in  Coni- 
inent.  ad  cap.  IX.  Danielis  ,  ac  noiinulli  alii  llab- 
binj  coliigiint  ,  nondtim  venis-se  Messiain  ,  qaia 
Arca.,  tabernacuhnn  ,  &  altare  incensi  nondiim  de- 
tecta  sunt ,  tnnc  autem  esse  detegenda  ,  quando 
Messias  advenerit  (a)  . 

264.  Hesp.  ,  quidquid  sit  de  variis  eruditorum 
opiuionibus  de  Arcas  revelatione  (h)  ,  certuin  est, 
liauc  Jereniia?  promissionem  ,  sicuti  alias  superius 
n.  :!o3.  reiatas  de  Jerusalem,  &  templi  reslilutio- 
ue  ,  de  liovis  s»cerdotibns ,  &  sacrificiis  ,  esse  in 
sensn  typico ,  &  figurato  accipiendam  ,  scilicet  de 
Ecclcsia  per  D.  ]\'.  Je<*nm  Christum  cTcdificanda  , 
&  ainplificaiida,  de  novo  sacerdotio  instituendo  no- 
visijue  sacrificiis&c.  Hujiis  typicae  interpretationis 
non  pauea  ,  nec  levia  sunt  argmnenta  .  Sed  licc 
nnum  brevitatis  gratia  sufficiat . 

265.  Si  bene  consulamus  ipsum  Proplietam  Je- 
remiam,  nianifeste  apparet ,  vetereni  Arcani  Mo- 
saicain  ita  fui^ise  absconditam  ,  ut  nullateuus  de- 
beret  in  posterum  inveniri  .  Ita  enim  iuquit  c.  5. 
a5.  seq.  ex  ore  Domini  :  Et  clabo  vobis  pastores 
(c)  juxta  cor  meum ,  <^  pascent  i'os  scientia  , 
&  doctrina:  cumquemultiplicatijueritis,  &  cre^ 
yeritis  in  terra,  in  diebus  illis  ,  ait  Dcminus , 
7iOn  dicent  ultra  :  Arca  testamenii  Do'nini:  ne- 
que  ascendet  super  cor ,  neque  recordabuntar  il- 
lius ,  nec  visilahitur ,  nec  jiet  ultra .  Quas  orania 
manifeste  significant ,  «on  solnm  Arcam  materia- 
lem  Mosaicam  non  amplius  inventain  fuisse  ,  sed 
nlterius,  qnando  dati  fuerint  iiovi  Pastores  juxta 
cor  Dei  ,  scilicet  in  novofcedere,  obiiterandam  es.- 
se  ipsam  memeriam  veteris  Arcae  ;  non  ampluis  vi- 
sitandain  ,  sive  requirendam  ^npC»  H^"]  Nec  re- 
quirent  eam  ,    ^tque  id  lotwn   adimpletum  vide- 


(a)  Qnanfjnatn  Jndsei  non  Iiabe.mt  dv.oa  Macliab^o- 
rnin  libros  pro  canonicis ,  qiiia  scripti  fnerunt  ;)ost- 
ynam  Liljronim  sacrornm  canon  clansns  erat  ,  eosJeia 
tanien  tesie  S.  Angnstino  Lib.  XViil.  de  Ci,'.  c.  36. 
plnrimi   tacinnt  . 

(.h)  In  lioc  Macliabaeomm  ioco  expJicinilo  valde  dis- 
sentinnt  interpretes  ,  lani  veteres  ,  (j.-iam  rfcentiores. 
Siint  ,  (/ui  Arcam  testainenti  repertam  fiiisse  volnnt  , 
qnnndo  Bihj^lonica  captivitate  solnta,  invenla  iiiit  lo- 
co  ignis  absconditi  a>/uacriissa,  m  cJicitnr  11.  Macliab. 
L  2o.  ita  Jac.  Salianiis  iii  Annal.  Veter.  Teitam.  ad 
an.  IVIiindi  36og.  In  bac  sentenlia  ,  si  vera  esset ,  illi- 
co  omnis  difficnltas  evanesceret . 

5unt  atii^  (|„i  Gum  Genebrardo  in  Chron.  L.  II.  ad 
an.  27.^0.  piitant ,  novnm  Arciin  similem  prim«  fnis- 
?e  a  JndrEis  post  rrditnm  a  captivitale  fabricatam  ,  cn- 
]ns  sententia;  .xnctor  est  Hegesipiws  Lib.  I.  c.  17.  ad- 
tleDS  ,  Arcam  ,  V  Chsrubinos  yrioribus  similes  a  Pom- 
ppjo  visos  in  tewplo.  hno  B.irihoL  Marlianns  lib.  3. 
Jopofraphu  Uriis  R<jina  c.ip.  8.  in  Arcii  trinmphali, 
qni  anhnc  Kcm.p  siiperest  ,  arcain  fcederis  videri  sibi 
visi.s  est .  In  Thesaiiro  vernm  Rom.  Jo.  Georg.  Gravii 
Vol.  lU.   coJ.    173.. 

P.^nIto  tamea  probabilior,  &  commivnior  est  aliornm 
opinio,  Arcam  testainentl  .-  Jercniia  in  specu  abscon- 
ditam>  non  ampluw  Tepenatn  iuissej  cnra  nulla  ipsiiis. 


mus  ;  ut  frustra  alter  expectetnr  Messias  ,  qnl  Ar- 
ram  abscomlitam  detegat .  Quod  igitur  auctor  Li- 
hri  secundi  iVIachabaeoruin  dicit  ex  ore  Jeremiae  , 
quod  ignotus  erit  locus  ,  donec  congreget  Deus 
congregationem  populi ,  <&  propilhis  jiat  ;  ^  tunc 
Dominus  ostendet  hcec  ,  ^  apparehit  majestas 
Domini  &c.  ,  non  potest  litteraliter  intelligi  de  ve- 
teri  Arca  testamenti  quae  ,  nt  mox.  vidunns  ex  i- 
pso  Jeremia  ,  debebit  omniiio  oblivioni  tradi .  De- 
bet  itaque  typice  inteliigi  de  Jesu  Cluisto,  qui  Ar- 
ca  est  uovi  testamenti  ,  &  apparnit  in  majestate  ^ 
non  qnidem  temporali  ,  s?d  spiritaali  ,  ad  novuin 
fcedus  nobiscum  pangenduin  . 

166.  Non  desunt  aliqui  putantes  ,  Arcam  dete- 
gendam  e^se  ,  qiiando  tota  Judaeoruin  natio  ad  fi- 
dein  Jesu  Cnristi  eonvertetur  .  Veruntamen  non  a|>- 
paret  ,  cui  Religionis  bono  antiquum  illud  vcteris 
Testanienti  monumentum  de  novo  atl^erri  debeat . 
Aiii  deuium  putant ,  Arcam  videudain  fore  in  se- 
cundo  adventu  Cliristi  ,  propter  illa  S.  Joannis  ver- 
ba  Apoc.  XI.  versu  nlt.  Et  apertum  est  templwn 
Dei  in  ccelo ;  Ci>'  visa  est  arca  testamenti  ejus 
in  templo  ejus  ,  &  facta  sunt  fulgura  ,  &  (-0- 
ces  ,  &  lonitrua  ,  &  terrce  motus  ,  &  grando 
magna  .  Sed  praestat  liaec  mystice  interpretari 
de  gloria  Sanctoriun  ,  ac  reproborum  pGBuis  (d)  « 

S  E  C  T  I  O      11. 


De  mysterio  Incarnationis  Domini  no^i 
Jesu  Christi .. 


Pc 


ostquam  in  superiore  Sectione  contra  Judaeo- 
rum  perfidiam  deiuonstratam  fuit ,  Messiam  a  Dea 

sta- 

mentio  nec  apud  Esdratn  ,  5:  Nebemiam  ,  nec  in  li])ris 
M.icliaba^ornm ,  iino  neo  apinl  Josepbnin  inveniatnr  . 
Ndc  aliqiiid  veteri  Avcrs  siniile  in  Romnno  Arcii  triiim- 
pli;i!i  ociil.atiores  videre  se  proiitentnr .  Niillo  antem 
motlo  illi  panci  prob.nidi  snnt  ,  (|ui  f.ibiilosi  aiictoris 
Libri  ([uarti  Esdr.«  c.  XX.  22-.  auctoritatein  sef/uen- 
tes,  Arcain  a  Chaldffi.s  direptam  iina  cum  aliis  vasis 
sacrls  tiiisse  ,  asseriint  .  Nimi.s  cnim  aperte  id  loco  al- 
lato  ex   Lib.   II.   Machal^.Torum   .adversdtur. 

(c)  Rabbini  bos  Pastores  esse  piitant  Guiernatores 
Israelis  ,  (fiii  curn  Messi-a  temporale  regnma  constitnant  ; 
sed  cnin  ibi  addatur  :  pascent  vos  seientia )  iT  doctrir 
na  ,  debent  intelligi  non  Alagnates  f  sed  Doctores  .  Re- 
cte  Hieronymus  .• //i  snnt  Apostoli  O"  Apostolici  t>iri  y 
c/ui  pavernnt  cvedentium  riudtitudinem ,  non  in  Judaicis 
cxremoniis  ,  sed  in  scientia  Christi  ,  O'  doctrina . 

(,d)  Joann.  Frischnv.ith  eruditam  Disseriationem  De 
non  speranda  Arca  fobderis  restitiitione  i-iseruit  The<- 
sauro  theol.  philog.  !a:.  \n  ea  multa  sunt  lectu  digna  . 
Displicet  tamen  veheiaentissime  ,  ([iiod  ck,  praejiidiciis 
i>i\pe  sectap.  lociim  deproinptdin  ex  Libro  II.  M.^chabceo- 
riim  rejicit,  tanijuarn  sapientem  fabnlam  judaicamj 
aosfjue  repreliendit  ,  '.jnod  ob  auctoritatem  ejusdffm  li- 
bri  apocrypiii  tiien^IaTn  ad  ridicnla ,  <St  Judaicis  tig'» 
uientis  atlines  epinlonis  delibamui; . 


QUID  INCARNATIO. 


45 


»(atiin  post  lapsiiin  Ad«  proniissuin  a  rioplittis 
inultoties  prxiiiincic-itiiin  ,  &  a  PatriLns ,  ac  jiistis 
vet.  testaiiUMili  avidissiuie  expertati.iin ,  in  pieniui- 
dine  teinporuin  tandeni  advenisse  ,  ciinujne  aliiun 
non  esse  ,  qiiain  Jesmn  Nezareniiin  ,  l^euin  siniul  , 
&  hoininein  ;  niiiir  ipNiiin  IficariKitioiiis  iny-»t»Tiuiii 
jiixta  orthoiloxain  l^cclesias  (Inctriiiani  nobis  expo- 
neinlmn  cst ,  &  conira  inultiplices  lKer(j.se!i ,  quis 
Inferiui»  evoinuit,  viiiclicandmn  .  Prius  taiiien  ali- 
qua  pr.Tinitlenda  sunt ,  quae  si  uon  onuiino  ner/;s- 
saria  ,  sallna  adnioduin  utilia  eruut  ,  "S:  inujtam 
liicem  poslea  diceiulis  aftVrent .  Sit  igitur 

DIS3ERTATIO   I. 

Ve  possibilitaie,  necessitate  ,  caitsa  ,  ^  tempore 
Dominicce  lncar?ialionis  . 

CAPUT    I. 

De  nomine  Jesii  Christi  ;  &  quid  sit 
incarnatio  Dominica  ? 

I.  Ut  S.  Lucas  in  suo  Evangelio  narrat  cap, 
II.  21.,  cuiu  more  Jiulaeorurn  fiUo  B.  Virginis  de- 
beret  in  circumcisione  noineii  iinpoui  ,  vocatum 
€st  nornen  ejus  Jesus ,  quod  vocatUTn  est  ab  An- 
gelo ,  priusquam  in  utero  conciperetur  ;  nempe 
quanda  Angehis  Mariae  priino  a[)paruit ,  ut  idein 
Lucas  narrat  I.  3i.,  &  itermn  quando  apparens 
Joiepl»  in  somnis  ,  confortavit  eiim  ,  ne  Mariaia 
nxorein  siwm  diinitteret ,  qu*  de  Spiritii  Sancto 
conceperat ,  &  filimn  pxnritura  erat ,  sic  iili  siib- 
dit :  Vocabis  notnen  ejus  Jeswn ;  ipse  enim  sal~ 
yurn  Jaciet  ^opulurn  suurn  a  peccaUs  eorum  , 
JVIatt.  I.  21.  ;  quibus  verbis  aperte  ostenditur ,  noii 
vaciium  nomen  hoc  fuisse,  ut  alii  uuilli  apud  Ju- 
djeos  vocati  suut  Jesus  (  Act.  XIII.  6.  ,  Colos». 
IV.  II.  &c.  ),  sed  boc  uomine  ftiisse  nostram  re- 
deinptiouem  siguiticatam .  Pulchre  S.  Beriuirdus 
Serm.  XV.  iu  Caul.  n.  8. ;  Hahuit  &•  Juddea 
quosdam  Jesus  ,  qiiorum  vacuis  gloriatur  vocahu- 
lis  .  In  Christo  autem  jam  vox ,  jam  sensus  est , 
Ci/  patet ,  eum  non  inane  portare  nomen  instar 
priorum  .  Plura  ibi  lubQt  inelliUuijs  Doctor  ad  ex- 


ciiandain  piet.-itein,  &  devotiouem  erga.  Iioc  sau- 
ctiMSimiim  noiueii  lectu  di^iiisiiuia  . 

2.  Jain  vero  lior  ujiiu-u  tiebr«um  est  a  radice 
(£;>  in  hipliil  Yt£;>^n  sal.''i^'U  ;  luide  Jesiw  i<l/'in 
e>i.  ac  S.dvator  (a)  .  LXX.  aulem  Interprelf")  iv  - 
loeii  Uaji;  ii)  sua  ^raeca  versiou»;  reliiiuerunt ,  (pi^^s 
seciili  s'iut  Evaui^tdiatae  siipra  laudali  ;  ao  deiuLuii 
Latini   hoc  ipsiun  noinen  Jesus  adojitarunt  . 

5.  Sed  alifjiia  ditficultas  oritur  ex  verbis  Evan- 
gelistas  Mattha^i  iti  perf^eiitis :  IIoc  aiUetn  toiuin 
Jactntn  est ,  ut  adimpleretur  ,  qucKl  Jictwn  est  ci 
Do/tiino  per  Prophetam  dicetitem  (  Isai.i^  VII. 
4,4»  )■'•  Ecce  virgo  iii  utcro  hahehit ,  Ci)"  pariet  fi- 
liufti  ,  ^  iocabilur  nomen  ejus  Eminanuel,  quod 
est  interpretaluiti :  Nobiscum  Deus  ;  ciun  tameu 
noster  Servator  nunqiiain  dictiis  sit  Emmanuel » 
Facile  aufem  lollilur  haec  ditliciiltas  ,  observando: 
Evarif^elivtam  voluisse  conjungere  verba  Angeli  cuiu 
celebri  l^rophetio.  Isaiae  de  partu  Vicginis,  nnij 
tain  ad  verba  ejusdom  proph^liae  attendendo  ,  quaui 
ad  seusiiMi  .  Quid  euiiu  est  aliuil  Emmanuel , 
quain  Nobiscwn  Dtus ,  atn  Deus  servator  noster 
{b)}  JNunc  pauca  addamus  de  nomine  Cimii,  qtio 
diviiuis  nosler  Salvator  appellatu»  liiit  . 

4.  Ut  noinen  Jesus  est  jiebraicuin  ,  ita  unmefi 
Christus  eit  graeciun  ,  &  significat  u?2C///'?i,  at(|ue 
res|>ondet  apptllalioni  Mc>3i<n  i  unde  J(jau.  I.  4'« 
Andreas  dixil  fratti  suo  Siiuoni:  Invenimus  Mes' 
siam  (  quod  est  interprttatum  Chri<:tus  );  &  S, 
Auguslinus  Tract.  YII.  in  Joan.  n.  i3.  Tom.  III, 
P.  II.  Messias,  iiLquit  ,  hebraice ,  Chrislus  grae- 
ce  est ,  laLine  unctus  ;  ah  unclione  enitn  dicitur 
miGtus  ...  ille  sing,uiariter  unctus ,  prcocipue  un- 
ctus ,  unde  omnes  Chri.>tiani  imguntur .  Atque 
lioe  uouven  Christi,  seii  Uncti  multo  tempore  au- 
tea  fuit  Messiae  tributum  a  Daniele  Propheta  cap, 
IX.  24.  in  celebri  vaticinio :  Septuaginta  hebdo- 
mades  &,c.  ...  ut  ungatur  Sanctus  Sancloruiti . 
Ab  hoc  iiomine  nos  denoiuinatuur  C'ir/^7/(ini ,  quod 
Autiochiae  ))riuiuiu  factuin  fuisse  disciuuis  ex  Acr» 
Apost.  c.  XI.   qG. 

5.  Mtdta  alia  de  his  dnobus  noininibu»addi  pos-- 
sent  ,  sed  coucludamus  ciun  S.  ilieronymo  in  c.ij). 
XVI.  Matth.  vers.  10.:  Horutn  tioi/iinu/n  (  Jcsli 
Chrisli  )  alterum  est  proprium  ,  quod  ab  /fnge/o. 
impositurn  est  ;  alterum  accidens  ,    quod  ab  U7i-. 

C^io- 


(a)  De  hcic  voce  copiose  tractat  nostcr  Sanctns  Pagiu- 
Bns  in  Tfiesaiiro  Ungine  sanct^:  pn".  iocj3.  j  &  s«'f- 3  'i- 
bi  in  fine  ita  concliiVlitiir ;  „  Ab  l^nc  rathce  (  3;\f^|  ) 
)}  *'t  T^T"^  Johosuach  noinen  propriiim  «jtio  iiiniti  iu 
„  i.thrwo  j>o|inIo  siint  vocati  3  sed  diio  pr.e  oeteris  in- 
„  signi-s  ,  filii  \iin  ,  (|i)i  IVloysi  in  di-catti  snccessit  , 
3j  «(«li  priiis  J\C>"]">  e.nlem  noininis  ratione  liJer.it  di- 
3>  ctns  :  alter  sninmiis  Sncerdos  tiliiis  Jo'.sidak  ,  qiii 
}i  postea  ccntr.ictiiis  n  rrdncibns  a  B.ihylone  ^>\y  niin- 
»  ciip.Ttns  i  iindc  cfrtiiin  est  ,  nomen  Je»ii  ^erv.itoris 
»  nostri  diictiim  ,  jiixta  eiyiuon  .nl)  Anseio  (jnotjiie  c.^J- 
«  pic.it-Jin  .  In  eiiiit  verifis  etvini  incidit,  cnm  in  a- 
3>  liis  essel   taDHun  umhra  ...  t^iiod  nomea  actas  hoiiic 


„  sit  ci!i(|ii.im  post  Chrisfnm  ex   noslris    inditiim  legi- 
,,   tnr.  "  Vid.  (tiainS.  fliuronymns  Coiiuiunt.  in  cap^ 

d^  Kinmannel  constal  ex  tribiis  vocihns  hehr.iicis 
D^  Im  ,  seii  ,  cum  *)2  nu  nobtt,  '^K  «  Oeiis  :  cuin  no- 
iii  Deus  ,  ad  salvnndiim  nos  .  Objicientibtis  aiittiu  Jti- 
tlwis  3  Jcsiiiii  Naiaremim  niin'jiiaiu  liiisse  vocatttm  P.ui- 
inanuel,  r(.'.|iondebnt  TertnJiianiis  Lib.  cuntra  JucUos 
c.  (j. ,  Hebr.ris  Iiand  insolcns  essa  ,  ut  i'c»car:  siiiniQC 
pro  essc:  iinde  ea  verba  :  voealitur  noinen  ejus  Einmu- 
miel,  ideiii  significant  ,  «C  erit  nobiscnin  Deus  ad  stUh- 
yunduin.  nos  . 


46  DE  INCARN.  SEC 

etiona  confenit  ...  Chrisius  c.ovimune  dignitaiis 
est  nomen  ,  Jesus.  proprium  vocabulum  Salvato- 
ris.  Nunc  quaedain  de  ipsiiig  lucarnationis  Domi- 
xjicas  notione », 

6.  Incarnationia  noir.en  qnanquatn  apnd  purio- 
jis  lingiiaE  iatinaR  cultores  iion.  inveniatur  ,  passim 
tamen  a  TJieoIogis  usurpatur  ad  designand lun  nia- 
fjnujn  iilud  pietatis  Sacranientuni  ,  quo  Verhum 
caro  jactwn  est  ^  ut  dicitur  Joann..  I.  i  5..  Eadem 
voce  etiani  Saucti  Patres  iatinl  usi  sunt ,  atque  iu- 
ter  ceteros  elegantissimus  Sanctus  Leo  in  celebri  il- 
Ja  Epislola  ad  Flavianum  XXVllI.  alias.  lo.,  ubi 
integram  exponit  hujus  inysterii  orthodoxam  ii- 
dem  ,  quam  tamea  totam  contiueri  dicit  in  iilis 
tribus.  Symboli  articulis,  quibus  ,,  Fulelium  uni- 
,,  versitas.  projitetur  credere  in  Dewn.  Patrem,  o- 
„  mnipotentem,  C^  in  Jeswn  Christum  ,  filiurn 
j,  e/u5  miicum,  Dovninum  nostrum  ,  qui  natus 
„  est  d(s  Spiritu  Sanclo ,  ex  Maria  Virgine  ;  qui- 
„  bus  tribua  sententiis  onmium  fere  hsereticoriun 
5,  maciiinae  de.strnuntur  («)  .  "  IVlultis.  aliis  nomi- 
liibiis  a  Sanctis  Patribus  cum  graecis,  tum  latinis, 
i)oc  myslerinm  appellutum  fuit ,  scilicet  cecono- 
mice  ,  incorporationis  ,  confcederaiionis  ,  ac  prae- 
«ipuo  inhunia,nalionis  {b) .  Sed  niodo  apud  Theo- 
logos  fere  nullum  aliud  rsomen  occurrit ,  qnam 
Incarnationis  ,  tum  propter  mox  laudata  verba  S». 
Joannis  F^er6uw  caro  Jactum  est,  tum  etiam  pro- 
pter  alia  S.  Pauli  i.  ad  Timot.  IIL  i6.  Magnum 
eji  pietatis  Sacramentum  quod  manijestatum  est 
in  carne  .  Hinc  potiiis  a  carne  ,  qua?  visibiiis  est, 
quain  ab  anima  inyisibili  sumpta  est  denojninatio. 
iit  hasc  quidem  de  nomine  Incarnationis .  Nnnc 
pauca  de  re  ipsa  . 

7.  Incarnatio  definiri  potest  ex  S.  i^ugustino  Lib. 
XIIL  de  Trin.  cap.  17.  laud.  a  S.  Thoma  5.  P, 
qnaest.  1.  Conjunctio  divince  na^turce  cum  huma- 
na  ,  ut  ex  duabus  islis  nalura  fiat  una  Persona 
Verbi  divini .  Conjunctio  autem  ista  ,  seu  ut  coni- 
muniter  (  licet  minus  latine  )  dici  solet ,  unio  non 
est  moralis  taiitnm  ,  vel  accideiitalis  ,  sed  substan- 
tialis  ,  &  hypostatica ,  qaa  sciiicet  *dua5  diversa^ 
naturae  ^  divina  ,  &  humana  adeo  arcte  ik  perfecte 
conjiingunHir  ,  ut  unum  resultet  suppositum,  nem- 
pe  Christus  ,  ex  duabus  ipsis  uaturis  impermixtis. 
&  inconfusis  compositus  . 

8.  S.  Thomas  Lib.  IV..  cont,  Gent.  cap.  3g. 
ita.,  lotum  arcanum  diyiuae  Incarnationis  mysterium: 


r.  ir.  Diss.  I.  CAP.  I. 

paucis  comprelieudit :  Oportet  dieere  quodin  Chri-^ 
slo  sit  una  natura  divina  perjecta,  .(y  hnmana. 
perfecta  ,  ex  anima  scilicet  rationaii ,  ■&  huma" 
na  carne  con<;tiuita  ;  &  quo.l  hoe^  duce  naturce- 
unitcH  sunt  in  Chrislo  non  per  sohim  inhabira-^ 
tionem  ,  neque  accuhmtalis  tnodo ,  ut  homo  uni- 
tur  vestimento ,  neque  in  sola  personali  habitu- 
dine ,  &•  proprietate,  sed  secundum  unam  hr- 
postasim  ,  O"  suppositum  unum  ..  Hoc  enim  so- 
lum  modo  salvari  posswit  ea  ,  quce  in  Scripturis 
circa  incarnationem  troAluntur  , 

9.  Prosequitur  porro  Angelicus  capitibus  seq,  5 
&  ha'c  omuia  aliquauto  uberius  declarat  ,  obser- 
vans  primo  ,^  fidem  catholicam  docere  ,  factam  es- 
se  duari.im  naturarum  unionem  in  persona  ,  non 
in  natii^aj  illa  euim  uninntur  in  natura ,  ex  qui- 
bus  constif.uitur  integritas  speciei  aiicujus;  sicnt 
an.ima,  &  corpns  uniuntur  ad  constituendam  spe- 
ciem  animalis  ,  &  universaliter  quaecumque  sunt 
partes  speciei  ,  Est  autem  impossibile  ,  quod  ali- 
cui  speciei  in  sua  integritate  jam  constitutae  ali- 
quid  extraneum  uniatnc  in  unitatern.  naiurce ,  ni- 
si  species  solyatur  .  Cum  enim  species  sint  sicul 
nuuieri  ,  in  quibus  quatjlibet  unitas  addita  ,  vel 
subtracta  variat  speciem,  si  quid  adspeciem  suain 
]am  perfectam  addatur ,  necesse  est ,  aliam  spe- 
cieui  esse :  iion  igitur  conjunctio  naturae  humanae 
jam  perfectae  fieri  potuit  cum  natura,  divina  in  i-. 
psa  natura  .. 

10.  Fa.cta  est  ergo  haec  conjunclio  Ui  persona  y 
neque  enim  personae  repugnat ,  ut  aliqua  eidem 
nuiautur,  quae-  ad  ejus  naturam  non  pertinent,  ut 
hoininis  ;  personae  plura  accidentia  uniuntur;  vel 
©xtLMusece  tantum  ,  ut  anuuius  ,  aut  vestimentum  j 
vel  etiam  intrinsece  ,  ut  sunt  corporis ,  animique 
diversae  dotes  .  Ita  quidem  accidit  in  .personis,  vel 
suppositiscreatis  ;  unde  Nestorius  deceptus  est,  pu- 
tans  ,  eodem  modo  factam  esse  duarum  naturarum 
conjunctionem  in  Dominica  incarnatione  ,  sciticet 
accidentaliter  tautum ;  quasi  humana  natura  se 
liaboret  ad  Verbuin  ,  sicut  templum  quoddam  ,  itl 
quo  ipsum  Verbuui.  habitaret :  unde  etiam  conse- 
qnebatur  ,  duas  esse  iu  Verbo  iucarnato  personas; 
ulteram  neinpe  luunanam  ,  alteram  divinam  ,  quas 
primae  moraiiter  solum  conjungeretur .  Et  haec  fuit 
Nestorii  haeresis  merito  ab  Ecclesia  proscripta  . 

1  r.  Necessarium  est  igitur  poaere,  talem  fuisse 
unioneir»  Verbi ,  &  hominis  ,  ut  neque  ex  duabua 

uua 


(a)  Infeara  describen(ia  e.sset  illa  dogmatica  epistola  ,,, 
in  qiia  sanctissiinns ,  eloi/uentissimiis  Pontifex  Flavia- 
no  Episcopo  Constautinopolit.  exposuit,  r/ujrf  Catholi- 
Crt  Ecclesia  iim\'ersaliter  O-  Sacramento  Dominicit  In- 
carnationis  credat ,  O'  doceat  :  ut  ipsc  S.  Leo  scrlpsit 
Tl.fcotlcsio  AMgnsto  epist.  XXIX.  Qnanta  atitem  f.ierit 
apud  ojnnes  iMdele.s  ejusdem  epistoi^  anctoritas  ,  inul- 
i4s  velenun  testfinonii.s  oslendi  posset .  Sed  in  pra>sen- 
tiarmn  snfficin  cornin.mis  iUa.  Patrnin  Conciii;  Clial- 
ce<!onen  =  is  acclamano  Act.  IV.  Oui  non  consentit  epi- 
■sioU.  ^ancUssuiii  iLpiscopi.   Leonisy  h^reticus  tst .   Vi- 


deri  etiam  potest  doctrlna  Incarnationis  Verhi  Dei  hre- 
viter ,  acciipate  collecta  in  Symbolo  Quicumque  . 

{!>)  Hoc  pr.Tciptie  vocab.ilo  multi  iitebantur  ,  quia  a- 
ptius  videbatiir  ad  exchidcndiun  insanum  Apollinaris 
errorcm  ,  ((uodVerhum  assumpserlt  carne.m  sine  ii"?ti- 
te  .  Vocal)ulo  inhwnunationis  utentes  significare  vole- 
bant  ,  a  Verbo  assuinptam  fiii.^^se  totam  Iiuinanarn  na- 
tiiram..  Grffci  lianc  inKimianationem  vocahftnt  «'voivS- 
dw^TiM,  Sc  S.  Athanasjus  suam  de  incarnatlone  oraio- 
nemita  inscrlpsit  vsiv  tij^  ff«ri'  uniTivi ,  Sernio  de  ui-- 
huinaaalione.  Verhi  Tom.  I. 


INCAllNATIOMS  MYST.  NON  RKPUGNAT. 


h 


nna  n.itura  ronflata  sit ,  iieqiie  Verhi  ad  liiiiiianaiii 
ratiiiun  talis  fuerit  iiiiio  siciit  csl  aliciijiis  sub- 
filiiili»,  piita  hoininis  ad  exleriora  ,  qtiac  acciiieu- 
taliter  se  liabeut  ad  ipsum  ,  ut  doiiuis  ,  &  vesli- 
ineutnin  :  sed  Verbuiu  iu  luunaiia  iiaCura  ,  sicut 
in  sibi  propria  facta  per  iiiraruatioiieiu ,  suJ^sisle- 
re  pnuatur  ,  ut  &  corpus  illud  vere  sit  corpus  Ver- 
bi  r>ei  ,  &  siiniliter  auiini,  &.  ita  Verbuiii  Dei 
vere  sit  lioiuo.  Kt  quamvis  bac  unio  pcrlerte  ab 
lioiniiie  uoii  valeat  explicari ,  tanieii  secuiiduin  ino- 
duin  ,  &  facultatein  uostrain  ita  pergit  Aui^licu» 
id  pxpniiere  ad  aediticationem  lidei  catliolicae  ,  ul 
coutra  infiJeles  defeiidatiir  . 

12.  Utitur  aoleni  exeinplo  coDJiinctionis  auimae 
rum  corpore ,  quia  in  rebus  creatis  nulla  inveni- 
lur  major  siinilitudo;  ac  propterea  ea  usus  est  et- 
iain  auctor  Syinboli  Quicumgiie  ^  dicens:  Sicut 
anima  rationalis ,  Cb*  caro  unus  est  homo  ,  ita 
Deus ,  &  homo  unus  est  Christus  .  Sed  cuin  a- 
niina  rationulis  uniatur  corpori  ,  &  sicut  materiae, 
&  sicut  iustruniento  ,  noii  potest  es>e  similitado, 
quantum  ad  primuin  inoduin  unionis :  sic  euim 
ex.  Deo  ,  &  liomiiie  fieret  una  natnra  ,  cuin  inate- 
ria  ,  &  forma  proprie  constitiiant  naturam  speciei. 
Fielinquitur  ergo  similitudo  coi)|iinclionis  animaB 
corpori  ,  velut  instrumenro  ;  unde  etiam  Sancti  Pa- 
Ires  naturam  luimanam  appellarunt  organum,  vel 
instrumentum  Divinitatis ,  sicuti  corpus  est  orga- 
nuin  aniinae, 

i3.  Verum  bic  acute  observat  S.  Doctor ,  cor- 
pus  esse  instrumentum  animde  ,  nou  extrinsecnm  , 
sicut  dolabra  est  iiistrumeiituin  extrinsecum  artifi- 
cis ;  srd  inlrinsecum  ,  ut  manus  Cst  pariter  lejus- 
dem  arti&cis  instrumenCuui ,  sed  intriusecuin;  per 
dolabrain  enim  possunt  iiiulti  arlifices  operari ,  sed 
liaec  manus  est  proprium  instrumentum  ,  nisi  hu- 
jus  artificis ,  eidem  uuituin  .  Sic  ipitur  &  in  u- 
nione  Dei ,  &  hoininis  ad  ipsum  considerari  pot- 
est .  Oinnes  eniiu  homines  comparantur  ad  Deiun  , 
iit  quxdam  instrumeutd,  quibus  operatur .  Sed  a- 
lii  homines  comparantur  ad  Deum  ,  quasi  iustru- 
ineiita  extrinseca  ,  &  separata  ;  movenliir  eniin  a 
Deo  ,  non  ad  operationes  proprias  sibi  tautiiin,  sed 
ad  operationes  cominunes  oiiuii  ratioiiali  creaturac  , 
ut  e.st  inteHigere  verilatem  ,  diligere  bona  ,  &  o- 
perari  justa.  Sed  hiunaiia  natura  iu  Ghrislo  as- 
Biimpta  est ,  ut  instrumcntaiiter  operetur  ea ,  qiiae 
sunt  operaciones  propriac  solius  Dei  ,  sicut  est  mun- 
dare  peccata  ,  illuminare  moiites  per  gratiam  ,  & 
introducere  in  perfectionem  vitrC  aeternac  .  Compa- 
ratiir  igitur  luimaua  natura  Christi  ad  Deuin  , 
sicut  instrumentum  proprium  &  coujuuctum  ,  ul 
mauus  ad  auimam « 


(d)  Dixi  directe  !  cerluin  cnim  indireele  t  Seii  ex  «- 
videntibiis  ,  iit  dici  solet ,  credilnlitatis  mof/i'/.f  lioc  iny- 
«termm  sicnti  Sc  omni.i  dnnon.sirari ,  (fuia  evidentilnis 
argiiincniis  constat  ,  illnd  a  Df o  ,  falli  &  tallere  ne- 
6cio,  fiMsse  revelatiim  .  Qna  de  re  nos  etiani  egiinus 
primo  Tomo  Isagogico  P.  1.  i  «c  digna  est ,  qnae  Jega- 


i4'  lia  l«'re  iisdein  veibis  nosler  S.  Praecepiar , 
observans  tamen  in  fine  c.  4'«»  pr^c.licta  e.tein- 
])la  uon  sic  posit.\  esse  ,  ut  omuimoda  similitudo 
sit  in  his  rc:juireuda  ;  iutelligendum  eit  enim  , 
Verbiim  Dei  imiltn  suhlimius  ,  <St  intiinius  hunii- 
naj  naturae  potuisse  uniri  ,  quiin  nniiiii  cuicm- 
qne  proprio  iiistruincnto  .  Et  licet  Verbiim  Dei 
sua  virtute  peneiret  otnnia  ,  ucpote  omiiia  conser- 
vans ,  &  portjiis ;  creaturis  tamen  intellectua.libuj, 
quae  proprie  Verbr)  perfrui  p»is<iiuit ,  &  ejiij  par- 
licipes  etse  ,  ex  qn.niam  siinilicudiiiis  affinitate  ,  & 
emineutius  ,  &   iueffabilitis  potest  uiiiri  . 

!  5.  Ha?c  aliquanto  fusius  praeuiittenda  eranl » 
primo  ut  Theologiae  lyroues  si  non  pleiiam  ,  & 
acciiratam  ,  snfhcientem  saitein  totiti»  inysterii  co- 
gnilionem  habereiit ,  ut  eo  facilius  exortas  contri 
ipsuin  haereses  cognoscere ,  &  refellore  raleanC : 
tum  etiam  ut  quaedam  arguinejita  ex  fallaci  no- 
stra  ratione  deprompta  ,  quibiis  Ethuici  &  Juil*i, 
eoriimqtie  adstipulatores  Sociniani ,  hoc  inysterium , 
ul  plaue  absurdtun  ,  atque  imi>08sibile  exploder** 
niCunCur  ,  facilius  disiolvantur  ;  inde  eniin  plerum- 
que  oriiintur  ,  quod  rer.ta  ,  &  accuraCa  huius  su» 
bliinis,  aCque  arcani  Sacramenti  uotio  noo  habea- 
tur ;  ut  ex  seq.  capiCe  Constabit . 

C  A  P  U  T       If. 

Solvuntur  qucedam  suhtiles  Philosophorum  ratio- 
nes  ,  quibus  Ethnici ,  Judoei ,    Sociniani ,  a/«- 
que  prohare  conantur ,    tnysterium  Dominiccc , 
incarndtionis  esse  absurdum  ,  &  impossibi!^ . 

iG.  i^.  Augnstinns  Lib.  X.  De  Civ.  Dei  cap. 
29.  Toin.  VII.  PlaConicos  PhiloiOphos  alloquens , 
eos  opportiuie  monebat ,  humilitate  opus  essc,  ut 
credatur  ,  Deuin  assumpsisse  huinanain  carnem  , 
ut  CathoUca  fides  nobis  credendum  proponit  .  Et 
postqaain  nonuullis  exemplis  ex  eorum  Philosophia 
petitis  ostenderit ,  lioc  arcaiuun  iViysterium  esse  pos- 
sibile  ,  &  credibile  ,  ita  eoS  arguebat :  Quid  cau- 
sce  est ,  cur  ...  Christiani  esse  nolitis  ,  fiisi  quia 
Christus  humiliter  cenit ,  (iy  vos  superhi  estisP  ... 
QuoJ  iterum  dico :  Christui  humili^  est ,  vos  SU' 
perhi .  Et  quamvis  argumentis  a  solo  ralionis  lu- 
mine  ortis  directe  nequeamus  Eilinicis  dcmonstra- 
re ,  Verbuui  divinum  esse  factum  cariiem  (fl)  , 
possumiis  tameu  Vauas  eorum  argutias  refellere  ,  qui- 
bus  inaguo  5  sed  iiiutlli  molimine  nicuntur  proba- 
re,  hoc  mysteriiim  esse  impossibile,  adeoque  a 
Keligione  eliminaiidum* 


PRO- 

lur  S.  Angnstini  epistola  CXXXVIF.  ad  Volusianiun 
n.  16.  T.  II.,  ii]*i  solita  sna  F.icnndia  hrefitei-  omni« 
ea  argnnicnt.i  exponlt ,  qiiibiis  .-.dversiis  Jiid<«0)! ,  &:  Gen- 
tiles  tii.initeste  ostendiiiir ,  vcram  esse  Religionein  a 
Jesii  Chrislo  nohis  promiilgatnni ;  iinde  postea  conse- 
t|uiiur,  €liam  verum  esse  tnysteriHi»  Dominicat  inoaf- 


48 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  I.  CAP.  11. 


MiOPOSlTIO, 


Nulla  est  repugnantia  in  dHnnoe  incamatioitis 

mysterio  >   adeoque  impossibile 

Deo  non  est, 

17.  J.d  antem  probatur  prjino ,  qiiia  non  dobet 
lq-)utari  iiripossibile  ,  iiisi  ilUidsoluin,  qnod  aper- 
tain  involvit  contradictionein ;  nt  eiiini  dicitiir  Lu- 
c«  XVllI.  27.:  Quce  iinpossibllia  sunt  apud  ho- 
mines  ,  possibilia  sunt  apud  Deurn  ;  atqui  nnlla 
est  repngnaiitia  ,  aut  coiitradictio  quod  Verbiiin  di- 
vinum  sibt  copulet  arctinsimo ,  &  indissolubili  vin- 
cido  uaturani  humanain  ;  nullum  quippe  liacteiius 
allatnm  est ,  aut  atVcrri  potest  arguineiitum  ,  quo 
ostendatur  ,  hoc  iiietfabile  divinas  bonitatis  inyste- 
riuin  rert^^e  ,  sanaeque  rationi  repugnare :  ergo  &c. 
Hoc  argutnento  usus  est  Archangelus  Gabriel  , 
quando  }).  Marias  Virgini  arcanuni  hoc  mysteriuin 
ad  credendum  proposuit ,  inquiens  Lucae  1.  5"]. 
auia  non  crit  irnpossibile  apudu  Deurn  omne 
yerhum . 

i8.  Secu/jrlo .  jXon  repugnat,  plures  Personas  in 
nna  eai.^einque  numero  natura  inveniri  ,  quem- 
admodnn'.  de  Sanctissimae  Trinitatis  mysterio  de- 
monstratum  a  nobis  fuit  (  Tomo  111.  Dissert.  L 
cap.  4«  )  •  neque  igitur  repugnabit ,  duas  natu- 
ra»  ,  diviuam  .  &  iuimanain  in  uno  supposito  con- 
jungi . 

iq.  Tertio  aliquam  liujus  myslvrii  similitudi- 
«em  ,  tainetsi  longissiine  distantem  ,  iiobis  suppe- 
ditat  conjunctio  aniniae  cum  corpore  ad  indivi- 
diunn  hominem  constituendum  ;  quainvis  enim  a- 
iiima  sit  naturae  a  corpore  omnino  diversae,  utpo- 
te  *piritualis ,  potuit  tamen  divina  omnipotentia 
ita  utrumque  conjungere  ,  lU  una  inde  resultaret 
liumana  natura:  j^ari  ergo  ratione  ])oluit  Deus  na- 
turam  InuBaivam  sibi  tam  arcte  copulare  ,  ut  u- 
uum  exurgeret  supposituin  divinuin  in  duabus  na- 
turis  subsistens  (a) . 

20.  Obj.  priino .  Si  Ueus  liumanain  naturam 
hj-postatice  assumpsisset,  aut  esset  inutatus  in  cor- 
pus  ,  aut  saltem  esset  virtus  in  corpore ;  atqui  u- 
irumque  Deo ,  enti  simplicissimo  repugnat  ;  ergo 
etiam  repugnat  Deum  incarnari . 

ai.  Hesp.  ex  doctrina  Iiicaruationis  superlore  ca- 


nationis  ,    (jiiod  doctrina?  Christianae  capiit ,    &  fnnda- 
ir.eniiim  est . 

(a)  SnLtiliores  Scliolastici  non  immerifo  observ?nt , 
«liijiuciter  (leinonslrari  posse  ah"({iil(l  eSse  jiossibile  , 
nempe  fioiif  a>e ,  (piando  directe  probalur  ve!  ex  caii- 
f a  ,  vel  ex  efteclu  ali(juid  a  Deo  f.eri  posse  j  C?-  nega- 
tii>e  ,  qnando  solmn  argumenta  solvnntur  ,  qnif.  contra 
rei  possihlliiatein  nfferuntur.  Priino  niodo  coinnuuii- 
ternegatiir,  probari  pos^e  ,  iacarnationtni  Dei  esse  pos- 
sibilein  ,  t(uia  ipsius  nnlla  a!ia  est  causa  ,  nlsl  i:npe- 
netr.ibilis  i-Jet  volunt?.s  j  ncc  in  reb-is  n.itiirahbiis  iil- 
lus  est  ipsius  efltctus,  oum  ipsa  sit.  ordinis  supernatu- 
ralis  f   restat  ergo  i  lU  allatx  rationes  non  conchidant, 


pile  exposita  ,  Veibum  divinum  non  fuisse  in  car- 
i>e  conversura  ,  nec  ipsi  ita  unitum  ,  quafi  esset 
oorporis  forma,  sed  lunnanam  iiaturam  in  se  per- 
fectain  divinaR  copulatain  fuisse  in  unitate  suppo- 
siti  ;  unde  uon  se(piitur ,  Verbum  esse  virtutein 
in  corpore  ,  cujusmodi  est  anima  huinana  ,  quae 
est  forina  corpori»  substantialis  . 

22.  Neque  huic  conjunctioni  humanae  naturae 
cum  divina  obstat  inlinita  inter  utramqae  distan- 
stia:  ut  enim  bene  observat  S.  Thom.as  in  111. 
Sent.  Dist.  I.  quaest.  i.  art.  i.  ad  3.,  quamvis 
inter  illas  duas  naluras  infinite  distantes  non  sit 
proportio  ejititatis  &  commensurationis  ,  est  la- 
men  quaedam  proportio  ordlnis  ,  scilicet  potentiae 
activae  Dei  ,  quae  est  infinita  ,  &  poteutise  passi- 
vae  in  creatura  ;  quo  fit,  ut  Verbuin  divinuin  po- 
tuerit  humauam  uaturain  in  coasortiuin  divinae  as- 
sumere . 

20.  Urgent  tamen  dicentes  ,  a  Deo  non  potuis- 
se  assuini  malitiam  ,  qtiae  non  magis  distat  a  sum- 
ma  boiiitate  ,  quam  humanitas  a   Deo  . 

24-  Respondet  autein  S.  Th.  5.  P.  q.  i.  art.  i. 
ad  5.  ,  huinanam  naturam  esse  institulain  a  Dei 
sapientia  ,  &  ordinatam  ad  Dei  bouitatem  ,  non  sic 
autem  maluin  culpas  ,  quod  committitur  per  re- 
cessurn  ah  arte  divinae  sapientice  ,  Qy  ah  ordine 
divinoe  honitatis  j  potuit  ergo  prima  a  Deo  assu- 
nii  ,  non  autem   inaiitia. 

25.  Ob).  secundo  .  Si  divina  Pef>-ona  Verbi  ve- 
re  assumpsisset  naturam  ,  facta  fuisset  de  novo  sub- 
sistens  in  natura  lumiana:  ergo  fuisset  substaii- 
tialiter  inutata;  quod  Deo  enti  iinmutabili  re- 
pugnat . 

26.  Kesp,  totam  mulationem  factam  esse  in  na- 
tura  humana  ,  quae  fuit  a  Verbo  assumpta  in  con- 
sortium  divinae  naturae  ,  &  secuuduin  hanc  solarn 
dicitur  Verbum  in  utero  Virginis  conceptum,  na- 
tum  ,  passum  ,  &  moituuin:  non  autem  in  natu- 
ra  divina  ,  quae  ceternae.t&  immutabilis .  Quain- 
obrem  observat  S.  Augustiuus  iu  Lib.  LXXXIII. 
Qucest.  quasst.  73.  T.  VI.  Apostolum  dixisse  de 
Lfnigenito  Filio  Dei ,  quod  habitu  sit  invenlus  nt 
bomo  ad  Philipp.  II.  7.  ,  ut  inielligeremus  nort 
mutatum  esse  Verhum  susceptione  hominis,  sicut 
nec  membra  veste  induta  mutantur  (//)  . 

27.  Dices .  In  incarnatioue  Verbum  humanitati 
yere ,    &  intriusece  unituin  dicitur ,    cui  autea  u- 

ui- 

nisi  mere  negative  ;  (|uod  ampllus  apparebit  in  solutio- 
ne  arguinentoruin  .  Sechisa  tamen  liac  Soholasticornrrv 
subtllitate,  nobis  sufEcit  arguinenta  Gentihum  ,  Ju- 
daporuin  ,  ac  Socinianoruni  ,  (luilnis  boc  mysteriuin  im- 
possiblle  csse  ,  &  rationi  repugnare  contendunt  ,  ex  ra- 
tione  ipsa  retellere  . 

(i)  Obiter  notamiis ,  banc  similitudinem  vcstimenti 
caiite  acci|>iendjin  esse  ,  ne  in  errorem  illorum  inci- 
dainus )  (jui  bumjnitatem  a  V'er])o  assuniptarn  esse  ('0- 
cel)ant  rnodo  accldentali  ,  ut  al)  liomine  assuniitiir  ve- 
stimentum;  (juo.i  confutat  S.  Tliomas  L.  IV.  Conf.  Genf. 
cap»  3;.j  Si  nos  ciuin  suo  loco  confutabiinus. 


MYST.  INCAUNATIONIS  NON  REPUGNAT, 


49 


nilnni  non  erat;  sed  )ioc  sine  inulatione  aliqua  iii- 
telliqi  neqiiit :  ergo  &r. 

2^.  Hesp.  ,  liaiic  Verhi  iininjiem  lunnaiiitati  fa- 
ctain  esse  per  solain  iniilationoni  liunianitatis,  quae 
a  diviiia  IVrsona  assuinpta  est ,  non  autein  per  iiui- 
lalionein  ipsius  (iivin.e  l'ersoiKr  assuineiilis ,  quae 
uullain  inde  perlcctionein  atipiisivit  .  Sicuti  si  no- 
va  crearetiir  a  Deo  iiostrac  leliuris  portio  ,  nulla 
in.ie  fieret  in  sole  inutalio  ,  «jui  eain  railiis  suis  il- 
luininaret;  iieque  ulla  soli  perfeclio  accresceret  , 
qiianquam  hoec  oiitnia  reruin  creataruin  exeinpla 
iufiuite  distant  ab  eo  inysterio  ,  cujus  ntilla  est  , 
aut  esse  potest  in  rebus  creatis  similitudo. 

29.  Dices  .  Deus  in  incarnatione  novas  ,  ac  rea- 
les  denomiiiatieiies  acquisivit  ,  iiempe  Iiomiiws , 
passibilis  j  mortalis  &c.  ,  quas  autea  non  Iiabebat; 
seJ  jiovje  istae  ,  ac  reales  denomiuatioues  non  pos- 
sunt  oriri  ,  nisi  ex  aliqua  intrinseca  ipsius  muta- 
lioue  ,  per  acquisitfonem  iiovae  alicujus  foxmae  : 
ergo  &c. 

5o.  Resp. ,  reipsa  novain  formain  ,  ueinpe  lui- 
znanain  naturain  a  Verbo  divino  incarnalo  fuisse 
susceptain ,  nou  intriiMeca  aliqua  sui  inutatione , 
«ed  soluin  extrinseca  teruiinatione  ,  ut  exemplo  ra- 
diorum  solariuin  inox  expliratuin  est  ,  qui  sine 
ulla  solis  mutatione  extendereiitur  etiam  ad  illain 
telluris  portionein,  quae  esset  de  novo  creata.  Hino 
vere  Filius  Dei  dicitur  homo  factus  ,  passus ,  & 
mortiu.s  in  illa  oatura  assumpta  . 

3i.  Ad  pleniorem  autem  hujus  difficultatis  so- 
lutionem  atterenda  est  doctrina  S.  Tliomae  2.  P. 
quoPst.  16.  art.  6.  ad  2.,  ubi  explicans  iilaiii  pro- 
positionem  :  Deus  factus  est  horno  ,  iuquit:  ,,  Fie- 
„  ri  importat ,  quod  aliquid  praedicetur  de  novo 
„  de  altero  .  Uude  quandocuinque  aliquid  de  oovo 
„  pr«dicalur  de  altero  cuin  mutatione  e|us  ,  de 
y,  quo  dicitur,  tuiic  fieri  est  mutari :  &  hoc  coii- 
„  tiiigit  in  oinnibus,  quas  a6.?o/u/^e  dicuntur  :  non 
„  enim  potest  albedo,  aut  uigTedo  de  uovo  adve- 
yy  nire  alicui  ,  nisi  per  hoc  ,  quod  de  uovo  inu- 
y,  tatur  ad  albedinein  ,  vel  nigredinem  .  Ea  vero  , 
„  quae  reJatWe  dicuntur  ,  nossuut  de  uovo  praedi- 
„  cari  de  aliquo  absque  ejus  inutatioue:  sicut  ho- 
„  nio  de  novo  fit  dexter  absque  sui  mutatione  per 
„  inotuin  illius  ,  qui  sit  ei  sinister .  Unde  iu  ta- 
„  libus  non  oportet ,  omue  quod  diciturfieri,  es- 
y,  se  inutatuin,  quia  hoc  polest  accidere  per  inu- 
„  tatiouein  alterius  ...  Esse  autein  hominein  cnn- 
„  veuit  Deo  ratione  uniouis  ,  quae  est  relalio  qua;- 
„  dain  .  Et  ideo  esse  hominem  praedicatur  de  no- 
„  vo  de  Deo  ,  alxque  Cjus  inutatioue  ,  per  muta- 
„  lionem  humaii.TJ  naturae  ,  quae  assumitur  in  di- 
„  viuam  personain  &c.  "  .  Haec  S.  Thomas ,  ex 
qiiibus  «lultae  advefsarioruin  objeotiones  resol- 
vuntur  . 

32.  Dices  tertio.  Si  An^jelus  carnein  humanam 
i(a  assumeret  ,  ut  e;u8  substantia  ad  illam  termi- 
ra«idam  exienderctur ,  quomodo  nos  diciinus  de 
incaruatione  Verbi  ,  certum  est ,  hoc  siue  iutrMi- 
«eca  AuEieli  mutaliooe  fieri  non  posse:  ergo  pari- 
Gazzani^a   T.?ol,  Tom.  V, 


ter  Verbi  incaruatio  sinc  cjusdem  intrinscca  mu- 
tatione  fieri  nou  poluit  ;  adeoque  est  iinpossibilis  . 
55.  Piesp.  ueg.  coiH.  Cum  euim  Angelus  iu- 
finite  perfectus  iiou  sit ,  addita  ei  natiira  Ir.imana 
adderetur  etiain  aliqua  nova  perfectio ,  adeoque 
fieret  iulriuseca  aliqua  ipsius  mutalio  .  Hoc  discri- 
inen  affert  S.  Thoinas  in  III.  Sentent.  Drst.  I. 
qn«st.  I.  art.  i.  ad  2.  inqu:ei;s :  QuoJ  est  pcr- 
jectum  in  se  ,  non  unitur  alteri  al  acquirenJam  , 
sed  ad  communicanlam  perjeclionem.  Et  sic 
Deus  homini  uniri  voluit  non  proptt^r  se ,  quici 
non  hahet ,  quo  crescat  ejus  perjccuo  ,  sed  pro- 
pter  hominem ,  cui  suhvenienlum  erat .  Et  haec 
etiain  est  ratio ,  propter  quain  Deus  mutari  ne- 
queat  ,  quia  cuui  sit  ens  jjerfeclissimuin  ,  nvillam 
potest  perfectionem  acquirere  ,  vel  amiltere. 

54.  Obj.  tertio.  1.  nius ,  ejusilemque  rei  essen- 
tia  ,  seu  uatura  uon  potest  esse  nisi  una  ;  alias  res 
bis  ,  aut  saepius  existeret,  quod  repugnat :  ergc  e- 
tiam  in  Deo  uon  potest  esse  nisi  uiia  esseutia  , 
seu  natura . 

55.  Resp.  ,  cujuslibet  rei  stibsistentis  esse  unam 
naturain  tantuni  ,  per  qnam  simplLciter  esse  ha- 
het  ;  &  sic  verbum  Dei  per  solam  uaturain  divi- 
nam  simplicitei'  esse  habel ,  i  ou  autein  per  iiaiu- 
ram  luimanam  ,  sed  per  cain  iiabet ,  quod  sit  ho- 
mo ;  uude  uon  bis  habet  existenliam  ;  quemadino- 
duin  nec  hoino  bis  dicitur  existere  ex  eo  ,  qaod 
novain  existeudi  fonnain  ,  priore  non  deperdifa  , 
acquirat  ,  quaiovis  haec  paritas ,  ut  onines  aHac 
ductae  a  rebus  creatis ,  iufinite  a  mysterio  incar';_ 
uatiouis  deficiat . 

55.  Obj.  quarto.  lu  Diviuis  propter  suinmain 
simplicitatem  persona  idem  est  cuin  uatura;  sed 
humana  natnra  non  potest  esse  idem  cuin  divina 
peisona  :  impossibile  est  ergo  divinam  hypostasrni 
subsistere  iu  huinaua  uatura  . 

57.  Resp.  ,  uaturam  diviuam,  per  quain  Ver- 
buin  ab  aeteruo  subsistit ,  debere  idem  esse  cuin 
divino  Verbo  ,  neque  ab  eo  posse  rcaliter  drstin- 
£;ui :  non  sic  autein  nalurain  huinanain  ,  quam  ad 
snam  subsistentiain  traliit,  ut  iu  ei  subsistat :  un- 
de  Don  oportet,  qiK)d  natiira  humaua  ?it  idcm  cum 
persona  diviua  .   Ita  S.  Thomas  . 

58.  Obj.  quinto  .  Natura  iu  se  con?iderata  est 
magis  simplex  ,  &  generalis  ,  quain  hyposlasis  , 
quae  in  ea  subsistit ;  natura  eniin,  q(i.-c  iu  sc  coii- 
siderata  est  coinmunis  ,  individuatur  per  hvpjsta- 
sim  .  Si  igitur  divina  hypostasis  subsijtat  iii  hu- 
maua  iiatura  ,  seqaetur  ,  hnmanam  uaturain  esse 
simoliciorein,  quain  sit  diviua  hypost&>is ;  quod 
est  absurnuin  . 

59.  Resp.  ,  hypostasim  \  erbi  non  constitui  sim- 
pliciter  per  humanam  uaturam  ,  nt  pet  eam  sit  ; 
sed  solum  ut  per  eaiB  sit  homo  ;  per  uatura.n  au- 
tem  diviuam  siinpliciter ,  &  absoiute  constitui  )iy- 
postasiin  ,  scii  persouain  ^  erbi  ,  ut  sit :  iiudc  na- 
tura  diviua  non  est  reipsa  simplirior,  quam  Vrr- 
buin  ,  sed  snUim  nostro  inielligendi  modo .  Alitcr 
autem    est    calura    humaua ,     per   quam  Vexbum 

n  non 


'50 


DE  INCARNATIONE  SECT.  II.  DISS.  I.  CAP.  II. 


'non  liabet ,   nt  absoln'e  sit,    sel   u'  sit  Iiic  hoino  . 

4o.  Et  sic  etiain  eailein  iJe  caiisa  non  constitiii- 
tnr  hypostasis  Dei  Verbi  simpHciter  per  hanc  ria- 
iurani  signatam ;  sel  soliim  |)er  luunanain  natii- 
rani  constittutnr  hic  hoino  siibsistens  in  persona 
divina ;  cnin  jani  ab  asterno  hasc  ipsa  hypostasis 
per  divinain  nitnrani  sibi  a  Patre  coininuuicatam 
sit  ejiisSem  Patris,  Filiiis,  &  Verbinn  . 

4i.  Ob].  sexto ,  E^it  iu  mysterio  incarnationis 
contradictio  manifesta  ;  dicitur  eniin  natnra  hiiina- 
na  integra  ,  &  Oinuino  perfecla  a  divino  Verbo 
assiiinpta  ,  ut  in  ejasdein  Verbi  persona  siibsistat; 
carebit  erc:n  prnpria  subsistentia  ,  adeoqne  perfe- 
cta  non  erit .  Prasterea  intelligi  non  potest  ,  quo- 
jnodo  possit  natnra  hiunaMa  a  propria  subsistentia 
separari  eaqne  privari  ;  quia  snbsisteutia  non  di- 
stinguitnr  a  rei  essentia  ,  &  persona  detijiiri  solet 
ex  Boetio  riatwce  rationalis  indi'.'idaa  substantia, 

42.  Tlesp.,  nihil  derogari  ,  iino  maximam  per- 
^fectionem  addi  natnras  huinanae  ex  eo ,  quod  loro 
propriie  subsisteutias  divinam  acquirat,  subsisteudo 
in  Per-.ona  divina*.  posse  autem  eamdem  natnram 
hnmanam  propria  subsistentia  privari  ,  dubitaudum 
non  est ,  rnin  in  sola  divina  natnra  propter  sum- 
mam  ejusdein  si.nplicitatem  ,  idem  oumino  sit  es- 
aentia  ,  &  subsisteutia  ;  qui  de  re  videndus  est  S. 
Thomas  I.  P.  qua-r.t.  3.  art.  3.  ,  &  quasst.  29.  art. 
2.  ad  3.  D<^finitionem  antem  Roetii  jam  explicui- 
mns  Tom.  III.  pag.  35.  n.  21 3.  cuin  S.  Thoma 
I.  P.  qnaest.  3o.  art.  i.  ad  i.  ,  quod  Boetins  per 
indiviluam  suhstantiam  iurellexerit  suhstantiam, 
Cum  autem  a  Verb-i  incarnato  fnerit  assninpta  na- 
tura  humana  sine  propria  subsistentia  ,  hmc  fa- 
ctum  est ,  ut  unica  sit  in  Christo  persoua ,  non 
dnplex  . 

43.  Obj.  ult.  Dens  sna  immensitafe  omuia  re- 
pleos ,  natnrae  human,-e  etiam  sine  incarnatione  e- 
rat  essentia  sna  intime  conjnnctus;  intelligi  itaqne 
non  poterit  ,  quasnain  slt  Iiaec  nova  conjunctio  ua- 
turas  humanas  cum  iptTsona  divina ,  quas  dicitur 
facta  in  Verbi  incaruatione. 

44«  Resp.  ,  Deuin  utiqne  per  suam  essentiam 
omnibus  rebus  esse  intime  praesentcm  ,  queinad- 
modum  iu  II.  Toino  probatum  fnit ;  sed  non  est 
io  omnibns  eodem  niodo  .  Tribus  eniin  modis , 
inquit  S.  Thonias  lert.  2.  in  cap.  II.  epist.  ad 
Coloss. ,  est  Deus  in  rehus:  unus  est  communis 
-per  potentiarn  ,  prcesentiam  ,  <&  essentiam  :  a- 
lius  per  gratiam  in  Saiictis  :  tertius  modus  est 
singularis  in  Christo  per  unionem  ,  scilicet  hypo- 
^aticam  ,  Hinc  etiam  superius  n.  i3.  yidimus  cam 


eodem  S.  Thoma ,  hoiniiie".  ,  &  quascumque  res 
creatas  coinparari  ad  Deuin  ut  iustr  iiiienta  exfin- 
sfca  ,  &  separata  ;  humanim  vero  nitui-aui  iu 
Cliristo  assumptam  fuisse  ,  sicut  instrumentum  p-'o- 
prium  ,  &  conjunctum  ,  ut  7?iaTius  ad  animara, 
Vid.   Angelicus  Lib.  IV.  Conf.   Gent.  cap.  4'« 

45.  Scholion  .  Opportuuum  duximus  sin  luinus 
omues,  saltem  prascipnas  difficultates  euodare  ,  qui- 
bns  Doiniuicae  incarnationis  hostes  eam ,  ut  iin- 
possibilein  ,  &  absurdam  ad  superstitiosas  fibuias 
atnandandcun  esse  blaterint  ;  qua  in  re  extfinpluui  S. 
Thoinoe  prasceptoris  uostri  secuti  sumus  in  Lib. 
IV.  cont.  Gent.  cap.  /^o.  &  49-  -^on  autem  te.npus 
inutiliter  tereadum  esse  ceusenuis  in  snbtilioribus 
alii^  Scholasticorum  qu3?s'.;onibus  ,  quas  etiam  S. 
Doctor  intactas  reliquit  {a)  . 

4-6.  Quasres  primo,  an  Deus  potuit  assumere 
naturam  Angelicam  ? 

47.  S.  Thomas  3.  P.  quaest.  4-  art»  i»  ad  5. 
opiniouem  quorundam  respait,  qui  ideo  dicebant, 
naturam  Angelicam  non  potuisse  a  Deo  assnini  , 
quia  a  principio  suae  creationis  erat  in  sua  perso- 
nalitate  perfecta  ,  cum  nonsubjacea^t  generationi , 
&  corruptioni :  unde  non  posset  in  unitatem  divi- 
nae  personae  assumi  ,  nWie]wspersonalltas  destrue- 
retur  ,  quod  non  videtur  conveniens  .  Respuit  in- 
quam  Augelicus  hanc  sententiam  ;  i^uui  po^^ef /)eu5 
vroducendo  riofarn  Angelicam  naturam  copula- 
re  eam  sibi  in  unitate  personoe  ;  &  sic  nihil 
prceexistens  ibi  corrumperetw  . 

48.  Negat  tamen  S.  Doctor  ,  congruum  fuiss^  , 
ut  Deus  assumeret  naturain  Angelicam  ,  quia  pec- 
catuin  Angelorum  irremediabile  erat ,  Apostolo  Pe- 
tro  diceute  in  secunda  epist.  cap.  II.  4»  Deus  An- 
gelis  peccantihus  non  pepercit ,  sed  rudentihus 
inferni  detractos  in  tartarum  tradidit  excrucian- 
dos  .  Car  autem  peccatum  Aiigelorum  esset  irre- 
mediabile  ,  non  una  aflerri  potest  ratio  ex  sanctis 
Patribus. 

49.  Prima  illa  est ,  quam  afFert  S.  Jo.  Dama- 
scenus  Lib.  II.  de  Jide  orthod.  cap.  4-  uempe 
(juod  hominibus  est  mors  ,  hoc  fuisse  Angelis  la- 
psum  :  peccando  igitur  Angelus  fuit  in  termino  , 
post  quem  mereri  amplius  non  potest ,  sicut  hoino 
moriendo  meriti  incapax  fit  .  Quia  igitur  hoino 
peccando  nou  statim  mortuus  fuit  corpore  ,  facul- 
tatem  merendi  non  amisit  ;  &  ideo  Reparalor  ei 
datns  fuit  5  cujus  gratia  a.  lapsu  resnrgere  potest  . 

50.  Altera  ratio  ha;c  afFertur ,  quod  non  tot4 
natura  Angelica  in  peccatum  sit  lapsa ,  sicut  tota 
lapsa  fuit  natura  luimana  primo  homine  peccante: 

«e 


(a)  Petnis  Dan.  Hnetiiis  nonnnlla  ex  fabnlosis  Gen- 
tihiiin  historiis  enulite  collegit  ,  nt  ostenderet,  eornm 
Sapientibns  visum  non  fuisse  impossibile  hoc  Deorinn 
cum  hominibus  commeT-cinm  ,  nt  aliqtii  eoriim  huma- 
nam  naliiram  assnmerent.  Id  pariier  concliidit  contra 
Mahumetanos  cum  ex  eonun  Alcor-no  ,  liim  qniaAch- 
metus  ben-Haget  confiteri  non  duhitaviti  Christum  cs- 


se  Dei  Verlnim  .Tternnm.  Miilto  feh'cins  ,  ut  ego  qui- 
dem  arhitror,  ilhistrissimiis  liic  Scrijitor  id  ipsnm  de- 
monstrat  contra  Jiul<ros  ex  eorum  Taliiuidicis  libris^ 
in  (|ui])us  nonnnlla  ahtpiando  apparent  veteris  apiul 
Hf-brapos  doctrlna;  ,  Deum  ipsuin  venturnm  in  munJiun 
ad  redemptionem  Israel ,  Vide  Sect.  I.  cap.  g. 


MYST.  liVCARNATIONIS  NON  IIEPUGNAT. 


5i 


nc  igitur  fota  natnra  hiiinaiia  iii  dainMalioiie  ina- 
ijert:t  ,  inisit  Dtus  Filuiin  suuui  Uni{^euituin  ad 
eam  redimcuilain  . 

5i.  Addi  potcst  ,  liomiiiein  iion  ita  lii)ere  per- 
casse ,  sicut  peccavit  Augflus,  qui  nulla  exterua 
teiitatione  pulsatus  ex  j)urd  nialitia  Deo  creatori 
suo  factiis  est  rebellis :  liojno  vero  ab  Angelo  se- 
ductore  fuit  ad  peccanduui  sollicilatus ;  (jtiamobrein 
xninus  indigiuis  reputari  potest  .  Qupb  ratio  eliam 
inagis  valet  de  Addc  posteris ,  qui  iioii  prnpria  , 
s.ed  Adami  voluutate  peccaruiit. 

52.  His  tamen,  aliisque  ratioiiibus  non  obstaa- 
tibus ,  dobenius  imperscrutabilia  judicia  Dci  etiain 
hac  in  parle  liumiliter  adorare  i  qui  sicut  ex  lio- 
tninibus  iiinltos  perire  permiltit  ,  quainvis  posset 
salvare  oimies  ,  ita  etiain  uciniiii  ex  iiifiuita  pro- 
pemodum  Angelorum  peccaiitium  iiuiltitudine  ne- 
cessarium  salntis  reinedium  aiterre  vuliiit  .  Ko  igi- 
tur  njajores  Deo  gralias  habere  dcbeinus ,  ijuo 
uiapis  singiilare  est  beneficiuin  iiobis  collalum  . 

f)5.  (^uapres  secuudo,  an  Deus  debuerit  assuine- 
le  naturam  humaiiain  ex  stirpe  Adami<f 

54.  Hespondet  S.  Augustinus  J^ib.  Xlll.  de  Tri" 
nit'  cap,  17.  &  18.  Toin.  VIII.  „  pertinuisse  ad 
„  justitiam  ,  bonitatemque  Creatoris  ,  ut  per  e.im- 
„  dem  rationalem  creaturain  superaretur  diabolus, 
„  quain  se  superasse  gaiidebat ,  &  de  ipso  genere 
„  veuienletn  ;  quod  geuus ,  origiiie  vitiata  per  u-. 
„  num  ,  iftiiebat  uiiiversuin  .  Poterat  eniin.  iilique 
„  Deus  homiuem  aliuiide  suscipere  ,  in  quo  esset 
^  mediator  Dei  ,  &  hoininum  ,  iion  de  genere  il- 
„  luis  Adain  ,  qui  peccalo  suo  genus  obligavit  hu- 
„  manum  j  sicut  ipsuin  ,  quem  primuin  creavit , 
„  noij  de  genere  creavit  alicujus.  Poterat  ergo  vel 
j,  sic  ,  vel  alio  ,  quo  vellet  inodo  ,  creare  uiuim 
j,  alium  ,  de  qiio  vinceretur  victor  prioris^  sed 
„  ineliiis  judicavit ,  &  de  ipso  qiiod  victuin  fue- 
„  rat  ,  geuere  assiimere  hominein  Deus  ,  per  quein 
„  generis  hiiinani  vinceret  inimicum  .  *' 

55.  S.  Thomas  5.  P.  quaest.  4»  art.  6.  tres  a- 
lias  addit  rationes  .  Primo  qiiia  videtur  ad  justi- 
tiam  Dei  pertinere  ,  ut  ille  satisfaceret  ,  qui  pec- 
caverat:  de  natura  igilur  illa.  humana,  quae  pec- 
cato  corrupta  erat  ,  debuit  nasci  Christus  Doini-. 
pus  ,  qui  pro  tota  natura  Deo  satislaceret . 

5C.  Secundo  ,  quia  hoc  etiain  pertiuet  ad  ma- 
jorem  homiuis  dignitatem  ,  duin  ex  illo  geuere  , 
quod  fnerat  a  diabolo  victum  ,  nascitur  victor  Dia- 
holi  ;  seu  ut  loqiiitiir  S.  Leo  IVlagnus  in  Serin.  I., 
De  Nativit,  D.  N.  J.  C.  ,  ut  inventor  niortis  Dia- 
boUis  per  ipsam  (  naturam  )  quam  iicerat ,  vin- 
ceretur  .  Addit  j)Ostea  Sauclus  Pontifex  :  „  lii  quo 
„  conflictu  pro  uobis  inito ,  maguo ,  &  mirabili 
5,  aeqiiitatis  jure  certatum  est ,  diiin  omnipoteus 
,,  Dominus  cuin  saevissimo  hoste  ,  non  in  sua  ma- 
„  jestate ,  sed  in  noslra  con^reditw  humilitate , 
,,  objiciens  ei  eamdem  Jormarn,  eamdemque  na- 
jj  turam  luortalitatis  quideiu  iiosrrae  participeui  , 
„  sed  peccati  totiu^  expertem.  "  \JuU  etiain  \po- 
sjolus  iuquit  Hebr.VIl.  26.  Talls  eni/n  daccbut,^ 


ut  nobis  esset  Puntifex  y  sanclus  ,  innocens  ^  im- 
po//utu.r ,  se^regaius  a  peccatorlbus  , 

57.  'i'ertio  quia  per  Iioc  «liam  Dti  potentia  ma- 
gis  osteuditur  ,  duui  de  uatura  corriij)ta  ,  tk  iiidr- 
iiia  as^umpsit  id ,  quoil  iu  taulam  virtutein  ,  &  ui- 
guitatem  est  proiiiotuiii .  Hacteuus  Aiigelicus  . 

58.  Commeijdatur  qtioque  misericordia.  Dei  ,  qna 
1)03  quatiKjuam  iuimicos  ita  dilexit  ,  ut  nostraui 
iiaturajn  iudissolubili  viuculo  sibi  Conjuugcret . 

59.  Quaerit  auiein  ibidem  Augelicus ,  eccur  Ver» 
buin  divinum  noii  assumjiserii  ipsaui  uaturam  A- 
dami  ,  qui  j)eccaverat  •; 

Gu.  Kesjioiulet  autem  ,  oj)ortQisse  .  Cliristuiu  , 
qui  veueral  ad  lollenda  peccata  muiidi  ,  eise  siue 
peccato  j  ut  uempe  qui  debebat  alios  muudare  ^ 
uoii  iudigeret  ipse  inuudari  . 

GAPUT  III. 

De  causis  Dominicce  incarnationis  ^  ac 
proecipue  de  causa  Jinali . 

Ci.wuaudo  quaeritur  de  Domiuicas  lucarnatio- 
nis  causa  efficiente  ,  siue  dubio  respondetur  ,  eain 
fiiisse  tolam  Sanctissimam  Triuitatem  ;  Theologi 
euim  unaniiniter  doceut ,  opera  ,  ad  extra  ,  cuju- 
smodi  esi  inoarnalio,  esse  toti  Triuituti  commn- 
uia  ..  Quamobrein  iucarnatio  in  sacris  lilteris  tri- 
buitur  Patri  ad  Galati  iV.  4-  Misit  Deus  Filiuin 
slium  factum  ex  /nnliere  .  Tribuitur  item  Filio, 
qui  ut  dicilur  ad  Pliilipp.  II.  7.  ,  ser/ietipsum  ex- 
inanivit ,  Jormam  servi  accipiens  &c.  Demuiu 
tribuitur  Spiritui  Sanclo ;  uude  Angelus  Josepho 
iu  soinuis  dixit  Maith.  I.  20.:  Noli  timere  acci- 
pere  Mariam  conjugem  tuam  ;  quol  enim  in  ea 
natum  est,  de  Spiritu  Sanci.o  est , 

62.  Sola  tameii  [jersoua  Filii  carueni  assumpsit, 
quia ,  ut  supra  dicttim  fuit  ,  uuio  lucarnatiouis. 
Doii  est  facla  in  uatura  diviua  ,  quae  uua  ,  eadem- 
que  est  iu  tribus  Personis  ,  sed  iu  Persi^ua  Verbi, 
quae  ab  aJiis  duabus  divinis  Personis  realiler  di- 
stiuguitur  ;  quod  late  jjrobat  S.  'i  hoinas  5,  Part.. 
quacst.  2.  art.  i.,  &  2. ;  &  ante  Angeiicuin  idi-. 
psnm  data  opera  demoustraudum  suscepit  S.  An- 
selm.  Caiituarieusis  iu  Lib.  de  Incarnatione  J^er- 
hi  ad  Urbanum  Fapani  coutra  quosilam  ,  qui  ia 
explicaiulo  Jncaniatiouis  mysterio  solum  alleude- 
bant  ad  uuitatein  nafurae  diviuap  ,  non  autem  ad, 
distiuctionem  Persoiiaruiu;  qua  disiiiiclioue  seposi- 
ta  certe  sequeretur  ,  oimies  diviuas  !'ersonas  as- 
sumj)bisse  caruein  humauam  .  S.  .Augustiiius  j)lu- 
ribus  iu  locis  haiic  doctriuain  e.xjjresse  tradtlit, 
ut  iu  Lib.  II.  de  Trmit,  cap.  10.  u..  iS..  Toju. 
VIII,,  ubi  iutjuit :  fluinanam  iUatn  formam  ex 
Virgine  Maria  Trinuas  operata  est  ,  sed  solius 
Filii  persona  est  ;  visi^^dem  namque  solius  Filic 
personam  inifisihilis  Trinitas  operata  pst  .  Et  S. 
FiiIgeutiMi.  Contra  Sermonem  Fustidiosi ,  post- 
qiniii  ad  Jioc  mysteriuiu  explicauduin  attulit  si- 
uiililudiuem.  yocia  corporeae  ,  quae  simul  fit  a  me-- 

lUO- 


52 


DE  INCARNATIONE  SECT.  II.  DISS.  I.  CAP.  III. 


moria  ,  St  a  cogitatione ,  &  a  voluntate  ,  sed  a  Jactum  ex  muliere ,  factum  sub  lege ,  uL  eos , 
so!a  cogitatioae  snscipitur  ,  ita  conciudit  cap.  17.:  gui  sub  lege  erant  ,  redimeret ,  ut  adoptionem 
Quisquis  hanc  imaginem  in  mente  hominis  coti-     jiliorum  reciperemus  . 


:<pexerit ,  hoereticorum  vaniloquia  citius  irridehit , 
qui  carnaliter  de  spiritualihus  sentientes  nolunt 
credere ,  in  illa  Sancta  Trinitate  aliquid  a  tri- 
bus  factum  ,  quod  ab  una  persona  tantum  Jue' 
rit  divina  dispositione  susceptum  ,  cum  ilta  hu- 
^ruina  natura  totius  quidem  Trinitatis  opere  sit 
facta ,  a  so!o  tamen  Filio  fuerit  in  unitatem 
personce  suscepta  . 

63.  Neque  hnic  doctrinae  obstat ,  quod  natura 
divina  sit  unum  ,  &  idem  ciun  divinis  Personi*  ; 
ut  proinde  iieri  non  potuerit  coujunctio  in  divina 
Persona ,  quiii  etiam  fieret  in  natura .  Non  in- 
quatn  id  obest ;  quia  ut  in  Tracti  de  Trinitate 
docuimus  T.  111.  pag.  5f.,^  &.  alibi ,  Personae  di- 
vinas  ab  essentia  distinguuntur  ,  non  quidem  re  , 
std  ratione  tantum  ,  &  virtualiter  .  Hssc  autem  di- 
stinctio  sutncit  ,  ut  simul  concilientur  plura,  quae 
cojitraaictoria  videntur  ;  ut  ex.  gr.  quod  Pater  com- 
inunicet  Filio  suam  ipsissimam  essentjam ,  uon  ta- 
nien  paternitatem  ,  quamvis  paternitas  idem  reipsa 
sit ,  ac  essentia  .  Sic  in  nostro  casu  ,  quia  conjun- 
ciio  naturas  lunnanae  cum  diviiia  facta  est ,  iioii 
in  ipsa  nalura  divina  ,  qucTe  eadem  est  in  Patre  , 
Filio  ,  &  Sfnritu  Sancto  ,  sed  in  persona  Filii  ,  quae 
ab  aliis  Personis  realiter  distinguitur  ,  ab  essentia 
vero  viriualiter ,  Filius  solus  incarnatus  est .  Et' 
de  caiisa  efficiente  incarnationis  Dominicas  satis  . 
Nunc  de  causa  fmali  ,  seu  de  fine  ,  propter  quem 
Unigenitus  Filius  Dei  liumanam  naturam  in  con- 
aortium  divinituiis  assumpsit  , 

&/^,  Et  quidem  propter  nos  liomines ,  &  propter 
«ostram  salutem  Fiiium  Dei  Unigenilum  descen- 
disse  de  coelo  ,  &  incarnatum  fuisse  ,  aperte  pro- 
fitemur  in  Symbolo ,  &  multis  in  locis  Sacrarum 
Scripturarum  inveniemus  expressum  ..  Luca?  XIX. 
10.  Venit  Filius  hominis  qucerere  ,  Z^  sah-uinfa- 
cere ,  quod  perierat .  Paullis  Apostohis  epit.  i.  ad 
Timotli.  I.  i5.  Christus  Jesus  venit  in  hunc  mun- 
dum  peccatores  salvos  facere  ,  quoruin  primus 
ego  sum  .  Apostolus  autein  Joannes  in  sua  priina 
Epist.  cap.  III.  5.  iudigitans  verba  Isaire  LIII.  9. 
seq.  de  Messia  dicentis :  Vulneratus  est  propter 
miquitates  nostras ,    attritus    est  propter    scelera- 

nostra O'  posuit  Dominus  in  eo  iniquitatem 

omnium  nostrum  ....  eo  quod  iniquitatem  nonfe- 
cerit ,  neque  dolus  flierit  in  ore  ejus  ,  inquiebat; 
Scitis  ,  quia  ille  apparuit ,  ut  peccata  nostra  tol- 
leret ,  &  peccatum  in  eo  non  est .  Ac  demum 
aliis  omissis  ad  Gal.  V.  4«  inquit  Paulus  :  Ubl- 
iWjiit  plenitudo  iempori^,  misit  Deus  FUium  suum, 


(■a)  I>olet  inter  eos  non  iniiltos  qni  Saneto  Tliomaft 
hac  in  }jarle  repngnant ,  recenseri  et'iam  Jacohnm  Na- 
clanti  ex  Dominicana  Fainilia  ad  Episcopatnin  Clngien- 
sem  assnmptiim  ,  &  ijwi  in  Concilio  Trjdentino  Pntlrnm 
ijon  postremns  fnit.  Is  enim  in  Enarr.  in  c.  1.  Ep.  ad 
Epi),  T.  i..  Oper.  Veji.   apud    Juntas  156;.  p.  4©.  do- 


65.  Scripturis  sacris  concinunt  Sancti  Patres  ,. 
qui  cnm  varia  divina  attribufa  in  Dominica  In- 
carnatione  manifesta  saepe  nobis  consideranda  prc- 
poiiant  ,  nempe  immensamDei  bonitatem  ,  &  mi- 
sericordiam,  infinitam  ejusdem  sapientiam  ,  seve- 
ram  ,  &  inflexibilem  justitiam,  semper  hasc  refe- 
runt  ad  nostra  expianda  peccata  ,  ad  delendam  of- 
fensam,  ad  nostram  redem])tionem  ,  &  salutem  « 
Non  panca  eorumdem  testimonia  mox  referemus  , 

66.  Hinc  jure,  meritoque  Sanctus  Bernardus  in 
Tracf.  de  errorihus  Ahcelardi  ad  Innocentium  II. 
acerrime  hunc  Novatorem  objurgat,  quod  solu» 
negare  ansus  fuerit ,  quod  ontnes  Doctores  tradunt, 
hominem  fuisse  sub  potestate  diaboli  ,  &  propte- 
rea  incarnatum  esse  Filium  Dei ,  ut  homo,  qui 
aliter  iiberari  non  poterat ,  per  mortem  innoan' 
tis  jure  liberaretur  a  jugo  diaholi .  Subdebat  iu- 
tem  Abaelardus  haec  verba  temeritatis  plena,  ac 
plane  haeretica  :  Sed  ut  nobis  videtur ,  nec  dia- 
bolus  umquam  jus  aliquod  in  hominem  habuit  , 
nisi  forte  Deo  permittente  ,  ut  hominem  lihera'- 
ret  ,  carnem  assumpsit .  Hujus  erroris  vehemens, 
sed  justa  confutatio  in  ipso  S.  Beruardo  legatur  . 

67.  Haec  cum  fide  apiid  omnes  certa  sint ,  quae- 
situm  postea  fuit  a  Scliolasticis ,  an  ,  si  homo  non 
peccasset ,  Deus  incarnatus  fuisset  ?  Cui  quaestioni 
affirmative  respondet  Scotus  ,  &  nonnulli  alii  cum 
illo.  Major  tamen  ,  &.  melior  Theologorum  pars. 
assentit  .S.  Thomae,  qui  3.  P.  qu.  I.  art.  5.  ne- 
gativam  sententiam  ut  probabiliorem  tuetur ;  non 
quidein  negans  ,  id  de  absoluta  Dei  potentia  fieri- 
potnisse,  alio  constituto  rerum  liumanarum  ordi- 
iie  ,  Sed  solum  reipsa  id  futurum  esse  (a)  .  Pro 
defensione  Thomisticae  sententiae  sit 

PROPOSITIO. 

Cdusa  finaUs  Incarnalionis  Dominicce  fuit  re- 
demplio  generis  humani :  quamobrem  sijiomo-- 
non  peccasset ,    Deus  incarnatus  non  fuisset  ». 

68.  J.d  nrobat  Angelicus  Doctor  hac  validissima 
ratione  ,,  Ea  ,  qux  ex  sola  Dei  voluntate  prove- 
,,  niuut  supra  omne  debitum  creaturas  ,  nobis  in- 
,,  notescere  non  possunt ,  nisi  quatenus  in  Sacra 
,,  Scriptura  traduntur,  per  quam  diviua  voluntas 
,,  nobis  innotescit .  Unde  cum  in  Sacra  Scriptii- 
,,  ra  ubique  Incarnationis  ratio  ex  peccato  primi 
,,  hominis  assignetur  (  vide  sup.  n.  64»  )  conve- 
„  nien^iu^  dicitur,  Incarnationis  opus  ordinatuin  es-. 

„  se 

cet  ,  ffiiod  etsi  decretum  assumptionis  carnis  ,  decretum. 
subset/iiitur  permissionis  culp^  ....  decretum  tamen  assu- 
viendi  honiinem  non  tantum  fracedit  permifsionem  pec- 
cati  ,  sedC^  definitiojiem  creationis  mnndi .  Eadem  sen- 
tenti?  plsciiit  etiain  Catharino  in  Opuscnlo  (le  Pradest^. 
Cliristi )  Franc.  Suarezj  aliis(£ue  noa  multis  . 


DE  CAUSA  INCARNA TIONIS  . 


55 


;,  se  a  Deo  in  reineclinm  coiilra  pecc.itiim  ,  ita  qiiod 
,,  peccato  iioi)  existeiife  ,  Incariiatio  noii  fiiisset  . 
j^  Qiiainvis  potenlia  Dei  ad  hoc  iion  limitetiir ; 
„  potnisset  enim  etiain  peccato  noii  existente  Deiis 
„  iiicarnari  "  . 

69.  Neqiie  vero  hoc  argiimentiim  est  solummo- 
do  negativuin  ;  nam  primo  habfmns  eti.im  aliqnocl 
argtimenttim  positiviim  iu  ilia  parabohi  Pastoris  , 
qni  relinqtiil  nonaginta  iiovein  oves  in  rnontihus  , 
(b-  vadit  quoerere  eam  ,  qu(x  erravit ,  Matth.  XVIII. 
12.,  non  ilnnis  profecto  ,  nisi  illa  ovis  errasset  . 
Deinde  vis  nostri  argnmenti  nititiir  illi  priiicipio 
positii-o  ,  &  ccrtissimo ,  vohuitatem  Dei  iii  iis  , 
qiiae  libere  ab  ipsa  procediint ,  nobis  non  innote- 
«cere  ,  nisi  per  revelationein  ,  quas  in  sacris  litte- 
ris  continetur  . 

70.  Nec  etiam  dici  potest  ,  id  nobis  innotesce- 
re  per  traditionem .  Nam  Sancli  Patres  bene  mul- 
ti  nostx-ain  sententiam  aperte  confirinant ,  ex  qui- 
bns  satis  erit  nonnnllos  in  inedium  atTerre  .  Et  ex 
latinis  primns  fJese  OjTert  Sanctu»  Ainbrosius  ,  qul 
in  Lib.  cle  Incarnat.  cap.  6.  de  Jesu  Christo  lo- 
quens  ,  Didicistis  ,  inquit ,  quia  sacrijicium  de 
nostro  obtulit .  Nam  quce  erat  causa  IncarnatiO' 
nis  ,  nisi  ut  caro  ,  quoe  peccaverat  ,  redimeretur  ? 

71.  Disertissiine  autem  ,  &  d.:ita  opera  hac  de 
re  traclat  Sanctus  ,4uguslinus  Lib.  I.  de  pec.cato- 
rum  meritis  ,  &  remissione  cap.  '26.  Toin.  X. 
Part.  I.  inquiens:  ,,  Nimis  loiigum  fiet ,  si  ad  sin- 
j,  gnla  testinionia  siiniliter  disptitemus :  unde  com- 
j,  modius  esse  arbitror ,  acervatim  cocere ,  quae 
5,  occurrere  potnerint,  vel  quae  snflficere  videbtin- 
5,  tur  ,  qiiibus  appareat ,  Dominujn  Jesum  Cliri- 
„  stum  non  aliam  ob  causam  in  carne  venisse , 
„  ac  forma  servi  accepta  facfum  obedientem  u- 
„  sqiie  ad  mortem  crucis ,  nisi  ut  hac  dispensatio- 
„  ne  inisericordiosissjinae  graticT  omnes  ,  quibn» 
„  tainquam  membris  in  suo  corpore  constLtutis  ca- 
„  piit  est ,  ad  capessendilm  regnum  caelormn  vi- 
„  vificarct ,  salvos  faceret ,  liberaret  ,  redimeret  , 
„  illuminaret  &c.  "  ;  quod  iniuimeris  ex  Sacra 
Scriptnra  congestis  testimoniis  probat  .  Et  adhiic 
clarius  in  Serm»  CLXXIV.  cap.  7.  Toin.  V.  de 
Jesii  loquens ,  (^uare  ,  inquit ,  venit  in  munduni? 
Peccatores  sahos  facere .  Alia  causa  non  fuit  , 
qnare  veniret  in  munlum  .  Quod  repetit  aliis  e- 
tiam  in  locis  non  paucis . 

72.  Accedunt  duo  Pontifires  scientia  ,  &  sancti- 
tate  vere  mapni  Len  ,  &  Gregorius  ;  quorum  prior 
i«  Serm.  L^XVII.  St  homo  ,  inqiiit ,  ad'  imagi- 
nem  ,  ^  sitnilitulinem  Dei  factus  in  suce  hono- 
re  naturoe  mansisset  ....  Creator  mundi  creatura 
non  jieret .  Alter  veix)  Lib.  IV.  in  Lib..I.  Reg. 
cap.  I.  Nisi  Adam  peccaret ,  inquit ,  Redemptn- 
rem  nostrum  carnem  suscipere  non  oporteret  . 
Non  enim  venit  vocare  justos  ,  sed  peccatores 
ad  poenitentiam  .  Si  ergo  pro  peccatorihus  venit , 
si  peccata  deessent ,  eum  venire  non  oporteret . 

75.  Ncc  diversa  est  GraEcnrtim  Patriiin  doctri- 
na  •    JSam  Sauctns  Ireuasus  Lib.  V,  adi\  Ilceres, 


cap.  i4.  Si  non  haberet ,  inqult ,  caro  salvari  ^ 
nequaqnam  Verhuni  Dei  caro  factuni  esset .  O- 
rigenes  Ilomil.  XXIV.  in  Numeros :  Si  non  fuis- 
set  peccatum,  non  nece^se  fuerat  Filiurn  Dek 
agnurn  fieri ;  nec  opus  fuerat  ,  eum  in  ca-^nc 
positum  jugulari ,  sed  mansisset  hoc ,  quod  in. 
principio  erat  Deus  Verbum.  Pariter  Sancttis  A- 
thanasius  4)i'at.  III.  cont,  Arianns:  Humance  ,  in- 
qiiit ,  naturce  susceplionem  antecedit  horrtinum 
necessitas  ,  sine  qua  carnem  non  iniuisset .  Et 
iteriim  de  Deo  loquens ,  Quod  autem  ,  inqiiit  ,. 
honio  est  factus  ,  nunquam  accidisset ,  nisi  ho- 
minum  necessitas  causam  prcehuisfet ,  Ao  deni- 
que  nonnullis  aliis  omissis ,  S.  Gregoritn  Naiianz. 
Orat.  XXX.  (  alias  XXXVI.  ntim.  1.  Tom.  I.  ) 
Quce  autem  ,  ait ,  humanitatis  a  Deo  propter 
nos  susceptce  causa  exlitit  ?  Profecto  ut  nobis 
salus  pararetur .  Quid  enim  aliud  causce  affer- 
rl  possit  ?  Omittendus  tainen  nor»  est  S.  Joann. 
Chrysostomus  ,  qui  Hom.  XXXI.  in  Matth.  de  Deo 
hoinine  inquit  ,  adeo  procul  abest ,  peccatores  a-« 
bominetur ,  ut  prupter  ipsos  solos  advenerU  , 

74.  Haec  ,  &  alia  Sanct.  Patrum  verba ,  si  be- 
iie  perpendantur  ,  nulltis  amplius  erit  illi  Adver- 
sariorum  exceptioni  locus :  qua  dictint  ,  Sanctos- 
Patres  id  solinnmodo  intendisse  docere  ,  non  exi- 
stente  pecoato  futuram  nun  fuisse  Jesu  Christi  pas- 
sioiiem  ,  &  inortem  ,  qua  pro  nostris  culpis  sati- 
sfecit  ,  futuram  tamen  fuisse  Dominicain  Incarna- 
tionem  ad  alios  sapientissimos  divinae  Providenliae 
fiiies ;  seii  Christum  non  fuisf^e  venturum  in  car- 
ue  passibili ,  &  mortaU ,  venturum  tamen  in  car- 
ne  im.mortali,  &  impassihdi  , 

j5.  Ntillus  inquam  est  huic  exceptioni  locas « 
Nam  primo  temere  obtrnditur  iste  Cliri!.ti  adven- 
tus  in  carne  immortali ,  &  impassihUi  ,  oujus 
neque  in  sacris  paginis ,  neque  in  Sanct.  Palrum 
operibus  ulla  invenitur  mentio  .  Deinde  allata  sti-- 
perius  testimonia  hunc  secundum  Chrisli  adventuin 
aperte  excludtint  cum  dicunt,  Jo/a?n  incarnationis. 
causam  fuisse  reilemptionem  generishumani  a  pec- 
cato  ,  quo  non  existente  ,  nequaquain  Verbum  fuis-- 
set  carnein  assumplnruin . 

76.  Obj.  j)rimo  ex  sacris  Jiitteris .  Prov.  VIIL. 
22.  Sapientia  incarnata  dicit  de  seipsa  :  Doniinus 
pos.<edit  me  in  initio  viarum  suarum  ,  antequarn 
quidquam  faceret  a  principio  ;  hoc  est  ante  inun- 
di  creationem,  ac  proinde  antc  peccatum  Adami, 
jam  a  priucipio  determinata  erat  incarnatio  divi- 
ni  V^erbi  .  Hinc  est  etiam  ,  qnod  Sanctus  Patilus- 
ad  Rom.  1.  5.  &  seq.  de  Chriito  dicit :  Qui  fa- 
ctus  est  ei  ex  semine  David'  secundum  carnem^. 
qui  prcedestinatus  est  flius  Dei  in  virtute  :  „  i- 
,,  dest  ,  nt  Jac.  Naclanti  explicat  pag.  4o*  ,  longe 
,,  anteqnam  fieret  ex  semine  David  secundnm  car- 
,,  nein  definilns ,  ac  decretus  est  Filius  Dci  &c.  " 
ita  ut  hujusmodi  praedestinatio  antecedat  etiam  prae- 
visionem  peccati  ;  quoniam  ,  nt  idem  Paultis  di- 
cit  Coloss.  I.  16.,  in  ipso  sunt  condita  uni^ersa,- 
in  ccelis ,    K*/  in  terra  .,„  omnia  per  ipsur^i ,  O^ 


54  DE  INCARNATIONK  SEC  r.  li.  DISS.  I 

iv  ipso  creata  sunt  :    &■  ipse   est    ante    omnes , 

^  omnia  in  ipso  constant',  Ex  qnibiis,  aliisqiie 

ici  geniis,  quae  freque.nler  apud.  Apostoluin  Pauliiin 

occurruot ,  colligenduin  videtur,   Verbi  diviui  In- 

carnationem  fuisse  in  a;terna  Dei  mente   constitu-. 

tani  ante  omnia  alia,  adeoque  etiam  ante  permis- 

sionem  peccati  originalis . 

77.  Respond.  ,    primiun    locum.  ex  %ov.  VIII. 

prtiprie  peitinere  ad  asle,r()ani  divini  V.erbi  geue- 
rationem  a  Patre  in  natura  divina  ,  seu  ad  Sapien- 
tiain  inrreatam  3  de  qua  etiam  multa  habentur  Sa- 
pient,  VII.  25.  ,  &  sequ.  (  Vide  quas  de  hoc  lo- 
co  dicta  sunt  Tomo  111.  pag.  i55.  num.  94»)  & 
sequent,  )  Sed  quoiiiam  ab  aliquibus  Patribus  ea 
verba  intellecta  fuere  de  Sapienlia  incarnata.,  in 
hac  sententia  facile  est  ea  explicare  hoc  sensu  , 
quod  decretum  Dominicae  incarnationis  pra»cesse-. 
rit  ea  omnia  ,  quae  pro  hominum  redemptioiie  fie- 
ri  debebant;  non  autem  ea.  omuia,  quas  specta- 
jbant  ad  creationem  homiuis,  ejusdeu:que  lapsus, 
perniissionem  .  Ita  enim  coordinanda  sunt  diviua 
decreta  juxta  nostrum  concipieudi  niodum  ,  ut  pri- 
ario  Deus  voluerit  creare  totam  lianc  rerum.  uui- 
versitatem  ,  ac  praecipue  homineui,  qni  ejusdem 
potissima  pars  est ;  deinde  ex  inscrufabili  judioio- 
rum  suorum  abysso  voluerit  permitteFe-  hominis 
lapsum  :  ac  demum  singulari  sua  bonitate  decre- 
rerit  ejusdem  reparationem  per  Verbum  diviuum!, 
incanjatum  ., 

78.  Dices  .  lu  eodem  cap.  VIII.  Prov.  vers.  5[., 
eadem  divina  Sapienlia  inquit :  Dehcice  meoi  es- 
se  cum  Jiliis.  hominum  :  ergo  etiam  Adamo  nou 
peccante  cum  filiis  hominum  habitasset. 

79.  Hesppnd. ,  germanum.  illius  textus  sensum 
esse  ,  Verbuin  divinum  laetari  in  omnibus  operi- 
hus  a  se  creatis ,  prascipue  vero.  in  hominibus , 
quos  ad  imaginem  ,  &  similitudinem  suam  forma- 
vit  :  unde  non  sequitur,  etiam  Adam  non  peccan-. 
te  fuisse  Verbuin  divinuin.  cum  homiuibus,  liabita- 
liirum . 

80.  Qaantum,  vero  spectat  ad  Apostoli  verba  eX: 
epist.  ad  Rom.  Qui  factus  est  ei  ex,  semine  Da-. 
vid  &c.  rejiciendus  omtnno  est  Nac^auti  commen-. 
tarius ,  quod  scilicet  Christus  fuerit  absolute  pfse- 
definitus  ,  &  praedestinatus ,  antequam  prasdestina- 
letur  nasciturus.  secwxdum.  carneni  passibilem  ex. 
semineDavid  ;  sed  obvius  ,  &.  naturalis.eorum  ver- 
borum  sensus  est ,  Christuin,  qui  factus  est  ex  se-. 
mine  David  secundum  carrjem  ,  fuisse  jam  ab  ae-. 
ternitale  prsgdestinatum  filiuin  Dei  secundum  spi- 
ritnin  sanctificationis  .  Vide  quae  de  lioc  loco  S. 
l^auli  dicta.  sunt  Tom,  IIL  pag,.  J27.  num,  lOo, 
&  «eq. 

81.  Textus  demum,  Apostoli  ad  Coloss.  I.  intel- 
ligendus  est  de  divina  Persona  Verbi  ,  per  quod 
omnia  facta  sunt ,  &  sine  quo  nihil  factum  est  , 
ilt  dicitur   in  principio.  Evangelii.  Sancti  Joaiinis  .. 


CAP.  III. 


(a;   Allegatnr    cjuidem  Sanctiis    Hieronynuis    qrii    in 
Coinraejit.  ad  c  1.  ep.  ad  Eph.  inc|uit :.  tVuce  Christi, 


INeque  vero  refert  ,  quod  ibidem  Sauntas  Paulus 
quaedam  admisceat ,  quan  Jesu  Christo  conveniunt 
«ecunduni  lunnanain  naturam :  potuit  enim  recle 
loqui  de  Verbo ,  m-ido  secundinn  naturam  divi- 
nam,  quain  a  Pati'e  accepit  per  aeternam  geijera- 
tionem,  modo  secundum  naturain  huin-inam  ,  quatn 
teinporali  nativitate  assuinpsit  .  Iino  quodam  sen- 
su  etiain  deChrislo  dici  potest ,  iti  ipso  e.^sse  con~ 
dita  univarsa  in  ccelis  ,  ?ir  in  terra  ;  quia  ,  ut 
dfJcet  Sanctus  Thomas  I.  Parte  quasst.  5^.  art,  5. 
ad  I.  ,  mysteriuin  iiicarnatinnis  esl  quoddani  ge~ 
nerale  principium  ,  ad  quod  omnia  eorum  (  An- 
gelorum  ,  imo  &.  hominum  )  officia  ordinantur  . 

82.  Dices  priino.,  Idein  S.  Paulus  in  laud.  loco. 
ad  Colos.«,  Christuin  vocat  primogenitum  omnis. 
creaturoe ;  non  utique  quasi  extiterit  ante  aiias 
creaturas  ;  sed  quia  aiite  omnes  creaturas  prasde- 
stinatus  fuit  . 

85.  Resp.  ,  Ghristuin  dici  primogenitum  omnis 
creaturce  dignitate  ,  atque  excelientia  ,.  seu  ,  ut  lo- 
quitur  S.,  Hieronymus  hunc  locum  coinmentans  , 
nontempore,  sed  /zon ore  ..  Nec  insolens  est  apud. 
sacros  Scriptores  hujus,  vocis  usus  ad  indioandain, 
diguitatem  ;  ut  cum  Exodi  IV.  22.  Deus  vocat  I- 
sraei  primogenitum  suum  ;  &  Psalm.  88.  28.  de 
Davide  inquit:  primogenitum  ponam  illum  ex^ 
celsum  prce  regibus  terrce  .  Hinc  est  etiam  ,  quod 
idera  Apostolus  in  eodem  loco  Christum  appellat 
priijiogenitum.  ex  mortuis  ,  ut  sit  in  omnibus  pri- 
matum  tenens  , 

84.  Dices  secundo .  Prosequitur  S.  Paulus,  d,i- 
cens  vers.  19.  seq.  Quia  in  ipso  complacuit ,  o- 
mnem  plenitudinem  inhabitare i  &  per  eum  re- 
conciliare  omnia  in  ipsum  ,  pacijicans  per  san- 
guinem  crucis.  ejus  ,  slve  qnoe  in  terris  ,  sive  quce 
in  ccelis  sunt ;  quibus  significat  Apostolus ,  Cliri- 
stum  esse  caput  non  solum  hominuni  ,  sed  eliain 
Ang.elorum ,  qui  utique  redemptione  non  indige- 
bant :  adeoque  etiam.  homine  non  peccante  ,.Ver- 
bum  incarnatum  iri  .. 

85.  Respond.,,.  si  vera  esset  Adversarioruni  in- 
terpretatio  ,  debuisse  Christuin  ,  hoinine  non  pec- 
cante  ,  venire  in  carne  passibili  ,,&  ?nortali  j  de 
ea  enim  loquitur  Apostolus  ,  cum  dicit  per  san- 
guinein  crucis  ejus  ;  quod  tamen  Adversarii  no- 
iunt  .  Recta  igitur,  &  communis  ejns  loci  ititelli- 
ge/itia  est ,  quam  atfert  Sanct.  Augustinus  in  En- 
chirid,  cap,  61.;  &  seq.  ,  videlicet  per  sanguinem 
Cluisti  sublalo  peccato  ,  etiam  sablatam  fuisse  di- 
scnrdiain.  inter  homines  ,  &  Angelos ;  istis  eniin 
erant  homines  invisi  propter  peccatuin  .  Non  qua- 
si  per  sanguinem  Ghristi  reconciliati  fuerint  An- 
geii  Deq  ;  nam  aliqui  eorum  in  gratia  semper  per- 
se/erarunt ;  alii  autem  ,  qui  a  gratia  exciderunt  , 
uunquam  reconciliati  sunt;  neque  pro  Angelissan- 
guinem  suum  in  Cruce  Christus  eftudit  (a)  . 

860  Ob.  2.  Ex  iiostra  seiitentia;  manifeste  conse» 

qui- 
non  tantiim  ea  ,    qiitt  in  terris  ,    sed  etiam  ea  y    q<ut  in , 
coeiis  sunt )  purgasse  perhibetur  ,    Sed,  iortasse  DoctO!:.- 


DE  CAUSA  INCARNATIONIS. 


55 


qulfnr  ,  fulsjp  V«rbiim  al>  iTtemo  praKoriliiialiun 
liliuiir David  propter  uos  liorninrs,  ik.  projjler  no- 
strani  salulein  j  afqui  S;uicti  Patres  lioc  dettstaii- 
tiir  ,  tainquain  Ariauain  iiiipiet.itein  .  JNam  Sanrtns 
Cyiillus  Alexandrinus  iii  Thesauro  iiKjiiil :  Si  pro- 
pterea  cn\iiui/i  esse  lulium  (licunt  (  Ariaiii  ),  ut 
nos  Dens  per  ipsurn  crewct ,  videant  in  quan- 
tam  iinpielatem  labantur.  Villetur  enim  hoc  pa- 
clo  ,  ipsurn  propter  nos ,  non  auteni  nos  propter 
ipsiirn  Jaciot  esse  ,■  C  nos  quidem  opus  ,  ipse  ve- 
ro  operis  instrumemum  ,  Hoc  igitur  nohis  acce- 
ptum  ferat  ,  guod  sit  consiitulus  propter  nos  .  Si 
anteni  propter  nos  creatus  est  FUius  ,  non  vero 
nos  propler  ipsum  ,  erimus  profecto  nos  illo  prce- 
staniinres  ;  guemadmodiim  Adam  prcestantior 
est  muiiere  propt^r  ipsum  facta,  Haud  dissimili- 
ter  pugiiabat  contra  Arianos  S.  Atlianasius  Orat. 
II.  ,  osteiKleus ,  non  hoc  soluin  ,  sed  pUira  couse- 
qui  absurda ,  si  dicatur  propter  nos ,  ik  propter 
DOstram  salutem  Verbiim  caniem  assuinpsisse  . 

87.  Resp.  ,  sanctos  Patr»*s  Cynllum  ,  &  Atliana- 
sium  coiitra  Ariauos  dispiitasse  nnn  de  Incarnatio- 
ne  ,  quse  propter  nos  utiqiie  facta  est,  sen  ad  sa- 
tisfacieudnin  iiistiti*  divinae  propter  uostra  pecca- 
ta  ,  sed  de  aeterna  V^erbi  generatione  ,  quam  illi 
impie  uegabant ,  &  stulte  coiiiminiscebantur  ,  Ver- 
bum  fuisse  factum  ab  aeierno  Patre  ut  per  ipsum 
oinnes  creaturae  producerentur  ,  quomodo  Deiis /^j^t 
Mojsem  populum  deduxit  ex  /E^ypto ,  &  per 
eundem  legem  dedit  (  Adianasius  ib.  q.  9.7.  )  . 
Hoc  patet  ex  ijisis  primisCyrilli  verbis ;  ,,  Si  pro- 
„  pleiea  creatum  Filium  dicunt  ,  ut  nOs  Deus  per 
,,  ipsum  crearel  &c.  "  Clarius  adliuc  Athanasius 
n.  29. :  Si  factam  creaturam  volens  Deus  crea- 
re,  deque  ipsa  farienda  deliberans ,  Filium  se- 
cundum  vos  excogitat ,  ?sr  creat ,  ut  nos  per  i- 
psum  postea  producat ,  quantam  prdferre  audie- 
tis  impietatetn,  animadveriite  &C, 

88.  Ceteruin  Sanctus  Athanasius  in  eadem  Orat. 
I.  n.  55.  ioquens  de  nativitate  Verbi  in  utero  Vir- 
ginis  ,  tnanifeste  nostrac  siifFragatur  sententiae  ,  in- 
qiiiens:  Dominus ,  qui  nullam  causam ,  cur  sit 
Verbum  ,  agnoscit ,    nisi  tanlum  quod  Patris  & 

fcetus ,  &  Sapientia  est  unigenita  ;  cum  fit  ho- 
nio  ,  twic  causam  indicat  ,  propter  quam  car- 
nem  gestare  debeat .  Adductis  autein  aliquibus 
Scripturae  Sacrae  verbis  quibus  declaratur  ,  hanc 
caiisam  fuisse  ,  testiinonium  reddtrc  veritati ,  &  dis- 
solvere  ojiera  diaboli ,  ita  concludit :  Itaque  idcir- 
co  venit  SaKuitor ,  ut  testimonium  perhiberet ,  ^ 
mortem  pro  nnhis  susciperet ,  ac  diaboli  opera 
dissolveret .  Hcec  causa  est  ,  cur  carne  assum- 
pta  ad  nos  advenerit  ,  Et  adhuc  clarius  in  Orat. 
de  Jncantat,  Verbi  Dei  n.  4«  Quia  enim  ,  inquit , 
■sermonent  habemus  de  Salvaloris   nostri  ad  nos 


ad.cntn  ,  necesse  est  etiam  de  homlnum  pnmor- 
diis  loqni ,  qno  plane  perspicuis  nostram  causarH 
ejus  advenlus  fuisse  occasioniim  ,  nostroque  pec- 
cato  Verbi  bentgnitatem  excitatam  fuisse,  ut  ad 
nos  accederet,  C>  inter  homines  Dominus  appa- 
reret ,  Nos  enim  causa  sumus  ,  cur  corpus  as- 
sitmserit ,  nostrarnque  ob  salutern  in  humano  cor- 
poro  nasci  ,  €>  r.pparere  benigniisime  voluit  . 
Nnlla  alia  ratio  hic  aftVrtur,  ob  quain  Df-us  fa- 
ctus  sit  homo ,  nisi  redemptio  nostra ,  tit  proifi- 
de  ca  noM  existente ,  Dominica  Incaruatio  noa 
fuisset. 

89.  Dices .  Ktiam  seposita  Sanct.  Patriirn  aii- 
ctoritate  ,  ratio  ipsa  nos  docet  ,  hoininum  salutem 
consitlerari  noii  po-ise  ,  tamqiiam  rinem  divinar  Iii- 
carnationis:  -sic  eiiiin  quocl  inriiiite  perfeclius  est-, 
ordiiiaretur  ad.  miiius  perfectum  .  Ulterius  ,  defi- 
nientibus  Patribus  Tridentiuis  Sess.  IV.  cap.  7, 
causa  linalis  juslificationis  nostrae  est  gloria  Dei 
&  Christi:  non  ergo  Christus  venit  iii  munduirt 
propter  nostrain  salutem  ,  sed  propter  glof iain  Dei , 
&  suarn  ,  quam  homiue  eliain  nou  peccante,  pro- 
curare  debebat  .  Deinum  gloria  Dei  ,  &  inanife- 
statio  divinorum  attributorum  fuit  ,  &  est  prima- 
rius  fiiiis  omiiium  operum  ad  extra:  ergo  iliulio 
niagis  fuit  finis  Doininica3  Iiicarnationis  ,  qna;  est 
ma\iinuin  omniuin  operuin  Dei  ad  extra  ;  Cfo  e- 
tiain  Adaino  non  peccante  fuisset  facta  incarnatio 
ad  gloriam   Dei  manifestandain  , 

90.  Resp.,  Incaruatioiiem  Doininicam  proprie 
loqiiendo  fuisse  factain  ad  niariifestandain  iiifinitain 
misericordiam  Dei  erga  hoininem  lapsum  .  IJ  luv 
culenter  nobis  revelatuui  est  in  phiribils  Sacr.  Scri- 
ptLirarum  locis  ;  atque  id  ipsum  constanti  Sancto- 
ruin  Patrum  traditione  constat  .  Huic  autem  divi- 
nne  inisericordiae  manifejtand.ie  locus  noii  erat ,  ho- 
mine  non  peccante  .  Non  iiificiamur,  potuisse  Deuiii 
suam  bonitatem  ,  ac  gloriam  propter  alios  fines  , 
Filii  sui  incaruatiohe  manifestarej  sed  hoc  euin 
facturum  reipsa  fuisse ,  nonnisi  teinere  asseritur , 
divina  revelatione  silente  ,  immo  Jesu  Cliristo  a- 
pertissime  teslante  ,  nonnisi  pro  peccatoribus  se 
venisse :  Ao'i  enim  veni  vocare  justos  ,  sed  pec- 
catores  Matt.  IX.  i5.  &  i.  ad  Timoth.  I.  i5. 
Christus  Jesus  venit  in  hunc  mundnm  peccntores 
salvos  facere  . 

91.  Neque  vero  jure  objicitur,  id  ,  quod  longe 
perrectis^iinum  est  ,  nempe  infinitum  (liviii.e  In- 
carnationis  opus  ,  ad  miiuis  perfecaim  ,  scllicet  ad 
hominum  salutem  ordinari  .  Non  inquain :  cum 
enim  haec  ipsa  nostra  salus  sit  ulterius  ordiaata 
ad  inanifestandam  gloriam  ,  &  bonitatem  Dei  ,  fi- 
nis  ullimus  a  Deo  volitus  ,  Deoque  dienissiinus  , 
est  semper  boiWtas,  &  gloria  divina  .  Hiuc  recte 
Apostolus  I.  ad  Corinth.  III,  22.  dicebat :   Ornnia 

ie- 


maximnsnon  ita  io  sna  scntenlia,  sed  in  sententia  Ori-  Jiistiniani  Iiniier.  in  eii.  ad  Menoam.  De  Jioc  capitali 
genis  locntns  est ,  cnjns  error  de  Christo  mortno  etiam  Orifjenis  errore  viJendns  Dan.  Hnetiiis  in  Ori^etianis 
pro  Angclis   damnatiis    fuit    in    quarto   anatliematisino       Lih.  II.  (Ju.  3.  num.  20.,  &  se<{. 


m 


BE  INCARNATIONE  SECT.  II.  DTSS.  L  CAP.  III. 


.yeslra  sunt ,  vos  autem  Chrlsti  ,  Christus  autem 

Dei. 

92.  Multo  mions  recte  objicitiir  auctorilas  Pa- 
triim  Tridentinorum  ,  qui  eo  ipso  iu  loco  salutein 
jiostram  enumerant  inter  alios  justificationis  fines: 
inquiimt  enim  :  Hujus  justijicatioiiis  causce  sunt, 
finalis  quidem  gloria  Dei  &  Christi  ,  ac  vita 
ceterna  hominis  justificati. 

93.  Objic.  tertio .  Tertullianns  in  Lib.  de  re- 
surrect.  carnis  rap.  6.  loquens  fle  prima  hominis 
formatioiie  ,  Quodcum^ue  ,  ait ,  limus  exprimeba- 
tur  ^  Christus  cogUabatur  homo  futurus  ....  Ita  li- 
jmis  illa  jam  tunc  imaginem  induens  Christiju- 
turi  in  carne ,  7ion  tantum  Dei  opus  erat ,  sed 
&'pisnus:  ergo  etiam  aiite  Adae  lapsum  ,  imo  an- 
te  ipsius  Adae  formationem,  Christus  praedestina- 
tus  erit ,  ut  in  carne  humana  appaieret , 

94.  Resp. ,  Tertnllianum,  ac  nonnuUos  alios  Pa- 
tres  similiter  loquentes  ,  voluisse  solum  significare  , 
Cliristum  Dominum  ab  aeterno  in  mente  Dei  prae- 
destinatum  praecessisse  creationem  hominis ,  quae 
in  tempore  facta  fuit ;  non  autem  decretum  incar- 
»ationis  Verbi  Dei  praecessisse  decretum  creationis 
hominis  ,  &  praevisionem  ejusdem  peccati ;  ad  qaod 
hominis  infortunium.  reparandum  Deus  pro  im- 
meusa  sua  charitate  voluit  Filium  suuin  unigeni- 
tum  mittere .  Addo ,  fuisse  etiam  Tertulliani ,  si- 
cuti  nonnuUorum  aliorum  PatrMin  opinionein  , 
Deum  ipsum  humana  forma  indutum  plasmasse 
eorpus  primi  hominis  ad  imagineni ,  &  similitu- 
dinem  suam  ;  prout  notayiiJius  Toni,  11.  pag.  i3. 
uum.  67. 

95.  Obj.  qnarto  .  Aliqui  Patres  docent ,  eamdem 
omnino  gratiain  Christi  fuisse  coUatam  Angelis  , 
ue  caderent  ,  quae  homini  data  fuit ,  ut  resurgeret. 
Ita  Sanctus  Fulgeutius  Lib.  Ih  ad  Trasimundum 
cap.  5.  No7i  alia  (  gratia  )  inquit,  stantem  An- 
gelum  a  ruina  potuit  custodire ,  riisi  illa  ,  <]uce 
lapsum  hominem  post  ruinam  potuit  reparare  , 
Clarius  adhuc  Sanctus  Bernardus  Serm.  XXIL  in 
Cant.  n.  6.  cum  dixisset  ,  Verbum  fuisse  redem- 
ptionem  Angelis,  ita  postea  sua  haec  verba  expo- 
nit  :  Qui  erexit  hominem  lapsum ,  dedit  stanti 
Jngelo ,  ne  laheretur ,  sic  illum  de  captivitate 
eruens  ,  sicut  hunc  a  captivitate  dejendens .  Ver- 
ham  igitur  ,  etiam  iion  peccante  Adamo  ,  propter 
Angeios  carnem  suscepisset ,  ut  illis  gratiam  con- 
ferret  . 

96.  Respond. ,  Sanctos  Fulgentium  ,  &  Bernar- 
dum  solum  voluisse  docere  tam  Angelis,  quajn 
homini  diviuaE  gratias  auxUium  fuisse  iiecessarium  ; 
illis  ne  caderent ,  isti  ut  a  casu  resurgeret ;  uon 
tameii  eodem  modo  ,  sed  ^iverso  .  Ulis  quippe  col- 
lata  ftiit  grat-ia  Dei  Creatoris ;  isti  autetn  gratia 
Dei  Salvatoris  .  Andiatur  ipse  Sanrtus  Bernardus 
laud.  iu  loco  n.  3. ,  ubi  loquens  de  Verbo  ,  quan- 


do  erat  apud  Deum  ante  Incarnationem ,  In  prin" 
cipio  ,  inquit ,  Sapientia  erat  ,  erat  jnslitia  ^  erat 
sanctijicatio  ,  &  redemptio ,  sed  Jngelis ,  Per- 
git  deinde  ostendere  ,  quomodo  idem  aeternum  Dei 
Verbnm  nobis  factum  sit  sapientia  in  praedicatio- 
ne  ,  justitia  in  absolutione  peccatorum  ,  sanclifica- 
tio  in  conversatioue ,  quam  habuit  cum  peccatori- 
bus ,  &  redernptio  in  passione ,  quam  pro  pecca- 
toribus  suslinuit .  Praeterea  idem  mellifluus  Doctor 
Serm.  in  Feria  IV.  Hebdomad.  sanctae  n.  10,  po- 
stquam  osteudisset  ,  gratiam  pdsvionis  Dotniuicae 
potentissiinam  esse  ad  exhaurienda  omnium  pecca- 
ta  ,  subdit :  Sed  quis  scit  ,  si  data  est  mihi  ?  Mi- 
hi  data  est ,  quLa  aheri  dari  non  potuit ,  Num- 
quid  Angelo  ?  Sed  ille  no>i  eguit ,  Numquid  dia- 
bolo  ?  Sed  ille  non  resurgit .  Non  ergo  gratia  Sal- 
vatoris ,  quaft'  ex  illius  passione  iu  nos  derivatur , 
Angelis  coUata  fuit  . 

97.  Objic.  quinto .  Rupertus  Abbas  Tuitiensis 
iu  Lib.  XII.  de  gloria ,  ^  honore  Filii  hominis , 
ex  quo  Sancti  ,  &  Efecti  nascituri  esJent  eliam  ci- 
tra  peccatuin  ,  infert ,  ahsurdum  esse  putare  ,  quod 
propter  eos  ut  nasceretur  ,  peccatum  necessariwn 
Juerit .  Et  de  Christo  addit  quod  causam  neces^  _ 
sariam  non  hahuerit  ipsum  peccatum  ,  ut  homo 
fieret  ex  hominihus  .  Atque  hanc  senteutiam  pro- 
bat  ex  iis  verbis  Proverb.  VIIL  Dominus  posse^ 
dit  me  in  initio  viarum  suarum  ;  quas  sic  iuter- 
pretalur,  ut  Christus  fuerit  \a  diviuo  consUio  ,  at- 
que  proposito  praedestinatus  ;u>te  pra^visiouem  pec- 
C^ti  • 

96.  Respond. ,  non  tantae  esse  Rupertnm  aucto- 
ritatis  ,  ut  Ss.  Doctoribus  Augustino  ,  &  Thomae, 
aliisque  Patribus  asquiparari  possit  (a)  .  Ratio  ve- 
ro  ,  quam  ad  suam  seutentiam  attert  ,  judice  Pe- 
tavio  (  in  fine  Libri  II.  de  Incarnat.  )  J'alsa._eHf 
&  Jalsa  loci  illius  e  Proi-erbiis  interpretatinne  ni^ 
titur .  Eamdein  rationem  Ruperti,  vel  admoduai 
similem  sibi  objecerat  Sanctus  Thoraas  hisverbis: 
„  Praedestinatio  Dei  est  aeterua  ....  ergo  etiam  an- 
„  te  peccatum  uecessarium  erat  ,  Filiuin  Dei  in- 
,,  carnari  ad  hoc  ,  quod  proedestiuatio  Dei  imple- 
„  retur  .  "  Respoiidet  autem  Augelicus  ad  4«  quod 
prcedestinatio  prceiupponit  prcescientiam  futuro- 
rum  i  &  ideo  sicut  Deus  prcedestinat  sahitem 
alicujus  hominis  per  orationes  aliorum  impleu' 
dam  ,  ita  etiam  prcedestinavit  opus  incarnatio- 
7iis  in  remedium  humani  peccati  .  Vid.  quae  de 
hoc  textu  S.  Thomae  dicta  sunt  Toin.  11.  pag. 
216.  n.  aSg. 

99.  Sed  ut  redeamus  ad  Riipertum,  is  sibi  pa- 
ruin  constaus  alibi  iiostrae  seutentiae  aperte  snffra- 
gari  videtur  .  Nain  Lib.  11.  de  operibus  Spiritus 
Sancti  cap.  6,  itaChri«lus  alloqnitur  .  „  Et  siqui- 
„  dem  muitum  tibi  debemns  uos ,  DeiiK  Christe  , 
,,  quia  homo    factus  es  :    &  tu  e  coutra    muUum 

.,  no- 


{a)  Vlde    qu»    dle  Rnperto    dicta    sunt  in  Tomo  IV.  pag.  ^S-  i"   not.  {.b)  Adi-sis    etiam  Ludovic    Thotnassi- 
num  Lib.  II.  Jncarn,  f^^erU  cap.  6. 


DE  CAUSA  INCAIirNAlIONIS. 


■„  nobij  c!eb«s ,  bomo  Cliristc  ,  quia  propter  nos  in 
„  Deiiin  assiiinptiis  es  .  Narn  nisi  jiusseinus  pec- 
jj  catores  ,  causa  ,  cur  tu  assumi  in  Deutn  ile- 
„  beres  ,  nulla  juisset  ....  Nisi  peccassent  ser^i , 
j,  nec  assumpta  Juisset  in  Dominum  Deum  na- 
„  tura  servilis .  " 

loo.  Obj.  sexto  ,  Sanct.  Aiigustintis  Lib.  XIII. 
de  Trinit.  cap.  17.  Tom.  Vil. ,  pnstqiiain  snperio- 
re  capite  sdininuin  incaruatione  Verbi  Mobi;)  col- 
latiim  beueficium  coinmeinorasset ,  scilioet  libera- 
tionem  a  peccato ,  ita  prosequitnr  :  Sunt  ^  alia 
mnlta  ,  quce  in  Christi  incamatione  ....  salubriter 
ineunda  ,  atque  cogitanda  sunt ;  qnae  ibidein  e- 
loquenter  einimerat :  nou  igitor  sola  ileletio  pec- 
cati  fuit  causa  finalis  Incarnationis  ;  atque  a- 
deo  etiain  Adaino  nnn  peccante  aliae  snpererant 
causa; ,  ut  Verbum  Dei  humanam  carnem  assu- 
ineret . 

loi.  Respondet  S.  Tliomas  ad  i.„quocl  omnes 
„  aliae  causae  (  a  S.  Auguslino  allatoe  )  pertinent 
j,  ad  remedium  peccati .  Si  enim  lioino  non  pec- 
j,  casset ,  perfusirs  fiiisset  luinine  divinae  sapien- 
„  tiae  ,  8c  jiistitiae  rectitudine  perfectus  a  Deo  o- 
j,  mnia  necessaria  cognoscenda  ,  &  agenda  .  Sed 
„  quia  homo  ,  deserto  Deo  ,  collapsus  erat  ad  cor- 
„  poralia  ,  conveniens  fiiit  ,  iit  Deiis,  carne  assuni- 
,,  pta  ,  etiam  per  corporalia  ei  salutis  remedium 
„  exlnberet  "  (^) . 

102.  Obj.  septimo  .  Incarnationis  mysterfum  A- 
damo  revelatum  fuit ,  ut  palel  ex  iis  verbis  ejn- 
sdem  Adami  de  Eva  dicentis  (  Genes.  II.  20.  )  .• 
hoc  nunc  os  de  ossibus  meis  ^  quae  Aposlolus  Pau- 
lus  Ephes.  V.  29.  seq.  interpretatur  de  (]liristo  , 
&  Ecclesia  concludens  vers.  32,  :  Sacramentum 
hoc  masnum  est ,  ego  autem  dico  in  Christo  , 
■f^  in  Ecclesia  .  Ita  etiam  docet  Sanct.  Tiiomas 
2.  2.  qu«st.  2.  art.  7.  At  vero  nec  homo ,  nec  An- 
gelus  potuit  esse  praescius  sui  peccati  ,  iit  S.  Au- 
gustinus  ostendit  Lib.  XI.  de  Gent.  ad  lillcram 
e.  18.  ergo  debuit  ipsi  homini  hoc  mysterium  re- 
veiari  ,  non  ut  reinediuin  peccati  ,  sed  sub  alia 
ratione  ;  adeoque  eliain  peccato  non  existente  futu- 
rum  fuisset . 

io5.  Respondet  Sanct.  Tliomas  ad  5.,  ,,  qnod 
,j  nihil  prohibet  ,  alicui  revelari  eflfectum  ,  cui 
„  non  revelalur  causa  .  Potuit  igilur  primo  liomi- 
„  ni  rev.elari  iacaniationis  inysteriuui ,   quin  cjset 


57 


„  pr^sfMiis  giiicasus:  non  enim  quicumque  cogno-i 
,,  scit  i;f1ectum  ,  cognoscit  &  causoin  "  .  Et  certe  non 
Oportebat,  Adaino  revelari  causain  futurae  iurarna- 
tionis  ,  ne  inciptret  contrii^tari  ,  &  miser  esse  ante 
lapsuin.  Uiide  idem  Ang<IiciN  iii  iand.  luco  ex  a.  2. 
art.  7.  inqiiit:  „  Antestatum  peccati  liomo  habujt 
„  explicitam  fidem  de  Chriiiti  incariutione  ,  secun- 
„  dum  quod  ordiiiabatur  ad  coiuummatioirem  glo- 
„  ri«  ,  non  ar.tfin  stcundum  quod  ordinabatur  ad 
„  liberationein  a  peccato  per  passioaem  ,  &  re- 
,,  surrcctioiiem  ,  quia  homo  nou  fait  praejciuspec- 
„  cati  futuri"-. 

i<)4.  Inst.  Sanct.  Thomas  in  lii»  verbis  pojtte- 
mis  aperte  dislinguit  duplicem  fiiiem  iiicarnatio- 
uis  ,  scilicet  ad  consummationem  glorioi  ,  <^  ad 
liberationem  a  peccato :  ergo  eliam  hoc  secundo 
■fine  cessante  ,  reinanebat  piimus  ,  propter  queni 
Incarnatio  facta  fuisset . 

io5.  Respond.  ,  primucn  finein  ,  nempe  gloriain 
Dei  ,  in  decreto  Incarnationis  fuisse  [n  secundo  in- 
clusum,  &  comprehensum  ;  nsc  tainen  necesse  e- 
rat.,  ut  Adarno  innocenti  uterque  fiuis  manifesta- 
retur.  Profecto  Augelicus  doctor  nimis  aperte  sibi 
coiitraJiceret ,  si  putasset ,  iitruraque  finein  Incar- 
uationis  esse  separatum :  i;t  iino  deficiente  alfec 
adliiic  superesset ,  propler  quem  Verbum  iucarna- 
ri  debuisset. 

106.  Objic.  ortavo  .  Etiam  in  statu  innocenti» 
fuisset  Ecclesia  Dei  :    ergo  fuisset  etiam  Christus  , 
Deus  &  lioino  ,  qui ,   ut  dicitur  ad  Coloss.  I.    iS. 
est  caput  corporis  Ecclesice  . 

107.  Resp.  ,  utique  in  st.itu  intiocentias  futurain 
fuisse  Ecclesiam  Dei  ,  scilicet  societatem  fidelium 
colentium  Deum  ;  sed  luijus  Ecclesis  capnt  fntu- 
rum  ipsum  Deum  invisibilem  ,  iion  Ghrrstum  vi- 
sibilem  ,  qui  in  eo  statu  iion  extitisset .  Seu  ,  ut 
loquitur  Sanctus  Thoinas  quaest.  29.  de  Verit.  arf, 
4.  ad  3.  ,,  Christus  ante  peccatum  fuisset  caput 
„  Ecclesiae  secundum  divitiam  naturnm  solum  : 
„  sed  post  peccatum  oportet ,  ul  sit  Ecclesire  oa* 
,,  pot,  eliam  secundum  naluram  humanam .  Nam 
„  per  peccatum  natura  luimane  vulnerata  cst,  & 
„  ad  sensibilia  demersa  ;  ut  ad  invisibilem  Verbi 
„  gubernalionem  non  sit  sulfictenter  idonea  .  " 

108.  Obj.  ultrmo .  Deus  homini  innoceiiti  se 
communicassfct  jjerfectissiino  modo  ;  sed  luillus  a- 
Lius  est  modus   «e  hominibus    communicandi  per- 


(a)  CansJB  Incarnal/pnfs  Dcminic*  a  S.  Aiignstiho 
«nnmeraKe  li«  snnt .  Priino  ,  «it  D^niones  ,  siiperli  il- 
U  spiritns  }  non  ideo  se  audeant  hominibiis  praponere  ^ 
*l»i  non  habent  carnein ;  &  inaxfifie  fjiii.i  Sc  inori  in  ea- 
dem  carne  «lignAins  est  Filiiis  Dei  :  ne  ideo  illi  tam- 
«jiiam  Deos  se  coli  persiiadeant  ,  qnia  videntiir  esse 
immortnles.  Secundo,  nt  gratia  Dei  nobis  sine  «illis 
prfecedentibus  mcriiis  in  liomine  Cliristo  cominenilare- 
t«ir  ,  qui  nec  ipse  ,  ut  tanta  unitate  Deo  conjancttis  n- 
na  cuin  illa  persona  Fiiius  Dei  fieret  ,  ul/is  est  prx- 
eedentibus  meritis  assecnlns  .  Tertio ,  ut  superbia  ho- 
•titinis  per  tnjitnm  iHimilitaiem  redargtii  posset  ,  attjus 
Gazzaniga  Theol,  Tom,  V, 


sanari  .  Qnatto  ,  nt  lionlo  dlsceret ,  quam  longe  retes^ 
serit  a  Deo  ,  V  ifuid  illi  \'aleat  ad  niedicinalein  dolo- 
tein  ,  qnando  per  talcm  Alediatorein  redit  ,  qni  Iioini- 
nibiis  &  Dciis  tlivfnitate  siib\enit  ,  &  homo  infirmita- 
te  convenit  .  Qninto  ,  iit  ohedienti.r  nobis  jir^^lieretnr 
excmpliim  ,  7«*  prr  inohedienliatn  perierainus  .  Sexro, 
ii(  prflpminm  ol)edienti.«  nobis  ostenderetiir  ih  carnc  di- 
vrni  Mediatorfs  ,  <(ii(p  ad  vitam  resurrcxit  «■ternfttn  . 
Septimo  ,  nt  per  eaindein  rationaltlm  dretittirain  s;?pfra- 
fetur  (lialwlus  ,  (pam  se  superasse  gatidebat  .  En  (/iiO- 
modo  recte  dirat  Angeliciis  ,  Omnes  has  Ciiasas  perti- 
nere  ad  reracdium  peccati. 


55 


DE  INCARNATIONE  SECT.  IL  DISS.  I.  CAP.  ilT. 


fertior,   qiiam  per  incarnationeni:     ergo  etiam  in 
statii  innnceu.icTe  facta  fuisset  incarnatio. 

1  og.  Rfspond. ,  nef^.  inajor,  qnia  tiinc  nnlla 
fnisset  necessitas ,  ut  Deiis  se  pertectissinio  Ii^car- 
riationis  inodo  lioininibus  coniniunicaret ,  qualis 
necessitas  facta  est  post  peccatum  :  unde  nec  tali 
perfectissimo  modo  t)evs  se  Angelfs  cominnnicavit. 
Infinitas  ergo  gratias  immensas  Dei  bonitati  redde- 
re  debemus ,  qua  voluit  ,  ut  ubi  abundavit  deli- 
ctwn  ,  superabundaret  gratia  ,  quemadniodum  lo- 
quitur  Apostolus  ad  Roman.  V^.  20.  Unde  etiam 
canit  Ecclesia  in  benedictione  Cerei  Pascbaiis,  O 
felix  culpa  ,  quce  talein  ,  ac  tantum  meruit  ha- 
bere  Redemptorem  (a) , 

iio.  Quacres  priino  ,  an  posito  liominis  peccato 
necessariuin  fuerit  ad  ejusdem  hominis  reparatio- 
nem  Deum  incarnari  ? 

111.  S.  Tliomas  in  hac  prima  quaestione  art, 
2.  bene  observat ,  dupliciter  aliquid  -dici  posse  ne- 
cessaria  ,■  primo  ahsolute ,  cum  nempe  sine  illo 
aliquid  esse  noo  potest  ,  sicuti  cibus  est  necessa- 
riu9  ad  conservationem  vitae  :  sccundo  latiore  sen- 
9U  aliquid  dici  nece^sarium  ,  quando  per  ipsum 
melius ,  &  facilius  peryenitur  ad  finem :  sic  equus 
dicitur  necessarius  ad  iter  faciendum  .  Primo  mo- 
do  certe  necessaria  non  fuit  Dominica  incarnatio 
ad  reparationem  humanae  natura!  ;  Deus  enim  ju- 
stus  &  oraiiipotens  poterat  universum  genus  hu- 
inanurn  in  sua  promerita  calamitate  deserere  ,  ut 
Angelos  apostatas  deseruit .  Vel  si  ijostrum  mise- 
reri  volubset ,  poterat  iitique  inultis  aliis  modis 
hominem  lapsum  erigere  ,  Su7it  stulti ,  inquit  S, 
Augustinus  in  Lib.  de  agone  Christiano  cap.  II. 
Tom.  VI,  qui  dicunt :  non  poterat  aliter  Sapien- 
tia  Dei  homines  liberare  ,  nisi  susciperet  homi- 
nem  .  Ouihus  dicimus:  poterat  omnino  &c. 

112.  Sanct.  Augustino  consenlit  S.  Leo  Papa 
Serm.  II.  de  nativit.  cap,  5.  inquiens :  Verax  mi- 
serico^dia  Dei ,  cum  ad  reparandum  genus  hu- 
manum  ineffabUiter  ei  multa  suppeterent ,  hanc 
•potissimum  consulendi  viam  elegit ,  qua  ad  de- 
struendum  opus  diabofi  noTi  virtute  uteretur  po- 
tentice ,  sed  ratione  justitice ,  Et  Sauctus  Bernar- 
dus  epist.  CXC.  Qiiis  neget  ,  inquit ,  Omnipoten- 
ti  ad  manus  fuisse  alios  <&  alios  modos  nostrce 
redemptionis  ?  Eademque  est  vox  aliorum  Eccle- 
siae  Patrum  ,  ut  de  hac  veritate  dnbitari  minime 
possit  , 

11 3.  Sed  iidem  Sancti  Patres  alio  sensn  ,  aliisque 
de  causis  Dominicam  incarnalionein  necessariain 
fuisse  asserunt ,  Unde  S.  Augustinus  Lib.  XIII.  de 
Trin/t.  cap.  10,  T,  8,  „  Ostendamus  ,  inquit ,  non 
„  aliuin  moduin  poasibilem  Deo   defuisse  ,    cujiw 


„  pottstali  omnia  ^sqnaliter  subjacent ,  «ed  sanan- 
„  daE  miseriae  nostrae  convementiorem  alium  ino- 
,,  dum  iion  fuisse  ,  " 

1 14.  Sanct,  Thoina-s  aniem  varia  ex  Sancto  Au- 
gustino  emniierat  bona  ,  quae  ex  redemptione  hu- 
mani  generis  ,  per  Incarnationem  peracta  in  nos 
proinanarunt ;  pra?cipiTe  quantum  ad  fidem  ,  quae 
h^i^B  maxime  confirmatur  ,  quod  Deo  ipsi  loquen- 
ti  credimus;  &  quantum  ad  spein  ,  quae  per  hoc 
admodum  erigitur,  quod  tantam  Dei  erga  iios  di- 
iectiouem  videamus  ;  0.0  denique  quantum  ad  cha- 
ritatem  ,  quas  in  nobis  maiorein  in  mndum  accen- 
di  per  hoc  mysteriiun  debet,  unde  illud  Sancti 
Augustini  de  catechizandis  rudibus  cap.  4«  Tom. 
IV.  ,  Si  amare  pigebat ,  saltem  redamare  non 
pigeat . 

1 1  5.  Causa  antem  prsecipna  ,  pTOpter  quam  ne- 
cesse  erat ,  Deuin  incarnari ,  illa  videtur  esse ,  nt 
nos  liberaremur  a  -servitute  diaboli  ,  quod  factuin 
est ,  (^hristo  satisfaciente  pro  nobis ,  Homo  autetn 
purus  satisfacere  non  poterat  pro  toto  humano  ge- 
nere  ,  &  Deus  satisfacere  non  debebat ;  unde  opor- 
tebat  ,  Deum  ,  &  homioem  esse  Jesum  Cliristum. 
Quod  inagis  deciarat  Angelicus  in  resp,  ad  2.  ob" 
servans  ,  satisfactiooem  dici  posse  sufficientem  du- 
pliciter :  uno  modo  perjecte  ,  quando  est  condigna 
per  quamdam  adcequationem  ad  recompensa- 
tionem  culpoe  commissce ;  &  sic  satisfactio  liomi- 
nis  puri  sutficiens  esse  noii  potuit  pro  peccato  j 
tum  quia  tota  natura  huma'.'a  erat  per  peccatura 
corrupta  ;  unde  bo\inm  alionjus  personae  ,  vel  etiam 
plurium  ,  non  poterat  per  ceguiparantiarn  totius 
naturtK  detrimcntum  recoinpensare  :  tUm  etiam  quia 
peccatum  contra  Deum  coinmissum  quamdam  in» 
Jinitatem  habet  ex  infinitate  divinae  majestatis: 
taoto  enim  otfensa  est  gravior  ,  quanto  major  est 
ille,  in  quem  delinquitur;  imde  oportuit  ad  con- 
dignam  satisfactionein  ,  ut  actus  satisfacientis  ha- 
beret  efficaciam  infinitam  ,  ntpote  Dei  ,  &  hoini- 
nis  existens  .  Alio  modo  potest  dici  satisfactio  ho- 
minis  esse  sufficiens  imperfecte ,  scilicet  secun- 
dum  acceptionem  ejus ,  qui  est  ea  contentus,  quam- 
vis  non  sit  condigua ;  &  hoc  modo  satisfactio  pu- 
ri  hominis  est  sulficiens ,  Hactenus  Angelicus.  Sed 
de  Cliristi  satisfactione  plura  suo  loco  diceiitur. 

116.  Quaeres  secundo  ,  an  Dominica  Incarnatio 
magis  facta  sit  ad  delendum  peccatum  originale  , 
quam  actuale  ? 

1 1  7.  Resp.  S.  Thomas  in  hac  prima  qu.  3.  Part. 
art.  4'  5  incarnationem  prascipne  factain  esse  ad 
delendum  peccatum  originale  .  Quod  aliquo  modo 
eruitur  ex  iis  Sancti  Joannis  Baptistae  verbis  Joann» 
I.  29.  Ecce  Jgnus  Dei ,  ecce  qui  tollit  peccatum 

mun- 


(a)  Perper.im  a  nonnullis  tota  Imvc  controversia  in- 
ter  illas  parnm  iitiles  recensptur,  ((ikt  de  potentia  Dei 
aI)Noltita  in  alio  possibili  rHniin  ordine  a  ([nibusdam 
Scholasticis  ex';ital3>  sunt.  Valent  enim  plnrimnin  ad 
COL^noscendam  ,  &  adorandam  Dei  bonitatem  ,  ({ua  no- 
stris  inisenis  snccurrere  voliiit .  Propterea  clariss.  Lu- 


dov,  Tliomassinns  hanc  nostram  sententiam  copiosissi- 
me  illiistrandam ,  &  vindicandam  censuif  L.  II.  Dt 
Incarnat.  a  c.  5.  uscjue  ad  11.,  raultis  allalis  veteniin 
Patrum  testimeniis,  ({uihiis  hvc  nostra  controversia 
minime  nt  iautilis  prstereiinda  visa  est . 


DE  CAUSA  I]\XARNATIONIS. 


59 


mundi ;  qiiod  mundi  perrattiin  iioii  t-st  iiisi  ongi- 
nale  peccatnin  ,  f^iii  jniiiido  coininune  ,  iit  Glossa 
explirat .  Et  S<ri|)tiira  sacra  poiiit  iii  siugnlari  pec- 
caium  ttif  auitf^ritf\  q4iainvi<«  per  Iioc  sin^^ulare 
possit  etiam  peneialiier  iiitellif^i  omne  peccatum  . 
118.  Se<l  Angeliciis  ita  rein  tot.nn  diiiiride  ex- 
poiiit  ,  observaiis  ,  certtiin  e^^e  ,  Cllnistiiin  iii  hiinc 
munduni  veiii^jie  ad  nuuiia  Ojiiniiio  peccuta  deleu- 
da  ;  iion  qtiasi  reipsa  omnia  del^-aritur  ,  sed  quia 
ipse  exhihuit,  quul  sufficienM  Juit  ^  ad  omnium 
peccatorum  detettonem  .  Quia  tamen  peccatuin 
origiiiale  ina|us  est  oinnibus  aiiis  peccatis ,  iiou 
quidtin  tensi\,-e  (  quia  hoc  inDdo  pecratviin  actua- 
le  inaju»  est  originali  ),  sed  extensive  ^  quia  to- 
tuin  liuinarinin  geuii»  eo  peccato  inferiuin  e»t,  ideo 
priiicipaliiis  Ciiristus  veuit  iu  muudum  ad  deieii- 
diiin  peccalum  originale  . 

C    A    P    U    T       IV. 

Cur  non  sfa'im  post  lapsum  Adami 

venerit  Al.ssiiis  ad  redimendum 

genus  humanum  ? 

irg,  i^iaud  parvi  momenti  Iiaec  qnapstio  repn- 
tanda  e>t  .  Quamvis  eniin  fidelibus  Christianis  fa- 
cile  responderi  possit ,  INIessiam  venisse  in  pleni- 
tudine  temporum  ^  quando  scilicet  magis  coiigruum 
erat  ,  mysterium  Dominirae  Incarnatiouis  adimple- 
ri ,  liicreduJi  tamen  liac  responsioue  miuime  cdu- 
tenti  ,  etiam  hiuc  occasionem  captant ,  hoc  nostrae 
Religiouis  capitale  dogina  oppugnandi  ,  coutendeu- 
tes  ,  Christiiin,  si  voiuisset  propier  nostram  salu- 
tem  de  c«lo  desceudere ,  id  facere  debuisse  ini- 
tio  temppriim  ,  statirn  post  Japsum  Adami  ,  uul- 
lamque    fuisse  causaui  ,    cur  tam;  iongas  uecteiet 


Dinras  .  Si  Christut ,  objiciebant  Porphyriaiii  Phi- 
losoplii  .ipiid  S.  Augustinum  epist.  CJI.  quaest.  3., 
si  Ckristus  se  saluiis  iiam  dicit ,  grattam  ,  ^ 
veriiatem  ,  in  seque  solo  ponit  animis  sibi  cre- 
dentibus  reditum ,  quid  egerunt  tot  sceculorwn 
hotnines  ante  Christwn  ? ..  ().iid  actum  de  tam 
innumeris  animis  ?  ..  Quarc  S.ihator  ,  qui  d.ctus 
est  ^  se  tot  sceculis  suhduxU  ?  Ktiam  S.  Hier<iiiy- 
uuis  Epist.  CX.XXIII.  u.  9.  uniniue  ejusdem  Por- 
phyrii  ita  sihi  objiciebat:  Qui  l  necesse  Juit  , 
eum  (  Cluistum  )  in  uliimo  venire  lempore  ,  Ci/" 
non  priusquani  innumerabdis  periret  hommum 
multitudo  ? 

120.  Iluic  autem  permoleslae  interrogatioui  mul- 
ta  respoiulit  S.  P,  Aiigusliuu»  j  A  piimo  ad  divi- 
uam  couhigit  provideiiliam  ,  qua  tempora  ordi- 
nantur :  <sr  quid  cutque  tempuri  aptum  ^  ^  op- 
portuiuim  sit ,  humanum  ingenium  pru-tergreli , 
faljtlur  ,  Eademque  responsioue  usus  tst  S.  Hie- 
Toiiymus  in  laudata  epistola  iuquieus:  JJmic  quc^» 
stiunem  beatus  Jlpostolus  ad  Romanos  scnbens ^ 
prudentissime  venulat  ^  ignorans  hoec,  &  Dei 
concedens  scientice  * 

121.  Post  autem  S.  Augustinus  sine  prcejudicio 
etiam  aiiarum  Jurie  causarum  ,  quoe  a  pruden- 
tibus  investigari  queunt  (  ut  ipse  modeste  loqut- 
tiir  )  ,  hoc  solum  brevitatis  causa  Porphyriani». 
reponit ,  tu7ic  voluisse  hominibu%  apparere  Chri- 
stum  ,  &  apud  eos  prcedicari  docirtnam  suam^ 
quando  sciebat ,  CJ'  ubi  sciebat  esse  ,  qui  iti  eum 

Juerant  crediluri .  Quae  tameu  verba  ,  ut  minus 
ajccurate  prolata,  &  potius  argumenlo  ad  homi- 
iiem  ,  quain  ex  propria  sentenlid  coiitra  Pagauos  , 
alibi  iu  Libro  de  prcedestin.  Sanctorum  corre- 
xit  (a) . 

12.2.  Missa  igitiir  hac  responsioiie  ,  idem  S.  Pa- 

ter 


(a)  Primo  enim^  S.  Pater  retorffiet  qnf^^stionem  in 
Advcrsarios,  ostendens  ,  ea ,  qiiflB  Fy  tliagorici  ,  seii  l'or- 
pliyriani  nohis  objiciiint,  omni  stcttt^  C"  owrji  noinini 
r«lijiionis  ofijici  posse  .  DeinJe  addil  ,  si  taiitx  pote- 
&lalis  fuisset  Pythitgoras  ,  1/4'  iiii  vellet  ,  Cf  i/iiando  vel- 
let  ,  'tia  dogmata  pi ttdicarct  ,  O"  si  haleret  etiain  oiim 
ea  f*otestate  sinnmam  reriim  prascientiainy  nus^/iium  ,  C 
T>tin<iiiam  uppareret  ,  nisi  uli  ,  CT*  ipiando  sihi  homines 
eredituros  esse  pranofceret .  Et  siiniliter  jnxta  eoniin 
senteiuinin  «licil ,  tunc  nultiisse  Christmn  apparere  CTc. 

Adrnonittis  anttm  aLHil>irIo  ,  Seinipelagianos  iis  ver- 
l)is  abiiti,  ita  snam  inenlein  in  laii<l.  c.  9.  De  prad. 
Sanct.  clariiis  exposnit  :  „  Cernitisnc  ,  me  sine  pprpjii- 
„  dicio  latentis  consilii  Dei ,  aiiarnmcpie  caiisarinn  lioc 
j,  ile  prapscientia  Chrini  dicere  volnisse,  qiioil  convin- 
I,  cenil.T?  Paganoriitn  intiilelitati  ,  <|tii  hanc  ohjecerant 
},  qn^^stionem  ,  snfficere  videretnr?  Qiiid  enlin  est  ve- 
},  rms  ,  quain  pr;iescisse  Cliristnm  ,  (jiii  &  qnando  ,  Sc 
j,  qnihMS  locis  in  eum  fiierant  creditiiri  ?  ijcd  utriim 
,,  pr^dicato  sibi  Cliristo  a  se  ip.>>is  habituri  essent  fi- 
„  dcm  ,  an  Deo  donante  sumptnri  ,  idest  iitnim  tan- 
},  tuinmodo  eos  pr.¥scierit  ,  an  etiain  prflpdestinaverit 
},  Deus  ,  (jii*rere  ,  ac  disserere  ,  tunc  necessariiiin  non 
],  piitavi  .  Proinde  quod  «lixi  ,  tunc  whiisse  huimnihas 
.,  upparere  Chrisluin  &c.  ,  posset  etiam  sic  dici  ,  lunc 


„  voliiisse  hominibus  apparere  Christum  ,  Sc  apiid  eos 
,,  pr<e(licari  doctrinain  snain  ijnando  swebat  ,  &:  ubi 
„  scieb.it  esse  ,  qtii  »lecti  fuerant  1/1  ipso  ante  mundi 
,,   consiitittioiiem'^ . 

S.  Thoinas  3.  P.  qnflest.  i.  art.  5.  ad  2.  cum  e^in- 
dem  S.  Augiistini  sententiam  retulisset ,  eam  a  S.  Do- 
ctore  repruhatam  tuisse  proliat  ex  iis,  (|iiip  liabet  in 
I/ib.  De  dono  perse^'.  c.ip.  9.  nnin.  23.  T.  X.  I.  P.  f 
ubi  S.  Pr«siil  inijiiit:  Nwnipiid  dicnn  swnus  t  <p:iitl  iit 
libro  illo  dixi  ,  uLi  sex  quihusdain  t/Uitstionibas  Paga- 
norurn  ,,  tine  prxjudicio  tamen  aliarinn  cau.^arum  ,  quat 
prudentes  possunt  ve<tigare  ,  respondi  /  ..  (^iiod  his  tem- 
poril.us  y  O"  his  iaci<  f  (fiiifms  ei-ang^fitiin  ejus  nnn  est 
prttdicatum  ,  tales  omnes  in  ejiis  prjtdicnUone  fnturo$ 
esse  pritrtcieiat ,  iptalfs-  miil' i  in  eyi.  c  irp  iruh  prx'en- 
tia  fiierunt  y  (/ui  in  enm  y  nec  snsc':atis  uh  e.j  murtcisf 
credire  {•oluerim'^  &>:.  lerjitpoitea  S.  Pater  ,  &  exein- 
plo  Tjriorum  &  SydoniQrmn  os;endit ,  dioi  non  pos« 
se,  tunc  voliiis.-<e  Cliri.<tuui  appart-re,  qu.indo  scicbat 
esse  ,  q'ii  in  eiiin  cr<'difiri  trant  ,  ac  coiiclmlit,  ad 
latentes  canfut  pritdestinaiinnis  h.tc  judicia  prrtipe- 
re  .  Et  ibid.  cip.  II-  „  Proinde,  inquit ,  sicut  Apo- 
,,  slobis  ail  lloin.m.  IX.  !<").  ,  non  ct  i<vlentis  ,  r.e- 
,,  i/tie  currenti  I  f  sel  mtsfrentis  est  Di-i,  'jiii  &  par- 
„  vulib ,    (^iiiLas  vull,    ctiam  noa   vdIcquLus,    xie^us 


6o 


DE  IIVCARN.  SECt.  II.   DISS.  I.   CAP.  III. 


ter  alias  tantae  dilalionis  caiisas  attiilit ;  atque  il- 
lain  polissitnam  ,  ut  homines  propriain  iufirinita- 
tein  cogrioscentes  artlentius  Medicuin  diesiderareiit , 
atqiie  a  Deo  pelereut .  Hinc  couveniens  fuit,  ut 
status  legis  nraecederet  statwn  gratioe ,  iii  qiio 
statu  legis  hoinines^  Ibiigo  experiinento  propria?  im- 
becillitatis  conviuci  potueruut .  Insif,Miis  hac  de  re 
est  S.  Augustini  locus  iu  Ps..LXXXlII.  iium..  lo. 
T.  IV.  ubi  allati».  verbis  S.  Pauli  ad  Gal.  III.  22. 
Conciudit  Scriptura  omnia  sub  peccato  ,  ut  pro- 
missio  ex  Jide  Jesu  Christi  daretur  credentihus  , 
ita  pergit :  ,,  TJt  veniret  gratia  post  legem  ,  iove- 
5,  iiiret  liominem  ,  uon  solum  jacentem  ,  sed  jam. 
„  eticim  coufitentem  ,  &  dicentem :  Mlser  ego  ho' 
„  7no  ,  (juis  rne  liberahit  de  corpore  mortis  hu- 
jj  jus  ?  "  Et  multa  addit  S>  Doctor  lectu  dignis- 
»ima  ,  quibu»  demonstrat ,  dfbuisse  legem  prasire 
gratias  ,  ut  honio  aager  de  sua  infirjuitate  convin- 
cerelur  ,  ut  peccata  demonstrarentur,  non  aujer- 
rentur :  auferri  eniin  debebant  per  gratiam  .. 

1 23.  Nomine  aiitem  legis  S.  Doctor  non  intel- 
ligit  solain  legem  Mosaicam ,  quae  ad  populum. 
Jsraeliticum  unice  spectabat ,  sed  etiam  legein  natu- 
ralem  ,  quas  extendebatur  ad  omnes.gentes  .  Quain- 
cbrem  in  Psalm.  CXXIII..  Senn.  2  5.  expendens 
illa  verba  :  Proevaricantes  reputavl  omties  pec^ 
catores  terrce  ^  recte  observat ,  iibi  lex  non  est  , 
wec  praevaricationem  esse  posse  ;  si  autein  iion  so- 
luin  Judaeos  ,  sed  omnes  peccatores  terrae  David 
existimat-  proevaricatores ,  oportere  esse  aliam  le- 
gem  omnibus  hominibus  datam  ,  quain  omnes  pec- 
catores  terrae  praevaricantes  violaverint .  Quoe  ista 
lex  est  ,  inquit  S.  Pater ,  nisijhrte  illa ,  de  qua 
idem  dicit  Apostolus,  gentes ,  quoe  legem  non 
hahent ,  naturaliter  quce  legis  sunt  ,  fa.ciunt  ;  hi 
legem  non  habentes  ipsi  sibi  sunt  lex  .  Videlicet 
quainquam  Gentiies  legem  Mosaicam  nou  habe- 
rent ,  habebant  tamen  legem  naturalem  ,  quain  i- 
gnorare  non  poterant ,  &  peccantes  transgredieban- 
lur  ;  unde  sio  postea  concludit :  Omnes  igitur  prce- 
yaricantes  gratia.  Salvatoris  invanit  alios  magis  , 
alios  minus . 

124.  Haec  ilaque  S.  Augustino  visa  est  polissi- 
ma  ralio  dilati  adventns  Christi  Salvatoris ,  ut  lex  , 
quae  peccatum  non  tollit ,  sed  tanlummodo  inani- 
festat  ,  praecederet  gratiam  ;  &  ita  homines  per  le- 
gis  praBvaricationem  cognoscerent  infinnitatein 
suam  ,  &  gratiam  Salvatoris  ardentius-desiderarent. 
Et  hanc  rationem  saepius  allegavit  S.  Augustinus 
2B  suis.  operibus ,  ul  etia,m  tx  hac  parle  superbos 


Pelagianos    de   naturae  corruptioue ,    &   dc  ^rati« 
necessitate  convinceret .. 

125.  Hanc  eamdein  rationem  affert  Angelicua 
3.  P.  quaest.  I.  art.  5. ,  ut  probet ,  conveniens  non 
fuisse  ,  ut  statim  post  peccatum  Deus  incarnare- 
tur  .  „  Primo,  iuquit,  propter  conditionem  humi- 
„  ui  peccati  ,  quod  ex  superbia  provenerat :  unQt 
„  eo  modo  erat  homo  liberaudus  ,  ut  humiliatu» 
„  recognoscepet  ,  se  liberatore  iudigere  ....  Reliu- 
„  quit  enim  Deus  prius  hominem  in  libertate  ar- 
„  bitrii  in  lege  naturali  ,  ut  sic  vires  natura;  suae 
„  cognosceret :  ubi  cum  deficeret,  legem  accepit; 
5,  qua  (lata  invaluit  morhus  ,  non  legis  ,  sed  na^ 
„  turce  vitio ,  ut  ita  cognita  sua  infirmitate  ,  cla- 
5,  inaretad  medicum,  &gratiaBquaereret  auxiliuin." 

126.  Hinc  frequentes  illae  veterum  justorum  ad 
Deum  preces :  Domine  ,  mitte  ,  quem  missurus 
es  ,  Exodi  IV.  i3. :  Emitte  agnum  Domine  ,  Do^ 
minatorem  terrae ,  Isaiae  XVI.  i.:  Ostende  nobis 
Dorninemisericordiam  tuam  ,  &  salutare  tuum 
da  nobis ,  Psalmo  LXXXIV.  Unde  etiam  Chri- 
stus  Dominus.  Matth.  Xlil.  17.  Multi  Prophetce  , 
inquit ,  &  justi  cupierunt  videre ,  quce  videtis  , 
&  non  viderunt.  Hinc  demuin  ingens  illud  seni». 
Simeonis  gaudium  ,  quando  Jesuin  vidit ,  &.  acce- 
pit  iii  ulnas  suas ;  tum  Annae  Prophetissaa  ,  quod 
describituf  apud  Lucam  cap.  II. 

127.  Allatas'  huic  ,  &  sic  explicatae  rationi  S. 
Thomas  alias  adjuugit ,  propter  quas  conveniens 
non  erat ,  ut  Christus  statiin  post  peccatum  Ada- 
nii  veoiret':  »cilicet  primo  propter  ordinem  pro- 
niolionis  in  bonum  ,  secunduin  quam  ab  imperfe- 
clo  ad'  perfectum  proceditur  ,  unde  Apostolus  di- 
cit  I.  Corinth.  XV.  ^6.  Non  prius  quod  spiritua- 
le  est ,  sed  quodanimale,  deinde  quod  spiritua- 
le  .  Primus  homo  de  terra  terrenus  ,  secundus 
homo  de  ccelo  ccelestis  .  Cum  ergo  Incarnatio  sit 
opus  Dei  omjuum  perfectissimum  ,  oportuit  ut  non 
in  principio  humani  generis  ,  sed  post  multa  sae- 
cula  compleretur  ;  ut  sic  prius  quod  auiiuale,  de- 
inde  quod  spirituale  est ,  nobisv  adveniret  (<i)  . 

128.  Ulterius.  differendam    fuisse  incdrnationem 
probat  Angelicus  propJer  dignitatem   Verhi,  quod: 
caro  fieri  dcbebat ,   ut  quo  diutius  tardabat ,  eo  a- 
vidius  ab  hominibus  justis  expectaretur .. 

129.  Addi  potest  &  illa  ratio ,  ut  Jesu  Christi 
venturi  characteres,  miracula,  doctrina  ,  passio  , 
mors  ,  &  resurrectio  ,  &  omnia  ea,  quae  in  mun- 
do  ,  Verbi  incarnatione  peracta  ,  contingere  debe- 
bart,    multo  ante    a  Prophetis    praenunciarentur  : 

at- 


3,.  cnrrentilhis  snhvenit....  &  majoriLiis  ,  etiam  his  , 
„  quos  prflBvidit ,  si  apnd  eos  facta  essent ,  snis  mira- 
},  cnlis  creditiiros,  qnibns  non  vnlt  snbvenire  ,  non 
„  snbvenit,  de  •piilnis  in  siia  prap(]estin.itione  cccnlte 
„  »jnidem  ,  sed  juste  aliud  jndicavit .  •<  Vide  <m«  dicta 
snnt  Tomo.II.  pflg.  2,0.  nnm.  186. 

(a)  Hanc  rationem  ad.^pectn  aliqnantnhnn  diverso  af^ 
fert  S.  Augustinns  in  L.b.  De  dwersis  qii^stion.  oclo- 
^inta.tribut  quaest.  44.  comparans  universum  genns  Im- 


mannm  .•etati  Iiominis  ,  qn»  Incipit  ab  fnfantia  ,  flo- 
ret  in  jnventute  ,  &  senectnte  deficit  ,  sicnt  sbsnrdns 
esset  ,  qui  in  nno  homine  eetatem  tautuir.motlo  jnvcnilem 
esse  veliet ,  sic  absnrdns  sit ,  qni  in  ipso  i  «'ver.so  ge- 
nere  liumano  nnam  fletaiem  dtsuler'', .  Inde  inFerc, 
non  oportnis.se  venire  divinntn  Magistrnm  j  nisi  cem- 
po-re  jnv.entntis  gentris  liiiinani,  quae  est.  media  intef 
icfantiam,  &  senectutem.. 


DE  INCARN 

atqne  adeo  certac  nolae  fidtlibus  prarsto  essetit,  qui- 
bns  taiitiiin  domiin  e  ccelo  datutn  agDOscerent ,   & 
inexcusabiles  essent  ,     qui  Jesum  (Jhristum  crede- 
re,  atque  nt  Deuin  adorare  pertinaciter  nolleiit. 
'     i5o.  Has  retardationis    adveiitus  iVlessiaB    cau«as 

Sissim  allegant  sancti  l^ntres  .  S.  Angtistinus  Tract, 
XXI.  in  joan.  n.  5.  'ioin.  III.  V.  II.  Muhi.  di- 
citnt  ,  ait  ,  quiire  non  ante  venit  Christus  ?  Qui- 
bus  respondendum  est  ,  quia  nondum  venerat 
plenitudo  temporis ,  moderante  illo  ,  per  quem 
Jdcta  sunt  tempora  :  sciebat  enim  ,  quando  ve" 
nire  deberet .  Primo  per  multam  seriem  tempo- 
Tum  ,  Cb*  annorum  prcedicendus  juit  ,  non  enim 
aliquod  parvum  venturum  Juit :  diu  juerat  prw- 
dicendus ,  semper  tenendus  .  (^uanto  major  Ju- 
dex  veniebat ,  tanto  prceconum  longior  series  prce^ 
cedebat , 

i5i.  Etiatn  S.  teo  Papa  Serm.  XXIV.  cap.  4' 
ad  eorum  querelas  compescendas,  qui  Dominicas 
incarnalioiiis  tarditatein  culpabaut :  ()uod  prcedi- 
caverunt  j^postolc ,  inquit  ,  hoc  prcenimciaverunt 
Prophetce  ;  nec  sero  est  impletum  ,  quod  semper 
est  creditum  .  Sapientia  vero ,  Ci>*  benignitas  Dei 
hac  salutijeri  operis  mora  capaciores  nos  >3uce 
yocationis  effecit  j  ut  quod  multis  signis ,  muhis 
yocihus,  muhisque  mysteriis  per  tot  Juerat  sae- 
cula  prcenunciatum  ,  in  his  diebus  Evarigelii  non 
esset  ambiguum  ,-  &  nativitas  Salvatoris  ,  quce 
omnia  miracula ,  omnemque  hurnanoa  intelligen- 
lice  erat  excessura  mensuram  ,  tanto  constan- 
tiorem  in  nobis  gigneret  Jidem  ,  quanto  prcedi- 
catioejus,  &  antiquior  proecessisset ,  &  crebrior. 
IVec  desu!it  alia  ejusdem  geueris  sanctoruni  Patrum 
teslimonia  (a)  . 

102.  Prima  ,  &  polissima  objeclio  contra  hacte- 
iius  dicta  ea  est ,  quae  proponitur  a  S.  Thoma  ; 
videlicet  cum  Rhristus  Jesus  in  hunc  mundum  ve- 
Tterit  peccatores  salvos  Jacere  ,  ut  dicit  Aposto- 
Ins  1.  ad  Timot.  I.  i5i,  melius  fuisse  videtur,  si 
9tatim  post  peccatum  Adami  venisset ;  sic  enim 
plures  salvati  fuissenf.  niinis  autem  multi  tain  Jon- 
go  temj)ori9  iutervallo  ignoranles  Deum  ,  &  c<£le- 
slem   ejus  doctrinam  ,  inisere  perieruDt . 

t53.  Respondet  autein  Angelicus  Doctor  cum  S. 
Augustiiio  Lib.  de  dono  persev.  cap.  ii.  T.  X. 
quod  sicut  Jpostohts  dicit  non  est  volentis  ,  ne- 
que  currentis  ,  sed  miserentis  Dei ,  qui ....  his  , 
quod  proRvidit ,  si  apud  eos  Jacta  essent ,  suis 
miraculis  credituros ,  quibus  non  yuU  subyenire  •, 


.  TEMPORE.  6i 

non  subvenit .  Investigabilis  ergo  est  misericor- 
dia  ,  quia  cujus  vult  tniseretur  ,  nullis  ejus  prce- 
cedentthus  meritis ,  &  investigahilis  veritiis ,  quce 
quem  vult  indurat  &o.  Siv»  ergo  citiui  v«*ni»s©t 
Cliristus,  ilve  eliam  tardiiis  nounisi  illi  salvi  fiiit- 
seut  ,  qui  ab  aeterno  pr.-eordinati  fuenint  in  vitaiu 
ffiltrnam  . 

I  54.  Cetenim  itltm  S.  Aiigtisliuus  Pagauis  hanc 
ipsuin  dilHciiltatL^ni  urgeiitibus  ita  in  laud.  stipe- 
riiis  epist.  (JII.  num.  12.  respoudebat :  /Ib  exor- 
dio  generis  humani  quicumque  tn  eam  (  Chri* 
sluin  )  crediderunt ,  eunnjue  utcurnque  intellexe- 
runt  ,  &  secundum  ejus  prcecepta  pie ,  &  juste 
vixerunt  ,  quandchbet ,  ^  uhtlihet  fuerint  ,  per 
eum  proculdubio  salvi  Jacti  suut .  Et  postea  sub- 
dit  num.  1 5.  ,  ab  Adam  usque  ad  Moysem  &  in 
populo  iKrael  ,  &  in  aliis  gentibus  noii  defiiisse  , 
qui  in  Christum  crederent,  autequam  vcuisset  iu 
carne  .  Ac  demuin  concludit  :  ,,  Ita  *alus  religio- 
,,  nis  hujus  (  (^hristianae  ),  per  quam  solam  ve- 
,,  ram  salus  vera,  veracilerque  proinittitur  ,  nulli 
,,  unquain  defuit,  qui  dignus  fuit ,  >k.  cui  defuit, 
,,  dignus  non  Juit  .  "  Quae  postrema  verba  S, 
Doctor  corrigenda  censuit  in  Lib.  11.  Hetractatio- 
num  cap.  21»  ,  explicans  haiic  dignitatem  ,  non 
quasi  esset  ex  viribus  iiaturaB  sensu  Pelagiano,  sed 
quod   fueiit   ex  dono  gratias  sensu   orthodoxo   [b)  . 

i55.  Etiam  iii  Lib.  XV^lll.  de  Civ.  Dei  cap, 
67.  ,,  ISec  ipsos  Judasos  ,  iuquit,  existiino  audere 
,,  contendere,  nemineinperlinuisse  ad  Deum,  prae- 
,,  ter  Israelitas  ...  Populus  eniin  revera  ,  qui  pro- 
,,  prie  Dei  populus  diceretur ,  nullus  alius  fuit  , 
,,  homiiies  tamen  quosdam  ,  non  lerrena  ,  sed  coe- 
j,  lesti  societate  ad  v^ros  Israelitas  ,  supernas  cives 
j,  patriae  ,  pertineutes,  etiam  inaliis  genlibus  fuis- 
5,  «e  ,  negare  non  possunt :  quia  si  negant  ,  facilli- 
5,  me  couviucuntur  de  saucto ,  ac  mirabili  viro 
„  Job,  qui  nec  indigena  ,  nec  proselytus  ,  idesl 
„  advena  populi  Israel  fuit  ,  sed  ex  gente  Idumaea 
,,  genus  ducens,  ibi  mortuus  est .  "  Ex  quo  e- 
xemplo  infert  S.  Pater ,  etiam  in  aliis  gentibus  es- 
se  potuisse  ,  qui  secundum  Deum  vixerunt,  ei*- 
que  placuerunt ,  pertinentes  ad  spiritualem  Jerw 
salern  . 

i36.  IdeiU'   doeet    auctor  Libror.    de   voeatione- 
geniium  Libro  II.  ,    ubi  post  niulta  in   hanc  rem 
(lisptitata  ,    ita  demum  concludit  cap.  1 5.     Secun- 
dum  ipsam  (  Scripturam  )  credimus  ,   &  piissi- 
me  cotifitemur  ,    quod.  nunquam  universitati  ho- 

mi- 


(a)  Rtiperlns  Abhis  TiiitieTTils  Sa»c.  XIF.  clarus  a-- 
ii.im  aflert,  sed  parnra  prohjbilern  catisarn ,  ob  qnam 
nonnisi  posl  qnatiior  nnnoriiin  Jiiiiiia  Cliristiis  Domi- 
ntis  appartirrit ,  scilicet  propter  miiitipiicata  iKiininiiin 
peccata  actnalia  Lib.  (I.  inCantica.  ikd  iaciie  estob- 
lervare ,  teinpore  nativitatis  Je.sn  Christi  non  fnisse 
pe.  cata  mmiis  gravia  ,  nec  ininns  tibiqne  diiatala  ,  fpiam 
tein|ioribiis  pr^ccedentiljus.  Vide  ,  qn»  conlra  iianc  ra- 
tion-rn  ,  qua  etiaio  Rabbini  aliqtii  abusi  siint ,  di.Kitnus 
Sect.  I.  73. 


(A)  Ita  S.  Pater  landala  verba  ad  sannin  spn<;ttm  re- 
dnxit  :  ,,  Qno<I  di.xi  ,  saltis  relipionis  hujus  ,  per  i/iuim 
),  solain  <.'eram  sahis  i'«ra  ,  veractteri/ue  promittitiir ,  nul- 
„  //  iin<fuaiii  de/tiit  ,  </iii  dignus  fatt ;  O"  cui  defiiit  , 
„  digntis  nun  fiiit  ,  non  ila  «hxi  ,  tanqtiam  ex  rneritis 
„  snis  qiiisqriam  dignns  fnerit  ,  sed  qtiern.Tflino<Iiirn  aic 
„  Apo.stoltrs  ,  non  ex  operibus  ,  sed  ex  vocante-  dictum 
,,  esse,  Alajor  sennet  minori  ;  qnam  vocationem  ii- 
„  Dci  propositum  asseric  pertinere  &c.'< 


6j  DE  INCARN.  SECT 

minum  dwince  prwidentice  cura  d'rjuerit»  Qucs 
licet  exceptum  sibi  populwn  specialibus  ad  pie- 
tatem  direxit  institutis ,  nulU  tamen  nationi  hom 
minum  bonitatis  suce  dona  subtraxit . 

jSy.  Qui  igitur  ex  Gentilibus  siuiul  cum  fide 
in  veuturum  Liberalorem  legis  naturalis  praecepta , 
divina  gratia  adjuti ,  observabant  ,  salutem  adipi- 
acebantur  cEteraanr .  Sed  post  legem  Mosaicam 
Hebrasis  id  non  sutSciebat;  tenebantur  enim  etiam 
divinae  hujus  legis  prasceptis  obtemperare  ,  quo- 
usque  Messias  veniret ,  qui  veteres  caeremonias  , 
&  sacrificia  abrogaret . 

i58.  Objicit  sibi  Sanct.  Thomas  secundo,  con- 
veniens  fuiase  ,  ut  peccato  Adami  illico  remedium 
aflferretur ;  quo  enim  medicina  differtur,  eo  gra- 
vius  ,  &  periculosius  morbus  invalescit . 

159.  Respondet  autem  in  III.  Seiitent.  Distinct. 
1.  qusRst.  I.  artic.  /^  ad  3.  ,  discrimen  esse  inter 
sanationeni  animae  ,  &  corporis  :  in  sanatione  enim 
corporis  quamvis  utile  esse  possit ,  absolute  neces- 
»e  noo  est,  ut  infirmus  periculum  morbi  ,  &  vim 
inedicinae  agnoscat ,  quod  tamen  necessarium  est 
in  curatione  qiorbi  spiritualis ;  quia  hic  humilita- 
te  ,  &  contritione  spiritus  cnratur  .  x4}>solute  tamen 
etiam  ante  Christi  advesjtum  poterat  spiritualis  hic 
^nimae  morbus  sanari  ,  per  fidem  scilicet  in  Chri- 
»tum  venlurura,  ut  supra  n.  i55.  ex  S.  Augusti- 
1)0  declaratum  est , 

j4o.  Obj..  tertio,  Incarnatio  est  opus  omnium 
maximum  diviuas  erga  nos  charitalis  ,  dicente  A- 
postolo  Eph.  II.  4»  Deus  autem^  qui  dives  est 
in  misericordia ,  propter  nirniam  charitatem  suam , 
(jua  ddexit  nos  ,  &  cum  essemus  mortui  pecca- 
tis  ,  con^/ivijicavit  nos  in  Christo  &c.  Sed  chari- 
Jas  non  tardat  subvenire  amico  indigenti ;  ita  enim 
i)os  monet  Salomon  Proverb,  III.  s^6.  :  Ne  dicas 
amico  tuo ,  vade  ,  <>  revertere  ,  cras  dabo  tibi  , 
cum  statim  possis  dare  :  non  ergo  Deus  debuit 
Incarnationis  opns  tamdiu  ditferre,  cum  potueiit 
humano  generi  statiin  subvenire  . 

i4i.  Respondet  Sanct.  Thomas  3.  P.  quaest.  f, 
artic.  ad  i.,  charitatem  utique  non  diderre  amico 
subvenire ,  salva  tamen  negotiorum  opportunita- 
te  ,  ^  personarum  conditione  .  Si  enim  Medicus 
cognoscat ,  opportunum  non.  esse  ,  statim  ab  ijiitio 
medicinam  aegroto  praebere  ,  ex  ipsa  oharitate  ,  qua 
prosequitur  infirmum  ,  movebitur  ad  iilam  ditfe- 
lendam  .  Eadem  de  causa  Deus  ,  qui  nimia  cha- 
titate  dilexit  nos,  praeparatum  jam  a  tota  aeterni- 
tate  nostrae  infirmitati  remedium  usque  ad  pleiii- 
ludinem  temporum  distulit . 


U.  DISS.  I.    CAP.  I. 


i.B. 


SE(JTIO  n. 
DISSERTATIO    IL 

De  Essentia  Incarnationis ». 


reviter  ii»  expositis ,  quae  de  possibilitate, 

causis,  necessitate  ,  &  tempore  Dominican  rncarna- 
tionis  praeniittenda  videbantur ,  nunc  ipsam  arcani 
hujus  mysterii  essentiam  perscrulari  aggredimur  , 
non  tamen  aliunde ,  quam  ex  iis,  quae  Deo  de 
tam  sublimi  dogtnate  nobis  revelare  placuit,  &  ah 
Ecclesia  fideliter  custodita,  atque  in  variis  Conci- 
liis  explicata  ,  &  definita,  fuerunt ,  Neque  illorum 
reprehensionem  verebimur  ,  q^ui  eo  praotextu  ,  quod 
mysteria  nosi.am  intelligendi  vim  longe  superent, 
ea  volunt  simplici*,  ac  caeca  fide  credi  ,  quemad- 
modum  a  rudi  ,  fi.lelique  populo  creduntur  ;  non 
autem  intimius  exajninari ,  uberius  explicari ,  at- 
que  ab  haereticorum  erroribus  diligenter  expurga- 
ri ,  ut  Theologis  in  more  positum  est.  Qua  iu  re 
nonnuilis  cum  sacras  Scripturae ,  tum  sanctorum 
Patriini  dictis  abutuntur  .  Sed  timeiidae  sunt  calii- 
dae  Hccreticorum  fraudes ,  &  saepe  latet  anguis 
in  herba  ,  Nos  paucis  respondemus,  nullura  esse 
nimias  curiositatis  vitium,  aut  erroris  periculum  , 
quando  sacros,  &  infallibilcs  duces  sequimur  , 
Verbum  Dei  scriptum  ,  &  tradilum ,  &  utrumque 
secuudum  uostrae  matris  Ecclesiae  infallibile  ma- 
gisterium .  Magnum  bonum  ,  inquit  S.  Fulgen- 
tuis  L.  I.  ad  Trasimundum  cap.  5.  confert  inijui- 
sitio  veritalis  ,  quoa  tamen  tunc  desiderato  non 
frustratur  effectUySi  rectis  ad  veri  inquisitionem 
lineis  animus  innitatur , 

2.  Errores  autem  contra  hoc  sanctissimum  Re- 
iigioris  mysterium  ad  duo  suprema  capita  revocat 
S.  Leo  Magnus  in  Serm.  XXVIII.  ,  qui  est  octa- 
vus  itj  Nativitate  Domini :  Alii  eteuim ,  inquit 
cap.  4' ,  Doinino  solam  humanitatem  ,  alii  solarn 
adscripsere  divinitatem  ,  S.  tamen  Augustinus  Lib. 
1.  Qucjstionwn  Evangel.  quaest.  45.  T.  IH.  P.  II, 
eriOreiii  Haerelicorutn  de  Incarnatione  tribus  ge- 
neribus  terminari  dicit ;  aut  enini  de  divinitate 
ejus  ,  aut  de  humanitate ,  aut  de  utraque  fal- 
luntur  i  s^AVicei  de  modo  ,  qao  diviua  natura  cum 
humana  conjuncta  est . 

5.  Porro  cum  in  Tomo  IH.  Dissert.  HI.  satis 
copiose  de  Christi  divirjitate  contra  veteres,  novo- 
sque  ejusdem  hostes  actum  sit  ,  superest  modo  , 
ut  njuhiplices  HaEreticorum  errores  contra  hunaar 
nam  Jesu  Christi  naturam  refellamus  « 


CAPUT  I. 


Demonstratur^  veram  carnem  humanam  a 
Verbo  divino  assumptam  fuisse  , 

4.  A^t^i^i^j  ipsisque  Apostolis  coaeva  illa  hae- 
T9sis  fuit ,  quae  uoaoisi  uuibratilem ,.  atque  appa- 

rett- 


DE  CARNE 

rentem  carnem  (livino  Verbo  tribiicbat ;  &  priina 
illid»  origo  a  Simone  inago  repetitur  haerelicoriiin 
Oinniuin  Patriarcha  [a)  ;  qni  teste  S.  (JyrilloJe- 
rosolyniilano  Catech.  VI.  dicebat ,  se  apud  Ju- 
dcecs  non  in  cayne  ,  sel  in  specie  sola  ,  tan- 
quam  Jesnm    Chrmtutn  apna-^nisse . 

5.  Sed  qtiidqiiiH  sit  de  Siinone  ,  cujns  in  hac 
re  nen  videtur  omnino  explorata  ?entrntia  ,  veri- 
tatem  c.rnis  Ghrisli  rerte  denegarunt  li^retiri 
foKirop  Docetce  y  ita  dicti  a  verbo  foxv^  ctnseo^ 
puto  ,  qiiia  noiiniti  putatitiam  atqiie  irfiaginariam 
Christi  hiiinanitalein  ronfitebantur  .  Honirn  prima 
inerito  invenifnr  facfa  a  Serapione  Episcopo  An- 
liocheno  apnd  I-^usebiuni  Lib.  VI.  Hist.  Er.cl.  cap. 
IQ.  Kjiisdem  sectae  ptinreps  a  Clemente  Alexandr. 
Lib.  III.  Stromatum  vocatur  Cissianus ;  s^d  S. 
Hieroii}'mns  in  cap.  VI.  epist.  ad  Galatns  liujus 
h^reseos  auclorein  nomimt  Tatianuin  .  Tatiamis , 
inquit  ,  qui  putativam  Christi  camem  introdu- 
cens  &c.  Isti  haeretiei  dicti  sunt  etiam  Phantasia- 
atoe^  qiiia  nt  Tertullianns  ait  De  prce^cript.  Ilce- 
ret.  cap.  46.  dicebant ,  Christuin  in  phantasmate 
tantum  vcnisse. 

6.  Haud  pauci  luiic  cras"!©  errori  adhaRscnint , 
inter  quos  iiumprantur  Simonis  discipuli  Saturtii- 
lus  ,  aut  Saturninus  (  ut  eum  vocant  post  Irenaiiiin 
Tertullianus  ,  Philastrius  ,  Augustinns  ,  &  Jo.  Da- 
mascenns  )  Basilides ,  Secimdiani  ,  IVIarcosiani  ,  a- 
liique  nsque  ad  ?t1anichaeos  ,  quoruin  lues  loupe, 
lateque  in  oriente  ,  atque  occidente  grassata  est  . 
Hi  eiiim  ,  S.  Augustlno  tesle  de  hceresihiis  nnm. 
4o.  ,  iriter  alia  errorum  portenti  etiam  coininenti 
•unt ,  Christum  non  fuisse  in  carne  vera  ,  sed 
simuUitam  speciem  camis  ,  ludijicandis  humanis 
sensihus  prcehuisse ,  uhi  non  solum  mortem  ,  f  e- 
rum  etiam  resurrectionem  mentiretur  .  Id  ipsum 
asserit  S.  Athanasius  Orat.  I.  contra  Arianos  num. 
33. ,  &  ante  hosce  duumviros  S.  Irenasus  Lib.  !I. 
conr.  Hcereses  cap.  ii. 

7.  Cum  autem  auctoritate  librorum  sacrorum  , 
qni  ssppissime  de  vera  Christi  carne  expresse  lo- 
quuutnr ,    a  Catholicis    preinerentur  ,    eo  audaciae 


CHRISTI. 


63 


pervenerunt ,  ut  nonnisi  ea  reciperent  de  Testi- 
inento  novo ,  quce  in  honorem  ,  cb*  laudem  Fitii 
Majestatis  ^  vel  ab  ipso  dicta  compeneb^int ,  vel 
ah  ejus  /tpostolis  ;  sed  jam  perjectis ,  ac  JileU' 
bus  ;  dissitnularent  cetera  ,  quce  aut  simpliciter 
turtc  ,  ^  ignoranter  a  rudibus  dicta  ,  aut  obli" 
que ,  d)'  maligne  ab  inimici^  objecta  ,  aut  itn- 
prudenter  a  Scriptorihu^  affirtn.ita  sunt ,  ^  po- 
steris  tralita  .  Ita  l''austus  Maiiicli.-cus  apud  S. 
Auguslinuin  Lib.  XXXM.  cont.  ipsuin  cap.  7.  Tom. 
VJM.  Qui  postea  Faustus  ita  se  inagis  explicare 
pergebat :  Dici  autetn  ,  hoc  ipsum  natum  ex  fe- 
mina  turpiter  ,  circumcisum  Judaice  ,  sacrificas- 
se  gentiliter ,  baptizatum  hurnditer ,  ctrcumdu- 
ctwn  a  diabolo  per  deserta  ,  &  ah  eo  tentatum  , 

quammiserrime  .     His    igitur  exceptis credi- 

mus  cetera  ,  prcecipue  crucis  ejus  mysticam  fi- 
xionem,  qua  nostrce  anitnoe  monstrantur  vulne- 
ra  ^c.  (h). 

8.  Hdiic  pestiferam  haBresim  alia  subsectTta  est, 
quaR  veram  (Jhristo  carnem  ininime  denegare  vi- 
debatur  ,  earn  tamen  non  ex  purissimo  Mariae  Vir- 
ginis  sangnine  forinatam  ,  sed  vel  ex  eleineiitis  co»- 
flatain  ,  vel  de  coelo  delapsam  fiiisse  ,  asserebat  . 
Fiiit  hic  *rror  Valentinianorum  (  prout  referl 
S.  Epiphanius  Hoeresi  XXX.  $.  7.  )  dicentiuin, 
Christuin  ex  ccelo  co'pus  suum  detulisse  ;  ac  per 
Mariatn  Virginem,  veluti  aquam  per  ca^nalem 
transisse,  nec  ex  ejus  ulero  quidquam  sumpsis- 
se .  Ft  S.  Anguslinus  Lib.  de  hceres.  num.  11. 
Valeiitimitn  ,  inquit ,  a?seruisse  ,  Christutn  a  Pa- 
tre  missum  ....  spiritale ,  vel  cceleste  corpus  at- 
tulisse  ,  nihUque  assumpsisse  de  Virgine  Maria^ 
sed  per  illam  ,  tanquam  per  rivum  (  Erasinui 
putavit  esse  legenduin  )  tanquam  per  riinam, 
aut  per  fstulam  ,  sine  uUa  le  illa  assutnta  car- 
ne  transisse .  Idein  refert  Tertullianus  in  Lib.  ad- 
versus  Valentinum  cap.  i '^. ,  &  De  prcescript.  cap, 
49.  Origenes  aiUem  in  Dial.  de  recta  in  Dewn 
fide  Sect.  4«  Touic  I.  verba  recitat  cujusdain  Ma- 
riiii  ,  haeretici  Bardesianistae  ,  qui  interrogatus  de 
Cliristo  sine    haesitatione    respondit:    Ego  statuo^ 

il- 


(n^  Hoc  nornlne  merito  a  S.inctis  Palrilnrs  appella- 
tiis  fiiit ,  tjiiii  priniMS  oinniiun  a  recta  C!iristi.iii;p  re- 
ligionis,  ciii  norni  n  (leJer.it,  fide  reccssit  .  Nec  iillo 
modo  toler.iri  potest  |iyrrlionisinii.s  Isaac  Beaiisohrii  , 
qiii  Lib.  IV.  Hist.  M(mich.ti>ram  cap.  i.  hoc  in  dii- 
ciMiii  revocare  est  aiisiis  ;  dicens  :  Si  venim  esC  ,  enm 
Christianam  rfligionem  projessum  Jitisse  ,  Si  {>erum  est  , 
qiiasi  inentiri  potiierii  S.  Liicas  Actor.  VIM.  i3.  di- 
cns  ;  Tunc  Simon  (  magns  )  Cr  ipse  crrdidil  ,  CT  0nm 
haptizatus  esset  Scc.  Kjns  h^re.sim  reci  nset  S.  Aiigiisti- 
niis  in  Lib.  f)e  ha:rfsihus  c.  i.  Toino  Vlil.  ;  a  «fiio  lo- 
co  Edilores  Bf'nP(lif(ini  ea  verb.i  expiinxerimt  ,  <piflp  in 
tpiil)iis<l,irn  editionibns  male  aililit.i  frant;  &  tiiin  a  Pe- 
lavio,  tnin  ab  «iliis  allpg.intiir :  Dirrrat  tnim  ,  se  in 
monte  Sinu  lei^fm  Moysi  in  Pairis  pfrsona  dedisse  Ju- 
d.tis  ,  tempore  Tiherii  in  Filii  persnna  pntutioe  oppa- 
ruisse:  postea  se  in  lingnis  ipneis  Spiritum  Sanctuut 
-per  Apostolos  vetiisse  ,  Christum  aiUem  non  vetiisse, 


nec  a  Judttis  cpiidquam  frertulisse  .  CrrTn  IisPC  verli.i  siip- 
posititia  sint,  nescio  -in  iste  H-Preticoriirn  oinninm  na- 
rens  inter  eos  jnre  niimerari  posbit  ,  qni  verjin  Chriaii 
carnem  inficiati  siint  . 

(i)  H.inr  exerr.ibilem  M.inicIvTonim  blaspliemi.ira 
miiltis  modis  ibidem  reriitat  tonim  m.illens  S.  A11511- 
stinns,  cujiis  Ii^-c  aiire.i  verb.i  oinittere  ne(jiieo  ,  cjiiaB 
etiarn  facile  pos.siint  contr.i  nostri  ffvi  h»retic<is  paii- 
cis  immiitatis  intorrfneri  .  Videtis ,  inqui:  ,  id  <.<.-ts  a- 
fere  ,  ut  oinnis  de  mfdio  Scriptcirarum  aiijeratar  aucto- 
ritas  ,  C  suus  cuii/ue  animus  auctor  sit  ,  in  (piaijue  Scri- 
ptura  ijuid  prohet  ,  quid  improhrt  ,  idest  vt  non  aucto- 
ritati  Scripturarum  suhjicialur  ad  Jidein  ,  sed  sihi  Scri- 
pturis  ipse  suhjiciat  :  non  at  ideo  illi  placfat  alii/uid , 
ipiia  hoc  in  mhlimi  aiicforttate  scriptum  Ifgitur ;  sed 
ideo  recte  scriptum  K<idfatiir  ,  qnia  hoc  illi  placuit .  Quo 
te  coinmittis  ,  anima  misera,  injirma  ,  carnulihus  ne- 
bnlis  imtoluta ,  </fio  te  eamtnitti  j  *  &c.  Ibid.  cap.   19. 


64 


DE  INCARNATIONE  SBCT.  11.  DISS.  n.  CAP.  L 

PROP0S1T1O  I. 


■illum  cceleste  corpus  assumpsisse  s  cujus  errorem 
ibidein   Adainantius  refellit . 

g.  Laudatus  autein  mox  S.  Augustinus  nuin. 
a3.  aliam  refert  haRresiui  Apellis ,  de  quo  liaec 
ecribit ;  Hunc  dicunt  quidam  etiam  de  Christo 
tam  Jalsa  sensisse  ,  ut  diceret ,  eum  non  c/uidem 
carnem  deposuisse  (  Editio  Lovaniensis  habet  du- 
xisse  )  de  coelo ,  sed  ex  elementis  mundi  acce- 
pisse,  quam  mundo  reddidit ,  cum  sine  carne  re- 
surgens  ascendit  in  caalum  . 

10.  Hujusinodi  putidas  haEreses ,  quae  jam  sna 
ipsa  absurditate  obsoleverant ,  iteruin  suscitari  vi- 
derunt  Patres  nostri ,  occasione  pseudo-reforinatio- 
nis  Lutheranae  .  Anabaptistas  eniin  ,  qui  ex  Iiac 
aecta  prodieriint ,  una  cum  Mennone  Siinonis ,  a- 
perte  professi  sunt,  Christum  carnem  ,  &  san- 
guinem.  suum  non  ex  Maria  Virgine  assumpsi^- 
se  ,  sed  a  coelo  attulisse , 

11.  Furiosis  Anabaptistis  jungi  inerentur  fanati- 
ci  Quackeri  ,  qui  in  Anglia  ,  &  in  Belgio  foedera- 
to  Idte  propagati  sunt  saeculo  elapso ,  Isti  eniin  sin 
tninus  aperte  negare  ,  saltein  in  dubium  revocare 
non  sunt  veriti  ,  an  Christus  huinanam  nostrain 
iiaturam  vere  assuinpserit .  Ita  Rob.  Barrlajus  ce- 
lebris  Quackerorum  Theologiw ,  &  Doctor  in  ^- 
pologia  Theologiee  vere  Christiance  Thesi  XI.  §, 
I..  {a)  . 

1 2.  Denique  nec  defiTerunt  int^r  Novatores  ,  qni 
duplicem  humanam  naturam  Christo  tribuerent  , 
aut  sallem  duplicem  carnem  ,  alteram  coelestem, 
quain  secuin  de  cceIo  descendens  altulerit ,  terre- 
nam  alteram  ,  quara  prodigiosa  conceptione  de  Vir- 
gine  acceperit  {b)^ 


(a)  'Eilnardiis  Fovvlerns  Episcopiis  Oocestriensis  In 
Anglia  anno  1706.  Dissertationem  edidit  De  descensn 
hominis  Jesu  Chrisli  ex  cxlis  ,  &  de  regressii  ejus  in 
Caltiin  8cc.  ,  prol)are  contenclens  ,  hurranam  Christi  a- 
Bimam  ah  initio  miindi  fiiisse  creatam ,  &  in  coelo  con- 
servatam  ,  nnde  postea  in  plenitiuline  temponun  in  ii- 
■teriun  Virginis  descenderit  ,  ad  informancliim  ejusdem 
Cliristi  corpns .  Q^atn  Fovvleri  sententi.im  ,  iitpote  a 
damnato  errore  Origenis  de  pra!existenti,-i  animariim 
minime  discrepantem  impugnavit  Gnill.  Sclierloclcins  . 
Sed  illico  ei  respondit  Fowlerns  j  cni  snccenturiator 
accessit  Rob.  Flaminus  ,  confutatns  postea  a  Zacli.  Gra- 
^io  in  Christologia  recens  controversa ,  &  a  Jo.  Mar- 
clsio  in  peculiari  Dissert.  contra  praexistentiam  anima 
Christi  in  Cdlis  y  ant-e  corporis  hiijus  ortum  in  terris 
ex  Maria  Virgine .  Non  laraen  coniroversia  finita  fuit , 
wt  finiri  non  possnnt  inter  Protestantes ,  cjui  vivum  j 
&  Infallibilem  Jndicem  non  agnoscnnl . 

(h)  Jd  docuit  Valentinus  Weigelins  an.  178?. ,  qucm 
postea  alii  secnti  snnt ,  nt  Petrns  Foiretns  in  Lib.  II. 
(Economi,e  divin^ ,  nbi  vnlt  ,  Christnm  habuisse  cor- 
j)ns  gloriostim  ,  jam  ab  inilio  miindi  mensurae  oorporis 
iproloparentis  Adami  ,  qnod  contractnm  potnit  in  nte- 
ro  Virginis  simnl  ciim  alterius  Immani  corporis  em- 
Lryone  iiniri ,   ac  ciim  ipso   compenetrari  .   Jo.  etiani 


Christus  Dominus  assumpsit  verum  corpus ,  & 
reale  ,  noa  phantasticum  ,  &  umbratile  . 

i3.  JNon  iniiuis  crebra  ,  quam  luculenta  sunt 
sacraruni  Scripturarum  loca  ,  quibus  calholica  hasc 
veritas  expresse  traditur  .  S.  Joannes  cap.  I.  sui 
Evangeiii  ulrumque  errorem  ,  tain  eoruin,  qui  di- 
viuam,  quam  aliorum  ,  qui  humanam  in  Ghri- 
sto  naturain  negabant ,  mauifeste  damnavit ,  di- 
cens  vers.  1 4. ".  Verbum  caro  Jactum  est ,  ^  ha- 
bitavit  in  ?wbis .  Rursus  iu  sua  prima  epistol, 
IV.  postquam  siios  discipulos  admouuisset ,  ne  o- 
mni  spiritui  crederent  ,  quoniam  multi  pseudo- 
prophetae  jam  tuac  exierant  in  munduin  ,  In 
hoc  ,  subdit  vers.  2.,  cognoscitur  spiritus  Dei  : 
omnis  spiritus  ,  qui  conjtetur ,  Jesum  Christum 
in  carne  venisse.,  ex  Deo  est ,  Et  omnis  spiri- 
tus ,  qui  solvit  Jesum  (  scilicet  uegans  aut  divi- 
nam,  ant  humanain  naturain  )  ex  Deo  non  est  y 
&  hic  est  antichristus  .  Hoc  testimonio  Tertullia- 
nus  confundebat  Marcionitas  Lib.  M.  cont.  Marc, , 
quos  Apostolus  Joannes  antichristos  pronuncia- 
vit  ,  negantes  Christum  in  carne  venisse . 

i4.  Etiain  S,  Paulus  ad  Roin.  I.  2.  Quod  an- 
te ,  inquit ,  promiserat  (  Deus  )  per  Prophetas 
suos  in  Scripturis  sanctis  de  Filio  suo ,  qui  Ja- 
ctus  est  ei  ex  semine  David  secundum  carnem  : 
item  ad  Goloss.  I.  22.  ReconciUavit ,  inquif ,  in 
corpore  carnis  ejus  per  inortem  .  Ac  denique  , 
ut  innuinera  alia  omittam  ,  Ghristus  ipse  a  inor- 
tuis  redivivus  Lucas  XXIV.  5g,  seq.  ad  ostenden- 
dain  veritatem  suas  resurrectionis ,  Videte  ,  inquit 
Discipulis  suis,    manus  meas ,    &  pedes  ,    quia 

£- 

GuiII.  Petersenius  in  libro  Afj-steriiim  primogeniti  o- 
mnitiin  creatiiraruin  anno  1711.  edito  docet  ,  Chrisimn 
ante  omnia  sfecula  nescio  <ptam  divinam  «arnem  as- 
snmpsisse^  in  qua  veteribus  Patriarchis  olim  appare- 
bat ,  donec  postea  aliam  carnem  huinana-in  in  ntero 
Virginis  sibi  copiilavit . 

Parum  orthoiloxe  scripsisse  accnsatur  ctiam  Sain. 
Ba&nagins  in  Annal.  politico  Ecclesiast.  ad  annum  an- 
te  Clvristum  natum  VI.  num.  3?.  incjniens: „  Paula- 
„  tim,  variiscpie  gradibus  parvulos  maternis  visceri- 
„  bus  natura  forinat :  existimamus  autem,  momento  Chri- 
„  sti  carnem  essevi  Spiritus  Sancti  procreatam  :  ^' qnci- 
si  vero  non  ex  immacnlato  Mariae  sanguine  ,  sed  ex 
niliilo  fueTit  Cliristi  caro  creata  . 

Mnlto  pejus  deliravit  inter  Protestantes  Jo.  Conr. 
Dippelius  ,  qui  siib  adscititio  nomine  Christiani  Demo- 
criti  mnlta  paradoxa ,  &  absnrda  contra  veram  Jesu 
Christi  hnmanitatem  vnlgavit  :  contra  cfnem  plurima 
scripsit  Franc.  Alb.  j^pinns  in  Compendio  mataologi>e 
fanaticjt  recentioris  Scc.  Rostockii  1721.  Hoc  breve  sic 
specimen  errorum  ,  in  qiios  homines  etiam  docti  lapsi 
snnt,  dum  deserto  tiuissimo  Ecclesi«?  magisteric,  siia 
fallaci  prndentiae  ad  diviaata  revelationem  ^plicaadum 
innituntur  . 


DE  CARNE  CHIUSTr. 


65 


e(*o  ipse  sum :  palpate  ^  0»*  videte ,  cjuia  spiriius 
carntrn  ,  &  ossa  non  habet  ,  sicul  rne  vidciis 
habtre .  Adhuc  auteni  illis  non  credeniibus  ,  ^ 
rnirantihus  prce  gaudio  dixit :  Ilabetis  hic  ali- 
(fnid  ,  quol  rnanducetur  ?  Et  coiain  eis  inamUi- 
cavii ,  ut  per  ventalern  curnesttonis  ^^eritiis  pa- 
tcsceret  carnis,  iii(|uit  S.  (irtf^orius  P.ipa  . 

I  5.  His,  aliisqiie  siuuiiljiii  Ijetie  cousiner.ilis  rc- 
cte  coMcUulebat  S.  Augustiuus  IjiI).  de  di\'ersis 
quoest.  LXXXIII.  quiPst.  1 5.  Si  phantasrna  fuit 
corpus  Christi ,  JeJelUt  Christus  ;  &  si  fefelUt , 
ftfntas  non  est .  Est  autem  verilas  Christus  : 
e-^o  non  fuic  phantasrna  corpus  ejus  .  Quain  S. 
Angusliiii  ratioiiein  adliuc  u])erius  explicatS.  'J'lio- 
luas  5.  P.  qu.  5.  art.  i.  dicens  :  „  Si  iioii  fuit  ve- 
,,  ruin  corpiis  Cliristi,  sed  pluintasticum ,  ergo  nec 
„  verani  inortein  sustinuit ,  Jiec  aliquid  eoruin  , 
„  quaR  Evangelistae  de  eo  uarraiit  ,  seounduin  ve- 
,,  ritatein  gessit ,  sed  solum  secunduin  apparenliain 
„  quaindain,  &  sic  etiain  secjueretur,  quod  nou 
,,  tuerit  verasalus  honiinis  subsecuta :  oportet  e- 
„  uiin  ettectuin  causae  proportionari  (a)  .  " 

i6.  Ijongum  iiitnis  essct ,  lianc  veritatein  multis 
Saiicr.  Fatriiin  testimoniis  coinprobare  ;  uiule  iis 
contenti  eriinus  ,  quae  liabet  S.  Igiiatius  Martyr  in 
epist.  ad  Trallianos,  Oblurate  ,  inquieb.it  priniis 
l^idelibus,  Obturale  igitur  aur-es  vestras  ,  cum 
yobis  quispiam  loquitur  sine  Jesu  Christo,  qui  ex 
genere  Davidis  ,  qui  ex  Maria ,  qui  vere  natus 
est  ,  edit ,  &  bihit ,  vere  persecutionem  passus 
est  sub  Pontio  Pilato ,  vere  crucijixus ,  C5*  mor- 
tuus  est ,  videntibus  coelestibui ,  terrestribus  ,  sub- 
terraneis  ,  qui ,  &  vere  resurrexit  a  niortuis  , 
resuscitante  ipsum  Patre  ipsius .  Eademque  repe- 
tit  in  alia  epistola  ad  Smyrnaeos ,  addeiis :  Si  e- 
nini  opinione  sola  hcec  a  Dornino  nostro  sunt 
peractii ,  ego  opinione  solum  vinctus  sum . 

17.  Obj.  priino  .  Cliristus  in  sacris  litteris  dici- 
tur  factus  in  siinilitudinein  hGinimim  .  Ad  FhiUpp. 
II.  7.  (le  Jesu  Christo  inquit  Aposiolus:  Semeiipsutn 
exinanivit  ,  formam  servi  <iccipiens  ,  in  similitu- 
dinern  hominum  factus ,  &  habitu  inventus  ut 
homo  :  non  ergo  Christus  verain  habuit  carneui  , 
sed  carnis   siinilitudinein  . 

18.  Kespondet  S.  Thoinas  hic  ad  i.,  illain  si- 
jnilitudinein  iioij  esse  phantasticam  ,  sed  spcciji- 
cam  i  ut  nempe  exprimatur  veritas  Iuuikuuc  na- 
tnrac  in  Christo ,.  sicuti  omnes,  qui  vere  in  natu- 
Ta  humaua  exi»tunt ,  siiniles  specie  esse  dicuntur: 


(it)  Hpp.c  S.  Thoirt*  ratio  ex  Snnctis  P.ilrihtis  de- 
-^«iimpti  est  ,  jioti^siininh  vero  ex  Ti  rtnliiano  ,  qiii  Lih. 
Jll.  tont.  Mircioncm  c.  6.  Jaiu  ,  in(|iiit  ,  ciim  menda- 
cio  dffireheiiditiir  Christi  caro  ,  ie(/iiittir ,  ut  omnia  , 
i/ii-t  per  carnein  Christi  ^esta  siint ,  mendacio  gesta  sint  : 
cvjigressus  y  contactns  ,  con^<ictii.<  ,  i/)ijt  t/uot/ue  oirtules  . 
St  enim  tun^endo  aliifiiem  HLeraK'it  a  vitio  ,  vel  tactus 
ul  ali</uo  ,  ,/uod  cor/Hiraliter  actuin  ,  non  potest  verr  a- 
ctuia  credi  ,  tine.  corporis  ipsius  veritate .  Nihil  soli- 
dnm  «/>  inani  ,  niliil  plenum  a  faciio  perjici  licuit .  Pu- 

Gazzaniga  Theol,    Toui.  V, 


uiuie  iili  111  Ap'j5tolu«  in  eodi  m  loco  subjungit: 
Juictus  est  obediens  usque  al  mortem^  morte/n 
auwm  rrucis  ,•  qiiod  fahuin  esset ,  posita  sola  »i- 
jnilitudine   phaiitastica  . 

19.  Dices  .  Idein  Apostolus  Moinan,  VIII,  3. 
Deus  ,  iiirpiil  ,  Filium  siuim  nutten^  in  si/nilitU' 
dinein  carnis  peccati  ,•  atqiii  siinilitiido  illa  car- 
nis  peccati  ,  noii  est  nisi  incra  ajip  ireiilia  ;  neaue 
eniin  Christus  f)oinii!us  vere  a*suiiipsit  cariiein 
peccali :  ergo  &c. 

10.  liesp.  ,  iion  eodem  modo  iiri-llipi  nporterc 
similitudinem  hominurn  ,  &  siinilitiirlinem  carnis 
peccati ,  Non  eniin  rej^ugnalxit ,  Christi;:n  veram 
habere  carnein  ,  quain  sexcfitis  in  l')cis  sacri  ,Scri- 
ptores  ipsi  tribuunt  una  ciim  oiniiibiis  .ictionibus  , 
&  passionibus  carnis  :  repugnabat  autcin  euin  ha- 
b€re  carnem  peccati ,  cujus  proindc  non  erat  in 
eo  ,  uisi  similitudo  exteina  .  „  Hunc  ,  iiiquit  Ter- 
„  tallianus  Lib.  V.  contra  Marc.  cap.  i^.  ,  si  Fa- 
„  ter  inisit  ia  simililudlnem  carnis  pecciti  ,  uoii 
,,  ideo  phantasina  diceturcaro,  qua;  in  il!o  vide- 
,,  batur  ....  Ita  similitudo  ad  litulum  peccati  j)er- 
,,  tinebit ,  non  ad  substanliae  inendaciuin  .  Piain 
,,  nec  addidisset  pecciiti,  si  substanti«  similitiidi- 
„  nem  vellet  intelligi  ,  ut  negaret  veritutein  ;  tan- 
,,  tuin  enim  carnis  posuis:jet  ,  Ik  non  peccr.li  '*  . 

21.  Dices  secundo .  Idein  Apostoluj  I.  ?d  Co- 
rinth.  XV.  5o.  iiiquit ;  Curo ,  &  sangaii  regnuni 
Dei  possidere  non  possunt  .  Illa  ergo  huinanitas 
Christi  ,  quae  siinul  cum  eo  asceadit  in  regnuni 
Dei  ,  non  erat  ex  carne  contlata. 

22.  Kespondebat  saepe  laud.  Tertullfantit^  hoc 
loco  non  veram  carnem  ab  Apostolo  intelligi ,  sed 
opera  carnis  ,  quae  idem  Apostolus  siT^pissinic  da- 
mnat  ad  Gal.  V,  iq.  ,  &  alibi.  ,,  Dicit  ergo  S. 
„  Faulus ,  caro  &  sanguis  regnum  Dei  conse- 
,,  qui  non  possunt ,  noii  sub?it.-Mitiam  damnans  , 
,,  sed  opera  ejus;  quae  quia  possuut  nnu  adinitli 
,,  a  nobis  ,  adluic  in  carne  jiositis  ,  non  ad  rea- 
,,  tum  subitanlia;  ,  sed  ad  conversationis  j)er4ine- 
,,  biiiit .  "  Vel  etiain  Aposlolus  noiniiK'  curnis  , 
&  sangui?}is  intelligit  carnein  corrnjMibilem  ,  & 
niortalein  ,  qualis  certo  non  erit  in  ettlis. 

25.  Dices  tertio  .  Idein  Apnstolus  2.  ad  Corinlh. 
V.  iG.  iiiquit :  Itaque  nos  ex  hoc  (  scilicet  te>n- 
pore  ,  \n  graeco  avo  ri  tCr  )  neminenn  Hmimus 
secundur/j  carneni .  Et  si  cognevimus  secundum 
canieni  Christum  ,  sed  nunc  jam  non  novimus  : 
quasi    dicat ,    se  resipuisse    ab  illo    crrore,    quocl 

chri- 

tatii-iis  hahitus  y  putativus  uctuf  :  imaginarius  operatot  , 
ima!;inar,a  opera  .  Sic  nec  passiones  Christi  ejas  Ji- 
dem  merebantur  :  nihi'1  enim  passus  ett  y-  ijui  non  vere 
est  passus  :  i'ere  autem  pa'i  pUantasma  non  potuic  :  e- 
verstim  est  igitur  tofum  Pei  opiis  .  Totum  Chnstiani 
naininls  &■  pondus  ,  C/"  fructus  mors  Christi  ne^titur  ... 
IVegata  vero  morte  ,  diim  caro  uegatur ,  nec  de  resvrrr- 
ctione  constakit ....  Pniinde  resurrtctione  Chritti  injxr- 
iiuita  ,  etiain  nostra  sith\'ersa  est  . 


66  DE  INCARNATIONE  SECT.  II.  DISS.  II.  CAP.  I. 


Clirisliis  habtierit  verain  caruem.  Ita  ex  lioc  loco 
Manicliaeiis  colligebat,  S.  Pauliim  retractasse  quas- 
cjinqiie  antea  docaerat  de  Christi  carne.  Vid.  S. 
A-ignstinus  Lib.  XI.  contri.i  h\iustum  cap.4.  T.VllI. 
24«  Res[).  ,  obsctirtun  esse  lumc  Apostoli  \o- 
cum,  ueqiie  in  eo  expiicando  Interpretes  conveni- 
re.  Attamen  jikisqnam  tertuin  est ,  Apbstoltim  nou 
velle ,  apparenlem  ,  &  siinulatain  fuisse  carnem 
Cliristi  ;  alias  se|ueretur  ,  eum  iicque  in  ceteris 
Jiominibus  veram  agnovisse  carnem  ,  cum  dicat : 
Neminem  novlmus  secundum  carnem.  Praeclare 
S.  Atigtistinus  loco  laud.  cont.  Faustum  cap.  7. 
inira:ri  se  dicebat,  caecos  Manicliaeos  iion  vidisse , 
quia  si  Christus  ideo  non  hahuit  cdrnem  ,  quia 
dixit  /4postolus  ,  riunc  jam  non  se  nosse  Chri- 
stum  secundum  carnem,  nec  illi  hahuerunt  car- 
nem  ,  de  qulhus  in  eodem  loco  dicit ,  itaque  nos 
amodo  neminem  novimus  secundum  carnem  . 

25.  S.  Thonias  Lect.  IV.  varias  affert  Paulini 
textus  explicationes  ex  sanctis  Patribus  depromptas. 
Sed  illa  probabilior  videtur  S.  AngiTstiTii  ,  qui 
vtilt,  Apostolum  esse  intelligendum  de  futura  cor- 
poris  gioriosi  vita  ,  quam  ex  certa  spe  tanqiiam 
praesentem  meditabatur  ;  &  in  qua  nec  Christus  , 
nec  Beati  cognosceutur  secunduvi  carnem  corru- 
ptihilem  ,  &  morialem  .  Et  Christus  quidem  o- 
miiem  jam  inortalitatem  ,  &  corruptionein  exuit  , 
1)08  aiitem  id  aliquando  consecuturos  sperainus . 
Suinit  ergo  ibi  Apostohis  carnem  pro  corraptinne 
cavuis;  quetnadmodum  dixerat  in  prima  epist.  XV. 
5o.  Caro  ,  Ci>'  sanguis  re-gnum  Dei  non  posside- 
hwit .  Hanc  S.  Augustini  expositionein  adoptavit 
etiam  S.  Leo  Papa  in  Serm.  LXXL  ,  qui  est  pr;- 
mus  de  Resu-reclion.  Domini  (a). 

26.  Alias  hujus  difficilis  loci  interpretationes  af« 
fert  Guill.  Estius ,  &  illam  maxime  probabilem 
existirnat ,  quod  S.  Pauias  reprehendere  voluerit 
quosdam  pstuido-aposlolos  Judaeos  ,  qiii  gloriaban- 
tur  ,  qnod  Israelitae  essent,  &  ex  semine  Abrahae 
seciinduni  carnem  :  de  quo  ubeiius  disseiit  infra 
cap.  XI.  2!i.;  se  autem  dicit  neminem  noscere  5e- 
cundnm  carnem  ,  seu  minime  gloriari  ,  qaod  ex 
jstis  descenderit  secirndum  carneni  ;  imonecipsum 
Chri^tum  noscere  ,  quia  etsi  aiiquando  putaverit , 
gloriosum  sibi  esse ,  quod  ntpote  Hebrasus  Jesn 
Christo  gentilis  fuerit ,  poslea  tauien  se  liis  oinni- 
bus  iiiorluum  dicit  ,  ut  nenii;;em  amplius  secun- 
dum  caiDem  ,  seu  origiuem  carnalem  uoscat.  Quid- 


(a)  Piilclira  snnt  ejiis  verba  ,  iit  prfetermitti  nonde- 
jjeant .  Merito  ,  inqnit ,  „  dicitiir  caro  Cliristi  in  eo 
„  statii,  (jtio  fuerat  nota,  nesciri .-  qiiia  nihil  in  ea 
j,  pnssibile  ,  niliil  remansit  intiriniim  ,  ut  &.  ipsa  sit 
j,  per  essentiam  ,  &  non  sit  ipsa  per  gloriam  .  Qui^ 
„  autem ,  si  hoc  de  corpore  (llirisli  prolitenir  (  Apo- 
„  stohis  ) ,  (pii  de  omnihns  Christianis  spiritaJibys  di- 
„  cit  .*  Jtaque  nos  ex  hoc  neminem.  novumis  secunduin 
„  curnevi  ?  Ex  lioc  ,  incpiit  ,  initiiiin  nobis  factnin  est 
3,  resnrrectionis  in  Clivisto,  ex  qno  in  eo  ,  <pii  pro  o- 
„  mnibiis  inortnns  est ,  toiiiis  spei  nostrrc  forma  prae- 
„  cessit .  Non  haesitainns  dissideatia  ,    nec  incerta  ex- 


quid  tainen  sit  de  istis,  aliisque  similibus  inter- 
pretationibus ,  illud  repetinius,  quod  ab  initio  cum 
Sanctis  Augustino  ,  &  Thoma  obseivaviinus  ,  ni- 
liil  [)rorsus  ex  hoc  Paulino  testimonio  contra  ve- 
ram  Christi  caruem  erui  posse  ,  iiisi  dicamus  ,  uec 
alios  hoiiiiues  vera  carne  coustare  . 

27.  Ob.  2.  Verbum  divinam  saepius  appruuit 
in  veteri  testamento  in  specie  hum;ina  ,  quin  ta- 
meo  humauam  caruem  haberet.  Quod  enim  dicit 
Isaias  Vf.  i.  Vidi  Dommum  sedentem  ^c.  a  S. 
Joannc  XII.  4i»  explicatur  de  Jesu  Cii.^-isto:  cum 
ergo  iil.'^  apparitiouey  fuerint  iigurac  Incarnationis- 
postea  futuras ,  possuuius  credere,  etiam  in  ipsa 
incarnatioae  Verbum  apparuisse  non  secunduin 
corporis  veritatem  ,  sed  secundum  solam  imagitja- 
tionem  ,  &  apparentiam  . 

28.  Hesp.  cuin  S.  Tiionia  hic  ad  3.  ,  conve- 
niens  fuisse  ,  ut  apparitiones  v&teris  testamenti  es- 
sent  secundum  apparenfiam  tautuin  ,  quasi  figu- 
rae  ,  apparitio  autem  Filii  Dei  in  mundo  esset  sc- 
cundum  corporis  veritatem  ,  quasi  res  figurata  pet 
ilias  figuras .  Unde  dicit  Apostolus  ad  Coloss.  II. 
17.  Quce  sunt  umbrce  futurorum ,  Corpus  dutem 
Christi .  Hinc  S.  Irenajus  Lib.  V.  advers.  Haeres, 
cap.  1.  ex  veteribus  apparitionibus  futurje  incar- 
nationis  prasnuntiis  arguinentum  efficax  trahebat, 
ut  coutra  PhantAgiastas  veram  Christi  carnem  pro- 
baret .  ,,  Si  enim  &  nunc  talis  apparuit  ,  non  e- 
„  xistens,  quod  videbatur ,  quasdam  prophetica 
„  visio  facta  est  hominibus ,  ■&  oportet  aUum  ex- 
5,  pectare  adveutum  ejus,  in  quo  talis  erit  qualis 
„  nunc  visus  est  prophetice  (h)  .  " 

29.  Dicesj^  Lcgimus  in  sacris  paginis  ,  Angelos 
aliquando  apparuisse  sub  specie  humana  ,  maudu- 
casse  ,  bibisse  ,  omniaque  illa  praestitisse  quae  ab 
hominibus  per  carnetn  -itici  sotent ,  quin  tamen 
ulluin  inde  mendaciuin  ,  aut  inconvenieiis  conse- 
cutum  fuerit  .  Omissis  aliis  exemplis  ,  illud  suffi- 
ciat  Augeli  Rapiiaelis  Tobiae  coniitis  .  Quidni  er- 
go  idipsum  dicatur  de  Christo? 

5o.  Resp.  ,  ex  ipsis  sacris  litteris  luculenter  con- 
stare  ,  hcEc  omnia  ab  Augelis  uon  vere  ,  sed  np- 
parenter  fuisse  praestita  ;  unde  Raphael  Tobia?  XII. 
ig.  ita  coufessus  est :  Videhar  quidem  vohiscum 
manducare ,  &  hihere ,  sel  ego  ciho  invisihili , 
Ci?"  potu  ,  qui  ab  hominihus  videri  non  potest ,  u- 
tor  .  Multo  ma)ora  ,  &  iueiuctabilia  realis,  &  ve- 
xse  suas  carnis  argumenta    prasbuit  Christus  ,    qui 

'  & 

,,  peot?.tlone  snspendimnr,  sed  accepto  promisslonis  e- 
,,  Sordio,  fidei  ocilis  qnae  •siint  fiitnra  ,  jain  cernimiis, 
„  &  natnr^  provectione  gandentes ,  cjiiod  credinnis  | 
,,  jam  tenemns  .  " 

(^h)  Sanctns  Angnstinns  L.  III.  de  Trin.  c.  10.  &  i  r. 
T.  VIII.  ,  aliiscjne  in  lccis  pntavit ,  apparitiones  illas 
faotas  fiiisse  ministerio  Angelornm.  Tertiillianiis  autem 
L.  IM.  Contr.  Murcioneni  c.  g.  credidit,  illas  Verbi 
apparitiones  fiiisse  in  feritate  i/uidem  carnis  ,  sed  non~ 
dum  nat^  )  c/uia  nondum,  moritune  .  Ni'lla  ex  his  ,  aliis- 
cjne  vetc-rnm  1'atriun  sententiis  alitpiod  afl«rt  Catholl- 
co  nostro  dogmati  nocumenliiin  . 


DE  CARNE  CHRISTl. 


67 


&  nafiis  est ,  &  passns ,  &  morlmis;  ai /le  eiiam 
poit  resiirrertionein  discipulis  caniem  suam  pal- 
paiKJain  fxhibuit  . 

5i.  01».  ulr.  Haiitl  (lecerr  videtiir ,  carnem  iin- 
miiiuiaiu  ,  corriiplil)ileiii  ,  mortaleiii ,  miillisque  a- 
l/is  iinperfecliofiibus  ^icateiitem  divinae  iiaturae  ,  qmc 
purissima   est  ,   copiil  iri  . 

02.  Hfsp, ,  i'.a  sa»piii9  objecisse  Maiiicliacos,  il- 
lo  faho  praijudirio  dereptos  ,  iiostruin  carueiu  ,  ut 
cetrr.is  omnes  crertttiras,  mah>m  esse  ,  &  a  Dco 
iiial  .  rreatam  .  Ipsis  auteui  S.  AugKslinus  vicissim 
oh|iri<l;at  verha  Apostoli  ad  Kplies.  V.  29.  dicen- 
tis:  Nemo  unquam  carnem  suam  odio  luilnnr  , 
sed  nutrit ,  C?'  Jovet  eam  ,  sicnt  &■  Christiu  ^c- 
clesiam :  quia  memhra  sumus  corporis  ejus  ,  de. 
carne  ejus ,  de  ossibus  ejus  .  IVliniine  ergo  iiidi- 
gna  erat  caro,  quamquain  imperferta  ,  ut  a  Deo 
pro  siia  bonitate  ,  &  pro  nostra  utilitate  a^suine- 
retur .  Seu  potius,  &  melius  dicere  debemus  , 
Deuin  poiiiisse  omninotentia  sua  caniein  iiosiram 
dignam  facere ,  ut  in  consorlium  Vlivina;  iiaiuras 
assumeretur  .  Fraeterea  ,  ut  recle  Tertulliaiiiis  re- 
darguebat  IVlarcionem  Lib.  111.  cap.  10.:  si  de- 
derebal  ,  veram  carnein  as^sumere,  ecc.ir  noii  eiiin 
dederebat  lictitiam  ,  &  apparenlem  carnem  osteu- 
dere  ? 

55.  Dices.  Sallem  ex  Iioi;  capite  Deuin  dedece- 
bat  vcrani  carnein  assnmere  ,  quia  id  siiie  aliqua 
sni  mntatioDe  fieri  iiequibat :  oinuis  aulem  inutatio 
Dco  repugnat . 

54.  Hesp. ,  jam  supra  pag.  85.  11.  26.  seq.  luiic 
argumento  satisfactom  fuisse  .  Addenda  tameii  est 
pr/crlara  Saiicti'  Angustiiii  doctrina  in,  Lib.  de  di- 
t'e's'i<i  qure<tion.  83.  q.  'j3.  T.  VI.  iibi  explicans 
ea  Apostoli  verba  deGliristo:  Et  hahitu  inventus 
ut  homo  ,  primo  observat,  hiib itum  dici  ah  habe- 
re  ,  neinpe  quod  alicui  accidit  i  postea  vero  ife- 
ruin  observat ,  quacdam  nobis  accidere  ,  qiiae  nos 
imilant  ,  qiiiii  ipsa  mutentur  a  nobis  ,  sicuti  sa- 
pientia  ,  quaR  in  se  non  inutatur  ,  sed  homiucm 
jniitat:  quacdam  sic  accidere,  ut  &  mntent  ,  & 
inutentur  ,  sirut  cibus  &  mutat  nos  ,  &  mutatnr 
in  iiobis :  qiNxdam  mutari  a  nohis,  qnin  nos  niu- 
temiir  ,  ut  vestis  a  nobis  induta  enm  accipit  for- 
iniin  ,  qiiam  non  h.dbel  exuta;  iiec  tamen  per  eain 
iiostra  inembra  immutaotur  .  Cum  ergo  Aposlolns 
dicit  ,  Filiiim  Dei  faclum  fuissc  in  simiiitudiiiem 
lioii)iiiiiin  ,  &.  habitu  invenlum  ut  hominem  ,  id 
voluit  sigiiifirare  ,  quod  in  veslibijs  accidit ,  qua; 
jps.c  mutantur  ,  qiiin  homo  vestilus  mutetnr:  sic 
♦'nim  Iiomo  assumptus  a  Deo  fuit  ,  ut  cornmuta- 
relur  in  melius ,  <^  ab  eo  formareiur-  ineffabili- 
ter  excellentius,  atque  conjunctius  ^  quani  ^-estis , 
Qum  ab  homine  induitur , 


PROPOSITIO  II. 


Caro  Domini  nostri  Jtsu  Christi  non  fuit  cctle- 
stis ,  sed  hwnana  in  ultro  Beaia:  Marix  f^ir* 
^inis  jurmata  . 

53.  1  T.ec  prO])C5iiio  ils  ipMs  Sacr;«  scrlpturae 
tciliinuniis  probatnr  ,  qiiibus  iii  >.ip«'riore  propo- 
silione  probaviinus  ,  CluiMi"iin  Doiniiiiun  ass-iiii- 
p^isse  vpruiii  corpus  noc  pliantaslicuin  ;  praecipue 
autcm  ex  iis  S.  Pauli  vsrbis  ad  Romau.  I.  2.  QuL 
(  [''iliiis  Dei  )  Jactus  est  ei  ex  svmine  David  st- 
cundum  carntni :  Christiis  eiiiin  dici  inllalenus 
po8:et  ex  seinine  David  secuijduin  carnem,  uisi  ex 
Maria  ,  quae  erat  de  domo  ,  &  familia  David,  o- 
riginem  traxisset .  Praeterea  idein  Apoilolus  ad  Gal. 
IV.  4-  Misit  Deus ,  inquit,  Fdium  suum  factum 
ex  muht^re ,.  scilicet  per  verain  gencratioiiein , 
quaini;iiam  sine  virili  cominercio;  jiixta  verba  An- 
celi  Gabrielis  LucJe  1.  5i.  ad  Mariam  Virginem  : 
Ecce  concipies  in  utero  ,  d/  paries  Fdium  .  Et 
consequenter  apud  eumdein  Kvangelistam  cap.  II., 
7.  dc  Maria  dicilur:  Et  peperit  Jilium  suum  pri- 
mogenitum  .  Unde  poslea  iii  aliis  locis  ChrisUis  i- 
pse  se  Filium  hoini:iis  nuncupavit  Matth.  IX.  6. 
X.  25.  XVI.  25.  &c. 

56,.  His  ,  aliisque  siinilibus  Sacrae  Scripturae  le- 
stiinoniis  perpensis  ita  recte  coachidebdt  S.  Ire- 
iiaeus  Lib.  III.  adv.  hceres.  cap.  5i.  Sinon  ac- 
cepit  Christus  ab  homine  suhstantiam  carnis  , 
neque  homo  factus  est ,  neque  filius  hominis .  Et 
Tertullianus  Lib.  de  carne  Chrisli  cap.  i5.  Si 
humana  ,  inquit",  non  Juit  ,  nec  ex  homine  (  e- 
jus  ofiio  )  ,  non  video  ex  qua  substantia  ipse  se 
Christus  hominem  ,  Cl>'  filcum  liominis  pronuncia- 
vit .  Totus  autein  exscribendus  esset  ille  liber,  iii 
quo  Africanus  Doctor  hanc  cath.olicam  veritatem 
omui  argiimentcrum  genere  confirmavit  . 

57.  Obj.  primo .  Joaiin.  III.  Christus  Nicodeino 
plura  dixit  ,  quibus  euin  docuit,  se  non  terrenain , 
&  materialein  ,  sed  coeiestem,  &  spiritualem  car- 
nem  liabere  .  qiiia  no;»  ex  carne  ,  sed  ex  spirita 
natus  erat :  Vers.  6.  {)uod  natum  cst  ex  carne , 
caro  est  ,  &  quod  natum  est  ex  spiritu  ,  spiri- 
tns  est  .  Vers.  1  5.  Ae.v;o  ascendil  in  coelum  ,  ni- 
si  qui  descendu  de  c<.?lo ,  Jilius  hominis,  qui  est 
in  ccelo  .  Porro  Jesu-j  Ciiristus  iion  dt-sctndit  de 
cobIo  secuniium  diviiiam  naturam  ,  quia  seinper 
esL  in  »inu  Patris:  ergo  descendit  sccimdum  natu- 
ram  liumanam ,  iecuiidnm  quain  etiam  ascendit 
in  rcEliim  . 

58.  Ilesp.  ,  In  prioribiis  verbis  luiiiam  esse  dif- 
ficuitatem  ,  maiiifeste  enim  re-piciuul  spirilualem 
regeneratiouem  ,  qua  lir.jniiies  carnaliler  nati  ite- 
riim  dehent  .•ipirittialiler  nasci  ex  aqiia  ,  &  Spiri- 
tu  Saiicto  .  Prima  nalivilate  habemus  viluin  car- 
nalein  ,  seciyida  itplritualem  :  uiide  reclo  dicltiir  : 
Qunl  natum  en  ex  carne  .Scr. 

5y.   Alia  verba  ita  a  S.  Thoma   explicaniur  iii. 

hasc 


68 

haec  qn.  art.   2. 


DE  INCARNATIONE  SECT.  II.  DISS.  II.  CAP.  I. 


acl   I.    „  ClivisHis  dicitur  de  coe- 

]o  desrendisse  dapliciter:  iino  niodo  ratione  di- 
y  vina?  natnras  ;  nou  ita  qiind  natura  diviiia  iu 
,,  coelo  esse  desierit ,  sed  quia  iii  infimis  novo  nio- 
„  do  esse  coepit,  sciiicet  secundiun  iiaturam  as- 
„  suinptani  ,  secnndum  illud:  Nemo  ascendit 
„  in  ccehtm  ,  nisi  qui  descendit  de  ccelo,  Filius 
„  liominis  ,  qui  in  ccelis  est .  Alio  modo  ratione 
„  cor;)oris,  uon  quia  ipsum  corpus  Cliristi  secun- 
„  dum  suam  substantiam  de  cobIo  descenderit  ; 
.,  sed  quia  virtute  coelesti  ,  idest  Spiritu  Sancto  , 
,,  est  ejus  corpus  formatum.  "  Descendit  erj^o  n- 
nigenitus  Filius  Dei  de  cticlo,  quatemis  luimanam 
naturam  in  terris  assumpsit ,  non  quasi  raelestem 
snam  sedem  deseruerit ;  uiide  subdit:  Filius  ho- 
yninis  ,  qui  est  in  ccelis  »  Iterum  autem  in  coBlum 
ascendit ,  quando  eamrlem  naturam  glorificatam  in 
coehim  detulit  .  Ipsa  quoque  humanitas  Gliristi  di- 
citur  aliquo  sensa  descendisse  de  coelo,  quatenus 
nou  virili  commercio  ,  sed  ctelesti  viriute  in  utero 
Virginis  formnta  fuit. 

4o.  Dices  .  In  eodem  Evangelio  Joaiuiis  VI.  52. 
sequent.  Chrislus  se  vocat  panem  de  roelo  venien- 
tem  ;  &  vers.  5i.  q.  Ego,  inquit,  sum  panis  vi- 
9as,  qui  de  ccelo  descendi .  ISQmine  aut  infelligit 
carnem  suam  :  Panis ,  quem  egodabo,  caro  mea 
est :  erat  ergo  ejus  caro  coelestis . 

4i.  Respond.  ,  toto  eo  sermoue  a  commate  02. 
usque  versus  finem  capitis  (Jhrislum  Doininiun  vo- 
lni<se  turbas  docere  de  Sanctissimo  Eucharistias 
Sacramento,  quod  iustituturus  erat ,  &  in  quo  ve- 
rnin  &  reale  Corpus  Christi  continetur  .  Dicitur 
autem  panis  coelestis,  &  qui  de  coein  descendit , 
quia  reipna  Corpus  Christi  de  coelo  in  hoc  au>ni- 
stissimo  Sacramento  descendit,  qtiando  panis  in  e- 
jus  carnem  ,  &  vinum  in  ipsius  sanguuifein  con- 
ve^rtitur.  Quamvis  etiam  ejus  caro  dici  possit  cce- 
lestis  sensu  niox  explicato,  quia  ccelesti  Spiritus 
Sancti  virtule  in   utero  Virgiuis  foruiata  fuit  , 

42.  Obj.^secundo  .  Paulus  >4postoIus  U  ad  Co- 
Tinlii.  XV.  Primus  homo  ,  inquit ,  de  terra  ter- 
renus  :  secundus  honio  de  cwlo  ceelestis  .  Hic  an- 
tithesis  fit  inler  iAdam  ,  &  Cliristum  ;  ut  quemad- 
nnodum  ille  corpus  habuit  e  limo  terrae  forma- 
tum  ,  ila  Jesus  Christus  Corpus  liabuerit  de  cojIo 
•  aliatum  . 

45.  Resp.  ,  Christnm  vere  dici  hominem  ccele- 
stem  ,  non  quia  carnem  habuerit  de  ccelo  dela- 
psam  ,  alque  alterius  naSurre  ,  quam  nostra  sit ; 
s,ed  quia  e|us  natura  humana  a  Dei  verho  assuni- 
pla  erat  .  &  ejus  caro  Spiritus  Sancli  virtute,  non 
yirili  commercio  plasmata  fuerat  .  (]us!este  etiam 
vocatur  Cjorpus  Christi  ,  (juia  in  resurrectione  do- 
tes  corporis  glorlosi  accepit  ,  factum  sciiicet  ira- 
wiortale  ,  &  impassibile  . 

4/h  Ohjic.  tertio.  (^orpus  filhristi  dicitur  natr.m 
in  Maria,  nm  ex  Mdria.  JVlatlh.  I.  ao.  Ange- 
],us  rciecens  Joseph  hoc^arcannm  in^aniaiionis  my- 
sterinm  ,  inquil:  Qiiod  in  m  (  Viigine  Muria' ) 
n.atui7i  est ,  d-i  ^piriiu.  Sancto  est ., 


43.  I-^^-ipond.,  illam  particulam  in  ho«  loco  iw 
dem  signiticare,  hc  ex ;  ut  sensus  idem  sit ,  a.c 
si  diceretur:  Quod  ex  ea  natu:n  est .  Uiide  Lit- 
cx  I.  5i.  sequ.  Angelus  dixit  Mariae:  Ecce  con- 
cipies  in  utero ,  ^  paries  Filium  .  Et  iteruin 
Quod  nascetur  ex  te  Sanctum  ,  vocabitur  (  id- 
est  erit  )  Filius  Dei  . 

46.  Dices  .  Ipse  Jesus  Mariain  Virginein  non 
agnovit  ut  suam  matrem  ;  nam  apud  Matt.  Xlf. 
46.  sequent.  cum  quidam  ei  dixisset:  Ecce  ma- 
ter  tua  ,  &  fratres  tui ,  respondil:  Quoe  est  ma~ 
ter  mea  ,  qui  sunt  fratres  mei?  Negans  scilicet 
se  habere  matrem  ,  &  fratres .  JoaiiM.  etiain  II.  4. 
Mariam  non  nominavit  matrem,  sed  mulierem  ^ 
Quil  mihi,  f>  tibi  est ,  mulier?  Et  nullibi  legi- 
tur  Christum  vocasse  Mariain  matrem  suain  . 

4;.  Respond.  ,  Reatam  Virginem  Mariam  sex- 
ceutis  in  locis  ab  Evangelisti^  vocari  matrem  Jc- 
su  Christi ,,  iit  Matth.  1.  18.  Christi  autem  ge- 
neratio  sic  erat :  Cum  esset  desponsata  ?}iater 
ejus  Mariae  Joseph.  &c.  Ibid.  II.  11.  Invenerunt 
puerum  (  Jesum  )  cum  Maria  Matre  ejus  &c. 
Et  cum  haec  appeltatio  saepissime  repetatur,  rect« 
concludim.us  ,  Beatissimam  Virginem  vere,  &  pro- 
prie  fuisse  Jesu  Christi  inatrem  ,  quem  de  suis  vi- 
sceribus  genuit.  Nou  igitur  Christus  eain  mulie- 
rem  appellavit  in  sensu  exclusivo  ,  quasi  eam  ma- 
trem  non  agnosceret .  Unde  Bvangelista  Joannes 
cap.  XIX.  26.  Cum  vidisset ,  inquit ,  Jesus  Ma- 
trem  ...  dicit  Matri  suce :  mulier  ,  ecce  filius 
tuus :  ut  intelligamns,  uomen  mulieris  nou  ex- 
cludere  aliud  uoinen  Matris  . 

48.  Neque  ipstim  nomen  matris  excludere  vn- 
luit  Christus  Dominus,,  quando  apud  Matthaeuin 
dixit:'  Quos  est  Mater  mea  ,  &  qui  sunt  fratres 
mei  ?  Sed  solum  voluit  spiritualem  cognationein 
praeferre  carnali  ;  unde  subditur:  Et  extendens 
manus  in  Discipulos  suos ,  dixit :  Ecce  Mattr 
mea  ,  Qr  fratres  mei .  Quicumque  enim  fecerit 
voluntatem  Patris  ?nei ,  q.ui  in  ccelis  est  ,  ipse 
ineus  frater  ,  &  soror ,  ?>  Mater  esi  . 

4.Cj.  Objic.  ultim.  Joauru  I.  i3.  insinualur  ,  Chri- 
stum  non  ex  sa?iguinibus  ,  neque  ex  voluntate  car- 
7j/jf,  neque  ex  voluntate  viri ,  sed  ex  Deo  naluin 
esse  :  uon  ergo  cainem  habuit  similem  nostrag ,  sed 
uuiito  nobiliorcm  ,  scilicet  coelestein  . 

5o.  Resp.,  verba  illa  Sancti  Joannis  proprie  ad 
Fideles  justos  ,  &  Filios  Dei  pertinere ,  qui  non 
ex  sangui?iibus  ,  neque  ex  voluntate  carnis ,  ne- 
que  ex  volu?itate  viri ,  idest  non  carnaliter  ,  sed 
spiritualiter  ex  Deo  nali  swit  .  Quaproj^ter  hse,- 
retici  Vaientiniani  bene  videntes  ,  nihil  ex  liis  ver- 
bis  pro  sua  haeresi  erni  posse  ,  eadem  immutare 
audacissime  praesumjjserunt ,  legentes :  Non  ex 
sanguine ,  ?iec  ex  carnis  voluntate  ,  nec  ex  vo- 
lunlate  viri ,  sed  ex  Deo  ?iatus  e.«t  .  Sed  conce- 
di  etiam  pofe-it  ,  &  debet  ,  carnem  Christi  non  fuis- 
se  eodein  moHo  in  utero  Virginis  conceptara  ,  & 
nataiii  ,  quo  cetori  homines  eoncipiuntur ,  ac  na- 
scuiitur  j  iwn  ex  sauguioe ,    ueque  ex  carui» ,    ac 

V.i- 


DE  CARNE 

viri  voTiinfate  ,  serl  ip.efTabiHter  Spiriius  Saiicti  o- 

peraiiK»  virtute  . 

3i*.  Quaeres,  au  Chrisli  caro  fuerit  corruptioui 
obuoxia  . 

53.  Re«p,  1(1  uegarunt  Hraretici  qnitlain  SaBOul. 
VI.  cx  l'Julychiaiiorurn  serta  ,  dicti  Jncorrupuco- 
lce  ,  alifjuibiis  ,  et<ii  iinn  gravibus  ,  nioti  argiunen- 
tis  .  Priino  eniin  afferebant  verba  l's.  XV\  lo. 
Non  dahis  Sanctum  tuui/i  (  neiiipe  Christuin  ) 
Vidcre  corruptiotiern.  Secinulo  dicebant,  a  Verbo 
fuisse  assiiniptain  carnejn  iinniaculatain  ,  atqne  ad- 
«o  iiifir.nitatibus  ,  ac  corniptioni  ininiine  obno- 
xiain  ;  hx  quippe  luijus  viltT;  miserire  suiit  pec- 
cati  pcena;  .  rertio  noiuuillts  abutebautiir  Saiirto- 
ruin  ratruin  testiinoniis ,  quibiis  aperte  eoruin  sen- 
tentia  coiifirniari  videtur  ;  lU  cx.  grat.  verbis  S. 
Cyrilli  ,  qiii  Lib.  IX.  de  adonuione  in  spiritu  Qif 
ycritate ,  Jncorruptibile  est  Chrisli  Corpus  ,  C!)* 
divinani  in  seipso  naturam  hahet :  &  Dionysii 
Alexandr.  ,  qui  inulto  antea  1'auluin  ^Tamosatenuin 
leprel'.eiidebat ,  quod  diceret,  corrupubUem  esse 
Sani^uinem  Jesu  . 

55.  Verumtanien  'absolule  dicenduin  est  ,  Chri- 
sti  carnein  fuisse  oinnino  timilein  uostrae  passibi- 
lem  ,  &  infiniiitatibus  ,  atque  corriij)tioni  obiio- 
xiain  :  unde  "(jliristus  vere  pro  nobis  jjassus  ,  & 
nortuus  est.  Haec  fuit  oinuiuin  Sanctorum  Patriiin 
senlentia  ,  ex  quibuM  mium  laudare  stifiiciat  Sau- 
ctum  Augusiiiinin  ,  qui  in  Lib.  II.  De  peccato- 
runi  meritis ,  O*  re.missione  cap.  09,  Tojn.  X. 
Part.  1.  Quia  ,  iiiquit ,  iii  eo  (  Salvatore  iiostro  ) 
erat  similvudo  carnis  peccati ,  mutationes  ceta^ 
twn  perpeti  voluit ,  ab  ipsa  exorsus  injantia , 
ut  ad  mortein  yideatur  etiain  senescendo  illa 
caro  pervenire  potuisce,  nisi  juvenis  juisset  oc- 
ci^us  . 

54.  Quod  vero  objiciebant  Iiicorrupticolae  ex 
Psalmo  XV.  ,  facile  expeditur  cum  Sancto  Petro, 
4}ui  in  Act.  A[)Osloi.  1!,  27.  hoc  Psalmistac  vati- 
cir.ium  adiinpletum  fuisse  dicit  ,  quaudo  Christus 
resurrexit .  QHamvis  eniin  mortmis ,  &  sepultus 
fuerit  ,  iion.  taineii  ejiis  caro  iu  sepulcro  corru» 
pla  e^t  .. 

55.  Allerum  Incorruplicolarum  arj^umep.tum  pro- 
haf  taiitummodo.,  Christum  iioii  nece^sitate ,  ^ed 
vojimtate  fuisje  obnoxium  doloribus  ,  passionibus  , 
ac  inorli .  Quod  S.  Augustinus  luculeLter  asscr-Jit 


cimi.sTr .  69> 

in  loco  mox  citafo  addens :  Qua  tnmen  mors  in 
carne  peccati  itiol>e.ltenlia:  debita  red  liiur  ,  m 
similiiudine  autein  carnis  peccaJi  obtdientioe  vo- 
luniate  suscepta  est . 

56.  Siuicti  Patres  iioniuinu{uain  locuti  sunt  de 
Christi  carne  gloriosa  post  resurrectionein  .  Kt  •♦ic 
Sanclus  Cyriilus  Aiexamlrin.  in  epii»t.  ad  Siiccs- 
s.iin  seipsiim  explirat:  diceiu:  Poit  resurreciio- 
nern  vero  erat  c/uidern  illud  ipsurn  corpus ,  quod 
passum  erat ,  sed  non  jarn  humanas  infinnita- 
tes  in  se  habebat  .  Non  eniin  jam  amplius  Ja- 
mem  ,  aut  lassitudinem  ,  aut  aliquul  hiijusmodi 
sentire  poterat :  quin  potius  incorruptibite  dein- 
ceps  erat  .  Vel  Cluisluin  Doininuin  iiou  iiecessir 
tate  nalurae  corruptae  per  percaiuin  ,  utiiobiscou- 
tingit ,  sed  soluin  voluntaria  obedieutia  propter  no- 
stram.  salutem  passiouibus  ,  &  iiiorti  obnoxium  es- 
se  docebant  ,  qucc  doctiiiia  est   verissiiua  . 

57.  Kpistola  aulcin  Saiicti  Dionysii  .Ale.xaadrir 
ni  ad  Pi'uluin  Sainosatenum  ,  quae  a  Turriann  in 
T.  I.  Collect,  Conciliorum  aiiuo  1608.  KoincC  iin- 
pressa  fuit ,  judicio  sanioruni  Criticoruin  apocry- 
plia  est  ,  &  post  haeresim  Nestorianam  scripta  :  e- 
jusque  auctor  iii  erroribus  Pauli  Samo.-.ateni  noo 
b©ne  v.ersatum  se  prodit .  Ceteruni  ,  qiiod  eidein 
Paulo  vilio  vertit  ,  quod  diceret  ,  esse  mcorruplir 
bilern  Sanfjuinem  Jesu  ,  intelligeiidum  ekt  de  San- 
guine  ejusdeu»  Jesu  Chrijti  in  Sacrameiito  E.ich&r 
ristiae  ,  ijoij  iii  vivo  ejus  coipore  (ii)  , 

G  APUT     IL 

Osiendltur  contra  quosdam  Arianos,  atque 

yjpollinaristas  ,  in  Jesn   Chrislo  varam 

Juisse  anirnam  ,  &  menlem , 

58.  ^anctus  Athaiiasius  in  Lib.  I.  contra  Apol-. 
linarium  n.  6.  Frustra  ,  inquit ,  Ariani  argutns 
utuntur  ,  dum  Salvatorem  carnem  solarn  assum-r 
psisse  statuun^,  ac  passionit  sensurn  ad  impas- 
sibilem  Deitatem.  impie  rejcunt ,  Conciuit  San- 
cjus  Augiisiinus  in  Lib.  De  hotresihus  n.  49«  ('')  » 
&  nonuulli  alii ,  nt  de  hic  re  dubitari  miniine 
possit . 

59.  Keqne  hic  crror  ab  illa  capitali  Afianornm 
Ijaeresi  abludebat  ,  qiia  veram  ,  consubstantialem- 
que  Jesu  Chrisli  ilivinitatem  negibaut ,  cum  euiiu 

hi- 


(a)  En  hujii.s  Scriptori*  verba  ,  (p»ij)tis  tKif.m  conop- 
mnaliT  Calvinist.irutn  li.Tresi.s  ,  (|ii.t  pr.T^cnti.im  rt-a- 
lcMM  Corj>oris  ,  Sc  Sangiiinis  Jesn  Ciiri.iti  in  Sacranien- 
to  EiiclijriilifT  n<g.it  :  ,,  Siirrexit  jiriiniini  S;nnos.iten- 
j,  sis  loi(iiens  ini<|ii,T  ,  (|iii  (licert-t  esse  corrinitihiletn 
j,'  S.ingninetn  Jesii  ,  ijni  est  Dens  isrflel  Jesiis  ,  (jiii  o- 
j,  inmm  rorriiinionein  ,  8c  passionein  ,  <Sf  inortt^n  sol- 
,:  \n  ;  ipii  rediinit  nos  a  scrvittite  corniplionis  .  S.in- 
„  i;iiinem  inorialis  ,  &  passibiii.'»  lioininis  dicit,  qnia 
„  ilixit  Uoininiis  gJorifr  «liscipiilis  :  Accipite  y  Cr  dn'i- 
j,  dila  :  novv.m  tcstaiiientiiiit  cst  in  lueo  San^^iiine  >■  hoc 
t)  fucite  iii  nieain  coinineinvrationcm .    Et  qiiia  dixit  i- 


,,  diin:  Qiii  pro  i(this  rftindctar .  H.tc  cmn  andisjet 
„  Saniosateniis ,  videtiir  in  hac  vo€«  Doinini  nili  con- 
„  tra  v«ntatem.  "  (,)iiein  errcreni  cnm  reliita.-.set  ,  ita 
oonclndit;  ,,  in  omnilms  ostenJimiis  torrtnti  ini^iuiii- 
,,  tis  ,  non  esse  i.orrnptilnitni  Sangmnem  tactnin  IIbI 
„  nosiri  Jesii  Clirisli  ,  nece.sse.  iiominis  inortalis- siout 
„  nos  ,  sed  Uei  v«ri  ,  qni  est  lorrens  volnptatis  iis  , 
,,  qiii  eiim  participanl .  "  Ai.ctor  igjtur  epistiil.»-,  q<ii- 
«inxjiie  sit ,  pro  ccrio  iTaJiebjt ,  qnod  nos  etiam  cre- 
chinn.';.,  Sangirnem  ,  ((ni  ii  [iiiriiarisiia  sumitnr,  ebse 
v<Tiiin  ,   &  incorniptibiltin  San^iiinem  Cliri.sti  . 

{b.j  De  Ariajns  eniin    iia  ecribit  :     jj  In  eo   aiitein,, 


^  DE  INCARNATIONE  SECT.  II.  DISS.  II.  CAP.  II. 


lucn/entissimis,  &  innuineriis  Sacrae  Scripliira;  te-- 
Miiiioiiiis  preinereutiir  ,  eo  devencrunt,  ut  aliqiiam 
inferioris  ordinis  divinitatem  faterentur  ,  quain  fa- 
cile  dicere  potuerunt  esse  aniinam  ipsius  Cliristi  , 
jn  qua  &  passus  ,  &  jnortuus  fuerit  ,  &  a  mor- 
tuis  resurrexerit .  Unde  S.  Ambros.  Lib.  \.  De 
Jide  ad  Gratianwn  cap.  i5.  inquiebat :  Dntestan-. 
dtJudcei,  qui  camem  Dowini  crucijixeiurit :  de- 
testabiliorts  tamen  eos  arbitror  (  Arianos  )  ,  qui 
divinitatem.  Christi  cruci  suhdiiaTn  crediderunt , 
Inio  eo  libentius  omnes  Cbristi  passiones  ejus  di- 
vinitati  tribuebant  Ariani  ,  quo  facilius  ex  iliis  iii- 
ferre  nitebantur ,  naturain  Filii  esse  a  divina  Pa- 
tris  divcrsam  . 

60.  Apertius  autem ,  &  sine  nlla  ambiguitate  a- 
liiijiam  luimanam  Cliristo  denegarunt  Apoliiuari- 
st«  ,  ita  dicti  ab  Apollinari  Episcopo  Laodiceno, 
qui  S«culo  IV.  jani  inclinaute  suos  errores  spar- 
gere  coepit.  Fuerat  autem  Apolliuaris  magna  a- 
pud  omnes  existimatione ,  cum  propter  externam 
quamdam  morum  probitatem  ,  tum  etiam  propler 
plurimos  editos  libros  lairde  dignos  ,  ut  videri  pot- 
est  apud  Sanct.  Hieronymuin  in  Catalogo  Scri- 
■ptorum  ecclesiasticorcm  cap.,  ii^.;.  sed  postea 
hasresis  turpitudine  om»iem  laudem,  atque  oinne 
laborum  suorum  meritum  amisit .. 

,61.  Apollinaristarum  h^presim  contra  sacrosan- 
ctum  incarnationis  mysterium  liis  vierbis  S.  Au- 
custinus  describit  in  Lib..  De  Hceresibus  n.  55. 
De  anima  Christi  a  Catholica  dissenserunt ,  di- 
centes ,  sicut  Ariani ,  Dciim  Christum  carnem- 
iine  anima  suscepisse.  !n  qua  q-jvestione  testi- 
nioniis  Evangelicis.  victi,  menlem ,  qua  rationa- 
lcs  est  anij?ia  hominis  ,  defuisse  animce  Chri- 
sti;  sed  pro  hac  ipsum  Verbum  in  eo  fuisse  , 
dixerunt  . 

62.  Clarius  hoc  Apollfnaris  delirium  exposuit 
Theodoreius  Lib.  IV.  liperet.  fahul,  cnp.  8.,  in- 
quiensde  ApoHinari:,  Incarnatum  dixit  es:e  Deum 
Verhum  ,  quod  corpus  ,  &•  animam  assumpsit  , 
non  rationalem.,  sed  rationis  expertem.,  quam 
naturalem  ,  sive  vitalem  aliqui  nominant :  men- 


jj  qnod  Christiim  sine  aniina  solmn  carnem  siiscepisse 
,,  arjjitrantiir,  minns  noti  stint :  nec  adversiis  e^s  ab 
„  aiiqno  inveni  de  hac  re  aliqtiando  fiiisse  certatiun  . 
,,  Sed  lioc  venun  esse  &  Epiphanins  non  taciiit ,  Sc 
„  ego  ex  eoniin  qnibiisdam  s' riptis  ,  &  collocntioni- 
j,  bns  cei  tissinie  compeTi  <«,  (^uibns  Augustiniverbis 
Tecitatis  Dion.  Petaviiis  L.  I.  De  Incarn.  e.  5.  n.  5. 
ita  stdjiiit:  „.  Non  igitur  Allianasii  ,  Epiphanii ,  &  a- 
„  lioriini,  (jiios  citavi,  antifjitoni.n  se  Commentarios 
„  legerat  Aiigustiniis  .  «  At  veroj  (jiioinodo  non  lege- 
rat  Aiignstinns  Comment.T-ios  Epiphanii  ,'  queia  nomi- 
natiin  ailegat ,  &  ex  qno  oinnei  fere  hflpreses  se  exscri- 
psisse  initio  ejnsdem  operis  testntnr  ?  Eijnidem  potins 
arbitror,  cansain  ,  cnr  <i.  Doclor  dicat ,  Arianos  fnisse 
propter  lumc  errorem  mi.-^iis  notos  ,  eain,  esse  ipsain  , 
qMain  inienns  n.  8.  idern  fetavins  sapienter  allegat  , 
ner.pe  &  i'atres  Conc.  S\c>fm,  &c  alios,  (jni  Ariano.s 
;.ondemnariint ,    respexissp  ad  priinariam  ,    8c  omniui;: 


tem  porro  div.ersum  quiddam  oh  aninia  esse  di- 
cens  ,  negavit  assurnptam ,  sed  naluram  suffe- 
cisse  divinam  ,  ad  usum  rnentis  explendum  i  Con- 
sul.  etiam  ,  quac  idem  Tlieodoretus  scribit  de  A- 
pollinari  in  Hist.  Eccl.  Lib.  V.  cap.  3.  Videte 
absurditatem  ,  inquiebat  S.  Augustiims  de  Apol- 
iinariifis  Tiact.  XLVII.  in  Joann.  n.  9.  T.  III. 
Part.  II.  ,  Civ  insaniam  non  ferendam  ,  Animam 
irrationalem  eum  (  Cliristinn  )  habere  voluerunt , 
raiionalem  negaverunt  :  dederunt  ei  animampe- 
coris ;  subtraxerunt  animam  hominis  {a)  . 

65.  Sed  &  alium  absurdiore.n  ,  &  vix  credibi- 
lem  errorem  Sancti  Patres  in  Apollinaristis  nota- 
runt  ;  nempe  diviuitatem  ipsam  fuisse  in  carnem 
conversain  .  Sanct.  Auguslinus.  iu  Hasresi  LV.  sup. 
laud.  ita  pergit  :  De  ipsa  yero  ejus  (  Ciiristi  )/ 
carne  sic  a  recta  fide  discessisse  perhibentur  , 
ut  dicerent ,  carnem  illam  ,.  &  Verhum  unius  , 
ejusdemque  substantice,  contentiosissime  asseve- 
rantes  ,  Verhum  carnem  factum,  hoc  est  Verhi 
aliquid  in  carnem  fuisse  converswn  ,  atqite  rnu- 
tatum,  non  autem  carnem  de  Marice  carne  fuis- 
se  susceptam  .  Teste  autem-S.  Gregorio  Nazian- 
zeno  iii  Orat.  XLVI.  carnalem  ipsain  natura.n  vo- 
lebant  a  l^^ilio  ,  antequam  de  Maria  nasceretur  , 
fuisse  assumptam  ,  eamque  de  coelo*  in  terram  de- 
latam  ;  quein  errorem  ApoHiuaristae  a  Valentinia- 
nis  mutuati  sunt  ,.  de  quibus  supra  n.  8. 

Q>[y.  Sanctus  Atlianasius  in  celebri  sua  epistola 
ad  Epictetum  Episcopum  Corintlii  ,  quam  Sanctua 
Epiplianius  affert  in  Hceresi  LXXVII.  nonnullos 
alios  A[)oliinaristarum  errores  contra  orthodoxain 
Domiiiicae  incarnationis  doctrinamenumerat,  quam- 
vis  Apollinarium  mininie  nominet ,  quos  etiam 
breviter  q.uidem  ,  sed  nervose  refellit  . 

65.  Denique  etiam  Sabelliauismi  fuit  Apollina- 
ris  accusatus  ,  quod  divina?  Trinitatis  personas  so- 
lo  noinine  ,  non  auteni  reipsa  distingueret ,  eadem 
utens  siiiiilitudine  splendoris  ,  radii  ,  ix  solis ,  qua 
Sabellius  mysteriuin  Trinitatis  explicabat,  seu  ve- 
rius  funditus  evertebat  .  Ita  Sanctus  Basilius  episr.. 
CCXCIil. ,    &  Theodoretus    supralaud. ;     ut  nulla 

pro-. 

pernicioiissimam  illorura  iinpietatem.  contra  veram  Fi- 
lii  divinitatem  ;  miniis  aittein  curasse  hiinc  errorern  } 
qui  erat  (fiiasi  appemiicula  alterius  .  Neqne  omnes  A- 
riani  in  Iiaac  atnentiam  corispiranint ,  vel  saUein  eain 
palam   non  manitestarunt 

(a)  Rect(j  Neme.sius  initio  siii  libr!  D-.  natiira  ho- 
minis  observavit  ,  lianc  distinclionern  inter  aniinam  ra- 
tionilem,  &  irrationalem  depromptam  fuisse  ex  Pla- 
tonicoruin  rhilosoj)!iia  ,  cujns  sltidiosissiiiiu.s  .li^ollina- 
ris  ftierat .  (^)uidam  enim  Platonicoriirn  ,  ut  Plotiniis  , 
dicebat  aliv.l  essc  aniinam.,  O;"  aliud  mentem  ,  Sc  ex  tri- 
J)iis  constare  hominem  vohbint,  nemp^  corpore  ,  ani- 
ina  ,  &  inente  .  Hinc  A|»o!linarista!' dioti  sttnt  a  S.  E- 
piphanio  //rfre.f.  LXXVII.  Sif/.otfirui  Dimiritie  ,  (jiiod 
tertiam  hominis  partein,  ni'mpe  inf-ntem ,  Christo  de- 
ncgarent  :  Si/uo-.for-  enim  apnd  Gr.a;cos  significat  ter- 
tiam  partem  .. 


DE  CHRISTI  ANIMA. 

proinde  fides  habenda  sit  LeoiUio  Fiyzanliijo ,   .(ni 
ii)  Libr.    De  Sectis   Act.  IV.    Apoiliiiarnn    circa 


7« 


Divinilatis  dogma  non  erra-jse  .itfirni.it  .  S«!d  de  A- 
pnllinaris  erroribns  Vid.  Nntalis  Alexand^-r  f/ist, 
Eccl.  Saecnl.  IV.  rap.  5.  artic.  i/j.  ,  &  Dioii.  He- 
laviiis  Lib.  L  cle  Iicani.  rap.  6. 

66.  Damnali  aulein  non  seinel  fiiere  Apollin.a- 
ristaruin  errores ;  ik  priino  in  Svnodo  Alexaudri- 
na  S.  Allianasii  an.  3G-2.  ,  iibi  tamen  Apollinaris 
noinen  ,  ad  ipsins  minuenda;r.  infaniiain  suppres- 
suin  fuit  ,  &  solum  detiiiilnin  iU/vaiorew  non  ha- 
buisse  corpus  inanimurn ,  nec  sensus  ,  aut  men- 
tis  expers. 

67.  Ulterins  liaec  ipsi  Apoliinaris  liacresis  da- 
mnata  fuit  Romae  circa  anniiin  SyS.  a  Damaso 
snnuno  Pontifice  ,  qui  eliain  in  Apollinarein  ,  ac 
Timotlieum  priinarinin  ejus  Discipulmn  senten- 
(iain  depositionis  lulit  ,  nt  patet  ex  ejusrlem  Da- 
masi  epistoia  ■  ad  Orientales  relata  a  Tlieodoreto 
Lib.  V.  Histor.  Eccles.  cap.  8.  (a).  Postca  da- 
mnata  fuit  iu  Synodo  Aiit'ocliena  anno  378.  ,  ac 
demuin  in  Concilio  Gonstantinopol.  J.  ,  quod  cst 
tecuMienicuin  H,  ,  nt  conslat  ex  ep.  Syiiodica  liis 
verbis :  ISos  prcttereiX  doctrinatn  Dorninicce  in- 
carnutionis  inlegram  ,  &  perfectatn  tenemus  : 
neque  dispensationem  carnis  Christi ,  yel  animce , 
yel  nientis  expertem  ^  vel  imperft-ctam  esse  ay- 
serimus i  sed  agnoscimus  Verhurn  Dei  ante  sce- 
cula  omnino  perjectum  hominem  in  nm  issimis 
diebus  pro  nostra  sclute  Jaclum  esse.  Jiixta  has 
Kcclesiae  definitiones  poniiur  hsec  dogmalica 

PROPOSITIO  , 

Jesus  Christus  una  cum  carne   etiam  animam  , 
ty  mentem  humanam  suscepit , 

6S.  o.  Thomas  hanc  cathoiicam  veritatem  3. 
Parte  qiiaest.  5.  art.  3.  &  4-  priino  probat  aper- 
tissiniis  Sacr.  Scripturaruin  locis  ,  quibus  Christus 
ipse  declarat  se  auimam  habere :  Joann,  X.  1 5, 
seq.  j4nimam  meam  pono  pro  ovibus  mci-'  ...  ego 
pono  animam  rneam  ,  ut  iterum  sumam  eam, 
Nemo  tolUt  eam  a  me ,  sed  ego  pono  eam  a 
me  ipso,  &  potestatem  haheo  ponendi  eam  ,  d)* 
potestatem  habeo  iterum  sumen.li  eam,  Ubi  cer- 
te  intelligimiis  poleslatein  ponendi  ,  &  sumeiidi  a- 
nimain  non  esse  ab  ipsa  anima,  sed  a  Verbo  di- 


vino  ,  cpiod  eam  assumplit ,  &  quando  voliiit,  eara 
dejjosuit . 

69.  IVsponJebat  Apollinaris,  n>  hii  locis  ani- 
maio  «inni  Tnetaphonce ,  sicuii  inetaphorice  »u- 
initiir  apnd  liaiani  c.  I.  i^. ,  ctiin  dicit  Deus : 
Calendas  yestras  olu't  aninia  men-» 

70.  Sed  hjMC  /ipoiliiiaris  exceptionem  pracciii- 
dit  Angfliciu  cuin  Sancto  Au^uslino  iii  l,ih.  D& 
dii'ersis  ijunest.  octoginta  trihus  qwcest.  80.  T,  Vf,, 
qiii  Kvaiigclista!  nobis  expoiiunt  proprios  aniin» 
Inimanas  atfectns  ;  ut  frislitiam  Mattli.  XXVI.  Sy. 
Trisiis  est  anima  mea  UiCjue  ad  moriem  ;  tiir- 
bationein  Joaiin.  XIL  97,  Nunc  anima  mea  tur- 
hata  est  i  desideiia  Lucic  XXII.  1 5.  Desideria 
desuleravi  hoc  pascha  manducare  vohiscum,  an- 
tequatn  patiar  .  Ac  denique  ut  dicitur  Lucae  IL 
nlt,  Jesus  proficiebat  sapientia ,  &"  cetate ,  ^ 
gralia  apud  Deum ,  Ci>  homines  .  Uxc  omiiia  non 
solum  evidenter  ostendunt ,  in  Cliristo  Jesu  fiiijse 
aninian;  a  Divinitate  distinciam  ,  sed  etiam  hanc 
aniinam  fuisse  meiite  ,  &  ratione  praeditam  ,  sin» 
qua  nullae  ])Ossunt  in  iiobis  esse  hujusmodi  pis- 
sioiies :  &  licut  ex  quo  <Jliristus  comederit ,  dor- 
niierit,  fatigatus  fucrit  &c.  recte  colligitiir ,  in  eo 
veruin  fuisse  corpus  ,  quod  his  cor[>oreis  actioni- 
biis ,  &  passionibus  obnoxium  fuerit  ;  ita  pari- 
ler  &c, 

71,  Secundo  ,  animain  ,  eamijne  rationis  com- 
potem  fuisse  a  divino  Verho  assumptam  S,  Tho- 
jnas  ex  eo  probat  ,  qnod  Chri«>lu8  verus  homo  ia 
sacris  litteris"saepe  dicatur  ,  &  filius  hominis,  Quod 
etiain  in  Symbolo  omiies  Fideles  profitentur :  Et 
homo  Jactus  est ,  Quomodo  autem  hoino  appella- 
ri  potcrit  ,  si  anima  careat ,  quae  pra?cij)ua  est  ho- 
minis  pars?  Et ,  ut  bene  advertit  Angt-licus  ,  ,,'Ga- 
„  ro  &  ceterae  partes  hominis  per  anlmam  spc- 
,,  ciem  sortiuntur  ;  unde  recedente  anima  nct)  est 
„  os  ,  aut  caro  iiisi  asquivoce  ,  ut  paiet  per  Phi- 
,,  losopluim  in  II.  de  /fnitna  textu  q.  ,  &  VII. 
,,  AJetaph.  tex.  54»  "  Art,  autem  4«  inde  pro- 
bat  ,  Verbum  etiam  inteliectum  assuinpsisse  ;  quia 
si  aiiimam  sine  iiitellertu  assumpLsset  ,  non  ha- 
buis>;et  veram  cariiein  hutnanam  ,  sed  bestiaienii 
per  solam  enim  menteni  anima  nostra  dittert  ab 
anima  bestiali  ;  unde  dicit  Augast.  !oco  inox  cit. , 
quod  secundum  hunc  errorem  Filius  belluam  quam- 
dam  cutti  Jigura  himiatii   corporis  suscrpi<Set  , 

72,  Tertio    probat  Angelicus ,    haeresiin  ApoIIi- 

■ua- 


(a)  Laiidatissimus  Damasns  ,  in'(tMt  Theoiioretiis  , 
cum  hanc  haresitn  exortain  esse  didicisset ,  rton  /ipol- 
iinurem  inodo  ,  iterom  etiain  Tiinothenin  ejits  disc-ptitiiin 
deposnit  ,  ©>  af>  F.cclesia  coininnrfiune  alienos  pronim- 
ciat<it  .  Po.sie.i  vero  ipse  TlieodoretMs  cap.  10.  Epislo- 
].im  Synodiciin  ejn^dern  Damasi  .iil  Episcoj)os  Oritn- 
talfs  rcfort  ;  (|ii»*  Ifctii  di^n.A  est  ,  pr-i>clpiie  .id  osten- 
dendiiin  .inttfpinin  Eoclesiac  inoreiii  ,  c.itis.is  inajores  ad 
Ai-ostoli';.»"  Seilii  tribnn.il  deferendi  .  Ita  .i>itein  eosdein 
Poniifex  allo'|iiitiir :  Qitmd  d.eiitain  Apostolic*  ,S'edi  re- 
verentium  exhibet  charitas  %'estra  ,  in  eo  wOis  ipsis  phi- 


rimtim  pr^fstatis  ,  Fi^.i  charissiini  .  Et  postea  :  Qiiid  i- 
fitj"'  depnsitioneiii  Tiinothei  a  nie  denno  ptistulatis  '  Qiii 
O"  hic  iudicio  Sedis  /fooftolicjt ,  vrjtsrnte  fitiam  Pctro 
yllnxandrinoruin  Ur/jtf  F.piscopo  depotitus  est  iina  cuttt 
Afai;is'ro  ipsiut  Apoilinare  ,  Idem  Sihctiis  D<inusiis  a- 
liiiin  /.poilinaris  discipiiliiin  notiiine  Vitalein  ftoinam 
ad  diciidam  cinsain  vocavjt  .  Sed  a  frandiilento  hvre- 
tico  ficta  siiJ*"  ridei  expOMlicne  deceptns  est  :  cognit.i 
t.nnen  IVaiide  rnnidein  .1I1  Ecclesi.v  coetii  ahdicavit.  Rein 
(otam  mrrat  S.  (Jre^oriiis  Naiiahzenus  in  epist.  i.  ad 
Cledohium  ,  sive  Orat.   LII. 


TJi 


DE  INCARNATIONE  SECT.  11.  DISS.  II.  CAP.  II. 


naristarnm  derogare  iitilitati  lncartjationis  hoc  S. 
Atigiist.  ratiociiiio  iii  Lib.  contra  Ft-licianum  c. 
25.  («i) .  ,,  Si  accepta  carne  Filiiis  Dei  animain 
„  oinisit ,  atit  iinioxiam  sciens ,  inediciii3c  iiidigen- 
,,  teni  non  credidit  ;  aut  a  se  alienain  putans,  re- 
,,  dfinptionis  beneficio  iioii  donavit  ;  aiit  ex  toto 
„  insanabilein  judicans,  curare  nequivit;  aut  ut 
„  viiem  ,  fUKT  millis  usibus  apta  videretur,  abje- 
„  cit .  "  Horuin  autein  duo  posteriora  iinportare 
dicit  blasplieiniatn  iii  Deuni  ;  quoinodo  euiin  o- 
mnipotens  dicatur  ,  si  curare  nou  potuit  aniinain  ? 
Aut  quomodo  Deus  ,  si  ipse  animain  nostram  non 
fecit?  Dtio  autein  priora  aut  Deuin  faciunt  nostraG 
ijifirniitatis  ignarum  ,  aut  tneritum  tojlunt  univer- 
sali^  redemptioni^s.  Quibu«  absurdis  expositis  lau- 
datus  Auctor  ita  concludit :  „  Ego  autem  Chri- 
,j  stum  &  perfectum  sapientia  scio,  &  piissimum 
„  esse  ,  iion  dubito ;  quoruin  priino  meliorein,  & 
„  pnidentiae  capacem  (  animam  )  non  despexit ; 
„  secuudo  eam  ,  quae  raagis  fuerit  vuUierata,  su- 
„  jcepit .  " 

75.  Ha-c  antem  ratio ,  quoJ  debuerit  Verbum 
dfviiunn  assuinere  animam,  quia  aniina  magis  re- 
demptione  egebat ,  quain  caro  ,  e.iain  probat ,  a- 
uimam  assumptam  a  Verbo  debuisse  ratioijis  com- 
potem  esse  ;  anima  enim  non  «st  capax  peccati , 
nec  gratiae  justificantis  ,  nisi  per  inentem  .  Hinc 
Datnasceuus  Lib.  HL  de  fide  orthodoxa.  cap.  6. 
postquam  dixisset ,  Deum  Verbrm  assumpsisse  to- 
tam  naturam  huinanam  ,  qualis  ab  ipso  creata  fue- 
rat ,  scilicet  corpus ,  &  animam  intellectualem  , 
&  rationalem ,  cum  utriusque  proprietaiibus  ,  sub- 
dit :  Totum  quippe  me  totus  assumpslt ,  ac  totus 
toti  unitus  est ,  ut  toti  salutem  afferret ,  JVam 
alioquin  non  potuit  sanari,  quod  assumptum  non 
juit .  Quae  omnia  consonarrt  iis  Christi  verbis  Mat- 
tk.  XVJIL  ii«:  Venit  enim  Fdius  hominis  sal- 
■yare  ,  quod  perierat . 

74.  Objic.  priino .  Joannes  cap.  L,  ubi  incar- 
naliouis  mysterium  describit ,  tantummodo  dicit  , 
Verbum  carnem  esse  factum  ,  sins  ulla  animas 
jnentione . 

■75.  Respondet  Sanct.  Thomas ,  ibi  poni  caw^em 
pro  toto  homine  ,  perinde  ac  diceretur:  Verhum 
homo  Jactum  est ;  sicut  &  Isai<e  XL.  5.  dicitur  : 
Videbit  omnis  caro  pariter  ,  quod  os  Domini  lo- 
cutum  est  ,■  &  Joelis  H.  2.  Effundaui  spirituni 
meum  in  omnem  carnem  ;  &  Psalm.  LXlV'.  Ad 
te  ornnis  caro  veniet ;  Sk.  iterum  Psalm.  CXLHL 
■Benedicat  omnis  caro  nomini  sancto  ejus.   Ideo 


autem  caruis  potius,  quam  animae  menlio  facla 
est ,  quia  caro  est  visibilis;  unde  subditur:  Et  yi- 
dimus  gloriarn  ejus  .  Atque  hac  etiam  de  causa 
hoc  inysteriuin  cominuniier  appellari  solet  Incar- 
natio  i  iion  tpiasi  sola  caro  assuinpta  fuerit  ,  sed 
ut  coii|ectatur  Sauctus  Gregorius  Nazianz.  in  epist. 
L  ad  (Jledonium  ,  quia  nostra  causa  usque  ad 
dfteriorem  partem  (  neinpe  carnem  )  ^e  demi- 
sit ,  Vel  ,  ut  inquit  Sanctus  Augustinus  de  divers. 
qucest.  Sj.  qn^est.  80. ,  volens  EvangeUsta  coni- 
tfivndare  pro  nobis  dilectionem  humilitatls  Dei  , 
Verbuni  ^  ^  carnem  nominavit,  prcetermittens 
animam  ;  quce  est  Verbo  injerior  ,  carne  prce- 
standor  , 

7G.  Objic.  secundo  .  Aniina  necesjaria  est  cor- 
pori  ,  ut  illud  vivificet ,  atque  ad  operanduin  mo- 
veat  ;  sed  hoc  totnm  pracstabattir  a  Verbo  divino, 
de  quo  iutelligitur  illud  Psal.  XXXV.  10.  Jpud 
te  est  Jons  litce  :  superflaa  igilur  erat  in  Ciiristo 
aniina  ,  adeoque  a  Deo  minime  assumpta  ,  qui  ui- 
hil  operatur  frustra  . 

77.  Respondet  Angelicus ,  qaod  Verbum  ei\Jbns 
.  vitce ,    sicut  prima  caiisa  vitae  etJectiva  ;    sed  ani- 

nia  est  principium  vitae  corporis  ,  tamquam  Jor- 
rna  ipsius  .  Et  ideo  necesse  fuit ,  a  Verbo  assiimi 
etiam  aniniam  ,  alias  non  assumpsisset  veram  iia- 
turain  humanam  . 

78.  Dices.  Saltem  in  Christo  non  erat  neces- 
sarins  intellectus,  cuin  in  illo  esset  sapieutia  divi- 
na  ,  quLE  est  lux  vera  i''umiaans  omnem  homi- 
nem  ,  ut  dicitur  Joann.   1. 

79.  Resp.  Huic  diliicultatl  Sanr.tus  Gregorius 
Nazianzenus  in  priori  opist.  ad  Clcdoxiium ,  quam- 
quain  ex  hac  ratione  uecessariuin  non  fiierit  ,  uC 
Verbum  assuineret  meutcin  ,  id  tamen  necessarium 
fuisse  alia  de  causa  ,  ut  Christus  verus,  &  perfe- 
ctus  homoesset;  quod  sine  inente  esse  non  poterat . 

Bo.  Objic.  tertio  .  Ex  unione  anim;c  ad  corptis 
constiluilur  natura  coinmunis  ,  quae  est  species  lui- 
mana  ;  at  vero  doctnte  Sancto  Joann.  L)amasceno 
Lib.  HL  De  fide  onhodoxa  cap.  3.  in  Domino' 
riostro  Jesu  Christo  7ion  potest  accipi  communis 
species :  non  igitur  Deus  assumpsit  aniinam. 

81.  Respondet  S.  Thomas  ,  non  esse  iuconve- 
niens  ,  imo  esse  necessarium  dicere  ,  quod  in  Chri- 
sto  fuerit  natura ,  quae  constituitur  per  aniinam 
adveuieutem  corpori  .  Dainascenus  autem  negat ,  in 
Domiuo  Jesu  Christo  esse  communem  speciem  , 
quasi  aliquid  tertium  resultans  ex  i;uione  Divini- 
tatis  &  humauitatis :   unde  in  loco  objecto  subdit; 

Ne- 


(a)  Hic  Liher  contra  felicianum  Ariannm  de  XJnita- 
te  Trinitatit  a  Patribiis  Maiirinis  taim{iiain  siippositi- 
tiiis  est  Append.  Tomi  VIII.  ,  sed  .i  Lovauiensibiis  ut 
geniiiniis  habitirs  tiiit.  Editores  M.v.irini  illmn  tribmint 
Vigilfo  Tapsensi  ,  qni  Aiigiistino  fere  toa^vns  liiit .  San- 
ctiis  Tliomas  post  iVIagistrinn  S^ntcntiarnm  y  Sc  Alciii- 
jjiiin  stib  nomine  Sancti  illum  citavit  .  ■Qiiidquid  vero 
sit  de  rero  ejus  parente  ,  ratfones  all.it.Te  ad  proban- 
■idtan  ,    non  potuisse  a  Vcrbo  <livino  c»rnem  humanara 


sine  aniina  assnrhl ,  vaiidissimae  snnt  .  Easdera  propter- 
ea  etiam  Sanctus  Fiilgentiiis  adhibiiit  Lib.  l.  ad  Tra- 
simiindiim  c.  i4-,  intfiiiens  :  Ad  extremum  dicatiir  , 
cur  ab  illa  ineffabili  da'initate  non  fuerit  itnim^  natii- 
ra  siiscepta  cum  carne  .>  utrum  a  Deo  non  fuerit  Jacta  .'  an 
peccato  non  Juerit  intiata  ?  an  carne  oiliorem  iinitiersa- 
li  medicina  despexit .'  an  peocati  m/nere  sauciatam  o- 
mnipotens  curare  nei/ui\>it.>  Qiiae  omni<t  talsa  8c  absiir'; 
da  esse  Ruspensis  Episcopus  ostendit. 


DE  CHRISTI  ANLMA. 


Nfoite  enim  fuit ,  nec  est ,  nec  unqihim  erit  a- 
lius  Christus  ex  Deitate,  &  humaniiate ,  inque 
Deitate  ,  O"  humanUute  perjectus  Dcus  ,  CJ'  ptr- 
Jectus  homxj  , 

82.  Objic.  qiiarto  .  Hoino  dicitiir  factus  ad  i- 
nlaginfi\i  Dei  praeripne  proptcr  ariiinjin  ,  A  ra- 
lioiiem  (  vide  qiia;  de  iinagine  Dhi  in  hoiniue  di- 
cta  siiiit  Tom.  IV.  Dis.  Ill.^^Sect.  I.  cap.  2.  );  scd 
ubi  e»t  praescntia  rei  ,  noii  reqiiiritur  ejiH  iinago: 
er 'O  in  carne  a  Verbo  Dei  assnmpta  noii  eiv.t  iie- 

o        .  .  ,        .  .  ' 

cessana  aniina,  vel  ejiis  ratio  » 

b3.  Resp.  cuin  Angelico  ,  minorcm  propositio- 
nem  esse  verain  ,  qnaiido  ii»iago  ponitur  ,  iit  sup- 
pleat  rei  absentis  prassetitiani ,  ut  ponitnr  iin.igo 
Jmperatoris  absentis  ;  uoii  a'itein  quan  io  praesen- 
tia  rei  tantum  ponitur  ad  perlicicndam  ipsam  i- 
inaginem  ,  ut  iu  Verbi  iiicarn  itione  contigit  ,  iii 
«ua  natura  luimana  in  se  pcrfecta  ad  inajnrein 
perfectioiiem  assumpta  fuit  ,  i;t  in  diviua  Persoiia 
inbsislerel . 

84.  Obi.  quinto  .  Daae  naturae  perfectae  in  u- 
nica  persona  subsistere  non  possunt  ;  sed  Verbi  na- 
tura  perfectissima  erat :  oportebat  igitiir  ,  iul!'.rain 
Iiumanam  esse  iu  Cliristo  iinperft^ctam  ,  &  dimi- 
^iatam  ,  seu  aniina,  vel  inente  careiitein  .  Major 
propositio  ita  evidens  Apollinaristis  videbatur  ,  ut 
instar  axioinatis  habercnt ,  quod  duo  perjecta  non 
capiebat  Chrislus . 

85.  Resp.  cum  S.  Gregorio  Naziaiiz. ,  niajorem 
propositiouem  verain  esse  de  rebus  cerpdreis,  quae 
«e  invicem  peiietrare  uon  possunt ;  ut  vas  perfecte 
plenum  nihil  aliiid  continere  iwte-rt;  nou  autein 
de  rebus  incorporeis ,  &  iutelligibilibus  .  Qtimn- 
^uain  cum  dicitur  natura  huinana  perfecta  ,  non 
«a  j)erfectione  donala  dicitur  ,  qua  nulla  inajor 
esse  pnssit ,  quomodo  est  perfecta  natura  divina  . 
Sed  dicitur  perfecta  in  suo  ordiiie  ,  ita  tainen  ut 
ad  altiorem  perfectionem  in  ordine  supernaturali 
iclev  iri  possit , 

86.  Unde  etiain  solvitur  alia  .Apollinaristarum 
objectio  ,  quoi  posita  in  Chri^to  natura  humana 
perfecta ,  sequeretur  ,  noii  Trinitatem  a  nobis  a- 
dorari  ,  sed  quaternitatem  .  Qais  enim  Galholico- 
ruin  unquain  somniavit,  naturam  humanain  ,  quae 
dicitur  in  suo  orUae  perfecta ,  tantae  esse  in  omni 
geuere  perfectioiiis  ,  ut  aliam  personain  divinam 
coiistituat  ?  Alias  subtiliores  Apollinaristjrum  ca- 
villaliones  videre  quis  poterit  apud  Dion.  Peta- 
viiiiii  liib.  de  Incarn.  rap.  12.,  &  apad  Natal. 
Ale.\andruin   Disj.  XLVII.  iu  saec.  IV. 

87.  Concludamus  igitur  cuin  iK)>tra  pia  Matre 
Ecclesia  Cuholica  iu  Synbolo  ,  quod  diebus  Do- 
minicis  recitari  solet :  Est  ergo  f^iles  recta  ,  ut 
cre  lamus  ,  ci)*  conJitea'nur  ^  quia  Dominus  no- 
ster  Jfsus  ChrUtLiS  ,  Dri  Jiluis  ,  D^us  ,  &  komo 
est ,  Deus  est  er.  suhstantia  Patris  ,  ante  scecu- 
la  genilus ;  &  homo  ex  suhstantia  matris  in 
sa^culo  natu< :  pe-fectus  Deus  ,  perfectus  homo 
ex  anima  rationaU  ,  &  hwnana  carne  suhsistens . 

88.  Neque  vero    in  levi  illa    vocuin  controycr- 
Gazzani^j.  Theol.  Toir,    V. 


sia  iinmorabimur ,  quae  oliin  excitala  f  lit  ,  an 
Christus  dici  debcat  coinpositus  ex  tribus  ,  iieinpe 
Divinitate  ,  corpore ,  &  anima  ?  An  vero  e\  duo- 
bus ,  scilicct  natura  divina  ,  &  lnimani  ?  Utraqr.'? 
locutio  suos  l-.abuit  patronos.  H«c  secuuda  ma"i$ 
propfia  videtur:  ne  si  velimus  aaturain  humanain 
ir.  oinnes  iiuas  partes  secare ,  diocre  cogainur  , 
Christuin  esse  comp^jjitmn  ex  corpore,  aiiima, 
ineute  tkc.  Atlainon  priina  locufio  aliis  vi».a  est 
opportunior  ad  ArianoruiR,  .^tq  ic  .\polIinarislirit;ii 
fraudes  evitandas . 

89.  Qiiacres  priino ,  an  prius  rtierit  anima  a 
Vcrbo  .issampta  ,  quam  caro  ■  aut  prius  caro  ,  quam 
aniina  ? 

go.  Kesp.  primo  ,  oinnino  rticieiidumyOrigfcnis 
Adainantii  errorem  ,  qwi  omnes  aiiimas  ,  non  e.':- 
eepta  sanctisjima  Clirisfi  aniwa  ,  a  prin/tipio  fiils- 
•e  creatas  volebat;  de  quo  videatur  Petr.  Dan. 
Huetius  iu  Origenianis  Lib.  II.  qa«>t.  6.  u.  5. 
Huiic  Origenis  errorem  una  cuin  inultis  aliis  pro- 
scribenduin  caravit  Justinianus  AugU!,tas  in  cele- 
bri  epist.  ad  ."Vlenuain  ,  qiri;  a  Synotlo  V.  appro- 
hata  fuit ,  iiKpiiens:  Si  quis  dicu ,  aut  sentit ,  c- 
niniam  Donuni  prceexiitisse ,  wiltarnque  esse 
Deo  Verho  ante  incarn.v.icnfm  ,  ^"  na::vita:em 
ex  Firc-ine ,  anathema  sU  .  Hinc  S.  Jo.  Daina- 
3ce;ius  iib.  /,.  De  Jiie  ortaod.  c.  G.  Non  qi.etn- 
ad'no.lum  ,  inquit  ,  quida-.i  falso  prce.Lczdt  , 
i^ier.s  ante  c.irnei't  ex  Virgine  assumpta^n  ,  Deo 
Verbu  copulata  est  ;  C^  jam  tum  Christi  ndmtia 
accepit .  Comnientuni  enirti  hoc  intp'-  Ori^enis 
deliramsnta  recenseiur ,  qui  anif^fias  corpon^^us 
es^e  vetiiUiores  docuerlt :  non  igittir  aainia  Chri- 
sti  aute  ejusdem  carnem  existebvTt ;  adeoque  nec 
ante  cariiem  assuinpta  est  . 

91.  Hujus  autem  veritutis  fianc  ratiooem  reddit 
SaucUH  Thoinas  3.  Part.  qu.  6.  art.  5.  ,  quia  si 
dic  itur  ,  quod  fuerit  animii  Christi  pri.ij  crr;ala  , 
sei  iiou  statim  Verbo  uoita  ,  „  sequeretur  quod  a- 
,,  hima  illa  aliquando  iubaisset  propriam  subsi- 
,,  steiitiam  sine  \'erbo :  &  sic  cuin  fais»et  a  Ver- 
„  bo  assumpta ,  vel  non  esset  facta  unio  secuu- 
„  dum  subsistentiam  ,  vel  cffrrupla  fnijset  snbsi- 
,,  stcutia  auiinae  praeexistens  .  Simililer  ctiaih  est 
,5  inconveiliens  ,  si  ponattir  ,  quod  anima  Slla  fue- 
,,  rit  a  principio  Verbo  unita  ,  5k  postiiiOuuin  iD 
„  utcro  Virginis  incarn.ita  ,  quia  >ic  ejas  anima 
,,  viderttur  esse  non  ejusdem  uaturae  c-vim  nostris  , 
,5  quae  simul  crvantur  ,  duin  corporibus  infun- 
„  dtmtur  "  » 

9*2.  Multo  minus  dici  pntest  ,  fuisse  prius  a  V'er- 
bo  assuinptam  carnein  ,  quaiu  animain,  quia,  ut 
S.  Thoinas  ratiocinatur  art.  /^.  „  caro  huuijna  as- 
„  suinptibilis  est  a  Verbn  ,  serundum  ordiuem  , 
,,  quem  habet  ad  aiiimaii!  rationalein  ,  sicut  ad 
„  propriam  forinam  .  Hunc  autem  ordinem  noQ 
„  hahet ,  antequam  aniina  ratit>nalis  ei  adveniat : 
„  quia  simal  dain  alia.  inateria  fit  propria  alicii- 
„  jus  formae  ,  recipil  illam  formam:  unde  in  eo- 
„  dein  instanti  tcrminatur  ftlieratio,  in  quo  iutro- 
10  d.W' 


74 


DE  INCARN.  SECT.  II.   DISS.  II.   CAP.  11. 


„  diicitiir  forma  siibstantialis  .  Et  iude  est  ,  qaod 
„  ca.ro  ijon  debiiic  aiite  assiiini,  qaasn  esset  caro 
„  hmnana,  qnod  factuin  est,  aniina  rationali  ad- 
„  veijiente.  Sicut  igiinr  prinia  anima  non  est  prius 
„  assninpta  ,  quani  caro  ....  ita  caro  non  debuit 
55  prius  assunn,  qaaiM  anitna ,  quia  non  prius  est 
j,  carohumaua,  quain  habeataniinain  ration  dein  ." 

QD.  Unico  ergo  niomento  in  utero  B.  Virgiuis 
Christi  caro  concepta  fuit ,  aniina  inforniata  ,  &  a. 
Verbo  assnmpta  .  S.  Jo.  Dainascenus  Lib.  IIJ.  De 
Jile  orthoJ.,  cap.  2.  Quamobrem  ^  inquit ,  slmit- 
Litque  caro  extilit ,  simul  quoque  Dei  Verbi  ex- 
titit  Ciiro  ,  simul  caro  animata ,  tiitionis  parti- 
ceps  ,  &  intelligenttce  .  Et  sancti  Patre^  conimu- 
jii  contra  Nestorium  consensu  docuerunt ,  non  prius 
fuisse  hoininein  formatum,  &  postea  a  Deo  as- 
sumptum  ,  sed  eodem  ipsisNimo  puncto  temporis 
lioininem  ex  purissimo  B.  Marise  Virginis  sangni- 
ne  coucepium  ,  a  Verbo  in  consortium  divinae  na- 
taras  a>isriniptum  . 

q4.  INeqne  vero  hic  valet  similitudo  aliorum  ho- 
ti)inntn  ,  quorum  caro  prius  in  utero  matris  pla- 
smatur  ,  quain  ei  anima  iijfundatur  .  Conceptio  e- 
iiim  Christi ,  sicuti  a  connnuni  hoininum  conce- 
ptioue  in  eo  distat ,  quod  sine  virili  seinine  virtti- 
le  Spiritus  sancti  facta  est ,  ita  quoque  in  eo  dis- 
simiiis  Cit,  qnod  uon  aliquo  teinporis  intervallo  , 
sed  unico  uiomento  fuit  &  caro  plasiiiata,  &  ani- 
ma  infusa  ,  &' tota  tiatura  a  diviiiT)  Verboassi.nnpta  . 

C)5.  TNon  negat  tauien  Aiijjelicus  ibid.  ad  3.  a- 
liquein  interccssisse  ordinein  niturcPi  nam  uniotie 
personali  prius  secundum  intellectum  oportet  , 
ijiuod  caro  uniatiir  animce ,  quam  Verbo  :  quia 
ex  unione  ad  animam  (  caro  )  hahet ,  quod  sit 
unibilis  Verho  in  persona  :  prcesertim  quia  persona 
non.  invenitur ,  nisi  in  rationali  creatura . 

C  A  P  U  T      IIL 

De  defectibus  humance  naturce  a  Jesii  Chrlsto 
assumptis. 

69.  j;  ost  ea  pauca  ,  quas  superius  num.  52.  & 
seq.  de  corruptibilitate  carnis  Cliristi  contra  Incor- 
corrnpticolas  breviter  innuimus  ,  nnnc  de  aliis  lui- 
manas  naturae  defeclibus  a  jesu  Christo  pro  uo- 
stra  redemptione  assumplis  (a.)  copiosius  dispu- 
tandum  est  .  Istorum  autem  delectuum  alii  perti- 
nent  ad  corpus ,  ut  fames  ,  sitis  ,  ac  mors  :  alii 
autem  ad  animam  ,  ut  metus  ,  Iristiiia  ,  dolor  ,  & 
liujus  generis  cetera .     De  lus  oinnibus    agendum 


est  cam  Saiict.  Thotna  3.  l^irt.  qa?est,  i4.  ,  &  1  5. , 
&  primuin  de  defectibiis  corpous. 

PKOPOSITIO  . 

Ch^istwi  Dominus  una  cum  humana  natura  e- 
tiiim  naturales  ,  &  counnunes  corporis  nostri 
dejectus  in  se  suscepit . 

97.  ilciEC  propositio  iis  oinnibas  suadetur ,  qni- 
bus  supra  num,  i3.  &  se.{.  oslensuin  est  conira 
Haerelicos  Phantasia-.tes  ,  verain  iu  Jesu  Chrisio 
fuisse  carnem  ,  nostrae  siinilein  ,  adeoque  iisfiem 
inconnnodis ,  &  vicisiitudinibus  subjectani  .  Hiiic 
saspiiis  euin  esurisse  legiinus,  ut  Matth.  IV.  l., 
&  XXV.  18.  etiam  siUisse  Joan.  IV.  7,  &  XIX, 
18. ;  itein  Jatigatum  ex  itinere  sedisse  Joan.  6.  ; 
&  alias  vitas  nOitrs  iniserias  pro  nobis  pertulisse  • 
Quamobrein  recte  S.  Auibrosius  Lib.  VII,  in  Lu- 
cam  :  Qui  corpus  suscepit .,  inqiit ,  omnia  de- 
buit  suhire  ,  quoe  corpuris  sunt  ,  ut  e^'uriret^  si- 
tiret  j  afigeretur  ,  contristaretur  ,  Hiuc  etiam  o- 
mnes  fideles  in  Symholo  jirilitentur  ,  Christuni 
Jesum  passam  ,  cructfi.xurn  ,  O"  sepuhum  fuisse. 

98.  Neqne  Vero  aliquis  dicat  ,  Jesum  Cliristum 
etiain  post  resurrectionem  ni-.in'b-U'asse ,  &  bibis- 
se  ,  non  certe  quasi  esuriret  ,  &  siiiret ;  potuisse 
igitur  etiam  ante  inortem  hcTc  omnia  appareiiter 
peragere ,  quiu  ad  faaisai  ac  sitim  sedandam  iis 
opus  hoberet  . 

99.  Resp.  enim  ,  in  hoc  esse  discrimen  ,  quod 
jn  vita  sua  Christus  Doininus  non  sokim  dicalur 
manducasse ,  &  bibisse  ,  sed  esurtvisse ,  &  sitiiS' 
se  ;  fnine  fatigatum  ,  contristatum  ,  passum^  2c 
mortuum  .  Quorum  nihil  de  Jesu  Christo  post  re- 
surreclionem  in  sacris  iitteris  legilur  . 

Sio.  Id  aufeio  convenienter  factum  fuisse  ex  tri- 
bus  prohat  S.  Thomas  art.  i.  quaBst.  i4.  Priino  , 
cum  Filius  Dei  carnem  assumpserit ,  ut  seterno 
suo  Patri  pro  peccatis  nostris  satisfaceret ,  decuit , 
ut  carnem  assnmeret ,  iis  sub|ectam  miseriis  ,  quae 
nobis  a  Deo ,  ut  peccati  poenae  inflictse  sunt :  ta- 
les  autem  esse  hujus  vitae  humanae  miserias,  nem- 
pe  primi  peccati  poenas  ,  late  demonstratum  fuit 
Tom,  IX.  pag.  5io.  seq» :  der^uit  ergo  ,  ut  eosdein 
defectus  ad  satisfaciendum  pro  nobis  divinas  iiisti- 
tiae  ,  Christus  Dominus  in  se  susciperet  ,  Quod  I- 
saias  spiritu  prophetico  valicinatu»  est  LIII.  4«  fli- 
ceiiS  de  venturo  Redemptore  :  Vere  languores  no- 
stros  (  LXX.  Interpreles  legunt  peccata  nostra  ) 
ipse  tulil ,    CS*  dolores  nostros  ipse    portavit  {h)  , 

Un- 


(a)  Sanct.  Thomas  hoc  eodem  verho  assnmendi  iili- 
tiir,  negai  antem  art.  3.  dici  pcsse  ,  Jesiini  Chribttim 
hos  defeciMis  Contraxisse  j  j,  q'iia  in  verbo  contrahendi 
jj  inlelligitMr  ordo  efiectiis  ad  cansun  ,  nt  scilicet  il- 
„  liid  dianliir  ctinrrahi  ,  qiiod  siinnl  ciim  siia  Ciiiisa  ex 
j,  necessitiie  traliitiir.  Cansa  aiitein  niortis  ,  &  honiin 
j,  dpfVctnMin  in  Ivnnani  natiifa  eU  pecatmn  ,  ([iiia 
„  per  peccatuin  mun    intra;'it   in    hiinc    mimdum  Roin. 


5,  V.  12.:  &  ideo  illi  proprie  dicnn^tjr  hoi  d-fecius 
,5  contrahere  ,  (jni  ex  dehito  peccati  hos  defirctii^  in- 
,,  ciirrMiit  .  Cliriitits  aiitem  lios  (hfectiis  non  hih'iit 
j,  ex  dthito  peccali  ....  Accepit  enim  nit'ir.im  hiima- 
5,  niin  .-«Iji-jiie  pcccato  in  itla  piiritalej  in  (jna  erat  in 
j,  statii   innocenii^   &c.  " 

(/;.)  Miniine  ohst.'t  ,   (jiiod  dicit  S.  Ma(fh.P'is  Vili.  if). 
sec].  j  iesns  ejicielxit  spintns  {  xanlos  )  verbo  ^  ^  omnet 


DE  DF.FECT. 

Uii^c  S.  Pefrii?  in  jna  priina  r-Mst,  II.  a4.  (1« 
Jesci  Cliristo  dirit  :  Qui  peccata  nostra  ipse 
■permlU  ui  corpure  fuo  super  lii^nurfi ,  ut  pecca- 
tis  martuL  justitice  yiyarutis  :  cujus  livore  sana- 
ti  estis . 

loi.  iSeciindo  osteijjit  Angeliciis  rlfniisse ,  nt 
Filiiis  Dei  corporales  nostr»  natiirtfi  tiefertns  as- 
sumeret ,  propter  Jitlern  incarnationis  aiUtruen- 
darn  ,  Cnin  enim  natiira  ?uunana  non  aliter  esset 
liota  lioininibiis  ,  nisi  proiit  liujnsinodi  corporali- 
bus  flefectibus  siibi.icet,  si  siiie  his  defectibns  Fi- 
lins  l\'i  huinanain  natnram  assutnpsisset ,  viilere- 
tur  iion  fiiisse  veriis  hon^o ,  ncc  verain  carneia 
habuisse,  se<l  phantasticam  ,  nt  IVIanichaei  ,  alii- 
qiie  haeretici  siipra  meinorati  num.  5.  coininenli 
«uiit .  Ft  iHeo  A[)OstoIus  Paulus  ad  l^fiilipp.  II.  G. 
de  Christo  Jesu  dicit :  Qin  curn  in  Jorrna  Dei  es- 
set ...  sernetipsurn  erinanisit  ,  forrnarn  servi  ac- 
cipienSy  in  similitudinern  hoininurn  Jactus ,  & 
hahitu  iru'entus  ,  ut  homo .  l'ndo  etiain  S.  T'ho- 
inas  A|)Ostolus  ex  contactti  vulneruin  Christi ,  ipsuin 
a  inortuis  surrexisse  credidit ,  nt  dicitur  Joan.  XX. 
Hac  ratione  Scepissinie  nsi  sunt  sancli  Patres  coii- 
tra  Phantasiastas  . 

102,  Tertia  ratio,  cur  decuerit ,  Cliristum  Do- 
miiiLim  nostri  corporis  defertus  in  se  assiimere , 
tsl  propter  exemplum  patirijtife  nobis  evhiben- 
duin  ,  ad  poenas  ,  &  calamitntes  hujus  vilae  pa- 
tienter  ,  &  fortiter  tolerandas  .  Hanc  ralioiiem  sup- 
peditat  S.  Paulus  ad  Hebr.  XH.  2.  ita  nos  exiior- 
tiins:  Aspicientes  in  auctorern  Jidei ,  <&  co^surn- 
matorem  Jrsutn  :  qui  proposito  sihi  gaudio  (a)  , 
sustinuit  crucem  ,  conjusione  conternpta  ....  Re- 
cog;itate  enirn  eurn  qui  talem  sustinuit  a  pecca- 
torihus  adversum  sernetipsum  contradictionem  , 
ut  ne  fatigernini  ^  animis  vestris  dejicientes .  Quae 
quanuis  proprie  dicta  sint  de  mortis  supplicio  i- 
psi  a  peccatoribus  illato,  possunt  tamen  ad  omnia 
ea  cxlendi  ,  quce  propter  nos  homines  ,  &  propter 
nostrain  salutem  Jesus  Christus,  fecit  ,  &  passi^.s 
est  j  etijin  ut  nobis  patienti.TS',  &  fortitiulinis  e- 
xeinplnin  prapberet  .  Adliuc  clarius  S.  Peirus.  epist. 
].  rap.  II.  21.  Christus  ,  iuquit  ,  passus  est  pro 
nobis  relinguens  exemplum  ,  ut  sequamini  vesti- 
gia  ejus  . 

io3.  Ob|.  primo.  Omnino  decebat ,  nt  natura 
huinana  a  Verbo  in  (Oiisoriiuni  divinitatis  assiim- 
pta  ,  esset  ab  omnt  defectu  immunis  .  Primo  pro- 
pter  dignitatein  Personae  assumentis  ;  neque  eniin. 
divinain  majestatem  decebant  hnjus  no8lr.-B  carnis 
incoii\nioda  .  Secundo  ,  quia  Deus  assumpsit  iiatu- 
ram  l^ominis  innocenfeni  ,  qualsm  in  priina;vo  sta- 
ti;  sine  ulla  labe  ab  ipso  plasmata  fuerat ;    atijui 


NATIVIT.  J.  C. 


75 


Adam  in  felici  iiiuoceiitiai;  stafti  nullis  miseriis  , 
aut  vitas  iii  iigentiis  rontlictatus  fiiisset :  ergo  talis 
de])ebat  esse  eliam  Cliristi  natura. 

104.  Ivespoiid.  ad  priinain  objecf.  probaf. ,  nnU 
lain  |)rorsus  tjus  viiii  esse  ,  postcpiain  negari  nun 
])0i»-^l  ,  nisi  totain  Fvaiigelicain  historiain  repudia- 
re  veliiniis ,  saltein  (/pparenfer  licec  oiniiia  natnrae 
humuiac  incoininod.i  fuii^e  a  Verbo  Divina  una 
cuin  natiira  humana  assnmpta  ,  ut  lI.Tirelici  Phan- 
tasi.istae  dicebant .  Si  eniin  iion  deJecebant  divi- 
uain  Mnje^tatein  haec  specie  tenus  geatare,  &  si 
periculum  proinde  nulluin  erat ,  negandi  in  Chri- 
4to  iiaturaiJ)  divinain  ,  jain  corruil  tota  difficultaS 
objecta  .  Sed  tunc  alia  ditFirult.is  exoritur  innlto 
iHajor,  &  omnino  indissolubilis  ,  quomodo  possit 
veritas  Evaiigelica;  hiatori*  sirta  lectaque  contra 
hostes  Cliristiim;  religioiiis  salvari  ,  iinino  qiioino- 
do  veriiin  sit  fiindameiitale  Heligionis  uostrac  dogma 
Incarnationis  Dominicae.  Ver  imtaineii  oniuibui  per- 
peiisis  ,  sicut  iiihil  divinae  'Vlajeslati  iu  eo  dctractuin 
est  ,  quod  .-eterni  Patris  unigenilus  Filius,  cnn\ 
in  forina  Dei  esset  ,  voluerit  pro  summa  erga  nos 
niisericordia  sese  exinanire,  fonnam  servi  acci- 
piendo ;  ita  nihil  prorsus  ejus  dignitati  deperiit  , 
qiiod  siinul  ctim  forina  servi  etiain  naturas  huma- 
ii.e   iiilirinitates,   &  iniserias.  assiiinpseril  . 

U)5.  Ad  seciindum  .  Quia  \'erbum  divinum  na- 
turain  sine  peccato  assumpsit  ,  ut  aeteriii  Patrisjn- 
stitifc  pro  no^tris  peccatis  sati-^faceret  ,  debuil  etiain 
pro  nobis  poenas  peccato  debitas  sustinere.  Vulne- 
ratus  est  propter  iniquitates  nostras  ,  attritus  est 
propter  scetera  nostra  Isai.TR  Llll.  6.  „  Quia  ta- 
,,  men  Christus  fuit  sine  peccato  ,  dicitiir  non  con- 
j,  traxisse  Imjtisiuodi  defectns  ,  sed  voluntarie  as- 
„  sumpsisse  "  inquit  S^  Thom.  hic  arf.  3.  ad  2. 
Vid.  sup,  not.  ad   n.  96. 

io6.  Inst.  Christus  Dominus  ut  divina?  justitiae 
satisfaceret ,  una  cun>  corpore  hiimano  etiaiu  ani- 
niam  assumpsit  ;  at qui  taineii  Christi  aniina  nul- 
lis  fuit  imperfectionibus  subjecta;  imo  omni  tain 
gratia;  ,  qiiain  scientiae  perfcotione  donata  ,  ut  pro- 
bal  .Angelicus  5.  P.  qu.  P.  art.  g.  ,  &  tju.  9.  art, 
I.:  ergo  etiam  debuit  assumere  corpus  sine  ullis 
iinperfeclionibus  . 

107.  Kespondet  S^.  Thoinas  art.  i.  ad  i.,  iii 
hoc  e>*3e  disrriinen  ,  quod  anim^  imperfectio  noii 
profiiis.set  ad  debitam  pro  peccatia  nostris  satisfa- 
ctionem,  bene  vero  acl  id  conducebant  ,  imo  suo 
inodo  necessariae  eraut  pijenae  corpocales .  ,,  Sati- 
„  sfactio  ,  in;piit  Angelicu»,  pro  peccttis  alteriiij 
,y  habet  qnidem,  quasi  matcriain  ,  puenis,  quas 
,,  pro  percato  alterius  sustinet  ,  sed  pro  priiicipii 
„  iiabet    habituiu  aniinae- ,    ex   quo  iocliualnr  ad 

vo- 


male  haberxtes  ctira\'it  y  ut  cuiiinpleretiir  ,  qiiod  dictturi, 
est  per  Isatain  Praphetam  dicentPin  :  Ipse  injirim'ates 
nostras  accepit ,  C^  ignoratittne.t  noxtras  pnrtuiHt .  Id  e- 
nim  (lict'iin  tuisse  viilt  Giiill.  Estins  \n  l.iiul.  I.sii-r  !o- 
curnj^  <£aateniis  intirmitate»  illa>  erattt  ^'eccatonim  ^ick-^ 


n,^  ,  iV  ad  .miinanim  s.in.itiorjpn»  rpi.isi  pr.-pntnhiila!  • 

((,)  Cir.TCiis  textns  li.il^el  o<  »t/  tm?  vfiiifuriffif  itfru 
yi':ii;  pro  <:aiidio  sd-i  prupoiito  t  1(110  neinpc  fnii  pote- 
rat  ,  siistiniiit  critcein  &c. 


76 


DE  INGAUN.  SECT.  II.    DISS.  II.   CAP.  II. 


j,  vo]<i)diiBi  satiafacere  pro  alio,  &  ex  qiio  sati- 
„  sfactio.  eliicaciaia  liabet :  non  ei)im  esset  elficax 
.,  satisf.ictio  ,  iiisi  ex  charitate  procederet ;  &  id«o 
j,  oportiiit,  animain  Ctiristi  perfecEam  esse ,  qiian- 
„  imn.  ad  liabilus  scientiarimi ,  &  virtutum  ,  ut 
,,  liaberet  facaitatem  salisfaciendi  ;  &  qnod  cor- 
j,  pus  ejiia  esset  «ubjeclum  infirinitutibus,  ut  ei 
„  satisfar.tionis  materia  non  deesset  ,  " 

loS.  Coliarenter  ad  hanc  doclrinani  idem  Aii- 
gelicus  in  articulo  4«  recte  observat ,  quosdam  es- 
se  defeclus  huinanas  nalurss  ,  qui  repngnant  per- 
fectioni  scientias  ,  &  gratiac  ,  quae  erant  in  anima 
Cliuisti  ,  sicHt  iguoraiitia  ,  pronitas  ad  mahim  ,  ^ 
difficulias  ad  bo.Mum  ,  &  lios  defectus.  iH'g;!.t  fuisse 
a  Cliristo  assumptos  , 

X-og,  Inst.  seoundo  .  Anima  Oiristi  non  solum 
frat  omnibus  s;Mentiai:um  ,  &  virtntum  habitibus 
ornata  ,  sed  etiam  a  primo  suds  creationis  instanti 
Dei  visione  perfecte  beata  ;  sed  ex  beatiEca  visio- 
ue  aaimas  redundat  etiam  gloria  in  copjjus  ,  dicen- 
te  J\.  Augustino  epist.  CXXIII.  alias  LVl.  ad  Dio. 
scorum  ,  quod  Deus  tatn  potenti  natura  Jecit  a- 
nimam ,  ut  ex  ejus  pleiiissima  beatitudine  re- 
dunclet  etiam  in  inferiorem  naturam  ^  c/uce  est: 
GQrpus  ,  non  beatitwJo  ,  quce  fruentis  ,  &  intel- 
ligenlis  est  propria,  sed  plenitudo  s,aniiatis.,  sed. 
inccrruptionis  vigor  :  ergo  quemadmodum  anima  , 
ita  ccrpus  Christi  debebat  esse  ab  omni  iroper-i 
fectione  iinjnuue. 

Vio.  Resp.  Guni  S.  Thoma  ibid.  ad  2.  ,  hoc 
quidem  contingere  debere  ex  uaturali  commei-cio, 
q.uod  aniinain  inter  &  corpus  est  ,  noii  autsm  id 
Contigisss  in  Christi  corpore  ,  quia  Deus  pro  no- 
sira  uliiilate  voluit ,  ut  ejus  corpus  esset  passibi- 
Is,  &  mortale  .  Eu  verba  S.  Doctoris :  „  Secun- 
„  dum  naturalem  habitudineiu ,  qua^  est  inter  a- 
j,  nimam  ,  &  corpus ,  ex  gloria  animae  redundat 
„  glr.ria,  ad  corpus  .  Sed  ha^c  naturaUs  habitudo 
j,  iu  Giiristo  subjacebat  voluutati  Divinitatis  ipsiuij 
,j  bx  qua  facluin  est ,  quod  beatitiido  remaneret 
,5  iiii.  aiiima ,  •&  non  derivaretur  ad  corpus;  sed 
j,  caropateretur,  quaeconveniuntnatur.-e  passibili ." 

111.  Ob.  secund.a.  Ciemens  Alexaudr.  iu  Lib. 
VJ.  Stromalui7i  Christum  nullo  modo  esurivis.- 
se  ,  aut  sitiisse  scribit ;  coinedcbat  enim  ,  inquit , 
non  propter  corpus  ,  quod  sancta  virtuts  contl- 
nebcJur  _,'  sed  ne  eis ,  qui  wxa  cum  eo  yersaban- 
tur  ,  i?i  tnentem  venu-et  ,  aliter  de  eo  sentire .... 
Jpse  auteui  passionis  erat  expers  :  ui  queni  nuU 
lus  suhirt-t ,  motus  ajjeclionis  ,  neque  vohtptas  , 
;iec  dolor  .  Idcm  asuerunt  nonnuili  alii  Patres. . 

112.  Resp.  Hasc ,  &  similia  iionnullorum  testi- 
anonia  benigne  explicaijda  sunt ,  con  quod  nega,- 
verittt  cmnino  iu  Christo  humani  corporis  aftectio- 


(«)  Hanc  Gl-fincntis  sententiain  non  satis  castigatam 
ajJiJeHat  Uio;i,  iVtavins  Lih.  X.  De  Incurn.  ca[y.  5.  Re- 
prthenditur  eti.\in  a  l3oile.iii  isj  Uissert.  De  sanguins 
{^hiiHi.  4;,     i.'.  N.icol.  Le-Nqnrry.    in  Jpparit.    ad  Bi- 


nes ,  sed  quod  ea»  iioa  putaverint  fuisse  m  Chi'i- 
sto  necessarias  ,  autipsius  voluntati  contrarias,  vel 
saltem  quod  sine  rationis  consensu  insurgerent,  ut 
saepe  in  nobis  contingit .  Esuriebat  igitur  ,  sitie- 
bat  ,  dolebat  ,  patiebatur  ,  quia  volebat;  cum  po- 
tuisset  divina  sua  virtute  non  esurire  ,  neo  silire  , 
nec  aliis  passionibuaobnoxius  esse  .  Ceterum,  inen"' 
tem  suaiu  aliquatenus  ibidem  Glemens  exposuit  , 
scilicet  has  humani  corperis  actiones  ex  Christi 
corpore  absolute  ,  &  oinnino  noii  exclusis,se  ,  sed 
solum,  ut  ininime  necessarias :  inimediale  eniin 
autea  dixerat:  In  Servatore  quideni  corpus  ne- 
cesso^ria  postulare  ministeria ,  ut  permaneat ,  rl-' 
diculuin  fuerit  ;  potuisset  enim  etiam  sine  his  su^ 
stentari  divina  sua  virtute   {a)  . 

I  i5.  Ob.  teriio  .  Defectus  corporis  Ci^hristi  finem 
ejustlem  incamationis  impediebant  .  Nam  primO 
propler  tam  multas  ,  tanique  magnas  ipsius  infir- 
jnitates  facile  Judaei  ,  aliique  suspicari  poterant  , 
ipsum  Hon  esse  nisi  puruui  hominem  ,  noii  auteni 
Deum  ;  uude  difficulter  ad  cognoscendani  ,  &  con- 
fitendam  ipsius  divinitatein  attollebantur :  cecte  fa- 
cilius  hoc  incarnationia  mysterium  fuisset  agnitum  , 
si  Verbum  divinum  huinanam  quidem  caruem  as- 
sumpsisset,  sed  omnino  perfectain  ,  nullisque  in- 
firmiialibas  obnoxL.iin  .^  Hinc  etiam  antiqui  justi 
venturum  iVlessiam  expectabant  in  fortitudine  ; 
quorum  illa  vox  erat  apud  Isaiam  LI.  g. :  Con^ 
surge  ,  induere  fortiLudmem  brachium  Domini  ^ 
qiiod  de  Messia  diclum  intelligit  S.  Hieronymus  , 
subdens;  Cujus  advenlum  deprecatur  Proplieta  ^ 
Lhyde  etiam  David  in  Psalmo  XCII.  i.  de  eodein 
Christo  cauebat:  Indutus  est  DCrninus  fortitudi^ 
nem  ,  &  prcecinxit  se  . 

114..  Resp.  ,  ad  mysterium  Incarnatioiiis  cogno- 
scendum  necessarium  fuisse  ,  iit  Messias  appareret 
perfectus  Deus  ,  &  perfectus  homo  .  Verum  ,  & 
cousubstantialem  Patri  divinitateni  ostendit  Chri- 
stus  ,  stupendis  miraculis  ,  prascipue  autem  prodi- 
giosa  stia  ex  )norti.:is  resurrectione ,  q.uam  ante 
praedixerat:  aequum  igitur  erat ,  ut  etiam  assuin- 
pta;  humanitatis  veritatem  jvatefaceret ,  sub|acendo 
oninibus  ejusdem  isumanitatis  incommodis  ,  &  in- 
firmitatib.us..  Antiqui  aulem  Patriarclias  ,  &  Pro- 
phetae  divino  lumine  callustrati  Messiain  expecta- 
bant  in  foititudine  ,  &.  potentia  spirituali :  &  solus 
populus  carualis  eum  in  potentia  armoruin  ,  &  ir> 
sj>lendore  majestatis  terrenas  desiderabat,  quem- 
adinodum  &  nunc  desid«rat ,  ad  resUtuendum  teni- 
porale  reguum  Israel . 

II 5.  Diximus  tamen  in  nostra  propositione  na^ 
turales  ,  &  comrnunes  corporis  defectus  fuisse  a 
Servatore  nostro  susceptos ;  nempe  eos  solos  ,  qui 
in   omnibus    communitsr    inveniuntur  ex  peccalo 

pri- 

hlioth.  Max.  Sanct.  Ritriim .  Nat.  tamen  Alex.inder 
Dissert.  Vlli.  in  Spec  II.,  aliiqne  passiin  Theologi  Cle- 
inentis  mentein  JjKnigne  interpretanttir. 


DE  DEFF.CT.  NATIVIT.  J.  C. 


f>rimi  parenlU ,  sicnt  mors,  faines ,  siti'«,  &  alia 
iiiiiisinndi .  ,,  Qiiidain  autein  ,  iiujiiit  S.  Tliomai 
,,  art.  3. ,  defectiis  siint  ,  qiii  iioii  coiisequiuitiir 
,,  commiiniter  totain  naturam  hiiinanain  ,  propter 
,,  pecratiiin  priini  pirentis  ,  sed  caiisaiitiir  in  ali- 
,,  qiiibns  hoiniiiibus  ex  fpiibusdam  particularibus 
,,  causis  ,  sicut  lepra  ,  &  morbus  caducus,  ik  a- 
j,  lia  hujusinodi  ;  qui  quidem  defeclus  quaiidoque 
5,  causantur  ex  cuipa  hominis  ;  puta  ex  iiiordina- 
,,  to  victu  ;  quandoque  autein  ex  dffectu  virtulis 
„  formativ»  ,  quoruin  neutrum  coiivenit  Christo  ; 
„  quia  &  caro  eju»  deSpiritu  sancto  concepta  est , 
„  qui  est  infinitae  sapientiaB  ,  &  virtutis,  atque 
„  errare  &  deficere  noii  (Wtcns ;  &  ipse  nihil  i. 
„  nordinatum  in  regimine  vitae  suac  exerruit  .  " 

ii6.  C)bstare  videnlur  verba  Apostoli  Paiili  ad 
Hebr.  ]I.  17.,  quod  Christus  debuit  per  o.vmKi 
fratrihus  sirnilari  ,  Hujusmodi  generales  prnposi- 
tiones  etiam  iineniuntiir  aliquando  apiid  sancios 
Patres ,  scilicet  C!hristuni  omnes  omuino  M<)3iro3 
defectus  suscepisse  . 

117.  Veruntamen  hasc  iBtelligenda  esse  cum  a- 
liqua  restrictione  ,  iios  docet  idem  S.  ApostoJus  ia 
eadem  epist.  c.  IV",  1  5.  dicens  ,  habere  nos  Ponli- 
ficem  tentatum  per  omnia ,  nempe  per  omnes 
afllictiones  noslras  pro  similitudine  ahsque  pecca-^ 
to  i  idest  iis  excepti»  quae  vel  ex  peccato  oriun- 
lur  ,  vel  ad  |>eccatujn  suo  modo  inciiuaut . 

118.  Quseres  prinio ,  an  pra;dictos  comnuines 
corporis  defectus  JesiM  Christus  necessario  aSMim- 
pseril  ? 

119.  Ne«at  S.  Fnlgentius  in  epist.  ad  Reginum  , 
ubi  postquam  multa  de  hac  re  disputasset ,  ita 
c;ip.  4«  concliidit:  ,,  Quocirca  apparrt ,  CJiristum 
j,  anlt  pasiiouem  ,  imo  usque  ad  pasbionem  ,  & 
„  niortem  ,  mortale  ,  atque  aniinale  corpus  ha- 
„  buisse:  &  pro  nobis  iu  eodeia  corpore  verain 
„  faniCTn  ,  veram  sitiin  ,  fatigationeiiKjue  seusisse, 
„  vera  clavorum. ,  ac  lanceae  percepisse  vulnera  , 
5,  &  ex  hoc  verum  doiorein  7Jon  necessiiate ^  sed 
,,  i'oluntate  ,  seusisse,  veraeque  mortis  acceptatio- 
,,  ne  pro  nobis  auiinain  suam  propria  potestate 
5,  pnsui^se  "  .  Ejusdtm  seutenti.-e  est  S.  Jo.  Da- 
masfemis  Lib.  IM.  de  jide  orthod.  cap.  qo.  in- 
quier.3;  ,,  INaturales  passiones  ijoslrj;  ,  &  secun- 
;,  dum  natnram  iii  Christo  erant  ,  &  supra  ini- 
,,  turam  .  Eteniin  secumhim  naluram  Ln  illo  cie- 
„  baiilur  ,  cum  uaturam  pati  siner^t ,  q^uie  carni 
j,  erant  propria:  supra  luituram  aiitein  ,  quia  iii 
,,  Doinino  qu.T  iniuralia  eraut  ,  voluntatem  miui- 
„  me  prapverlebaiit .  INeque  enjin  coaclum  quid 
y,  iu  eo  conspicitur,  scd  omnia  volunuiria  .  Vo- 
„  lens  enim  fame  ,  roUins  metu  ,  i-olens  morte 
„  ajfectus  est  .  " 

120.  QtiaB  cum  vera  sint ,  ansam  nonnuliis  piae- 
buerunt  eo  usque  progrediendi  ,     lU  dicerent  ,  Je- 

(n)  Vfderi  polest  epistcla  <|iiInt.-(  PhiliiJpi  Ahl).ili.  Ror 
n'*' S|j  i  ex  Ordine  ('fwmonilratensi  fnlir  Oj)cr.\  ti^i^-d.ni 
VKilipj)!  .ib  uno  ex  cj-is  siiccessoribiu  Ni<:olao  Glmn.Tr: 


sum  Christuin  tale  corpns  in  sua  prodigiosa  coii. 
ceptioii»'  sutii|)sisse  ,  ut  iiaturaliter  pati  iion  posset; 
qiKxl  si  passus  aliquando  fuit  ,  id  propria  ei  vo- 
luutale  contigisse,  noii  uutein  suar  nalurx  infirmi- 
tate  ;  ita  iit  prceter  naturam  O"  per  miraculum 
factuin  sit ,  quol  dolueritO"  ili>'t'nlo  mortuas  sit ». 
JCt  sic  ctiain  naturile  fuisse  iu  Christu  voiebaut 
jejuninm  .io.  di»riiiM  ;  praEteruaturale  autein,  quod 
postea  esurietit  («i)  . 

\i\,  Sed  pr.estat  audire  .S.  Thoirtim,  qui  3» 
P.  qu,  14.  art.  1.  solita  sua  praecisione  lunc  <juaB« 
stiouem  ita  resolvit  .  PrinK)  notat ,  dupliceui  ess» 
necessitatein  ;  uiiam  coactionis  ,  qiiae  fit  ab  ageu- 
te  extrinwco  ,  &  hoec  qiwlem  nece^sitas ,  inquit , 
contrariatur  naturoe  ,  t^  voluntati :  alijm  uatu- 
ralein,  qui«  coiisequilur  principui  naturalici  i  sci- 
licet  vel  formain  ,  sicut  aecessarium  esl ,  iguein 
calefacere:  vtl  materiam  ,  sicut  necessariuin  est 
corpus  ex  contrariis  coinposiluin  dissolvi  .  Hoc 
praEiK)tato  ita  j)rosequitur  :  ,,  Secuudum  igitur  haiic 
,,  necessitatem  ,  quae  coiisequitur  materiain  ,  cor- 
,,  pus  Christi  subjectuni  fuit  necessitati  inortis  , 
„  &aliorum  hujusmodi  defectuum ....  Haec  auteiu 
„  necessilas  causatur  cx  principiis  carnis  huma.- 
„  n«.  Si  autein  loquamur  de  necessitate  coacdO' 
„  nis  ,  secundum  quidt-m  quod  repuguat  naturiO 
„  corporali  f  sic  iteruin  corpu»  Christi  secuuduia 
„  cojuiiiioDem  propriae  naturae  necessitati  subja- 
„  cuLt  ,  &  clavi  j)erforantis  ,  &  flagelU  percutieu- 
„  tis.  Secunduin  vero  cjuod  necessitas  talis  repu- 
„  gnat  voluntati  ,  manifestum  est ,  quod  in  Chri" 
„  sto  non  Juit  necessitas  horum  dejectuum  ,  ne- 
„  que  per  respectura  ad.  voluntatfin  humanain 
„  (Ihristi  absolule,  prout  sequitur  rationem  deli- 
„  berantem  ;  sed  solum  secundum  luituralem  mo- 
,,  tur?i  i-o!u7ita(Ls  ,  proat  scilicet  uaturaliter  refu» 
„  git  morlem  ,  Sc  etiam  corjjoris  nocumeuta.  " 

1-22.  Et  hoc  sensu  .S.  Thomas  intelligit  ,  &  ex- 
plicat  ea  verba  Isaiae  LIII.  7»  Oblatus  est ,  qui.T^ 
ipse  ioluit ,  quia  ucmpe  Christus  y o/ui/  &  volun- 
tate  divina  ,  ^  vohmtate  humana  deliberata  ,  li- 
cet  mors  esset  contrji  naturalem  motum  volunta-^ 
tis  humarue . 

123.  (Tiuaercs  secuudo ,  an  corpus  Christi  fuerit 
forin.T  elfgantis  supra  ceteros  homincs  ,  an  j)Otiu» 
slaturae  ,  St   faciei  «leformis  ,  ac  conlemptibilis  ? 

12/^.  Resp.  Ut  siij^criusunm.  11 5.  observaviinus. 
cum  S.  Thoina  .  Christus  assumpsit  omnes  eos  dc- 
fectus  ,  qui  consequuntur  totain  n.aluram  luuna- 
nam  ,  non  autein  eos ,  qiii  ex  partirularibus  cau- 
sis  oriuutur  ,  ex  culj)a  hominis  ,  v«  I  ex  iinpoten- 
tia  virtutis  fonnativae  ;  quia  iiec  ille  aliijuid  inor- 
dinatum  cgit  iu  vita  sna  ;  ucc  Sj^irilu»  sancti  vir- 
tus  errare  potuit  in  formaudo  ejus  corpore  ex  j)U- 
rissimoU.^iariie  Virginis  sanguine  ;  unde  plusquain: 
certiun    videtur ,    Christi    corpus    fuisse  ajjtissima 

suis. 

elf:.i  in  fol.  Dii.ici  r62i.  Brevem  hiijiis  controversi*- 
!iiit<jri.un  te.v':  ?.  Diou.  Petavius  L\b.  X.-  De  lncurnat,.c.^'^ 


78 


DE  INCARN,  SECT.  11.   DISS.  II.    CAP.  IIL 


aiiis  niembris  dlsposifum,  ^  sine  iilU  ex  iis  im- 
perfectionibiis  ,  quibiis  singalares  aliquoa  honiiues 
deturpatos  videmus  .  Solun»  igit:u'  qusGstio  est  de 
peculiari  aliqua  venustate  ,  vultus  elegantia  ,  colo- 
ris  snavitate  ,  atque  oris  specie,  quibus  a  uonnul- 
Hs  scriptoribus  sequioris  jctcitis  D.  ?s.  Jesus  Cliri- 
stns  commendari  solel ;  quique  potissinuuu  iuniti 
videntur  in  Psalmi  XLIV.  3.  verbis :  Speciosus 
jorma  prce  Jiliis  hominum  i  quae  ita  Jesu  Christo 
adaptant ,  perinde  ac  si  ille  fuisset ,  corpore,  sta- 
rura ,  Yultu  osnnium  hominum  formosissimus  .  Ita 
hunc  locum  intellexerunt  non  pauci ,  nec  ignobi- 
les   (nterpretes . 

i-j^.  Eliam  aliqni  sancti  Patres  i-.dmiranclam  , 
&  plajie  coelestem  fuisse  nostri  Salvatoris  formam 
sciipserunt ..  S.  Hieronymus  iu  cap.  IX.  Matth. 
vers.  9.  Tom.  \'ll.  Certe  ,  iiiqmt  ^  fulgor  ipse  ,  & 
rnajestas  divinitatis  occultce  ,  quce  eliam  in  hu- 
mana  facie  reUicebat ,  ex  prirno  ad  se  videntes 
trahere  poterat  adspectu  ,  Et  in  epist.  i4o.  ad 
Priocipium  de  Christo  loquens  ,  Nisi  hahuisset  , 
inquit ,  C^  in  vultu  guiddarn  ,  oculisque  sidereum  , 
nunquam  eum  statim  secuti  fuissent  Apostoli  , 
nec  qut  ad  comprehendendum  eum  venerant  , 
corruissent  .  Haud  dissimiliter  loquitur  S.  Joann. 
Chrysostomus  Hom.  XXVH,  in  Matih.,  aliisque 
in  locis  ;  &S.  Bernardus  Serm.  L  in  Eesto  omniuin 
Sanct.  num.  4«  5,  Prasuicantem  ,  inqnit  ,  Domi- 
„  Dum  de  civitatibus,  &  castellis  popuH  seque- 
„  bantur  ...  &  adhccrebant  ei ,  afl^atu  pariter  ,  & 
5,  aspectu  illius  delectati,  cujus  niniirum  vox  sua- 
„  vis  ,  &,  facies  ejus  decora  ,  sicut  scriptum  est ; 
,,  Speciosus  Jorma  prce  Jiliis  hominum  :  diffusa 
,5  est  gratia  in  labiis  tuis.^' 

126.  Praeter  haec,  &  alia  veterum  testimonia, 
eliaui  iniagines  ,  statuje,  &  numismata  ,  qnas  j.uii- 
cherrimani  ejus  faciem  exhibebant ,  a  quibusdam 
allegantur  ,  S.  Jo.  Damasceuus  Lib.  lY.  de  Jide 
prthod.  cap.  16.  iu  fine  hanc  historiam  rclert  : 
55  Cum  j^bgarus  Edessenorum    Rex    pictorem  jni- 


(fl)  Priimis  ,  qiii  hiijiis  iraaginis  EdesseBfB  meniine- 
Tit ,  est  Evngriiis  aiictor  S^c  VI.  Lib.  IV.  Hist.  cap. 
17.5  iihi  Procopitnn  citat  j  (pii  tameu  nonnisi  episto- 
las  Abgari  ad  Chri.stinn  ,  &  Clirisli  ad  Ahgannn  ine- 
morat  Lib.  II.  De  l>eUis  cap.  j^.  Dainnsceni  iiiUein  nar- 
ralionein  Gr,-?ci  posteriores  pliiribns  commentis  exor- 
narunt . 

i,d)  Hapc  sunt  Nicephori  Caliixli  verha  ;  „  FJgregio 
>j  is  ,  viviiioqne  viillti  fait  ^  Corporis  staHira  arl  pal- 
j)  mos  prorsns  septein  .  Ca;sariein  liabuit  s!iJ;tTavain  , 
3}  ac  non  adinodnin  densam  ,  leniter  cjnodamrnodo  ad 
j,  crispos  declinantem  :  snpercilia  nigra  ,  non  perinde 
j)  inflexa  .  Ex  ocnlis  fnlvjs  ,  &  snbflavescrntibiis  miri- 
„  fica  prominebat  grafia.  Acres  ii  ep.int ,  Sc  nastisloa- 
,,  gior  .  Barb?5  cnpiilns  ffaviis  ,  nec  admoduin  demis^ 
I,  sus  .  Capilis  porro  capillos  tnlit  prolixiores  .  Nova- 
,,,  cula  enim  in  capsit  ejtis  non.  ascendit  ,  netpie  m.inns 
„  alitpia  Iiomirvis,  pr^tenjnam  Matris  in  tenfr.i  diin- 
„  taxat  a?tate  ejns  .  Collnin  liiit  sensim  declive  ,  ita 
^j  iit  ncn  ardno,  &  e.xtento  nimiiitn  corporis  statit 
3,  esset  .    Pofi©    triiici    relerens    colgrem   non    rotua- 


„  sisset,  qui  Domini  exprimeret  eflfigiera  ,  neqne 
„  id  pirtor  ob  splendorem  ex  ejus  vultu  emican-. 
,,  tem  assequi  posset  ,  Dominum  ipsum  ,  admoto 
„  divinae  ,  viviticaeque  faciei  suas  pallio,  iinagi- 
,,  nem  suam  iu  eo  depinxisse  ,  quam  ad  Abgarum 
„  misit,  nt  hoc  pacto  desid«no  ejus  faceret  sa.- 
„  tis  "  (a) , 

157.  ISicephorus  Callixti  Lib.  II.  Hist.  c.  43» 
auctor  est ,  imaginem  Salvatoris,  sicuti  &  B.  iVIa.- 
rias  Virginis  fuisse  a  S.  Luca  depictam  ,  qui  e- 
tiam  Lib,  I.  c.  ^o.  ejus  procerae  staturas  ,  &  ad- 
jnirar.das  forniositatis  descri[)tionem  reliquit  {b) . 

12S.  Eusebius  item  Lib,  VII.  Irhst.  Eccles.  c. 
18.  statuam  Jesu  Christi  speciem  rejerentem  a 
nuiliere  haeinoroi^ssa  Paue^ide  erectam,  C9'  JpO' 
stoiorum  Petri ,  ^  Pauli ,  Christique  ipsius  pi- 
ctas  imagines  ad  suam  usque  memoriam  serva- 
tas,  &  in  tahulis  a  se  visas  testatur . 

129,  Imperat.  Alexander  Severus  Mammeae  fi- 
lius,  ut  inejus  vita  Lampridius*narrat ,  imagiuem 
Jesu  Ciirisli   in  suo  lararif)  servabat « 

i5o,  Ac    demum  ,     ut  S.  Augustinus    habet    in 

Lib.  de  hceresibus  luun,  7.  ,    quasdam   iVlarcellina 

ex  G-"-rnocrat!anorum  secta  colebat    imasiines  SaU 
1  o 

vatoris  nostri  Jesu,  &  Pauli ,  O'  Homeri  ,  tcb' 
Pj^thagorce  ^  adorando ,  incensumque  ponendo  , 

iSi.  Porro  cum  hcEc  antiquitatis  monuinenta. 
modo  desint ,  nonnisi  ex  veterum  testimonio  haec 
de  Christi  pulchritudine  controversia  fiuiri  potest. 
lis  vero  ,  quae  supra  altulimus  num.  125»  seq,  , 
alia  e  diametro  opponuntur  .  Nam  prinio  Euse- 
bius  Lib.  I.  Hist.  Eccl.  cap,  i3.  referens  ,  quae 
Thaddaeus  Abgaro  Kegi  Edessenorum  exposuit  de- 
advejitu  Christi  ,  nieinorat  etiam,  eum  dixisse  de 
viiilale  ,  &  abjectiane  ejus  humanitatis  ..  Deinde 
fuerutit ,  qui  ea  verba  Isaiae  LIII.  2.  Noa  est  spe- 
cies  ei ,  neque  decor  litteraliter  de  ipsius  Christi 
vultu  intelligerent ,  cujus  nulla  fuisset  species  , 
luilius  decor  (c)  .  Sie  Clemens  Alexandrinus  Jjib, 
111.  Pje Jagogi  Ci\p.  i..  Dominum  vero  ipsum  ,  ait, 

Ja~ 

„  d.im  ,  aiit  acntam  habnit  faciem^  sed  qnalis  Ma- 
„  tris  eJMS  er  st  ,  paiiliim  tleorsnin  vergentem  ac  modi- 
„  ce  riibiciiadam  :  gravitatem  ,  atqne  priidenliam  ctiin 
„  lenitate  coiijiinctam  ,  placabilitaternijiit;  iracnndiaE  ex- 
„  pertem  pr^  se  ferentem  .  Persimilis  deniqne  per  o- 
,,  iniiia  f'i!t  divin.Te  ,  &  immaculatfe  sii^p  Gcnitrici  .  " 
Haud  miiltitrn  diversa  est  faciei  Jesti  CJiristi  pi<  tiira  , 
(iii^  describitur  in  apocr^plia  qnadjrn  epistola  nescio 
C!ij'is  Lentitli  ,  cpiap  ad  Roinantim  Senatiiin  scripta  le- 
gitiir  apiid  Leziandnim  Lib.  Xll.  Hist.  Viiw. 

(c)  R.  Abarbanel  in  Comment.  ad  hunc  locum  lite- 
raliter  verba  Prophetr-e  e.vplicabat  de  corpore  venttirl 
Messise  prorsii.';  delbrmi  j  unde  coutra  tcs  ,  (pii  puichei-- 
riinaui  Cliristi  formam  depr^dicant  ,  argiirnentum  tra- 
lubat ,  Messiam  in  Lr-ge  promisstim  non  fiiisse  Jesuiii 
Nazaraenum  .  Arguirtenttun  prorsus  eluuibe  j  ductuin  ex 
cpinioiie  oumino  iacerta  ;  <^  <["od  facile  solvi  pos.set  , 
etiauisi  statueretur  ,  Cliristum  fuisse  facie  omnium  spe- 
ciosissiiua . 


DE  PULCHaiTUD.  J.  C. 


79 


S.  Tl 


lum. 


facie  deforinatum  y  per  Isaiam  Spiritus  testatur^ 
&  iii  Lihns  Siromatum    iioo    seiuel  Jtsiim  (Jliri- 

sluin  i'i  carne  dcjormem  .njptllat ;    cujiu  defor-  Amliri    iiieretiir 

iiiitati:)  j-,ib.  VI.  haiic  aftVri  rationein  :    Non  jru-  XLIV.  (^a)  ad  illa  verba  ,    Speciusus  Jorrna  pra: 

sira  ,     iiKjiiit,     yohut  uli  iili  ,    ty  humili  Jonna  Jiliis  hominum  :  ul)i  pojtqiiirn  cjiiaflniplicetii  uiil- 

'   "   '"           ""     "'     "  chriludiiipin  iii  Ciiritto  distJnxit ,    scilicet  primam 


iiec  tameii  [n[>ie  exfernaB  speciei  deformitate  con- 
teiii|)tibiifin  ,     imino  abjoliite    a»ppctii   piilclirum  . 

in    expoMitione  Psalmi 


corpons^  ne  quis  spccurn  laulans  ^  &  ahni 
rans  pulchritudinem  ,  ahsistat  ab  iis  ,  quce  dicun- 
tur  .  Tertiilliamis  ctiuii  de  carne  Chrlsli  rap.  9. 
j4deo ,  in(|iiil,  nec  humanue  honestatis  corpus 
Juit ,  neduin  coelestis  claritatis  .  Tacenti!)ut  apud 
nos  quoque  Prophetis  de  ignobili  aspectu  ejus  ^ 
ipsue  passiones ,  ipsueque  conlumelije  loquuntur  . 
/In  ausui  esset  aliquis  ungue  summo  perstringe- 
re  corpus  no\/ntn  ?  Spulaniinibus  contaminare  fa- 
ciem  ,  nisi  merentem  ?  Alioi  ideui  fere  assereiites 
kreviiatis  caiisa  oinitto  . 

i32.  Scd  oinittere  tiejneo  celehrein  Origeiiis  lo- 
cuin  Lib.  V|.  coiiira  Celsuin  ti.  ^5.  ,  iibi  liaec  af- 
ferliir  iJelii  ,  iiostrae  IW-li^idnis  lioslis  acerrimi,  o- 
bjeitio:  ,,  Qtioniam  diviiiiis '^piritiis  erat  in  corpo- 
„  re  (  Jes  I  (I'uisti  )  ,  oiniiino  oportuit  ,  illiiin  aii- 
,,  leceilere  ceteris ,  aiit  inagnitiidiiie  ,  aut  pulrhri- 
,,  tiuliue  ,  aut  viribus  ,  aut  voce  ,  aut  ma|estate  , 
,,  aiit  eloqiientia  .  Fieri  eniin  iion  potest ,  iit  iti 
I,  quo  esl  aliqiiid  divinuin  ,  qiiod  alii  uon  habeiit  , 
,,  is  iiihil  ab  alio  ditTerat  .  Hic  aiitein  iiihil  a^o 
,,  alio  discrepabnt  ;  immo,  iit  ajunt,  statura  exi- 
,,  giia  ,  \viltu  defonni  ,  &  abjec'o  erat .  " 

»55.  Hiiic  autein  Celsi  objectioni  ita  Origenes 
respjndet :  ,,  Constat  quidein  e  Scripturis  ,  Jesu 
,,  corpiis  {kxw^  alspectu  dejorme  i  sed  uon  etiain 
„  abjecto  vultu,  ut  Celsus  expo>uit  ,  nec  exij^ua 
,,  statura  illud  iuts->e  ,  clare  indicatur.  Haec  siint 
,,  Esaicie  verba  ,  quibus  praedicit  ,  illuni  veiitiiruin 
„  Imc  esse ,  iion  decora  specie ,  nec  excelleiiti 
„  piilrhritudine ....  Non  est  species  ei ,  neque 
„  gloria ,  (>  vidimus  eum  ,  CS^  non  habehal  de- 
„  corem  ^  neque  pu'chritulinein  i  sed  species  ejus 
,,  mdecora  ,  Cb"  dejiciens  prce  Jiliis  hontinum  . 
,,  Haec  audivit  Celsus  ,  quia  sibi  ad  caluiiinian- 
„  duin  Jesuin   utilia   esse   viiiebaiiltir  ,   iiequaquain 

,,  autem  attendit  ad   isla  Fsalini   XLIV Spe- 

,,  cie  tua  ,  &  pulchritudine  tua  intenle,  prospe- 
„  re  procede  ,  O"  regna  .  "  Haec  Origenes  ,  qui 
postea  «cite  observat ,  iiec  in  Evaligeliin,  nec  in 
Apostoloriiin  libris  scriptuin  esse ,  iiullam  Jesu 
Christo  fiiisse  speciein  ,  &.  pulcliritudinem  ;  imo 
contra  alicpian  lo  respletiduisse  faciein  ejrts  ,  sicut 
«olem  ,  [VJatt.  XVII.  2.  Uiide  postea  concludit  , 
corp'is  Jesu  Christi  ,  fioc  ceteris  tintecelluisse ^ 
91/oJ  p-out  cujuS'/ue  caput ,  &  prout  ufile  erat  , 
tale  vidtretur  ,  quale  singulis  vi  lcri  oportebat  . 

ir)4.  SeJ  exhictenus  dictis,  iiobis  cdligeMdiiin 
videtur,  Jpsiim  Christuin  nec  pe.^iiliai'em  ,  &  di- 
stiuclam    corporis  veiuistatem    assiUnere    voluisse  , 


sccundum  Jormam  divinam  ,  xy  alierain;uj:<7/«, 
^  veritatis  ^  Ivtliain  conversationis  honesta:  ^  qiiar- 
tain  co-porisy  itiquirit  ,  an  seruiidiim  lianc  pul- 
chrituliiKin  corporis  dictus  sil  speciosus  Jorrna 
prce  Jilii<  hominum  ? 

i55.  Kesj)on.let  aulem ,  pulchritulinem  consi- 
stere  in  proportione  memhrorum  ^  C>  colorum  ^ 
„  &  lianc  pulchritudiiiein  ,  iuquit ,  (ihristus,  se- 
„  ctmdum  quod  competebat  ad  statuin  ,  &  reve- 
„  rentiain  su.-c  conditionis ,  liabuit .  INon  est  ergo 
„  intelligendiim  ,  qiiod  (^hristiis  habuerit  capillo» 
„  flavos  ,  vel  fiierit  nibeus ,  qnia  hoc  iion  decui»- 
„  set  eiiin;  sed  illain  pulchritudiiiem  corporalein 
„  habuit  siiinme  ,  qua;  pertinebat  ad  statum  ,  & 
,,  reverentiam  ,  &  grati<)sitatein  in  aspectu  ;  itai 
„  quoddain  divioum  radiabat  in  vuitii  ejm,  quod 
„  oiniies  euin   reverebantur  ,  ut  Augustinus  ait  .  " 

i56.  Prophetiam  vero  Isaia  superiut  11.  i55. 
rel.itam  S.  Doclor  explirat;  qund  voluerit  exprim 
mere  contemptum  Ch^^isii  in  p.issione ,  in  qu<l 
dejorniata  fuit  corporis  forma  prce  muUituitne 
ajfliciionum  .  Ita   An^elicus . 

I  57.  El  ante  eum  S.  Joannes  Chrysostomus  Hnin, 
XXVII.  in  Malth.  de  Jesu  Christo  loquens.  „  ISe» 
„  qiie  eni.n  ,  iuquil ,  ex  prodigiis  lanMiin  adiiii- 
,,  raiidu?,  sed  ipsius  soltim  c 'iispectus  ^ratii  miil- 
„  ta  pleiius  er-tt  ;  id  ,  quori  indicaiis  l-^ropliet  i  di- 
„  cebat  :  Speciosus  Jorma  proe  Ji'iis  hofninum  • 
,,  C)uod  sl  Isiias  dicat :  Non  hahebat  specieti  , 
,,  neqne  d^-corem  ;  aut  illud  de  divniitatis  gloria 
),  inefhibili  intelligit ;  aut  ea ,  qu«  in  passione 
,,  gestabuiit,  narrat,  ignominiamque  il!ain ,  quain 
„  rrucis  teinpore  sustinuit  ,  aut  tenuitatem  iilain, 
,,  quain  toto  vits  teinpore  iii  omuibiis  exhibuit .  " 

1 58.  Ita  etiain  S.  Augtistimis  utrumq  le  lociim 
Psiliiii  XLiV.  ,  &  Isai*  lilU.  roiiriliat  Tract.  IX. 
in  epist.  S.  Joaunis  u.  9.  Toni.  III.  P.  II.  iuqniens: 
>,  (^ilOinodo  invenimns  pulcriim  Jpsum?  Specio* 
„  sus  Jorma  prcejiliis  hQininum  ,  diffusa  tst  ^rii^ 
„  tia  in  labiis  tuLs  ...  Vnie  invenimis,  (|uia  foc- 
„  dus ,  Sc  deformts  est  Jesus  ?  ....  Isaiaiii  inierrO- 
„  ga :  Et  vidimus  eum  ,  ^  non  haheKit  spe- 
,,  ciem ,  neque  deco^em ,  Illae  stii.t  diM^  tihiae 
,,  quasi  diverse  sonaiitrs:  sed  uiiiis  Spiritus  am- 
„  bas  iiiflat  .  Hac  dicitiir  Sppriouis  form  i  p'oe 
,,  Jilii^  hominum  :  har  dicitnr  in  Isaia  ;  f'il'>nii 
,,  ewn  ,  &•  non  hahehjt  speciem  ,  nequf  L'<:o- 
„  rem  :  ui;o  spiritu  implenttir  ambap  tibi;»*  ,    n^^n 

,,  dissouant Inierrogeinus  Pauluin  Aposlol.iin  , 

& 


(ai   Did)ft.iluiii   riiit ,    an  Cotnmpnt.irii  in  prforrs  Ps.       iert.  Criticis  ,    Cr  Ap<AoB,et.   De  gestis,    C~    scriptis , 
Ll.  esti^nt    of-nninns   S.    Tl.oiiw     («ptiis  ;     .sf»|    co.;   i(|.-m       a<  doctrinu  S.  Thoiint  j4</ilinatis  Dissert.  II.   cap-  2. 
-inJicavit  l'.  Jo.  Fi  anc.  Ccru.  Mana  dc  Ruljtis  in  Dit- 


8o  DE  INCAIliN.  SECT.  II.   DISS.  !l.   CAP.  IV. 

&  exponat  nobis  ccHuonanliam  dtiaruin  tibia- 
'  riim  .  "  Videlicet  in  verbis  illis  ad  Fliilipp.  H. 
6.  Qui  ^um  in  fon?ia  Dei  esset ....  serneUpsiini 
,  exinani%'it ,  Jormatn  seni  accipiens  &c.  Sic 
,,  ergo  S.  Aiigustiiuis  inirifice  nobis  declarat,  ne- 
„  qiie  ex  prioribus  Psalinista;  verbis  deduci  pos- 
se ,  corpus  Jesu  Cbristi  tuisse  ojnniuiii  speciosissi- 
inuin  ,  ueque  ex  aliis  Isai®  indecoruiu  fuissC)  aut 
couteniptibile  (a)  » 


G    A    P    U    'f 


IVe 


De  passionibus  animce  a  D,  N,  Jesu 
Chrisio  susceptis  . 


iSq.Qi 


[iig.  \^iiemadmoduin  non  omnes  defectus  dor- 
poris  ,  sed  cojnmuiies  duutaxat ,  qui  naturam  sola 
protoparentis  culpa  ,  non  autetn  nostra  vitiatam 
cousequuiitur  ,  pro  nobis  suscipere  diguatus  est  , 
ita  etiam  defectus  ,  &  passiones  animcTs  suscepit  , 
sed  iion  omnes ;  quidam  euim  defectus  divinae  i- 
psius  Person33  omnino  repugnabant ,  &  quidani  fi- 
ni  eju?c!em  incarnationis  prodesse  non  poterant. 

i4o.  Defectna  primi  generis  ,  qui  divinitati  ejus 
repugnabat ,  fuit  or.iginale  peccatuni  ,  quo  tota  na- 
(ura  liumaua  infecta  erat ,  Hunc  porro  naturas 
nostrae  primarium  defectum  neque  assuinpsit ,  ne- 
que  assumere  poterat  Ghristus  Jesns  .  Aani  prse- 
lerquamquod  peccatum  sanctitati  ipsii.s  omnino  op- 
ponebatur  ,  j^.ec  eiiain  poterat  ronij)oni  cum  ea  sa- 
tisfactione  ,  quain  suprenise  justiiias  J^atris  sua  in- 
carnatioiie  exhibere  volebat  ,  quia  ut  dicitur  Ec- 
clesiastici  XXXIV.  25.  Dona  iniquorum  nonpio^ 
hat  Jltissimus  ,  Talis  igitur ,  inquit  Apostolus  ad 
Hebr.  VII.  26. 5  Talis  decebat ,  ut  nobis  esset 
Pcntifex  ,  sanctus .  innocens,  impollutus ,  segre- 
eatus  a  peccatoribus  ,  &  exceisior  ccelis  factus , 
IJlterius  venerat  Clirislus  in  mundiim  ,  ut  nobis  o- 
jnnium  virtutum  exempla  relinqucrct :  ab  omni 
ergo  peccato  iminunis  esse  debuerat ;  unde  etiam 
ipse  Joann.  Vill.  46.  turbas  ita  fidenter  provoca- 
bat :  Quis  ex  vobis  arguet  me  de  peccato  ? 

l4i.  Quomodo  autem  Jesiis  Christus ,  tametsi 
nostram  naturain  ab  Adam  descendcntem  assuin- 
pserit ,  nnllam  tamen  peccati  labein  inde  traxe- 
Kit ,  ita  explicat  S.  Thomas  q.  1 5.  art.  i.  ad  2. 
ex  S.  Augustino ,  quia  non  eodein  omni  modo 
Christus  fuit  in  Adam  ,  &  in  aliis  Patribus  ,  quo 
nos  ibi  fuimus  .  INos  enim  fuimns  in  Adam  se- 
cundum  seminalem  rationem  ,  &  secundum  cor- 
pulentam  substantiam  .  Christus  autem  visibilem 
carnls  substantiam  de  carne  Virginis  sumpsit;  ra- 
tio  vero  conceptionis  ejus ,  non  a  semine  virili 
fuit ,  sed  longe  aliter  ,  quia  nempe  desuper  venit; 
luide  non  fuit  in  Adam  secunduin  seminalem  ra- 


(a)  Si  «jiiis  plnra  de  liac  ininitne  necessaria  qiiapslio- 
ne  scire  ciiijit ,  prater  Coumientatores  Sacr.  Script.  , 
adire  poterit  P.  Franc.  Vav.issorein  Df  /./rma  Clirtxti  y 
tnin  P.  Jac.  Hjac  Serry  Eiergit.  XLVIll.    De  Chri- 


tionem  ,  sed  soluni  secundum  corpulentam  substan- 
tiam  .  ,)  Et  ideo  (]hristiis  tjon  acccpit  aclive  ab 
„  Adam  humanam  naturam,  sed  soluin  materia-' 
,j  liter  ;  active  vero  a  .Spiritu  sancto  ,  sicut  &  i- 
,,  pse  Adatn  materialitet  sumpsit  corpus  ex  liino 
,5  terrdc  ;  active  autem  a  Deo  .  Et  prapter  hoc 
,,  Cliristus  noi!  peccavit  in  Adam ,  in  quo  fuiJ 
3,  soluin  secimdum  inateriain  .  " 

142.  Eadem  fere  ratione  Angelicus  art.  2.  pro- 
bat ,  in  Ghristo  non  fuisse  foinitem  peccati  ,  seu 
coucupiscentiain  ,  qualis  in  nobis  est  ,  quia  ,  ut  di- 
citur  Mattli.  I.  20. ,  quod  in  Maria  Virgine  na- 
tum  est ,  de  Spiritu  saticto  est  j  sed  Spiritus  san- 
ctus  non  solum  excludit  peccatum  ,  sed  eliam  fo- 
niilein  ,  seu  inciinatioiieiu  peccati :  non  ergo  &c. 

i45.  PrrTterea  anima  Christi  fuit  gratia  cumu- 
latissime  pleiia  ,  omnibusque  virtutibus  exornata  , 
quibus  inferiores  partes  rationi  perfecte  subjicie- 
bantur"  nullus  ergo  esse  poterat  locus  sensuali  ap- 
petitui  ,  ut  contra  raticnem  insurgcret ,  eamque  ad 
peccanduin  sollicitaret .  Neque  etiam  talis  animee 
defectus  poterat  ordinari  ad  satisfacienduin  diviuae 
jnstitiae  pro  nostris  peccatis ;  quin  potiu^  natura 
8ua  ad  oppositum  ejusdem  satisfactiouis  tendebat . 

i44'  Sed  contra  hanc  postremam  rationem  ita 
objicit  S.  Tliomas  .  Per  fomitem  peccati  caro  con- 
cupiscit  adversum  spiritum  ,  ut  dicitur  ad  GaL 
V.  I  j, :  eo  igitur  major  est  virtus  ,  eoque  maius 
nieritum  ,  quo  ditlioilius  est  certameu  caruis  con- 
tra  spiritum  ;  fomes  igitur  j)eccati  niuUuin  con- 
ferre  poterat  ad  augenduin  satisfactionis  valorein  3 
adeoque  &c. 

143.  Respondet  autem  S.  Doctor  ,  maiorem  spi- 
i?tus  virtutem  ,  &  fortitudinem  ostendi  ,  quando 
non  solum  resistitur  carni  jierduelli  ,  sed  etiain  ita 
e|us  vis  comprimitur  ,  iit  neque  insurgere  possit  . 
Ceterum  licet  hoc  c^tamine  caruerit  Jesus  Cliri- 
stus ,  alia  tamen  habuit  cutn  mundo,  &  diabolo 
certamina  ,  quibus  potuit  maxima  sibi  merita  com- 
parare  ut  nos  immeasis  suis  divitiis  ditaret. 

r46.  In  tertio  demum  art.  probat  Angelicns  ^ 
non  potuisse  a  Domino  .Salvatore  nostro  suscipi 
defectum  ignorantias  ;  quia  sicut  in  eo  fuit  j^leni- 
tudo  gratiae  ,  &  virtutis  ,  qna  tollitur  fomes  pec- 
cati ;  ita  eliam  in  ip^o  fnit  jjieuitudo  scientise  , 
qua  omnis  ignorantia  exrluditur  . 

147.  Neque  obstat  huic  doctrinas  S.  Joannes 
Damascenus ,  qiiando  iu  Lib.  III.  de  fide  0''thod. 
c,  2f.  dixit ,  Cliristum  ignorajitem  ,  &  servilem 
naturam  assumpsisse  .  Id  eniin  intelligendiun  est 
de  natura  luimana  Chrisli  in  seipsa  ,  &  ex  ratione 
suas  speciei  considerata  ;  nou  aatem  pront  con|un- 
cta  fuit  liypostasi  divini  Verbi  ,  ex  qua  habet  |)]e- 
nitudinem  gratia? ,  &  scienliae  .  Et  heec  non  solum 
certa  ,  sed  &.  facilia  suut  . 

j48. 

sto  (  cjuem  coniiitavlt  Ant.  Sandinus  in  /Iist-  Farnili^ 
6acrtt .  10.  7.,  sed  sui  vindici.is  egit  S#rrins  in  Aai- 
v)adi>.  Anticnticis  )  j  P.  C.\lm.  Dissert.  in  Isaiain  ,  & 
Jion  paiicos  alios  . 


l4B.  Modo  0|)erosins  inqiiirriKiiifii  e-*t  de  aliis 
clefectibus  ,  &  passionibus  aiiiiiiar;  irjtjo.xiis  ,  &  f|ii;e 
siint  iuiniaiix  iiiilrinitatis  etK-ctus  .  llujusinodi  siiiit 
dolores  sensuuii) ,  tmlitia,  iiietu)i,  a^oniu  ,  &iuors. 

pRorosiTio  I. 

yinitnii  Chrisii  ,  eluitiL  ut  conjuncta 

Verbo  divino  ,  juit  doloribus  ,  C>  inculpatis 

passiotjibus   obnoxia , 

i49«  AJ  priinumostcndilur  ex  iisPsal.  LXXXVll. 
4.  verbis:  Repleta  est  Tnalis  attima  tnea  ;  qui- 
bus  vcrbis  auiinaE  Cliristi  non  soluin  attribuuntur 
mala  ,  sed  iu  tanta  copia  ,  ut  inalis  esset  repleta  . 
IVIalis ,  inquain  ,  ut  explicat  S.  Auyustinus  ,  idest 
non  hominls  peccatis  ,  sed  tanturn  humanis  tiia- 
lis  i  quae  tot ,  &  tanta  fuerunt  ,  ut  (^'iristus  Do- 
ininus  se  ab  iis  aliquando  turbatum  fuisse  ,  dixe- 
rit .  Quod  ita  explicat  S.  Ainbrosius  iit  Lib.  II. 
de  fide  ad  Gratianum  c.  5.  t  ISon  turbatur  ejus 
yirtus ,  noti  turbatur  ejus  Dhitiitas  ,  sed  turba- 
tur  anlina  secundurn  Jiurnatice  Jragilitatii  as* 
sumptlonern  .  Narn  qui  suscepit  animatn  ,  susce- 
pit  etiam  animce  passionem  , 

I  5o.  Sed  distincte  postea  sacrae  litterne  nobis  ex- 
ponunt  illa  mala  ,  qnibus  aniina  Jesu  Cliristi  re- 
pleta  fuit  .  Et  primo  assignantur  dolores  ,  quos  spi- 
ritu  prophetico  praedixit  Isaias  c.  LIII.  5.  &  seq. 
ipsum  appellans  virutn  dolorum  ,  &  scientem  in- 
jirirntatei7i :  ac  de  eo  vaticinans:  Vere  languores 
nostros  ipse  tulit ,  Cr  dolores  nostros  ipse  porta- 
vit ....  Vulneratus  est  propter  iniquitates  tiostras, 
attritus  est  propter  scelera  nostra.  In  quae  ver- 
ba  ita  commentatur  S.  Hieronymus :  ,,  Vere  lan- 
„  guores  «ostros  ,  &  peccata  portavit,  &  pro  no- 
,,  bis  doluit ,  non  putative  ,  idest  otofxtra^  ,  ut 
,,  nova  ,  &  vetus  haeresis  suspicatur  ;  sed  ^ere  cru- 
,,  citixus  est ,  vere  doluit  . 

i5i.  Ulterius  S.  Petrus  in  sua  prima  epistola 
cap.  II.  21.  Christus  ,  iuquit  ,  passus  est  pro  no- 
bis  :  vobis  relinquens  exemplum  ,  ut  sequamini 
festigia  ejus  ,  scilicet  in  tolera/idis  adversis.  Si 
AUtein  Cliristus  Dominus  tantum  specie  tenns  su- 
stinuisset  dolores  ,  non  autein  vere  ,  &  proprie  , 
nullum  uobis  reliqnisset  Christianas  patientias  e- 
xeiuplum  . 

1D2.  Secuiido  memoratur  in  sarris  litteris  Jesii 
Clirisli  tristitia  ,  qu.uido  Matlli.  XXVI.  Sy.  seq. 
caepit  contristari ,  &  mcestus  esse  ;  &  poslea  di- 
xit  Discipulis :  Tristis  est  atiima  inea  usque  ad 
mortem  i  quibus  verbis  significare  voKiit  Salvator 
noster  ,  talem  ,  &  adeo  iiiteiisam  fuisse  tristitiain  , 
qnam  patiebatur  ,  ut  nulla  major  esse  pnsset ,  ru- 
)us  eliam  indiciuin  apertissiimiin  fuit  sudor  ille 
prodigiosns ,  sicut  ^uttce  sau^uitiis  decurrentis  in 
terram  .  Luc.  XXlI.  44-  Veram  autem  ,  non  fi- 
guratam  illain  fuisse  tristitiam  tradit  S.  Ambr.  L. 
II.  de  jide  ad  Gratuinum  c.  5.  iuquiens :  Ut  ho- 
rno  tristiliam  habuit  ;  suscepit  eniin  tristitiam 
'  Gazzaniga  Theol.    Toin,  V, 


DE  PASSION.  ANLMVE  J.  C  8f 

iiieam  .     Ik  S.  Hier.  in  luinc     locuin  :    Dominus 


txoslvr  ,  ut  veritatem  assump'i  probaret  hominis  , 
vere  contristalus  est,  Signa  etiain  tri'.tiiic-c  exhi- 
Jjuit  (ihristus  ,  &  quando  Latarum  mortiiiim  in- 
venil  ,  Joaii.  XI.  55.  &  quanJo  videns  civitatem 
JtTusalein    jievit  super  illarn,   Lucx   XXI.   4i, 

i55.  Terlio  Jesus  Christus  fuit  .iliqnaiido  tiino- 
re,  &  t.-Kdio  correptiis .  Marci  XIV.  53.  Ccppit 
Jesus  paverc  ,  &  tcelere ;  imde  etiain  illtus  ora- 
tio  ad  Palrem  :  Pater  ,  si  vis ,  tratKfer  calicem 
istuin  a  me  ;  &  apparitio  Atigtli  confortaiitis  eum  , 
Jjucaj  XXIl.  /i-i.  seq.  Quod  etiain  a  Davicie  prflc- 
dictum  fuerat  iis  verbis  PsaliBi  LIV.  Timor  ^ 
tremor  venerunt  siwer  ine . 

i54.  Dpnique  Evangelista  Marcui  cap.  IIL  5. 
Jesum  Christum  aliquindo  ira*.um  fuisse  dicit  cou- 
tra  Pharisaeos :  Kt  circumspiciens  c^ts  cum  ira 
cantristatus  super  ccecitate  cordis  eorum  t^c.  Ec- 
ce  qiiantis  malis  fuit  auima  Jesii  Christi  proj»ter 
lios   replela  ! 

i5j.  Ad  omue  taineu  erroris  pericuhiin  pra:ca- 
vendum  ,  semel  ,  iterumque  monet  Aiv^elici.s,  a 
liter  supra  memoratas  passioiies  trijtilias,  timOiis, 
al<{ue  irae  in  (ihristo  Jtsu  ftiisse  ac  iu  nohis  sint , 
Primo,  qiiia  in  eo  hujusiuodi  passiones  iniiocuae 
fuerunt  ,  nec  poterant  ierri  itiobieclum  iliicituin  , 
cuin  in  Christo  nulkiHi  fuetit,  aut  potueriC  esse 
peccatum  .  Secundo ,  quia  in  Ghristo  uon  pote- 
rant  pracvenire  judicium  ratiouis  ,  ut  in  nobis  sae- 
pe  coiitingit:  sed  omues  motus  sensitivi  oriebaiitur 
CK  rationis  dispositione  ;  unde  Sanctus  Aajk^ustinui 
Lib.  XIV.  de  Civit,  Dei  cap-.  9.  Tum.  Vll.  Hos 
tnotus  ,  inquit ,  certa;  dispensationis  qratia  ita 
curn  voiuit  ,  suscepit  ,  ut  cum  volult ,  factus  est 
honio  ,  Iimno  eliam  ipsain  aniini  j>?rturbat:oirein , 
cui  ali(jaaiido  Christuin  fiusse  obnoxiinn  sacrae 
paginae  lurrant ,  non  pracvenisse  illius  voIii-itatBm 
ex  eo  iute.lligimus ,  quod  dicitur  Joaiin.  XI.  55. 
lurbaiit  seipswn  .  L^nde  iteruin  S.  Au^usiinus  Tract, 
XLIX.  in  Joann.  n.  1-8.  Turbaris  tu  noletis :  tur- 
batus  est  Christus  ,  quia  voluit  .  Ttrtio  ,  quia  in 
nobis  hujusinodi  inotus  quandoque  non  sistuiit  ia 
appetitu  «ensitivo,  sed  trahiint  secum  rationem  ab 
ipsis  obnubilatami  quod  171  Christo  noo  fuit;  quia 
motus  naturaliter  huinan*  carni  conveMientes  sic 
iu  appetilu  sensilivo  inauebant,  ut  r.aio  cx  liis 
MuIIo  modo  iinpediretur  f.iccre  ,  quae  cojiveuitfbaut. 
Qti.  I  5.  art.  4. 

156.  Objic.  primo.  Auinu  Chri?li  ab  ip<to  firi- 
ino  snar^  conceptionis  in-.tanfi  beata  fuit  :  utpnte  iu- 
tuiliva  Dei  visioue  frueiis:  crgo  uon  potuit  esse 
doloribiis  ,   &  alii«<  passifMiibus  cruciamibusobfiOJtia  . 

1^7.  Confirni.  Ilabemus  ii»  quibusdain  actis 
Saiictornm  Mirtvrum  ,  cos  diviua*  confeinplatio- 
iiis  dulce.iiiic  abrepto»  ,  acerbissimos  rruriatus  uon 
perseusisse ;  nndc  &  hymnos  Deo  cauebant  ^  & 
suis  lortoribus  iiisuliabdiit  :  qua  de  re  plura  liabet 
.Saiirlus  IJeruardus  .Spriii.  LXI.  in  Cantica  :  ergo 
niulto  iniuus  Jesus  f^hristus  pferfectissima  Dei  ron- 
tejnpliilioue  absorptus  uHain  poluit  yim  doloris  , 
II  vel 


82 


DE  INCARN.  SECT.  II.    DISS.  II.   CAP.  IV. 


Vel  tristitiam ,    incerorein,    aiit  timorcin    seiitire , 

i58.  Kespond.  Sanct.  Thonias  art.  6.  ad  5.  , 
qiiod  siciit  virtiite  divina  sic  beatiliido  contineba- 
tur  in  anima  ,  ut  non  derivaretur  ad  corpiis ,  un- 
de  reinanebat  passibile  ,  &  mortale ;  sic  eadem 
viitiite  delectatio  conteinplationis  ita  retinebatur  in 
inente ,  Ut  nou  derivaretur  ad  vires  sensibiles,  in 
quibus  dolor  ,  &  trisliiia  ,  &  nietus  ,  aliaeque  pas- 
siones  remanebant.  Hinc  fit ,  iit  o:nnes  ,  qiias  pro 
nobis  Filius  Dei  sustiuuit  poenas ,  uon  solum  vo- 
luutariae  ipsi  fuerint ,  sed  ad  eas  sustinendas  di- 
speasatio  divinitatis  requirebatur :  unde  dicit  Da- 
inasceuus  Lib.  Jll.  dt:  Jide  orthod.  cap.  i4«  &  se- 
queut. ,  quod  heneuUicito  dlvince  yoluntatis  per- 
mictebatur  carni  pati ,  &  operan  ,  c/uce  ipslas 
propri(X  sunt  .  Et  sic  intelligitur  ,  quaiitum  qui- 
dem  itjtelligi  potcst,  quomodo  Jesus  Cliristus  eo- 
dem  tempore  beatissimus  fuerit  in  superiore  ani- 
mae  parte ,  qua  jugi  Dei  visione  fruebatur  j  &  si- 
touil  ex  diviua  dispensatione  in  viribus  sensitivis  , 
doloribus  ,  amarisque  passionibus  obuoxius . 

l5g,  Ad  coufirui.  resp.  ,  probabiliorem  videri 
eoruin  senteniiani ,  qui  Dei  singulari  gratia  ita 
confurtatos  fuisse  Marlyres  credunt ,  uon  ut  vim 
cruciatuum  non  sentireut ,  sed  ut  fortiter  eos  tole- 
rarent .  Unde  Sanctus  Bernardus  Serin.  laud,  post- 
quaui  nuiUa  oracorio  niore  de  lioc  argumento  di- 
xisset ,  quasi  toto  lacero  corpore  ,  &  rimante  la- 
tera  ferre  ,  auima  Martyris  exui  a  corpore  dolo- 
res  non  sentiret  corporis  ,  snbdit :  Neque  hoc  fa- 
cit  stupor  ,  sed  anior :  submittitur  enini  sensus , 
no7i  amittitur :  nec  deest  dolor  ,  sed  superatur  , 
sed  contemnitur  .  Quamquam  non  repuguaverim , 
si  quis  credat ,  Deuin  aliquando  minuisse  vim  cru- 
ciaiuum  ,  ut  facilius  possent  a  Sauctis  Martyribus 
tolerari  ■> 

i6o.  Obj.  secundo  contra  tristiliam  ,  liietum  , 
&  cetera .  Hujusmodi  aninii  perturbationes  iu  uo- 
bis  oriuntur  propter  ea  ,  quae  coutra  uostram  vo- 
luntatem  uobis  accidunt .  Sic  tristitia ,  deiiniente 
Sanclo  Angustino  L.  XlV.  de  Civit.  Dei  cap.  6.  , 
est  de  his  ,  quce  nobis  nolentihus  dccidunt .  Ti- 
jnor  non  est ,  uisi  de  inalo  ,  quod  vitari  uon  po- 
test  .  Sed  nihil  poiuit  Christo  aocidere  uolenti  ; 
lum  quia  ut  hoino  Deus  oinnipntenti  virtute  pol- 
iebat.  tum  etiam  quia  ejus  voluntas  erat  Dei  vo- 
luntati  pleiie  ,  &  perfecte  subjtcta :  ergo  &c. 

i6i.  Fvespondet  Sanrt.  Thoinas ,  dupliciter  ali- 
quid  nobis  accidere  nolentibus  ,  idest  vel  quia  ab- 
solute  illud  nolunuis,  &  tamen  inviti  ,  &.  coacti 
patiinur  ,  ut  est  mors :  vel  cpiia  quainquam  abso- 
lute  illud  volninus  ratioue  tinis ,  est  tamen  in  se 
nobis  conirariuni ,  &  aliqua  ratione  malum  ;  ut  a- 
mara  potio  medicin*,  vel  incisio  carnis  ,  aut  mem- 
bri  ad  saiiitaiem  procurandam  .  ,,  Et  hoc  modo  , 
j,  inquit  Aiigelicus  ,  mors  Cluisti  ,  ejus  passio  fuit 
„  secundum  se  considerdta  involuntaria ,  &  tristi- 
5,  tiam  causaus ;    licet  fuerit  voluntaria  in  ordine 


,,  ad  llnein,  qui  est  redemptio  humani  genevis.  *' 
162.  Quantum  vero  ad  limorein  ,  ob^ervat  idein 
Angelicus  Doctor  ,  potuisse  quidem  aJesu  (^hristo 
vitari  inala  fiitura  secuudum  virtutem  Divinitatis, 
non  potuisse  autem  ea  vitari  secuuiuin  ijiiirmila- 
tem  cainis  as^uinptae  .  Cum  euiui  naturaliter  ap- 
peiitiis  seusitivus  refiigiat  corporis  laesionem  j  sicut 
liaseitur  tristitia,  qududo  actu  corpus  laeditur ,  sic 
uascitur  timor  ,  quando  proevidetUr  laesio  lutura  . 
i63.  Notat  insuper  Sanct.  Doctor  ex  Joan.  Da- 
inasceno  Lib.  III.  de  fide  orthod.  cap.  25. ,  quem- 
dain  esse  timorein  naturalern  ,  ut  cum  aniiria  ti- 
inet  sejungi  a  corpore  ob  naturalein  atlectiouein  , 
8z  necessitudiuem  ,  qua  fit  ,  ut  pertimescat ,  anga- 
tur ,  mortem  recuset:  Metus  hic ,  iuquit  Dama- 
scenus,  &  trepidatio  ^  pavorque,  naturalis  ,  d)* 
inculpata^  nec  subjecta  peccato  affectio  est :  at- 
que  huuc  tii«orein  fuisse  iu  Christo  Doinino  ,  cre- 
dimus.  JUud  timoris  genus  est ,  prosequitur  Da- 
inascenus,  quod  ex  cogitationum  defeClione ,  & 
diffidentia,  atque  ex  eo  orituf  ^  quod  quis  mor- 
tis  horam  ignoret :  ut  tum  nocta,  oborto  aliquo 
strepitu  ,  iimore  afficimur  ....  Hanc  porro  timo-' 
rem  Dominus  non  assumpsit, 

164.  Inst.  De  Christo  praedictum  est  Isaiae  XLII. 
4.  Non  erit  tristis ,  nec  turbalentus .  Praeterea 
Proverb.  XII.  21.:  Non  contristabit  justum  quid- 
quid  ei  accilerit  j  &  XXVIII.  i.  Justus ,  quasi 
Ito  confidens  ahsque  terrcre  erit »  Christus  ergo , 
qui  justus,  &  sanctus  erat ,  iinino  ipsa  juititia  , 
&  saiictitas  ,  tristitiaf?  subjectus  esse  uou  potuit  . 
Quod  etiain  Stoici  philosophica  rattoue  coniirma* 
baut  j  quia  yir  probus ,  Sk.  fortis  non  reputat  sua 
bona ,  uisi  quag  ipsi  a  uemiue  eripi  possuiit ,  hem* 
pe  justitiam,  &  virtutem  .  Christus  ergo  ,  cujua 
auima  omni  virtutum  genere  repleta  erat,  uec  tri- 
stitiae,  uec  timori  obnoxius  esse  potuit. 

i65.  Resp. ,  allata  Scripturarum  testimonia  es- 
se  intelligenda  de  trislitia  ,  vel  trepidatione  iiiordi- 
uata  ,  quae  certe  a  Christo  procul  abfiiit ;  uoti  au- 
tein  de  ea  tristitia ,  vel  trepidatione  ,  quae  mentis 
rationem  uec  praevenit ,  nec  turbat ,  non  inedio- 
crem  tamen  secum  atfert  aninii  afflictionein  ,  quam 
Chrislus  pro  uostris  peccatis  assumere  non  recusa- 
vit .  Hinc  aliqui  post  S.  Hieronymum  hasJ.  Chri- 
sti  iuternas  aftlictioues  potius  propassiones  ,  quain 
veras  ,  &  consummatas  passionas  appellandas  esse 
censuerunt .  Ita  enim  Sanct.  Hierouymus  expH- 
canda  putavit  ea  verba  apud  Matth.  XXVi.  5"]* 
Qjepit  contristari ,  &  mcestus  esse  ;  nempe  „  quod 
„  Dominus ,  ut  veritatem  probaret  assunipti  ho- 
,,  minis ,  vere  quiclem  contristatus  sit  ;  sed  ne 
,,  passio  iii  auimo  illius  consummaretur,  per  pro- 
,,  passionem  cceperit  contristari .  "  Ut  ita  passio 
cousunimata  ,  &  vitiosa  intelligatur  ,  quan  lo  trisii- 
tia  auiiiio ,  seu  ratioui  domiuatur  ;  propassio  au- 
tem  ,  quaudo  est  inchoata  iu  appetitu  sensitivo  , 
sed  ulterius  ad  superiorein  partein  uon  eveliitur  (a)  . 


|66. 
(o)  Quamvis  ipse  S.  Paler  in  Cap.  V.  Matth.   ad  vers.  s8.  etiam  io  Propaaione  aliquid  vitii  agaoscat>  dicens: 


DE  PASSION. 

}&f^>.  Ft  jIc  Ii)fplligui)tiir  ,  &  conciliaiifur  aliqtuie 
S>mcloruin  Fatrum  iDculioues  ,  ((U^  viiltiilur  o- 
imiein  paisioneju  a  Jesii  Cliristo  removere  ,  nt  cum 
Clemeus  Alexandrimis  Lib.  VI.  Siromaturn  ,,  ipse 
3,  autem  ,  inquit,  pr.^^sinuis  eri^l  expert ,  >it  quem 
,,  nulhis  subiret  motr.s  aftectionis,  ueque  volupi.i!», 
,,  neqne  dolor .  "  Htijusmodi  lociniones  iu  alio 
serisii  Cittlioiico  ,  &  ortliodoxo  ijitelligi  nequeiiDt  , 
quam  per  exclusionem  illarum  passioMum  ,  quie 
rationem  ipsam  praeveiiiunt ,  absorhent  ,  &  (iisi 
raptivam  secuin  traliunt ,  ut  in  uobi-.  saepe  cou- 
tingit :  contingcre  antem  uon  polerat  in  (Jliristo 
Domino,  omnibus  virlutum  uumeris  exoruato . 

167.  Quautuin  autcm  perlinet  ad  Pliilosopliiam 
Stoicorum  ,  eamdem  ita  solidf  Tefellit  S.  Tliomas. 
Ideo  uulluin  uialum  existimabant  posse  accidere 
sapienti  „  quia  noii  credebant,  aliqiiid  esse  bo- 
,,  num  ,  nisi  honeilum,  ouod  liomines  bonos  fa- 
„  cit  ;  nec  aliquid  esse  niaitim  ,  uisi  iiihonesttim , 
,,  per  quod-  lioniines  niali  iitint  .  Qtiamvis  autem 
,,  nonestuin  sil  principale  horninis  honum  ,  & 
,,  iuhouestum  principale  hominis  malum  ,  quia 
,,  haBC  pertinent  ad  ipsam  raliouein  ,  quag  est  prin- 
,,  cipalis  iu  hoinine,  sunt  taineu  quiedam  secun- 
,,  daria  hominis  hona  ,  qiiae  pertinent  ad  ipsiim 
„  corptis  ,  vel  a(}  exteriores  res  corpori  deservien- 
,,  tes  .  Et  secundum  li"c  potest  iii  animo  sapien- 
„  tis  esse  trisfitia  ,  quaiitum  ad  appelilum  sensiti- 
,,  vum  secuiidum  apprelunsionem  hrijiismcdi  ma- 
,,  lorum  ;  tion  tamer>  ita ,  quod  i-^ta  trisiitia  per- 
,,  turbet  ralionpin  .  Kt  seciindum  hoc  intelligitur, 
,,  qnod  non  contristabU  juslum  ,  quldquid  ei  ac- 
,,  ci.le^^it  j  quia  scilirel  cx  iiullo  accidente  cjiis 
„  ralio  perturbatur  .  Et  secundum  hoc  trisfitia  luit 
„  in  Chriito,  ^ecundum  propassionem  ^  nou  au- 
„  tem  secundum  passionern  ,  '* 

168.  Sic  etiam  Angelicus  explicat  dictum  Ari- 
stoielis  iu  VI K  Ethicorum ,  quorum  tristitia  sit 
malum  ;  uempe  coiicedit  esse  malum  pamce,  nou 
aulein  semper  maliim  culpce  ;  sed  soltiin  quaudo 
ex  iuordinato  atTecti>  pcocedit  .  Vinde  Augtistiuus 
dicit  Lib.  <fe  C/V.  iJti  cap.  q.  :  tuui  rectani  ra- 
tionem  serjuuntur  istce  affectiones  ,  &  quando  , 
O*  ubi  oportet ,  adhibentur  ,  quis  eas  tunc  mor- 
ios  ,  seu  liiiosas  passiones  audeat  dicere  ? 

169.  Reponcs  .  Aliqiii  Saucti  Walresomiiem  pror- 
Stis  timorein  a  (jhrislo  Jesu  repelbiut  .  !Sam  S. 
Hierotiyniusexplicans  illiid  Matth.  XXVf.  "19.  TV- 
Tuntai.nen  non  siciit  ego  volo ,  sed  sicut  tu  : 
,j  Postulat ,  inqiiit  ,  7io7i /imore  patieudi ,  sed  ini- 


ammae  j.  c. 


83 


,,  sericordi  i  pejoris  j>opnli  ,  ne  ab  illis  bihat  ca- 
.,  licem  propiiiatir.n  "  .  Niilliim  ergo  timorem  in 
Jesu  (^hriito  Sauct.  Hierouvmu'*  aguovit  .  Pariter 
S.  AugM»tinMi  Knirrat,  II.  in  Ps.  XXI.  num.  4« 
negil  (Jhriiluin  fiinuisse  morlem  ,  quaiilo  dixit 
Patri :  Si  possihile  esl  ,  tran^eat  a  rne  caliz  i- 
ste ,  sed  vtilf  haec  dixisse  de  me  ,  de  te ,  de  il~ 
lo  i  corpus  enim  suum  ^erehat ,  ilest  Ecclenam» 
Euarr.  item  II.  iii  l*s.  XXX.  unm.  3.  de  Christo 
inquit:  Non  in  5e ,  se l  in  Twbis  pai'ebat .  Qtiod 
etiain  repetit  aliis  iu  locis  . 

^-'o.  nefp.  a  S.  HM;rouymo,  aliisque  Patribus 
iioi)  excludi  sfnsiim  lilteralem  illoruin  verborum  , 
Tristis  est  anima  mea  ^  sedsolMmnodo  addi  pias 
inferpretationcs,  quae  cuin  lilterali  explicafione 
iniiiime  piijrnant .  Talis  est  illa  Hieronyiui ,  Chri- 
stum  iion  tain  inortis  fimore,  qiiain  misericordia 
erga  popiiliim  Judaiciim  rngas'-e  ,  iit  calix  trauii- 
ret ,  ne  ille  fanti  criminis  reiis  eliiceretiir . 

171.  Sic  etiam  S.  Augustiuus  dicit  quidem  ,  & 
sappe  repetit ,  Chrislim\  nou  iu  se ,  sed  iu  nobi» 
tiinuisse,  seu  iii  corpore  suo ,  qnod  est  Erclesia  , 
non  tamen  per  hoc  iiificiaftir  ,  J.  C.  eliam  vere  , 
&  proprie  in  se  ftiisse  experfum  tiinorem  .  Clara 
sunt ,  &  perspicua  ejusdcin  S.  Patris  verba  iii 
Psalm.  XC!!I.  num.  ig. ,  ubi  ctirr»  dixi«isot :  Te 
prcesignaiit  Dominus  in  sua  injirnntate ,  rxon 
se  i  non  enim  timehat  Dominus  pati  &r.  ,  ita 
subdit ;  ,,  Nolife  putare ,  qtiia  hoc  diciiini* ,  iiou 
„  fuisse  tri^tem  Dominum  .  Si  enim  hoc  dixeri- 
,,  inus  ,  qnia  nou  erat  trisfis  ,  cnm  Evan^elinm 
,,  dicat ,  Tristis  est  anima  mea  usque  al  mor- 
„  tem  ,  ergo  &  quaudo  dicfl  Evaugeliuin  Dwmi- 
,,  yit  Jcsus  ,  uoii  dormivit  Jeiiis  ;  &  qiiando  p]- 
,,  vangelium  dicit  ,  manducavit  Jisus  ,  non  inai;- 
,,  ducavit  Jesus  &c.  ...  Ergo  tristis  fuit  ?  Prorsus 
,,  tristis,  sed  volunfale  .suscipiens  tristitiam  ,  qiio- 
„  modo  voluntate  stiscipieus  carnem:  quomodn  vo- 
,,  luiitate  carnein  yeram  ,  sic  voluntale  tristitiam 
,,  verain  .  " 

I  72.  Atque  liac  ratione  hand  difficulter  explir.in- 
tur  qua?dam  alia  Sanctorum  Pafriim  testiirioriia  y 
quibus  a  Christo  verac  passiones  ,  vcrusque  doloris 
seiisus  reuioveri  videiitur  .  SeJ  iion  ifa  facilc  e$t 
explicare,  qiia?  objiciunfur  ex  S.  Hilario,  quem 
noiunilli  hac  iii  parte  de  tribn»  erroribiis  acCMsi- 
re  uon  dubitant :  scilicet  priino  ,  quod-- docue;'it 
Jesum  (ihristuin  uon  arcepis^e  corpns  stiuin  ex  Ma- 
ria  :  secundo,  qtiod  veras,  atque  inlernas  non  ha- 
bueril  Miimi  pasbione:s  ,  trisiitiam  ,  uietum,   atque 

af- 


f)  Inter  irafo'- ,  &r  ir?e4iT«V<;«»  i(rest  inter  pafsionem  ,  St 
,)  pro;)ri.«jK>riPi;i  |)oc  iftlpnst,  ((Mod  pa.^ssio  rfjJMt.itiir  \n 
„  vitmm;  pro|i.issio  ,  licet  jnilii  (  alii  legmit  KHtii  ) 
,,  ttilp.im  hihfni ,  t.imcn  non.  tenetiir  ii»  (riinine." 
Sed  liic  lo(('iitiir  de  conciipiscrnli.i  ,  (jiiap  .>.eiP[>er  vitio- 
$.1  e.sl  eliiin  in  smo  princi|Mo  ;  exi>lic.it  miin  e.i  verl),i 
Christi  iVJ.itth.  V.  2,H.  (^)ui  vident  vuiliereir.  ad  c«ncn- 
pifcenilam  enm  ,  juni  inu-ctialas  est  rain  in  Curde  uio  . 
Alio  vero  ia  loca  agil  de  trlsiitia.  Jesu  Chrisli  ,  .(iii.«a 


veram  fnisse  agnoscit  ,  ]i"cet  ejus'  ciiisam  velic  f'ni'sse  y 
jion  tiTMorcm  puiendi,  sed  inlelicissimiim  JiiJ.iin  ,  8c 
scTnd.iltiii)  A|)06tolonim  j  8c  rejectlonem  pipuli  Jiidai- 
ci  ,  «i'  cv«-r<iion«-in  miser*  Jerusalein  .  C.inf.  B.ironiiis 
ad  ann.  o<)3.  n.  4-  n.itiirjlrs  Christi  affectMs  pr(,pa<sio~ 
nes  dicto.s  1'iiisse  viih  ,  neinpe  u'.  ,  cvni  vellet  tpse  ,  tan~ 
ttim  iniiirgereni  ;  O"  si  nollet  y  ne.iuaipiam  ipsi  doinina^ 
rettir ,  (('i.e  e.x^)lic.itio  ini^is  congrua  videtur. 


H 


DE  INCARN,  SECT.  II.    DISS.   II.   CAP.  V. 


flfflicticnem  :  tertio,  quod  iniiliun  ex  plagis  ,  acviil- 
neribus  doloreni  senserit  .  Kas  tamen  iina  cmn  S. 
Magistroiiostro  Aqiiinate,  aUisqueuon  paucisTiieo- 
Jogis  ,  qna;  obscura  ,  ant  ininus  accurate  dicta  vi- 
deiitur ,  ad  sanm:i ,  &  ortiiodoxum  sensum  pertra- 
Ji^re  studebiauis  (a)  . 

C  A  P  U  T      V. 

Vindicatur  S.  Hilarius    ah  injusta  accusatione 
quod  huinanam  in  Jesu  Christo   carnem  ,    & 
yeras  passiones  ,    veroscue  dolores    in  ea  non 
admiserit , 

»75«.t  liniam  accusationem  injustam  esse ,  & 
calumniosam  vei  ex  eo  solo  constat ,  quod  Sancf. 
Leo  J^jpa  illarn  Eutychetis  liarresim  ,  humanurn 
quidem  vocari  Christi  Corpus  ,  rion  tamen  esse 
€x  Maria  genitum  ,  neque  nobis  consuhstantia- 
le,  tamqnam  novam  ,  blaspbemam  ,  &  ahsurdissi- 
mam  condenujaverit ;  quin  tamen  ullus  ex  illius 
sectas  hominibiis  ausus  sit ,  ad  gravissimum  S. 
HLiarii  palrocinium  confugere ,  quod  fieri  facile 
pctuisset,  si  eadem  laudatissimiis  liic  Pictavietisis 
Antistes  paulo  antea  publice  docuis!.el , 

174.  Sed  in  promptu  sunt  multa  Sancti  Patris 
loca  ,  quibns  Jesum  Ciuistujn  veram  ex  Viri^iue 
Maria  carnem  assumpsisse  docet .  luPs.  CXXXVIII. 
WUm,  2.  dicit ,  Deum  assumpsisse  honunem  ex  u- 
tej-o  Sanctce  Virglnis ,  &  num.  5.  assunipsisse  ho- 
jninem  ,  non  aVtence  ^  aut  simulatce  naturce  .  In 
Lib.  X.  de  Trinit.  n,  17.  asserit  Beatam  Virginejn 
officio  usam  materno  sexus  sui  naturam  in  con- 
ceptu,  &  partu  hominis  (  Jesu  Christi  )  execu- 
tam  fuisse  :  &  non  minus  crebro ,  quam  clave 
repeiit ,  humanam  Christi  carnen^  fuisse  ex  Vir- 
gine  assumptam  ,  Atque  ut  omne  procul  dubium 
anicyeatur,  de  qua  carne  loquatur  ,  nonnumquam 
additproiiomen  no.t^ra  .  Sic  L,  I,  de  Trinit.  num. 
21.  eam  nominat  nostri  corporis  carnem  ;  &  ad- 
tl.it  ;  non  aliud  ,  quam  nosirce  carnis  Deus  caro 
factus  est .  Ac  demum  Jesnm  Christum  appellat 
Jilium  Dayid ,  quo  nojnine  appellatur  in  sacris 
iilteria  j  nj  iutelligaijius ,  ^  cr?dainu9 ,  ipsum  v?- 


(a)  ClatidinMiis  Mamertiis  Aiictor  Sfpciil.  V.  in  Lib. 
JI.  De  stiitn  anim^  cnp.  9.  S.  HUariinn  reprehendit  , 
qiiocl  nihiL  doloris  Christivn  in  pa.ssione  sensisse  dixe- 
Tit.  Mirantiir  aliqiii  ,  h.inc  Cl.i'i(liani  accdsationeui  vi- 
sam  fiiisse  jnstam  ainphssimo  Gariliiiali  Baronio,  (Iiim 
ad  ann.  56o.  nnm.  4-  scnjisit  ,  inexcnsaJjilem  fiiisse 
haTeticonim  de  Ghristi  incorniptihilitate  sententiam  , 
ca"m  eam  scipe  potiiissent  ,  in  Hihirio  esse  damnatam  , 
non  a  recpntioribus  tanlwn  ,  sed  a  Chiudiano  Mamerto 
Episcop.,  Fi/tnniensi  .  (^^iiampiam  h-Tretici  itli  S.  Hila- 
yimn  in  patro';iniinn  sni  erroris  niinijiiain  ailvocanint : 
«iitoJ  Cl.  AnnaliMin  parens  .ulnolare  potuisset  .  Eam- 
<lem  cQiUra  S.  HilarinTii  accusationem  renovavit  Sa?c. 
:XI-  Btren-ari.is  ;  (piein  tamen  etiam  liac  de  caiisa  pso 
inerilis  cvtisavit  LaotlVanc.i',  Episcopns  Cantnariensis 
ii)  episi.  5o. ,    osteaUtas  ,    haoc  acciisatiouem   recidere 


ram  carnem,  totamque  naturam  luimanara  ex  Vir- 
gine  Maria  traxisse  . 

175.  Non  miniis  facile  est  secundam  crimina- 
tionein  repellere  ,  qucd  veras  in  Christo  passiones 
negaverit  ,  Nam  clara,  &  aperta  sunt  hujus  San- 
cti  verba  in  Psalmum  LIII.  n.  4«  ?  "bi  inqnit  : 
Passio  David  Prophetce  ,  Dei ,  ac  Domini  nostri 
Jesu  Christi  passionis  exemplum  est  ....  ut  qui 
omnia  secundum  hominem  passns  est .  Et  ite- 
rum  nuni.  7.  Ui  ahsolutissirnum  nobis  humance 
hnmilitatis  prceberet  exemplum  ,  omnia  ,  quce  ho- 

minum  sunt ,  &  oravit ,  &  passus  est Hinc 

illud  est ,  quod  eswivit ,  sitivit  ,  dormivit ,  lassa' 
tus  juit ,  impiorUm  ccetus  Jugit ,  mctstus  Juit ,  O* 

jievit  ^  &  passus  ,  &  mortuus  est  .  (^uodnim  au- 
lein  ,  quasso ,  Doiniiuis,  ac  M;)gister  noster  nohis 
reliqui::set  ex-emplum  ,  si  hxc  ouuiia  non  vere  , 
sed   sinuilate  tantununodo  peregisvel? 

176,  Ulferius  in  Psalm.  CXXXIX.  num.  11.  du- 
plicem  in  Christo  natiiram  distinguens,  Gere^^s  , 
inquit ,  hominis ,  Deique  naiwam  ,  hahehat  ^ 
ex  hominis  injirmitate  trepidationis  affectum  , 
&  ex  conscientia  diviniiatis  Jiduciam  securita- 
tis,  Item  in  Psahn.  CXLI.  num.  i.  de  Jesu  Chri- 
9to  iiiquit:  ,,  Oui  Xreqiienter  fugerit ,  frequenter 
,,  latuerit,  frequeiiter  oraverit ,  in  ipso  qnoque 
,,  tempore  passionis  &  fleverit ,  &  ad  Deum  iii 
,,  liibulatione  clamaverit ,  non  ob  naturalem  qua- 
,,  si  passionis  metum ,  sed  affectum  hominis  , 
5,  qnem  gerehat ,  ostendens  ,  ut  per  hanc  oratio- 
,,  uem ,  &.  Filius  Dei ,  ad  quem  oraret ,  &.  ipse 
5,  7ion  si?7iulalus  homo  ,  sed  verus  posset  intelli- 
,,  gi .  "  Quomodo  intelligi  poterat  verus  homo  , 
non  simulatus  per  simulatas  animi  ,  corporisque 
passiones  ?  Ac  demum  in  Psal.  LIV.  n,  65.  omnia 
ea  verba :  Cor  meum  contnrhatum  est  in  me  : 
&  formido  mortis  cecidit  super  me .  Timor ,  & 
tremor  cecidit  super  me  y  Jesu  Cbristo  adaptat  ; 
qui  pati  omnia  in  seipso  constituit ,  dummod.o 
hutnana;  sahitis  sacrarnenta  perjiceret  .  Et  po- 
sttn  subdit :  Hcec  quidem  in  eum  omnia  ,  quce 
nostrce  nccessitatis  sunt  ,  irruerunt  ;  sed  ah  eo 
naturce  suce  virtute  suscepta  sunt ,  du/n  morte 
Tiostra  pote?is  non,  mori,    etiiim    timorem  in  se 

mor^ 

etiam  in  Sanotos  Gelasi;im  ,  Aiigiistinnm  ,  Hierony- 
nmm  ,  celerosfjne  Sacrv  Religionis  Doctores  ,  (/iii  Hi- 
larii  scripta  maxittio  in  pretio  habuerunt .  Hoc  non 
oiistaqte  non  (Jeliieriint  etiam  sapciilis  posteriorihns  Hi- 
larii  acciisatores  ,  ut  Swciil.  XM.  Joannes  ille  Pr^-po- 
sitiis  ,  cnin  (fiio  l*hil.  Ahhas  Bon*  Spei  epistolarem  hac 
ile  re  hahiiit  concertationem .  V.  sup.  nnra.  120.  E- 
rasmus  ({iio/pie  ,  &  alii  recentloyes  panim  a;({iu  S.  Hi- 
lirio  fuenint  .  Sed  Petriis  Lomhardus  ,  S.  Thomas  ,  & 
S.  Donsventura  splendidisslma  Theologi*  Iuinina ,  S. 
Hilarii  dicta  ,  (ju»>  |>riina  IVonte  durlora  videntur,  aJ 
s  iniiin  ,  &  orthodoxum  sensiim  retraxenint  .  Quoriim 
exemplMin  lere  omnes  recentlores  jecuti  siint.  Vid-  Pr^f- 
fatio  ad  Toiii.  I.  Openim  S.  Hilarii  stndio  ,  Sc  lahore 
]\Ionaclioriim  Ord.  S.  Bon. ,  &  Keiuigiiis  Geillier.  ejusd- 
Ord.  Toin.  V.  Des  Aut^urs  Eccl-  pag.   i3g.  seq. 


VI\DICATUR 

tnortis  ingnientem  non  renuit .  Kt  li.pc  qiiidein 
fie  iuteriiis  aiiiini  passionihii<t ,  tristitia  ,  &  uietu  . 
rsiuic  pauca  de  corporis  doloribus  . 

177.  lu  Psalju.  LXXIll.  UMiu.  I.  ita  luculentis- 
siine  Jiori  soluui  pasiioties  auiuu^e  ,  sed  etiain  do- 
lores  seusibiles  Chrislo  tribiiit:  C/nivcrs.iru/n  ita- 
que  hur/ianiirum  passionu>n  sorte  pnrjunctu^^  se- 
cundttrn  susceptas  injinnitutes  nostras  loquilur  , 
e^*  dolet  ipse  quidt-rn  extra  necessitatern  C^  ti- 
moris  poiius  ,  O*  dolnris  ,  sed  his  se  tarnen,  quce 
suscepit  ,  accomniodans  :  ut  qui  carnis  nostrce 
horno  nalus  esset ,  &  dolorunt  nostrorum  quere- 
lis,  (S>-  injirtnitatis  precatioue  loqueretur.  Kt  u. 
o3.  Ptrcussus  ergo  ,  inquit  ,  est  Dorninus  ,  pec- 
cata  nostra  suscipiens  ,  &  pro  nohis  dolens ,  ut 
in  eo  usque  ad  mjirmitatem  crucis ,  mortisque 
percusso  sanUas  nobis  per  resurrectiontm  red- 
deretur  ....  Hut\c  igitur  ita  a  DfO  percussum  per- 
secuti  sunt  (  Judaei  )  super  dolorcrn  yulnerum 
dolorem  persecutionis  Juijus  addentes .  Atque  i- 
bidein  verba  Proplietae  Ego  sum  pauper  ,  C>  do- 
lens  de  Cliristo  intfrpretalur  .  Et  luijus  geueris  a- 
lia  nuilta  sunt ,  qiiibus  evincilur  ,  Hjlarii  doctii- 
n;wn  liiiise  orthodoxani ,  &  a  comujuui  Eccleslae 
seuteuiia  miuiine  discrcpantein  . 

178.  Objic.  prinio  coiilra  piiinani  partem .  San- 
ctus  Hilariiis  Lib.  X.  de  Trmit.  num.  iG.  espli- 
cans  ca  verba  Jo.  JiL  i5.  Nerno  ascendit  in  cce- 
lurn  ,  nisi  qui  de  ccelo  descendit .  ,,  Qnod  de  cce- 
„  lo  desceiidit  ,  iuquit  ,  conceptce  de  Spiritu  ori- 
5,  ginis  causa  estj  nou  enini  {  ex  se  )  corpori 
„  Maria  originem  dedit:  licet  ad  iiicieuieiita  , 
,,  parliiijiquc;  rorporis  ouiiie,  quod  sexus  siii  est 
„  u.'.tu-ale,  Ciiiilulerit :  '•  Hic  luauileste  tlistinguit 
priinaui  origiuem  ,  seu  cohc«plioneui  Corporis  Je- 
su  ab  ipsius  iucreineulo  ,  iSc  ualivilate  ;  haec  Ma- 
xiic   tribuit,  uou  autem  priinam  origiuein   (a). 

179.  lies[joi)d.  prinio,  iriain  particulajn  ex  se 
fuisse  ab  editoribus  Mauriuis  expuuctam  ,  quia  iii 
melioris  nolae  codicihus  deest ,  &  luerat  ab  Erasnio 
in>erta  i  ac  inanifeste  repugnat  iis,  qu«  Saiictus 
Hilaritis  li  ibet  paulu  autt-,  iieiupe  uuin.  praeced., 
inquieui,  Corpus  Clirisli  luisse  ex  Vi^-gme  con- 
cepturn  i  &  jjnstea  de  Beata  Yirgine  addit:  ,,  iCt 
,,  quamvis  tautuin  ad  uativilaleiu  carnis  ex  se  i\d.- 
,,  rcl ,  qiiautiiju  ex  se  lceiniu^  edendorum  corpo- 
,,  ruiu  susceptis  originibus  iu>pendereut  ;  nnn  ta- 
,,  inen  Jesiis  ChrisUis  per  buaiau»  conrepiioiiis 
„  coaluit  ualuram  .  "  ISou  ilaque  poluit  Hilarius, 
qiiasi  siii  oblitus,  post  paiicas  liiveas  ueg;irp,  !Vla- 
xiain  ex  se  Corpori  Jfsii  Chri!*ti  declisse  origiiieiu. 

i8u.  E\  lii>  auteui  poslreinis  allalis  verlus  fa- 
cile  conslat  Hilarii  luens  ;  excliulendi  scilicet  a  Je- 
su  Cliristi  coiwepiione  oinnem  virilis  semiuis  ori- 
giuem  ,  cuin  loium  fuerU  .Spiritus  Saucti  opus  , 
qui  iiietFabili  su%  virtute  ex  purissimo  castisiiraaB 


S.  niLARIUS  .  85 

Virginis  Saiigiiiue  Christi  Corpuj  efformavit.  Prin- 
cipiuiii  itique  liuJM>i  ciir|)'Kis  etticieiis  f.iit  diviua 
virtiis.  H.  anleiu  Miria  Virgo  materiaiii  subiuiui- 
stravit  ;  adeoqn».-  totniu  illutl  contulit ,  quod  ex  se 
fcEiiiin.e  edeiulorum  coiporuiu  suscepli»  origiuibus 
iinpendere  iolent  ;  ut  proinde  Jesus  Christus  verain 
«X   ips;i  cariiein   astumpierit . 

181.  Dices.  Ibilein  S.  Hilarius  vult,  cariiem 
Christi  fuisse  iiou  ex  Virgine ,  vd  inVirgine  for- 
mata  ,  ii)qiiieni :  Ouo  /  vero  hominis  JiUus  est  , 
susceptoe  in   Virgine  carnis  est  parlus, 

182.  Resp. ,  utramque  pariiculain  pr,  &  in  i- 
dein  lioc  looo  si^^uiftcare,  quia  Hilarius  utraiiiiiue 
proijiisciie  adhibet,  soliiin  caveus,  iie  priucipuun 
trticieus  ,  seu  priiua  origo  Ghri->(i  ,  liiiuiaua:  vir- 
tuti  tribiiatur:  unde  iiiquit  iiuin.  pr^ce.l.  Verbiun 
assuinpsisse  corpus  ex  Virgme  conceptum ;  ac  B. 
Viri,'inein  tantuiu  ad  ejiis  corporis  iiativiiatein  ex 
se  dedisie  ,  quantuin  aliae  fueiuiuae  iiupenduiit,  & 
soUiui  vult  ,  Jesum  Christum  per  humMiLe  conce- 
ptionis  non  coaluisse  naturam;  idest  uou  ex  vi- 
rili  commerrio  fuisse  conceplum  . 

i85.  Dices  secundo  .  Jbid.  uum.  25.  expiicaus 
verba  Apostol.  ad  Pbilipp.  U.  7.  Ilumiliaiit  se- 
inelipsurn  ,  Jormam  seni  accipiens  m  similitudi- 
nem  hominum  factus  &c.  vult ,  in  Jorma  servi 
verar/i  esse  nativitatem  ,  s«>d  iu  liabitu  liominis, 
dumtaxat  siinilitudmfm  creatura  . 

184.  I^espoud.  ,  ibi  ab  Hilario  uon  accipi  oa- 
turain  huuianain  px.Tcise  ,  sed  naturam  peccati , 
in  cujiis  siiuilitudiuem  Chrislus  factus  est  ;  uude 
subdit  :  ,,  Jp»e  quidem  per  Virgiupin  ex  se  natus 
„  hoiuo  ;  &  ii)  similUudme  vitiosce  peccati  car- 
„  nii  iuveufus  .  "^ 

i85.  Dices  terlio.  In  eoJem  Lib.  X.  n.  55.  de 
Corpore  Jesu  Christi  iiiquii :  „  Qnod  licet  (  Vir- 
„  go  )  sexus  sui  otlicio  genuerit  ,  ta»neu  7ion  ter- 
y,  rena?  conceptionis  suscepit  elementa  "  :  uude 
etiain  ibideni  illain  cnnceptiouein  vocal  spiritualem, 

186.  llespoad. ,  hoBC  fuisse  ab  Hilario  prolata 
noi)  ad  exrludeudam  veram  carnis  Chrii^i  lorma- 
tionem  ,  &.  coijceptiouem  ,  sed  solum  ad  caute  ser- 
vanddiji  Dei  genitricis  virginitatem  .  Quod  inaiu- 
feste  "ibideiu  explicat  dicens  :  Genuit  etenim  ex 
se  corpus ,  seu  quod  conceptum  esset  ex  Spiritu. 
Et  hoc  sensu  couceptioneiu  spiritualem  appella- 
vit  ,  neiupe  noii  ex  caruali  coinmercio,  sed  virtu- 
te  Allis»iuii  obumbraiite  Mari»  .  Luc«  I.  55. 

187.  Dices  qiiarlo  .  In  JJb.  III.  de  Trinitat. 
num.  19.  de  Maria  Viri^ine  iuquit:  „  Et  certe 
„  non  snscepit  ,  quoil  edidit ,  sed  caro  caruem  si- 
„  ne  elernentorum  nostrorurn  puilore  provexit ,  & 
5,  perfectuiu  ip.^A  de  suis  non  inimimUa  genera- 
„  vit  :  ''  iion  itaque  ex  Virginis  aliqua  inateria  fuit 
Corpiis  Chrisii  roullatum,  alias  fuigset  ipsa  Virgo 
de  suis  immiauta . 

188. 


yy  qtiriiir  (h  CoriTore  Cfirlsti,  iit  sentire  vldeatiir,  .'Vf.i- 
ferrei  in  Hil-iriiun  censir.im  ,  uviiilcn.*  m  Pr*i.it.  .\d  ,,  riaui  Virjlmfin  ,  pr.rter  concipiendi ,  gestandi ,  &  i>a- 
opera  hujits  Saacti :   „  L.  111.  seii  inagis  L.  X.  sic  lo-      »  rienJi  minisUrium,  nihil  addidisse  de  suo  .^*^ 


(a)  Htioo  Tn.ixline   locnm  .TrripTili  Fr.isinn.')  nc  su.itn 
ir.im  ,    tn'iitlfn.<    in   Pr*i.it.    m\ 


86  m  JNCARN.  SECT. 

188,  Resp.  ,  hic  etfam  sollicitum  faiss^  Hilariuin 
tnendi  B.  Mariae  iilibatain,  virgiuitatem,  ostejidens 
sine  elementqrum  nostrorwn  pudore  ^  hoc  est  si- 
ne  viri,  ac  foBminae  commercio ,  ut  in  nobis  con- 
tingit ,  &  sine  aliqiia  suae  virginitatis  imminutio^ 
ne  Filium  genuisse. 

i8g.  Obj,  secinido  contra  secnndam  partem . 
Sanctus  Hilarius  Lib.  X.  de  Trlnitat,  numer.  10. 
totua  est  ,  ut  ostendat ,  nullum  in  Christo  esse  po- 
tuisse  timorem  passionis ,  ac  n>ortis ,  cum  nulla 
ratio  subsistat ,  ut  mori  titnuerit ,  qui  omnem  ab 
Jpostolis  timorem  depellens  ,  ad  gloriam  eos  sit 
martjrii  adhortatus  &c,.  Et  num.  27.  Tiinuissey 
innuit ,  tihl ,  o  hceretice  ,  Dominus  glorice  passio- 

nern  yidetur  ?■ /tnne  timuit ,    qui  a.rmatis  ad 

corripiendum  se  oh^ius  prodiit  ?  Inferius  autem 
num.  56.  H-oereticos  appeltat  eos,  qui  iis  Christi 
verbia  Mattli,  XXVJ.  Tristis  esi  anima  mea  u- 
sque  ad  mortem  ,  abutebantur  ,  ad  probandam  na- 
turae  ipsius  infirmjtatem  ,  &  variis  modis  conatur 
osteudere ,  nullam  in  Christo  fiiisse  trisiitiam . 

igoc  Respondet  brevitei:  Sanct.  Thomas  art.  7. 
?id  2.  ,,  quod  HiJariua  eo  modo  a  Cliristo  exclu-» 
jj^  dit  timorem,  quo  excludife  tristiliam  ,  scilicet 
„  quoad  necessitatem  timendi .  Sedi  tamen  ad 
,,  comprobandam  veritatein  humanoe  natuta?  vo- 
j,  luntarie  timoren>  assumpsit  ,  sicut  eliam  tristi» 
,,  tiam  .  "  Id  patet  ex  ipsis  ratinsiibus  ,  quibus  Sc 
Paler  oinnem.,  metum  ,  &  tristitiam  a  J^^r.  Chri- 
9to,  amovebat ;  primo ,  quia  ab  Apostolis  timorem 
ipse  expellebat,  eos  ad  martyrium  adhortans:  se- 
Cimdo  ,  qnia  ipse  armatis  ad  eujn  comprehenden- 
dum  obvius  ivit  *,.  tertio,  quia  sciebat ,  magnam  ex 
sua  passione  sibi  gioriain  redundare  debere :  Si 
tnim ,  inquit  n.  2g.  ,  passio  hcnorificatura  eum 
erat ,  quomodo  tristeni  eum  metuspassionis  ef- 
jecerat?  Nisi  enim  tam..  irratio?mbilis  fuerit ,  ut 
pati  timuerit ,  quce  se  essent  glorificatura  patlen- 
tem  .  Hae  ,  aliaeqne  simiies  rationes.  probant  qui- 
dem  ,  Jesum  Ghrisium  necessitate  non  fuisse  ti- 
mori ,  &  tristitiae  subjectum  ,  non  autem  has  pas- 
siones  in  Christo  revera  non  fiiisse  ,  quas  pro  no- 
bis  propria  voluntate  suscepit .  Multo  etiain  ma- 
gis  aliatas  ratioues  ostendunt,  noa  tales  in  Jesu 
Christo  fuisse  has  passiones  ,  quae  vationem  prae- 
Yenirent,  &  mentem  ipsias  pertuibarent ,  ant  a 
suia  otSciia  impedinent.  Sed  quemadinoduin  istae 
passioiM?s  erant  volnntarie  susceptae  propter  nostrain 
utilitatem,  ita  eraut  rationi  omnino  subjectae  .  Vid,. 
«up.  n.    i65. 

191.  Ob|,  tertio  contra  tertiam,  partcn>  de  Chri- 
8ti  doloribus.  S.  Hilariu-j  eodem,  l.ih.  X.  de  Tri~ 
nit.  n,  25.  pnstquam  dixissel ,  Jesuin  (Jhrisluin  fuis- 
88  simul  Dei  tilium  unigenitum,  &  hominem  ve- 
rum  ,  secundum  simditudmem  nostri  hominis  , 
ita  subdit  :  In  qno  quamvis  aut  ictus  inciltrei^, 
aut  vulnus.  descenderel  ,  aut  nodi  concu»  rerent , 
ant  suspenslo  eiev.irct  ;  afferrent  g:ile}?i  hrec: 
impelum  passionis  ^  7-ivn  tanien  do'oiem  pa<:.<:io-. 
nis  inferrent:  utttiium  aliquod',  aut  aquam  uer- 


II.  DISS.  II.   CAP.  V. 

forans ,  aut  ignem.  compungens  ,  aut  aera  vul- 
nerans ,  omnes  quidem  has  passiones  naturce 
suce  infert ,  uiforet  ,  ut  compungat ,  ut  vulneret ; 
sed  naturam  suam,  in  hcec  passio  illata  non  re- 
tinet ,  dum  in  natura  non  est ,  vel  aquam  fo~ 
rari,,  vel  pugni  ignem ,  vel  aerem  vulnerari ; 
quarnvis  naturce  teli  sit ,  &  vulnerare  ,  &  com- 
pungere  ,  ^  forare .  Passus  quidem  est  Domi- 
nus  Jesus  Christus  ,  dum  ccelitur  ,  dum  suspen- 
ditur  ,  dum  crucijigitur  ,  durn  moritur :  sed  in 
Corpus  Domini  irruens  passio,  nec  non  fuit  pas- 
sio  ,  nec  tamen  naturam  passionis  ezseruit:  dum 
&  poenali  ministerio  desceviit ,  &  virtus  corpo- 
ris  sine  sensu  pcence  vim  pcence  in  se  descevien- 
tis  excepit  ,  Prolixior  est  textiis ;  sed  totus  afferen- 
du&  fuit ,  ut  coustaret  ,  nihil  disertius  ,  aut  clarins 
dici  potuisse  ,  ad  excludenduin  omuem  a  Christi 
humana  natura  dolorem  . 

192.  Respondet  iterum  S.  Thomas  art.  5.  ad  i» 
„  in  omnibu»  iliis  verbis.,  &  similibus  Hilarinin 
,,  a  cai:ne  Christi  non  veritatem  doloris  y  sed  ?ie- 
,,  cessitatem  excludere  vohiisse .  "  Nempe  ,  ut  i- 
bidem  explicat  Angelicus  ,  per  comparationem  ad 
causain  primam  horum  defectuum  ,  quas  est  pecca- 
tuni  ;  ut  sciiicet  ea  ratione  dicatur  caro  Christi 
non  suhjacuisse  necessitati  horuin  defeotuum  , 
quia  non  fuit  in  ea  peccatum  .  Quantnm  tamen 
ad  causam  propinquam  horum  defectuum  ,  quae 
est  compositio  contrariorum  ,  caro  Christi  sv.biacuit 
necessltati  horuiu  defectuum .  Ita  S.  Doctor  pro 
solita  sua  in  rebus  explicandis  prascisione  ,  &  «x- 
f/g.^sitf.  Atque  hanc  fiiisse  S.  Hilarii  nientem  pa- 
ttt  e.K  iis  ,  quae  addit  ibidetn  n.  25.  ,  istam  an- 
tea  dictorum  causan»  afiPerens :  Habuit  enim  cor- 
pus  ,  sed  originis  suce  proprium  ,  neque  ex  vitiis 
humance  CGnceptionis  existens  ,  sed  in  formam 
corporis  nostri  virtutis  suce  potestate  subsi.<!tens  : 
gerens  quidem  nos  per  forrnam  servi ,  sed  a  pec- 
catis  ,  O'  a  vitiis  humant  corporis  liber  .  Haec  por-^ 
ro  ratio  fortissima  est  ad  excludendam  a  Corpore 
Cliristi  ilhuii  necessitatein  patiendi ,  &  doieudi  , 
cuiae  oritui  ex  peccato ,  non  3.utem  iliain  necessi- 
tateiij.,  quae  oritur  ex  p.riucipiis  constitutivis  huma- 
nse  naturas^,.  Ita,  loca  objecta  expiicarunt  etiain  IVla- 
gister  SenteDtiarum  ,.  S.  Bonaventura  ,  ac  nonnul- 
li  aiii  . 

195.  Quibusdam  tainen  una  cnm  S.  Ronaven- 
tura  visum  est  ,  a  S.  Hilario  fuisse  omnes  passio- 
nes ,  ac  poenas  negatas,  non  qna:-  corpiis  ,  &  ani- 
mam  Jesu  Ciiristi  alricerent  ,  sed  quae  atficerent  i- 
psam  divinitatem  ,  Sane  cuin  in  toto  Libro  X.  a- 
gat  contra  eos  haereticos,  qui  ex  passionis  metu,, 
&  ex  infirtnitate  patiendt  co]\\geba.t ,  Jesum  Chri- 
stum  non  f iiisse  in.natura  rmpa,ssibilis  Dei ,  quem- 
admodum  ipse  in  initio  declarat  num.  9.  ,  non 
inveiosimiiiter  dicitur,  Hilariuinomnes  doloris  seii- 
sus  nou  a  natura  humana  Christi,  qux  pissibilis 
erat ,  auiovere  voluisse,  sed  u  natura  diviiia,  qiias 
quamvis  hain.inae  easet  arcli-.siaio  vmculo  conjun- 
cta ,  impassibili*  tamen.  omuiuo.  remausit  i  propte- 

rea 


VINDICATUR  S.  IIILARIUS. 


^ 


tea  tlicit:  Et  virtus  corporis  siiie  sensu  pcence  yim 
pcence  in  se  desceyientis  excepit .  Noiniiie  eiiiia 
virtutis  corporis  S.  Hilarius  (iiviuilalein  inlellige- 
bat  ,  seu  ipjiiin  Verbuin  diviiiuin  iit  corpore  as- 
suin|)to  siih-.islenj . 

194.  Obscura  liaec  loca  ipse  Sanctns  Hilarius 
alibi  clarius  t-xplicat,  nt  iu  rsahniim  LUJ.  nuin. 
17.,  ubi  iiegat  ,  passionem  potuisVe  I^dcrc  Jcsurn 
Clirisluin  patienteui  ;  ,,  non  quod  lasdendi  non  Iia- 
„  buerit  pro  ipsa  p  issionis  qualitate  naturain  ;  sed 
„  quod  dolorem  Dwmitaiii  natura,  uoii  scnlit  . 
„  Passus  ergo  est  Deus ,  quia  se  subjecit  vohm- 
„  tarius  passioui;  s»jd  suscipiens  naturale»  ingruen- 
„  tiuin  iu  se  passionum  (  quibus  doiorein  patien- 
„  tibus  iiecesse  est  inferri  )  virlutes  ,  ipse  tanun 
„  a  naturae  suae  virtute  (  nenip*  F^ivinitale  )  nou 
„  excidit ,  ut  doleret  ,  "  Hac  itaque  posita  expli- 
catione  dicere  potuit  Hilarius  ,  virtutem  ('orporii 
Cliristi )  seu  divinitatem  ipsam  humanitati  cpnjun- 
ctam  sine  sensu  pcenoe  viin  poenx  in  se  desce* 
vientis  excepisse  • 

195.  Si  autem  nomine  virtutis  intelligere  supre- 
inani  divinitatem  ,  qu»  impassibilis  est,  mauife- 
«te  idein  Sanrtus  ostcnJit ;  ita  oratioiiem  siiam  pro- 
sequeiis  :  „  Habueril  saiie  illud  Domini  Corpiisdo- 
„  loris  noslri  naturam  ,  si  corpns  iioslrum  id  na- 
„  turae  liabet ,  nt  calcet  uiidas  ,  &  super  fluclus 
,,  eat  ,  &  lion  degravetur  ingressu  ,  neque  aquaft 
„  insisteiitibus  vestigiis  cedant  ,  penetrent  etiam 
,,  solida,  nec  clausae  domus  obstaculis  arceatur  . 
„  At  vero  si  Dominici  corporis  sola  ista  natura 
„  sit  ^  ut  sua  firiLite,  sua  anima  feralur  in  hii- 
,,  inidis  ,  &  iHsislat  in  liquidis ,  &  exstructa  trau- 
„  scurrat ;  quid  per  naturam  humani  corporis  con» 
„  ceptain  ex  Spirilu  carnein  judicamus?  "  QuoN 
suin  haec  omnia  ,  nisi  ut  contra  Arianos ,  quorum 

f5er|)etuus  maslix  fuit ,  ostenderet ,  praster  naturain 
iiiinanam  passionibus  ,  ac  doloribus  obnoxiam  , 
aliain  in  Chrislo  fuisse  ,  impassibilem  ,  &  onmi- 
potentem ,  quae  ejus  corpus  siistentabat  j  iie  aquis 
inergeretur  ,  &  ita  suhtile  aliquaiido  efficiebat  ,  ut 
solida  penetraret ,  &  etiam  ,  si  voluissel  ,  potiiisset 
ab  omni  non  sohun  dolore  ,  sed  etiaiti  lafsione  im- 
inone  servare  ;  queinadinodum  ipsa  fuit  oimiis  pus- 
sioiiis,  dolorisqiie  expers  . 

196.  Pires .  S.  Hilarius  vult,  Corpus  illiid  Cliri- 
iti  fuisse  doloris  expers ,    quod  cacdebatur  ,    quod 


suspen^lcbatur  ,  qiio  l  crnriligebatur  :  atqtii  lioc  cer- 
te  coip.is  iion  trat  iiatura  ipsa  diviiu  :  iion  er"0 
a  natuia  diviua  ("liristi  ,  «ed  ab  humaua  ouiueui  do- 
ioris  scusum  exclusit . 

^97.  Kesp.  neg.  iniu.  ad  mentein  Ariauornm, 
attpie  Apollinaristarum  ,  quos  eo  loci  refellebat 
Hilarius;  quif|ue  ex  hoc  ipso  ,  quoChrisUi-(  veros 
tlolores  ,  ac  mortem  perpcssus  sit ,  impie  collige- 
bant ,  enin  iion  fuisse  veruin  Deuin  ;  alias  Deui 
fuisset  passus  ,  &  morluus  .  llepontbat  autem  Hi- 
larius  ,  divinitalem  ,  qu.p  Cliristi  carui  coujunctis- 
sima  erat  ,  nulluin  fuisse  passain  dolorem  ,  quain- 
quain  corpus  caederelur  ,  A  crucifigerelur ;  quia 
|>assione3  corporis  ad  ipsam  iiou  perlingebant  (a) , 

CAPUT   VI. 

De  proiigiosa  tonceptione  Christi  in  utero 
Beatae  Alarice  Hrginis . 

19H.  "ostquam  veritafem  hninanae  oalnrae  a  dt- 
vino  Verbo  assumptac  exposuimus  ,  atque  a  mul- 
tiplici  Haereticorum  dtpravatione  juxta  orlhodoxam 
Erclesiae  doctrinam  vindicavinuis  ^  sequitur  inodo  , 
iit  de  prodigiosa  ejusdem  Verbi  in  iiatura  liuma- 
na  generatione  in  utero  B.  Mariae  Virginis  dica- 
nuis .  Hanc  autein  Christi  generationem  sic  dcscri- 
bit  S.  Matihaeus  I.  "28.  seq. :  Curn  esset  despon- 
sata  Mater  ejus  Maria  Joseph  ,  anlequam  con- 
venirent  ,  inventa  est  in  utero  habens  de  Spiritu 
Sancto.  Joseph  autem  vir  ejus  cum  esset  ]ustus, 
&  nollet  eam  traduc^re ,  voluit  occuhe  dimitte- 
re  eam  ,  Hoec  Ciutem  eo  cogitante  ,  ecce  Ange' 
lus  Domini  apparuit  in  somnis  ei,  dicem :  Jo' 
seph  ,  ^li  David ,  noli  timere  acCipere  Mdriam 
conju^em  tuam :  quod  enim  in  ea  natum  est  ^ 
de  Spiritu  Sancto  est  ;  pariet  autem  Jilium ,  CJ)* 
vocabis  nomen  'ejus  Jemm ;  ipse  enim  salvum 
faciet  pnpulwn  suum  a  peccatis  enrum.  ffoc  au- 
tem  totum  faCtum  est  ,  ut  adimplertftnr ,  quol 
dictum  e<t  a  Domino  per  Prophetam  dicentem 
(  Isaiae  VII.  4«  ):  ^cce  Virgo  in  utero  hdhebit, 
O"  pariet  Jilium  ,  Cb*  vocabunt  nomen  ejus  Em- 
m  inuel ,  quodest  interprttatum  ^  Nubiscum  Deus . 
Atqiie  hnc  Isaiae  vaticinio  in  Jesii  Christi  generalioiie 
adimpleto  feiiciter  usi  suut  veieres  Patres  ,  tit  oon- 
Ira  Judaeos  evincereut,  Jesum  Chiistuin  esst  Mes- 

siaui 


(a^  Atqne  hac  siint  dii*  vi«,  qiiibns  Tlieologl  ciim 
veteres  ,  inm  recentiores  insistimt ,  iit  splcn<Iidissimiitn 
Ecciesif*'  G.illicjn^TP  jiiljar  cnin  onhodoxa  toliiis  Eccle- 
si«  Cilholic*  doctrina  concilient  :  tjiiariim  taiiien  neu- 
tra  doctissimo  l'ei.n'io  pianiit  Lih.  \.  De  incarn.  cap. 
5.  n.  4-  "c  propendere  vitletnr  in  (jiioriitnddin  paiico- 
nun  op:nionem,  «pii  lliiarinin  e.i  retractasse  piitant  , 
qii^  infAiite  de  impassihili  Ghnsti  natnra  scripserat  f 
«^iiein  lil>riitn  retractaiionis  viilisse  ,  8c  perlegisse  se  di- 
cit  G'iil|p|iniis  Parisiensis  Archiepiscopns,  iit  Sanct. 
Bonaventiir.i  refert  in  111.  Sentent.  Dist.  16.  art.  i. 
tpi-  i>])SaQej   cubJit  PetAvius  ,    tanliis  vir  Guill.  Pa- 


>,  risiensis  fiiit  ,  iit  ciim  eo  ipso  f<itealnr  ,  Hil.irintn  er^ 
■),  rore  lapsiim  esse  ,  tjnod  retractando  ill'im  corrisis"" 
,,  se  signiticet  ,  huud  temere  idem  nd'is  a « f^i>era>r  li~ 
,,  ceat  .  Qiiomin  vero  iihro  ferefit  iioc  KilTfins  ,  h\- 
,,  cteniis  incothpprfim  est  .  Mea  h*c  siispicio  e.si  ,  (vi-im- 
,,  inpntarinm  in  Psaitnos  esse  ,  in  fjno  Psil.  LXV  Jll. 
,,  mnlti  dicit  siiperiori  i!Ii  ojnnioni  contraria  ,  nl  me- 
,,  rito  retraclasse  priora  vifhri  poHifTit  . '<  Ht  i-niis 
Petaviiis ,  qifi  postea  ex  ilio  PsSlmo  nonnnlla  aflVn  , 
qii/*>  probant ,  Denm  dolorera  |  ic  timorem  iin  natura 
assuinpta  siiscepisse  . 


88 


DE  INCARN.  SECT.  IL  DISS.  11.  CAP.  VI. 


fiiam  in  Lege  promissum  .  Ita  S.  Jiisliiuis  Martyr 
in  Dialogo  contra  Trjphonem  ,  Terttillianus  iji 
Libro  adv.  Judceos  cap.  9.  ,  Origef)ej  Jjib.  1.  coti' 
tra  Celsum,  Eusebius  ib.  VII,  Denionstrat.  E- 
vangel.  Sancti  Kasilius,  Hieronyjuus ,  Cyrillus  A- 
lexandrinus  ,  uliiqiie . 

igg.  Jam  vero  cojitra  tam  apertum  Evangeli- 
slae  testimouium  dno  hostium  genera  pngnant .  Pri» 
mo  obcaecati  ,  &  obdurati  Judeei ,  qui  iiegant  pro- 
phetico  illo  oraculo  prasdictuni  fuisse  Virgineum 
Messis  cojiceptiun  ,  &  partum  {a)  .  Deinde  Ebio- 
nita;  ,  Cerinthiani  ,  Carpocratiaui  ,  &  Heicesaitae 
blasphemantes ,  Christum  ex  caruali  Josephi  cum 
Maria  consortio  instar  aliorum  hoininuin  esse  na- 
lum  {b)  .  Cojitra  quos  oranes  sit 

PROPOSITIO . 

Christus  Dominus  a  beatissima  Maria  Virgine, 
illibato  ejusdern  purissimce  virginitatis  tilio , 
genitus  fuit , 

200.  J.d  autem  prob.  primo  contra  Judaeo^  ex 
niemorato  superius  oracuio  Isaine  Prophetae  ,  cujus 
hesc  fuit  occasio .  Regnanle  impio  Achaz  in  Ju- 
dasa ,  Rasio  Rex  Syria;  ,  &  Pliacee  Rex  Israel  a- 
scetiderunt  in  Jerusalem  ad  ubsidendum  Achaz  , 
aed  uon   valueruut  superare  eam  ,    nt  narratur  in 


IV.  Libro  Regum  cap.  XVI.  Tiinor  tamen ,  & 
pavor  omnium  aniinos  occupaverat;  &  tunc  ad 
eos  confortandos  Jsaias  Propheta  prassentissimum 
fore  auxiiium  Dei  promisit ,  atque  ita  locutus  est 
ad  Acliaz  cap.  VII.  n.  dicens:  Pete  tibi  signum 
a  Domino  Deo  tuo  in  profundum  inferni  ,  j/re 
in  excelsum  supra  .  Et  dixit  Achaz  ,  non  petam  , 
Ci^*  non  tentabo  Dominum,  Et  dixit  (  Isaias  ) : 
Audile  ergo ,  domus  David :  Numquid  parum 
vobis  est  molestos  esse  hominibus ,  quia  molestl 
estis  &  Deo  meo?  Propter  hoc  dabit  Dominus 
ipse  vohis  signum :  Ecce  Virgo  concipiet ,  &•  pa- 
rietfiUum,  ^  vocabuur  nomen  ejus  Emmanuel , 
Quae  postrema  verba  clariora  siint  ,  quam  ul  opus 
sit  ea  aliqiio  commentario  illusU-are.  Eadem  tamen 
variis  rationibus  cotiati  sunt  obscurare  Rabbini  . 
201.  Printo  eiiiin  negant  ,  legendum  esse  cum 
n^stro  vulgato  Jnterprete:  Ecce  Virgo  concipiet ; 
nam  illa  vox  no':»^»'!  haalma  non  significat  Vir- 
ginem,  sed  puellam  adolescentulam  ,  sive  inte- 
gram  ,  sive  virum  expertain  .  Qaod  aliquibu^  lo- 
cis  parallelis  coufirmiuit :  nam  in  Canticis  Cauti- 
corum  I.  2,  ubi  dicitur :  AdoJe^^centulce  dllexe- 
runt  te ,  hebraice  habetur  n"{0'?J/  /flamot  ;  & 
Proverb.  XXX.  19.  ubi  nof  Ipgimus  viam  virlin 
alolescentia  ,  Hebraei  habent  DD^^ya  behaalma 
in  adolescentia  ;  ubi  certe  non  intelligitur  V^irgo, 
ad  quam  vir  ingressus  non  sit . 

202. 


(a)  Periidis  Jndceis  (  qiiis  creiierct  ?  )  accessit  noii 
ita  pridem  in  Gcnnania  infelix  Jo.  Lanr.  Isenbielhs  j 
qui  anno  1778.  Iibrtim  editht  gerinanico  idioinate  in- 
scriptiim  IVowni  tentamen  in  Fropheliam  de  Emmaniie- 
le  ,  in  qno  contendebat ,  proi^Iieticiim  Isaiaf  oracnliim 
de  divino  Emmannelis  ortu  ex  Virgine  non  nd  virginenm 
Deiparas  partiim  ,  nec  ad  veruin  Emniahiielem  Chri- 
stinn  Dominain  iillo  sensii,  sive  litterali ,  sive  typico 
pertinere .  Quod  vcro  S.  Mdttha^iis  testatur  ,  ill(i<l  ora- 
cuhim  fiiisse  in  Jesii  Christi  generatione  adimpletum  j 
non  pro  vero  adimplernento  ,  sed  iit  adnotationcm  me- 
ram ,  seu  alhisionem  a  S.  Emngelista  memorari .  Por-> 
ro  omniiim  Catholicornin  aures  nova  liflec  blasphemia 
offendit  3  &  nonnulli  incljts  illiiis  nati&nis  Episcopi  , 
non  soliim  tanto  malo  fortiter  sese  oppostieriint ,  sed 
etiam  more  Mujorum  ,  ad  Sanctissimnm  Rom.  Pontifi- 
cem  Piiim  Vi.  feliciter  regnantem  lianc  lidei  oansam 
retiileriint  .  Nil  auteni  cunctatus  providentissimns  Ec- 
clesift  universalis  Pastor ,  diligenti  prsmisso  examine 
impium  Isenl)iellis  libnim,  tanKjuam  contin6nter!i  doctri" 
nam  ,  (Sf  propositioncs  ,  respeclii<e  faisas  ,  temerarius  , 
icandalosas  ,  perniciosas  ,  erroneas  ,  ha:resi  fai>entes  , 
&  hareticas  damnavit  die  20.  Septembris  1779.  Lon- 
gum  esset ,  omnia  qu^  in  recenti  bac  Laur.  Isenbielhs 
caiisa  contigerunt ,  singillatim  relerre  3  sed  nefas  etiam 
vider mr,  de  eadem  penitus  silere.  Erat  is  Sacerdos 
ArchiUioecesis  Moguntin»  ,  &  ibidein  Sacra;  Scriptu- 
rae  Protessor .  Anno  1774-  Tlieses  i^o.  supra  Evange- 
lium  S.  Matlhflei  defendendas  proposuerat,  qnariim  a- 
liquas  Ordinarius  Censor  ,  audito  etiam  SacriC  Tiieolo- 
gicae  Facultatis  judicio  ,  tamquam  falsas  ,  erroneas ,  8c 
temerarias  ,  alias  ut  male  sonantes,  hiipresi  proximas  , 
Reismi  snspectas  ,  &  sacris  litteris  aperte  contrarias 
improbavit  .   Auctor  autem  sacras  litteras  inierpretan- 


di  munere  fuit  abdicabns ,  i<  ad  Cithedram  lingitirum 
Orientaliiim  moderand.im  proinotiis  .  In  suis  tamen  er- 
roribiis  pertinax  anno  1777.  furtivis  typis  iii  hicem  e- 
didit  librum  ,  cujiis  ineniio  mox  facta  est  •  Tunc  vero 
zeliis  eonim  ,  qui  recte  sentiunt  ,  pro  conservanda  fi- 
dei  puritate  magis  contra  infelicem  Scriptorem  ubiqne 
exarsit .  Universitntum  Heidelbergehsis  ,  Argentoratett- 
sis  ,  ac  Parisin.^  judiciurn  espostnlatum  :  qnanim  o- 
mnium  una  sententia  fuit  >  pliires  in  eo  Iibro  esse 
propositiones  variis  censnris  notandas  .  Q"'*''^'^'-*''^'"  ^ 
infaustum  opus  prohibitum  fuil  ,  &  Laurentius  omni 
docendi  munere  abdicatus  ,  a  sacris  facieridis  suspen- 
sus,  &  carceri  mancipatiis  ;  a  qiio  tnmen  non  inidto 
post  soluttis  ,  &  ad  Moiiasteriuth  Orbacettse  relegatus 
iuit  .  Ciim  vero  aliqtii  ipsius  patroni  turbis  ciere  ad- 
huo  pergerertt ,  nt  finis  errandi  tdn<lem  fieret  ,  tota  cau- 
sa  ad  sfpremum  Rornani  Pontificis  tribnnal  delatafuit. 
Aiidito  autem  infaI!iJ)ih's  Apostolicre  Seilis  oraculo  a- 
ctpiievit  Isenbiehls  ,  &  suis  erroribtis  ejuratis  sincera?  , 
&  cortStaritis  conversionis  signa  priipbtiit  ,  omnesque  tiir- 
La»  cessarunt,  ut  liinc  Protestantes  discere  qiieant, 
qiiam  facile  sit,  inter  dociles  Romana?  Ecclesia?  filios 
gliscentes  errores  stipprimere  ;  qiioil  apud  eos  obtineri 
nunqiiam  potuit  .  Sed  de  hoc  satis  dictum  est  in  Tom.  ,| 
J.   P.  il. 

(fj)  De  Cerinthianis  lestatur  S.  Augiist.  in  Lib.  De 
Ilitres.  n.  8.  (/iio<l  Jesiiin  tantamtnodo  hominem  fiiisse  y 
dicerent  •  Qiiod  iterum  n.  10.  assr-rit  de  Ebion3>is  Tom. 
Vlil.  qiiamquam  hos  postremos  in  stiis  erroribtis  ne- 
(jiie  nnanimes,  neque  constantes  ftiiase,  bene  observat 
Nat.  Alex.  in  Hist.  Eccl.  S,tc.  f.  cap.  i2.  art.  5.  8c 
6.  De  Carpocrate  etiarii  inrjuit  S.  Pater  ibid.  n.  7.  /Ac 
Jesum  hriinineui  tantummedo }  0"  de  iitroifue  sexii  natuin 
pntasse  perhibetnr . 


m  VIUGIIV.  CONCEPTIONE. 


^02.  At  vero  certnin  ,  &  plane  flemoinlratum 
e^t ,  vocem  hebraicam  haalina  designnre  alole- 
jcentiilarn  ,  non  ciijusciimqMe  geiieris ,  sed  ahsron- 
dilani  ,  incognitam  viro  ,  Virginpin  a  radire  H^y 
Jlmam  celare  ,  ahscomlere ;  adolesrentula;  eriiiii 
iiiniiptae  magna  diligentia  apnd  Hebraeos  ab  ho- 
ininMin  aspectu  custoiliebanlur  ,  nt  patet  cx  serun- 
do  libro  Machabneor.  III.  19.,  nbi  dicitnr,  Vir- 
gines  ,  qnoe  conclusce  erant  ,  percurrisse  ad  O- 
uiam.  Id  etiam  testatur  JosepliMS  Hebraiiis  lib.  VI l. 
j4nliquit.  Judaic,  cap.  10.  Maxinie  aulein  signifi- 
catur  virgo,  quando  vox  no'?^  aUna  snribitur 
cnm  praRpositioiie  litterae  H  ^'t-,  ut  liic  scrihitur 
nO^^yn  haalm,i.  Sane  noniiisi  Iribiis  in  loris  I).t!c 
vtix  iiivenitur,  &  semper  significat  Virginem  .  Sio 
Gen.  XXIV.  iG.  &  45.  Rebecra  virgo  appellatur 
cnm  littera  n  he  praeposita  haalma  .  F.xodi  pa- 
riter  II.  8.  Maria  soror  Moysis  ,  quae  virgo  erat, 
vocatur  haalma,  Nec  nllibi  iti  tota  sacra  Scri- 
ptnra  legitur  h«c  vox  haalma  ad  designandam 
puellam  ,  quae  virgo  non  fuerit  j  adeo  ut  S.  Hie- 
ronvniiis  if^  sacro  textii  hcbraico  versatissimus  ita 
fidenter  potuerit  asserere  in  Gomment.  ad  hunc  lo- 
cum  :  ,,  Quantnm  cnm  mea  pugno  inemoria  ,  nnn- 
„  qnam  me  arbitror  alma  in  mnliere  nnpla  le- 
j,  gisse  ,  sed  in  ea  ,  qnae  virgo  est :  ut  non  solum 
„  virgo  sit ,  sed  virgo  junioris  aetatis  ,  &  in  annis 


«9 


adolfscntuhi  ,  vtl  id  refcrnnl  ad  Tnysleriuin  In- 
carnitiouis  Doininica! ,  quod  certe  igiiorabat  Salo- 
mon ,  quomodo  in  utero  Virgiiii»  peractinn  sit : 
vel  dicnnl  ,  Salomonem  ignorasse  inodum  ,  qno  ex 
perinixtione  utriusqne  sexns  fiat  homiitis  genera- 
tio  ;  vel  demuin  antumant  ,  voluisse  luinc  sapien- 
tisjimuin  HpgeMi  artes  indicare  ,  qMibiu  astulissi- 
11133  piiellae  lur|)es  siios  lapsns  abscondere  solent . 
A\  vero  etiamsi  concedatiir  Kabbiiiis  ,  fuisse  lior 
loco  nomen  /flma  adhibitum  ad  signiricandain  pneU 
lain  non  vcre  ,  sed  simulate  virgiuein  ,  iionvideo, 
qnidnain  inde  iiiferri  pnssit  coiitra  Isaia;  oraculum: 
q'iasi  vero  Isaias  non  de  vera ,  sed  de  simulata 
Virgine  locutus  sit, 

2o5.  Dices  primo  ,  Hebrcci  ad  Virginein  desi- 
gnandam  utMiitnr  voce  H^^inO  Belula  ,  iit  ex  m- 
nuineris  loris  osleudi  potest  . 

2n6.  Kesp. ,  hanc  vocein  Bc-tula  significare  Vir- 
ginein  cnjuscumqiie  aetatis  ;  vocem  autein  Alma. 
«ignificare  Virginem  adolescentulam  ,  cujusmodi 
fiiit  Maria ,  quando  de  Spiritu  Sancto  concepit 
DomiiHim  nostrum  Jesum  Ghristnm  .  Imo  vox  Z>e- 
tuUi  aliquando  usurpata  invenitur  ad  significandain 
viduain,  ut  Joelis  I.  8.  Plange  ,  quasL  Vir^o 
(  Hebr.  Betula  )  accincta  sacco  super  vLrum  pu- 
bertatis  suce  . 

207.   Dices  secundo.     Aquila  ,    Tl-.eodotion  ,    & 


adolesf^enlifc  .  Ergo  Almce  non  solum  ,  puella,      Symmachus  graere  hanc  Isaiae  vocem   interpretao- 
vel  virgo,  sed  cum  iriTat<;th  ^^i^go  ahscondira      tes,  non  verterunt  iretp^ivor   parthenon  virginem  , 


,,  dicitur  ,  &  secreta  ,  qnae  luiiiquam  virorum  pa- 
,,  tuerit  aspeclibus  ,  sed  magna  parentum  diligen- 
,,  tia  custodita  sit  .  Etaddit:  lingua  quoque  Huni- 
„  ca  ,  qu.-B  de  Hebraeorum  fontibns  inanare  dici- 
„  tnr  ,  proprie  Virgo  aUna  appellatur  .  " 

2o3.  Neque  vero  contrariuin  evincunt  duo  loca 
objecta  ex  Ganticis,  &  ex  Proverbiis.  Nam  in  pri- 
mo  illae  adolescentulae  ,  qiiae  vocantur  /4Uimot  , 
virgines  erant ;  utpote  quae  inferius  cap.  VI.  7. 
disiiiignuntnr  a  Reginis,  seu  uxoribus  Salomonis, 
&  a  concubinis :  Sexaginta  swn  regince  ,  &  o- 
ctoginta    concuhince ,    &  adolescentuUirum    non 


sed  viciviS^tt  neanila  adolescentuUim  . 

208.  Kesp. ,  liis  tribMs  Interpretibns  susp^ctas 
fidei  ,  utpote  qui  proselyti  Judaeorum  fuerunt  ,  & 
post  natani  Ghristianam  religionem  SMas  versiones 
edidernnt  (a)  ,  praeferendos  esse  L^OC.  senes,  qui 
ante  dissidia  ,  &  schisma  Rabbinorum  vocem  /tl- 
ma  verterunt  nratpb^iifoi'  parthenon  Virginem  .  Ita 
qnoqiK?  verternnt  Harapiirastes  Onkelosus  ,  &  Jo- 
natlian  ;  &  ita  etiam  veteres  aliqiios  Habbinns  hunr! 
lociun  intellexisse  testantur  Tertullianus  con/ra /(/- 
dceos  c.  9.,  &  EMsebius  Lib.  VII.  Demonstr.  E- 
vangel.  c.  7.  Unde  coniinunem  liMJus  vocis  intel- 


est  numerus i  nempe  Virginum  ,  quae   in  gyneca?o      ligeutiam  Evangelista  MaithaBus  secutus  est  ,  quiii 


asservabantur  ,  ut  quando  opus  esset ,  iu  conjuges 
assumerentur  . 

204.  In  cap.  autem  XXX.  Proverb.  Salomon 
ilicit  ,  tria  esse  sibi  diffirilia,  sciliret  viam  aqui- 
1«  in  ccelo,  viam  colubri  super  tcrram  ,  &  viain 
navis  in  medio  mari;  quartum  autem  se  penitus 
ignorare  ,  nenipe  viam  viri  iri  adolescentia  ,  ut 
noster  Vulgatns  legit,  una  ciun  LXX.  luterpreti- 
bus  ,  idest  qnomodo  usiis  rationis  a  nobis  sensiin  , 
ac  sensim  acquiratur ,  &  una  cum  astate  in  nobis 
crescat .    Qai  aulein  una  cuin  Hebraeis   leguut  ia 


aliquis  eo  tempore  ei  contradixerit  . 

209.  Dices  tertio  .  Il!a  verba  :  Ecce  Virgo  con' 
cipiet  ,  €>  pariet ,  intelligi  pOssunt  iii  sensu  divi- 
so  ;  nempe  ea  ,  quae  modo  VirKO  est  ,  postca  su- 
srepto  virili  seinine  roncipiet  ,  &  pariet  ;  quomodo 
dicebat  Jesus  Matth.  VI.  5.  discipulis  Joannis:  Cce~ 
ci  vident ,  surdi  audiunt  ,  cUiudi  amhulant  &c. 
Id  patet  ex  loco  Joelis ,  supra  n.  206.  allato,  ubi 
nomen  V  irginis  adhibelur  ad  denoiandair  vidilain, 
qnas  plorat  super  virinn,  cui  virgo  olim  nlipse- 
rat ,    Imo  nec  profanis    scriptoribus    insolens    fuit 

no- 


(a)  Aqiiila  priino  Gendlis  fiilt,  poslea  Chri.stianns 
ac  ^li^Tniim  proselyins  Jii(!»>ns  .  Gr-rcim  siiam  versio- 
nem  f<li(Iit  priinnm  anno  /E.  C.  929.;  alteram  postea 
««Ididit  ,  qiiam  Deiiternsin  ,  una  ciim  annot.  ,  &  coinm. 
in)piet.^tis  plenfs  ...     Theodotion    vero  Epliesitis    primo 

Gazzaniga  Theol,  Toin.  V, 


Marcionis  «eclalor  rnit  ,  postea  ad  Judeos  migravit  . 
Ejiis  versio  pejoris  est  uoi*  ,  qiiam  versio  A-juiI.'» . 
Symiinrlius  Samaritaniis  erat ;  Christianns  aiitern  fa- 
ctiis  EI)ionitis  a(lh;psit,  in  (jiioriim  gratiain  sn.im  edi- 
dit  grxcam  Biblionim  versionein  . 
12 


«• 


DE  INCARN.  SECT.  IL   DISS.  II.  CAP.  VL 


noinen  Virginis   adantare  «iuiieribus    jain    corru- 
ptis  (a) . 

210.  Resp. ,  futilemesse,  &  contextni  repiignan- 
tem  lianc  quorumdam  Rabbinorum  explicationem  . 
Isaias  enim  proposuit  domui  David  couceptum  & 
partum  Virginis  tamquam  signnm  aliquod  extra- 
ordinarium  ,  quod  Deus  omuipotens  daturus  erat ; 
dixerat  enim  prius  regi  Acl'az :  Pete  tlhl  signuni 
a  Domino  Deo  tuo  in,  profunduni  inferni ,  sive 
VI  excelsum  supra  :  renuente  autem  Acliaz  sub* 
dit  Proplieta :  Dabit  Dominus  ipse  i^obis  signuni: 
Ecce  Virgo  Civc.  Profecto  risui  omnium  se  expo- 
suisset  Propheta  ,  si  hoc  signum  nihil  aliud  esse 
voluisset ,  quam  conceptum  ,  &  partum  puell®  , 
quas  ante  Virgo  erat ,  &  virginitatis  jacturam  in 
cwjcipiendo  fecerit .  Sin  autem  ,  inquit  apposite 
Hieronymus  in  hunc  loc. ,  juvencula  ^  vel  puella, 
ut  Julcei  volunt ,  &  non  virgo  pariat,  quale  si- 
gnum  poterit  appellari ,  quum  hoc  nomen  cetatis 
sit,  non  integritatis  ?  Et  S.  Irenaeus  L.  IIL  adv. 
hosr,  cap.  27.  Quid  enim  magnum,  inquit ,  aut 
quod  signum  Jieret  in  eo  ,  quod  adolescentula 
concipiens  ex  viro  peperisset ,  quod  evenitomni- 
hus  ,  quce  pariunt ,  mulieribus  ?  Voluit  itaque 
proculdubio  Propheta  ibi  proponere  signum  ali- 
quod  magnum  ,  inusitatum  ,  ;&  quod  omnes  natu- 
rae  vires  excederet ,  quale  petere  a  Deo  noluit  A- 
chaz  ,  &  quod  peus  domui  David  dare  constituit, 
nempe  conceptum  ,  &  partum  Virgiuis:  EcceVir- 
go  concipiet ,  &  pariet  &c. 

211.  Inst.  Ipse  Isaias  cap.  seq.  (  VIII.  18.  ) 
iriquit:  Ecce  ego,  &•  pueri  mei ,  quos  dedit  mi- 
hi  Dominus  in  signum ,  &  in  portentum  Israel; 
quin  tamen  bic  velit,  signum  aliquod  supra  na- 
tur«  vires  indicare;  ergo  similiter  in  cap.  VII. 
potuit  proponere  signum  aliquod  commune,  &  vul- 
gare  conceptus ,  &  partus  Virginis  jam  vitiatae  . 

212.  Resp.  &  ex  adjunctis,  &  ex  ipso  modo  lo- 
quendi  palam  fieri  discciraen  inter  utrumqne  lo- 
cnm  .  In  primo  enim  loquebatur  Proplieta  de  si- 
gno ,  quod  Achaz  petere  jubebatur  in  profundum 
inferui ,  sive  in  excelsum  supra  :  Pete  tibi  signum: 
sermo  igitur  erat  de  vero  prodigio  .  Achaz  autem 
Tenuente  convertit  se  Isaias  ad  domum  David:  Au- 
dite  domus  David  ,  &  signum  illis  promittit,  quod 
dabit  ipsis  Deus  ;  utique  verum  prodigium  .  Nihil 
sutem  tale  in  cap.  VIL  ;  sed  Isaias  proponit  se , 
&  pueros  suos  (  hoc  est  alios  Prophelas ,  vel  Di- 
scipuios  sibi  a  Deo  datos  )  in  signum  dy  porten- 
tum  ,  qnia  praedicatores  erant  veri  Dei  cultus ;  & 
tales  praedicatores  propter  illornm  temporum  ne- 
quitiam  ccntemptni  habebantur  ;  unde  regius  Ps. 
JLXX.  7.  inquiebat :  tamquam  prodigium  factus 
sum  muhis  .  In  quo  tamen  ipsi  filii  ,  vel  discipu- 
li  Isaiae  figura   fuerunt  Aposlolorum  ,    &  discipu- 

(a)  Notntn  est  illnd  Virgilii  Ecloga  VI.  47-   de  Pa- 
sipJiae  trium  filioniTR  matre 

Ah  virgo  infelix ,  (ju^  te  dementia  cepit!  tuin  il- 
liul  Horatii  Lib.  1.  Ode  29. 


,  lorum  Christi  ,  qui  in  signum  ,  &  porteivinm  fa- 
cti  sunt ,  novam  ipsius  doctrinam  ubique  evauge- 
lizantes  . 

21 5.  Obj.  secundo  .  Non  apparet ,  quomodo  I- 
saias  eo  loci  potuerit  de  conceptu  ,  &  nativitate 
Messiae  vaticinari  ,  Volebat  enim  aliquosiguo  per- 
suadeie  Regi  Achaz  ,  destruendam  esse  polentiam 
duorum  foederatorum  Regum  Assyriae  ,  &  Sama- 
riae  ;  propterea  illi  jubet,  ut  petat  signum  a  Do- 
mino  Deo;  renuenle  antem  iUo  ,  &  dicentc:  Nori' 
petam  ,  &  non  teniaho  Dominwn  ,  Isaias  pro- 
mittit  ipse  signum  a  Deo  .  At  vero  lioc  signum 
prascedere  debebat  destructiouem  duorum  regno- 
rum,  quae  conspiraverant  adversus  Jerusalem  ;  Chri- 
stus  autem  natus  est  sexceutis ,  aut  septingentiji 
post  annis :  ergo  &c.  En  expressa  Propheta;  ver- 
ba:  ,,  Ecce  Virgo  conCsipiet ,  &  pariet  filium  ,  & 
„  vocabitur  nomen  ejit^Emmanuel .  Butyrum , 
„  &  mel  comedet ,  ut  sciat  reprobare  malum  ,  & 
„  eligere  bonum  .  Quia  ,  antequam  sciat  puer 
, ,  reprobare  malum ,  &  eligere  bonwn  (  hoc  est 
,,  antequam  rationis  usum  attingat  )  derelinqus' 
,,  tur  terra ,  quam  tu  detestaris ,  a  facie  duo- 
,,  rum  Regurn  suorum .  "  Jam  vero  ista  dilficul- 
tas  evauescit,  atque  omnia  facilc  componuntur,  si 
ille  filius  Virginis  ,  qui  vocari  debebat  Emmanuel, 
idem  esse  ponatur  ac  filius  ejusdem  Isaia;  ,  cujus 
merjtio  fit  cap.  VIII.  3.  &  seq.  his  verbis :  Ac- 
cessi  ad  Prophetissam  ,  &  concepit ,  d)*  peperit 
filium  .  Et  dixit  Dominus  ai  me  :  Voca  nomeri 
ejus  .  Accelera  ,  spolia  detrahere  ,  festina  proe- 
dari :  quia  antequam  sciat  puer  vocare  patrem 
suum  ,  &  matrem  suam  ,  auferetur  fortiiuda 
Damasci ,  &  spolia  Samarice  coram  Rege  As- 
syriorum  .  Quae  praedictio  etiam  opere  adimpleta 
fuit :  nam  paulo  post  Theglathphalasar  Ilex  Assy- 
riorum  Damascum  vastavit ,  &  Rasin  Rcgem  Sy- 
riae  interfecit ,  ut  habetur  Lib.  IV.  Regum  XVI. 
Kon  ergo  Isaiae  oraculum  ad  virgineum  Mariae 
partum  referri  potest ,  qui  muUis  saeculis  poste- 
rior  fuit . 

21 4»  Resp.  certe  hanc  difficultatem  non  exiguam 
esse  .  Ad  illam  vero  tollendam  non  eamdem  insi- 
stunt  viam  veteres  ,  ac  recentiores  Interpretes.  Ve- 
terum  tamen  explicatio  &  solidior,  &  toti  contex- 
tui  inagis  consentanea  est.  Negant  illi  ,  conceptum, 
&  partum  Virginis  cap.  VII.  praenunciatum  ,  sic- 
uti  ea  omnia  ,  quae  de  conceptu  ,  &  partu  Pro- 
phetissae  cap.  Vill.  dicta  sunt ,  fuisse  signum  , 
quod  praBcedere  deberet  destructionem  duorum  Re- 
gum  Syriae  ,  &  Samariae  .  Et  jure  quidem  id  ne- 
gant ;  alias  prophelia  falsi  convinceretur  ,  saltem 
quantum  ad  tempus  .  Regi  enim  dixit  Piopheta  , 
nasciturum  ex  Virgine  puerum  ,  seu  Emmanuel  j 
&  antequam  ille  sciat  reprobare  malura  ,  &  elige- 

re 

....  Qn*  tibi  virginiim 
Sponso  necuto  barbara  serviet  f 
Et  multo  phira  aflerri  possent . 


DE  CONCEPTIOXE  VTRGIMS> 


5' 


re  bonnm ,  nfrinpe  antefiiT-!*!!  inf.mfilein  egrediatur 
«Mateiu  ,  drrclin.iwtur  itfd,  ijuain  tu  detesla- 
ris ,  a /j.cie  duorum  Hi^itm  suorurn  ;  &  infra 
adliiiC  expitssius  caj).  \  lll.  4*5  anttLj.uurii  sciat 
•puer  i'ocare  patffm  suum  ,  Cb*  macrcrn  suam  , 
Aujerelur  furtitudo  Damasei ,  C>  spoliu  Sama- 
ricK  coram  hfge  A^sjriorum  :  lioc  est  diio  ini- 
mica  regua  Syria  ,  &  S.nuiariae  fuutlitus  evcrteu- 
Inr :  atqui  hoc  factuin  est  quidem ,  sed  mullo  se- 
xilis ,  scilicet  anno  sfxto  inj|jerii  Ezechias  capta 
est  Sauiaria  a  Sahnanasare  Kege  Assyriorum  ,  uC 
dicitur  Lib.  IV.  Regnni  XVIII.  ig.  ;  lioc  est  sex- 
decini  circiler  ajmr»  post  vaticiniuin  Isaiae  :  ergo 
iioi)  antequam  puer  uasciturus  sciret  reprobare  ma- 
lum  ,  &  eligere  bonum ,  aut  vocare  patrem  ,  & 
xnatrem  .  Muhoque  magis  lioc  argunientuin  va!et, 
si  iion  filius  Proplietissae  ,  sed  filius  ipsius  Rfgis 
_Achar  ,  ut  Rabbiui  David  Kiinchi  ,  Ahcn-Kzra  , 
Lipman  ,  aliique  volunt,  iu  siguum  a  Prophela 
^ius  dicatur ;  qui  iilterius  non  nasciturus  ,  sed 
■laius  jam  erat,  &.  annos  circiter  vigiuti  num«ra- 
bat  (a) . 

21 5.  Fraeterea  ,  quomodo  alterutri ,  vel  utrique 
Iiorum  filioruin  ea  convenire  possunt  ,  qu«  ibi 
Propheta  iilio  pr.TEininciato  accommodat  ?  Primo  e- 
nim  vocaudus  erat  Emmanuel ;  neuter  autem  fl- 
lius  hoc  nomer) ,  vel  e)u»  significatuin  habuit.  Se- 
cundo  additur  VIII.  Et  erit  extensio  alarum  e- 
jus  implens  latitudinem  terrce  tuce  ,  o  Emma' 
nuel .  Tertio  vers.  i^.  Et  erit  vohis  in  sanctiji- 
cationem  ,  In  lapidem  aut  offensionis ,  &  in  pe- 
tram  scandali  duabus  domihus  Jsrael .  Quae  non- 
ktisi  in  Jesu  Nazareno  adimpleta  sunt ,  juxta  prae- 
d-ictioncai  sancli  senia  Simeonis  Lucae  11.34.  I^Inl- 
to  autem  magis  ad  solum  Messiam  ea  pertinent , 
quae  Isaias  subdit  cap.  IX.  6.  seq.  Parvulus  na- 
tus  est  nobis ,  C^  Filius  datus  est  nobis ,  &  fa- 
ctus  est  princlpatus  super  humerum  ejus :  £5)'  vo- 
cabitur  nomen  ejus  Admirabilis  ,  ConsiliarLus  , 
Deus  fortis ,  Pater  fuluri  sceculi ,  Princeps  pa- 
cis  ,  Multiplicabitur  ejus  imperium  ,  &•  pacis  non 
erit  finis  ,  cum  iis  ,  qu.T;  seqnuntur,  qua;  frustra 
a  divino  Vate  prasc^icta  sunt ,  si  non  referanti:r 
ad  Messiam  ,  cui  soii ,  &  nulli  alteri  ,  illi  chara- 
ctcres  convenerunt .  De  Messia  igitur  tota  illa  pro- 
phetia  ,  quanta  est ,  inlelligi  debet . 

2  1 6.  INeque  obstat,  qnod  Isaias  eo  tempore  col- 
loqueretur  cum  Rege  Achai  de  angustiis  ,  ad  quas 
redactus  erat ,  &  de  prompto  auxilio  Dei  ,  quo  ab 
iis  liberaretur ,  ac  denique  de  signo  ,  q'.iod  divi- 
nae  promissionis  arrlia  ,    &  pignus  esse    deliebat . 


j,     »  ^»     .tt      uii.ui*-jtC'ilt/iU  ,       III     wiiurri     \OlllIiC,      Ullty.wiiij 

I,  &  tnel  comedet  ,    &  t.iin    p.Trviilns  erit ,    \\t  itKiIiirn 
>>  a  boEo  discernere  ne^^iveat  ,    Qc  ante<iuain    ilie  uin- 


INarn  priino  non  insolcns  eil  ,  imo  frequentiHsiniuin 
apud  Proplietas  ,  ut  reptnt*  <ie  uuo  siibjeclo  ad 
alind  transeaiit ,  propter  quotl  inaxime  obicufi  siwt , 
nt  noij  semel  notavit  S.  liieronymus  (  ad  cap. 
VIII.  i5.  Jerfiniae  ,  ad  Isai»  II!.,  &  ad  Nahuin 
II.  ):  potissiiniiin  vero  ut  sua  vaticiiiia  reffrrenl 
ad  (Jliristuni  vMUuruin  ,  qni  ouiniuin  prophetia- 
rum  fmis  est.  .Striiiidum  huuc  trausilum  repenti- 
uiim  indicavil  Propheta  ,  cum  non  amplius  voliiit 
alloqui  Regein  ,  postqiiam  renuit  pefre  a  Doinir- 
no  Deo  sigiuun ,  sed  conversn»  cM  ad  doiniim  Da- 
vid ,  dicens:  Audiie  ergo  Domus  Da^ul,  quasi 
de  alia  re  jain  loqueretur.  Tertio  proniittens  Do- 
mivi  David  Filium  nasciturum  ,  qin  stipdr  sohum 
David  ,  &  siiper  regnum  eju^  seiehit ,  ut  con- 
firmet  illul  &  cnrroboret  in  judicio  ,  ^  justi- 
tia  ,  amodo,  &  usque  in  sempiternum  (rap.  IX. 
6.  )  ;  lioc  ipso  roiifirmabat  proinissionem  p.TiUo 
antea  factam  (  cap.  VII.  5.  seq.  )  qnod  Deur*  dis- 
sipaturus  erat  coitsilium  inituni  a  duobus  Regibus 
Syri.TB  ,  &  Sainariae  ,  avellendi  Regein  Ach.z  a  Ju- 
da  ,  &  pouendi  regein  iu  medio  ejns  filiuin  Ta- 
beel  ;  quasi  diceret  ,  destrui  non  po«se  consilio  hu- 
mano  illain  domuin  ac  familiam  ,  de  qua  orilura 
erat  illa  Virgo  ,  qnae  conciperet ,  &  pareret  Eju- 
nianuelem  . 

217.  Sed  quomodo  ,  instant  Adversarii  ,  talis 
coaceptus  ,  &  parliis  nonnisi  [)08t  600. ,  &ampli'.!S 
annos  futuru^  poterat  vocari  Iiberationis  proxime 
speratas  signum?  Dabi:  Dominus  ipse  vobis  si-^ 
gnum  ? 

218.  Resp.  ,  primo  majore  ditficultate  premi  , 
qui  volunt  filiuin  Prophetis-ar  ,  aut  ipsius  Achaz 
fuisse  signum  ,  ut  mox  n.  21 4-  explicuinuis  cum 
S.  Hisronymo  .  DeLnde  signum  potest  diipliciter 
sumi ,  aliud  prognosticum  ,  &  luuc  eveirtiun  rei  , 
quam  significat ,  certe  praccedere  debet  ,  sicuti 
quando  idem  Propheta  Isaias  Regi  Ezechias  pro  si- 
gno  futurae  sanitatis ,  ac  vitae  diuturnioris  dedit 
prodigiosam  retrogressioiiein  unibrar;  in  horologio 
Achaz  decem  lineis  Lib.  IV.  Regiim  XX.  9.  A- 
liud  signum  esi  rememorativwn  ,  ut  illud  ,  qaod 
Moysi  dedit  Deus  Fxodi  III.  i5.  Hoc  habebis  si- 
gnum  ,  guod  miserirn  te:  cum  eduxeris  populum 
meum  de  JEgypio ,  immolabis  Deo  super  mon* 
tem  istum  .  Hoc  secundo  sensu  suini  polerit  si- 
gnum  ab  Isaia  pr.Tdictum  . 

2ig.  Ad  liaec ,  vox  hebraica  31K  Holh  polest 
etiam  significare  prodiLMum  ,  vel  miraculum  ,  nt; 
notat  noster  Sauctes  Paguinus  in  Thesauro  Unguce 
sanctct  col,  49- >  &  conjungitur  aliqnando  31' "jn 

AIo- 

,,  pns  egreJi.itiir  infantiiP  ,    terra  Syri*  ,    Sc  S.Tmari.« 

„  vast.inda  .ib  Assyris  sit  J  respondeant  Hebrapi  ,  qHO- 

„  moilo  Fzeclii.is  triginta   Sc  nno  annis  inr.i»tiiliis  pr«- 

,,  dic^^tiir,  &  t.Tm  rr.dis  .Tt.itis  ,  iit  mel  ,    &  bntyrnm 

„  (oineilcns,  juxta  Niniviticos  pueros  ,  ne .     'n-sirain» 

„  neo  dexieram  ,  iJest  nec  mahim  ,  nec  Loni.ui  nov»« 


nl  ? 


9* 


DE  INCARN.  DI3S.  II 


Mophft  ,  cfuocl  proprie  miraculuin  est ,  Ut  iii  Fsal- 
jjiG  CXXXIV,  9,  Misit  si^na  ,  O*  prodigia  ;  & 
«aepe  alibi  .  Uiide  suspicari  iiou  iinuierito  possu- 
inus  ,  Proplietain  non  sigiium,  vel  pigiius  futurae 
]iberatioiiis  domus  David  propouere  voluisse,  sed 
potiiis  magnum  iilud  prodigium  Virgiiiei  conce- 
ptus  ,  &  pcirtus  Emmainiel  ,  qui  totuin  genus  liu- 
inajuim  a  captivitate  dafmonis  liberaturus  est . 

220.  Dices  .  Quoinodo  IMessic-E  illa  verba  ada- 
ptari  possunt ,  Butjrum  ,  &  rnel  comedet ,  ut 
sciat  reprobare  rnalum  &•  eligere  bonum  ;  cum 
ejus  aiiima  a  primo  coijceptionis  inomento  fuerit 
omiii  sajjientia  repleta  ? 

221.  Resp.  ,  siguificari  his  verbis  naturam  lui- 
inanain  Einmanueiis  ,  qui  propterea  soiitis  aliorum 
infaiitium  cibis  nutriri  debebat  ,  cujusmodi  erant 
Apud  Judaeos  butyrum  ,  &  mel  ,  quibus  terraCha- 
uaaa  abundabat ,  jiuens  lacle  ,  &  melle :  &  qui 
etiam  ,  ut  ceteri  pueri  ,  debebat  crescere  aetate  , 
&  sapientia  ,  saltein  externa  specie  ;  vere  enim  il- 
lius  aniuia  nou  poterat  iu  sapientia  crescere  ,  nisi 
experimenlali . 

222.  Diccs  ilerum.  Judaei  ,  qui  pavore  ,  &  ter- 
xore  correpti ,  unice  ut  ab  innniuenti  liberarentar 
periciilo  ,  solliciti  eraiit  ,  oraculum  IsaiaR  de  Em- 
manuele  ex  Virgine  iiascituro  intelligere  uoii  po^ 
lerant :  supervacaneum  igitur  erat . 

223.  Resp. ,  utique  potuisse  Judasos  tum  ex  ver- 
his  ipsis ;  Ecce  i-irgo  coricipiet ,  &  pariet ,  lum 
xnulto  niagis  ex  adjectis  Einmanuelis  characteri- 
bus  oraculi  significatum  iutelligere  ,  nisi  curnales 
txistentes  rebus  tantum  praescntibas  fuissent  more 
brutoium  occupati  .  Quamquam  uon  desunt  Rab- 
biiii  ,  qui  Messiam  ,  ex  Virgine  nasci  debere,  hoc 
iiistructi  Isaiae  vaticinio  fateantur  .  Mirabile  etiaiu 
videri  potest ,  quod  Deua  noluerit  statim  iuitio  i>a- 
tivilatis  Jesu  Christi  hoc  conceptus  ,  &  partus  Vir- 
ginalis  myslerium  omnibus  revelari  ;  imo  ad  illud 
legenduni  voluerit  ,  Mariam  Josepho  uuptiali  viii- 
culo  conjungi:  cujus  quidein  divinae  teconomiae  a 
aanctis  Patribus  variae  afferntiiur  rationes ,  Reve^ 
Jatum  tamen  fuit  ab  Angelo  Gabriele  Virgini  Ma- 
jiae ,  quae  jure  inirabatur  ,  quomodo  possei  in  suo 
iitero  concipere,  cura  viruni  aoa  cognosceret .  Re- 
yelatum  esl  Josepho  ,  ue  dubJtaret  iVIaiiam  couju- 
gem  suain  accij)ere  :  ac  demun;  tempore  opportu- 
110  oniuibus  a  «acris  Evangelistis    patelactum  est . 

224-  Duo  postremo  snperesse  possunt  scrupuli : 
primo  quod  in  primigenio  textu  htbraico  non  le- 
gatur  in  lempore  fuluro  :  Ecce  yirgo  concipiet , 
iD"  pariet  ;  sed  iu  prasterilo  concepn ,  &  peperit 
m  7T|n"jn  .  Secundo  ,  quod  Jesus  Christus  non 
/uerit  vncatus  Er/imanuel . 

225.  Primo  dubio  facile  occurrunt  linguae  san- 
«lae  perili  ,  qui  bene  norunt ,  futurum  a  j^rasteri- 
lo  persaepe  solum  ex  adjunctis  distingui  ,   quomo'- 

,do  hic  distinguitur ,  nnde  etiam  LXX.  Seiies  ver- 
terunt  tn  tempore  futuro  n  nttp^iroi  iv  ^rtrv/  Xwwcrrt- 
Trtl,  £;  Ti^irai  vlcf  .   Virgo  in  utero  hahehit  ^  & 

.partet  JiUum  ,    Pxaeterea  IrequeiUissime  Prophetae 


SECT.  II.  CAP.  VI. 

ad  designandani  certitudinem  eventiis  adhibent  tem- 
pus  prasteritum ,  vel  prassens  pro  futuro ,  quod 
innumeris  ejusdem  Isaiae  locis  confirmari  potest : 
ut  cuin  de  Messia  prophelavit :  Languores  iiostros 
ipse  tulit  ,  Ci>'  dolores  nostros  ipse  portavit  &c. 
Atque  haec  cominunis  est  veterum  Patrum  ,  aique 
Interprelum  hiiius  difficultatis  enodatio  . 

226.  Alieruin  vero  scrupiilum  jain  exeinit  E- 
vangelista  Matthaeus  c.  I.  utnnnque  nomen  sinuil 
conjungens/e.tu*  ,  &  Emrnanuel ,  (  sup.  n.  198.  ) 
quoruni  alteruin  ab  Angelo  imposituin  fuit,  alte- 
ruin  a  Propheta.  Priinum  otficium  Salvatoris  ex- 
plicat:  secundum  ejusdem  Salvatoris  persouam  di- 
vinain   in  diiplici   natura  subsistentem  . 

227.  Sed  recf^ntiores  aliqui,  gravesque  Tlieolo- 
gi  minime  dubitant,  duos  pueros  fuisse  iu  eo  lo- 
co  ab  Isaia  indigitatos  &  distiiictos :  prinmin  sci- 
licet  Einmanuelem  ,  seu  Messiam  ,  ad  quem  re- 
feruntiir  ea  verba:  Ecce  virgo  concipiet ,  &  pa- 
rlet  j-  alterum  vero  filium  Prophelissae  ,  quem  in 
signum  ,  &  pignus  proxime  futnrae  liberationis  na- 
sciturum  pracdicit  .  Itaque  priora  verba  :  Ecce  Vir- 
go  concipiet  ,  &  pariet  Jilium  ,  &  vocahitur  no- 
tnen  ejus  Enimanuel ;  butyrum  ,  &  mel  come- 
det  ,  ut  sciat  reprobare  malum  ,  &  eligere  bo^ 
num  ,  continere  dicunt  promissionem  Messiae  na- 
scituri  ex  Virgine  ,  &  qui  cuni  Deus  sit ,  &  ho- 
mo ,  educandus  ,  &  nutriendus  fuerit  instar  alio- 
rum  puerorum  lacte  ,  &  melle  .  Sequentia  autem: 
Quia  (  hebraice  3"^  sed  )  antequarn  sciat  puer 
reprohare  malum,  ^  eligere  bonurn ,  derelincjue- 
tur  terra  ,  quam  tu  detestaris ,  a  jacie  duorum 
Regum  suorum ,  referri  voluut  ad  filium  Isaiae  , 
qui  postea  clarius  indicatur  in  c.  seq.  Observant 
eniui  ,  Prophetam  nou  dixisse  ,  quia  antequam  iste 
puer  sciat  reprobare  maluin  &c.,  quod  dicendum 
illi  erat ,  si  adhuc  de  puero  Emmanuel  loquere- 
tur:  sed  dixisse  absolute  ,  antequam  puer  (  vel 
fortasse  anie^rua'?!  ille  puer ,  propter  aspirationem  , 
n  he  )  ut  significaret ,  se  uon  amplius  loqui  de 
Eminanuele  ,  sed  de  alio  puero,  seu  de  filio  Pro- 
phfctissae  .  Hanc  explicatiouein  adhibuit  post  Jac. 
Beu.  Bossuet .  P.  Angustiuus  Calmet  in  Dissert. 
praejnissa  Coinmentariis  in  Isaiam .  Eidem  adhas- 
ret  etiam  P.  Car.  Hoiibigant  in  adnotat.  ad  hunc 
Isaiae  locuni  ,  quos  tamen  haerere  uecesse  est,  aut 
maguopero  laborare  cuin  leinpus  determinare  co- 
guiitur  ,  quo  prophetia  de  eversioue  Samariae  com- 
pleta  fuit,  juxta  ea  ,  quae  supra  n.  2i4«  c»'"  S. 
Hieronymo  diximus  . 

228.  Et  haec  quidem  de  explicatione  cap.  VII, 
Isaiae  .  Dubium  tameu  superest  de  iis  ,  quae  Pro- 
pheta  addit  cap.  VIII.:  Et  dixit  Dominus  ad 
rne ,  sume  tihi  librum  grandem ,  &  scribe  in  eo 
stjlo  hominis  :  velociter  spolia  detrahe ,  cito  prce- 
dare  .  Et  adhihui  mihi  testes  jideles  ,  Uriarn  Sa- 
cerdotem  ,  ^S)"  Zackariam  Jilium  Barachice  ;  & 
accessi  ad  Prophetissam  ,  &  concepit ,  &  pepe- 
rit  Jilium  .  Et  dixit  Dominus  ad  me  :  voca  no- 
men  ejus ,    Jccelera  ,  spolia  delrahere  ^  festina 

pras- 


DE  CONCEPTIONE  VIRGINIS. 


93 


prcediiri  ;  gula  antpqunrit  sciat  puer  i-ocarf  pa- 
fetn  suuTii  ,  Cb*  riiatrern  iuatn ,  aujeretur  Jorfi- 
tudo  Damasci  ,  &  spolia  Sanuirice  corain  A'f- 
ce  Asfyrioruni  .  Qiii  duos  filios  ah  Isaia  distiii- 
ctos  fiiisse  voliint,  Eininamielein  ,  &  filimn  I'ro- 
phetissae  ,  f;irile  lia"r  veiba  ctiin  snperioribiis  con- 
ciliare  videntnr ;  sed  nodiis  pojlea  ipsis  rfinaiiet 
BolveiKliis,  quoinodo  teinpus  Iim|iis  prophetiac  lille- 
raliter  acceptac  possit  cuin  Lib.  IV.  Heguin  con- 
riliari  ,  e.x  cpio  sciinus  ,  spolia  Sainan.-e  nonnisi 
aiiiio  sexto  Eiecliiir,  idest  aniios  ad  iniuus  sexile- 
ciin   post   lioc  valiciniuin   fuisse  detracta  . 

^ac).  Accedit  ,  noii  posse  liaec  verba  de  concti- 
bitu  IsaiaE  cmn  Proj>lielissa  iixore  sua  explicari  , 
quiu  aliquid  indecorum  ,  iino  fceduin  cogitatti  iii 
liiente  veniat  ;  quasi  scilicet  Isaias  coram  duobu» 
fidelibus  testibus  nperain  g^gnendo  filio  dederit  , 
&  ijomine  libri  grandis  ,  ac  styli  parte»  nec  110- 
inin.iiidaR  indicataf;  fuerint  ,  quemadmodum  aliqui 
carnales  Jiidaei  explicare  impudenter  uon  sunt  ve- 
riti  . 

25o.  Itaqiie  sancti  Patres  consultius  judicarunt, 
liaec  etiam  verba  ad  Messiam  referre  ,  nomine 
Proj)!ietissa*  intelligeutes  .Vlariam  sanctissimam  ,  cu- 
jus  filins  fortittidinem  l^amasoi  ,  &  >polia  Sama- 
lire  spiritualiter  auferre  debehat  ;  expoHans  scili- 
cet  principatus  &  pde.^dates  Coloss.  II.  i  5.  !VIa- 
riain  Proplietissam  fuisse  ,  nemo  dubitat  ,  qui  di- 
vinnin  illius  Canticum  considerat :  Magnijicat  a- 
nima  mea  Dominum  Lucac  1.  Ad  illam  ergo  ac- 
cessit  Propheta  ,  noii  corpore  ,  sed  spiritu  .  Non- 
nnlia  etiam  ,  qtias  de  Kilio  liiijus  Prophetissae  ibi 
etiunciautur  ,  vix,  ac  iie  vix  quideni  possunt  lilio 
Isaiae  convenire  ;  ut  illud  :  Erit  extensio  alarum 
ejus  implens  latitudinem  terrce  tuae  ,  o  Emma- 
nuel  (a) . 

23i.  Obj.  tertio .  Christiis  in  sacri*  litteris  de- 
scribitur  eo  modo  genitus  ,  quo  alii  homines  ,  sci- 
Jicet  ex  ccrainixtione  maris  cum  faemina  .  Nain 
priino  non  soluin  dicitur  habere  inatrem  ,  sed  et- 
jain  patrem  .  Lncas  II.  55.  Erat  pater  ejus  ,  Ci>' 
mater  rnirantes"  suptr  his  ,  quof  dicehantur  de 
illo  i  &  infra  vers.  48.  dicit  ei  Mater:  Ecce  pa- 
ter  tuus  ,  C^  ego  dolentes  qucereharnus  te  .  Se- 
cnivlo  Mattli.  I.  probatur  ,  (]hristum  liiisse  filiuin 
David  ,  quia  Joseph  vir  IVIariae  ex  David  desceii- 
dit  ;  qiiae  probatio  nulla  foret  ,  si  Chrisius  t.iiituin 
Mariae  filitis  fui»set ,  noii  autem  Jo!.eph  .  Terlio 
S.  Paiiliis  ad  Gal.  IV.  4-  Christtim  dicit  Jtictwn 
ex  muliere  ;  mulier  atitem  consuelo  loqumdi  iisu 
i»on  sigiiificat  virginein  ,  sed  fceininam  a  viro  co- 
gnitam  . 

•yTii.  Respondet  S.  Tliomas  ad  primiim  ,  S.  Jo- 
aephiim  fuisse  appellatum   Pa/rem  Jesu  Christi  se- 

((i^  De  liis  iniximp  legendmn  consiilo  Natal'-tn  Ale- 
Xinilriim  ,  tnm  in  Hist.  ret.  T^st.  in  V.  iniindi  «-13- 
tK  liiss.  X.  art.  7.,  tmn  eiiam  in  /list.  Eccl.  bifc.  I. 
Disi.  X<(.\IIK;  ex  tjiio  lonie  iniiltos  nllos  vlden  sios 
Tivulos  Jediixisse  .  D.  Jsnatius  Laodriauiis  ftlediol.  Mo- 


cuiidiini  coiiiinunem  homimim  opinionem  ,  qtios 
Dftis  de  hoc  virginei  pirttis  inyslerio  instriiere  ab 
iiiiiio  certis  de  catisis  opportunum  iioii  judicavit*. 
uiide  idem  S.  Evangelisia  cap.  III.  25.  Jpse  Je- 
sus  ,  inqiiit ,  erat  incipietis  ,  ut  putabatur ,  Jilius 
Joseph  . 

255.  Ad  sectiudum.  S.  Hieronyinus  in  hunc  lo- 
ciiin  Matthasi  duas  allegit  raiiones,  propter  qiias 
genealogia  Jftsu  Christi  fuit  dedncld  per  Joseplmm  , 
&  iioii  per  Mariain  ;  primo  ,  quia  non  esl  con- 
sueludinis  Scripturaruni  ,  ut  mulierum  in  gene- 
raiionihus  ordo  texatur ,  Deinde  ex  una  iribu 
Juit  Joseph  ,  C>  Maria  ;  unde  <^  ex  lege  eam 
accipere  cogeh.itur ,  ut  propinquam :  unde  «i  Jo' 
se])h  a  David  descendebat  ,^lariain  quoque  ex  ea- 
dem  tribu  e^istfcns  ,  descendebat  ex  David  ,  adeo- 
que  &  Jesiis  ,  lilius  Maria;  . 

254.  Tertiiim  leve  est :  mulieris  euim  ,  sive  foe- 
minas  iiomeii  ,  tam  virginibus  ,  quani  corriipii» 
commune  est  .  Usu  hehrceoe  locutionis,  iiiquit  S. 
Augustiiui»  Serm.  LXXIII.  de  verbis  Domini  cap. 
4.,  rtiulieres  dicit ,  non  virgiriitate  corruptas  ^ 
sed  fceminas  .  Quod  S.  Thoma»  Lect.  II.  in  hunc 
locv.im  probat  ex  cap.  III.  Geiieseos  ,  tibi  Adain 
vocat  Evam  nxorein  suam  mulierem  :  MuUerern 
quam  dedisti  inihi ,  quae  tamen  tunc  adhtic  vir- 
go  erat  . 

255.  Obj.  ultimo.  Si  Christu<i  ex  semine  viri 
genitus  uom  fuit ,  veram  iiou  habuit  huinaiiain  iia- 
turam  ,  iioslrae  similem  ;  corpus  euim  humanum 
debet  ex   utroque  sexu  ettormari  . 

256.  RespoiKlet  S.  Thomas  ,  quod  sicut  Adam 
fuit  verus  hoino ,  qnain(|uam  formatus  ex  limo 
lerra;  ,  ita  Ciirisltis  jesus  verum  Iiabuit  corpus  hu- 
mauum  ,  virtule  divina  in  utero  Virgiuis  forma- 
tum  absqne  virili  semine  . 

2^7.  Scholion  .  Hujus  mirabilis  conceplioiiis  Je- 
sn  Christi  in  utero  Virginis  iiitemeratae  quatuor 
rationes  aptissimas  atFert  S.  Thomas  .  „  Hriino 
5,  propter  iniltentis  Patris  dignitalem  coiiservan- 
,,  dam  .  Cum  enim  Chrisliis  sit  verus  ,  &  iiatura- 
,,  lis  Dei  filius,  non  fuit  conveniens,  quod  aiiuin 
,,  Patrein  liaberet,  quam  Deum  ,  ne  diguitas  Dei 
,,  Patris  traiisferretur  ad  alium  .  Sectindo  lioc  fiiit 
,,  conveniens  proprietati  Filii,  qui  mitliitir,  qui 
„  qiiidem  e^t  V^erbtiin  Dei  .  Verbum  atitem  abs- 
,,  que  corrtiptione  cordis  concipittir ;  quinimino 
,,  cordis  corrtiptio  perfecli  verbi  conreptiouem  iion 
,,  patitiir.  Qtiia  ergo  caro  sic  fuir  a  \  erbo  Dei 
„  asstimpta  ,  tit  esset  caro  Verbi  Dei ,  conveniens 
„  fuit .  qtiod  etiain  ip^sa  sine  corrtiptione  matris 
,,  couriperetnr .  Tertio  Iioc  fuit  convenieiis  digni- 
,,  tati  humunitatis  Cliristi  ,  in  qua  locuiu  pecca- 
,,  tuni  habere  iiou  debuit ,    per   quam    peccatuin 

„  muu- 

nachiis  Olivet.miis  heliraice  doctissimiis  Tnnlta  de  lioc 
argiimrnto  scrlpsit  in  Opere  ,  ctii  titiiliis  Virgmis  par- 
tus  ,  «fjiisijtie  Jilii  F.ininanuel  Pwitiitatis  ,  C?"  hiimanita~ 
tif,  scriptitrali s  Dnsertatio  ,  ati/iie  Deinonstr.  adi'.  //«"" 
brAo* ,  O^  linreticos  io  4-  Mediol.  it33g. 


94 


DE  INCARNATIONE  SECT.  II.   CAP.  I. 


ninndi  tollebatnr,  secundum  illud  Joai).  I.  29. 
j  Ecce  agnus  Dai  ,  scilicet  innoreiis ,  qui  tollit 
jj  ■peccatum  mundi .  Non  poterat  antein  esse ,  quod 
j,  in  natura  jam  corrupta  ex  concubitu  caro  na- 
„  sceretur  sine  infectione  origiualis  peccati  .... 
j,  Quarto  propter  ipsum  finem  incarnationis  Chri- 
„  sti ,  quse  ad  hoc  facta  fuit  ,  ut  homines  rena- 
^,  scerentur  in  Filio  Dei ,  ncn  ex  voluntate  car~ 
„  nis ,  neque  ex  voluntate  viri ,  sedexDeo,  id- 
„  est  ex  ipsa  Dei  virtule ;  cujus  rei  exemplar  ap- 
„  piirere  debuit  iu  ipsa  conceptione  Christi .  " 

DISSERTATIO  III. 

De  unione  duarum  naturarum  , 

dii-ince  &  liuwance  in  Persona  ceterni 

Dei  Verbi, 

1.  liixplicatis  iis,  quae  ad  humanam  Christi  na- 
turam  pertinent ,  sequitur,  iit  de  ipsius  coujunctio- 
lie  cum  uatura  diviua  in  unica  aeterni  Verbi  per- 
lona  agamus ,  ubi  amplam  nobis  disserendi  mate- 
rjam  haejeses  Nestoriana,  Eutychiana  ,  ac  Mono- 
thelitarum  suppeditabunt .  Primum  vero  Nestoria- 
nam  haeresim  impugiiare  aggrediemur ,  quae  etiam 
tempore  alias  aatecessit .  Exordiemur  autem  ab 
hujus  haeresis  origine . 

CAPUT  I. 

De  ortu  hoeresis  Nestoriance ,  ac  de  ejus 
condemnatione  . 

2.  ^estorius  Germanicae  obscuro  quodam  Sy- 
jiae  oppido  natus ,  facundia ,  ac  dicendi  prompti- 
tudiue  ,  potius  quam  doctrina  {d)  &  affectata  qua- 
dam  morum  gravitate ,  ac  sanctimonia ,  tantum 
popuii  favoren)  ,  plausumque  adeptus  est,  ut  ipsius 
fama  Consiantinopolim  usque  ad  aures  Imperato- 
lis  Theodosii  pervenerit ,  qui  ad  Regiae  urbis  Pa- 
triarchalem  Sedem  morte  Sisinii  vaoantem  anno 
429.  ipsum  Antiochia  evocatum  evehi  curavit .  Et 
primo  quidem  ad  vehemens  catholicae  religionis 
tuendse  ,  ac  propagandae  studium  omnibus  se  com- 
mendabilem  reddidit  .  Sed  dum  Haereticos  omnes 
(  exceptis  Pelagianis  ,  quibus  interius  favebat )  ma- 
gno  zelo  insectabatur ,  infeliciler  ipse  in  haeresim 
«st    lapsus ,    quam  hausisse    creditur    a  Theodoro 

'Wopsuestiae  Episcopo ,  ad  quem  ia  suo  itinere  de- 
cliuaverat ,  ut  in  epistola  quadaxn  narrat  Joannes 
Autiochenus  ,  cujus  epistolae  partem  Facundus  Her- 
mianensis  suo  Libro  X.  inseruit . 

3.  Duo  autem  erant  ipsius  haeresis  suprema  ca- 
pila.  Primum,  quod  duas  personas  in  Jesu  Chri- 
cto  admitteret ,  divinam ,  &  humanam  ,  atque  ad- 


(a)  Ita  enim  de  eo  scriblt  Socrates  Lih.  Vlf.  Hist. 
Eccl.  c.'p.  02.  Ciim  nuturaH  facundia  esset  praditus  j 
ertiditns  (/nidem  wc/eia^nr ,  rerera  tamen  erat  iiidoctus  . 
Libros  eliaiH  vtterum    interiiretutn  haudcjuac/tiuin    Isgcr» 


eo  in  Htero  B.  Mariae  Virginis  nonnisi  Iiomiaem 
fuisse  formatum  ,  cui  postea  unitum  fuerit  Ver- 
bmn  diviuum,  aoa  substantialiter ,  &  hypostatice, 
sed  moraliter  tantum  ,  ut  proinde  Incarnatio  Ver- 
bi  nihil  sit  aliud  ,  quam  ipsius  iuhabitatio  iu  ho- 
mine  ex  Maria  genito ,  tanquam  in  templo,  unde 
etiam  sequebatur,  Deum  proprie  natum,  passum, 
ac  mortuum  uon  esse ,  nec  Christum  esse  Deum , 
sed  purum  homiuem  ;  in  quo  tamen  Deus ,  vel- 
uti  in  templo  inhabitaret . 

4.  Alter  principalis  Nestorii  error  fuit ,  beatis- 
simam  Virginem  Mariam  non  esse  ^earoxec  Dei- 
param ,  sed  y^tKJT^iroxov  Christiparam  appellau- 
dam ,  vel  etiam  uy^pctvorcitov  hominis  matrem  . 
Atque  hiuc  coepit  Nestorius  suarum  baspliemia- 
rum  exordium  ,  quaruni  praecones  adhibuit  Doro- 
theum  quemdam  Episcopum,  &  Auastasium  Pre- 
sbyterum  ,  quorum  audacia  eo  pervenit ,  ut  in  pu- 
blica  coacioae  in  eos  anathema  dicerenl,  qui  Ma- 
riam  Deiparam  nominarent ,  idque  praesente ,  at- 
que  approbante  Nestorio.  Quamquam  populus  bla- 
sphemia  audita  tumuhuari  coepit ,  imo  quidam  in- 
veutus  est  Monachus ,  qui  vocem  contra  concio- 
natorem  haereticum  extolleret ,  quem  Nestorius  vi, 
&  potentia  sua  facile  oppressit ,  &  flagris  cassum 
iu  exiliujn  amandari  curavit .  Non  potuit  tamea 
Nestorius  populorum  clamores  corapescere ,  qui 
publice  inclamabant:  Imperatorem  habemus ,  Epi- 
scopum  non  habemus  .  Et  S.  Cyrillus  ad  S.  Cae- 
lestinum  Rom.  Pontificem  scribebat ,  Constantino- 
politanum  populum  universum,  praeter  paucos  le- 
ves  ac  vanos  homines  ,  a  Nestorii  communione  ab» 
stinuisse. 

5.  Nestorius  interim  ,  nt  latius  suam  liaeresini 
propagaret ,  Tractatum  de  Incarnatione ,  nonnul- 
lasque  Homilias  iu  ^gyptum  misit ,  ubi  tamen 
inexpugnabiiem  fidei  catholicae  defeusorem  invenit 
Sauct.  Cyrillum  Patriarcham  Alexaudrinum  .  Hic 
statim  per  epistolam  suos  Monachos  contra  pesti- 
lenlem  haeresim  praemunivit ,  ac  fere  uua  simul 
ad  Imperatorem  Theodosium  ,  alque  ad  Impera- 
trices  Eudoxiam ,  &  Pulcheriam  libellum  misit  de 
recta  in  Christum  Jide .  Scripsit  postea  etiam  ad 
Nestorium  ,  qui  ubique  de  Cyrillo  sibi  iufesio  con- 
querebatur  ,  immo  ipsum  apud  Imperatorem  ac- 
cusavit ,  ut  pacis  perlurbatorem ,  &  usurpatae  in 
/Egypto  tyrannidis  reum  .  Porio  Cyrillus  amaatis- 
simis  litteris  Nestorium  monebat ,  ut  deposito  er- 
rore  ,  quem  incaute  hauserat ,  B.  Virgiuem  Dei- 
param  vocare  una  cum  reteris  fidelibus  non  re- 
cusaret .  Extaut  hae  litteras  iu  1.  P.  Coacilii  Ephe- 
sini  ,  quibus  frigide ,  &  j ej uue  respondit  Nestorius 
iu  suo  errore  pertiuax  . 

6.  Sed  postea  cum  rescissetCyrillus,  Nestorium 
ad  summum  Pontifieem  Caelestinum  de  hac  enata 

con- 

dignahatur.  Arrogantia  enim  elatns  oh  dieendi  facul~ 
tatem  ,  non  satis  adcuiate  ^'etustioriSus  legendis  operam 
dubat :  sed  ieipsum  relti/ais  'omniius  prttstare  arbura- 
ifatur  . 


DE  irAERESI 

fOiifrov«r«ia  scripjisse,  veritna  ne  inalis  artibns  i- 
psuin  deciperet ,  ad  eiinidein  Romamiin  Ponlifl- 
cein  lilteras  obseqiiii,  &  revereiiti.-c  plenas ,  per 
Possidoniuin  Diacomnn  inisit ,  iii  qiiibiis  priino 
lueinorat  veterwn  Ecclesiarum  consueiuJinem  , 
qiiac  saadebat ,  iit  luijiisinodi  res  .Sanclitati  snae 
coininmiicaretiir.  Deiiide  liaBC  addit  iiotatii  dignis- 
Biina  :  Non  prius  autem  illius  (  iNestorii  )  com- 
munionem  palam  ,  aperteque  deserimus  ,  quam 
hcec  ipsa  Ptetati  tuce  indicaremus .  Digneris  pro- 
inde  quid  hic  sentias ,  perscribere ,  quo  liquido 
nobis  constet ,  communicare  ne  nos  cum  illo  o- 
porteat,  an  vero  libere  eidem  denuntiare ,  nemi- 
nem  cum  eo  communicare  ,  oui  ejusrnodi  erro- 
neam  doctrinam  fovet ,  ac  prcedicat .  Porro  tuce 
Jnfegritatis  mens  ,  tD"  super  hac  re  sententia  piis- 
simis  ,  Deoque  devotissimis  ,  Macedonice  Episco- 
pis,  nec  non  totius  Orientis  j4ntistitibus  perspicue 
per  litteras  exponi  debet .  Non  cupientibus  illis 
ansam  dahimus ,  ut  omnes  uno  animo  in  una 
senteruia  persistant ,  rectceque  fidei ,  quce  jam 
impugnatur  ,  opem  ferant.  Ita  Cyriilus  secnndae 
Pairiarchalif  Sedis  Anlistes,  suo ,  alioruinqiio  O- 
rientalimn  Episcoporum  noinine  Roinani  Hoiitificis 
in  universa  Ecclesia  primatum  ,  &  verbis  ,  &  fa- 
ctis  veiierabatur  . 

7.  S.  Caelestinus,  negotii  gravitatem  probe  per- 
pendeiis  ,  Synoduin  Roinae  liabuil  anno  45o. ,  in 
qua  re  diligenter  ,  ut  par  erat ,  examinata  ,  sen- 
tentiam  excoininuuicationis  ,  &  depositlonis  contra 
JXestorium  tiilit  ,  nisi  iiitra  decimuin  ab  adinoni- 
tioiie  diem  errores  suos  aperta  ,  ^  scripta  con- 
Jessione  dainnaret ;  Cyrillo  iusuper  jussit ,  nt  tain- 
quain  Apostolicae  Sedis  Legatus  ,  sententiain  con- 
tra  INestorium  executioni  mandari  curaret ,  atque 
Ecclesi*  Constantinopolitanae  provideret.  Aliae  in- 
«uper  litterae  a  Caeleslino  missae  sunt  ad  Nestoriuin  , 
iit  errores  deponeret  j  ad  Clerum  Constantinopoli- 
tanuin  ,  ut  constaus  in  orlhodoxa  fide  permaneret. 
Joauni  praeterea  Antiocheno,  Rufo  Thessalonicen- 
si  ,  Juvenali  Jernsolymifano  ,  aliisque  majoruin  Se- 
diuin  in  Oriente  Episcopis  scriptum  ab  eodem  fuit, 
ut  causam  Fidei  strenue  adjuvarent  . 

8.  Porro  Cyrillus  Roin.  rontificis  auctoritate  fir- 
matus  Synodtiin  habuit  Episcoporum  sui  Patriar- 
chatus  eodein  ipso    anno  45o.  ;    unde  Synodicam 

•'(fl)  Njtalts  Alexander  in  Sapc.  V.  Hist.  Eccl.  cap. 
3.  art.  12.  $.  4»  apposite  Calvinistjs  invitat ,  ut  ad 
lianc  Sjnodicam  S.  Cyrilli  epistolarn  attendant,  in  rjna 
pr»senti«  realis  corporis  Christi  in  Eucaristi^'  Sacra- 
mento  lioc  prapclarnTn  reddittir  testimonimn  :  Quin  O" 
iUtid  noji  possiim  ,  inipiit  S.  Antistes  iina  ciim  tota  Sy- 
nono  I  hoc  locn  non  adjicere  ,  nempe  diim  Unigeniti  P^i- 
lii  ,  hoc  est  Jesu  Chrtsti  viortem  ,  C"  resurrectionein 
ex  morttiis  anniiritiainus  ,  ejiisdenK/tie  in  capluin  assiim- 
pHonern  confitemur  ,  incruentiim  in  Ecclesia  Sacrijl- 
cium  nos  celebrare ,  atque  mysttcas  henedictiones  acce- 
dere  ,  ea(iue  ratione  sanctificari ,  ntpote  sacra  Carnis  , 
€y  preti'>si  Sanpiiinis  Christi  ,  omniitm  nostrum  Sal\'a- 
tori/  partieipes  effecti  .  A«</ite  entm  illain  ut  carnein 
caminunem  tuscipiinus  .  Absit  hoc  C^c.  Hoc  lortasse  or- 


NESTORIANA . 


95 


epistolam  una  cuin  Cwlestini  Pontificf  J  mandalis , 
ac  duudecim  analhematismis  ,  quibus  Nejtorius  ad 
3MOS  errores  siue  tergiversatioiie  e)iirando$,  sub- 
scribere  jubebalur  ,  per  quatuor  legatos  ad  Nesto- 
riuin  ipsuin  inisit  (a)  .  Scripsit  etiam  S.  Cyrillui 
aliam  epistolain  ad  (]leruin  ,  &.  Archimandritas  Con- 
stantiiiopolitaijos  ,  ut  eos  de  re  tota  edoceret ,  at- 
que  ad  conservandam  orthodoxam  de  .'VTysterio  lii- 
carnationis  fidem  vehementius  urgeret  . 

9.  INestorius  acceptis  Roinani  l^oiitificij  ,  atque 
Antistitis  Alexamlrini  litteris  in  majores  furias  a- 
ctus  ,  &  non  soluin  suos  errores  pertinaciter  tueri 
perrexit,  sed  &  Imperatoris  levein ,  &  facilem  a- 
niinuin  a  Cyrillo  avertere  ,  variis  coiitra  emn  in- 
tentalis  caluinniis  ,  conatus  est  ,  suosrpie  Clericoj  , 
maxiine  autein  Archimandritas  ,  &  Monachos  or- 
thodoxae  fidei  coiistanter  adliaerentes  ,  niultimodia 
afflixit  .  Anathematismis  autem  Cyrilli  totidein  op- 
posuil  anathematisinos  errorum  ,  atqne  impietatit 
plenos  ;  quos  eliam  a  Joanne  Antiocheiio ,  iionuul- 
lisque  Syriar?  Episcopis  probari  curavit .  Nec  de- 
erant  ,  tam  iii  regia  Urbe,  quain  ia  multis  Orien- 
tis  provinciis ,  qui  ab  Haeresiarcha  decepti  ,  vel 
ejus  haeresi  ,  vel  saltem  ejus  jjersunae  aperte  pa- 
trocinareiitur  .  Quocirca  ad  Ecclesiae  pacem  resti- 
tuendam  ,  &  ad  puritatem  fidei  coiiservandam  ,  9 
re  visuin  est  Synodum  oBCumenicam  congregare. 

10.  Eain  postulavit  ab  Imperatore  una  cuin  a- 
liis  Nestorius  ipse  ,  ut  scribit  Evagrius  Lib.  J.  cap. 
3.,  quorum  votis  piissiinus  Augustus  animit,  & 
Ephesi  pro  die  Pentecostes  aimi  43'-  indicta  est. 
Ei  pra;fuit  ipse  Cyrilluj ,  vel  suae  Sedis  praero- 
g.itiva  ,  vel  ,  iit  alii  arbitrantur,  noinine  Sancti 
Caslestini ,  cujus  in  hac  causa  jam  antea  fuerat 
Legatus,  donec  Arcadius  ,  &  Projectus  Episcopi  , 
una  cuin  Philippo  Presbytero ,  qiios  idem  S.  Cob- 
lestiuus  Roina  ablegaverat  ,  Ephesum  pervenireiit , 
&  simul  cum  S.  Cyrillo  Synodo  pr.Tsiilerent .  lu- 
terea  tainen  cum  S.  Cyrillus  Roinanum  Pontificein 
sciscifatus  fuisset,  anqui.i  induciarum  tempus  e- 
mensum  erat ,  sententia  (  contra  Nestorium  )  du- 
dum  lata  perduraret ,  Ccelestinns  sententiam  su- 
spendisse  creditur  ,  cujus  propterea  clementiam  er 
ga  Ha;resiarcham  ,  ut  resipisceret,  Legati  Pontifi- 
cii   in  Synodo  exposuermit  (A)  . 

11.  Staluta  Peutecostes  die  S.  Cyrilluj  c;im  5o. 

tiim  est  illnd  odinm ,  qno  pleriqiie  ebnini  fpnintur  coa* 
tra  S.  Cjrilliim  ,  ipsuinque  pr;tcipitis  judicii  ,  odii , 
atqiie  injustiti^*  in  Nestoriana  causa  insimularc  non 
verentur  ,  ut  infra  videJjiiims  .  Sane  Elias  Saurinus  IVIi- 
nister  Caivinista  Rotterodainensis  accMsatiis  a  suo  ae- 
mnlo  Pctro  Juria»o  inter  alia,  quod  Nestorium  ortho- 
rfoxf/m  proniinciassft ,  ita  in //^o/ogia  se  defendit,  quod 
diio  inue  contra  Ecclesiain  Piomanam  pro  Pieformatis 
emoliimcnta  olnenirent :  primo,  qiiod  Cyrilii  auciorita» 
inde  miniieretiir,  qui  idoloiatriam  (  nempe  adorationem 
corporis  Ciirisii  )  invexerit  :  secundo  quod  aii».toritas 
inialiibilis  Ccnciliortim  generalium  simul  ciiin  SynoJo 
Epliesina  everteretiir  . 

(b)  Legatur  Card.  Augiisiinus  Orsi  initioLibri  XXIX. 
suae  Hist.  Eccl.,  ubi  ostcadit »  eos  falli^   qui  suspen- 


96 


DE  INCAUN.  DISS.  11.  SECT.  II.  CAP.  I. 


ctrciter  EprsCOpis  siii  Patiriarchatiis  Ephesinae  Sy- 
nodo  adfnit .  Aderat  Ephesimis  Episcopus  ,  &  He- 
xarcha  Meinuon  cuin  aliis  4o.  Episcopis  Asianac 
Provinciae  .  Paiilo  post  pervenit  etiam  Juvenalis 
Jerosolymitanus  cuni  Episcopis  PalestiDas  ,  &  E- 
piscopi  simul  congregati  erant  circiter  duoenti  . 
Solus  aberat  Joanues  Antiochenus  cum  suis  Epi- 
scopis  Oricnlalibus  ,  sive  quod  ex  iiidustria  moras 
necteret  ,  ut  ISestorio  amico  suo  gratificaretur,  ut 
Patres  Ephesini  non  immerito  suspicati  sunt ;  sive 
quod  expectare  debens  suos  Episcopos  ,  citius  ve- 
nire  non  potuerit ,  ut  seipsum  excusavit  in  litteris 
ad  S.  Cyrillum  . 

12.  Interea  tamen  adhuc  per  1 5.  dies  Synodi 
celebratio  dilata  est ,  quamvis  nonnulli  Episcopi 
lianc  moram  impatienter  ferrent .  Sed  cuin  duo 
Metropolitae  ,  qui  in  comitatu  Joanuis  erant ,  sci- 
licet  Alexander  ApaineaR  ,  &  Alexander  Hierapo- 
leos  Ephesum  pervenisseut ,  &  semel  iterumque 
testati  essent ,  Joanni  niiiiime  placere  ,  ut  causa 
ipsius  diutius  Synodus  prorogaretur  ,  prima  Actio 
Synodi  liabita  est  die  22.  Junii  in  majore  Ephe- 
siua  Ecclesia  ,  quas  Sanctce  Marice  dicebatur.  Die 
tamen  praecedenti  missa  fuerat  quatuor  Episcopo- 
rum  legatio  ad  Nestorium  ,  qui  ipsum  ad  Syno- 
dum  die  sequenti  inchoandam  invitarent .  Sed  Ne- 
storius,  re  cum  suis  fautoribus  cominunicata ,  ve- 
nire  renuit  ,  immo  contra  Synodi  exordium  pro- 
testatus  est ,  contendens  ,  Joaiinem  Antioclienum  u- 
na  cum  aliis  quibusdam  Episcopis  esse  expectan- 
dum .  Idem  eliam  protestatus  est  Coines  Candidia- 
nus ,  ab  Augusto  Theodosio  ad  Concilium  missus  , 
nt  de  recto  ordine  servando  curaret ,  qui  tamen 
IVestorio  impense  favebat ,  omneuique  dabat  ope- 
ram ,  ut  ejus  damnatio  impediretur  (a) . 

1 5.  JNulla  vero  utriusque  protestatiouis  ratio  a 
Patribus  habita  est ,  &  praeside  S.  Cyrillo  Sacro- 
sancti  Concilii  initium  fecerunt.  Sedebaut  Episco- 
pi  i58.  praeter  Diaconum  Cesulam  ,  qui  a  Capreo- 
lo  Episcopo  Carthaginensi  ,  aliisque  Africanis  mis- 
9US  fuerat .  Ante  omnia  tres  Episcopi  ad  Nestorii 
domum  missi  •uut,  ipsum  ad  Synodum  advocan- 
tes;  &  iterum  alii  tres  ,  ut  trina  adinonitio  a  ca- 
nonibus  praescripta  servaretur  .  Sed  non  alia  fuit 
Nestorii  responsio  ,    quam  venlurum   se  ad  Syno- 


dum  ,  cum  omue»  Episcopi  pracsenfes  fuerinl.  HJs, 
aliisque  ex  canonuin  prsescripto  peractis  ,  ea  omuia 
locta  fuerunt ,  quae  ad  Nestorii  causam  pertine- 
bant  ;  praecipue  vero  loca  sacrarum  Scripturarum  , 
quas  magno  numero  Sauctus  Cyriilus  contra  iMe- 
storinm  oollegerat  .  His  addita  postea  fuerunl  te- 
stiinonia  Sanctoruin  Patrum  ,  quos  decem  enume- 
rat  Vinceutius  Lirinensis  iu  Com/nonitofio  cap. 
42.  (  alii  duodeciin  nominant  )  ut  ortliodoxa  do- 
ctrina  etiain  ex  diviua  traditione  constaret .  Lecta 
demum  fuit  epistola  Episcopi  Carthagiitensis  Ca- 
preoli  per  Diacnnam  Cesulam  ad  Coucilium  mis- 
sa  ,  in  qua  suam  ,  &  suoruin  Collegarum  fideiu 
explicabat.  Quae  omnia  actis  conciliaribus  inserta 
fuere  ,  &  prostant  iti  Toin.  III.  Collectionis  Con- 
ciliorum  Labbeana;  .  Atque  Iiis  rite  praehabilis  , 
ac  mature  perpensis  ,  tandem  Patres  unanimi  cal- 
Gulo  ad  sententiam  depositioais  ,  atque  excomma- 
nicatiotiis  conlra  Nestorium  devenerant  ,  testantes 
se  id  facere  coaclos  per  sacros  canones  ,  &  e- 
pistoLim  Sanctissir?ii  Patris ,  C^  Cornministri  Coe^ 
lestini,  Romanos  Ecclesioe  Episcopi ,  Haec  sen- 
tentia  subscripta  invenitur  in  Actis  ab  Episcopi* 
198.,  quamvis  eniin  nounisi  1 58.  prassentes  Sy- 
iiodo  adessent ,  postea  tamen  alii  ,  rei  veritate  com- 
perta  ,  eidem  sententiae  suis  suflfragiis  adhasserunt. 
Atque  hic  finis  fuit  memoranda;  illius  primae  Ses- 
sionis  ,  quas  a  summo  mane  usque  ad  noclem  per- 
duravit.  Tanta  autein  excitata  est  iii  populo  E- 
phesino  laetitia  pro  vindicato  Deiparac  Patronae  suae 
Iionore,  ut  illico  facibus  accensis  tota  urbs  fuerit 
illuminata  ,  atque  Episcopi  cum  acclamationibus , 
aliisque  honorum  signis  ad  sua  domicilia  deducti. 
Infelici  autem  Nestorio  fuit  sententia  postridie  ex 
juris  formulis  missa  cum  hac  inscriptione  :  Ne- 
storio  novo  Judce  i  deinde  iu  foro  publicata,  mul- 
tisque  in  locis  affixa. 

i4.  Sed  hujus  primas  diei  laetiiia  haud  parum 
turbata  fuit ,  quando  Comes  Candidianus  Nestorii 
patroims  publico  edicto  omnia  ,  quae  in  prima  ses- 
sione  acta  eraiit  ,  irrita  esse  declaravit ;  iterumque 
vetuit ,  ne  Patres  ulterius  in  causa  Nestorii  progre- 
derentur  ante  Joannis  Antiocheni  adventum  .  Pa- 
tres  tamen  his  Candidiani  mandatis  insuper  habi- 
tis  Concilii   celebralioni    inaxima   diligeutia    incu- 

bue- 


sam  fiu'sse  crednnt  decrelo  Itnperatcris  Tlieodosii  sen- 
tentiam  depositionis  ,  atqiie  cxcominiinicationis  a  S.  Cy- 
rillo  noinine  Rom.  Pontificis  latam  3  vel  sallem  ex  i^ 
psa  indictione  Synodi  teciinienics  hanc  snspensionem 
sententiac  seciitam  fuisse.  Utrntnqne  esse  falsnm  ,  vel 
ex  eo  solo  fit  ninnifestiim  ,  qnod  convocatio  Synodi  si- 
gnata  a  Tlieodosio  tiierit ,  ante  sfntentiam  in  Nesto- 
riiim  latam  ,  nempe  die  19.  Noveinbris  anno^So. ;  sen- 
tentia  autem  damnationis  Nestorio  non  innotuerit  ex 
juris  regulis  ante  diem  7.  sequentis  Decembris.  An- 
nuente  igitiir  Calestino  pro  bono  pacis ,  res  omnes  su- 
spensae  manserunt  nsque  ad  definitionem  Concilii »  pro- 
iit  Augustns  averso  in  Cyrillum  ,  propenso  antem  in 
Neslorinm  animo  disposuerat  .  Cetemm  S.  C?clestinns 
sui9  Legaiis  seiuel  j    ilerumque  mandaverat  >    ne  Apo- 


stolica  Sedis  jnra  ulla  ex  parte  laedi ,  imminuicfne  per- 
iiiitteret  . 

(a)  Verba  Imperatoris  mittentis  Comitem  Candidia- 
nnin  lia-c  snnt  :  „  Cnndidianum  pra^clarissimnm  sacro- 
„  Tum  dornesticornm  Comitein  ad  sacram  vestram  Sy- 
„  noduiii  abire  jns.simns  ,  sed  ea  lege  ,  &  condilione, 
„  nt  ciim  qnaestionibns  &  controversiis  ,  qua?  circa  fi- 
5,  dei  dogmata  incidnnt  ,  nil  quidqnam  commune  lia- 
„  Leat  .  Nefas  est  eniin  ,  i/ui  Sanctissimorum  Episca^ 
„  porum  cataljgo  adscriptns  non  est  ,  illum  ecclesiasti- 
,,  cis  negoti's  sese  ivwiiscere  :  verum  ...  ut  diligenter 
„  prospiciat ,  ne  qna  dissensio  ex  mntno  repugnandi 
„  studio  coorta  increbrescat  .  <<  Non  igitnr  poterat  vi 
snae  legationis  Sjnodi  celebralionem  impedire,  aut  dif- 
ierre  . 


DE  HAERESI  NESTORIANA . 


bnemnt ;  qiiibns  seiisiin  plures  etiam  eorum  ac- 
cedebant ,  qiii  prius  rebus  minus  perspectis  Ne- 
storio  adhaeserant . 

i5.  Major  autem  cura  incesseral  Concilii  Patrcs  , 
postquam    die   27.  Junii  I'Jplu'S'iin    pervenit  Joaii- 
nes    Aritiochenus    Orientalibus  Episcopis    stinatus  . 
Ipsi  obviam  a  Concilio  niissi  fuerant  nonnulli  Cle- 
rici ,  &  Episcopi ,  tuin  honoiis  causa  ,  tuni  otiam 
tit  eum  de  rebus  hactenus  gostis  ccrtiorcin  redde- 
rent  .  Eidem  tamen  appropinquare  a  nulitibus  per- 
missi  non  sunt  ,    &  vix  postquam  ad  suurn  domi- 
cilium  pervenisset ,    curn  eo    colloqui    potuerunt ; 
atque  ab  eo  dimissi  multis  injuriis,  &  plagis    af- 
fecti  sunt .    Joannes  vero  illico  cum    suis  Episco- 
pis  ,  aliisquc,  qui  ad  eum  convenerant  pseudo-Sy- 
tKKlum  inchoavit ,  cui  tamen  mirum  est,  uori  in- 
terfuisse  Nestorium  ,     in  cujus    gratiam    hoc  schi- 
smaticnm  conciliabuluin  habcbatur  ;  fortasse  ut  su- 
spicatur  F.  Jo.  Garnerius,  ne  rpse  iit  ('onstantino- 
politanus  Patriarcha  Synodo  prausidtre  vellet;  quem 
nonorem  Joannes  anibiebat  (  jri  Prasf.  ad  Part.  II. 
Operum  Marii  Mercatoris  p.  28.   ).  Hujus  priina 
aclio     fuit    sententia    depositionis    contra  S.  Cyril- 
Jnm  ,  &Memnonem,  excoininunicationis  vero  coii- 
tra  ceteros  Episcopos  ,    ac  Clericos    iisdem  aillidc- 
rcntes ,    donec    resipiscentes    ad  suas    parles    corn- 
migrareut .   Qua  in  re  breviter  considcrare  possu- 
mus  uou  ?olum  temeritatem  43.  Episcoporum  ,  qui 
ducentos   pene  rite  ,    ac  legitime    congregatos  pro- 
scribere  ausi  suut ,  sed  etiara  violentiam  &  tyran- 
nidem  hujus  pseudo  Synodi ,  quae  eosdem  Episco- 
pos ,  nec  auditos,  nec  invitatos  sineexamine  pr«- 
vio ,  &  sine  ullo  ex  iis  ritibus ,  quos  sacri  Cano- 
nes  in  iui]usraodi  judiciis  pxaesoribunt,    judicare, 
&  condeinnare  praesumpserunt  .  Quamobrem  S.  Cy- 
rillus  ,  &  Memnon  ,  spreta ,  irt  par  erat ,  hac  iu- 
formi ,    &  nullius   roboris    sententia  ,    postero  die 
solemniter  sacrosanctum  Missa;  Sacrificium  publi- 
ce  celebrarunt ,    cui    multi  fideles  adstiterunt  ,    & 
sacrorum  mvsteriorum    participes  facti  sunt ,    non 
obstantibus  onmibus  (^omitis  Candidiani  conatibus, 
quibus  hanc  solemnitatem  impedire  tentavit .    . 

16.  His  malis  acccssertuit  postea  litterae  Theo- 
dosii  Imperatoris,  qui  de  rebus  gestis  fal>a ,  ac 
Dialigna  Comitis  Caudidiani ,  &  iSestoriaQorum  re- 


(o)  Notatii  digna  stint  ea  Sancti  C<elestin!  Verba  acl 
Theodosiiuii  :  Major  votts  Jldei  cauia  esse  detet  ,  (/iiarn 
Tegni  ,  tnnplhisijue  pro  pace  Ecclesiaruin  Clementiu  re- 
^tra  debet  esse  sollicita  ,  </(i«Tn  pro  ornniuin  secr.ritate 
terrarnin  .  Sulsequuiitur  eniiii  oinnia  prospera  ,  si  pri- 
mitus  ,  (ja^  sunt  Deo  vnriora  ,  serventur  .  Et  intra  ;  Pro 
vejfrt  enim  imperii  salnte  geritnr  ,  quidquid  pro  i/uiels 
±-cclesi.t,  i'el  sanct.t  Religionis  olsermntia  laloratur . 
ilffc  verba  vellicare  visns  esl  Tillemontliis  Tom.  XlV. 
in  vita  Sancii  Cyrilli  art.  46.  qd.isi  Foiuilex  ,  najori 
secuntate  ,  i/uam  Sanctus  Augustinus  /ecisset  ,  Aiigii- 
9lo  proiniserit  ,  o»;in»a  prosptre  secutura  ,  si  privntut 
^VA  sunt  Deo  cariora  serventur.  His  verhls  vohilt  Til'- 
lemonliiis  lociiin  Sancti  Aiigiistini  indigitarc  Llh.  V. 
De  Civit.  Dei  cap.  25.  Tom.  VI.  nLi  po^stqiiaiil  omnia 
Gazzaniga  Theol,  Toxn,  V, 


97 


latione  certior  factn»  ,  per  Palladium  Magistrianum 

acta  Concilii  ,    tamqiiain    tuinultuaria  ,    &  illegiti- 

ma  rescindebat  .   Nec  facile  poterant  Patres  vcram , 

ac  sinceram   Actorum    relationem    ad  aures  Iinpe- 

ratoris  pcrferri  curare  ,  obstrticti»  a  Nestorianis  o- 

mnibus  viis :    sed  tandem   inventus  est  mendicus, 

qui   lilteras  Synodi    arundine    inclusas  ad   Episco- 

Dos  Constantinopoli  degenles  feliciter  detulit  ;  qoi- 

bus  commofi  illi  Episconi ,    tuia    cum   Archiraan- 

dritis,  eoruinqtie  Monachis  Imperatorem  adierunt, 

ab    eoque    facile    impetrarunt ,    ut    possent  Patrej 

(Joncilii  aliquos  ex    suis  ad  ipsius  Throuiun    mit- 

tere  ,  qui  eiim  de  omnibus  plene  certum  redderent, 

17.  Interea  Patribus  magnae  consolationi  fueruut 

Legati  Pontificii  ,  qui  ad  Synoduiu  opportune  per- 

venerunt  die  10.  Jtilii,  quorum  Philippus  Presby- 

ter  vices  Saucti  (Jarlestini  gerebat ,    adeoque  cele- 

ris  duobus  Episcopis  praelaUis  legitur ,   qiii  noini- 

ne  Synodi  Roman<e  vt-neraut .  Omuium  gratulatio- 

ne  ,    &  debitis  honoribus    excepli    sunt    iti  asdibu» 

Memnoijis  Eniscopi  Ephesini ,    ibique    lectae  sun-r 

litterae  S.  Caelestini  ,  quibu»  auditis  a  Patribus  ac- 

clamatum-  fuit  ,    No^o  Pnulo  Ccelestino^   Cojlesti- 

no  CuswJi  Jidti  ,  CceltsUno  crn  Sjnodo  concor- 

di  ,    Ccelestino    uni/ersu  Sjnodas    graii^is   i^it  * 

(x>mmuuicata  deinde  Legatis  fuerc  acta  Sess.  pri- 

mae  ;  iisque  bene  considcratis  ,   Legati  die  sequeutt 

plenissiraum  cousensum    pracstitere ,    condenmatio- 

uem  ,    ac   depositiotiem  Nestoiii   ratam    habentesi 

itaque    omnes  tres  Actioui  subscripserunt ,    prinio 

quideia  Philippus  Presbyter  ,  deinde  Arcadius  ,  & 

Projeclus  Episcopi ;  ac  de  his  omnibus  epistola  Sy- 

uodica    scripta   est    ad  Tlietxlosium  Jinperatorem  , 

ad  quein  etiam    missae  sunt    litteras  S.  CaElestiui  , 

quas  secum  Legati  attulerant  (d)  . 

18.  Sed  uovae  Constantinopoli  exortae  erant  tur-, 
bae  ;  &  Theodosius  ex  utraque  parte  pulsatus,  iu- 
certus  quid  consilii  caperet ,  tandem  Ephesum  i- 
re  jussit  Comitein  Joanuem  sacrarum  largitionum 
Praefectum  ,  qui  Nestorium  ,  Cyrillum  ,  &  Me- 
mnonem  ,  tamquam  exauctoratos  haberi  voluit ;  i- 
mo  in  custodia  militum  captivos  detinuit ;  qiiae 
sententia  Orientalibus  non  displicebat  ,  nt ,  quo- 
uiam  Nestorium  salvare  non  poterant ,  salteui  (Jy- 
hlli ,  &  Menjuoois  ulciscerentur .    Hoc  tamen  or- 

tho- 

prospere  sliccesslsse  Imperatori  Constantino  fenwi  Dcunt 
colcnti  expostiisset  ,  sed  rarsus  ,  siiLdlt,  ne  Imperator 
(juisquani  ideo  Chnstiunus  esset ,  ut  /'•licitatem  Con- 
stantini  mererelui- ,  euin  propter  \'itain  aternam  fptisque 
dcheat  essc  Christianut ,  /ocianum  lunlto  citiiis  ,  oriu"t 
Julianum  abstulit  ,  Gratiannm  /erro  tyranico  perinisit 
interiini  &c.  Qiire  qiildem  a  S.incto  Aiigiistino  conlra 
eos  verissime  dicta  siint  ,  <pii  religionetn  soliimino<Io 
propter  rtinporales  telicit.ites  colunt ,  non  aiitem  con- 
tra  eos ,  qui  de  jtiirltate  divini  cnltus  solllciti  ,  inde 
etlam  a  Deo  prorperitates  teinporaies  sptrant  ,  jtixta 
Christi  monitnm  MatlFi.  VI.  33.  :  (^ii^rite  priinum  re- 
gnnm  Dei  ,  V  justitiarn  tjus  ,  O"  hac  orrinia  (  tein|»0- 
r«lla  )  adjicientur  vobis . 

i3 


^8 


DE  INCARN.  aECT.  IT.  DISS.  III.  CAP.  I. 

Orientalibus  feliciter  reatituta  est .    Hujus  concor- 


lliodoxis  profuit,  quo^  jussi  suut  ex  utraque  par- 
te  Legati  ad  Theodosium  milti  ;  &  quinque  unius- 
ciijusque  partis  delecti  fiiere  .  Eosdein  Imperator 
Chalcedone  in  Villa  Rusmiana  non  semel ,  seJ 
quarto  ,  &  quinto  audivit .  Et  quidem  initio  fjega- 
ti  Orientalium  in  magnani  spem  venerant  ohtiuen- 
d«  victoriae  ,  ac  suos  adversarios  opprirnendi ,  Sed 
illico  rerum  facies  ,  Deo  cor  Regis  inclinante  ,  mu- 
tata  est  j  &  Episcopi  Catholici  jussi  sunt  Impera- 
torem  sequi  in  TJrbem  regiam,  ut  ibi  pro  Nesto- 
rio  jam  deposito  alinm  Episcopum  ordinarent  ; 
quod  &  factum  est ,  electo  IVlaximiano,  Orienta- 
lihus  nequidquam  reclamantibus  .  Ipsis  autem  ab 
Imperatorc  facta  est  ad  suas  sedes  redeundi  pote- 
Btas  ,  sirnti  &  reteris  ;  ac  Sanctus  Cyrillus  die  5o. 
Octobris  liostibus  triiunphatis  Alexandriam  rever- 
sns  est.  Afque  hic  tandem  fuit  f«ustissimus  Gon- 
cilii  Ephesini  exitus,  quem  S  Caclestinus  magna 
animi  sui  loetitia  audivit ,  antequam  ad  cobIos  e- 
volaret ;  quod  contigit  annn  sequenti  4^2. 

IQ.  Pax  tamen  in  Ecclesia  illico  restituta  non . 
fuit  .  Orientales  enim  spe  sua  frustra  turbas  ciere 
nnn  desi^itebant ,  proscipiie  adversus  vS.  Cyrillum  , 
cujus  dnodecim  analhematismos  .id  INestorium  mis- 
sns,  ut  Arii ,  atque  Apollinari»  lu-Eresibus  infectos 
accusare  ,  &  iinpugnare  non  cessabanf ,  quamquam 
ille  in  Concilio  Ephesino  hujusmodi  pettifera*  hae- 
reses ,  ut  quascumque  abas  ab  Ecclesia  damna- 
tas ,  damnare  se  ,  atque  aJiathematizare  professus 
sit .  Acerrimus  ejus  hostis  Theodoretus  ,  Cyrensis 
Episcopus  ,  vir  admodum  doctus  ,  sed  fidei  dubias  . 
Hic  opus  vulgaverat  adversusCyrillum  &  Sanctum 
Concilium  inscriptum  -rrtfi  tfav^^tivmtttx;  de  In- 
carnaiione  quinque  libris  comprehensum  . 

QO.  Sed  piissimus  Imperator  Theodosius  paci  re- 
dintegrandae  solicite  studebat ,  &  separati  Orien- 
tales  siraulabant  ea  conditione  ,  ut  petutus  abole- 
rentur  quaecumque  S.  Cyrillus  vel  epistoUs  ,  vel 
tomis  ,  vel  lihris  evulgaverat ,  &  soU  Jidei ,  (^uce 
a  Sarictis  Patrihus  Niccece  edita  fuerat ,  omnes 
eonsentirent  .  Absnrda  conditio  a  (^latholicis  rejecta 
fuit ,  &  eorura  nomine  Cyrillus  respondit,  expo- 
sttioni  fidei  ,  quam  Nicasni  Patres  ediderunt ,  ad- 
haerere  omnes  ,  sed  ea  eliam  intacta  esse  debere , 
quae  contra  blasphemias  Nestorii  scripta  fuerant . 
Gonstans  prasterea  in  eo  propo^ito  Cyrillus  erat  , 
reminem  ad  suam  communionem  adniiftendi  ,  qui 
in  Nestorii  condemnationem  ,  &  depositionem  non 
consentirent ,  Postea  vero  idem  Cyrillus  ,  ut  ad  o- 
ptatam  coucordiam  perveniretur  ,  consensit,  ut  to- 
ta  controversia  de  12.  anathematismis  silentiopre- 
meretur:  dummodo  tamen  Nestorii  doctrina  ana- 
thematizaretur  ,  ipse  pro  deposito  ,  ac  Maximianus 
pro  legitimo  ejus  successore  haberetur  .  Atque  ita 
pax  cuih  Joan,  Autiocheuo  ,    ceterisque  Episcopis 

(a)  Nam  S.  Cyrilli  scripta  ab  errore  immnnia  esse 
etiam  .loannes  tassns  esi  in  epiM.  ad  Nestoriiim  in- 
qnieris  :  Per  ipsarn  /ateor  veritntem  soppius  (  yEgyptia 
«crijpia  S.  C^rilJi  )  revolvens  O-  exannnans  ab  httretica 


diae  notitiam  SanctissimusPoutifex  Sixtus  III.,  qui 
Caslestino  successerat,  Episcopis  ,  qui  ad  ejns  na- 
(alem  celebrandum  couveneraut  ,  prae  gaudio  e- 
xultaus  communicavit . 

21.  Solas  Theodoretus,  quamquam  ea ,  quae 
Cyrillus  scripserat ,  suam  fidem  eiponens ,  ortha- 
doxa  esse  concederet  (a)  ,  iaduci  tameu  nou  pote- 
rat ,  ut  Nestorio  anathema  diceret  ,•  cujus  Sanctis' 
simi  Episcopl ,  inquiebat,  qui  doctrinam  indiscre" 
to  anathernatlzet ,  pietatem  ipsam  anathemati-~ 
zare  videatur ,  uon  quia  Neatorii  errores  tuerg- 
tur ,  sed  quia  eosdem  iili  falso  attributos ,  ejusque 
mentem  uou  beue  a  suis  adversariis  perceptam  e- 
xistimabat ,  ut  aliqui  uou  improbabiliter  deTheo- 
dpreto  judicant.  Et  cum  hac  ,  illacque  discurrens 
lurbas  iuter  Episcopos  excitaret ,  jussus  est  a  Theo- 
dosio  tandem  quiescere  ,  &  Cyri  in  suo  Episcopa- 
tu  se  continere . 

22.  Nestorius  quoque  ex  Monasterio  Euprepia- 
no ,  quo  se  post  depositionem  receperal  ,  Episco- 
pos  ,  Clericos,  atque  Aulicos  sollicitare  non  cessa- 
bat ,  sperans  se  posse  amissam  dignitatem  eorum 
ope  aliquando  recuperare  .  Errores  item  suos  clan- 
culum  propagare  satagebat  .  Quamobrem  ipse  Joan- 
nes  Antiocheuus  ,  sive  lurbarum  pertaesus  ,  sive  a- 
gnita  hominis  perfidia  ,  Imperatorem  rogavit,  ut 
hunc  inquietuin  perturbatorem  procul  amandari  ju- 
beret,  quod  etiam  faciie  obtinuit ,  &  Kestorius  Im- 
peratorio  decreto  fuit  in  Oasim  deportatus ,  ejn- 
sque  libri  igne  datnnati  {b)  .  Ibi  autem  propter 
barbarorum  iucursioues  nudta  mala  perpessus  ,  & 
sedem  saspius  mutare  coaclus  iufeliciter  periit ,  a 
vermibus ,  ut  fama  fert ,  detestabili  lingua  ante 
mortem  corrosa  . 

10.  Non  tamen  post  mortem  Nestorii  quieverunt 
ejus  asseclae  ,  sed  divulgare  cceperunt  quaedam  scri- 
pta  Diodori  Tarsensis ,  &  Theodori  Mopsuesteni  , 
quibas  damuata  Nestorii  doctrina  confirmari  vide- 
batur:  quaeque  ,  ut  legi  ab  omuibus  possent ,  in 
linguas  Syrorum,  Armenorum  ,  atque  Persarum 
conversa  fueriuit .  Id  autem  negotii  maxime  urge- 
bant  Theodoretus  Cyrensis  Episcopus  ,  &  Ibas  E- 
dessenus,  uterque  Cyrillo  infensus.  Horum  duo- 
rum  nomina  uua  cum  Theodoro  damnata  fuerunt 
in  Synodo  V.  oecumenica ,  de  qua  inferius  oppor- 
tuna  erit  disserendi  occasio .  Hoc  tantummodo  iio- 
tantes,  Rabulam  Episcopum  Edesseuum  ,  qui  prius 
Nestorio  favere  videbatur  ,  cognita  autem  verita- 
te ,  Syuodo  oecumeuicje  subscripserat ,  in  Synodo 
Ede^^sas  congregata  otnnia  Theodori  ,  &  Theodore- 
ti  ,  &  Andreas  Samosatensis  scripta  contra  Cyrilli 
anathematismos  edita  coudemuasse  ,  &  igui  com- 
bureuda  tradidisse  . 

24.  Nec  etiam  nostris  ipsis  ,  &  superioribus  tem- 

po- 

pravitate    lilera    deprehendi  .    Qtiod   Theodoretiis    ipse 
tnndetn  t.ileri   dtbiiit  . 

(A)  M  eti.iin  pcsfea  jnssit  Valentinianos  j  (/iioriun  de- 
creta  refevt  Jac.  Grelserus  De  jure  j  &  more  prohiicn- 


DE  Il/\EftESI 

poribtu  infer  ProfestAntes  dtfuenint ,  qui  (Ifspera- 
laiii  ,  &  tuties  dainnatam  Nestorii  caiisam  dtfwu- 
ileiidain  siisri|)treiit  (a)  .  Siint  (leiniiin  ,  qiii  lani 
:^>storiinn  ,  qiiaiii  Cyrilliun  andabatariim  niore  pu- 
giiasse  rontendunt ,  qnjii  unus  alleruin  inlellij^eret. 
25.  Nos  autem  liic  qu»  aii  Nestorii  caMsain  per- 
fineiit ,  qmtuor  dislinctii  articulis  complectemur  . 
Priino  eapitalein  ISestorianorum  errorein  coufuta- 
bimus  ,  unam  esse  in  (vhristo  prrsonain ,  ac  pro- 
^terea  Mariam  Sanctissimam  Deipiiram  diceiidam 
esse  ,  oslendeiites  .  Secmxlo  Nestorium  reipsa  liae- 
reticum  fui«»se  ,  ac  propterea  jure,  meritoque  in 
Synodo  Ephesioa  dainnatum ,  ac  Sacerdotio  pri- 
▼atum  .  Tertio  orthoiloxain  fuisse  SanctiCyrilli  iii 
juis  anatliematismis  doctrinaui  .  Quarto  de  Nesto- 
Tiauismi  suscitatione  facta  a  diiobus  Jiispanis  K- 
piscopis  Felice,  &  Elipando  Saec.  Kcclesiee  VII. 
lioc  eodem  loco  disputare  opportuuum  ducimiM  (/:>) . 

ARTICULUS  I. 

Confutatnr  Hixresis  Nestoriana » 

a6.  yji  Sanctus  TlioroasLibroIV^.  contra  Gen- 
tes  cap.  54'  recte  observat ,  iu  eo  erravit  Nesto- 
rius  post  suum  Magislrum  Tliecdorum  Mopsueste- 
nuin  ,  quod  veliet  Gliristum  fuisse  purum  bomi- 
uem  ,  ejnsdem  omuino  speciei,  ac  ceteri  liomines 
suut ;  iu  eo  autem  habitasse  Verbum  divinnm,  si- 
cut  in  teinplo  sibi  proprio,  eo  fere  imxlo ,  quo 
tota  Saix^tissima  Triuitas  per  gratiam  Iviibitat  iu 
}ustis.  Quia  tamen  major  fuit  in  Christo  plenitu- 
do  gratiae  quam  in  aliisSauctis,  ideo  prae  ceteris 
iuit  temptum  Dei ,  &  arctius  per  atfectum  Deo  n- 
aiitu»  ,  adeoque  divina  nomina  singulari  privilegio 
pariicipavit.  Et  adhuc  clarius  5.  Part.  quaest.  2. 
*rt.  6.  ita  Nestorii  ,  ejusqae  magislri  Theodori 
IVlopsuesteui  haeresim  describit :  ,,  Posuerunt ,  aliain 
„  esse  personam  Filii  Dei ,  &  filii  homiuis  ,  quas 

di  y  expurg»ndi ,  <T  aholendi  libros  lutretieos  &c.  Lib. 

vu)  Lnd.  Ellies  Diipiniiis ,  vir  liljeriorls  ingenii  In 
Tom.  Iir.  lYoi'^  Bibhoth.  F.ccl.  Part.  11.  pag.  267.  ita 
caiis«  Nestorii  p.vltocinaiiis  est  ,  ut  in  siispicionein  Ne- 
siorianismi  venerit  ,  sed  omnem  iJostea  suspiciontin  a 
«e  removit  ,  palino^lia  lecant.ita.  Non  pauci  .-vntem  in- 
ter  Acataicos ,  pra?seriiin  Caivinistas,  Nestorriiin  de- 
fendendiim  suscepenint,  conde?nTwntes  Sancttim  CyriK 
luin  .  Primiis  creditiir  liii^se  David  Derodon  Calvinista  , 
{amosns  Sa^c.  elapso,  &  subtilis  Dialecticus  ,  cnjiis  li- 
l)er  De  supposito  liiit  a  Senatu  Tolosano  flaminis  da- 
mn.inis.  Sed  Sorbienis  in  epist.  ad  Vossiiim  lianc  mise- 
ram  pr^ceilenliae  laiulem  (lefVrt  TEgidio  Gaillardo  no- 
hili  Gallo  ,  uipote  qiii  in  iibro,  cui  titulns  est  Dp  sup- 
posito  primns  scripserit ,  Nestorium  inSynodo  Epliesi- 
iia  Imore  Crriiti  fiiisse  hffreseos  insimnlatum  ,  &  da- 
mnatuin.  E.inilcm  contra  S.  CjrilUun  c.iliiiHniaiii  po- 
stea  aiii  Protestanles  recoxerunt^  iit  Elias  Saurimis 
Calvinista,  (|ni  in  yipolo^ia  contra  Jurieiim  scribere 
aon  est  veritus,  Nnstorinm  sibi  magis  orthodorum  c.- 
dtri  </««ifn  CjriUw!%  .  likm  c«B»ti  s^int  «yincwe  Albev- 


NESTORIAiXA. 


«9 


„  dicfbant  sil»i  invicem  esse  uuitas ,  priino  qui- 
„  dein  secunlum  hahUaUoiiem  ^  iiiquantum  scili- 
,,  Cct  \'erbuin  Dei  habitavit  in  illo  homine  ,  si- 
„  cut  in  teinplo:  sectindo  per  uniiatem  affectus  , 
„  in  quautuin  scilicet  voliintas  illius  hoininis  est 
„  semper  coiiforinis  voluutati  Nerbi  Dt-i :  tertio 
„  secundum  operalionem  ^  prout  scilicet  dicebant , 
,,  l)Oiiiin«.Mn  illum  esse  Verbi  D«i  iiistrumentum : 
,,  quarto  secundum  dignitatem  honoris  ,  prout  o- 
,,  inuis  houor,  qui  exhibetur  Filio  Dei ,  coexhi- 
„  betur  Filio  ho.ninis,  propter  conjunctionem  ad 
„  FiliumDei:  qyiinlo  secunlum  cecjuiiocationem , 
„  idest  communicationem  nominum  ,  prout  scili- 
„  cet  dicimus  ,  illiim  hominem  esse  Detiin,  &  Fi- 
„  liuin  Dei  .  Manilestum  est  autem  ,  istos  omnes 
„  Hiodos  accidtutalem  uuionem  iinportare  ".  Do- 
ctrina  vero  orthodoxa  vult ,  in  Christo  duarum  na- 
turarum  unioiicm  esse  substantialem  ,  physicam  , 
Ci?'  realern  ;  st  u  nno  verbo  hypostaticam  &  per- 
ionalem ,  factam  nimirmn  in  uuica  Dei  Verbi  per- 
8ona  ,  vel  hjpostasi . 

PROPOSITIO  I. 

Adversus  impiam  Nestorii  hoeresim  demonstrtHf 
tur ,  unam  juisse  in  Christo  Jesu  Personam 
divinam . 

27.  L  rimo  hoc  aperte  tradit  S.  Joaimes  Evan- 
gelista  iis  verbis  cap.  I.  \^.  Verbum  caro  jacium 
est ,  &  hahitai'it  in  nohis  ^  quorinn  sentiim  ita 
pulchre  explicat  S.  Leo  Magmis  Serin.  VII,  de  Nati^ 
yit, :  „  Quod  Verbum  caro  jactum  est ,  non  Uoc 
„  significat ,  quod  in  carnem  sit  Dei  natura  mu- 
„  tata,  sed  quod  a  Verbo  in  wntatem  personie 
5,  sit  caro  suscepta ,  cujus  utiqiie  noiniue  homo 
,,  totus  accipitur,  "  Et  ut  .S.  Tliom.is  acute  ratio- 
cinatur  Lib.  IV.  cont.  Gent,  cajx  54.  n.  3.  ,,  U- 
„  inue  qiwd  factuin  est  aliquid  ,  est  illud  ,  quod 

„fa- 

tlnnsCalvinista  in  Tract.  2?e  .EHC^riif/a  ,  Chrlst.  Aug. 
Salig.  in  Eiitychianisrno  ante  F.utychen,  JVIathiirinus 
Veysseriiis  La-Croze  in  Hist.  Chrittumismi  Indorua  , 
Paulus  Erneslus  Jablonslvi  in  F.xercit.  historico-theoly 
Sc  SaHi.  Basnagiiis  ia  Toin.  111.  Annalium  poUtico-Ec-' 
cles.  ad  ann.  Cliristi  43o.  &  se(f. 

('')  De  H.Tresis  Nestorian.p  ortu  >  progressu  ,  &  corr- 
demriatione  nemo  diserlius  ,  meo  ffuidem  judicio  ,  Se 
solidius  egit  amplissirno  Cardin.  Augii^tino  Orsi  .  Scd 
pr<€ter  hunc  ,  alios(|iie  Historicos  ,  Nat.  Alexandrum  , 
Fleurium,  Villemontiiim  ,  coiwuli  possunt eriiditissimiis 
Pater  Jo.  Garnerlus  in  Dissen.  dtiibiis  De  H^resi ,  & 
hbris  IVestorii  ,  O"  de  Synodis  habitis  in  Cansa  IVe- 
storiana  ,  ac  Pater  [>iiJ.  Doucin  in  gallica  sua  Histo- 
ria  Ntstorianismi  .  De  Nestorianflf  autem  Jiftresis  pro- 
png.itione  in  Oriente  multa  dibunt  Abr.  Biovius  ad 
ann.  Cliristi  i33o.  Rich.  Simoniiis  in  Hist.  Critica  fi- 
dei  ,  C  rrfiiu^n  Orient.  Jonnn.  Morinus  De  sucris  Ec- 
cles  Ordinat.  in  pr*fat.  ad  ritum  Ordinat.  i\'estoria- 
norum  ,  Euseb.  Renaudotiii»  in  Collect.  Liturfiar.  O- 
rientahum  ,  8c  cnpiosissimMS  Jos.  Simoniiis  .\s5emau« 
nus  ■Tom.  III.  Biitiothtcx  Otientalis  Part.  Ih 


,oo  DE  INCARN.  SECT. 

,^  Jactum  est :  slciit  quod  factuin  est  iioino ,  est 
„  hojno,  &  qucxi  factum  est  album  ,  est  alburn  . 
„  Sed  Verbum  Dei  factum  est  homo:  igitur  Ver- 
.,  bum  Dei  cst  liomo  ....  Si  igitur  Verbum  caro 
j,  factum  est ,  idest  homo ,  ut  Evangelista  testa- 
.,  tur  ,  impossibile  est  ,  quod  Verbi  Dei  ,  &  illius 
j,  hooiinis  sint  duae  persoueB  ,  vel  duae  hyposta- 
5,  ses ,  vel  duo  supposita  "  . 

28.  Secuudo  hoc  idejo  probatur  istis  Sancti  Pau- 
ii  verbis  ad  Philipp.  II.  6.  quibus  Filii  Dei  in- 
carnaiioiiem  ita  describit :  Qui ,  cum  in  Jorma 
Dei  eMset ,  non  rapinam  arbitratus  est ,  esse  se 
oequalem  Deo  ,  sed  semetipsum  exinaniiit ,  for- 
tnam  servi  accipiens  ,  in  similitudinem  hominum 

jfactus.  Quo  in  loco  uobis  perspicue  manifestmn 
iit ,  illum  ipsum  factum  esse  hominem,  qui  priu» 
in  forma  Dei  erat  ;  atqui  iste  ,  qui  in  forma  Dei 
erat  ,  certe  noa  est  alius ,  quam  Filius  Dei  uui- 
genitus ,  secunda  scilicet  Persoua  divirra :  ergo  i- 
psa  est  persoiia  divina  ,  quae  assumpsit  formam  ser- 
vi ,  &  facta  est  in  similituditaem  hominum :  neq?ie 
alius  est  in  Christo  fi,Iius  Dei,  alius  filius  ko- 
Miinis ,  ut  blasphemat  Nestorius. 

og.  Sed  placet  hic  etiam  addere  verba  S.  Tho- 
2ntD ,  qui  in  loco  mox  laud.  n.  19..  sic  colligit, 
Hon  posse  hunc  textum  intelligi  de  Christo ,  si  il- 
Jum  dividamus  in  duos  ;  scilicet  in  homiiiem  iibim  , 
qui  est  Slins  Dei  adoplivus ,  &  in  filiumDeina- 
Uiralera  .  „  /lls  enira  homo ,  si  purus  homo  sit  , 
„  non  prius  fuit  in  forma  Dei ,  ut  postmodum  in 
.,  similitudinem  hominum  fieret^  sed  magis  e  coa- 
j,  verso  iiom&  existens  divinitatis  particeps  factus 
,j  estj  in  quo  nou  fuit  exiaanilus ,  sed  exakatus . 
3,  Oportet  igitur  ,  quod  intelligatur  de  Verbo  Dei  , 
j5  quod  prius  fuerit  ab  aeterno  in  forma  Dei ,  i- 
j,  dest  in  natLira  Dei ,  &  postmodnm  eainanivit  se- 
,,  inetipsum  ,  iu  similitudinem  horainum  factiis . 
j,  Non  potest  autem  intsUigi  i*ta  exicanitio  per  so- 
jj  lam  inhabitationem  Verbi  Dei  in  homine  Jesu 
5,  Christo:  uam  Verbum  Dei  in  omnibus  Sanctis 
.j  a  principio  mundi  habitavit  per  gratiam  ,  iiec 
5,  tamen  dicitur  exinanitum.  "  Ex  quibus  conclu- 

■  dit  Angelieus,  non  alia  raiione  Verbum  Dei  dici 
exinanitum  ,  idest  pan-um  factum  ,  nisi  quia  liu- 
manam  parvitatem  assumpsit:  sicut  si  ai>ima  prase- 
xisteret  corpori ,    &  diceretuT  fieri   substantia  cox~ 

.  porea  ,  qu«  est  homo  ,  71071  mutatione  propricena- 
turce ,  seA  assumptione  naturce  corporeoe .  Hanc 
lationem  iirgebat  S.  Cyrilius  in  epist.  ad  Mona- 
chos  ,  &  alibi  . 

So.,  lunumera  praeterea  sunt  alia  Scripturarum 
loca  3  iu  quibus  significatur  aperte ,  iilum  ipsum , 
qui  ex  Eeata  Maria  Virgine  natus  est ,  esse  Fi- 
lium  Dei .  Ad  Galat.  IV.  4.  Misit  Deus  Filium 
suum ,   factum  ex  muliere.    Ad  Ephea.  IV.   10. 

•  Qui  descendit ,  ipse  est  &  qui  ascendit  super  o- 

■  mnes  ceelos .   Et  Christus  ipse   de  se  dicit  Joann. 

111.   1 5.  Nemo  ascendit  in  ccelum  ,    nisi  qui  de- 

scendit  de  ccelo,  Fllius  hominis  ,  qui  est  inccelo. 

3i.  Hint  Patres  ConcJlii  Nicaeni    post   assertam 


II.  DISS.  III.  CAP.  I. 

contra  Ariauos  Jesu  Christi  cousubstantlalem  divi- 
nitatem  ita   professi    sunt:     Qui    propter    ?ios  ho- 
mines,    &   propter    nostram    salutem    descendit 
de  ccelis ,    &  incarnatus    est    de  Spiritu  Sanctro 
ex  Maria  Virgine ,  ^  homo  factus  est  ....  pas- 
sus ,  &  sepultus  est .  Quse  soiemnis  professic  fi- 
dei  rainus  esset  accurata,  si  alius  esset  iVIariao  Vir- 
ginis  fiiius ,  qui  passus  &  sepnltus  est ,  alius  Fi- 
lius  Dei ,  Patri  consubstantialis  ,  ut  impie  dogma- 
tizabat  Nestorius  .  Hoc  argumento  usi  suut  S.  Cy- 
rillu»  in  Lib.  de  Symbolo ,  &  Jo.  Cassianus  Lib. 
VI.  de  Incarnat.   c.  8. ;    atque    inl^aerentes    huic 
Nicaenae  fidei  Nestorium  coudemi^arunt  Synodi  oe- 
cumenicse  Ephesina  ,  Clialcedonensis  ,    atque  Con- 
stautinopolitaiia  II.  Et  in  Syiwdo  quidem  Chalce- 
donensi  Act.  VI.  ilia  verba  Symboii  Constan<ino- 
politaui:  Et  in  unum  Dominum  nostrwn  Jesum 
Christum  ita  ©xplicata  sunt :  iVo72,  in  duas  pcr^o- 
nas  partitum  y  autdivisum,  sed  unum  ,  &  eum^ 
dem  Filium  ilnigejiitum ,    Deum  Verbum  ,    Do- 
minuin  nostrum  Jesum  Christum  confitemur .  \n 
Syuodo  antem  V.  Coilat.  VIIL  can.  5s>  sic  defiui- 
tum :    Si  quis    introducera    conatur    in  Mjsterio 
Christi    duas  subsistentias,    seu  duas   personas , 
anathema  sit « 

52.  Prob,  ulterius  unitas  Personas  iu  Jesii  Chri- 
sto  ex.  veterum  Fatram  doctrina  .  Nam  S.  Ignatiiis 
IVIartyr  in  epist.  ad  Epliesios :  Deus  noster  Jesus 
Ghristus ,  inquit,  in  utero  gestatus  est  a  M-a- 
ria  ,  secundum  dispensationem  Dei  ex  semine 
Davld  .  Et  iterum  Fideles  ita  exhortatur :  Conve- 
nite  in  una  fids  ,  &  in  uno  Jesu  Chrijto  ,  seGun- 
dum  carnem  ex  genere  David  ,  Filio  hominis , 
O'  Filio  Dei .  Eadem  ergo  persona  in  Christo  , 
non  diversa ,  quas  ab  asteruo  Patre  est  secundum 
divinitatco)  ,  est  a  Maria  Virgiue  secundum  hu- 
manitatem  assumptamj  &  idem  Cliristus  filius  Dei, 
&  filius  hominis  . 

33.  S.  lrens£^us  Lib.  III.  adv,  Hoeres.  c.  l8= 
data  opera  ex  sacris  lilteris  ostendit ,  unum  ,  eum- 
demque  esse  Filium  Dei ,  &  hunc  esse  incarna- 
tum  pro  salute  nostra  Jesum  Christum  Dominu/n 
nostrum  . 

34.  S.  Athanasius  iuL.I.  de  Incarnat.  D.  N, 
J.  C.  contra  Apollinarem  n.  4«  Camis ,  inciuit, 
cum  Verbi  divinitate  conjwictio  ex  utero  facta 
est  i  quod  negabat  aperte  Nestopius  nolens  aguo- 
scere  Deum  bimulum  ,  aut  trimulurn .  Rursus 
num.  6.  probat ,  Corpus  Christi  adorandum  esse , 
quia  incarnati  Verbi  Corpus  factum  est  ....  De- 
bita  ergo,  subdit  ,  ^  divina  adoratione  colitur ; 
Deus  enim  est  Vcrbum ,  cujus  corpus  est  proprium . 
Quae  jugulam  petunt  Nestoriauae  haereseos  ,  divi- 
nitatem  ab  humauitate  suhstautialiter  separantis  . 
Num.  12.  Errant ,  qui  dicunt  ,  alium  esse,  qui 
passus  est  Filius ,  C^  alium  ,  qui  passus  non  est . 
Non  enim  alius  est ,  quam  ipsum  Verbum  ,  quod 
passionem  ,  C?'  mortem  susceperit  .  Et  totus  est 
tam  in  illo ,  quam  in  sequenti  Libro  ,  ut  coutra 
hepreticos  eyiucat ,  Jesujx».  Christiim  uQiim  ,  atque 

in- 


UMCA  PERSONA  IN  J.  C. 


lOI 


indivisibilpm  esse  ,  non  tilique  seciiudmn  iiatnnm  , 
qiix  gemiiia  in  ipso  est  ,  sed  i>ecii(Kliim  pcrsoiiam, 
qiiai  i)oi)iii»i  una  e^^t  ;  iit  proiii>le  niiliii!*  e->setfuii«, 
si  oinnia  liiiius  S.  Patris  testiiuouia  exsrribere  vellein. 

55.  Eiiain  S.  Gregorius  Maz.  Orat.  XXXI.  de 
Verbo  aeteruo  loqueii!! ,  llquod  non  erat ,  iuquit  , 
nssurnpti:  ,  non  duo  jactiis ,  sed  unum  ex  duo- 
bus  Jitri  sustinens ;  Deus  tnim  amho  sunt  ;  id 
quol  assurnp<it ,  ^  quod  assumptuin  est :  natu- 
rce  duce  in  unum  concurrentes  • 

36.  Ex  latiui»  autem  Patribus  duos  allegasse  suf- 
£ciat;  sed  qiioruin  auctoritas  tanta  est ,  ut  sola  cou- 
tra  omnes  Nestorianos  sufficiat ,  Ainbrosium  nein- 
pe  ,  ejusque  iu  Deo  filiuin  Augustinum.  Priinus 
de  Incarnat.  cap.  5.  Non  alter ,  iuquit ,  ex  Pa- 
tre  ,  alter  ex  l^^irgine :  sed  idem  aliter  ex  Patre, 
aliter  ex  Virgine,  S.  autem  Augustinus  in  En- 
chiridio  cap.  55.  Tom.  VI.  L^nus ,  inquit  ,  Dei 
Filius  ,  idemque  hominis  Filius  :  unus  hominis  fi- 
lius  ,  idemque  Dei  FiUus  :  non  duo  Filii  Dei  , 
Deus  ,  &  homo  ,  sed  unus  Dei  Filius :  Deus  si- 
ne  initio  ,  homo  a  certo  initio  ,  Dominus  noster 
Jesus  Christus ,  Et  Tract.  XLIX.  in  Joannem  , 
Anima  ,  &  caro  Christi  cum  Verbo  Dei  una  per- 
sona  est ,  un\is  Chrislus  . 

57.  Supervacaneuin  autem  esset ,  Patres  noini- 
nare  ,  qui  Nestorio  vel  coaevi ,  vel  posteriores  ftie- 
re  ,  cum  manifestuni  sit  ,  totius  Ecclesiae  consen- 
su  impiam  illius  lijeresiin  fuisse  damnatam  .  Con- 
tra  Nestorii  hacresim  classicuin  quasi  insonuit  S. 
Proclus  Cyiirenus  Episcopus  praeclara  Humilia  m 
Deiparam  habita  anno^^g. ;  tuin  deiude  in  cele- 
bri  epist.  ad  Arinenios  (ie  yacii/"na/zone  ,  &  in  non- 
nullis  Orationibus  ,  quas  postea  Constantinopolita- 
nus  Patriarcha  factas  ad  |>opnlum  suum  liabuit 
{a)  .  Acacius  Militiuae  iu  Armeuia  ininori  Episco- 
pns,  Marius  Mercator,  Jo.  Cassianus,  &  qui  pri- 
JDO  loco  uominandus  erat  ,  S.  Cyrillus  Alexamlri- 
nus ,  aliique  contra  pestilentem-haEresiin  qua  vo- 
ce  ,  qua  scriptis  puguarunt  ;  quorum  docrinam  a- 
lii  deinceps  orthodoxi  Patres  secuti  suut  j  maxime 
antem  S.  Joauues  Damasceuus  Saec.  VIll-.  claris- 
simus  (6) , 

58.  Plures  etiam  ad  hoc  coufinnandum  nostrse 
fidei  dogma  ratioiies  affert  Sanrtus  Thomas  laud. 
«upra  Libr.  V.  contr,  Gent,  cap.  34«  Hla  autem 
prima  ,  &  praecipua  est  ,  haeresi  ISestoriatia  my- 
steriuin  Inrarnationis  fuuditus  tolli  ;  iuhabitatio  e- 
riim  Divini  Verbi  in  homine  per  gratiam  non  suf- 
ficil ,  ut  Verbura  dicatnr  incarnatum  ;  habilavit 
eniin  Verbuin  Dei  ,  &  Deus  ipse  Pater  iu  oinni- 
bus  Sajictis  a  coustitutione  inuiidi  ,  secundiun  il- 
lud  Aposioli  2.  ad  Coriiith.  VI.  16.  Vos  estis  tem- 
plum  Dei  ti,t,  sicut  dicit  Dominus ,  quoniam  in- 


habitabo  in  illis  ;  quac  lAmen  inhabitatio  numquam 
dicfa  fuit  ,  vel  diri  potcst  iucarnatio . 

09.  IScque  etiam  ad  ratioijem  incariiationis  suf- 
ficit ,  si  dicatur  ,  \'erbun  Dei  jileuiore  gratia  in 
Christo  Jesu  inhabitasse ,  quia  magis ,  ic  minu* 
speciem  non  riciunt  diversom  .  Si  igitur  subslaa- 
tialis  ,  8t  hypostatica  uegetur  unio  d.vtrum  Chri- 
sti  naturarum  ,  totuin  lollitur  Incaruatiouis  ijiyste» 
riuin  ,  qaod  fuudaiuentutn  est  Cliristiauae  Heli- 
gioiiis  . 

4o.  Accetlit  &  illa  ratio  omuino  et^oax  ,  quod 
prouoinina  deinonstrativa  referuntiir  ad  personatn  , 
vel  hypustasim  ,  vel  suppositum  :  sed  Jesus  Chri- 
stus  dicit  de  seipso  Jo.  VIII.  25.  Antequam  4- 
hraham  Jieret  ,  ego  sum  ,  &  cap.  X.  3o. :  Ego, 
&  Pater  unum  sumus  ;  &  plura  alia ,  quae  ati 
diviuitatem  Verbi  pertinent:  manifestum  est  ergo, 
persniain  Jesu  Christi  esse  diviuam ,  quae  in  du- 
plici  uatura  divina  ,  &  huinana  subsistit. 

4i.  Objiciebat  primo  Nesiorius  ea  Scripturas  lo- 
ca ,  in  quibiis  uatura  Christi  hnmaua  vocatur  pri- 
mo  divinitatis  templum  ^  ul  Jo.  II.  ig.  Christus 
de  siia  humanitate  dicit :  SoUite  templum  hoc  ,  & 
trihus  diehus  excitabo  iltud  ....  llle  autem  dicehac 
de  templo  corporis  sui .  Secundo  vocalur  taher- 
naculutn  ,  ad  Hebr.  VIII.  2.,  &  IX.  11.  Tertio 
habitus  ,  ^  vestirnentum,  ad  Philipp.  II.  7.  Ha- 
bitu  inventus  ,  ut  homo:  nou  ergo  absurde  poni- 
tur  in  Christo  Jesu  unio  diviuitatis  ciim  huinani- 
tate  solummodo  moralis,  negata  unioue  substan- 
tiali  ,  atque  hypostatica. 

42,  Resjjond.,  has  ,  &  ceteras  hujus  generis  sa- 
crarum  Scripturarum  locutioucs  non  esse  intelli- 
gendas  iii  sensu  proprio,  &  litterali  ad  excludeu- 
dain  unionem  hypostaticain  ,  quain  alibi  e«dem 
sacras  litterae  tam  luculenler  exprimuut  :  sed  iii 
alio  sensu  latiore  ,  ad  explicauda  ea  ,  qus  iu  hoc 
inysterio  coutigerunt  .  SicChristus  metapliorice  cor* 
pus  suum  appe\\a.vil  templum  ,  utJudaeis  futuram 
sui  corpori»  dissolutiouem  per  niortem,  &  post 
Iriduum  resurrectionem  praediceret.  Hoc  ergo  lein- 
plum  Christus  inhabitabat  per  auimain  sibi  hypo- 
statice  unitam  ;  illudque  dissolveuduin  eral ,  ani- 
ma  ab  eodem  in  triduo  uiortis  separata  ;  quin  ta- 
meu  divinitas  ipsa  a  corpore  separaretur  ,  ut  suo 
loco  explicabitur  . 

45.  Nomine  autein  tahernacuh  S.  Pauliu  nihil 
aliud  iutelligit ,  quam  sacriiicium  illud  ,  qnndJe- 
sus  Christus  sui  ipsius  obtulit  afiteriK)  Patri ,  prai- 
figuratum  in  sarriticiis  veteris  legis ,  quae  Sacer- 
dns  in  tahernaculo  Mosairo  orlerebat ;  unde,  in 
primo  loco  cit.  S.  Paulus  de  Christo  Jesu  Ponlifi- 
ce  ait :  Sanctorum  rninister ,  cb»  tabemacuU  icri 
(  idest   Ecclesiac  a  Christo    futxlataB  )  c/uod    fixit 

Do- 


{a)  Prima  ilU  Homiha  Procli  inserta  est  /iuctano 
,.ofo  BiNiothcc^  gr^eo  latin.»  nostri  Franc.  C.oinhtsis 
Tom.   I.  pag.  :So2.  &  .se<}. 

Ci)   Ejus  DLssertationeiH  advers,  exoiarn  Deo  A^esto- 


rianorum  h4resim  pf  intus  grwce  evnlgavit  )  &:  pFiino 
Toino  inseniil  noster  P.  IWich.  Le-QuieDj  addita  ver- 
sione  latina  FraDC  Turriafli . 


109 


DE  INCARN»  SECT.  n.  DISS.  III.  CAP.  J. 


Dominus ,  ^  noH  ftowo .  Eodeinqne  seusu  cap. 
IX.  II.  Christus  autem ,  inquit ,  assistens  Pon- 
tijex  Juiuroruvi  bonorum  ,  -per  amplius  ,  &  per- 
fectius  tahernaculnm  non  manujactnm  ....  introi- 
vit  semelin  sancta  ,  cnra  reliquis,  quibtis  S.  Paii- 
Ins  fnsc  explicat  iiovi  Testamenli  Sacerdotem  ,  & 
SacrificiiM» ,  ciijns  vetera  figura  eraul  ,  &  typns. 
44«  Postremnin  facile  retorqnetnr  in  riestoria- 
nos ,  81  simnJ  cum  prsecedentibus  verbis  conjno- 
gatnr,  qnibns  dicitnr  :  Christus  Jesr.s ,  cum  infor- 
ma  Dei  esset ....  semetipsum  exinanivit ,  formam 
sen'i  accipiens ,  in  similitudinem  hominum  fa- 
ctus  y  O*  habitu  inyenius,  ut  homo»  Vide  snp.  n. 
28.  Kec  hnjusinodi  exeropk  snnt  accnrate ,  &  per 
©mnia  aecipienda  ;  alias  in  absurdam  Phantasiasta- 
inm  erroreHi  prolaberemur,  quem  coufutavimus 
supra  . 

45.  Obj.  secHsado .  J«sns  Christus  Joana.  VIII. 
ag»  de  »e  ipso  dieebat:  Qui  me  misit ,  mecum 
est ,  &  non  reli<juit  ms  solum ,  ifuia  egp^  guc^ 
ylacita  sunt  ei ,  jacio  semper  :  noii  ergo  alia  eral 
conjuQCtio  Verbi  cum  huiaanitate ,  qnam  per  vo- 
luntati»  humanee  ptrfectissiiiiaia  snbjectionem  ad 
diviuaiD  . 

46.  Resp.  neg.  cona. ,  q«ia  potius  haec  perfe- 
«tissima  voluDtatis  humanEB  conjuaetio  cum  divi- 
iDa  erat  uuiouis  hypostaticee  effectus  ,  &  consecta- 
rium;  neque  particula  illa  ifuia  debet  hic  snmi 
yro  vera  caiisa  ,  sed  potius  pro  signo ,  qno  Jr.da?i 
intelligereul ,  se  «sse  siniul  Deum  ,  &  hominem  j 
qnod  infra  clarius  expressit  Cliristns  cap.  IX.  ig. 
fiicens :  Non  creditis  ,  ^uia  ego  in  Fatre  ,  &  Pa- 
ter  in  me  est  ?  Verha  ,  quce  ego  loquor  vohis  , 
a  ms  ipso  non  loquor  o  Pater  autem  in  mema- 
rxens  ,  ipse  Jacit  opera  .  Imino  in  ipso  loco  no- 
!bis  ob|ecto  vers.  42«  cujn  Christus  dicit :  Ego  ex 
Deo  processi  ^  &  i^eni ,  lucuieuter  dsclarat,  se  , 
qui  loquebatur ,  esse  iilam  pei^uam  divinam , 
^uae  a  Patre  per  aeternam  gt^uerationeiB  procedit . 

47.  Ob).  tertio  ex  Sanctis  Patribus  .  S.  Anibro- 
§ius  Lib.  V.  de  fde  ad  Gratianum  c.  3.  dicit  , 
hominem  fuisse  a  Christo  assumptumo  Uli  €on- 
donat  S.  Augustiuns  Lib.  XI.    de  Civit,  Dei  cap, 

2.  inquiens :  Deus  Dei  FiJius  homine  as^^sumpto 
&c. ;  sed  nomine  homicis  intBlligitur  ,  noa  solum 
aaatura ,  sed  etiam  persoaa  )uimaj)a :  ergo  &c. 

48.  Resp, ,  minime  dubium  esse  ,  Sanctos  Pa- 
Ires  noraine  hominis  assumpti  a  Verbo ,  intelle- 
xisse  naluram  hnmanam  Miie  propria  ipsius  sub- 
aistentia.  Seipsum  ,  &  alios  explicat  S.  Angustinua 
in  Lib.  De  prcedest,  Sanctorum  c.  1 5. ,  ubi  in- 
quit:  „  Respnndeatur  quaeso,  ille  homo  ,  ut  a  Ver- 

3,  bo  Pairi  coaterno  ia  unitatem  personas  assum- 

(a)  Pr«clara  siint  etiam  ea  Vinceirtii  Lirinensis  ver- 
i)a  in  Cominonitorio  I.  Quotnodo  tn  Trinitate  alius  ,  at- 
9ue  alius ,  non  uliud  ,  atifue-  aliud  ?  Quia  scihcet  alia 
»st  persona  Patris ,  alia  Filii  ,  alia  Spiritus  San£ti  : 
sed  tamen  Patris ,  O-  FiUi  ,  O-  Spiritus  Sancti  non  a- 
ha  i  Cf  uha  y  sed  una ,  eadeimjue  natura .  (^uomodv  in 


„  ptus  j  FiJius  Dei  uuigenitus  «sset ,  «nde  hoc  n>*- 
„  ruit  }  *'  Ceteruin  exorta  haeresi  Nestoriana  Pa- 
tres  raagis  accurate  loqni  debnernnt ,  ne  illis  liaB- 
reticis  cavillandi  ansaiu  praeberent .  Quamobrein 
S.  Cyrillns  Alexandrinns-  in  epist.  ad  Valeriannni 
jllam  Nestoriauorum  propositionein  improbat  " 
Deum  ,  &•  hominem  sirnuL  convenientes  ,  unum 
effecisse  Christum  ;  quia  his  verbis  sigoifi.cabant , 
utriusgue  salvam  esse  hypostasim . 

49.  Inst.  primo  .  S.  Augustinus  iu  Enchiridio  cap»- 
35.  dicit ,  Christnm  esse  aliud  propter  Verhum ,. 
&  aliud  propter  hominem  .  Item  Sanctus-  Leo  Pa- 
pa  in  epist.  XXVIII.  ad  Flaviannm  dno  in  Cliri- 
stodistiiiguit ,  quormn  ununi  coruscat  miraculis  ^ 
aliud  succumbit  injurlis :  sed  alind  ,  (d>*  aliud  ncn 
dicitur  ,  nisi  de  snpposito :  dno  ergo  in  Christo  e- 
rant  9upj>osita  ,  sive  dujB  personas  . 

5c.  i\espoiuI.  cum  Sauclo  Thoma  qaasst.  2.  art»- 
3.  ad  I.  ,  dici  Christum  altud  ,  &  atiud  ,  noa 
propter  diyer°itatem  suppositi ,  aut  hypostasis  ,  sed" 
proptsr  uiversitatem  naturart:m  ,  quBB  in  eo  erant  • 
Unde  etiain  Sanctns  Gregorins  Nazianaenu»  in  e- 
pist.  I.  ad  Cledonimn  :  Aliud ,  inquit ,  O*  aliud 
sunt  ea  ,  ex  quihus  Sahator  est-,  nofi  autem  «- 
lius,  &  alius.  Dico  <;ero  aliud ,  &  oJiud  a  con- 
trario,  qunrn  in  Trinitate  habet :  ibi  enim  fl= 
iius,  &  alius  dicimus ,  ut  non  suhstantias  con- 
Jundamus,  non  autem  aliud  ,  Cb*  aliud  (a)  . 

5t.  Insti  secundo.  Basilins  iaudatus  a  Theodo- 
reto  contra  anathematismum  quintum  S.  Cyrilli  , 
io  Serm.  de  Spiritu  Saiicto  contra  Amphilochium 
Christum  appeilat  hominem  Deifarum  ;  &  ab  a-> 
liis  veteribus  idem  Christn»  dictns  est  homo  Dei- 
ficatus ,  vel  ,^omo  /^omi?iicuj ;  atqui  hujusmodi 
noinina  Christo  eonveuire  non  possent  ,  si  in  ipso 
uon  esset  simul  ciim  persona  diviua  etiam  perso- 
na  humana,  ut  Theodoras  Mopsuesteuus ,  &  Dio- 
dorus  Tarsensia  pro  causa  Kestorii  bene  observa° 
bant :  ergo  &c.   ■ 

5?.  P.esp.  nuliam  esse  vim  in  nonnullia  huji:- 
smodi  locutiouibus  ,  quibus  aliquando  usi  sunt  ve- 
tere»  Fatres  ante  ortnm  Nestorianae  impietatis:  nc- 
arJne  eniin  hominis  nou  intalligebant  personam  , 
sed  natnram  hnmauam  ,  quam  recte  Deiferam  , 
Dominicam ,  &  Deificatam  appellabant  ,  utpot» 
a  Persona  divina  ia  consortium  suas  naturse  assum- 
ptam  ;  de  qno  dogmate  adstruendo  unice  solliciti 
erant,  contra  mnltiplices  haereses  ,  quae  illud  ne- 
gabant  .  HgR  autem  locutiones ,  qnas  in  veteribus 
Patribus  inuoxiaB  erant ,  atque  ad  sanum  ,  &  or- 
thodoxum  senauni  facile  trahebantnr  ,  iuNestorio, 
ejnsque  Symmistis  ,  nou  •olnm  at  suspectas  ,  sed 
etiata    ut    htsrelicae  jure    reprehendebantur :    no- 

tus 

Salvatore  aliud ,  atcjnc  idiad ,  non  alius  ,  atcjue  alias  i 
Quia  videliaet  altera  sabstantia  divinitatis  ,  altera  hu~ 
manitatis  ;  sed  tajnen  D^itas  ,  CT"  humanitas  jwn  alter  f^ 
Hr  alter,  sed  unus  ,  idern</ue  Christus  ,  unus  3  idetnr.ns- 
Filius  Dei ,  &  unius ,  ejusdemtjue  Christi ,  C^  Ftisi» 
Dei  «na  5  eadem^ue  persoua  . 


ITNICA  PERSONA  IN  J.  a 


lo» 


fns  enim  alinnde  erat  pervtrsns  eoruindem  jeusus . 
55.  Sic  fi)erunl  etiam  ,  qui  Ciristi  humaniutem 
anpellanint  Divinitatis  templum,  aut  \pm\s  inHru- 
ynenturti  :  sed  setisu  a  NestoriaHis  oinnuio  diver- 
S0 ;  iilest  iwn  Dppala  ,  sed  confessa  uiMone  sub- 
stantiali  ,  alque  hypost.-^tica  cum  divinitate  .  Iloc 
poilcm  sensu  huma;ia  Chri^ti  natura  verijsiine  di- 
ci  polest  instrunientum  Divinitatis  ,  non  tanien  se- 
j)aratum  ,  &  accidtjntaliter  solum  unituin  j  sed  sub- 
slantialitir  conjuuctnin,  queinaibnoduin  &  nos  sn- 
pra  Dissert.  I.  n.  i3.  uua  cum  S,  Tlioma  expli- 
cuimus . 

54.  Inst.  teriio.  Sancl.  Joanne^  ChrysostonnTj 
Ilomil.  Ili.  ii)  cap.  I.  epi^t.  ad  Htbrajos  T.  XII, 
}jag.  u5.  sequent.  de  Jesu  Cliristo  explicins  ea  vcc- 
ba  }'9almi :  DUezisti  justitiani ,  c^-  odisti  iniqui- 
ttiltm  ,  proptcrea  vnxit  te  Daus ,  Dtii^s  tuus  ,  quae 
S.  Paulus  atfert  in  «a  epist.  c.  I.  9.  hacc  habet : 
„  flic  (  Paulus  )  &  Judajos  &  Pai.li  Sainosateni 
„  asscclas  ,  &  Arianos,  IVlarcfelbamque  ,  &  Sabel- 
yy  liurn  fent ,  &  Marcionem,  Quomodo  ?  Jud«i« 
,,  qnidtjui  ostendens,  unurn  esse  duo  (  Ita  Icgtt 
■,y  Monlfauconus  ;  alii  autem  cum  Muriano  Scho- 
5,  lastico  osten<it;ns  duas  versonas  )  C;>  Deuni , 
y,  &  hominern  ....  Adversus  iVIarceUuin,  &  alios, 
5,  <jUod  sint  duan  personce  per  hj-postasirti .  Ad- 
5,  versus  Marcionitas  autem  ,  quod  divinitas  non 
„  nngatui;,  sed  luimanitas .  *'  JSihil  disertiu»  dici 
potuit  pro  senteutia  Nestorii  ,  qui  fuit  Chrysosto- 
nii  in  Sede  Constanlinopolitana  successor  (a) . 

55.  Respond. ,  vere  ditficilem  explicatu  ess«hunc 
locnm .  Interim  inirari  subit  ,  neque  ]Nrstoriuni 
luijus  celeberriini  sui  Prfftderessoris  patrocinio  fuisse 
unquain  gloriatum  ;  neq<ie  Tlieodorum  ,  aut  Theo- 
doretum  ,  cum  undiqihe  |->ro  defensione  ipsius  cau- 
»ae  vetcrum  testimotria  conquisierint  ,  nllnni  un- 
cjuam  iiivenissein  Clirysostomo  ,  quod  Calholicis  ob- 
iicerent.  Crescit  admiratio  ex  eo  ,  qnod  S.  Cyril- 
ius  in  epist.  ad  Cleruni  Const.mtinopol.  dc  pr^de- 
cessoribns  Nestorii  loqueus.  fi.lenter  direrit:  Prce- 
dicabant  Uli  apud  vos  non  duos  Christos  ,  sed  u- 
num  tantum  ,  eumdem  nimirum  Dcum  verum  , 
^b"  hominem  ritrsus  secunduni  carnem  ex  mulie- 
re  ortum  .  Imo  expressius  adhuc  S.  C«lestii»ns  e- 
pist.  i4.  adClerum  ,  &  populum  Constantinopoli- 


(«''  Qiii  hanc  S.  Joann.  Chrysostomi  liomiiiam  gal- 
lice  vertit  (  D.  Font.ina  ),  Neslorianam  h;?resim  aper- 
te  San'  to  Dootori  trilniere  visns  est  .  ProiiriiiTn  lamen 
«rrorein  ngnovit  ,  8c  p.ilatn  retr.ictavit ,  nt  viileri  j)o- 
lest  apiid  aiictorera ///5:.  des  OiHTaees  des  Sai'ans  l^ov. 
«69:».  p.    ,38. 

(*)  Posita  hac  lectione ,  rjM.T  tt?xtni  Gr^pco  omnine 
conformis  est ,  omnis  tollitiir  dirficnltas.  Miuianiis  Sclio- 
lasticiis  venis  Chrysostomi  interpres  ilii  voci  idc  de 
r.'o  addidit  vfirtfra  ^  „nde  coi/iinnnis  lentio  f.icta  cst 
dtias  personas  ;  cnm  tamen  in  qr^co  non  Iiaheatiir  ni- 
si  Juo  f/«f> }  qii*  vox  commodissime  intellisitnr  de  diia- 
kns  in  Christo  natnris,  qnas  contra  Jiid;pos  Cliryso- 
.«itomns  ostendere  volebal .  Addebat  etiatn  Muti.intis 
duas  personast  C  uniiri  Deum ,  ciiin  tamen  tcxtiis  grsciis 


lanum  .  Quid  non  ,  iuqnil ,  animis  vestris  erudi- 
tio  sanctoe  memoriae  Episcopi  loannis  inJiuUt , 
cujus  serma  adstruens  Caiholicam  fidem  toto  or- 
be  diffusus  est  ?  Anne  id  iusi  fuKscnt  Caelesti- 
nus  ,  &  Cyrillus,  si  Jnannis  Chrys/iitoini  dt-ctri- 
iiain  saltfjm  suspeclain  Nesfori,inisnii  es«e  srin»« 
scnt  ?  Aiinon  erat  licc  opportuiiiisima  occa^io  Ne- 
storio  ,  ejusque  patronis  oblat,i  ,  ut  se  tanti  Docto- 
ris  auctoritate  defenderent  ?  Wt.c  Sinctoruin  Cas- 
lestini  ,  &  (^yrilli  iidticia  ,  addito  Nestoriaiioruin 
silentio  ,  argtunenturn  pr«beret  ethcacissiinum  ,  ni- 
hil  ex  laudata  Komilia  ,  imo  ex  omnibus  hujiia 
S.  Patris  operibus  exluudi  posse  ad  dainnata:  hae- 
resis  patrociiii'im  ,  quiciMnque  git  objectorum  ver- 
borum  seusus ,  in  que  detenniiiando  lahorant  e- 
ruditi  . 

5G.  Sed  nobis  valde  probabile  videtur  ,  S.  Do- 
ctorem  per  dnis  per>ouai  hyposta-ii  distinctas  in- 
tell!):;ere  Deum  Patrem  ,  ejusque  Filiuin  ;  uon  dua» 
in  Christo  persocas  divinam  ,  &  liumauain  .  Id  col- 
ligitur  ex  scopo  ,  qwi  erat  confundendi  Judaios  si- 
mul  ,  &  Sabellianos  .  Frimos  coufundit ,  probans 
ex  Psalmo  Jesuin  Christum  ,  quaravis  unicum  ia 
persona  ,  duplicein  tair.cn  es«  lu  natura  ;  unde  iii«. 
quit  Psalinista  de  Christo  :  proptereu  unxit  te  Deus , 
Deus  tuus  ^  cstendens  unum  esse  duo  ,  &  Deum^ 
^  hominem  (  ita  enim  lcgendum  est  juxta  grae- 
cum  textum  S^uerc^  itimor  fttxiu^,  tij  Siiy,  ^  ar- 
^f  «Tr*/  ostendens  unum  esse  duo  ,  C^  Deuni ,  (j)» 
horninem  )  ,  Ecce  Christum  ur.um  in  persoua, 
duo  in  duabus  naturis .  Pergit  porro  :  )tdversus 
Marcellum  autem  ,  tD"  alios  (  nempe  Sabellia- 
nos  ,  qui  personas  divinas  no.n  distingnebanl  )  quod 
smt  ducB  personcs  divisce  per  hjpostasim  .  Fru. 
stra  hccc  Sabellianis  fuissent  objecta  ,  si  ad  diu» 
in  Chri^to  personas  referrentur .  In  neutro  igitur 
loco  duas  pemonas  adstrnit  in  Jesu  Cliristo :  non  ia 
prinio  contra  Jndae.'S :  ibi  eniin  dicens  ,  unum  ej- 
se  duo  ,  Deum  ,  &  hominem  ,  manifeste  ininiit, 
unani  es»e  in  Christo  persnnam ,  duo  anlem  , 
sen  dua.s  n.ituras  .  In  altero  ronnnate  cootra  Mar- 
celluin  ,  &  Sabpllianos,  nbi  dicii  ig  i  Svo  ici  TVt- 
rv  xirfoffxw  SinfuuLiKt  tmTti  ^nrCScfteffir  >  quod  sint 
diioi  personce  divisix  per  hjpostasiin  ,  de  divina- 
ruin  persouarum  dislinctione  loquitur  (b)  , 

57. 

))ai)eat  xetf  ^tif ,  Kui  yr^fCtfror ,  Cf  Deim  &  homincm  . 

Sixtns  Senensis  in  Bibliothec*  Sancta  L.  VJ.  annot. 
32'j.  sic  le^endnm  piilavit  :  l^iJiis  personas  ost^ndmt 
Deuir. ,  Cr  hoininem  ,  snipi';atiis  lectionem  commiinetn 
ex  gr^co  tcxtu  esse  dHprivatain  .  Snis  tamen  conjectu- 
ris  non  mulliitn  tidcns  lociim  sic  explicahat :  duas  per- 
sonat  Deuiit ,  Csr  U^jiniriem  ,  scilicef /J«r  hoininem  intel- 
ligendo  p^rsoBam  Verhi  incarnitami  &  per  i)eu/n  per- 
sonam   Patris  ,  aiit  Spiriliis  San',ti . 

Aliis  pUciiit  ,  persnn/t  noinioe  fcic  a  Chrysostomo 
jmdigitari/iaturaw  ,  qiiod  nonniillis  Patrihus  gr«cis  noa 
insolens  tnit.  Sed  ciim  Clirjsostomii»  in  Iioc  eodein  !>>- 
co  personam  ia  proprio  signiticatu  accipiat  ,  dicerij  Pi- 
trem  ,  &  Filimn  dua^  personas  esie  di^/i»as  per  hjjf»' 
stasim  ,  hsc  respoBsio  parum  soiiiia  vid«tur . 


io4 


DE  INCARN.  SECT. 


57.  ObJ.  qiiarto  .  Natura  liumana  Christi  noa 
minoris  certe  digiiitatis  est  ,  ac  iiostra  ;  atqui  per- 
aonalitas  pertinet  ad  nostrae  naturae  dignitatem :  er- 
go  multo  magis  iu  Ghristo  erat  persona  hominis ; 
alias  6]  118  natura  proprio ,  &  ultimo  caruisset  com- 
plemento. 

58.  Resp.  S.  Thomas  qnaest.  2.  art.  2.  ad  2.  , 
ad  inajorem  naturae  humanae  dignitatem  pertine- 
re,  quod  existat  iu  persona  divina  ,  quam  in  pro- 
pria  persona  .  Et  ideo  ex  hoc  ipso  humana  na- 
tura  dignior  est  in  Christo,  quam  innohis  i  quod 
in  nobis ,  quasi  per  sf  existens ,  propriam  ^er- 
sonalitatem  habet ;  in  Christo  autem  existit  in 
persona   Verbi . 

59.  Inst.  Si  humanitas  Christi  per  seipsam  in 
propria  persona  nnn  subsistit ,  individua  substan- 
tia  non  est  :  definiente  enim  Boetio  in  Libro  de 
duabus  naturis ,  C^  una  persona  Christi,  a  per- 
sona  fit  substantia  individua  ;  inquit  enim  :  persona 
est  rationalis  nataroe  individua  substantia  :  atqui 
nefas  est  dicere,  humanitatem  Cliristi  non  esse  sub- 
stantiam  individuam  ;  tum  quia  ut  Damascenns  dicit 
lib.  3.  de  Jide  orthol.  cap.  ii.  natura  universa- 
lis  non  subsistit  secnndum  se ,  sed  in  7iuda  con- 
templatione  consideratur  j  tum  etiam  quia  si  Ver- 
bnm  assumpsis^et  naturam  humanam  universalem, 
sequeretur  ,  queralibet  hominem  esse  Denm :  er- 
go  &c. 

60.  Resp.  S.  Thomas  ad  2.,  Verbum  divinnm 
certe  nou  assumpsisse  naturam  humanam  iji  uni- 
versali ,  sed  in  atomo,  ut  loquitur  S.  Jo.  Dama- 
scenus  loco  laud. .  Sciendum  est  tamen  ,  quod  non 
quodlihet  indii'iduum  in  genere  substantice  etiam 
in  rationali  natura  ,  habet  rationem  personce , 
sed  solum  illud ,  quod  per  se  existit ,  non  autem 
quod  existit  in  alio  perjectiori .  Unde  manus  So- 
cratis  ,  quamvis  sit  quoddam  individuum  ,  non 
tamen  est  persona ,  quia  non  per  se  existit ,  sed 
in  quodam  perfectiori ,  scilicet  in  suo  toto  ...  Li- 
cet  ergo  hcec  humana  natura  sit  quoddam  indi- 
viduwn  in  genere  substantioe j  quia  tamen  non 
per  se  separatim  existit ,  sed  in  quodam  perfe- 
ctiori  ,  scilicet  in  persona  Dei  Verhi ,  consequens 
est ,  quod  non  habet  personalitatem  propriam , 

61.  Et  adhuc  clarius  in  art.  3.  ad  2.  Hjpo- 
stasis  ,  inquit ,  signijicat  suhstantiam  particula- 
rem ,  non  quocumque  modo ,  sed  prout  est  in 
suo  complemento  ;  secundum  vero  quod  venit  in 
unionem   alicujus   magis   compieti,    non  dicitur 


II.  DISS.  III.  CAP.  I. 

hypostasis,  sicut  manus ,  vel  pes,  Et  similiter' 
huniana  natura  in  Christo  ,  quamvis  sit  sub- 
stantia  particularis ,  quia  tamen  venit  in  unio- 
nem  cujusdarn  completi ,  scilicet  totius  Christi , 
prout  est  Deus  ,  &  homo  ,  non  potest  dici  hy~ 
postasis  ,  vel  suppositum  ;  sed  ilhid  complemen- 
tum  ,  ad  quod  concurrit ,  dicitur  esse  hjposta- 
sis  ,  vel  supposilum  . 

62.  Qnaeres,  an  quemadmodum  in  Christo  noa 
admittitur  nisi  una  persona .  ita  nec  admitti  de- 
beat ,  nisi  una  hypostasis  ,    8c  uuum  suppositum? 

65.  Resp.  ,  eamdem  prorsus  esse  rationem  hy- 
pbstasis  ,  vel  suppositi ,  ac  personae  ;  &  propterea 
iTos  promiscue  his  tribus  nominibus  usi  sumus  • 
Advertit  tamen  S.  Thomas  hac  qu.  2.  art.  3.  , 
fuisse  qnosdam  qui  licet  concederent  ,  in  Christo 
unam  solam  esse  personam  ,  ponebant  tamen  a- 
liam  hypostasim  Dei  ,  &  aliam  liominis  .  Et  art. 
6.  Quidam  (  Magistri  )  inquit  ,  concesserunt  u- 
nani  Christi  personam  ,  sed  posuerunt  duas  hj-- 
postases  ,  sive  duo  supposita  ,  dicentes ,  hominem 
quemdam  compositwn  ex  corpore  ,  &  anima  a 
principio  suce  conceptionis  esse  assumptum  a  Deo 
Verho  . 

64.  Hanc  autem  quorumdam  opinionem  esse  er- 
roneam  triplici  ex  capite  ostendit  Angelicus  art.  3« 
Primo  quia  persona  non  addit  super  hypostasim , 
nisi  determinatam  naturam  ,  scilicet  rationalem  ;  & 
ideo  idem  est  attribuere  propriam  hypostasim  hu-" 
manae  naturae  in  Christo ,  ac  attribuere  propriam 
personani ,  Propterea  Patres  Concilii  V.  Collat.  VIII, 
can.  5.  utrumque  damuaveruut ,  dicentes  :  Si  quis 
introducere  conetur  in  mjsterio  Christi  duas  sub- 
sistentias  (  wiroa-rwfir  ) ,  seu  duas  personas ,  a- 
nathema  sit . 

65.  Secundo,  quia  si  delur  ,  quod  persona  ali- 
quid  addat  supra  hypostasim  ,  hoc  nou  erit  aliud  , 
quam  diguitas  quasdam  :  si  ergo  unio  duarum  na- 
turarum  facta  sit  in  persona  ,  &  non  in  hyposta- 
si  ,  con^equens  erit,  quod  non  facta  sit  unio  ,  ni- 
si  secundum  dignitatem  quamdam  .  Hoc  autem  da- 
mnatum  fuit  a  S.  Cyrillo  Alexandriuo  in  anatlie- 
matismo  tertio  his  verbis:  Si  quis  in  uno  Christo 
dividit  suhsistentias  post  adunationem  ,  sola  co- 
pulans  eas  conjunctione ,  quce  secundum  digni' 
tatem  quamdam ,  vel  auctoritatem  est ,  vel  se- 
cundum  potentiam  ,  &  non  magis  concursu  ,  se- 
cundum  adunationem  naturalem  ,  anathema  sit» 

66.  Tertio,  quia  tantum  hypostasis  est ,    cui  o- 

pe- 


Notandum  est  eilam  ,  falli  eos  Theologos ,  qui  ut 
prohent  ,  doctrinain*Clirysostoini  esse  Nestorio  contra- 
riam  ,  aftenint  ejas  verba  in  celebri  epistola  ad  C^sa- 
riiim  Monachum  .  Hanc  eplstolam  latine  versam  In  BI- 
bliolheca  Medicea  Petnis  Martyr  invenit ,  non  tamen 
piiblicl  juris  ieclt .  Eamdp.m  primo  suls  Variis  sacris 
inseriiit  Str-phanus  Le  Moyne  ,  Sc  postea  Jac.  Basna- 
glub  ann.  1O87.  Rotterodami  edidit  :  cum  quo  propte- 
rea  ilJustrissImus  Marcliio  Maffejus  non  levein-habuit 
concertatioaem .    Jnvenitur  etiam  in  Operiius  Selectis 


P.  Jo.  Hardulnl  Amstelodaml  1709.  In  omnlbus  tamen 
hisce  ^ditionibns  phira  menda  occurrerunt  ,  qux  snb- 
lata  tuere  in  edltione  Parlsiensi  ann.  1721.  Sed  modo 
Criticl  fers  conveniunt ,  lianc  epistohim  esse  snppositi- 
tlam  ,  "t  proinde  ex  ea  contra  Ncstorium  non  possit 
efficax  ducl  argumentum  j  ut  re.ipsa  ea  usl  non  sunt 
Cyrllhis  ,  aliique  Patres  ,  qui  contra  Nestoriuni  pugna-  fl 
runt.  Vid.  Kemigium  Geillier  Hi3t>  Eccles.  Toni.  IX.  ^ 
pag.  4^. 


B.  MARIA  MATEd  DEI. 


io5 


pfratioDPf  ,  9c  proprietales  natiir.Te  ,  &  ca  ftiain  , 
«(laB  aci  iiatiiras  ralioiiein  |)L'rliiieiit  ,  in  coiicreto 
attiiLmmtiir  :  diciimis  eiiin)  ,  ijiiod  liic  lioino  ra- 
tiocinaliir  ,  &  est  visiliiii»,  &  est  aiiiinal  ratiojia- 
Je .  Et  liac  ratioiie  liic  lioiiio  ciiciiiir  esse  sii|)|)o- 
sitiini  ,  qiiia  srilicet  siipponitiir  lii» ,  qiiae  ad  ho- 
initiein  pertiiieut,  ac  de  ipM)  pricilicaiitur  .  Si  er- 
(;o  sit  alia  hy|)Ostasis  iii  Cliristo  pr.-etrr  hy|)Osta- 
siin  Verbi  ,  sequitiir  ,  quod  de  aliqiio  alio  ,  quain 
de  Verbo ,  verificeiitiir  ea  ,  quae  sunt  hoiniiiis , 
puta  e^se  natuni  de  Vir{;ine  ,  passuin  ,  crucifixuin  , 
&  sepultuin  ;  quod  iteniin  inferret  blaspheinias 
Nestorii  .  Ut  hi  onines  errores  excliulaiitur  ,  po- 
neiiduin  est  ,  duaruin  naturaruin  conjuiiclioiiein  non 
fuisse  acciiientalein  ,  sed  suhstautialein  ,  &  hypo- 
?taticain  ,  seq.  in  persoiia  ,  hypostasi  ,  vel  suppo- 
sito  djviui  Verbi  . 


PROPOSITIO  II. 


5^  Maria  Virgo  rere  juit , 
Mater  Dei. 


&  dici  dtbet 


67.  rl'iRC  propositio  iisdein  fere  Srripturas  locis 
prohatur  ,  ac  priina  ;  pr^ecipue  vero  ex  Apostolo 
Paulo ,  qui  ad  Homan.  I.  5.  loqueiis  de  FilioDei, 
iiiquit ,  qui  Juctus  est  ei  ex  seinine  Da<.id  se- 
cunduin  camem  .  Filius  ergo  Dei  factus  est  etiam 
filius  David  secundum  caruein  ,  nasceodo  ex  Ma- 
ria  Virgine:  Maria  ergo  fuit  inater  Filii  Dei  ,  seu 
Dei  .  Quod  iteruin  rejjetit  S.  Paulus  ad  Gal.  IV. 
4.  dicens:  H/isit  Deus  Filium  suum  facium  ex 
Tnuliere ,  factuin  sub  lege ,  Porro  cuin  haec  siut 
correlativa,  Filiuin  Dei  esse  natuin  de  Maria  Vir- 
giiie  ,  &  Mariain  Virginein  esse  malrein  Kilii  Dei, 
adeoque  ^torcKov ,  seu  Deiparam  ,  cum  primuiii 
expresse  in  sacris  litteris  tradaliir  ,  sequitur  &  aU 
leruin  .  Dei  genitricem  ,  inquit  S.  JoaDiies  Daina- 
«cenus  lib.  Ili.  de  Jide  orthodoxa  c.  1-2.,  proprie, 
vereque  sanctam  Virginem  proidicamus  .  (Jt  e- 
nim  Deus  verus  est ,  qui  ex  illa  genitus  est  ;  ita 
vere  est  Dei  genitrix  ,  quoe  verum  Deum  ex  sei' 
psa  incarnatum  genuit . 

68.  Dices.  Jesus  Christus  ab  eodem  Apostoloc. 
I.  cit.  ad  Rom.  iWchur  prcedestinatus  Jilius  Dei ; 
non  ergo  qiii  natus  est  ex  Maria  Virg.  ,  erat  i»a- 
tnra  filiiis  Dei ,  sed  praEdeslidatioiie  taiitum  ,  & 
gratia  . 

69.  Resp.  ut  jain  moiuiimus  Tom.  IIT.  pag.  127. 
nuni.  70.  &  71.,  verba  illa  S.  Pawli  aiit  intelli- 
geuda    esse    «on    de    vera    prcedestinatione  ,    sed 


potiiis  (/<.'  declaralione  ;  aut  si  de  vera  pr.T;de»ti- 
iiatioiK;  iiitelligaiilur  ,  referenda  cssc  ad  Cliristi  hu- 
inaiiitatem  ,  qua^  gratuiiu  Dei  decrcto  ab  aBter/io 
prarde>tiiiata  fiiit  ,  iit  pcr  uiiioiiem  hypostalicam 
cuin  Veiboad  naturalem  Dei  filialiouem  veherrtur  , 

70.  Saiicti  Hatres  Heati»>imaiii  Virgiiiein  Mariain 
hoc  iioiiiiiie  Matris  Dei  non  iuiiius  saepe  ,  quaiii 
expresse  honorare  non  dubitariint;  adeo  ul  S.  Cyril- 
lus  Alexandrinus  vere  dicere  ,  &  illorum  allatis  te- 
stimoiiiis  iii  J>.  de  recta  file  ad  lieginas  proba- 
re  potuerit:  Focetn  hanc  Deipara  ietcrihus  Pa- 
tribus  ,  quorum  sanctimoniam  ,  C^  fidei  integri- 
tatem  admiramur  ,  necnon  omnibus ,  qui  eos 
deinceps  hucusque  sunt  secuti  ,  per  uniiersum 
(  ut  ita  dicam  )  terrarum  orbem  farniUarem  es- 
se  ,  ostendendum  esse  existimaiit  (a)  .  Jam  ve- 
ro  aliqiios  sallein   ex   inultis  atferamus  . 

71.  S.  Igiialius  Marlyr  iii  epi>f.  ad  Kphesios  in- 
qiiit:  Deus  noster  Jesus  Christus  a  Mana  in  u- 
tero  gestatus  est  .  Et  rursiis :  Unus  est  medicus 
carnaiis  ,  &  spi^-itualis  ,  factus  ,  &  non  factus  , 
qui  in  carne  fuit  Deus  in  imrnortali ,  yeraque 
yila  ,  &  ex  Maria  ,  if>-  ex  Deo  .  Jam  vero ,  v.l 
supra  iioiavimus,  idem  prorsus  est  dicere  .  Deum 
es^e  filium  Mariae  ,  &  Mariam  esse  matrem  Dei. 

■ji.  S.  Ireuasus  libro  III.  adv.  Haer.  cap.  ji. 
VerbuTti  ,  inquit ,  existens  ex  Maria  ,  qiice  ad- 
huc  erat  Virgo ,  recte,  accipiebat  g^nerauonem 
Ad<x  recapitulalionis  ,  &  prosequitur  S.  Patei 
explicans  similitudinem  piimae  formationis  Adam 
ex  limo  terrac  ,  &  geiierationis  Verbi  ,  quam  vo- 
cat  recapitulationem  Adce  ,  ex  iitero  Virginis  Mi- 
riae  .  Quem  S.  Ireuaci  locuin  laudavit  Theo<lor€- 
tus  Dial.   V. 

7.5.  I.audaiitur  quoque  a  Theodoreto  liasc  S.  Hyp- 
politi  Martyris  verba  :  Duf  mihi ,  o  Benta  Ma- 
ria  ,  quid  erat  ,  quod  a  te  in  utero  conceptum 
est ,  &  quid  a  te  in  vLrginea  matrice  gestaba- 
tur?  Verbutn  enim  erat  primogenitum  a  ccelo  in 
te  delapfum  ,  C>  homo  primogenitus  in  uterofor- 
matus  ;  ut  primogenituni  Dei  Verbum  prirno^e- 
nito  homini  copulatum  ostenderetur  , 

74.  S.  Dioiiysius  Alexandrinus  iii  epist.  contra 
Paulum  Sainosatenum  :  Una  ,  iiiquit  ,  soJa  Vir- 
go,  Jilia  liioe  genuit  viiens  Verhum  ,  C>  suhsi- 
stens  .  Piistea  eumdein  Paulum  repreheiidit  ,  (piod 
diceret  hominem  eximium  Christum  ^  non 
Deum  verurn  existeniem  ,  O-  adoratum  ab  w 
niversa  creatura  curn  Patre ,  ©•  Spiritu  Sancto 
incamalum  e  Sancta  Virgine  tD"  Dei  genitrice 
Maria  :  &  uon  semel  eamdem  aj)peIlatiouem  ge- 
niiricis  Dei  repetit , 

:5, 


la)  Falsiis  oinntnn  est  £i)hr;»!iniii.s  Theopolitaniis  P,i- 
triarcha,  (|iii  apiid  Photinm  In  Bi/J.  Cod.  CXXXill. 
p.  77G.  scripsit:  Primus  B.Leo  perspiciie  disprti.t  ver- 
tis  proniiT.ciavit ,  Dei  tnatrtm  esse  sanctam  Dfiparam, 
cnm  alioriim  anfe  ipsiim  Pntriim  nemo  id  tam  clare  e~ 
ttulerit.  Et  Tniniin  est  ,  id  non  fiiisse  a  Fhotio  ani- 
Gazzaniga  Theol,  Tom.  V. 


m.idvcrsnm  ,  fjni  in  epist.  I.  de  Sjnbdi  Ephesin»  p.i- 
tribiis  .scri|)st.rat  :  ,,  linin.Tciilatnin  ,  &  semptr  Vir;Jf- 
,,  nem  Domini  nostri  J.mi  r.hristi  murnn  proprie  ,^Sc 
,,  vcre  nomin.inJam ,  &  prftdicandam  Deipararrt  tra- 
5,  didernnl;  .  " 


io6  DE  INCAUN.  SECT. 

75.  Tertullianns  in  Lib.  de  prcGscript.  Ilixret, 
eap.  i3.  in  Regula  fidei  dicit  crecietKlurn  propo- 
ni ,  Verbnin  delatum  ex  ^piritu  Del  Patris  in 
yirtute  in  Virginem  matrem  ,  carnem  factum  in 
utero  ejus  ,  &  ex  ea  natnm  hominem  ,  &  es- 
se  Jesum  Christum .  Item  de  came  Christi  c.  1 7. 
Ante  omnia,  inqait,  commendanda  erit  ratio,  quoe 
prcefuit  ^  ut  Dei  Filius  de  Virgine  nasceretur  » 

76.  S.  Athanasins  in  Orat.JV.  contra  Arianos 
•acrae  Scripturae  scopum  esse  dicit ,  nt  agnnsca- 
mns  ium  Filium  fuisse  semper ,  &  esse  Deum  , 
qui  sit  Verhum  ,  C^  splendor  ,  &  sapientia  Pa- 
tris  ;  tum  postea  propter  nos  eumdem  illum  as- 
sumpla  carne  de  Virgine  Dei  genitrice  Maria 
hominem  esse  factum  . 

77.  Beatani  IVlariam  Virginem  Del  genitriceTn 
pariter  adpellarunt  S.  Basilius  Hom.  XXV.  de  hu- 
mana  Christi  natura  ,  S.  Gregorius  Naziantenus 
Fpist,  1.  ad  Cledonium  ;  &  nuiUi  alii  laudati  a 
Cyrillo  in  Lib.  de  recta  in  Deum  fide  ad  fiegi- 
nas  ;  quam  summam  B.  Mariae  Virginis  dignita- 
tem  constanlissime  Patres  sequentes  praedicarunt , 
&  Ecclesia  etiam  devoiis  suis  precibus  inseruit , 
dicens  in  oollecta  Adventus :  Prcesta  qusesumus  , 
vt  qui  vere  eam  genitncem  Dei  credimus  &c.  S. 
Caelestiuns  Papa  iu  Synodo  Rom.  liabita  iu  causa 
Kestorii  laudavit  hymnum  S.  Ambrosii  in  Eccle- 
sia  decantari  solitum  in  die  Natalis  Domini  :  Ve- 
ni  Redemptor  Gentium  ,  ostende  partum  Virgi^ 
nis :  miretur  omne  sceculum :  talis  decet  partus 
Dewn  „ 

78.  His  omnibus  tam  claris  Verbi  Dei  scri- 
pti  ,  &  traditi  testimoniis  suffVagatur  etiam  theolo- 
gica  ratio ,  quam  S.  Thomas  5.  P.  q.  55.  art.  4- 
sic  exponit  „  Omne  ngnien  significans  in  concreto 
,,  naturam  aliquam  potest  supponere  pro  qualibet 
3,  hypostasi  illius  iiatura;  .  Cum  autem  unio  iu- 
3,  carnationis  sit  facla  in  hypostasi ,  manifestum 
3,  est ,  quod  hoc  iionieu  Deus  potest  s:ipponere 
3,  pro  hypostasi  habentem  humanam  naturam  ,  & 
5,  divinam  .  Et  ideo  quidquid  convenit  diviuae  na- 
j,  tura; ,  vel  humanae,  potest  attribui  illi  perso- 
},  nae  ....  Concipi  autem  ,  &  nasci  persouae  attri- 
j,  buitur  &  hypostasi  ,  secuudum  naturam  illam  , 
„  in  qua  concipitur  ,  &  nascitur  .  Cum  igitur  iu 
j,  ipso  principio  conceptionis  fuerit  humana  na- 
5,  tura  assumpta  a  divina  penona  ,  con^equens  est  , 
5,  quod  vere  possit  dioi  ,  Deum  esse  conceptum  , 
5,  ^  natum  de  Virgine  .  Kx  hoc  autein  dicitur 
j,  aliqua  inulier  alicnjus  mater ,  quod  eum  con- 
5,  cepit ,  &  genuit  ,  nnde  consequens  est ,  quod  B. 
j,  Virgo  vere  dicatur  Mater  Dei .  " 

79.  Obj.  primo  .  Nou  aliter  debemus  de  sacro- 
sanctis  nostrae  fidei  mysteriis  loqui  ,  quam  Scri- 
pturac  sacrae  loquuntur  ;  atqni  nullibi  iu  sacris  lit- 
teris  legitar  ,  B.  Virginem  esse  matreni  Dei  ,  sed 
solum  quod  sit  mater  Christi ,  ut  Matth.  L  18. 
Christi  autem  generatio  sic  erat  ;  vel  uiater  pue- 
ri ,  ut  Matth.  II.  11.  de  VI  igis  diciiur:  Ini-ene- 
runt  puerum  cum  Maria    matre  ejus  ,    &  ibid. 


n.  DISS.  IIL  CAP.  I. 

i3.  Archangelus  Gabriel  ,  cul  certe  notnm  eral 
totum  iucarnationis  mysterium  ,  non  dixit  Jose|)ho: 
Jccipe  Deum  ,  &  matrem  ejus  ;  sed  Accipe  pue- 
rum  y  &  Mxriam  malrem  ejus .  Neque  etiam 
illa  vox  in  duabus  praecedentibus  Syuodis  aecu- 
menicis  Nicaena  ,  &  Constanlinopolitaua,  vel  a  san- 
ctis  Patribus  usurpata  legitur  :  prasstabat  igitur  Ma- 
jorum  exempla  sequi  ,  atque  ab  eadem  abstiuere  . 

80.  Resp.  cum  S.  Thonu  ad  1.  Licet  non  in~ 
veniatur  expresse  in  Scriptura  dictum ,  quod  B. 
Virgo  sit  Mater  Dei  ;^  im-enitur  tamen  expresse 
in  Script-ura  ,  quod  Jesus  Christus  est  verus  Deus  , 
&  quod  B.  Virgo  est  mater  Jesu  Christi .  Unde 
sequitur  ex  necessitate  ex  verhis  Scripturce ,  qaoi 
sit  Mater  Dei .  Dicilur  etiam  Rom.  IV.  5.,  quod 
ex  Judceis  est  Christus  secundum  cavnem  ,  qui  est 
snper  omnia  Deus  benedictus  iii  saecula.  Non  au- 
tem  est  ex  Judceis  ,  nisi  mediante  B.  Virgine  : 
tmle  ille ,  qui  est  super  omnia  Deus  benedictus 
in  saecula  ,  est  vere  natus  ex  B.  Virgine ,  sicut 
ex  sua  matre  . 

81.  Besp.  ad  alteram  ditficultatis  partem  ,  iu 
duobus  Symbolis  Nicaeno  &  Constantinopolitauo  sa- 
tis  luculenter  vocem  Deiparam  contineri  iis  ver- 
bis ,  quibus  dicitur  Jesus  Christus  verus  Deus , 
Patrique  consubstantialis :  natus  ex  Maria  Vir- 
gine  ,  &  homo  factus  .  Idem  expresserunt  saucti 
Patres  ,  quorum  etiain  aliqui,  nt  Dionysius  Ale- 
xandrinus  ,  S.  Athanasius  ,  S.  Basilius  Beatissimam 
Virginem  proprio  nomlne  Dei  genitricem  appel- 
laruut .   Vide  supra  n.   7 4.  &  seq. 

82.  Obj.  secundo .  Cljristns  dicitur  Deus  secun- 
dum  divinam  naturam  ;  sed  diviiia  natura  nou  fuit 
genita  ex  Virgine  Maria :  ergo  &c.  Hoc  maxime 
argumento  triumphate  se  posse  sperabat  Nestorius, 
iiiudque  propterea  frequenter  urgebat ,  Catholicia 
exprobrans  ,  quod  Maria  ut  Deam  colerent  ,  sic- 
uti  stolidi  haeretici  Collyridiani  faciebant ,  quia 
Mater  filio  suo  debet  esse  cousubstantialis  . 

83.  Resp. ,  Mariam  dici  matrem  Dei ,  non  quia 
genuerit  diviuitatem  ,  sed  quia  genuit  humauita- 
tem  illius  persotiae  ,  quae  una  cum  humana  natu- 
ra  habet  etiam  divinam  .  Aptissima  similitudine 
id  explicabat  S.  Cyrillus  in  epist.  ad  Mouachos 
inqniens :  Simile  est  humano  partui  ,,  iucarnati 
5,  V^erld  mysterium  .  Eteniin  terrenorum  hominum 
,,  matres  ,  naturae  ad  gignendum  servientes ,  car- 
3,  uem  habent  in  utero  ,  quae  paulatim  compa- 
,,  rta  ,  &.  inexplicabilibus  quibusdani  etficientiis 
5,  progressa  in  humauan»  speciem  absolvitur  ,  Deus 
5,  porro  spiritTun  auimaii  ,  quibus  scit  modis ,  in- 
,,  fundit  ...  Verum  etsi  mulieres  istae  nonuisi  ter- 
,,  renorum  siut  corpornm  matres  ,  nihilominus 
„  ctnu  totum  aninial  pepererint  ex  anima,  &  cor- 
,,  pore  composituuj  ,  non  solam  ejus  partem  pe- 
,,  perisse  dicunlur  .  Nec  aliquis  dixerit ,  Elisabe- 
,,  tham  ,  matrem  Joatuiis ,  carnis  esse  genitricem  , 
,,  nnu  animae,  peperit  enim  auimatum  Baptistam, 
,,  ac  sic  tanqiiam  Unum  aliquid  ex  ambobus  ,  ho-. 
j,  uiiuein  ,  aniuia  videiicet ,   ac  corpore .    Hujus» 


B.  MARIA  MATEfl  DFJ. 


107 


,,  moJi  qiiMpiam  aclmn   esse  fiteLuinir    de  Km- 
,,   maii'i»'lii  ^eijer.iiioue   &c.   "   (a)  . 

84.  Nef(iie  vern  iijJe  se^juitiir  ,  U.  Mari.im  esje 
Deaiii  ,  aiit  Deo  oonsibrtt.iulialeni  :  quia  iil  dirtiiiii 
)aiii  est  ,  diceiuimn  erit  !»ac|)iib  :  Maria  iiou  geiiMit 
natiiram  divinam  ,  aed  eiiiii  ,  qiii  mn  ciim  iiiluia 
diviiia  natiirain  etiain  liniii.iinm  sil>i  copulat  un 
habebat  .  Sliillim  atitein  (^ollyridiaiionim  lupnsun 
cxerrainiir  uin  cnm  S.  K|>i|)h.iiiio  Haeresi  LXXlX.j 
uhi  injiiit:  Honnrelur  s.me  M.irui  :  P.itfr  i^cro, 
Filais ,  &  Spiritui  sanctus  alorfnlur .  M.fium 
adorarn  nenio  velit .  Et  iiifra:  Maria  in  honore 
tit ,  Dominus  aloretur  .  Et  tamen  gt^nitricis  Dfi 
perhonorificiim  noineii  illi  a  toto  iiuiii  lo  delalnm 
ima  ciiin  paiicis  Neslorianis  iie^are  ,  iiiipimn,  & 
sucrileguin  est  .  Hoc  unum  de  Maria  dicere,  quo.l 
mater  Dei  eit  ,  superat  oninia  ,  quve  ah  An^c- 
lo ,  vel  ah  homine  dici  pa^tunt  ^  iuipiit  alicubi 
devotiH   ejus   fainuhis  S.   1'etrus   r)iuiiaui  . 

85.  l'rgebat  Nestorius  .  .Si  Verbuin  coucepliim  , 
&  iiatuin  est  ex  Maria  Virgiiie  Spiritus  s.incti  o- 
peraiite  virtute,  appellaiiduui  erit  Kiiiiis  Spirilus 
saiicfi  ;  quod  ah><oiiiiin  e^t  dicere  . 

86.  Hesp.  ,  .Spiritus  saiicti  virtiile  forinatum  fui<- 
se  ex  .Vlanae  Virgiuis  piirissiino  sanguiue  Corj^ua 
(jhrisli  ;  iioii  aiilem  ex  ipso  Spiritu  saiicto  geni- 
tmn  ;  unde  suinma  esset  auieiitia  Jesuin  (Jhristum 
appellare  Spiritus  saiicti  Filium  .  Vid.  Saiict.  Tho- 
mas  3.  P.  q.  3q.  art.   i.  v.  &  5. 

87.  Dices  .  Aimon  stirticit  ciim  Nestorio  Mariam 
appeliare  v j/o-yoroxoi»  Ch>istolocon  ,  matrern  Chri- 
sii  ;  qnae  vnx  ,  iuqiiiehat  ^esiorius  ,  *.vf  s/gniji- 
cativii  duarum  nalurarwn  ,  Deitatis  ,  &  huma- 
nitatis?  Aiinoii  hoc  noiniiie  oiniiis  tollitur  aequi- 
vocatio ,  qiiae  ex  alia  voce  .^•potsx*!'  theotocos  Dei 
Jllater  oriri  potest  ?  Ita  INeatoruis  in  sua  epist,  ad 
S.  Caelpstiiuim  (A)  . 

88.  Hesp.  ,  potiiisse  qiiidem  B.  V.  Mariam  et- 
iain  appeliari  yfitaroiov.0»  matrem  Christi ;  sed 
}iaiic  vocein  fuisse  inerito  suspectaui,  postquam 
Nestorius  duas  in  Christo  dixit  per.souas,  diviiiam, 
&  huinaiiatn ,  &  Mariain  matrem  hominis  tau- 
tmninodo  blasphemo  ore  prardicandam  esse  con- 
tendebat  ;  iiiiino  aiiatheina  iti  eos  diceb  it ,  qiii  eam- 
dein  beatissimam  Mariam  Virginem  bioT '.%•)*  Dei- 
■pj.am  devole  appellabant  .  Hiiic  uecessit  is  orta 
est ,  hoc  potius  iinmine  uteiidi  ,  quam  alio  ;  tum 
qiiia  aliiid  iii  perverso  sensii  usnr|)  ib.itur  ,  tiiin  et- 
iam  quia  nouiiiie  Deiparce  onuiium   excellentissi- 


ina  Mari.o  Vir^iuis  prarogaliva  ,  &  dignius  et- 
pliraliir  . 

81).  iNeqiie  vero  timeu  hun  eit ,  ne  iii  h.ieresiin 
ApiilliiiMis  labainiir  ,  q  i.iiu  perpctiio  Ntfstoriiui 
larvd.ii  Cailiilicii  ad  iiiaueiii  terrorein  ob|iciebiiit . 
Apollm  iritt*  eiiim  ,  iit  supr.i  dixiinus  Di^jsert.  il, 
uuiii.  58.  seij.  ,  uia  cuin  Ariauis  diviuitalem  ver- 
san»  fijisse  iii  Cdruein  ,  vel  salle.u  fuisie  ipsam  Je- 
suCJhristi  aiiimain  ,  slolide  coinmuiiscebaMtur  ;  sevl 
hac  re)e.:ta  absur  litate  ,  Catholici  Heatissiuiam  Vir- 
giiiein  malreni  Dei  recle  appellant ,  quia  genuit 
PersoiMin  divmain  secu:id'un  nattirain  hiunnia-n* 

9').  Ob|.  tertio.  Noii  pos^unt  ex  uiia  substantia, 
dtiae  generari  ;  ^e  1  Deus  ,  Sk.  Iiouio  duae  sj/it  sub* 
staiiti?e  ;  ergo  non  potuit  H.  Maria  es>e  inaler  Dei  , 
Sk,   hoiniiiis . 

91.  He-p. ,  hoc  mpriim  esse  sophisma  ex  eo  du- 
ctum  ,  fj!ia-i  iios  dicainus  ,  B.  Mariam  Vir;;mein 
utraiii  jiie  (Jhrisli  Maluram  geiuiisse  ,  quod  faU  uji 
est  ;  soluin  eiiim  volumus  ,  H.  Mariam  dici  Dei 
geuitriceiii  ,  quia  geiiuit  iiaturam  hiiinaiiam  >  uou 
iu  se  siibsis'enteiM  ,  sed  Iiypostalice  Verbo  Dei  u- 
iiitain  .  Iia  autem  lioc  sophisma  dilueliat  Ferrau- 
dus  Diacoiiiis  in  iloctissinu  epist.  ad  Aiialoliuin 
Hom.  Ecclesiae  Diaconuin  :  ,,  Proprie  e>t  uata  de 
,,  Patre  diviuitas  pura  ;  proprie  est  naia  de  \t\\- 
,,  tre  eadein  iiicaruita  divinitas  ,  Et  Iioc  distat  iii- 
,,  ter  iiiiius  Fiiii  f)ei  duas  geuerationes ;  qmj  in 
,,  diviiia  generatioiie  luilla  fuit  huinjiiilas  ;  iu  hu- 
„  inaiKi  geueraii^ie  adunata  fuit  huin  luitati  pri- 
„  prie  Mascenti  divinitas.  Si  euim  dixero  ,  vel  di- 
,,  cere  voluero,  Mfia  semper  Virgo  proprie  ge» 
,,  nuit  humanitatem  ,  non  proprie  g.-nuit  d;,ini' 
,,  tatem  .,  videbitur  sub  aliquo  inodo  liouiiiie.ii  pu- 
,,  ruhi  genuisse  ,  qiie;ii  iiullo  mo.lo  ita  genuit ,  quia 
.,  Verbiim  carnein   fictum  proprie  genuit  .  " 

Cj^.   Ex  Iiis  I<'erraiidi   verbis  eiiam  app.iret,  inn 

1)psse  Miriain  Virginem  absolule  dici  iiiatrem  Ver- 
)i  diviui  ,  qiiia  ad  illius  aeternam  geiieratioijetii 
iiullo  inodo  coiicurrit ;  posse  tameii ,  &  debere  di- 
ci  matrem  Verbi  incarnati ,  quia  ad  generatioMeiii 
islam  temporalem  oinne  id  coiitulit,  quod  in  ge- 
iieratione  Jiniuiuis  ali.-e  conferunt  inatres .  Q.i;)d 
auiein  Ferrandiis  dicit,  natam  esse  do  Virgine  Ji- 
vinitatetn  incarnatam  ,  iutelligi  debet  noii  de  na- 
tura  duina,  qu.-e  iucarnata  non  est,  sed  de  Ver- 
bo ,  qiio.l  caro  facium  e^tt . 

95.  Ob|.   ult.  Si  H.  M.iiia  Virgo  dici   potcst  Dei 
maier ,    etiam  S.  Auua  vocari    potest  Dei    aviiL ; 

At- 


(a)  E.idfra  sltnilitiKline  Nfstoriii.s  in  rein  «iiiiiin  ita 
tit^i),Ui;r  Serin.  n.  4  iu<ntien<i  :  tit  iiitnir  corpux  parit , 
$ed  l)eut  animain  tnliiit  ;  niii,iie  ide<>  miilier  diciur  a- 
nim.t  /ifnitrtXf  tfuia  pepern  arinninin,  sed  poiiiis  hn- 
mtnii-  f^.nurtx  ;  .uc  1,11  .^ue  li.  (''iri^o  etsi  ppperit  homi- 
tlfin  ,  s.nnd  cuin  .//o  perlran^eunie  Pei  J  erfo^  non  id- 
fo  es(  Det  genittir  .  Hoc  v«  ro  arjjnuu  nto  diintjx  U  |>ro- 
b.itiir  ,  a  B.  \  ir^ine  nora  esse  g.  ni' 'in  I  i"  nMtnn  , 
sicnt  ririivn.i  non  i!'nprjt  -inunit!»,  inl"  .1  itin  tp-n 
setpiitnrj  non  ejst;  stnu.nn  a  iVlaria  perawnai^  dinnuin, 


8ecnn<]'tm  hiini.in?tatem  ;  qnia  t»rmlnits  generationJs  est 
ppr^onj  ;  sicit  inater  getierat  lioiuiaein  coaiUniein  ex 
aniin.1  ,  Se  cor^iore  • 

(A-  Ego  i/iiidein  f  inrpiirli.u  ,  O"  hanc  vocem  qutt  est 
^HT^nt'  ,  nt.'j  ""cundt.m  j4p<>llinaris  ,  Gr  Arii  fnrorem 
ad  cirftisiiineni  naturariim  proferaiur  y  volen' ihiif  dic'"'^ 
niin  iftis  II  .  .'>*'d  lii>  N.Morii  j>ro;i-,st,itmni))iis  n  i/luii 
f^iiftn  h  <h.  Fi.iQt ,  (pn  dgiosas  hotninis  ialiendi  artes  pro- 
Le  iiovtr.inl . 


io8  DE  INCARN.  SECT. 

atqiii  hoc  secundiim  dici  neqnit  j  &  Rouia?  anno 
jGG;.  damnatiis  fiiit  liber  Jo.  Thomae  a  S.  ('y- 
rillo ,  cui  timUis  Mater  honorijicata  S.  Jiina  , 
ii]   quo  hoo  iiomine  appellabatar :  ergo  8cc. 

94«  Resp.  cnm  doctissimo  P.  Lanr.  Berti,  lianc 
locutiouem  ,  tiret  apud  sanctos  Patres  innsitatam, 
admitti  posse ,  dummodo  in  sano  rectoqne  sensu 
proferatnr:  qno  sensu  Jesns  Christus  verns  Dens  , 
dicitur  secnndum  carnem  filitis  David  ,  a  quo  per 
IVlariam  Virginem  descenilit  .  Librum  autem  su- 
pra  memorattmi  fuisse  prohibitum  ,  donec  corri- 
gatur  ,  propter  aspera  quaedam  verba  ,  qnae  he- 
teroclilam  devotionem  in  rudibns,  ac  simplicibus 
excitare  poterat  .  Dicebat  etiam,  S.  Annam  fnisse 
socrnin  Spiritus  sancti  ,  ac  cum  eo  cognafionem 
habeie  divinam  .  Ceterum  nemo  negaverit  ,  S.  An- 
nam  ,  ae  S.  Joachim   fnisse  parentes  Matrts  Dci . 

95.  Concludo  verbis  Vincenlii  Lirinensis  in  Coifi- 
monitorio  l.,  ubi  postquam  multa  contra  nefariam 
rsestorii  hasresim  dixisset ,  ita  demum  colligit ; 
„  Quae  cum  ita  sint,  absit  ut  quisqnam  sauctam 
„  Mariam  divinae  gratiae  privilegiis  ,  &  speciali 
„  gloria  fraudare  conetin- :  est  enim  singnlari  quo- 
,,  dam  Domini  ,  ac  Dei  nostri ,  filii  antem  sni  mu- 
5,  uere  verissime ,  ac  beatissime  d-ajTCK-x,  Theoto- 
.,  cos  confitenda  .  Sed  non  eo  modo  Thsotocos  , 
5,  qno  impia  quaedam  (  JXestoriana  )  haeresis  su- 
,,  spicatur ,  qnae  asserit  ,  eam  Dei  matrem  sola 
,,  appellatione  dicendam  ,  quod  enm  scilicet  pepe- 
jj  rit  hotninem  ,  qui  postea  factus  est  Dens,  sit- 
.,  ut  dicimus  Presbyteri  matreui  ,  aul  Episcopi  ma- 
,5  trem,  nou  jam  Presbyternm  ,  ant  Episcopiim 
„  pariendo ,  sed  eum  generando  homineui  ,  qni 
„  postea  Presbyter  ,  vel  Episcopus  factus  e-it.  Non 
„  ita  inquain  sancta  Maria  Theotocos  ,  sed  ideo 
„  potius  ,  qiioniam  ,  ut  supra  dictum  e^t  ,  jam  iii 
,,  ejus  Sdcrato  utero  sacrosanctum  illud  mvsterium 
„  perpetrattmi  est ,  qnod  propter  siitgularem  quam- 
5,  dam  ,  atque  unicam  personae  unitatem  ,  sicut 
„  Verbum  in  carne  caro ,  ita  homo  in  Deo  Deiis 
„  est  .  " 

98.  Qtiaeres  ,  an  vera  ,  &  orthodoxa  ftierit  prO" 
pobitio  illa  quorumdam  Monachormn  ex  Scythia: 
i/nits  de   Trinitate  passits  est  ? 

Cfj.  Res|).  Qiia;stio  hasc  initio  sa»cnii  Vf.  a  qui- 
bnsdam  Mouachis  in  angulo  ScytlnaR  exritata  diu  , 
atuituuiqiie  eruditornm  ingenia  ,  non  in  Orienle 
soliim  ,  sed  etiam  in  Occi.ieute  exercuit,  non  tain 
renun  ,  quam  verbnrum  tliversitale  .  Et  primo  qui- 
dei»  S.  1'rnclus  ,  INestorianoruin  malleus  ,  post  da- 
limatam  in  (^onrilio  Ephesiuo  Nestorianam  impie- 
tatem  in  oelebri  sua  epislda  ad  Armenios,  tnm 
Jii  alic»  ad  Joannen>  Aniiochenuni  Christum  appel- 
laverat  iinurn  de  Trinitate  incarnaturn  ,  eiundem- 
que  wnim  de  Trinitate  Crucijixiu/i  ;  quin  aliqnis 
Oitholicorum  contradiceret,  solis  reclamantibus  iSe'- 
slorianis  . 

98,  Hisce  propositionibus  innocno,  sanoque  sen- 
sw  prolatis  poslea  abusus  est  l'etrus  Gnaphaens,  seu 
FuUo  ,   ad  Eutychiauam  haeresim  coutirmaudam  , 


II.    DISS.  III.  CAP.  I. 

qu.-ie  duas  natnras  divinain,  &  humanam  in  Oliri- 
sto  coufnsas  fuisse  volebat ,  iinmo  Trisagio  San- 
ctus  Deus  ,  SLinctus  fortis ,  Sanctus  immorlahs 
ha?c  verba  addere  ausus  est ,  qui  passus  es  pro 
nohis  .  (>uam  Fullonis  temeritatein  ,  &  periidiain 
merito  Felix  lll.  Romanus  Pontifex  condemnavit ; 
quia  Eufychiani  haeretici  passionem  ipsi  Divinita- 
ti  tribuebant.  Hinc  illa  propositio:  l/nus  de  Tri- 
nitate  incarnatus  ,  &  passus  est ,  labis  Eiitychia- 
nae  ;plnribus,  praecipue  in  Occidente ,  suspecla 
fuit,  qni  dicere  malebant  contra  Nestorianos  :  f/- 
na  de  Trinitate  persona  incarnata  est ,  &  pas^ 
sa ,  sciliret  in  carne  assumpta  . 

99.  Sub  Imperatore  Anastasio,  ac  sub  Hormi- 
sda  Kom.  {'onlffice  ,  quando  Acaciano  schismate 
feliciter  extincto  pax  Ecclesiae  restituta  fiierat  ,  & 
Legiti  Pontitlcii  Constantuiopolim  advenerant,  ma- 
gna  poinpa  ,  ^  celebritate  excepti  ,  Monachi  qut- 
dam  Scythas  Viclorem  apud  eosdem  Legatos  ac- 
rusarunt  ,  quod  eam  propositionem  Unus  de  Tri- 
nitate  passus  est ,  admittere  recusaret  :  Victore 
autem  respondente  ,  recidere  se  synodum  Chalce- 
donensem  ,  &  epistolas  Synodicas  Leonis  ,  ac  Cy- 
rilli  ,  Monachi  statim  inolamarunt  :  Jddatur  & 
unus  de  Trinitate ,  tunc  Legati  Pontiiicii  ad  so- 
piendas  lites  ita  locuti  siml  :  Quod  non  est  in 
quatuor  Conciliis  dejiniturn  ,  nec  in  epistola  Bea~ 
ti  Papce  Leonis  ,  nec  nos  dicere  possumus ,  nec 
addere  .  lloc  fuit  magnae  illius  controversiae  ini- 
tinm  ,  Monachis  confendentibus  ,  hanc  propositio- 
nem  contineri  in  definitionibus  fidei  ,  Legatis  aii- 
tem  ,  aliisque  timentibus ,  ne  suo  hoc  prjelextu 
Entychiana.  factio  revivisceret  . 

100.  Monachi  duce  Jo.  Masentio  ,  prolixiuu  Le- 
gatis  scriptum  exhibuerunt  ,  in  quo  potissimum  S. 
Procli  anctoritate  suam  Thesim  propngnabant  ,  & 
ortliodoxam  suam  doctrinam  tam  de  mysterio  la- 
carnationis  contra  oppositas  Nestorii,  &  Eutyche- 
tis  haereses  ,  quam  de  Gratia  contra  Pelagianos  , 
exponebant  .  (jontra  eos  autem  alii  Monachi  in- 
surrexerunt  Accemetae  ,  vel  Studitce  ,  ita  nuncu- 
pali  a  Flavio  Studio,  qui  ipsis  Monasterium  iii 
5-egia  urbe  exlruxerat  .  Hi  fueranl  Eutychianoruia 
hosfes  acerrimi  ,  atque  Apostolicae  Sedi  funestis  A- 
cacianis  temporibus  fidelissime  addicti  ;  sed  nimio 
iusectandi  Eutvchianos  ardore  iu  suspicionem  ve- 
nerant  Nestorianismi  ,  maxime  quod  negarent  ,  B. 
IVIariam  Virginem  vere  &  proprie  Dei  genitricem 
a|)pellari  posse  ,  Legati  autem  ])rimas  res])onsi(ini 
constanter  adhaerentes  ,  litem  definire  recusabant, 
non  conlemnantes  quidein  Scytharum  fhesim  ,  sedi 
sieque  illam  necessario  (^onciliis,  &  e[)istolae  S. 
Leoni  addendam  judicantes  .  Quamobrem  Moiia- 
chi  Scythr-R  ad  Romanum  Pontificem  Hormisdam , 
una  cum  Jnstiniano  Imperatore,  qni  se  totum  il- 
lis  litigiis  immerserat ,  Srythis  omnino  favens,  con' 
fugere  decreverunt  .  Porro  Hormisdas  causam  de- 
finire  recusavit  ,  qnousque  redeuntibus  suis  Lega- 
tis  de  tnta  re  certior  fieri  posset .  Monachi  Scy- 
thae  loiigioris  morae  pertoesi ,  ac  etiam  teditum  L«- 


D.  MARIA  MATFJl  DEI. 


109 


gatoruin  ,  qnos  sihi  aflvcrsos  prohaverant,  liineij- 
tes ,  clain  ab  iirbe  rccesseriml :  qiia  de  ic  valde 
conqnchtns  esl  Honnisdas  iti  e[)islola  ad  Possesso- 
rein  ,  eosdein  iinpriidentia;  ,  obstinalioni^  ,  atqne 
etiain  fnroris  ,  uou  tanien  linRreseos  accnsans,  qnain 
Horinisdnp  epistolani  non  ferenda  petulantia  impu- 
gnavit  Jo.  Maxenliiis,  crinhiit.^  ,  icfd  procaoc  Mo- 
nachns  ,  ut  eum  vnoat  ^atalis  .Alexander  .  Hor- 
misdas  autein  ,  qnanwis  8.-Bpins  ab  Jmperalure, 
aliisqne  !*ollicitalii»  ,  qiiff-slionein  illan»  definirc  re- 
cusavit  ,  semper  re^pondens,  niliil  adjicienduni  iis, 
qu«  in  (jonciliis,  «  a  S.  Fapa  Leone  contra  Ne- 
storianos ,  at((ue  Kutychianos  fiierant  fiiiita  .  Kc 
interea  utraque  pars  ninlti.s  evulgutis  sciiplis  suaiu 
sentenliam   mordicus  defendebat  . 

101.  Verimtanien  post  diutinain  ,  alque  acerri- 
inain  coiicertationein  felioiier  inventum  est  ,  Mo- 
iiaclios  illos  ,  aliosque  iion  p;iucOi  ,  qni  alleruiri 
liligantiuin  parti  adhaBrebanl  ,  uonnisi  de  vncibus 
inler  se  di-ipntare  .  Utriquo  laiii  ah  haerebi  iNesto- 
riana  ,  qiia;  dua»  personas  in  Christo  distinguebut, 
qnain  ab  impietate  Knlychiana  ,  qtia;  dnas  in  Cliri- 
sto  confundebat  naturas  ,  procul  aberant  ;  sed  ac- 
»lu  disputalionis  abrepti  suos  adversarios  miniine 
inleliigehant  ,  eosqiie  vel  iSestorianoe  ,  vel  Kuly- 
chianae   hapreseos  arciisabant  . 

102.  Pr«clare  Ferrandus  Diaconns  Cirlhagiiun- 
sis ,  vir  acerrimi  )ndicii  in  cap.  5.  >u<Te  epistol^e 
ad  Anutolinm  .  ,,  Oinnis  ergo  Calholicus,  iiiqLiie- 
,,  hal  ,  ant  ununi  de  Trinitiite  p.issurn  simplici- 
5,  ter  andiat  ,  si^npliciter  dicat  ,  aut  loquens  caii- 
,,  te ;  non  tainen  inJidfUler  unarn  personarn  de 
5,  trihus  passam  fatealur  ,  nec  ideo  qnemquain 
„  judicet  hasreiicuin  ,  c\n\  unumde  Trinitate  pas- 
,,  sum  illo  sensn  dicit  ,  qno  etiam  ip>.e  unani  per- 
,,  sonam  de  t rihus  pas.wim  veraciier  dicit '■'■ ,  Fa- 
ciindtis  etiam  Hermianer.sis  Ferrando  siipparLib. 
J.  cap.  3.  in  eadem  senfenli,!.  fuit  ,  licel  niiigis  pro- 
baret  propnsitionem  Monachoriuu  Scytharuin  (piam 
flliain  ,  hac  unica  de  cansa  ,  quia  noinen  perso- 
nce  recenlius  est ,  ad  pronigandam  h<'ere>im  Sa- 
bellii  invertnm  ,  ut  nos  eliain  cnin  S.  Augnslino 
notavimns  Tum.   IIL   pag.   89.   n.    109. 

io5.  Huir  demuin  tam  diulinae  rontroversiae  fi- 
nem  imposuit  Joannes  II.  Hormisda;  stircessor  . 
Cnm  enim  Jiistinianus  Imperaior  solemnem  ad  eiiin 
niisisset  legationem  ,  has  tres  illi  quapstiones  defi- 
niendas  proponens;  priino  utrum  unus  ex  Trini- 
taie  (yirisius  ,  O*  Deus  noster  dici  pos^it  ,  hoc 
est  una  de  trihus  personis  sancicn  Trinitatis  san- 
cta  persnna  ?  Secnndo  ,  an  Deus  Christus  carne 
pertulerit ,  impassibili  Deitale  ?  Tertio ,  an  p^-o- 
prie  ,  (>  veraciler  mater  Domini  Dei  noslri  Ma- 
ria  sernper  lirgo  deheat  appellari  ?  Sancli^aimus 
Pontitex  Joannes  coacla  Synodo  brcviter  ,  ac  dilii- 
cide  respcndit  ,  definiendo  priino  ,  Unum  ex  san- 
eta  Trinilate  Chrislum  esse  :  serundo  Dewn  car- 
ne  pasium  ;  denique  B.  Virginem  proprie ,  & 
veraciter  Dti  i^enitrirem  ab  omnibus  cathoHcis 
recte  coiijiteri,  Singulus  verohnjus  su*  supremas 


definitionis  partes  S.  Auguttini  testimonii»  confir- 
mal  ,  cujus  doctrinam ,  iiKpiit  ,  secun  lum  Prce- 
cessorum  meorum  siatuta  ,  tiomana  sequitur  ^  Z^ 
servat  Ecclesia  . 

io5.  Cuiisa  ergo  fuil  Monarhis  Scylhis  adjudi- 
cata  .  Acixmelae  vero  ,  qni  ad  impediendam  hujus 
ronlroversiie  definilioiiem  suos  Legatos  Cyrum  ,  ac 
Eiilogium  Roiiiflm  ini^erant  ,  iit  iNestorianiiuio  in- 
Jecti  condcmnali  sunt  .  Acoemeta<s  vero ,  inquil 
l^ontifex  ,  ijui  se  Monachos  dicunl  ,  <^ui  x\esto- 
riiini  evulenter  appa^^uerunt ,  llomana  eliani  eos 
darnnat  Ecdesia  .  llujiis  Pontiliciae  definilioiiis 
se  teslein  oculatuin  exliibel  Liberatus  Diaconut 
(Jarthagiiiensis  ,  qui  Kom,-R  uinc  inorahatur  ,  ia 
cap.  20.  Breviarii  .  [\^.c  coutigfrunt  aniio  554.  Llt 
vero  hu|iis  definilionis  nicmoria  perennis  fieret  , 
voliiit  Iiiiperalor  Ju.sliiiianus ,  iit  haec  verht  ryth- 
ino ,  qni  inilio  MissJE  decantatur ,  in^ererentnr.; 
l/nigenitus  Filius ,  ZS/  Verbum  Dei  Ci^c.  homo 
Jactus  ,  &  Deus  noster  cruci  ajjixus ,  mortem 
conculcans ,  unus  sanclctf  Trinitatis  ,  (/ui  cutn 
Patre  ,  C>  Spiriiu  sancto  glorijicatur  nunc  ,  O* 
seniper  ,  &  in  scscula  sceculorum  . 

io5.  Idem  Juslinianus  hac  de  re  epislolain  de- 
dil  ad  Kpiplianium  ratriarcham  Consiantinopolitd- 
num  ,  qiiain  |)ro  lcg"  iii  perpeluuni  valilura  Co- 
dici  suo  iiiieruit.  Kamdem  cpistolain  seii  legein 
approbavit  Joaunes  11.  ,  tum  poslea  e|us  successor 
Agapetus;  qiii  taiiien  haec  verba  in  sua  approba- 
tione  adili.iit:  Aon  ijuia  laicis  aucloritatem  prce- 
dicationis  adniittirnus ,  sud  quia  stulium  Jilei  ve- 
sirce  ,  Pairum  nostrorum  regulis  conveniens  con- 
Jirmamus  ,  alque  rohoramus  .  .Atque  ita  proposi- 
tio  Mon.ichornin  Srythariim  taindiu  vexata,  atque 
impugnita,  non  solinn  innocens  reperta  fuit  ,  sed 
etiam  ut  fidei  dogma  a  diiobus  suinmis  Pontiuci- 
bus  approbata  ,  ut  qiii  eaui  adhuc  rejicere  aude- 
rent  ,  ab  Krclesiae  communione  separati  ceuseren- 
tur  ,  ut  sejnncti  ab  Kcclesia  fuerunt  Monachi  A- 
cueiiielae  in  sua  opiiiione  nimis  pervicaces  .  Ac  de- 
iiiquo  idem  Juslinianus  Im|)erator  curavit,  ut  Tlie- 
sis  Monachorum  a  diiobus  Pontificibus  Joanne  II., 
&  Agapcto  jam  conserrala  ,  eliam  ah  cecninenica 
Synodo  V.  confirmaretiir  can.  10.  his  verbis  :  Si 
(juis  non  conjitctur ,  Dominurn  nostruni  Jesum 
Christutn  ,  qui  crucijixus  e.<t  carne  ,  Deum  esse 
verum  ,  €>  Dominum  glorice ,  &  unum  de  san- 
cta  Trinitate  ,  talis  anathema  sit .  Kt  haec  pro 
noslro  qiiaesito  stithciant  .  Abnnde  salitfariet  piura 
cupienii  ampli")simus  Cardinalis  Herir.  ISorisins , 
qtii  eruditissimain  hac  de  re  edidit  Pissertationein  . 
Huius  autem  Dissertationis  apologiam  Anoiiynius 
quidam  suscepit  ;  (piam  utramqne  reperies  in  T. 
III.  Operum  Theologicorum  ejuid«in  Gard.  INori- 
sri  Veueliis   1 7C9.  in   fol. 


AR^ 


110 


DE  INCAIIN.  SECT.  II.  DI3S.  III.  CAP.  I. 


ARTICULUS  II. 

Nestorius  vere  hcereticus  fuit ;  ac  propterea  in 
Sjnodo  Ephesina  jure  ,  ac  legitime  damna- 
tus  j  atque  a  Patriarchali  sede  dejectus . 

f  06.  J.Jixi!nus  snpra  n.  q4*  ?  inter  eos  ipsos  , 
qiii  iSestorii  hceresiin  se  execrari  profite^itnr,  ali- 
quos  iuveniri  ,  qni  Nestorii  personain  defeudere 
conantnr  ,  contendentes  ,  enin  iinprndentia  quideni, 
atqne  obstinatione  peccasse ,  liand  tamea  ab  or- 
thodoxa  doctrina  Ecclesiae  de  nuitate  personae  in 
Jesii  Chrislo  discessisse  .  Qiiod  si  vernin  esset,  ant 
«tiipiditatis  incredibilis ,  ant  livoris  ,  odii  ,  ac  de- 
testandae  calumiiiae  rei  censendi  tbrent  tot  sancti  , 
&  dootissimi  viri ,  &  oinnes  Concilii  Ephesini  Pa- 
Ires ,  qni  Nestorio  nt  haeretico  anathema  dixeruut» 
Vi  ilaque  horum  fides  pouatur  in  tuto  ,  sit 

PROPOSITIO , 

Nestorius  omnino  negavit  ^  uriicam  esse  in  fesu 
Chrislo  personam  ^  &  Beatissimam  Vir^inem 
Mariam  vere  posse  appeUari  Deiparam  •■,  ad- 
eoque  jure  ac  rnerUo  ut  hcereticus  condemna- 
tus  Juit . 

107.  JLInobns  modis  haec  propositio  luculentfs" 
^^ime  demoustratnr  ;  primo  ipsins  Nestorii  verbis  , 
qnibus  perspicnnm  fit  ,  ab  eo  non  fnisse  admis- 
•sani  nisi  nnionem  moralem  drviuitatis  cnm  huma- 
mtate  ,  non  autem  phjsicam  ,  realeni  ,  &  hfpo- 
Stdticam  j  unde  sequebatnr  ,  dnas  fnisse  iu  (.'liri- 
$10  persouas  ,  liominis  ,  &  Verbi  .  Deiude  id  osteii- 
dit-ur  certjs  (estimoniis  eornui  ,  qni  toti  hnic  ma- 
gna?  controversiae  interfuerniu  ,  Sc  snnt  omui  fide 
diguissimi  . 

108.  Primo  negavit  Nestorius  ,  Chri^tnm  ,  qni 
natns  ex  Maria  Virgine  ,  qui  passns  ,  qni  mortnns 
est  ,  esse  Denm  .  Ego  ,  inqiiit  8erm,  IV.  n.  2., 
natum  ,  &  mortuum  Deum  adorare  non  queo .. 
Quam  sententiam  variis  in  locis  repetit  ,  Catholi- 
cos  accilsans  ,.  qnod  oppositnm  docentes ,  fateri  ad- 
stringantur,  Deitatem  ipsam  esse  nalam  ,  pa^sam  , 
&  morluam  ;  qno  nihil  absurdius  ,  sacrisque  lit- 
teris  magis  contrarinm  fiugi  potest ,  Uiide  etiam 
Serm.  I.  nnm.  6.  Habet ,  inquit ,  matrem  Deus  ? 
ergo  excusahilix  gentUitas  ,  matres  Diis  suhin~ 
troducens  .  Pauhis  ergo  mendax  ,  de  Christi  dei~ 
tate  dicens  :  sine  patre  ,  sine  ma.tre ,  sine  gene- 
rationis  narratiane  .  Et  Serm.  VII.  n.  Sy.  No?i 
fer  se  ipsum  Deus  est ,  quod  in  utero  jiguratum 
iest :  non  per  se  Deus  est  ,  quod  creatum  est  a 
Spiritu  Sancto  .  Et  freqnentissime  eadem  repetit, 
aperte  deciarans  ,  dnos  iu  Christo  se  distinguere 
filios;  alium   pnrnm  hominem  ,    qni  natns  ,    pas- 

(fl)  fta  ad  Nesh^iriiiin  rcspondit  S.  C^lestiniis  ex  Sy- 
nodi  suae  jiidicio :  ^perte  hane  r.ostram  scias  esse  sen- 


sus  ,  ac  mortuns  est ;  alium  Divinum  Verbum  , 
qnod  Filio  homiuis  unituin  fnit  nuiojie  taniimi 
inorali ,  in  ipso  tainqnam  in  templo  inhabitausj 
qnae  similitndo  erat  Nestorio  adinodum  familiaris. 
Immo  vero  non  aliter  (^hristum  Deuni,  Sc  Filai/n 
Dei  appellatum  esse  blasphemabat ,  qiiam  .Moybes 
appellatus  est  Deus  ,  &  I.srael  Filius  Dei  .  Ut  r^- 
rum  omniuni  opificem  ,  iuquit  \n  ()uaternii>ne  27. 
Deum  appellamus,  &  Mojsem  rursum  Dtum  ... 
Et  Israel  FiUum  Dei  ...  iia  quoque  Chrisiuni 
Dominum  ,  &•  Deum  ,  &  Filium  ,  O  Sunctum^ 
&  Christum  appeltamus  .  Nou  ergo  Nestorins  iin- 
merilo  fuit  hujns  erroris  accusatus  ,  uec  iimnerito 
propter  suam  pertinaciam,  qna  sappius  admnnitus, 
praecipue  a  vS.  Cyrillo  Alexaudriuo,  ik  a  beatis- 
simo  Papa  Caelestino  ,  nunquam  resipiscere  ,  atqne 
ad  Catholicam  Fidem  redire  voluit ,  aeiemo  aiia- 
themate   percussus  . 

log,  Stcnndo  accnsatns  fnit  Nestorius  ,  qund 
SanctisNimam  Virginem  Mariam  ut  Dfi  genitri^ 
cem  aguoscere  ,  &  prardicare  uoUet  .  Id  autem  tain 
certum  est  ,  quam  qund  maxiine  ,  Sermone  euiia 
V.  nnm.  8.  No7i  imideo,  inquit  ,  non<en  Fif-gini 
^(;tT9To'Ka>  Christotoco  ,  Fateor  enim  reverendam 
esse  eam  ,  quoe  susceperit  Deum  ;  per  quam  tran- 
sierit  Dominus  omnium:  per  quam  justi/ioe  sol 
illuxerit  .  Deus  enim  erat  Verhum  ,  C^  cum  ho- 
viine  conjunctum  ,  &  in  eo  habitans ,  Nec  nu- 
quam  adduci  potnit  ,  nt  falereiur  ,  vete  ,  &  pro- 
prie  ipsam  e^ae  Dei  Jffatrem  i  sed  hoc  semper  pii- 
guacissime  negavit .  Immo  Dorolliens  ,  &  Anasta- 
siiis  duo  primi  haereseos  Nestorianae  pra?cones  ita 
paiam  blasphemare  nou  dubitaruut :  Si  quis  Ma~ 
riam  Deiparam  esse  dixerit ,  anaihema  sit ,  Et 
Nestnrins"  ipse  in  sno  primo  anuthematismo,  qnein 
Cyrilli  anaiheinatismis  opposnit :  Si  quis  ,  in(|uit, 
eum  ,  qui  est  Emmanuel ,  Dewn  verum  esse  di^ 
xerit  ,  &  non  potius  Nohiscurn  Deum  ;  hoc  est 
inhahitasse  eam  quce  secundum  nos  est  ,  Jiatu^ 
rani ,  per  id  quod  unitus  est  nostrce ,  quam  de 
Maria  Virgine  suscepit :  Matrem  etiani  Verhi  ^ 
&  non  potius  ejus ,  qui  Emmanuel  est ,  nunc.u^ 
paverit  &c,  ...  anathema  sit ;  tum  in  Serm.  XII. 
II.  9,  hanc  vocem  Deiparam  ,  lamqnam  Apolli- 
naris  ,  Arii,  atque  Euuomii  haeresi  infectam  coti" 
demnat  .  Qnod  si  usnrpatida  sit ,  nou  alind  eain 
significare  vult ,  quam  eiy^pe^jroToxor  hominis  ge- 
nitricem  . 

110.  Qnantnm  vero  pertinet  ad  testes  impleta- 
tis  Nestorii  ,  abunde  sullicere  debet  S.  Capiestiui 
Papan  ,  &  Patrnm  Epliesinr^rum  ]ndicinm.  Primus 
lectis  nou  snlun»  S.  Cynlli  accnsaiionibns  ,  sed  et- 
iam  ipsin<!  Nestorii  litteris  ,  quibns  se  ab  omni 
criminati'  iie  purgare  sataperat  ,  senteutiam  excoin- 
municationis  in  eum  prouuuciavit  ,  nisi  iutra  de- 
cimnm  diem  snot  danmaret  errores  (a)  .  Patrea 
autein  Synodi  Ephesiuae  Act.  I.  seuteuiiam  damua- 

tio- 

t^ntiam  ,    vt  nisi  de  Christo  Deo  nr>.«'ro  ca  pradicex  y 
ijiiiie  Roiitana,  O"  ^lexundrinaf  Cr  tuu^ersalis  Ecclesix 


B.  MARIA 

tionis  in  Ncstorhim  Iiis  vorbis  prohilcriiiit:  Depre- 
hfiulentes  itacjue  ^  pariini  ex  lUteris  ^  corntnenta- 
riisque  ipsius  ,  partim  ex  sennonibus ,  91/0*  nu- 
perrime  in  hac  Ephesiorurn  tnetropoli  hahuit , 
quique  testimoniis  cotnperti  sunt ,  illum  impie 
stntire^  &  prceMcare ,  &  coacti  pcr  sacros  ca- 
nones,  ^  epistoLir/i  Sanclissimi  tVatris  twstri , 
C^  Comministri  Cctlestini  ftomana;  Ecclesia^  E- 
viscopi ,  Licrymis  suhinde  perjusis ,  nd  lu^uhrent 
hanc  contra  eum  sentenliam  necessario  venimus . 
Qiiae  senteiilia  postea  ab  Episcopis  198.  subscri- 
pta  fiiit  ,  qui  lotidpin  siiiit  iinpietatis  Nestorii  ir- 
refragabiles  tesles  .  Ili  aiitein  adeo  erant  ile  tniins 
tei  veritate  securi  ,  ut  noti  dubitaverint  eos  oiniiei 
anatlieinate  percellere,  qiii  Nestoriuin  anathemati- 
zare  recusarent:  Omnes  Episcopi  simul  cLimai-e- 
runt:  Ouicumque  Neslorium  non  anathematizat ^ 
anathema  sil  » 

iti.  Kueruiit  quidem  non  paiiai  ,  qui  rebus  non- 
dtim  satis  elucidatis ,  Nestorii  persoiiae  favebant , 
ut  Joannes  Antiochenus  cuin  suis  Oienlalibus , 
Gandidiaiius  Comes  ,  qui  a  Theodosio  inissus  fue- 
rat  cuin  potestate,  ut  reipub|icfe  Iraiiqnillitatein 
ciiraret  ,  Iren^us  Comes ,  iiontiulli  alii  Aulici,  at- 
qiie  ipse  Imperator  Theodosius,  ex  falsis  rel.itio- 
iiibus  deceptus  ;  ac  propferea  in  Cyrillum  (a)  ,  & 
lotain  Syiiodiim  inale  aniinatus;  sed  paiilatiin  di- 
scussis  tenebris  veritas  apparuit  ,  ac  Synodi  Ephe- 
sinae  acta  lamquam  legitima  ,  &  justa  ubi(pie  re- 
cepta  ,  ac  probata  fiiere  ,  Nestorius  e  Patriarchali 
tbrono  dejectus,  in  Monasterium  Euprapiense,  ut 
ibi  poenitentiain  ageret  ,  relegatus  ;  &  cum  non- 
duin  qiiiesceret ,  iustante  ipso  Joanne  Antioclieno, 
qui  olim  ipsi  patrorinabatur ,  Oasim  in  exiliuin 
amandatur  .  Oinnia  iiisuper  ejus  scripta  ,  ui  vene- 
fica  igwe  combusfa  ,  eorumque  lectio  severissimis 
legibus  inferdicta  ;  adeo  ut  qui  niodo  Nestoriuin 
ab  errnre  absolvere  audent ,  totuin  mundum  erro- 
t\s  accusare  debeant  ,  Ut  nnlla  amplius  prasterita- 
rum   reruin  bistoria  certa  sit  . 

112.  De  ea  profecto  ininime  dnbitarunl  aucto- 
Tes  gravissimi  ,  qui  postea  in  Erclesia  dortrinse  or- 
ibodoxae  laude  floruerunt  ,  atque  imprimis  S.  Leo 
inagnus  ,  qui  in  epist.  ad  Leoiiem  Augiistiim  166. 
j4nathemaiizetur  ergo ,  incpiit  ,  Nestorius  ,  qui  B, 
Virginem  Mariam  ,  non  Dei ,  sed  hominis  tan- 
tummolo  crfdidit  genitricem  j  ut  aliam  personam 
earnis  ,  n'iam  faceret  Deitatis  ;  tiec  wium  Chri- 
stum  m  Verho  Dei  ,  &  carne  senliret  ;  sed  se- 
paratim ,  atque  sejunctim  alterum  Jilium  Dei , 
alterum  hominis  prcedicaret , 

11 3.  Theodoretus  etiam  ,    qui  aliquando  Neito- 


tfnet ,  C  hnnc  perjidani  nocitatem  intra  decimnm  diem 
a  primo  innotesceniis  tiln  hujus  coni'entioni.<  die  niime- 
randiim  ,  apfrla  ,  C  scripta  onfessnme  damna<.'eris  ,  tih 
vni\<fTsalis  te  F.ccleuit  communione  esse  dejecttim.  Fer- 
lldiis  igitiir  naivitates  Nfstorii  vx  ipsis  Nesiorii  episto- 
lis   novt-r.it    Rnm.m.   rontifex  . 

(«)  Jaiu  an'.e  S_)  nodiUD  Theodosiiis  Nestorii,    alque 


MATEIl  DEI.  ,,i 

rio  patrocinatiis  fucrat ,  &  diii  ejin  condemnalioiii 
restiterat  ,  veritatt.- ,  nt  credere  par  e st  ,  tandein 
com|)trta  ,  Lib.  IV.  Ilwret,  EahuLirum  cap.  12, 
po-.t  indicata»  Neslorii  blaspliemias  v\  Jesuin  Cliri- 
stum  ,  ejusque  sanctissim  un  .Vl,itr..'in  ,  ita  coiiclu- 
dit:  Unlc'  quoniain  horrenLi  morie  perihunt  im' 
pii,  Ponltficatu  pt-r  Sanctos  Ephesi  congregatos 
d!vino  sitffrapio  dejectus  est  ,  O  ab  Jmperatore 
Oasim  hahitare  jussus  ;  futuri  impiorum  suppli- 
cii  aUc  sump^sit  exordtwn  . 

1 14«  Vinceiitius  Lirincnsis  in  Commonitorio  I, 
Nestorius  ,  ait,  contrario  /Ipolltnari  morbo ,  dum. 
sese  duns  in  Chri<:to  suhstantias  distinguere  si- 
muhit ,  duos  introducit  repente  personas  ,  &  m- 
andilo  scelere  duos  esse  vuh  Filios  Dei,  duos 
Christos ;  unum  Deum  ,  alterum  hominem  ;  u- 
7iiim  ,  qui  ex  Patre ,  alterum ,  qui  sit  generatus 
ex  matre  .  Atque  ideo  asserit  ,  Sanctam  Ma- 
riarn  ,  non  Theotocon  ,  sed  Christotocon  esse  lii- 
cendam,  quia  scilicet  ex  ea  non  ille  Chnslus  ^ 
qui  Deu?  ,  sed  ille ,  qui  erat  homo  ,  nalw;  sit , 
Ubi  etiain  boininis  callide  improbi  fraudes  dete- 
git  ,  iit  non  f.icile  illi  crcdondum  sit  ,  quando  seu- 
sti  specie  tenus  orlhodoxo  loqiii   videtur  . 

1  I  5.  blem  testanlur  Uiianimi  consensti  Eva^riui 
Lib.  I.  Ilistor.  Eccles.  cap.  2.  Liberalus  iiiBre' 
iiario  causce  Nc^loriance  ,  ^-  Euiychianoe  cap. 
4.  Facuiidus  Hermaniensis  ,  Lib.  L  de  tribus  ca- 
pitulis  ;  ceterique  oinnes  illius  atJtatis  ,  vel  pojte- 
rioris  Scriptores  . 

116.  Prob.  altera  propositionis  nosfrae  pars,  sci- 
licct  Nestorium  jure,  ac  inerito  fuisse  condemna- 
tum  ,  quae  ex  hactenus  allatis  certiiiimis  documen- 
tis  sponte  sua  f^uit  .  Et  quidem  priir.o  Nestoriu» 
Rom.-c  damnatus  fuit  in  Synodo  habila  anno  43o. 
a  S.  Canleslino  Pontifice  ,  qui  non  solum  a  S.  Cy- 
rillo  ,  sed  etiairi  ab  ipso  Neslorio  ,  qui  semel ,  ac 
iteruin  suain  sententiam  per  litteras  illi  expojue- 
rat,  tolitis  causaR  Nesiorianafe  plenain  habuerat  no- 
titiain  .  Aliam  eljain  Caplestiniis  in  eadem  Ncstorii 
caiisa  Syiiodum  Honiat;  habtiit  aiino  seq.  pro  mit- 
trndis  luis  Legatis  ad  Synodum  Ephesinam  ;  in 
qiia  iterum  Nejtoriana  hatiresis  prosrripla  fuit;  at- 
qiie  in  ipsum  Nestoritim  senteniia  depositionis  ron- 
firinala  ,  iiisi  erroribus  ejuratis  ad  sanain  mentein 
rediret.  Damnala  etiain  fuit  eadeni  liaRresis  in  a- 
liis  Synodis  ,  qnas  luimero  1 5.  aiit  16.  rerppset 
1*.  Jo.  Garnerius  in  Diss.  11.  ad  Opera  Mani  Mer- 
catoris  .  Inter  eas  aiitem  tres  sunt  (truineiiir;Te  , 
liempe  Ephesina  ,  Chalredoneii<(is  &  Constiiitinnpo- 
litaiia  II.,  &  in  quibuj  Nestorii  siinul  liaeresis, 
&  persona  damnata  fuit  {b)  , 

117. 

Aiilicoriitn  artfhiis  er.it  Cyrillo  infcnsns  j  iinde  ilil  ita 
scripser.it  ,  ntiii(ltin  .id  .Synodmn  tnvit.ins  .  icito  tlia- 
fnam  ahs  te  reruni  pertiirhationem  esse  eiiitatam  ...  A^e- 
(jue  prius  nostram  (e  amicUiam  recuperaturum  confidaff 
quam  omni  turiatione )  &  animuruin  ^gritudtne  ie.da- 
ta  Crc. 

(6)  NesciO)  qnid  sibi  velit  Samitel  BasnagiiiJ^    dum 


ria 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  IIL  CAP.  I. 


!I7.  Neslorii  personani  ab  luTerosi  viiKlicare  co- 
nautnV,  coiiteiidentes  eum  soluiii  ijnpnu^fiitia,  ver- 
boriiin  insoleijtia  ,  |)rasci])ue  autein  pertiiiacia  pec- 
easse  ,  ac  proptcrea  fuisse  a  Patriarcliali  seJe  ine- 
rito  expunctum  ,  Dori  auteni  reipsa  tkias  in  Chri- 
s'tO  persoiias  proprie  dictas  posuisse,  ac  H.  Mariam 
Virpineni  vere  Deiparatn  esse  ,  inticiatum  luisse, 
duplici  id  argunientoruin  genere  se  coijficere  pos- 
se  confidunt.  Priino  ex  Nestorii  ipsius  verbis,  qui- 
bus  oriliodoxam  suam  menlein  aliquando  explica- 
vit ,  &  ex  quibtis  quae  ipsi  duriora  ,  ac  minus  ac- 
curata  exciderunt ,  explicari  volunt :  secundo  ex 
testimoniis  illiistrium  ea  aetate  viroruin  ,  quibus 
Nestolii  doctrina  perspecta  esse  debehat  . 

ii8.  Obj.  itaque  priino  .  Ortliodoxa  Incarnatio- 
1138  doctrina  liac  in  parte  li33c  quatuor  conlinet  ; 
primo  ,  Chrisluin  uon  esse  purum  Jioininem  :  se- 
cundo  ,  iion  duos  esse  filios,  scd  uiuim  :  tertio  , 
duas  tiaturas  divinain  ,  &  humanam  iu  nnam  coa- 
luisse  peisonam  ,  seu  liypostasim  diviiiam:  quarto 
B.  Virginein  Cliristum  enixam  dicendam  esse  Dei- 
parani  :  atqui  hasc  omnia  aperte  docuit  Nestorius 
pluribus  in  locis :  ergo  &c. 

iiq.  Prob.  prima  niinoris  pars  .  Serin.  VII.  n. 
9.3.  calumniam  sibi  impactam  disputigens:  A'o/i 
y.udus  homo ,  inquit ,  Christus  ,  o  calumniator  , 
scd  homo  simul  &  Deus y  quod  aliquibus  Scrip- 
Vnx  Sacrae  locis  probat .  Et  Serm.  XH.  num.  2. 
ita  emphatice  loquitur  :  In  stupore  remaneat  gen- 
tiwn  Paulus  Samosatenus  ,  gui  nohis  Dominicam 
humanitatem  nudam  a  Deitate  delirat ,  cjui  so- 
lam  prcetei  diiinitatem  Jabulatur  hanc  ,  quce  sem- 
per  conjuncta  est  atque  connexa ,  quce  eadem 
ac  pariler  potest ,  quce  Deus  , 

120.  Prob.  secunda  pars  niirjoris  .  lij  Serm.  II. 
tiuai.  5.  ita  perspicue  orthodoxam  m*ntem  expo- 
nit :  Dicisio  7^on  est  neque  conjunctioru<; ,  neque 
potentice  ,  neque  filiationis  ,  neque  Jnijus  ,  quod 
est  Christus  .  In  his  divisio  non  est .  In  Deitate 
vero ,  &  humanitate  divisio  non  est  ,  Christus  , 
secundum  quod  est  Ckristus  ,  indii^isus  est  ;  Cb' 
Filius  ,  secundum  quod  est  Filius  ,  indivisus  est : 
iVo?i  enim  hahemus  duos  Christos  ,  vel  duos  Fi- 
lios  ...  Sed  idem  ipse  est  duplex  ,  non  dignitate  , 
sed  natura  .  Adluic  clarius  Serm.  XI.  Hic  ,  qui  vi- 
detur  infans ,  ait,  hic  qui  recens  apparet ,  hic ,  qui 
Jasciis  corporalibus  eget ,  hic ,  qui  secundur?!  vi- 
sihilem  essentiam  recenter  est  editus  ,  Filius  est , 
ut  Scriptura  docet ,  eeternus ...  Novimus  huma- 
nitatem  infantis  ,  ac  divinitatem  :  Jiliationis  uni- 
tatem  servamus  in  deitatis ,  humanitatisque  na- 
tura  .  Ac  deinum  aliis  sirailibus  locis  ojnissis,  in 
Serm,  XII.  Naturce  duplices ,  inquit ,  sed  Filius 
singularis  .  Quid  sermonem  in  calumniam  vocas  ? 

121.  Prob.  terlia  miuoris  pars  de  uuione  hypo- 


statica  .  In  epistola  secunda  ad  Sanctum  Caftlesti- 
num  R.  P.  aperie  faletur  ,  ntramque  Cliristi  iia- 
turain  ,  propter  conjunclionem  sunimam  ,  6>'  in- 
conjusam  in  una  persona  adorari  .  lu  epistoU 
ad  Alexandrum  Hierapolitaiuim  Episcopuin  ,  Ao^i 
duas  personas ,  inqiiil  ,  wiani  personamfacnnus  , 
sed  una  appelhitione  Christi  duas  naturas  sinnd 
signijicamus .  Hinc  etiam  in  Synodo  Laterauensi 
habila  auuo  649«  Sectioue  V.  haec  Nesiorii  yer- 
ba  recitantur:  Non  alius  erat  Deus  Verbum  ,  & 
alius  ,  In  quo  Jactus  est  homo  ;  erat  enim  am~ 
borum  una  persona  ,  dlgnitate  ,  &  honore  ado- 
randa  ab  omni  creatura  , 

122,  Quarla  pars  minoris  de  voce  Deipara  ad- 
huc  evidentius  ostendiiur:  Dixi  jam  scepius  ,  in- 
quit  in  Serm.  VI.  nuin.  4-  '^'  7^'^^  inter  vos  siin- 
pUciter ,  sive  inter  quoscumque  ahos  voce  hac 
d-iOTOKOi  gandet ,  apud  me  nulla  est  de  voce  in- 
vidui  ,  tanlum  ne  Virginem  faciat  Deum  &c. 
Epistola  III.  ad  S.  Caslestinum  :  Ego  autem,  ait, 
C^  hanc  quidem  voceni  ,  qua»  est  ^tazexo;  ,  nisi 
secundum  Jpollinaris  ,  &  Arii  furorem  ad  con-- 
fusionem  naturarum  proferatur  ,  volentihus  dice- 
re  ,  non  resisto  .  Serin.  XII.  u.  7.  Damna  eos  ^ 
qui  dicunt ,  secundum  Apoilinaris ,  C^  Arii  sen- 
sum  Dei  generatricem  ,  &  ego  una  tecum  cla- 
mo  biOTOxoy .  Ac  deiuum  ibidem  :  Filius  Dei  na- 
fus  est  ,  Deus  Verbum  ,  ^  homo  :  ergo  quce  pe- 
perit ,  propter  unitatem  ,  dicatur  Dei  genitrix  , 
idest  ^DTOKos  •  Qu<Te  est  ratio  a  Catholicis  sein- 
peradhibita,  ad  probaiidum  ,  B.  Mariam  esse  Dei 
genitricem  . 

120.  Re^p.  liaec  omnia  a  callidissiino  haeretico 
fuisse  prolata  specietenus  ortliodoxe  ,  revera  au- 
tem  in  seiisu  ininus  proprio  ,  qui  posset  cuni  sno 
errore  facile  couciliari  ;  artem  enim  falleiidi  ,  & 
decipiendi  incautos  a  magistro  suoTheodoro  Mopsue- 
steno  ajjprime  didicerat  .  Sed  fallere  uou  potuit 
Ca*lestinum  suinmum  Ecclesiac  Hierarcham  ,  noii 
Cyrillum  Patriarcham  Alexandriuum  ,  non  Patres 
Synodi  EphesinrC  ,  non  tot  alios  doctissiinos  viros, 
qui  apertam  Nestorii  lia^resim  coguoscentes  ,  sub- 
dolis  quibusdam  locutionibus  sibi  impoui  passi  noii 
sunt  .  Sed  haud  diilicile  erit  singulas  objeclionis 
partes  excutiendo  ,   fallacias  Neslorii  detegere  . 

124.  Ad  [jrimain  ergo  object.  partein  resp.  Ke- 
storiuin  mala  fide  ,  atcpie  ad  fucum  imperitis  fa- 
cieuduin  ,  calumniam  haeresis  Pauli  Samosateni  a 
se  depellere  voluisse  .  Vere  antem  dicebat  contra 
SamosateuuiTi  ,  Christum  non  esse  puriim  hoini- 
nem  ,  quia  cum  eo  conjuncta  semper  fuit  diviui- 
tas  ,  sed  uexu  solum  morali ,  nou  physice  ,  &  hj- 
postatice  ,  ut  recta  fides  docet ;  unde  natum.  ,  & 
mortuum  Deum  se  adorare  uon  posse  dicebat ,  ac 
veram  proiude  Verbi  lucaruationem  negabat .    Si" 

mu- 


in  Annalihiis  pohtico-Ecclesiatticis  ad  ann.  43o.  n.  ?o. 
ita  ex  tripodi"  iJroniincjat  ,  verHatem  Conciliorum  De- 
cretis  antepoiiendam  esse  i  ^uasi  tot  Concilia ,    tot  l'a- 


tres  )    tot  Testes  veritatcm  aiit  non  cognoverint  j 
turpiter  prodidc-rint . 


aut 


B.  MAIUA  xMATER  DEI . 

mulant ,  inqiiiebat  S.  Cyrilliis  de  Nestorio ,  ia 
exposilioue  Aiiatliejmatisini  V.  simulant ,  se  in- 
camationis  vocem  a.l/nittere  y  verum  incanui- 
tum  csse  revera  Dei  Verbum  non  putant  ....  /fs- 
serunt  sic  ,  tamquam  in  uno  quopiam  hnmi- 
ne  ex  Sanctorum  nurnero ,  de  Alaria  Virgi- 
ne  nato ,  habitasse  Uni^enitum  Verbiim  .  Ce- 
teriini  a  plerisqiie  acciisatiis  fuit  Nestorius  ,  quod 
«altem  ex  parte  cuin  Taulo  Saniosaleiio  seiiti- 
ret  .  Legenda  sunt  ,  quae  Marius  Mercator  scri- 
psit  in  epist.  de  dtscrimine  inter  hceresim  Nesto- 
rii  ,  &"  dogniata  Pauli  Samosateni  .  Vid.  infr. 
uiim.  i38. 

125.  Ad  secnndum  .  Crassior  erat  fraus  IVesto- 
rii  ,  qujB  facile  a  viris  noa  obtusis ,  vel  studio 
partiuin  niinime  praeoccupatis  detegebatur ,  duin 
uiium  Cliristum  ,  unumque  Filiuin  se  agnoscere 
profilebatur .  Neque  enim  aliain  adniittebat  inler 
duas  naturas  conjunctionein  ,  quain  nioralem  ,  af- 
fectus  scilicet  ,  qualis  inter  duos  con|i:ges  est  ;  non 
autein  illain  veram  ,  realeni  ,  &  physicain  unio- 
nein  ,  quae  a  S.  Goelestino  ,  a  S.  Cyrillo  ,  aliisque 
Patribus  orthodoxis  exigebatur .  Has  rsestoriauo- 
rnm  fallacias  Synodus  V.  analheni.  4«  exponit  , 
eos  nempe  non  aliam  admiltere  duarum  naturarum 
iiniouem  ,  quam  eara  ,  quas  e$t  secun  lum  gra- 
tiam  ,  vel  secundum  operationem  ,  vel  secundum 
dignitatem  ,  vel  secundum  cequalitatem  konoris  , 
vei  secundum  auctoritatem  ,  aut  relationem  ,  auc 
affectum ,  aut  virtutem ,  aut  secundurn  bonam 
voluntatem  ,  Ex  hac  autem  Nestorii  doctrina  ma- 
nifeste  consequebatur  ,  esse  uiuim  Ciiristum  ,  unam 
personam  unitate  morali ,  iniproprie ,  &•  meta- 
phorice  i  non  autem  unitate  phjrsica  ,  &  hj-po- 
statica ,  quam  numquain  admisit. 

126.  Inst,  iSestoriiis  in  aiiatlicniitismo  quintoop- 
posito  anatheinatisini  S.  Cyrilli  iiasc  Iiabet;  ,,  Siquis 
„  post  nssniJiiilionemhominis naturaliter  Dei  Fflium 
„  ununi  esse  audeat  dicere  ,  cuin  sit  EininanueJ  , 
„  anathema  sit  "  .  Quibus  verbis  aperte  ostendit  , 
•e  nonnist  duas  naturas,  non  autem  duas  perso- 
nas  in  Christo  distinguere  .  Id  etiam  significabaut 
ea  verba  ,  quae  ex  quaternione  17.  in  Acl.  J.  Con- 
cilii  Ephesini  lecta  sunt :  Filius  post  camem  as- 
sumptam  seorsum  per  se  Fdii  nomine  appellari 
non  debet  ,  ne  duos  Filios  videamur  inducere, 

127.  Resp.  hacc  &  siinilia  verba  potuisse  iii  sen- 
an  orlhotioxo  accipi  ,  si  ab  homine  infegrae  &  sin- 
eerae  fidei  prolata  fuissent ,  non  autem  quando  pro- 
lata  fuerunt  a  Nestorio  ,  homine  non  suspectae  tan- 
tuminodo  ,  sed  omnino  perversae  doctrinae  ;  cui  do- 
ctrinae  nullo  ino^io  repugnant  subdolae  illae  ik.  fal- 
laces  loquendi  formniae  .  Neinpe  nihil  oberat  Ne- 
storianae  haeresi  fateri  in  Christo  unum  Dei  Fi- 
lium  naturaliter ,  duininodo  hasc  unitas  noii  sit 
hypostatica ,  sed  moralis  tantuminodo ,  qualem 
ultro  INestorius  adinittebat  .  INeque  sanioris  criticae 
regulis  con^entaneum  videtur  ,  ex  siinilibus  locu- 
liouibus  ver.iiM  expiscari  Nestorii  nientem  ,  contra 
tot ,  &  tain  ^ravia  aliorum  testiniouia  5  imuio  con- 

Gazzaniga  Theol,  Toin,  V, 


ii5 

tra  itrrata  Conciliorum  j  ac  snminorum  Pontificuni 
decrefa  ,  quibus  non  haec  solum  verba  ,  se«i  omnia 
ISestorii  gesta  ,  &  dict.i  coinperfa  fuerunt . 

128.  Ad  ttrtiani  .  Ividein  insigni  versutia  abu- 
tebattir  Nestorius  vocabnlo  personce  ,  qiiando  eain 
in  Christo  uiiain  esse  fatebatur  ;  suinendo  scilicet 
personam,  ut  est  vox  juris;  qua  ratione  eliain  duo 
conjuges  unam  personain  constituere  dicuntur ;  noii 
autein  in  sensii  theologico,  prout  hypostasim  ,  <Si 
siippa^ilum  significat .  Hanc  Nestorianorum  falla- 
ciaui  detegit  Synodus  V.  tECununica  aiiat!iemat. 
4.,  eos  dicens  per  solam  nominationem ,  (!•  ho- 
norem  ,  &  dignitatem ,  Cb*  adorationem  unam, 
personam  ,  ^  unum  Filium  ,  ?>  unum  Chrlstwn 
conjingcre  . 

1 29.  Ad  4«  Suam  falJendi  artein  magis  exerce- 
bat  Nestoriuj  ,  ubi  de  glorioso  Deiparce  nomine 
agfbjtur.  Quia  enim  fideles  MariaB  cultui  pecu- 
liariter  addictos  adinodum  oflendi  videbat  ex  de- 
negato  illo  tanti  honoris  titulo ,  coactus  &  invitu«i 
noinen  Deiparoe  ipsi  concedere  non  recusabat,  sed 
doloso  sensu :  non  quia  ipsa  concepit ,  &  pcperil 
Deinn,  sed  quia  concepit ,  &  pepent  hominem  Deo 
nnituin  .  Suain  haeresim  noii  dissimulavit  in  ep, 
I.  ad  S.  Caelestinum,  inquiens :  Si  quis  auteyn. 
hoc  nomen  ^foTonoy  propter  natarn  humanitH' 
teni ,  conjunctam  Deo  Verbo ,  non  propter  pa^ 
rientem  proponat  ,  dicimus  quidcm  ,  hoc  vocabu- 
luni  in  eam  ,  quce  peperit ,  non  esse  conveniens : 
oportet  enim  veram  matrem  de  eadem  esse  es- 
sentia  ,  qua  est  ex  se  natum :  ferri  tamen  pos- 
se  propter  ipsam  considerationcm  ,  &  quol  so- 
lutn  nominetur  de  Virgine  hoc  verbum  propter 
inseparabile  templum  Dei  Verbi  ex  ipsa  :  non 
quia  ipsa  sit  mater  Dei  Verbi  ;  nemo  enim  an- 
tiquiorerfi  se  parit .  Et  Serin.  IV.  ^lliud  est  dice^ 
re ,  inquit ,  quia  nato  de  Maria  conjunctus  erat 
Deus  ille ,  qui  est  Verbum  Patns ,  quod  est  U- 
quidissimum  ,  ZSr  Jxrrnwn  ,  atque  irreprehensibile 
Gentilibus,  &  aliud ,  quia  Divinitas  indignit  ni- 
tiiitate  in  mensibus  decurrente  .  In  Sermoue  ve- 
roXII.n.22.  nonrefugitappellareMariam  ^tariyir/, 
modo  sui  adversarii  non  refugiant  quoque  eain  di- 
cere  aV^paTOToxs»'  hominis  genilricern :  Conji- 
tere  utrumque ,  ait  Cyrillum  indigitans  ,  appelhins 
Sanctam  Virginem  d-»Tcxoi'  pariter  ,  ^  dr- 
3-p«9Tcx3f  .  Et  Serin.  XIII.  num.  5i.  Iias  tres  vo- 
ces  j^piTorcxor ,  ^fOTtxor  ,  &•  dr^peoTiorQxer  simul 
conjuiigi  vult :  quae  tainen  recte  conjungi  non  pos- 
sunt ,  nisi  duabus  personis  introductis  .  Nasci  eniin 
nonnisi  personae  convenit. 

i5o.  Ob.  secundo  .  Plures ,  &  gravissimi  testes 
Nestoriuin  ab  oinni  liairesi  absolvunt ,  eum  tan- 
tuinmodo  culpaiites  ,  (juod  de  vocibus  cum  ('yril- 
Jo  coiilenderet  ,  quod  iuinitatis  Jocutionibus  suain 
fidein  exponeret ,  &  praecipue  quod  iis  |)ervica- 
citer  inhaereret  ,  nolens  conimuni  de  Myslerio  In- 
carnationis  loquendi  usui  se  accominodare  .  Ifa  Jo- 
annes  Autiochenus  ad  JNestoriuin  scribebat:  St  e- 
nim  mens  tua  eadem  sapU ,  O*  sentit ,  qu<x 
l 5  San" 


II< 


DE  INCAFvN.  SECT. 


Sancti  Piitres  ,  Ecchsiceqiie  Doctores  (  nam  hoc , 
Pomine  mi ,  &  e3S  ynuhiSsy  ^-  ex  cofnmiinibus. 
amicis  de  te  ac^epimus  )  q^iorswn  vereris  piwn. 
sensiim  convenienti  voce  fuhlicare  ?  Et  iufra  : 
Multi ,  ut  intelligo  ,  non  injrequentes  ex  te  au- 
dieruni  ,  quod  ipsam  solani  vocem  ,  non  piam 
^uoque  ipsius  yocis  notionem  averseris^  Atcjue  i- 
dipsnin  ciim  suo  Metropolita  de  INestorio  sentie- 
bant  alii  Kpiscopi  Orientales  iu  peculiari  Synodo, 
qiiam  Ephesi  coutrc  Synodiun  Cyriilianam  habue- 
Tunt ,  rSestoriuin  abonmi  haereseosnota  absoiven- 
t€&5  &  Cyrilluiry  a  suiv  Sede  deponentes .  Joannes 
quidem  postea  Ijnperatoris  minis,  coactu*in  damna- 
tionem  Nestorii  consensit,  sed  liisce  verbis,  t^enera- 
iibus  &.  .Tmbignis,^  u":  bene.  Thecdorefus.  notavit  : 
Anatheiyiatizamus  qucecumgue  {  Nestorius  )  ali- 
ter  dixit ,  aut  sentit  ,  cjuam^  doctrimi  Jpostolica 
continetc 

i5f.  Multo  magis  Nestorio  favebaJ  Theodore- 
tus  5  vir  doctissinius  inter  om.nes.  illius,  temporis 
Episcopoa,  quem  Photius.  (^jyinum.  nominavit .  Ita. 
«nim  scribebat  ad  Joanuem  epist»  2.  ,,  Jam  tuas 
j,  Sanctitali  prcedixi  ,  quia  si  Domini  mes  vene- 
„  rabili ,  &  Sanctissimi  Episcopi  Nestorii  fuerat 
5j  dogma  damnatum  5  nec  ego  cum  his,  qui  hoc 
,j  faciunt ,  communicabo  .  "  Scribeus.  autem  An- 
dreap  Saniosateno :  ,,  Exigit ,  inquit ,  Aristolaus 
„  sub.-jcriptionem  facisdudum  dainnationis  ,  &■  ut 
,5  anatiiematiaetur  Sancti  Episcopi  dogina  Nesfo- 
5,  rii  c  Soit  aulera  vestra  Sauctitas,  qnod  si  quis 
„  indisciele  doctrinam  anathematizet  ejusdem  Sau- 
j,  ctissimi ,  &  veuerabilis  Episcopi ;  idem  es£ ,  ac 
,,  si  pietatem  anathemalizare  videatur  .  " 

i52<,  Demum  Socrates  L.  8.  Hist.  EccL  c.  52, 
postquam  aliorum  opinioue:!n  de  Nestorii  errori- 
tus  indicasset  ,  ita  subdit :  ,,  Ego  vero  ,  dum  ejus 
,3  libros  iustro ,  hominem  imperitum,  reperio  ..0 
,5  nec  tamen  mihi  videtur  imitari  Paulum  Samo- 
j,  salenum  ,  aut  Pholinum  ,  &  Dominum  omnino 
5,  siinpiicem  honiiuem  dicere,  sed  soium  Deipa= 
j,  rae  vocein  ,  tamquain  larvam  reformidare ..,  Sic 
„  eum  sentienlem  reperio  ,  tum  ex  ejus  libris  , 
„  quos  legi  ,  tum  ex  his ,  qiiee  amal,ore3  ipsiua  di- 
35  cunt .  '^ 

i55o  Resp»  cum  Neetorius  de  industiia  perple- 
xe  ,  &  obscure  loauens.  sensu3- 9U03  occuiuerit ,  & 
doctriuam  suam  multis  arabagibus  inyoivere  sem- 
per  sluduerit ,  mirum  uon  esse  ,  potuisse  eam  ali- 
«^uos  iuveuire  patronos  j  praecipue  vero  cum  S. 
fcyrilli  ejus  adversarii  fides  propter  suos-auafhe- 
matismos ,  de  quibus  poslea ,  suspecta  aliquibus 
iacta  esset .  His.tamen  nebulis  dissipatis  ,  &  rei 
Teritate  perspecta ,  infeiix  Nestorius  ab  omnibus 
aerelictus-est ,  ejusque  memoria  etiam  in  subse- 
^uentibus  Synodis  damnata  fuit  »  Audiantur,  quae 
Ephesini  Patres  ad  imperatorem  scripsevunt  in  Re- 
latioiie  Act.  VI.  ,,  Ad  tegendam  imposturam,  in- 
„  quit ,  usque  adeo  callidus  fuil  {'  Nesiorius  J  , 
„  »1  quidam  quoqne  Sanctissimi  Eplscopi  ,  occul- 
j,  tAlo  errore  ,    ab  «o  deccpli  »'wi  ,    eique  ses*  a- 


II.    DISS.  m.    CAP.  I. 

„  djunxerint ,  qui  actus.  illius  subscripserint.,  Q-ui, 
„  tamen  posteaquauv  dilucide  quid  sentiret,  es^ 
„  sent  percor)tati ,.  iiiumque  suas  blasphemias- re- 
„  tegentem  comperiissent  ,  ab  eo-  dasciverunt  ,  ac 
„  Sanctac  Sy.nodo  sese  adjiuixerunt .  "  Sed  expen-- 
dainus  singulos  testes . 

I54"  Joat)nes.  AntiQchenus  amicitiaNestorio  pm- 
ctus ,  iuitio  illius  magni  dissidii.  eidem  Nestorio  a- 
deo  patrocinatus  est  ,  ut  ipse  eJiam.  in  suspicionetn 
haereseoa  venerit ;  ac  propterea  Patres  Coucilii  E- 
phesini  in   Kelatione  missa  per  Palladium  ad  lin- 
peratorem  dicere  non  dubitarunt,.  ipsuu^.  amicilias  ' 
mallc  gratijicari^   quam  fidei  utilitatem  specta- 
re  .    Suspicio  aucta  est ,  q:iando  jnoram  cuin   suis. 
de  industria  traheus  .  Conrilii  iiulium  impedire  co- 
nabattir:     mnltijrjie    magis,     qua.uio  Conciliabulo 
cmn  suis  Orientalibus  coacto  ,    NerUorii    depositio- 
ni  subscribere  detrectavit;    unde  eiiauv  a  Cyrillo,, 
&,  a  toto  Coucilio  communioue  privatus  fuit..  E- 
xitus  tamen  rerum  abur)de  deiuojvstravit,  Joaniicmi 
ab  ha^resi  Nestorii  fuisse  aiieiium  » 

i55»  Nam  primo  certior  factus  de  prima  con- 
demiiatione  Nestorii  a  Caelestino  R.  P.  ,  nisi  intra 
decijuui)5  diein  resipi.sceret ,  litteras  ad  eumdem 
Nestorium  dedit ,  quibus  significabat  .  licet  decem 
dieruin  intervaUufn  esset  valde  angustujn  ,  rena 
tameu  esse  ejusmod!  ,  ut  non  decem  diebus.,  ,,  sed 
55  uno  ,  iijjo  vero,  paucis  horis  tota  confici  posse 
„  videatur  .  Nam  quid  facilius  ,  inquit;  quaui  uo- 
„  mine  commodo  ,,  ir.iiitisque  Sanctis  Patribus  u-» 
„  sitato,  &  vere  nihilominus ,  salutarique  ex  Vir- 
,,  gine  ortui  pepcongruo,  in  Christi  ojnaiunv  nO" 
„  strujn.  Regis  dispensatione  uti  ?  ...  Si  enim  meu6 
„  tua  eadem  sapit  &  sentit,.  quae  Sancti  Patres  , 
„  &  Ecclesiae  DoctoreSj  quorsum  vereris,  piuiK 
,5.animi  tui  sensura  convenieati.voce  publicare?  "^ 
Rogat  deintle  ,  ac  maiorem  in  modum  ipsum  hor- 
tatur,  ut  non  soiiim  vocem . /^eiparoe  ,  sed  etiaiB 
notiouevn  luiie  voci  subiectam  reaima.i  c  Etenim  ^ 
subdit ,  si  id  ,  quod  Tiorninis  signijicatione  offer- 
iur  y  non  recipimus  ,  restat ,  ut  in  gravissimum 
errorem  prolahamur  c.  Quod  Joannes.  uberius  ex- 
plicat ,  sensu  omnino  orthodoxo  <= . 

i56,  Post  autem  curante  piissimo  Imperatore 
1  heodosio  pax  inler  Jo.  Antioclienum  ,  &  Cyril- 
Inm  feliciter  restituta  esc ,  sed  ea  couditione,  ut 
Nestorio ,  ejusqus  iiaeresi  anathema  diceretur.  Hu- 
jua  concordiae  hisloria  legitur  in  epistola  S.  Cy- 
rilli  ad  Donatum  Episcopum  veteris  Nicopolis*.  u- 
bi  narrat ,  reiectas  fuisse  omnes  conditiones  pacis 
a  Joanne  una  cum  Orientalibus  per  Paulum  E- 
missenum  propositas-,  neque  ipsum  ad  synaxiiH. 
receptum  ,  „  prinsquam  dato  libello  Nestorii  dog- 
„  mata  suo  scripto  anatliematizasset,  seque  illum 
,,  pro  deposito  iiabere  contessus  esset,  &  ordina- 
„  tioni  religiosissimi  Episcopi  Maximiani  consen- 
,,  sisset .  Et  idem  Cjrillus  in.  alia  epistola  ad 
„  Acacium  Mllitinoe  Episcopum  .  Cum  religio- 
5,  sissimus  ,  in^u/i ,  iCpiscopus  Paulus  paratum  se 
„  diceret ,    Neatorii  blaspliemias- anathematizare  , 

„  scri- 


B.  MARIA  MATER  DEl. 


ii5 


•jpripfoqiie  iii  illins  flepositioiiem  consfntirf  ,  at- 
qiie  icl  pro  omnibus  ,  &  tamquam  ex  c^mimnii 
oinnibns  Orientaiiuin  l',|Mscoporum  persona  sese 
,  facere  aflKrniaret  ,  "  tunc  Jeinum  ad  pacem  ,  & 
communionem  Ecclesia;  fuisse  admisi^ium  .  Sed 
iieque  lioc  contentus  Cyrilius  vuluit ,  ut  fctiam  ipite 
Jo.  Antiochenus  sua  nunu  scriptntn  his  de  rehus 
confessionern  edfret  .  Ac  demum  in  ej^istola  ad 
Vaieiiaiium  lconii  lCpiscopuin  ita  idem  ■Cyrillus 
■scribit :  Rfligiosissinii  totius  Orientis  Episcopi  , 
una  curn  Domino  -nieo  Joanne  religiosissimo  Ec- 
clesice  Antiochence  Episcopo  scripta ,  dilucidaipie 
conjessione  yalam  fecerunt ,  se  projanas  IS'esto~ 
rianarum  yocum  noi^itates  ceque  ,  ac  nos  cotl- 
demnasse  ;  seque  nullo  uncjuam  loco  eas  Juihuis- 
se  .  En  igitur  quales  fuerint  innocenii»  ,  &  ortlio- 
doxiae  Nestorii  testej  .  Atque  hxc  omnia  docunien- 
ta ,  una  cuin  aliis  ad  causam  Nestorianam  spe- 
ctantibus  in  III.  Parte  Concilii  Epliesini  contineti- 
tur  Tom.  111.  Collect.  Labbeanae  . 

iS^.  Tlieodoretus  majore  Nestorianismi  snspicio- 
jie  laboravit,  &  nonnisi  acgre  ,  ac  serius  quaia  a- 
Jii  ,  Nestnrii  dainiiationi  conseii^it  ;  consensit  ta- 
men  ,  &  cum  a  Dioscoro  in  praedatoria  Kphe^iha 
Synodo  fuisset  a  sua  Cyrensi  Sede  dejectus  ,  ad 
S.  Leoiiem  Pontificem  Maximum  confugit  ,  a  quo 
cognita  ipsius  resipiscentia  fuit  eliam  pristino  ho- 
*iori  restitntus  .  In  Concilio  tamen  Chalcedonensi 
Tdebuit  idhuc  plenius  suae  tldei ,  &  obedientiae  Ho- 
cumentum  exhibere  ,  anathematizando  scilicet  Ne- 
storiuin  ,  atque  iinpiam   ejusdem   haeresim  . 

i58.  Socratis  deinum  testimonium  ea  parte,  qua 
Nestorium  ab  erroribin  Pauli  Saniosateni ,  &  Plio- 
tini  absolvit ,  judicio  eruditissimi  P.  Jo,  Gamerii 
recipi  potest ,  reipsa  enim  ab  hiijusmodi  haeresi- 
I)us ,  quas  saepitis  in  suis  Sermonibus  execratus 
fuit ,  Nestorius  videtur  fuisse  alienus  ;  quanivis  for- 
tasse  ex  suocapitali  errore  duplicis  in  Christo  per- 
sonae  ,  per  legitimas  consequentias  ronvinci  potiest 
cum  dainnatis  istis  haereticis  conveiiire  ;  quod  ipsi 
a  Catholicis  non  semel  exprobralum  fuit  .  Ita  in- 
ter  alios  Marins  Mercator  in  epist.  de  di<;crimin6 
inter  hceresim  Nestorii ,  (>  dagmata  Pauli  Sa- 
mosateni ,  Ehionis  ^  Photini ,  &  Marcelli  n.  17. 
<le  Ncsiorio  scribit :  In  eo  igitur  Pauio  Samosa- 
teno  conjungitur  ,  in  quo  habitatorem  ,  &•  hahi- 
iaculum  pro  meritis  separat  ,  dividens  ,  quol  \i- 
Tiicuique  eorum  sit  propriurn  ,  ex  diversitate  na- 
turce  ;  quod  quiderji  illis  amhohus  cum  Ebione  , 
€9*  Photino  ^  ^  GiTlafa  Marcello  commune  est , 
Judicium  autem  Marii  Mercatoris  ,  aliorumque  , 
qui  similia  de  Nestorio  scripseruut ,  multo  gravius 
est  judicio  Socratis ,  hominis  in  forensibus  magis  , 
quain  in  theologicis  rebus  exercitati  . 

i5c).  Inlolerabile  antein  est  ,  quod  idem  Socra- 
tesaddit  ,  Nestorium  sohim  Deivarce  vocern,  tam- 
tjuam  larvam  rejormidasse .  Neque  eniin  de  vo- 
ce  sola  erat  gravissima  illa  causa  ;  sed  de  lecta 
hujus  vocis  iiotioue ;  quae  recla  hnjus  vocis  notio 
ab  ipsa    fundamentali  IncarnalioiMs    doctrina  pen- 


debat  .  Si  eniin  Verbtim  c*T»  factnm  est  ,  uuione 
physica  ,  Sc  reali  ,  ik  hyposialica  sibi  carnem  co- 
pniando  ,  rertissimo  con-ri-quebalur  ,  ipsnm  eise  do 
Maria  Virjjine  'natnm  .  Jd  prube  notavit  praeter  a- 
lios  inultos  vir  imprimis  erudiiui  ,  alque  aciilus 
Ijeontius  Jiytantiuus  in  L. -I.  advi-rsus  iNesloriuiii  , 
inofjons  ,  ,,  iiou  fnisse  de  vocibus  controversiam  , 
,,  sed  de  inodn  totius  mjrsterii  Chrifti  ^  quod  no» 
,,  siii)|)liciter  ex  hac  ,  aut  illa  voce  ,  aut  ex  qui- 
„  bustlam  verhis  approbandum  cst ,  vol  iinproJaii- 
,,  duin  ,  sed  ex  primi»  j^riuciphis :  Principu  vero 
,,  esse  moduin  unionis  secun.lurn  hjrpostasirn  ,  (^ 
„  secundurn  cy^iai¥  hahitalionem  :  priinnm  Palret 
,,  tradidisse  ;  alterum  hacreticos  ,  qui  liac  ralion© 
5,  ot9^?aTTO\Tiijiyhornmisadoralionern  iuduxerint". 
Quarr  ifcalia  iiujiis  generis  si  IJaclius  Ifgisset,  haud 
ita  facile  pronunciasset  (  m  art.  Nestonus  )  ,  to- 
tam  hanc  dispulationem  noii  fuisse  ,  uisi  de  vocibus  . 

i4o.  Dices .  Liberatus  in  Hr&viario  llceresis 
Nestorianoe  c.  5.  Cyrillas  ,  inquit ,  dejiorationes 
Cfuasiam  librorum  Nestorii  faciehat ,  eum  per- 
furbare  volens  ;  erat  enirn,  ut  dtciiur  y  ejus  ini- 
micus  . 

i^i.  I^esp.  Liberatum  ,  DiaconnmEcclcsiaeCar- 
ihaginensis  facilius ,  quam  par  erat ,  quibndaua 
ruinoribus  aurem  praebuisse ;  iiec  ejus  testimo- 
nium  ,  soli  incert*  fainae  innixum  ,  ut  diciiur  , 
praeponderare ,  aut  aequiparari  posse  tot  gravissi- 
mis  ,  atque  indubiis  testibus  ,  qui  de  nefaria  Nc- 
storii  hasresi  nos  omnino  rertos  reddunt .  Quamvis 
Liberalus  nomir>e  deflorationurn  fortasse  inlellexic 
excerpta  ex  libris  Nestorii  ,  quSa  Cyrillus  Patribus 
Ephesinis  examinanda  proposuit. 

\L^i.  Ob.  tertio  .  Nestorius  iu  Synodo  tumulluo. 
sa  ,  non  servatis ,  immo  aperte  violatis  ommbiis 
juris  regulis  ,  cOndemnatus  ifuit .  Nam  primo  Cy- 
riir^is,  quamvis  rogatus  ,  expeclare  noluit  adven- 
tuin  Jo.  Antiocheni  ,  qui  una  cum  snii  (Jompro- 
vinciaiibus  Episcopis  iain  erat  in  januis ,  citius 
autem  propter  longinquitatem  ,  &  molestias  itineris 
adesse  non  potuit  .  linnio  Candidiauus  Gomes  se- 
mel  iterumqne  jussit  ,  ue  iuitium  Synodi  fieret 
ante  Orienlaiium  adventum  ;  sed  ipsius  mandata 
Cyrillus  insuper  habuit  .  Secundo  »ieque  expectare 
Cyrillus  voluit  Legatos  Pontilicios  ,  qui  propterea 
nonnisi  post  Actionem  primam  ,  iu  qua  Nesloriu» 
rondemnatus  jam  fi-ierat  ,  Concilio  interfuetunt  « 
Terlio  oinnia  uua  die  sumina  fesiinatione  peracta 
fuere  ,  quibus  nec  plnrcs  sutlessisseiit  ,  si  debita 
discussio  ,  ut  par  erat  ,  facta  fuisset  priino  12.  A- 
Inatheinatismorum  Cyrilli  coutra  Neslorium,  secun- 
do  Neslorii  Sermonuin  ,  lertio  doclrinae  Ss.  ralnim, 
praesertim  vero  si  Nestorio  causani  suam  defenden- 
di  facultas  fuisset  facla  ,  qui  Synodo  se  adfuturum 
promiserat  ,  cuni  omnes  convenissent  Episcopi  ; 
ac  saltein  qiiatriduo  Synodiim  ditferri  postulabat . 
Etiain  iii  seuteiilia  ipsa  Nestorio  significata  livor 
&  odiuin  apparet ,  in  ea  enim  No^us  Julas  ap- 
jjellatus  est :  quasi  iiiinis  exigua  foisset  dainnatio- 
t>is ,  &  depositionis  p<Bi).-i ,  quiu  injuria  etiam ,  & 

in- 


ii6 


DE  INCARN.  SECT.  II.    DISS.  III.    CAP.  T. 


iufamia  tam  probrosae  appellatiouis  adderetur. 
i^5.  Ad  liasc  addant  aliqui  cum  Svida  T.  II. 
p.  578.  Pulcherias  aiiimum  luisse  a  Nestorio  aver- 
sum  propter  justain  objurgationem  eidein  a  Ne- 
storio  factam  ;  tum  Euuuchum  Scliolasticum  ma- 
gua  pecuinae  vi  corruptum  ,  mutasse  Iinperatoris 
animum  contra  Orientales  ,  in  cujus  rei  testimo- 
iiium  afferuut  Acacii  Berceensis  epistolam  ,  quam 
P.  Lupus  iu  sua  collectioue  refert  c.  i^.  aliaqne 
hujus  generis  ,  quibus  Jjasnagius  S.  Cyrillum  una 
ctim  sua  Synodo  iufamare  frustra  conatur  . 

i44'  Resp.  haec  omnia ,  quae  post  Dupinium  , 
CasUias  ,  Basnagius  ,  aliiqae  Romanas  Ecclesiae  lio- 
stes  ,  non  solum  narrant ,  sed  verbis  etiam  ornaiit, 
atque  exaggerant  ,  etiamsi  vera  esseut ,  vim  deii- 
liitionis  dogmaticas  coutra  Nestorium  juillatenus 
posse  infringere ,  postquam  damnatio  illius  facta 
iu  Act.  1.  Coiic.  Epliesini  confirmata  fuit  Act.  se- 
quenti  ,  praiseutibas  ,  &  approbantibus  Apostolica; 
Sedis  Legatis  ,  confirmata  iterum  a  summo  Poiiti- 
lice  Rom.  ,  &  deinde  a  duabus  proxime  consecu- 
tis  cecumenicis  Synodis  ,  Chalcedonensi  &  Constan- 
tiuopolitana ;  ac  demum  ab  ipsis  jNestorii  patro- 
liis ,  Jo.  AntiociR-no ,  Theodoreto  ,  &  uuo  veibo 
ab  universo  orbe  catholico  acceptata  .  Uiiiversalis 
enim  hic  Ecclesiae  cojisensus  totum  illud  ,  quod 
iu  ordine  rerum  gestarum  peccatum  fuisset ,  abun- 
de  sanaret .  Sed  praestat  singulas  objectionis  partes 
J^reviter  saltem  disculere  . 

i45.  Accusatur  Cyrillus  miuimae  festinationis  , 
qaia  Nestorio  quatrului  dilationem  concedere  no- 
luit,  neque  adventuin  Orientalium  expectare  .  At 
vero  jam  16.  dies  expectaverat  .  Synodus  enim  iii- 
dicta  fuerat  ipsa  sacra  Peutecostes  die  iuchoanda 
7.  Junii .  Maxiina  pars  Episcoporum  aderat :  tan- 
tae  procrastinationis  taedio  nuilti  conquerebantur  , 
aliqui  infirmati  ,  alii  etiam  mortui  fuerant:  aequifln 
igitur  erat ,  ut  tandem  aliquaudo  rumperentur  mo- 
XX  ,  &  iuitium  celebrandae  Synodi  fieret .  At  Ne- 
storius  quatriduuin  petebat  ,  uiiqua  petitio  ,  cum 
iile  jam  Ephesi  uua  cum  decem  Episcopis  sua- 
rum  partium  adesset .  Ulterius  &  die  praecedenti 
inouitus  fuerat ,  tum  ipsa  die  semel ,  atque  ite- 
rum  £id  Syuodum  invitatus  ;  atque  a  daobas  Epi- 
scopis  ipsius  amicis  Theodoto  Ancyrano ,  &  Aca- 
cio  Melitinensi  jnajorem  in  modum  rogatus ,  ut 
deposita  pertinacia  ad  commuuem  Ecclesias  seu- 
tenliam  accederet  ,  sed  frustra  ;  ille  enim  magis 
insaniebat ,  palam  dicens ,  se  Deum  bimesLrem  , 
aut  trlmestrem  non  colere  .  Tempus  ergo  erat  , 
lU  putridum  hoc  Ecclesiae  membrum  excommuni- 
catioiiis  falce  resecaretur. 

i4*5.  Sed  expectandus  erat ,  iuquiunt ,  adventus 
Joanuis  Antiocheni  ,  qui  cam  suis  Episcojiis  Coin- 
provincialibus  non  procul  aberat  .  Verumtamen 
suspicio  erat ,  valde  fundata ,  eum  de  industria 
moras  trahere,  aliquod  ex  cuuctatione  beneficium 
pro  suo  sperantein .  Duo  etiam  Episcopi  ab  eo 
permissi  ,  dixerunt  non  semel ,  sed  sceplus  posse 
eo  etiam  abseute  Syuodum  iuchoari .  „  Ciim  h«c 


„  illi  renuntiassent ,  certoque  constaret ,  tam  ex 
„  mora  quam  ex  iis  ,  quae  nuutiata  fuerant  ipsiua 
„  nomine  ,  eum  detrectare  cousensum  ;  vel  quod 
„  amicitiae,  quae  ipsi  cum  Nestorio  intercedebat  , 
„  induJgeret,  vel  quod  is  Ecclesiae  suae  fuerit  Cle- 
„  ricus  ,  vel  eliam  quod  quorumdam  pro  ipso  de- 
„  precatiouilnis  morejii  gereret ,  S.  Synodus  in 
„  magna  Ephesi  Ecchsia  ,  quae  appeJlatur  Ma- 
,,  ria ,  sessiouem  celeJ^ravit .  "  Ita  causam  uon 
expectati  adventus  Orientalium  exponunt  Patres  E- 
])Iiesiui  iu  relatioue  ad  S.  Caelestinum  .  Nulla  hic 
lestinatio  apparet  ,  sed  potius  longa  jnora,  quam- 
qaam  non  tanta  ,  quanta  a  Nestorianis  iujastepo- 
slulabatur  . 

i47«  Quod  vero  mandatorum  Candidiani  Comi» 
tis  ,  qui  Synodi  iuitium  adhac  differri  jubebat  , 
iiallam  rationem  Patres  habueriut ,  non  inde  se- 
quitur,  eos  sacra  Imperatoris  mandata  violasse  ; 
lectae  etiam  fuerant  in  ipsa  prima  Sessioue  litterae 
Tlieodosii,  in  quibus  nulla  prorsus  Candidiano  po- 
tcstas  hac  iu  parte  fieJjat ;  sed  tantaminodo  jube- 
batur,  ut  diligenter  prospiceret ,  ne  disse^isio  ex 
??2utuo  repugnajidi  studio  coorta  increbresceret  . 
Ceterum  reliqua  arbitrio  Episcoporum  relicla  e- 
rant  (  \  id.  siip.  iu  not.  ad  n.  11.  ).  Quamobrem 
Augustus ,  quamvis  ei  de  re  tota  noudum  probe 
couscio  ideo  displicuerit,  postea  tamen  omnia  ap- 
proJjavit ,  atqae  pro  aactoritate  sibi  a  Deo  con- 
cessa  decretorum  Ecclesiae  plenam  executionem 
imperavit ,  &  Nestorium  luja  cam  paucis  ipsi  per- 
tinaciter  adhaereutibus  Episcopis  exilio  relegavit . 

\/S.  Sic  etiam  nec  Legati  Pontificii  ,  nec  ipse 
summus  Pontifex  uUo  modo  de  festinatione  Pa- 
trum ,  aut  de  ulla  alia  vel  minima  sacrorum  Ca- 
nonum  violatioue  conquesti  sunt ;  sed  postquam  iis 
omnia  exposita  fuere  ,  quae  Act.  I.  gesta  erant  , 
calculum  suum  incuuctanter  abjecerunt.  Nec  illis 
diiiicile  ,  aut  impossibile  visum  est  ,  tot  ,  tanta- 
sque  res  potuisse  una  die  debita  diligentia  discu- 
ti  ,  &  determinari  .  Nam  integra  die  a  summo  ma- 
iie  usque  ad  noclcm  Patres  iu  Concilio  sederunt  ; 
&  duo  praecipua  controversiae  puncta  jam  cousta- 
bant  ;  scilicet  qualis  esset  de  mysterio  lucarnatio- 
nis  universalis  Ecclesiae  doctrina  ,  &  quales  erro- 
res  Nestorii ;  de  utroqae  enim  puncto  jam  sum- 
inus  Pontifex  Caelestiuus  in  Synodo  Romaua  sua 
ediderat  oracula  .  lu  /Egypto  etiam  ,  &  Constanti- 
nopoli  diu  ,  multumque  fuerat  disputatum  de  no- 
va  Nestorii  doctrina  .  Quamobrem  miraudum  liO» 
est ,  potuisse  iina  integra  die  omnia  rite  peragi  , 
quac  ad  hanc  litem  fiuiendam  pertinebaut .  Hinc 
recte  Synodus  Chalcedouensis  can.  i^.  etiam  hac 
de  causa  epislolain  Ibae  ad  Marin  Persam  condem- 
iiavit ,  quod  inculparet  Epliesinam  S.  Synodum  , 
tamquaui,  sine  exajniiiatlone  ,  O"  qucestione  Ne- 
storium  condemnasse  . 

i49'  Tempore  antejn  ,  &  patiejitia  Lectorum  a- 
bntuntar  liostes  S.  Cyrilli  ,  dum  eum  aut  odio  Pul- 
cherias  Augnstae  iu  Ne!.torium,  aut  corruptis  im- 
mensa    auri    copia  Aaiss  Ministris   abusum  fuisse 

di- 


H/VESTORIUS  ILVERETICUS. 


1 1 


dicnnt ,  ad  Neslorluni  aemulum  ,  &  advrrsarimn 
Biuiin  oppriiupmluin  .  Nugae  li«  sunt ,  Hc  iiM'pliac 
otiosis  lioiniuibus  vendeiid^  ,  uoii  autcin  inter  e- 
ruditos  propoiicndae  .  Et  August.-r  I'uioherioe  pie- 
tas ,  &  (.'ynlli  sanctitas  sunt  oiunibus  cruditis  adeo 
perspectae  ,  &  probat.-?;  ,  ut  nulla  possiiit  calumnia 
jn  suspiciouem  vocari  .  Deinde  aniie  necuniis  «uis 
potuit  Cyrillus  currumpere  Sanct.  (J;clestinuiu  Pa- 

fiam  cuin  tota  sua  Syuodo ,  ((iiando  Nestoriuin  ut 
laEreticuin  condeumavit  ?  Aiine  tol  Sanclos  J'.pi- 
scopos  ,  non  soluin  cos ,  qui  Epb.esi  fuerant  in 
Spiritu  S.  congregati  ,  sed  etiani  qui  erant  ubiqiie 
lcrrarum  dispersi  ?  .Anne  Sytiodos  tECumeiiicas  sub- 
sequeiites  quartain  ,  &  quiutam,  qUcC  Epliesiuain 
confirmarunt  ?  Sed  piget  de  liujusmodi  rebus  cuin 
inodernis  quibusdam  hyperciiticis  disputare,  qui 
ex  paucis ,  quiT;  super^unt  ,  luijus  magiuTe  contro- 
Vsrsias  monumentis  ,  totani  relro  antiquitatem ,  eos 
etiam  ,  qui  illius  pars  magna  fueruut ,  falsi  au- 
dent  poslulare . 

i5o.  Dices .  S.  Isidorus  Pelusiota  Cyrilli  mini- 
tne  inimicus  ,  ad  euin  scripsit  lib.  i.  ep.  5i  i. 
„  Multi  ex  iis ,  qui  Ephesi  coacti  sunt ,  te  tradu- 
5,  cunt,  ut  tuas  iuimicitias  persequcntcin ,  &  ul- 
„  ciscentem  ,  ac  nou  ea  ,  quac  Jesu  (Ihristi  suut  , 
„  orthodoxe  qua;rentem .  Theophili ,  inquiunt,  ex 
„  sorore  nepos  est ,  illiusque  mentem  ,  ac  senten- 
„  tiam  imitatur  .  Ut  euim  ille  perspicuiun  adver- 
„  «us  divioitus  afflatum  ,  ac  Deo  carum  virum 
5,  Joannem  furorem  ettudit :  sic  etiam  iste  gloria- 
,5  ri ,  ac  se  jactare  expetit ,  etiam  sialicqui  Jatum 
„  tit  inter  eos  ,  qui  accusantur ,  discriinen".  E- 
j,  pist.  570.  Simultates  ,  iiiquit ,  ac  dissidia  com- 
5,  priine .  Ne  privatac  ,  ac  domesticae  contumelias 
,j  ultionem  ,  qua  tamquam  aere  quodain  alieno  a 
5,  mortalibus  obstrictus  es,  in  viventem  Ecclesiam 
5,  deriva,  atque  aeternam  ipsi  dissensionem  pieta- 
„  tis  Sjjecie  .  atque  oblentu  compara.  " 

l5i.  Resp.,  Iiaec  scripsisse  Isidorum  falsis  O- 
Tientalium  rumoribus ,  atque  clamoribus  deceptum  ; 
&  cum  Cyrilluin  ut  Filium  suum  diligeret,  lijjer- 
xime  eum  admonuit  de  iis ,  quae  contra  ipsuin 
spargebantur  ab  ejus  implacabilibus  hostibus.  Ce- 
tcruin  quantum  ad  causam  ipsain  Ecclesias  ,  Ne- 
storii  condemnationein  &  ipse  urgebat ,  pro  qiia 
etiani  epistolam  Imperatori  scripsit  ,  utAulicorum, 
qui  Nestorio  patrocinabantur  ,  potenliam  reprime- 
T€t ;  additquc,  uuivcrsum  orbem  terrarum  B.  Vir- 
ginem  Mariam  ut  Deiparain  colere  lib.  i.  ep.  54. 
J>ed  haec  majore  iu  luce  poneutur  sequenti 

ARTIC.  III. 

De  anatliematismis  ,  &  orthodoxn 
S.  CjtHU  jide . 

i52.  \ji  supra  diximus ,  in  brevi  Nestorianae 
liaerestos  syuopsi  n.  8.  ,  Nestorii  blasphemias  nou- 
nullis  epistolis  priuuun  refutavit  S.  Cyrillus ,  ac 
poslea  iisdem  duodecim  opposuit  anathematismos  , 


(piibus  saiia  ,  &  ortliodoxa  de  !\ly9terio  Incariu- 
tioiiia  dorlriua  exponebatur  ,  quo»  Nestorius  reci- 
jwrc  noluit  ,  sed  totidcm  anathematisiiiis  impugna- 
vit  .  Nestoriani  ,  ut  controversia  definitionem  evi- 
tarent ,  rccriminationc  ufeiit».-» ,  Cyrilluin  ApoUi- 
narismi  ,  atque  Arianismi  accusare  cceperuijt  ;  ea- 
quc  accusali»  rcipsa  tantuin  valuit ,  ut  apud  O- 
ricntales  CyrilH  fidcs  suspecla  redderelur  :  imme- 
rito  tameu  ,  ut  sequens  declarabit 

PROPOSITIO . 

S,  Cjrilli  epistolae  ,  atcfue  anathematismi 

injuria  Apollinaris ,  atc/uc  Arii 

.  hceresis  accusaniur , 

i53.  Ad  omuem  hujns  falsas  accusationis  la- 
hm\  abstergeiidam  sufficere  debuisscl  ji.dicium  S. 
Scdis  Apostolicae  ;  quandoquidem  a  S.  Caelestitio 
ita  Nestorio  scriptum  fuisse  inveniinus  (  in  Litt, 
ad  Nestorium  I.  P.  Conc.  Ephes.  c.  18.  ):  Ale^ 
xandrince  Ecclesice  Sacerdotis  (  Cyrilli  )  Jidem, 
&  probavimus ,  C^  prohamus  .  Et  tu  admonitus 
per  eum  eadem  sentias  noblscum ,  si  cis  esse 
nobiscum ,  o  Frater .  Idein  etiam  saDCtissimus 
Pontifex  in  ep.  ad  Joannem  Antioclienum  vocat  S. 
Cyrillum  strenuum  catholicoe  Ecclesix ,  ^  filei 
dejensorem  . 

i54.  Sed  quoniam  Nestorius ,  aliique  Cyrilli 
hosles  Romani  Pontificis  judicio  mijiime  acquieve- 
ruiit  ,  alia  ipsius  orthodoxiae  documenta  aftereuda 
sunt .  Pritno  tota  Ephesina  Synodus  qua3  ab  uni- 
versali  Ecclcsia  debita  veneratione  ut  ascumenica , 
atque  infallibilis  auctoritatis  exccpta  fuit ,  Act.  I, 
Cvrilli  non  miuus  ,  quam  Ncstorii  doctrinam  ac- 
curato  examine  perpendit .  Post  auti.in  ita  decla- 
ravit  in  Relatioue  ad  Imperatorem  Theodosiuin  : 
,,  Ac  principio  quidern  Cyrilli,  religiosissimi  ,  san- 
,,  ctissimique  Archiepiscopi  epistolas  de  fide  ]con- 
,,  scriptas  ,  cum  hac  expositioue  (  fidei  Concilii 
j,  Nicacni  )  coutulimus  ,  coUatasque  doginatibus  , 
,,  ac  sententiis  consentaneas  reperimus  ,  nec  ul' 
,,  la  in  re  doctrinatn  ejus  ab  illa  expositione 
,,  discrepantem  .  Scribeutes  item  iidein  Patres  ad 
,,  S.  Caclestinum  R.  P.  ita  de  Cyrillo  loquuutur 
.,  Act.  V,  Lectas  deinde  suiit  litterac  ,  quas  San- 
,,  ctissimus  ,  Deocjne  dilectissimus  Alexandriii.T  Ec- 
,,  clesia?  Episcopus  Cyrillus  ad  euin  (  Nestoriuin  ) 
„  scripserat ,  quas  S.  Sjrnodus  approbavit  ,  ut  re- 
„  cte  ,  inculpatecjue  exaratas ,  atque  in  nuUo 
„  dissentaneas  di^inis  scripturis ,  traditae  videli- 
„  cet  fidei ,  &  expositae  iu  nngna  illa  Synodo  a 
,,  S.  Patribus  ,  qui  NicKae  Rilhyuiaj  oliin  conve- 
,,  ueriint ,  sicut  tua  quoque  Saiictitas  id  probaus 
,,  testificata  est  .  Hoc  testiiuoniiiin  Concilii  Ephe- 
,,  sini  est  lestimonium  doctriuale  universae  EccIp- 
,,  siae  ,  cui  sine  maguo  piaculo  uemo  refragari 
„  pniest  .  '* 

i55.  Atque  hcTC  Apostolicas  Sedis ,  atque  Ephe- 
siuee  Syuodi  judicia,    tainquam    iueiuctabile  suae 


ii8 


DE  INCARN.  SECT.  II.    DISSERT.  TII.    CAP.  I. 


orlhocloxias  docnmentuin  allegavit  ipse  Cyrillus  in 
siia    ad    Theodosiam    Imp.     apologia ,     inquiens  : 

Fidei  namqiie  meae  rectUudiiil  lestimoniiim  perlu- 
„  buit  &  Roinana  Ecclesia ,  &  sancta  qiioque  Sy- 
,,  nodiis  ,  ex  universo ,  iit  dicam  ,  orbe  ,  qui  sub 
.,  caelo  est ,  congregata  .  Quod  enim  iiulla  ex  par- 
,,  te  ab  €vangelica  ,  &  apostoHca  traditione  aber- 
„  rarim  ;  immo  vero  quod  rcctam  ,  miiiiineque 
„  obliquam  sacrorum  dogmaluin  seinitam  teneam, 
„  id  posteaquam  epistolas  ,  quas  ad  Nestorium  per- 
„  scripseram  ,  legisscnt ,  cornnninl  sentenlia  con- 
„  Jessi  sunt  omnes ,  &■  quidem  sciipto  in  ipsa 
„  Fide  monumentorum  ,  rernmque  gestarum  .  " 

i56.  Idem  postea  ,  constansque  fuit  Ecclesiac  de 
ep.  S.  Cyrilli  judicium.  Nam  in  Synodo  oecume- 
uica  Clialredonensi  in  causa  Eufychetis  habita  Act. 

11.  cum  lertas  essent  duae  S.  Cyrilii  epistoL-E  ,  al- 
tera  ad  Nestorium ,  altera  vero  ad  Joannem  An- 
tiochenum  ,  Reverendissimi  Episcopi  exclamave- 
lunt  :  Onines  sic  credimus  ^  Papa  Leo  sic  cre- 
dit ,  Leo  ,  &  Anj.tolius  sic  credunt ,  omnes  sic 
credimus ,  sicut  Cjn-iUus ,  ita  credimus ,  celerna 
mer/ioria  Cjrilli .  Et  Act.  V.  in  Definitione  Fidei 
sacra  Sytmdus  ,  se  epistolas  synodicas  beatissimi 
Cj-rilli  Alexandrince  Ecclesice  Prcesulis  ad  Ne- 
storiuni  ,  &  Orientales  suscepisse  testatur  .  Et 
liasc  quidem  de.S.Cyriili  epist,  Nimc  de  ejusdem 

12.  auathematismis  (a) . 

iSj.  S.  Cyrilli  duodecim  anatliematismos  fuisse 
in  Syiiodo  Epliesina  probatos ,  aperie  testatur  Li- 
bcratus  Diaconus  in  Breviario  inquiens :  „  Joan- 
,,  iic!  Aiitiochenus  coguoscens  ,  quac  gesta  fuerant 
„  Epliesi  in  damnatione  Nestorii  ,  &  illa  duode- 
,,  cim  capitula  Cj-rilli  in  ipsoConcilio  suscepla  , 
„  &  conjirmata  ,  indignabatur  valde  contra  Sy- 
„  nodum  .  "  Id  etiam  testatus  est  Joannes  Seba- 
slenus  Episcopus  in  cpist.  Synodica  ad  Leonem 
Augustum  . 

i58.  Sed  longe  majus  ,  atque  ineluctabile  acce- 
dit  testimoniuni  Synodi  V.  oecumenicas,  quac  non- 
iiulla  Theodoreti  scripta  analhemate  feriit  ,  non  a- 
lia  de  causa  ,  nisi  quia  duodecim  S.  Cyrilli  capi- 
tula  fmpngnabaiit  .  Eademque  censura  feriit  cele- 
brem  epistolam  Ibas  ad  IVlarin  Persam  ,  in  qua 
laudati  duodecim  S.  Cyrilli  anatliematismi  haere- 
seos  insimulabanlur  .  Canone  enim  i3.  ita  sacro- 
sancta  Synodus  definivit :  ,,  Si  quis  defendit  iinpia 
„  Theodoreti  conscripta ,  quae  contra  rectam  fi- 
„  dem  5    &   contra    primam  Epbesinam  S.  Syno- 


„  dum,  &  S.  Cyrillum  ,  &  duodecim  ejus  capU 
„  tuhi  exposuit ....  &  nou  anathematizat  ea ,  & 
„  eos  ,  qui  similia  eis  sapuerunt ,  vel  sapiuut  : 
,,  insuper  autem  &  omnes  qui  scripserunt  contra 
„  rectam  fidem  ,  &  S.  Cyrflliun  ,  ^  ejus  duode^ 
,,  cim  Capitula ,  &  usque  ad  mortem  in  tali  im» 
,,  pietate  permanserunt ,  anatliema  sit .  "  Et  can, 
i4.  aDatlieaia  proinvQciat  in  eos ,  qui  defendiint 
epistolajn  Ibae  ad  Manu  Persam,  hanc  inter  cae- 
teras  afferens  rationem  ,  qnod  S,  Cfrillum ,  qui 
rectani  Jidcm  Christianorum  prcedicavit  ,  tam- 
(juani  hcereticuni ,  &  simililer  ApoUinario  impio 
scripsisse  criminetur ,  &  inculpet  primani  Ephe- 
iuiam  Sanctam  Sjnodum  ,  taniquam  si^ie  exa- 
7?unatione  ^  &  qucestione  Nestorium  condemnan- 
tem  ,  e^  duodecim  capitida  S.  CjriUL  impia  ,  & 
contraria  reclce  Jidei  vocet . 

1.^9.  Accedit  insuper  testimonium  Vigilii  sum- 
ni  Pontificis  ,  qui  in  Decreto  ,  quo  Rusticum  ,  & 
Sebastianum  Romanae  Ecciesiae  Diaconos  deposuit, 
Sjnodicam,  inquit ,  beatoe  recordationis  CjriUi 
epistola??!  ad  Nestorium  ,  cum  duodecim  capitu- 
Us .  S.  Sjnodus  Ephesina  prima  suscepit  ^  &  bea- 
ta  Cha!cedone?isis  Sjnodus ,  ad  convincendas 
Nestorii  vesanias  i?i  deJinitio?ie  Jidei  legitur  po- 
suisse .  Simiie  testimonium  reddidit  Gregorius  II, 
Pontifex  Maximus  in  Professione  fidei  missa  ad  S. 
Gennanum  Episcopnm  Constantinopolitanum ,  ul 
proinde  ortliodo.xa  S.  Cyrilli  fides  aliis  lestibus  ini- 
iiime  indigeat. 

160.  Ob.  primo  .  Praeter  apertos  Cyrilli  bostes, 
Nestorium  ,  Joannem  Antiochenum  cuin  suis  O- 
rientalibus,  Theodorum  Mopsuestenum  ,  Theodore- 
tum  ,  Ibam  ,  Anclream  Samosateosem  ,  aliosquesi- 
miles,  Cyrilli  doctrinam  ,  &  peculiariter  XII.  Ca- 
pitula ,  haeretjeos  Arianae  ,  &.  ApoUinaristarum  ac- 
cusarunt  viri  oinnino  orthodoxi  ,  &  a  partium  stu- 
dio  prorsus  alieni  .  Talis  fuit  S.  Gennadius  Epi- 
scopus  Constantinopolitanus  ,  qui  Cyrillo  jam  de- 
functo ,  Librum  edidit  contra  ejusdem  anatliema- 
tismos ,  cujtis  uonnisi  duo  fiagmenta  sujjersunt  a- 
pud  Facundum  Herinianensem  lib.  3.  c.  4-  j  in 
quibus  ita  loquitiir  :  „  Vae  mihi  a  malisj  heu  .... 
,,  Quales  Cyrilli  /Egyptii ,  &  quantas  blasphemias 
,,  incurri ,  &quantasblasphemiasaudivi! ...  Omnem 
,,  supereminentiam  blasphemiae  jaculatus  est  ad- 
,,  versus  S.  Pafres  ,  adversus  eorum  priores  Apo- 
„  stolos  ,  adversus  ipsum  Salvatorein  in  resurre- 
„  ctionem  meditatus  est .  Assumptam  quidem  hu- 

ma- 


(a)  Longe  major  fiiit  de  onliotioxia  Anntliematismo- 
nnn  ,  «jnain  epist.  G.  CyriJli  concertatio .  Non  soliis  e- 
nim  ISestorins  eos  confntavit  oi".positis  aliis  12.  nnntlie- 
matismis  >  std  ttiam  Amlrens  Samosntenns  ,  Sc  Tlieo- 
doretns  Oyreiisis  eos  damnarnnt  :  qiionim  tamen  accn- 
salionilms  S.  C^yrilltis  singnlntitn  respontlit  .  Eos  acer- 
rJme  itiijnisnjvit  e!.i^;in  Jo.  Aniioclieniis  cuin  siiis  E- 
piscopis  Orientalih.is  in  Concilinljnlo  Epliesino  ,  &  hon 
p.inci  alii  .  Siii  ipsius  tlelensioneTn  non  pratermisit  S. 
Cyriliiis  Uihm  singiilanbus  libris  .    Sufiragaterem  ,    Se 


sniP  cnnsae  patronnm  Ivahnit  Mnfinm  Mercntorem  ,  ((ni 
Nestoriann  Capitnla  nntirrethicn  solide  reliitnvit.  Ea- 
dein  detniim  dissipntis  primis  illis  oftiiciis  ,  (jiias  con- 
troversiae  «"Stiis  inJiixcrat  ,  nl)  omnibus  iit  orlliodoxa 
excepta  siint  ;  t[iinn((u;itn  P.  Jo.  Garneriiis  definiri  non 
posse  dicat  ,  (jiMntloiiniii  illi  lam  vexati  nnatliemntismi 
virn  Cnnonnm  hnljtre  Cffperint  .  Eosdtm  in  Intinniii 
Jingnirn  primo  trnnslulit  iVlarinas  IVlercalor,  posten  au- 
tem  Dion.  Exi"uns  . 


DE  IVESTOltll  DAMiXAT. 


»»9 


„  manifafem  ex  nobis,  &  pro  r.ohU  injiiriat:  di- 
„  viiiain  ejiis  iiataraiii  ,  &   impx-Hibilein   paisioni- 

hii9  siibjcife  e  coiiteiidit  ...  Aoalliematizaturiis  est 
te  PeDS  ,  paries  (lealbate  .  ?^ec  tameii  ,  ut  ibideiii 
pro  re  siia.  ohservat  Faciiiuliis ,  ftiit  saiiclo  illi  E- 
piscnpo  aliijiiod   net^oiium   facessitum  (a)  . 

i6i.  Resp.  ,  iis  omnibus  ,  qui  vel  studio  par- 
tiuin  male  cnntra  S.  CyriHn"»  aniinati  ,  vel  pro- 
pter  disputafioiiis  aestuin  ejus  nieiite  non  bene  in- 
tpllecta ,  ortlindoxam  ipsiu»  doctrinam  criminali 
»unt ,  Iong(p  pracferejKlos  esse  eos  teste»,  quos  su- 
pra  alle;;aviinus ,  qui  &  numero,  &  auctoritate  i- 
f-tis  longe  pr.-ecellunf ;  &  quoium  aliqui  eo  etiam 
majore  fide  digni  sunt,  quia  controversia  jaiu  fi- 
uifa  ,  rebusque  pacalis  lacilius  rei  veritatem  co- 
gnoscere  potuerunt .  Sic  inter  alios  Jo.  Antioche--. 
Dus  ,  omui  simultatedeposita  pacem  &  concordiam 
cum  Cyrillo  iniit ;  &  ipse  Tlieodoretus  acerrimus, 
si  quis  alius,  ca|)itulorum  Cyrilli  condemiiator  , 
in  ep.  85.  ad  Dioscorum  inulta  in  laudem  ipsius 
S.  Cyrilli  Iiabet ,  ejusque  verbis  ,  &  auctoritate  iu 
sni«  dialogis  usus  est  contra  Apollinaris'as,  ipsum 
enumprans  iuter  eo»,  qtics  orhis  lumin,.i ,  ^  fi' 
Jei  diices  ,  ac  mas^istros  appellat ,. 

1G2.  Non  parum  certe  molestia;  ingerunt  terri- 
bilei  illse  invectivae  ,  quibus  sanctissimus  ,  &  lau- 
dalisMinus  Episcopus  Gennadius  Cvrilli  jam.  defun- 
cti  ineinoriae  insultavit;  cnjus  sciipta  fiierant  jam 
in  duabus  Syuodis  Epliesij;a  ,  &  CiWilredonensi 
probata  ;  adeo  ut  nonnulli  de  ficle  Henniauensis  , 
apiid  quem  soluin  hesc  reperiuntur ,  dubitare  ma- 
lueriut .  .Sed  si  S.  (iennadius  ita  inCyrillum,  or- 
ihodoxas  lidei  alhletam  ,  debacchatus  fuit ,  naevus 
certe  hic  est  in  sancto  illo  viro ,  virtutum  alia- 
ruin  ,  qtiibus  refulsit ,  teguinento  optrituidus .  Ex 
aliqua  parfe,  licet  non  omuino  ,  e.xcusari  etiam 
polest  Gefinaditi.s  ,  quia  ,  ut'  ipse  Facundus  obser- 
vat ,  talui  de  Cjrillo  non  scriberet ,  nisi  diccntis 
intentionem  minus  intidlexisset  ...  Potuit  enim 
(b'  ipse  de  Christiana  religume  ,  cjnce  recta  sunt , 
eredens ,  non  inieliectum  Beatum  CjriUum  bona 
intentione  culpare . 

i65.  Dices ,  S.  Cyrillus  ad  pacem  ineundam 
cum  Orientalibus  coactus  est  sua  Capilula  sup- 
primere,  ii  tacite  saltem  retractare  ,  conlraria  scri- 
jbens  iis  ,  quae  in  suis  anGthemafisinis  scripserat  . 

164.  Resp.  hoc  esse  maniieite  falsnm ;  siquidem 
Rarrat  ipse  S..  Cyrillus  in  ep.  ad  Acacium  Meli- 
tiuensem  ,.  id  quidein  sibi  fuisse  propositiim  ,  se 
tamen  iniquam  conditionem  consfanler  repudias- 
•e ,  „  Volebant ,  inquit,  omnia  aboleri  ,  quae  vel 
,,  epistolis  (  in  ep.  ad  Nestoriinn  illi  analhema- 
,v  tismi  couliuebautur  )  ,  vel  toinis  .  vel  libria  vul- 


,,  gaverain  ,  &  vAi  filei  ,  qiuTC  a  .Ss.  Patribus  no- 
„  slris  iNicscie  e.lita  f.ierat ,  consentire  .  Ego  vcro 
,,  ad  ista  ila  rescripsi  :  blxpositioni  filel ,  c/uam 
„  Niccent  Patres  edilorunc ,  alhcuremus  omnes, 
,5  nihil  eoruin  ,  quce  in  ipsa  continentur ,  lahe' 
,,  jiUtantes^ ...  i^uae  vero  recte  contra  JVestorii 
,.  blasphemias  scripsimu$ ,  e.i  hujusmoli  esse  , 
„  ut  nulla  nobis  ralione  persualeri  possit ,  ut 
,,  recte  scripia  esse  ncgemus .  " 

i65.  Ideo  auieiii  aliqui  suspicati  siint  S.  flyril- 
lum.  sua  capitula  relractasse  ,  quia  inagis  Eccle- 
sia;  pacis ,  quam  sui  honoris  studiostis ,  tan-^em 
conscnsit ,  ut  Orientales  suis  capitulis  .subscribere 
nnn  cogcreulur  ,  contentus  ea  Kidei  confessioue  , 
quam  ad  ipsum  miserant  ,  &  quain  ut  orthodo- 
xain  &  ipse  subscripsit .  Ita  rein  totain  exponit  e- 
tiain  1^'acundus  Herniiauensis  Lib.  VI.  cap.  4«  'i»- 
qAiien^:  ,,  (^uoniam  beaius  ('yrillus  Orientalium 
,,  legatioue  suscepta  ,  inagis  quod  a  Consacerdoti- 
,,  bus  suis  expetcbatur  ,  festinavit  implere ,  quam 
..  dii  forum  suorum  ,  in  quibus  ofFensi  fueraut  , 
„  sulhcientem  purgationein  facere,  ideo  putatus 
,,  est ,  veluti  pristino  errore  darnnato  ,  Orienta- 
„  lium  admomtionfi  conversus  ;  cum  ille  recupe- 
,,  randce  unitatis  cupidus ,  in  dejensione  dictO' 
„  rum  suorum  noluerit  imtnorari'''  .  Oux ,  &  a- 
li  i  ab  Hermianenji  allata  iiianifcste  ostcnduut ,  S. 
Cyrillum  pacis  studio  iion  exegisse  ab  Orientali- 
bus  suorum  capitidorum  subscriptionem  ,  non  au- 
tein  eadem  retractasse  . 

166.  Dices  sectindo .  Synodus  Chalcedonensis 
Theodoretiun  tantuinmodo  adegit  ad  dicendiim  a- 
nathema  JXestcrio ,  non  autei»  ad  ea  retracfanda  , 
quae  contra  XII.  S.  Cyrilii  anatiiPinatismos  scri|^- 
serat ,  quod  prociil  dubio  excgisset  ,  si  vera  fuis- 
set ,  &  orthodcxa  anathemaiisrnoruni   doctrina  . 

167.  Resp.  ,  eadem  oeconomia  efiam  .Synod.im 
fuisse  usain  ,  ne  pnx  ttirbaretur  ,  contentani  ,  quod 
Theodoretus  anathema  Nestorio ,  eiusque  hairesi 
diceret .  Ita  Leontius  ljyz;tntinus  Acephalis  eamdem 
dithouitatem  opponenlibus  ,, /ie^Don./emu.j  ,  inqnit 
,.  Act.  VI.,  ob  id  non  tam  accusandarn  .Synodtnn , 
,,  quam  (^yrillum  hominem  sanctuin  .  Nam  is  coin- 
,,  munione  ctiin  Orientalibtis  ,  8c  ciim  ipso  Theo» 
,,  doreto  constittita  ,  non  poslulavit  ab  en  ,  nt  aiia- 
,,  themate  scripta  sua  ,  quac  contra  XII.  capitula 
„  facfa  fuissent  ,  execraretur .  Quod  igitur  ijjse 
„  Cyrillus ,  rir  sanctus ,  non  fecit,  ob  ejus  inler- 
,,  niissionein  ,  an  Synodus  culpari  meretur  ?  "  Ni- 
mirum  longa  experienfia  docuit  .  inter  S.  Cvrilli 
scripfa ,  &  si^ripta  aliorum  ,  qui  hacrejim  !\esto- 
rianam  ex  aniino  damnabant  ,  iionuisi  verborum 
discriiueu  ,  &  pugnam  esse  j   &  ulrainque  partein 

non 


(«"»  Faciindus  Hermianensis  in  Africa  Episcoptis  , 
dnm  pro  trimn  Capitnlornin  scilicet  TJieodori  Mopsiie- 
ateni  ,  'riieodoreil  ,  Ibie  Edes.seni  ,  dtf'en.';one  scribeb.it  , 
hoc  loco  inentionein  feclt  diiornm  sanctissimoriun  E- 
yiscoporiun  ,  scilicet  Gennadii  Coutanunopolicani  ,    & 


Isidori  PeIiisiot;v,  a  (fiiilins  (  potissiinnin  vero  a  pri- 
mo  )  Cyrilliis  acriter  repreliensiis  invenitiir  ,  qr.in  ta- 
men  ipsi  iiierint  in  Concilio  V.  damtiati  ^  iincJe  infere- 
l>at  Faciindiis  ,  initpie  actiim  fnisse  cnm  aliis  t.ibus  , 
(pii  ncn  magis  fuerjnt  Cyriilura  insectatl  • 


120 


m  INCARN.  SECT.  II.   DISSERT.  III.    CAP.  I. 


jion  solnm  a  Ncstorii ,  sed  etiain  ab  Apollinista- 
rum  ,  Arianoraiiique  liaeresi  procul  abesse  .  Qnam- 
qiiani  de  Theodoro  Mopsiiesteno .  iba  Edesseno  , 
&  Theodoreto  pecnliaris  qujedain  ratio  dubitaudi 
esset ,  ut  postea  videbimus  . 

168.  Obj."  secundo  .  Reipsa  examiuatis  XII.  Cy- 
jrilli  anathematismis  haeresis  Ariana  ,  &  ApoUina- 
yja  facile  detegitur  .  Priauis  enim  anathematismus 
sic  habet :  „  Si  quis  uon  confitetur  ,  Ueum  esse 
j,  Emmanuel ,  &  propterea  Dei  genitricem  S.  Vir- 
j,  ginem,  peperit  enim  secwidum  carnem  factum 
,,  Dei  Verhurn, ,  anathema  sit .  "  Reprelieudeban- 
tur  illa  verba  secwiduni  carnem ,  quasi  B.  Virgo 
carnaliter  geniilsse  dicatur^  nempe  ex  virili  coiu- 
mercia :  secundo  quod  Verbuin  Dei  fuerit  in  car- 
nein  conversuni  sensu  Apollinaris  , 

169.  Secundus  anathemalismus  hic  erat  :  „  Si 
5,  quis  iion  coufiteiur  ,  carni  secundum  subsisteri- 
5,  tiam  miituai  Dei  Patris  Verbum  ,  unumqufc  esse 
5,  Chris-tum  cuin  propria  carae  ,  eumdem  scilicet 
5,  Deum  simul,  &  hominem,  auathema  sit.  "  Hunc 
loqueudi  moduin  secundum  suhsistentiam  ,  vel  hv- 
poslasim  Theodoretus  repreliendebat  tamquam  i- 
«usitatum  ,  &  faventem  haeresi  Apolliuaristarum  , 
quasi  Verbum  sit  in  carnem  conversum  . 

170.  Tertius  hic  erat  .  ,,  Si  quis  in  uno  Chri- 
5,  sto  dividit  Scibstantias  jx)st  unitatem  ,  sola  eas  con- 
.,  nexione  conjungens,  quae  secundum  dignitatem 
j,  est ,  vel  etiam  auctoritatem  ,  aut  potestatem  ,  & 
3,  non  potius  convsniu  ,  qui  per  unitatem  factus  est 
5,  yiataralern  ,  anathema  sit  .  "  In  lioc  an£.th8ma- 
lisnio  primum  redarguebatur  Cyrilhis ,  quod  duas 
distingueret  suhst antias  ,  seu  'J-jTOTtxcntf ,  cum  antea 
jnonnisi  unam  dixisset:  deinde  quod  unitateni  di- 
.ceret  natwalem  y  qoee  yox  h^eresim  redolebat  A- 
rianam  . 

17 1.  Qiiartns  anatheinatismus  liic  erat :  ,,  Si  quis 
j,  dividit  personis  dnabus ,  vel  subsisteutiis  eas  vo- 
j,  ces  ,  qu^  in  apostolicis  scriptis  continentnr  ,  & 
„  evaugelicis,  qiioe  de  Christo  a  Sanctis  dicuntur, 
j,  vel  ab  ipso  etiam  de  seipso ,  &  h.as  qnidem  ve- 
3j  luti  homini  ,  qui  praeter  Dei  Veibum  speciali- 
„  ter  intelligatur  ,  aptaverit ,  iUas  autem  tamquam 
„  dignas  Deo ,  soli  Dei  Patris  Verbc  deputaverit  , 
„  aiiatliema  sit »  "  Hoc  auatlieraatisino  renovari 
dicebani  hjereMm  Arii  ,  &  Eunomii  .^  qui  unicam 
in  Chrislo  agnoscebaut  naturajn  humanam  ,  eique 
floli  omnia  ,  q^uae  deChristo  ia  sacris  litteris  pras- 
dicanlur  ,  adaptabant . 

172.  Quintus  anathematismus  hisce  verbis  con- 
ceptus  erat :  „  Si  quis  andet  dicere  ,  Cliristum  ho- 
„  minein  ^60^9  idest  Deum  Jerentem  ,  ac  nou  po- 
„  tius  Deum  esse  veraciter  dixerit ,  tamquam  u- 
„  num  Filiiim  per  naturam  ^  quod  Verhum  caro 
j,  factum  est  ,  &  communicavit  similiter  carni , 
„  &  sanguini  ,  anathema  sit :  "  Arguebatur  hic 
Cyrillus  perperam  damnare  vocem  Deijerum  ,  qnae 
a  Sanrtis  Patribus  usurpata  fuit  . 

173.  Sextus .  ,,  Si  quis  dicit ,  Deum  ,  vel  Do- 
„  miaimi  Chrisli  esse  Dei  Patris  Vcrbum  ,  &  noa 


„  magis  eumdein  ipsum  confitetur,  Deum  s>mnl, 
„  &  hominem  ,  propterea  quod  Verhum  caro  Ja- 
„  ctU7?i  e.vj  secundum  Scripturas  ,  anathema  sit." 
Huic  nihil  aliud  objiciebat  Theodoretus  nisi  a  Ver- 
bo  assumptam  esse  Jormam  seryi ,  &  propterea 
ab  Isaia  ser^um  nominari . 

174«  Septimus .  „  Si  quis  Jesum  hominem  ope- 
5,  ratione  Dei  Verbi  dicit  adjutum  ,  seu  iin^yov^ 
jj  fji,tiiov ,  &  ei  Unigeniti  gloriam  ,  tamquam  alte- 
„  ri  prieter  ipsum  existenti  tribui ,  anathema  sit.  ,, 
Hicc  Cyrilli  verba  contendebaut  Orientaies  cuni 
illis  Apostoii  puguare  Ephes.  19.  diceutis:  secun- 
dum  opsrationem  potentice  virtutis  ejus ,  quam 
operatus  est  in  Christo,  suscitans  illam  a  ?nor- 
tuis ,  &  cum  aliia  S.  Petri  Act.  II.  33.  Dextera 
Dei  exaltatus  » 

175.  Octavus .  „  Sr  qnis  audet  dlcere ,  assum- 
„  ptum  hcminem  coadorandum  Deo  Verbo  ,  & 
„  couglorificandum  ,  &  connuncupandum  Deum  , 
„  tamquam  alterum  eum  altero  (  nasn  cum  syl- 
„  laba  semper  adjecta  hoc  cogit  iiiteliigi  )  ,  ac  noii 
„  potius  uua  supplicatione  veneratur  Emmanuel  , 
„  unamque  ei  glorificationem  dependit ,  juxta  qnod 
„  Verhum  caro  Jactum  est ,  anatliema  sit .  "  Iii 
hoc  Orientales  Gyrilhim  sibi  minime  constare  di- 
Gebant ,.  ntpote  qui  alibi  Verbum  Patri  assidsrs 
cum  carne  ,  &  sic  adorari  docuisset . 

176.  NoniTS  .  „  Si  quis^unum  Dominum  nostrnnx 
„  Jesum  Christum  glorificatuin  dicit  a  Spiritu  saa- 
,,  cto  ,  tamquam  qni  aiiena  virtute  per  eum  usua 
„  fuerit ,  &  ab  eo  accepcrit  effieaciam  contra  im- 
,,  mundos  spiritua  ,  &  posse  in  hominibus  divinat 
,.,  signa  facere ,  ac  non  potius  prcprium  ejus  Spi- 
„  ritnm  dicit ,  per  qusm  divina  sigua  complevit , 
,.  anatheraa  sit.  "  Hic  rursum  contradictionem  in» 
veniebant  cum  iis,  quss  alibi  Cyriihis  docuit , 
nempe  Christnm  non  schim  fecisse  signa  in  spiri- 
tu  ,  sed  etiam  post  mortem  vivificatum  a  Spiritu  » 
Et  quidem  ipse  Christus  testatus  est ,  se  iJh  spiri- 
tu  Dei  dcemonia  ejicere-„ 

177.  Decimus:  „  Pontificem,  &  Apostolnm  Con- 
„  fessionis  nostrae  factum  esse  Clirisfum  divina  Scri» 
„  ptura  commemorat :  ohtuiii  aufcm  semetipsum 
„  pro  nobis  in  odorem  suavitatis  Deo ,  ^  Patri. 
„  Si  quis  ergo  Pontificem,  &  Aposiolum  nostruEi 
,,  dicit  faclum  ,  ncn  ipsum  Dei  Verbum,  quando 
„  caro  Jactum  est,  &  juxtanos  liomo ,  sed  vslut 
,,  alterum  practer  ipsum  specialiter  hominem  ex 
„  muliere  :  aut  si  quis  dicil ,  &  pro  se  obtulisse 
5,  semetipsum  oblationem  ,  &  non  potius  pro  no- 
„  bis  solis  ;  non  enim  eguit  obhationo  ,  qui  pec- 
5,  catum  omniuo  nescivit,  an;dhema  sit  .  "  Ob)i- 
ciebant  Orientales  ,  id  repngnare  Apostolo  diceuti 
Hebr.  IV.  I  5. :  Non  enim  habemus  Ponlijicem  , 
qui  non  possit  coinpati  injrmilatibus  nostris  , 
tentatum  autem  per  omnia  ,  pro  similitudme  ah- 
sque  peccato  ;  quod  de  humana  Christi  uatura  in,- 
telligi  volebant . 

178.  Undecimus  :  „  Si  quis  iigd  ccnfitetur  ,  cai- 
„  nm  I)omini    viyificatricem  esse,    &  propriam 

„  i- 


DE  FJDE  S.  CYRILLI. 


l  2  I 


„  ipsiiis  Verbi  Dei  IPal^-h  ,  sed  veliit  alteriiis  priE- 
„  ter  ipsiiin  ,  coDjtmcti  eidem  per  (ligriiluteni  ,  *iit 
„  qiiasi  diviiiain  haljeiitis  Ii.ibitatioiicm  ,  ac  iioii 
,  potiiis ,  iit  (lixiiniis  ,  vivilicatri>'em  esse  ,  qiiia 
j,  facta  est  propria  Verbi  ,  ciincta  vivificare  prse- 
„  valeiitis  ,  aiiaili^ma  sit .  ''  liiiuc  aiialliematitmuin 
siispoctiiin  redilebairt  ,  (piasi  caro  Cliristi  iioii  ve- 
re ,  &  proprie  luKiiain  caro  fiierit  ,  &  iiostrji  si- 
oiilis  .  Tlieoilorttiis  vero  liiiiic  anatlieinatisnuiiu  ac- 
cusabat  Apoliiiiarisini,  (jiiod  uec  aniina  ,  nec  aui- 
iiiatae  carnis  iii  eo  fial  nientio  ;  cpiasi  aniina  Cliri- 
ali  fuerit  ipsum  Verbuiu  . 

179.  Duodecinnis.  ,,  Si  qiiis  noa  coiifitetur, 
,,  Dei  Verbum  pastuin  carne ,  &  crucifixiim  car- 
„  ne,  &  iiiorteiii  carne  gustasse,  factuinqiie  primo- 
5,  gfuituni  ex  niortuis  ,  secundiiin  quod  vila  est , 
,,  Sc  viviGoator  ut  Deus ,  aiutlieina  sit .  "  Hic  au- 
tein  couquerebantiir  ,  Divinitalem  dici  passibilem  ^ 
sensu  Apoliinaris  . 

180.  Operae  pietimn  diixi  ,  insa  S.  Cyrilli  ver- 
ba  iii  mediuin  at^erre  ,  ut  ita  facilius  recta  cjus 
doctriiia  &  inielligi  ,  &  contra  oblrectatores  defeii- 
di  possit  .  Xeque  eiiim  alius  fuit  luijusSaucli  Vu- 
tris  scopus ,  quain  oinnes  Xestorii  blaspliemias  , 
qiiae  ex  cajjit-ili  ejus  errore  dupliris  iu  Jesu  ('Iiri- 
slo  person.e  fluebant ,  sigillatim  coiifutare .  Qui  e- 
tiain  ad  oninemaie  aniovendam  suspicionein  uon 
seinel  ,  sed  crebro  professus  est ,  se  Arii  ,  Photi- 
ni ,  atque  Apollinaris  impia  doginata  rejicere  ,  ac 
dctestari  j  atque  iii  tribus  libellis,  quibus  aiiathe- 
niatisinoruin  doctrinain  exposuit  ,  ac  vinJicavit, 
it,i  dihicide  suain  meuteiii  declaravit  ,  ut  nullus 
fiiisset  coutradicendi  locus ,  nisi  adversarii  aut  di- 
sputaliouis  aestu  ,  aiit  niinia  in  Nestorium  pro- 
peiisione  fuisseut  iu  transversuin  acti.  Seil  brevi- 
ter  siiigula  explicemus. 

181.  Priino  .  V'itio  vertebatur  Cyrillo  ,  quod  di- 
xerit ,  B.  Mariain  carnaliter  ,  vcl  secundum  car- 
nem  geniiisse  Dei  Verbuin  .  nespor.debat  vero  Cy- 
rillus  in  Apologelico :  CarnaUter  dicere  non  est 
tollentis  almirabilem  Dn-iniiatem  ,  neque  ever- 
tenlis  Spiritus  sancti  operationem  ,  qua  in  utero 
Jormavit  partum  :    sed  docentis  potius  ,  quod  si- 

cut  Deus  qignitur  divine  ,  digne  Deo  ,  secundum 
suam  naturam  ,  ita  homo  humane,  hoc  est  car- 
naliter .  Xeinpe  nou  poterat  melius  exponi  ,  quod 
S.  Joiuiiies  dicit  ,  Verbum  esse  factum  carnem ; 
&  Patres  Nicceiii  ir.  Symbolo  ,  Deum  esse  iAcar- 
natum  ,  O"  hominem  jactum .  Se.l  jiaec  doctrina 
diiplicebat  Nestoriawis  ,  qui  negabaut ,  Verbum  as- 
sumpsisse  huinauam  carnem  iu  unitate  personae  , 
volentes  personain  Verbi  fuisse  unitain  personae 
linininis  nexu  morali  ,  non  hypostalicn  .  Neijie  e- 
tiain  utetiienda  hic  erat  AjKdlinaristarum  insania  , 
scilicet  Verbum  fuisse  iii  caruein  conversum  ;  ciim 
eiiiin  dicalur,  Verbuin  es^e  fictuin  carncm  ,  & 
8ubd:ilur  ,  habita8!.e  in  i«ibis ,  inanifeste  signiiica- 
lur  ,  \  erbum  id  mausisse,  qiiod  j)rius  erat  :  alias 
Xion   potuissct   liabitare   iu   nobis  . 

182.  De  sccuii  io  analhcmatisino  fatetur  S.  Cy- 
Gazzatiiga  Theol,  Tom.  V. 


rill-is  ,  illain  vocetn  secundum  hvjiostasim  x«t 
u-gojrxtiof  novain  ejse  ,  necessariu  tainen  a  se  ad- 
hibitain  ad  e\cluc|eudain  illam  uiiiouein  moralein 
secuiiduin  ai^Vctum  ,  <Sc  iiiliabit.itioiiem  ,  quain  Ne- 
storius  iutroducebat ;  sicut  iu  Concilio  :Nic«iio  110- 
va  vox  ofjiiiiti-)^  adhiberi  debnit  ad  |)r«cludeiida 
Ariauoruin  e.Vu^ia;  hac  taineii  voce  »011  tolii  dua- 
riim  distinctiniiciu  uaturarinu  ;  eaiii  denique  riij- 
80  probatam  in  in^o  Coiicilio  Eph.-siuo  ,  quaudo  pro- 
bata  fuit  epistola  ipsius  S.  Cyrilli  ad  Nestoiiuin, 
iu  qua  ex|)ressc  dicebatur,  Deurn  Verhum  unl- 
visse  sibi  secundum  hjrpostast/n  carnem  anima- 
tarn  raiionali  animoe  . 

i83.  Terliuin  suum  anatliemaiisinum  ita  ortho- 
doxe  exposiiit  S.  Cyriiliis  ,  ut  per  d'.ias  substan- 
tias  u^tJToiiTtif  hoc  loco  (luasuaturas  iulellexerit , 
qune  |)Ost  iiuionem  .nuineut  quideui  dijtiuctas  ,  sed 
uou  divisie  ,  ut  voiebit  Nejtorius  ,  easdem  iiou  con- 
jungens,  liisi  secuudum  lignitatem,  aucloruatem^ 
aut  potestalcrn  ,  nou  autem  vera  ,  ac  suhsUmtui- 
//  unitate  .  Atijue  hoc  seusu  aj)peilasse  se  haiic  a- 
nioiiem  naLuralem  ,  seu  rcalem  ;  nou  auteni  ut 
falso  interprelabatur  Theod.^retus  ,  quasi  esset  Liuio 
coacta  ,  ^  necessilate  extorta  ;  quas  ioterpreta- 
tio  est  oninino  f:il>a  ;  naiu  etiain  homo  est  Jiafu. 
raliter  rationalis  uou  tamen  coacte  ,  &  coii*.ra 
suam  voluutatem  , 

184.  Quartum  adhuc  facilius  expUcahat  Cyril- 
lus,  doren^ ,  omjies  quidem  voces ,  quas  in  sacris 
litteris  dicuutur  deChri^to,  convenire  divino  Ver- 
bo  ;  sed  non  omiies  secunduiii  eanidem  naturam  ; 
alia  euiin  de  ipso  pr«dicaulur  secuiiJuin  uaturaiii 
divinam  ,  8i  alia  secaadain  humanain  ;  ut  semper 
tainert  unica  sit  persona  ,  quae  sccuiidum  natnraui 
diviuam  dicatur  ab  aeterno  gcuita  ex  Patre,  secun- 
dum  humanam  autein  iii  tempore  uAta  ex  V'iigi- 
ne  .Vlaria  ;  quae  catliolica  est  .VTysterii  inraru.ilio- 
nis  iiitelligenlia  ,  ut  poste.i  coutra  oj^jiositos  Ivuy- 
cheiis  erroies  uberius  deciaratum   fuit  . 

i85.  In  quinto  anatliejnatisino  lestatur  Cyrilhis  , 
sc  condemnasse  vocem  Deijcrum  in  seusu  lS"e$lo- 
rii  ,  qui  nou  alia  ratioiie  Jesum  Chrisluin  Deife- 
rurn  appellabat  ,  quain  Moysein  ,  ceterOsqiie  viros 
saiictos  ,  qui  Deum  in  se  iiabitanlem  j^er  gralia:n 
gestabant  :  non  auteni  iianc  vocein  |)roscriberc  iu 
eo  sensu  ,  quo  a  quibu^dun  Pafribus  aute  Xe^to- 
ritim  fiieiat  usurpala  ,  ut  non  particuhirem  quam- 
Jam  divinam  gratiam  suscepisse  credatur  ,  sed 
ut  iolani  sihi  unitam  haheat  Fitti  deitatein  . 

18G.  Se.xli  aualhemutismi  verba  ita  rtcle  e.tpt>- 
nebat  Cyrillus  ,  ut  Christus  Dominus ,  qiia  hojno 
est  ,  servus  dicatur  .■cterui  sui  Patris  ,  utp^ijte  per- 
sona  ab  ipso  Palre  distiiicta  ,  sui  tameii  ipsiu.'»  De;is, 
ac  Dominus  dici  uequeat ,  quia  ipse  i  lem  siruil 
est  Deus  ,  O"  homo  {  sine  perionaruin  distinctione. 

187.  Septimuin  sic  evplicabat:  110«  innciari  so 
operaiiones  Vcibi  in  i;atnra  humana  ,  tainqnain  in 
instriiineuio  sibi  hyj>os!alice  iinilo  ;  sed  soiuiii  quod 
Verbuin  operatum  sit  in  eadeui  natura  huinaua  , 
tamcjuam  iu  aiiero  a  se  disjuuclo,  seu  iu  iiatura 
16  lui- 


124  DE  INCARN.  SECT. 

humaija  ,  ut  per  se  snbsistente  .  ,,  Quod  autem  Pa- 
(er  ex  nioftuis  resuscitasse  Domitiuiii  Jesum  c1i- 
catur,  opere  scilicet  circa  carneiii  ejus  effecto, 
j,  nemo  est ,  qui  ambigat .  Ipse  aulem  cum  sit 
j,  vita  ,  &  vivificator  ,  &  operatoria  virtus  Patris, 
,,  siuun  vivificabat  temphuu  ,  juxta  illud:  solvite 
j,  templum  hoc  ,  &  iii  tribus  dicbus  excitabo  il- 
j,  lud  .  Itaque  quod  vivificabatur  ,  non  erat  alie- 
„  nuiJi  ,  neque  aiicujus  ex  iioininibus  nobis  simi- 
j,  libus  ,  sed  proprium  ipsius  Verbi  corpus.  "  Qua 
doctrina  sic  explicata  niliil   verius , 

188.  Octavi  anathematismi  explicatio  a  Cyrillo 
facta  subtilis  quidem  est ,  attamen  vera  .  Obser- 
vabat  enim  ,  illam  particulam  conjunctivam  cum 
cvf  ,  &  /U«T«  diversum  sensum  efficere  posse,  prout 
diversis  rebus  adaplatur  .  Si  enim  dixeris  ,  aiiimam 
lionorari  cutn  suo  corpore  ,  vel  ar)imam  cum  snO 
corpore  unum  animal  esse,  non  propterea  intelli- 
gitur  ,  animani,  &  corpus  duos  esse  homines  ,  cum 
sint  duae  ejusdem  hominis  partes.  Sed  si  dixeris, 
Joannem  cum  Petro  in  templum  ascendere ,  vel 
Petrum  ,  &  Joannem  homines  coappellari  ,  uon 
jam  unum  ,  sed  duos  homines  significas  .  Recte 
ergo  potuit  dici ,  Verbum  Patri  assidere  cum  car- 
ne,  quia  hoc  loquendi  modo  uuus  Filius  sigiiifi- 
catur  in  duabus  naturis  snbsistens  .  Haud  recte  ta- 
luen  dici  posse  ,  hominem  coadorandutn  Deo  Ver- 
ho  &  conglorijicandwn ,  tb"  connuncupandum 
Deum  tamquam  alteruni  cum  allero  ;  quia  tunc 
idem  est ,  ac  dicere  ,  duos  esse  adorandos  ,  glori- 
ficandos  ,  &  nuncupandos  Deos  . 

l8g.  In  noni  articuli  defensione  (^yrillus  calu- 
mniac  postulabat  suos  adversarios  ,  nusquam  enim 
se  negasse  ait ,  Jesum  Cliristum  per  Spiritum  san- 
ctum  signa  edidisse  ,  sed  solum  per  Spiritum  sau- 
ctum  ,  tainquam  per  alienam  virtutem  ;  cum  ipse 
Spiritus  j  per  quem  divina  signa  edidit  ,  ipsius  pro- 
prius  fuerit  j  unde  discrimen  apparet  inter  ipsum  , 
&  Apostolos  ,  qui  sigua  ediderunt,  sed  ?zon.  in  pro- 
■pria  virtute  :  Christus  autem  iu  virtute  Spiritus  si- 
hi  proprii  . 

igo.  Objectiones  contra  decimuin  anathematl- 
smuin  his  verbis  refellebat  Cyrillus:  ,,  Quando 
j,  Deus  factus  est  hoiuo,  vocatus  est  etiam  Pon- 
„  tifex,  non  quod  tamquam  luajori  Doo  ofFerret 
,,  sacrifici  im  ;  sed  quod  sibi  ipsi  &  Patri  fidei 
„  uojitraB  confessionem  procuraret ,  Audieus,  quod 
„  dictus  est  Sacerdos  ,  erubescis  ?  Deinde  quomo- 
5,  do  non  admiratus  es  ,  quod  non  secundum  Sa- 
5,  cerdotum  morem  alteri  detulerit  sacrificii  mo- 
„  dum  ,  sed  sibi  ipsi  potius ,  &  Patri  ?  Quando 
5j  dicis ,  indignum  esse  Deo  ,  ut  sacrificet,  assen- 
,,  tior  &  ego  ,  Sed  si  sohun  esset  ,  &  absque  car- 
5,  ue  Verbum  ,  recte  diceretur  .  At  vero  ,  qui  fa- 
„.  ctuiu  est  caro  ,  vide  &  sacrificantem  propter  hu- 
j,  manitatem  ,  &.  m  dignitalibus  nltra  creatuiam  , 
„  sicut  Deum  .  Coiifidet  euim  cum  Deo  ,  &  Pa- 
„  tre  .  "  Nimirura  totuiu  discriinen  inter  Cyril- 
lum  ,  &  Nestorium  in  hoc  erat ,  quod  Cyrillus  non- 
uisi  imam  ia  Christo   personam    admiltebat    divi- 


II.  DISS.  III.  CAP.  I. 

nam,  quae  oliicio  Sacerdotis ,  &  victimae  fungere» 
tur  secundum  humanitalein ;  ipsi  vero  eidem  of- 
feretur  sacrificiuin  secunduin  divinitatem  .  Nesto- 
rius  vero  duas  adstruebat ,  quaruin  altera  oflterret 
sacrificium  ,  ahera  offerretnr  . 

igi.  Undecimus  a/iaiheinalismus  adeo  perspicuis 
Verbis  conceptus  erat ,  ut  luculentius  exprimi  non 
posset ,  nimirum  ea  tantum  ratione  carnem  Chri- 
sti  esse  propriam  Verbi ,  ut  non  sit  aherius  ,  in 
quo  Verbum  inhabitaret ,  exchidendo  videlicet  a- 
liam  persouam  ,  cujus  propria  esset  caro  ,  nuUa- 
tenus  autem  veritatem  caruis  uostrae  negaudo  .  Fu- 
ra  autem  ac  putida  erat  cavihatio  Theodoreti , 
quod  nuUam  hic  Cyrillus  fecerit  mentionem  aui- 
mae  ,  vel  Carnis  animatae  ;  cuin  alibi  tion  ininu» 
clare  ,  quam  crebro  idipsvun  expreiserit . 

192.  Postremi  anathematisini  verba  omnem  pror- 
sus  amovebant  Apollinarisini  suspicionem  duin  a- 
perte  explicabant,  Dei  Verbum  esse  quidem  pas- 
sum  ,  crucifixum  ,  &  mortuum  pro  nobis  ,  non  ta- 
inen  in  divina  sua  natura ,  sed  in  carne  assuin-i 
pta  .  Solum  igitur  Nestorium  adigebat  CyriUus  ,  ut 
persona  humana  a  Christo  remota,  unam  confite'. 
retur  personam  divinam  in  duplici  natura  subsi- 
stentem  ,  quod  CathoUca ,  &  orthodoxa  Ecclesia? 
fides  docet  , 

ig5.  Ex  iis ,  quae  breviter  pro  explicatione  XII. 
capitulorum  S,  Cyrilli  attulimus  ,  integra  ejus  fi- 
des ,  &  injusta  Orientalium  accusafio  hiculenter 
apparet ,  ut  vere  S.  Antistes  de  Joanue  Antioche- 
no  ita  conqueri  poluerit  ia  suo  /4pologelico :  Men^ 
tiens  dicit ,  quod  cutn  impio  Apollinari  sentia- 
mus ,  &  execranda  ,  impiaqne  Arii,  &  Euno- 
inii  dogmata  approbemus .  Fecic  autem  hoc  ,  ut 
dixi ,  implacabiUs  irce  inipulsihus  omnem  lapidemi 
movens  ,  totasque  iinpio  Jurore  ,  &  arrogantia 
habenas  permittens , 

194.  Dices .  S.  Cyrillus  non  iminerito  suis  ad- 
versariis  suspicionem  Apollinarismi  praebebat  , 
quia  in  sua  epistola  ad  Acacium  Melilinensem  , 
&  in  alia  ad  Valeriauuin  lconieusem  scripserat , 
unatn  esse  naturam  Verbl  incarnatam  ;  perin- 
de  ac  ApoIIinaristac  dogmatizabant ,  negantes  in 
Christo  naturam  diviuam  . 

igS.  Piesp. ,  S.  Cyrillum  ©mnem  a  se  Apolli- 
narismi  suspicionem  amovisse,  dum  clarissime  do 
cuit ,  uomine  naturae  incarnatae  iutellexisse  Perso- 
iiam  ipsam  divinam  in  duabus  uaturis  subsi.^tentem; 
quo  sensu  etiam  ab  aliis  hanc  vocem  aliquando 
nsurpatam  fuisse  novimus .  Sui  interpretem  egit 
Cyrilhis  ,  ila  scribens  epist.  secunda  ad  Successum; 
j,  Si  unam  naturain  dicentcs  Dei  Verbi ,  tacuis- 
„  semus,  non  inferentes  incarnatatn  ,  sed  veluti 
,,  abjicientes  dispensationem  ,  erat  illis  forsitan  non 
5,  improbabilis  sermo  ,  siinulaiitibus  interrogare , 
,,  uhi  est  in  humanitate  perfectio  ,  aut  quomodo 
,,  substanlia  nostra  suhsistit  ?  Quoniam  vero  & 
„  perfectio  ,  quae  in  humanitate  est ,  &  essentiae 
,,  iiostrae  manifestatio  illata  est  per  id  ,  qiiod  di- 
,j  ctum  est  Incarnati ,  jani  desinant ,  aruudineain 

,»  vir- 


DE  FIDE  S. 

„  virgam  sibi  snpponentcs  &c.  "  Ita  liaiic  S.  Cy- 
rilli  proposilioneni  explicarunt  etiam  S.  Gelasiiis 
iu  Lib.  contra  Eutyrliejn  ,  S.  Jvilngins  Patriarclia 
Alexandrinus  apud  Pl)oiiiun  in  Bihlioth.  cod.  a5o., 
S.  KpiiraRniius  Fatriarcha  Antioclieuus  ,  apud  euu' 
dem  Fhotium  Cod.  219. ,  S.  Maxinnis  in  ExpO' 
sitione  tocuni  quarumdani ,  quilnis  utitiir  Eccle- 
sia  Catholica  ,  cum  de  Christo  agitur ,  aliiquo ; 
ut  fntilis  sit  vililitigatio  ,  incoiitaminalam  luijus 
S.  Patris  fidejn  projjter  hanc  vocem  ia  dubiunx 
yocare . 

196.  Eadem  voce  postea  usus  est  S.  Flavianus 
Cojistautinopolitanus  in  sua  Fidei  j)rofp9sione  ,  in- 
quiens  :  Unani  quidem  Verbi  Dci  naturavi  ,  tn- 
carnatam  tamen  &  inhwnanatani  dicere  non 
nei^amus ,  eo  quod  ex  ambabus  unus ,  atque  i- 
deui  sit  Dominui  noster  Jesus  Christus .  Inin  ,Sy- 
liodus  Laterauensis  sub  Martino  I.  ita  definivit ; 
Si  quis  secundum  sanctos  Patres  non  conjitetur 
proprie  ,  &  secundum  veritatem  unam  naturam 
Pei  Verbi  iixcarnatam  ....  sit  condemrtatus  . 

197.  Dires  secundo .  Idem  S.  Cyriilus  in  epist. 
II.  ad  Successum  asserit ,  duas  in  Christo  naturas 
sola  rnentis  cogitatione  distingui . 

IC)8.  Resp.  id  falsum  esse ;  solum  enim  negat , 
duas  Christi  naturas  post  uniouein  posse  a  $e  mu- 
tuo  segregari  .  Qiia  in  re  utebatur  exemplo  hoini- 
fcis  ,  in  quo  certe  anima  &  corpus  reijjsa  distin- 
guuntur  ,  ita  taraen  in  una  hominis  persoua  uniun- 
tur  ,  ut  illap  duae  naturae  aniinae  &  corjwris  ,  non 
jiim  sint  duo,  S(;d  utrutnque  animal  unurn  ah- 
sohatur  .  Et  haec  de  S.  Cyrilli  recta  ,  &  ortliodo- 
xa  lide  .  Quae  autem  ad  hauc  contrcversiam  per- 
tiuent  ,  una  simul  collecta  fuere  in-lil.  P.  Conci- 
lii  Ej)hes.  Collect.  Labbeanae  T.  III. 

J99.  Qudsres  primo  ,  quid  de  Joannc  Antioclie- 
no  srutienduin  sit?  An  fuerit  haeresi  ISestoriana 
imj)iiritus? 

000.  Resp.  Quid  in  Concilio  Ejihesino  Joannes 
Antiochenus  egerit,  ut  Nestorio  gratificaretur ,  su- 
pra  breviter  expo>uimus  n.  1 5.  ;  eo  enim  progres- 
sus  est  in  suo  Orientalium  conciliabulo  ,  ut  S.  Cy- 
lilluin ,  &.  Meinuoiiem  Episcopum  Ej^hesinuiu  e 
Sacerdotio  dej)Oneret ,  sententiam  depositionis  in 
jSestnrium  latam  ulturus  .  Ipsum  tamen  nuncjuam 
iSestorii  erroribus  adhaesibse  ,  multa  sunt  ,  quae  nia- 
nife!.te  demonstrant . 

201.  Primo  se  aversum  a  Nestorianis  blasphe- 
miis  salis  ostendit  Joannes  in  ea  epistola  ,  quam  , 
arceptis  Sancti  Caclesliiii  litteris  ,  ad  Xestoriuiii  srri- 
psit,  ubi  postquain  mulla  de  j)are  iii  p]crlesia  cnn- 
servanda  egregie  exposuisset  ,  ita  j^ergit  :  "  Kuim- 
„  vero  licet  Doininus  ineus  Carlestinus  Deo  devo- 
,,  tissiinus  Episcopus  deoem  tantum  dierum  iiiter- 
j,  valluin,  terininum  usqtie  re>pousioni  jirarfiiiiium 
j,  valde  angustum  ,  litleris  suis  inlerj^osuerit  :  ta- 
5,  men  res  naec  hujnsmodi  est ,  nt  iion  diro  decem 
j,  diebns,  sed  uno ,  imo  vero  pauris  horis  ,  tota 
„  confici  pos^e  videatur  .  Nam  qui  i  farilius  est  , 
„  quam  noinine  commodo^  niuhisque  sanctis  Pa- 


CVKILLI.  ia3 

„  trihus  usiiato  ,  &  ^ero  nihilominus  ,  salutari- 
,,  que  ex  J^^irgine  ortui  percongruo  ,  in  Christi 
,,  omniuni  nosirum  lv'gis  dispensalione  iiti  ?  (lUin 
,,  hoc  ergo  neque  grave  ,  neque  jiericulnsuin  sit  , 
,,  accjuum  ikhi  est  ,  ut  Sanctitas  lua  illud  refutct. 
„  iNeque  id  nunc  apud  so  crtgitet,  tnrpe  esse  sibi 
„  pugnantia  d^ccre  .  Si  euiin  meus  lua  eadein  sa- 
„  |)it  Sk,  sentit ,  quae  sancti  Patrcs  ,  atque  Docto- 
„  res ,  quorsuin  vereris  jiium  aniini  tui  sensuin 
;,  convenienti  voce  publicare?  '•  INeqiie  vero  Joau- 
nes  contentus  erat ,  si  vocem  Dciparam  tantum- 
inodo  adinittertt ,  sed  exigebat  insuper ,  ut  rectain 
ij)sius  notionein  atque  intelligentiam  profrerettir  . 
„  Eteniin  ,  subdit,  si  id  quod  uominis  sigiiifica- 
,,  tione  ottertur,  noii  recij)iinus  ,  reslat  ,  ut  in  gra- 
,,  vissimum  errorem  proLibarnur  :  iinino  vero  iit 
,,  circa  inexplicabileni  illain  unigeniti  Filii  Dei 
,,  oecnnnniiain  periculosissirne  verseinur:  quaiuio- 
„  quideiu  nomiue  hoc  sublato  ,  vel  potius  hujU» 
,,  iiominis  notione  repudiala  ,  sequitur  mox  ,  il- 
,,  lum  non  esse  Deum  ,  qui  admirabilein  illain 
,,  disputationem  ,  nostrae  salulis  causa  suscepit  ; 
,,  tuin  Dei  ^'^erbum  neque  se  exininavisse  ,  ueqne 
,,  in  servi  fnrmam  se  dimiltens  ineffabilem  quam- 
„  dam  beuignitatis  m  ignitudinem  huinuio  generi 
„  exhibuisse  "  .  Pluraque  ejusdem  generis  addit 
Joannes  ,  quae  rectain  illius  fidein  iu  ijiso  hujus 
controveisiae  exordio  testatam  faciunl  . 

202.  Pnst  autein  discordiae  iucendio  crescente 
visus  est  Joaunes  Nestorii  causae  ita  patrocinari, 
ut  nou  immerito  ejus  fides  suspecta  fuerit .  ^^e- 
runtaineu  se  nunquain  ab  orthodoxa,  sanaque  do- 
clrina  recessisse  monstravil  ,  cuin  aestu  disputatio- 
nis  jam  remisso  ,  Paulum  Einissfcuum  Episcoj)uin 
Alexandriam  ad  S.  Cyrillum  misit,  pacis  nunrium  , 
&  arbitrum  .  Hic  eniin  ,  &  suo  ,  Cyrilli  ,  &  om- 
nium  Orientalium  uomine  iu  publica  Conoione  , 
ipso  Cyrillo  praesente :  Peperit ,  inquit,  Dei  ge- 
nitrix  Maria  Emmartuelem  ,  Qui  ita  non  dicit^ 
anathema  sit  ab  Ecclesia  .  Et  rursus ,  „  Duaruin 
,,  uaturarum  perfectus  concursus  humanae  scili- 
,,  cet ,  ac  diviuae  ,  unum  nobis  conslituit  Etliuni , 
,,  unum  Chrislum ,  unum  Dominum  .  Qui  vero 
„  dicunt ,  duos  es-e  Filios,  eos  anathematizamus, 
„  &  e  sacris  Ecclesiae  septis  explodimus  .  "  Mul- 
taque  alia  ejusdem  geueris  adjecit  ,  quibus  non 
soluin  haeresis ,  sed  etiam  persnna  Nestorii  coude- 
nina])atur  .  Quibns  auditis  ,  jiopulus  seinel  ,  ite- 
ruinqtie  Pauln  acdamavil :  Bene  i-enisli,  orthodo- 
xe  Episcope  &c.  Pauius  vero  eamdem  orlhodnxain 
fidem  iteruin  palain  piaedicavit  in  Homilia  Kal, 
Januarii  ,  qnap.  duae  Hoiniliae  concnrdis  nbique  do- 
ctrinae  testes  in  III.  P.  Concilii  Ephesirii  conti- 
uentur  . 

2o5.  Ulterius  Oriculales  Episcoj)!  ad  omnem  su- 
S};)icioiiis  umbram  reinoveiuiam  Apoiogiain  edide- 
runt ,  qtiain  nou  soluin  approbavit ,  sed  etiain  vin- 
diravii  S.  Cyrillus,  ita  ad  Aracium  Melitinensein 
scribeus:  ,,  Quia  Saiictissimi  Orientales  Ej)iscopi  , 
,,  ciun  Ejjhesi  essent  ,   a  uobis  disseuliebant  ,  ea« 

„  qne 


J24  DE  INCAUN.  SECT. 

,  que  ik  causa  blasplicmiaTum  Nestorii  laqueis 
y,  irretiti  tenereiitur,  suspecti  eraot  ,  iit  eo  crimi- 
„  ne  se  liberarent ,  inculpataeqae  fidei  amatoribus 
',,  per  omnia  satisfacerent ,  ac  Nesloi>ianae  impie- 
'5,  tatis  se  expertes  esse  ostenderent,  jApo]ogi<im 
,5  composuerunt  ,  &  id  quidem  admodum  j)ruden- 
j,  ter ;  tautum  abest  ut  lioc  ipsorum  factum  ali- 
„  qiia  oniniiio  nota  aut  reprehensione  diguum  vi- 
j,  deafur  .  Et  in  alia  Epislola  ad  Valerianum  1- 
ij  conii  Episcopum  :  Religiosissimi,  iiiquit ,  totius 
„  Orientis  Ei)iscopi ,  ima  cqm  Domino  meo  Joan- 
,,  ne  religiosissiino  Ecclesiee  Anliocliejiac  Episco- 
1,  po ,  scripta  diUicidaque  confessione  palam  fe- 
j,  cerunt ,  se  profanas  Nestorianarum  vocum  no- 
j,  vitateg  ,  neque  ac  nos  ,  condemnasse,  &  anathema- 
3,  tizasie  ,  seque  nuUo  unquam  loco  eas  habuisse  , 
;,  verum  Evangclica  ,  ^  Apostolica  dogmata  secta- 
3,  tos  esse  ,  sanctorumque  Patrum  confessioisi  nul- 
jj  latenus  adversari  .  Professi  adliuc  snnt  ,  perinde 
.,  ac  nps. ,  sanctam  Virginem  Dei  genitricem  es- 
;,  je ,  nec  adiecerunt,  quod  Christi  genitrix  sit  ^ 
j,  aut  hominis  genitrix ,  quemadmodum  dicunt 
,5  qu.i  infelices,  execrandasque  Nestorii  opiniones 
,,  tuentur  .  "  H^ec  clarissijne  evincunt  ,  numquam 
Orientajcs  impiis  Nestorii  blaspheniiis  consensisje, 
nec  vernm  esse  ,  quod  quidam  itjitac  concordiae  i- 
aimici  in  vulgus  spargcbant ,  Joannem  a  pkiribus 
a.mi.ci&  gollicitatum ,  &  metu  Imperatoris  sentea- 
tiam  mulasse  (a)  . 

204.  Quod  falsissimum  esse  ,  etiam  comproba- 
Inr  auctoritate  Sixli  111.  Pontificis  Maxinji ,  qui 
i.n  epistola  ad  S.  Cyrillum  ila  de  Joanue  scribe- 
l)at  :  ,,  Non  se  exuli  vestro  (  Neslorio  )  sanctus 
„  frater  noster  Jcannes  addiderat;  non  ejus  est 
„  i)l;i!>pl;ema  pra?dicatione  deccptus  .  Nain  ,  quan- 
j,  tuui  rerum  exitus  docet,  suspendit  suam  seu- 
„  teiitiam,  non  negavit  "  . 

205.  Accedunt  etiam  quaedam  testimonia  })Oste- 
Tiora ,  ut  Leontii  Eyzantiui ,  qui  in  Ijibro  lU  se- 
ctis  Act.  IV.  ita  de  Joanne  Antiocheno  scribit  : 
Cjrritluin  cjuidem  oppugnahat ,  insucemgue  se  a- 
iiathernati  subjiciebant  ,  7io?i  tamen  Nestorium 
adniittebat  . 

C06.  Ob].  Joannes  Antiochenus  uiia  cum  Epi- 
scopis  Orienfalibus  fnit  a  tota  Synodo  Ephesina 
haeresis  Nestorianae  accusatus  .  Nam  priino  in  He- 
}atione  ad  Imperatorem  dicitur,  eos  noluisse  da- 
miiationi  Nestorii    subscribere  ,    quia  apertc  cum 


II.  DISS.  III.  CAF.  I. 

illo  sentiebant  .  Idem  dicunt  in  epistola  Syuodica 
ad  Cleruin  Conslantinopol.  Cyrillus  etiam  ejusdem 
impietatis  eos  accusat ;  immo  in  epist.  ad  Clerum 
Constantinopolitanum  referl ,  quosdam  eorum  fuis- 
se  testatos  ,  paratiores  se  esse  ,  ut  manus  suas 
amputandas  prcebeant ,  quam  ut  voci  Deiparce 
subscribant ;  eosque  propterea  vocat  hcereticos  de- 
claratos  . 

9.07.  Resp. ,  has,  similesque  accusationes  fuisse 
ortas  non  ex  certa  rei  notitia  ,  sed  ex  vehementi 
suspicione  ,  prout  ipsi  Patres  Epliesini  io  Ijelatio- 
»)e  missa  ad  Imperatorem  postea  declararunt ,  di- 
centes :  ,,  Erat  auteni  liaec  noslra  de  Joanne  rclt- 
,,  giosissimo  suspicio  non  inanis  ,  nec  vana  .  Nam 
,,  cuin  prinuun  appulisset  Nestorii  sententiae  sese 
,,  adliaerere  aperte  S.  Synodo  declaravil  :  sive  hoc 
,,  inde  evenerit  ,  quod  amicitice  gratijicaretur , 
,,  sis^e  inde  quod  in  dogmalis  errore  cum  eo  coin- 
,,  mimicaret  " .  Qua  disjuuctiva  locutione  se  o- 
innino  certos  non  esse ,  declararunt . 

208.  S.  etiain  Cyrillus  profitetur ,  se  non  de  0- 
mnibus  loqui  ,  sed  de  quibusdam  tantummodo  , 
quosdam  autem  fuisse  vere  Nestoriana  lue  infectos 
certtnn  cst ,  iit  quatuor  Episcopos  Helladium  ,  Eu- 
iherium  ,  Himetium  ,  &  Dorotheum  ,  qui  una  cum 
Nestorio  damnati  ,  &  depositi  fuerunt .  De  aliis 
vero  vel  id  tantummodo  siispicatus  est  ,  vel  si  id 
sensit ,  veritate  postea  comperta  sententiam  muta- 
vit  .  Atque  hac  in  parte  ea  potius  credenda  sunt, 
quae  S.  Cyrillus  testatus  est  r»bus  ex  utraque  par- 
te  magis  discussis  ,  &  declaratis  ,  quam  ea  ,  quae 
fervente  disputatione ,  imino  nato  jam  schisniate 
de  suis  adversariis  protulit  .  Nimis  facile  eiiim  e- 
rat  credere  ,  Orientales  non  esse  a  doctrina  Nesto- 
rii  alieijOs  ,  qui  ejus  personae  adeo  pugnaciter  ad- 
hasrebant  . 

2og,  Dices  .  Orientales  acriter  Xll.  Sancti  Cy- 
rilii  anatliematismos  inipugnarunt  ,  iiec  etiam  in 
pace  ineunda  adduci  unquam  potuerunt ,  ut  eos 
siisciperent :  coutrariam  ergo  his  doctrinam  {)rofi- 
tebatur  ,  quae  alia  esse  non  poterat  ,  quain  Nesto- 
liaua  .  Quid  plura  ?  Ipsam  Syuodum  Ephesinam 
repiidiarunt ,  qu.ie  tamen  &  legitima  ,  &  cecume- 
nica  fuerat :  ha;refici  ergo  erant  . 

210.  Ues.  ,  Orieutales  ,  non  jure,  sed  facto  tan- 
tunimodo  errasse  ,  nec  conlumaces  in  errore  per- 
severasse  .  Anatiiematismos  rejiciebant  ,  non  pro 
dcfensioue  Nestorianae  hsereseos,  sed  timore  hacre- 

seos 


_  (a)   All(jiii  Oritntaliiim  ne  videremnr  injnste  se  a  Cy- 

. yillo^  separasse  ,  ipsiini(liceJ)nnt  a  pristinis  erroribus  re- 

sipiiisse,    ac  propterea    se   cinn    eo    cominiinioneni  re- 

jiovasse  ;  qiuxl   eo  faciliiis  sjbi  ,  &  aliis  persnadere  po- 

tnernnt  ,  <|iii<T  Cyrillns  tacite   consensit  snpressioni  siio- 

"TnTn  an.nhein.iiisinoriitn  ,    contra  qiios    jnaxiine  deJjac- 

■chati    rner.mt    Orientales  .     lia  Th(  odontnin     sj>.irsisse 

innuJt   {Jynrnis    ipse  in    epist.     ad  Acacinni  Melilinen- 

sein,  &  it.i  etiam  Tlieo.lorettis   in  epjst.   ad    Himeriiiin, 

jJicens  ,  doctrinas   Cynlli   postrenias  csse  tontrarias  j  2. 

C.ipitulis  ,    dc  Liberatuc  in  Bre^Hario    cip.   8.   Dabitan- 


tiliiis  )  intjuit,  e.r  Episcuporrirn  numero  adhuc  alii/uiius 
CyriHo  cornmuiiicare  ,  putantibus  eurn  errasse  ,  C^  />o- 
stea  ceritatern  agnonisse  ,  &  culpantihus  Joannern ,  cnr 
ab  to  non  expptierit  capituloruin  ejus  darnnationein .  Vi- 
cis.siin  alii  contendebant ,  Joannem  a  Dornno  ,  sno  ex 
Scirore  nejioie  rogatnin  (  ut  CoteUrius  liabet  T.l.Mo- 
nutn.  p.  47-  )»  ''■£'"  a  Juvenili  Jerosolyinit.mo  ,  prrC- 
cipiie  vero  a  lloui.  PontilJce  Sixto  111.  soliicitatnin  ,  ac 
iiiiiiis  T!if--o<iosii  (mperatoris  tenHiin  sentenfiain  mutas- 
se  ,  &  desurta  Nestorii  doctrina ,  ad  Cyriiiianam  tran- 
sisse . 


DE  FIDE  S.  CViULLI. 


135 


Seos  Arian»  ,  &   Apolliiiari.r  ,    &  rfiiaiiiquain  Iiic 
limor  iiianis  facrit ,  &  Vtiiuis  ,  illi  iiiliiloinii)US  stiis 

t)raBjiuliciis  prococciipati  id  vere  nu'tLicre  protesta- 
»antiir  .  Doctrinain  tanieii  S.  Cyrilli  in  epistolis 
expositain  uon  repucliariint  ,  ex  qiio  satis  superqiie 
constabat  ,  ab  iisileni  noii  rejici  aiiatheniatisinos 
propter  ortliotloxain  doctrinain  ,  sfd  propler  iuspi- 
cioiuin  rrroruni,  quosin  illis  videre  sibi  vidtban- 
tur.  Synoduin  vero  Epliesinam  eo  tempore  reje- 
cerunt  ,  quo  uondum  uuiverialis  Ecclesiae  coiistii-.ii 
recejita  fuerat  ;  &  noii  sohnn  tota  coriim  factio  il- 
li  resistebat  ,  sed  nuilli  etiain  Aulici  ,  una  cuin 
ipso  Iinperatore  .  .Noiinulli  nutem  alii  Ejjiscopi 
susjiensi  ,  &  anci])ites  lurrebant  proj^ter  ea,  quae 
de  Cyrilli  violentia  ,  &  iniquis  artibus  a  jNestoria- 
nis  ubique  divulgabantur  .  Ceteruui  nebulis  di^si- 
patis  ejusdem  Synodi  decretis  se  liuiniliter  subini- 
serunt ,  &  docilem  aninuini  ,  qualis  (Jalbolicos  de- 
cet ,  ostenderunt . 

211.  Quaeres  secundo  ,  quid  sentieiidum  sit  pe- 
culiariter  de  Theudoro  ]Vlo])suesleno  ,  de  IbaEdes- 
seno  ,  &  Tlieodorelo  Cyrensi  Ej)iscopis ,  seu  de 
famosis  tribus  Capitulis;' 

2ia.  Resp.  Iiiter  Neitorianas  factionis  liomines 
Ires  snjjra  recensuiinus  niaxime  notatos ,  scilicet 
Tlieodoriim  IVloj^suestenum  qui,  conununiter  j)ro  Ne- 
Btorii  niagistro  habitus  fui:  :  Idam  J^Idfssenum  ,  rii- 
jos  famosa  est  epistola  ad  Marin  Persam  ,  Nesto- 
rianis  blasjihemiis  infeclu  ,  &  Theodoretuni  Cyren- 
sem  ,  qui  diii  ,  multumque  concordiic  iuter  CyriU 
luin  ,  &  Joaiinem  Antiochenuin  initae  restitit  ,  nec 
uisi  obtorto  collo  in  Nestorii  damnaiionein  ,  &  de- 
))Osilii.neui  consen&it :  inimo  Cyrilli  jam  defuncti 
piis  manibus  non  desiit  o))latrare  ,  ut  conslat  ex 
fraginenio  Serinonis  qurd  fuit  in  Synodo  V.  reci- 
tatuin  Collat.  V.  ,  &  legilur  inter  excerpta  Theo- 
(loreli  a  Mario  IVlercatwre  latiue  reddita  ;  &  mul- 
to  niagi^  ex  ejus  ejiislola  (  si  tamen  genuina  est  ) 
ad  Dcinnuin  Joannis  Antioclicni  successorem .  Hiiic 
tjuajuvis  j)Ossit  fortasse  'iheodorctus  ab  haeresi  Ne- 
itoriana  excusari  ,  qiiod  niulti  censent  ,  excusari 
tameii  non  poterat  a  dicacilate  ,  &  jietulaiilia  ,  qua 
JS.  Cyrilluxnj  sajiictaiuque  Syuoduin  Ephesinain  in- 
sectatiis  est . 

2  1 3.  In  Concilio  Oialcedonensi  cclebrato  anno 
45i.  qiiainquam  fnil  doctrina  S.  Cyrilli  ,  &  Sy- 
nodus  Ephesina   apj)robala  ,    Nestoriusque    iieruin 


anatheinnte  jjcrcussiis  ,  nulla  tamen  msntio  facta 
fuerat  Theodori  Moj)SMesteiii  ,  ntjvite  qui  iii  nACe 
Ecclesiae  jain  obierat ;  Theo<loretus  aulem  ,  «  ]- 
bas  postquam  in  Nestorium  dixitsent  anathema  , 
sedi  EpiscojKili  re«tituti  fueruiit  .  Hinc  Eutychia- 
ni  (]halced<jnensis  Synorli ,  a  qiia  danimti  fuerant, 
hosles  implacabiles  ,  lidiic  eliain  caufatii ,  caindein 
Synodujn  iion  rerij)iendi  j)ricle\ebant  ,  quod  h*c 
tria  Capitula,  'i^luojoruin  scilicet  ,  Theodoretum  , 
&  Jbain  iion  condoinnasset  ,  riide  loi,iiT^S|^nodinn 
Nestorianisini   susiiiciont  infumare  coiiab^nitir  . 

2  1 4«  Aiiiii  peiie  centuin  jain  efiJtixeiant  |)0>t 
Synodum  (Jhdlcedonenstm  ,  &  iMitvchian:  ,  niaxi- 
me  autein  qui  Acej)hali  dicebanlur  ,  ttirbas  ikbi- 
que  ciere  non  cessabant  ,  cum  JLjstiuianiis  Jinjie- 
rator  j^acis  restittiendae  ciij)idus  ,  hortanle  'J^heodo- 
ro  Capsaricnsi  ,  de  condeinnatione  triuin  (^apittUo- 
rtim  cogitare  cuepit ,  sjierans  ,  jiosse  hac  daiiina- 
tione  Acej)haIos  ad  jjacem,  ac  coiicordiain  addti- 
ci  .  Obslabat  ta-inen  ,  vel  jiotius  obstare  videbatur 
auctoritas  Concilii  Chalcedoneiisis  ,  ii.quo,  nl  inox 
dictuin  est ,  hccc  capitula  coudemuula  non  fue- 
rant  (a)  . 

21  5.  (.)b<tabat  qiioque ,  quod  illi  triumviri  'nor- 
tui  jain  csseiit  ,  &  qiiidein  iii  pace  Ecclesiae  .  ,,  ^>ucd 
,,  si  adhuc  vivereut  (  inqtiiebat  Ponfiaiius  i\:i' 
,,  scojius  Africanus  in  cpist.  ad  Jniperalor.  )&  er- 
,,  rorein  suuiu  uon  eineudarent  ,  jtistiNsiine  daiKiia- 
,,  renttir.  Nunc  auleni  quibtis  recilabitnr  senteu- 
„  tia  corjdeinnalionis  uoslrae  ?    Quod  iii  eis  recor- 

„  rigatur  uon  est Et  quid  uobis  ciim  mortuij 

,,  inire  }>elltim  ,  ubi  inilla  ioveuituT  in  congres- 
,,  sione  victoria  ?  Apud  Judicem  verum  jain  te- 
„  nentur,  a  quo  nullus  apj)ellat  .  ,,  Et  nuilla  a- 
lia  addebat  ,  suadens,  ue  causa  jain  niortuorum 
retractaretur , 

21 6.  Sed  omnia  frustra  .  Iinj)erator  Jusfininiuij 
propositi  sui  tenax  damnatiouem  tritiin  (Japitulo- 
ruin  oiniii  vi  urgebat  ,  eamque  deinum  oDtiniiit 
a  Ponlifire  suinnio  Vigilio  in  litleris  jirivatis  j^ro- 
pria  maiiii  exaralis  ,  qtiibus  non  coiilentus ,  J'oii- 
tificem  solliritare  uon  deililit  ,  quousque  is  iu  Ju- 
ciicato  ad  IVlennain  Patriarchain  C'onstantiuoj)(jli- 
tanum  aiino  54^«  ])alain  tria  capitula  coiuieinna- 
ret ,  addita  tainen  clausula  ,  saha  in  omnihiLS  re- 
yerenlia  Sjrnodi  Chalcfdonensis  (/>)  .  Neque  etiain 
id  fecil  Vigilius ,    uisi  jjostquaui  oiunes  Orieutales 


(a)  0()inio  Tniiltornin  fult  ,  ThtniloPf Itim  ,  sululolnni 
Jiominetn  ,  aujiie  Inijier.itoris  ^r.iii.i  adinodiiin  poien- 
tein,  liac  arte  fiiisse  iismii  ,  iit  Clialccdonensis  Svnodi 
ancioritatem  lahefact.Tret  .  Al</i;e  h^Tc  causa  erat  jjo- 
tissnna  ,  rnr  |)leri(jiie  trin.m  Cnpitnloriun  comJeinna- 
tioni  pertinnciter  re.sistercnt .  Jntcr  Iio.";  .Tntem  rrninf  h.Tt 
FaciinJiis  Hermianensis  in  Arrica  F.pisccijni.s  ,  <j>ii  cdilis 
XII.  LiJjris ,  omni  enulitione  reltrtis,  jiro  rit  (en.sione 
trium  Cai)itnlornm  .slrcniie  jingnarit .  Sctl  vilio  illi  d.in- 
dum,  (iiioJ  fliam  |)osltpiain  ca  Capitiila ,  t.im  Von- 
tificis  ,  (piain  Concllii  V.  «iiclorit.nte  d.unnala  rutr.iiit, 
perlinaciler  in   ina  bcntentia  pcrmanserit ,    &  bcliiMna 


potins  f.icerc  maliurit  ,  &  smI  SuerJotii  jacliir.im  ,  at- 
(jiie  exilii  jxi-nam  iierjjcti  ,  «jiiain  C  ijiitiila  illa  dauinare  . 
{f>)  Woc  \  isilii  Jiuticatnm  valde  (lisplif.nit  Occiilen- 
talihiis  ,  j>r.Tci|)tie  aiilem  Africanis,  (jui  anno  55o.  fa- 
cta  conspiratione  se  a  Romani  PontiHcis  coinmiiniona 
seperariiiit .  Illutl  aiiiem  atrlori  ,  Sc  jietiilanti  stylo  Fa- 
ciin'Ins  in  lubru  cuntra  Alocuiniim  ,  Vigiliura  prjti^ari- 
ranoni.t  acciisans  .  Vii.'iliiis  aiitein  datis  ad  tjDosdaiD  no- 
Mliores  Ei>isco|ios  litterls  ,  aj^erte  o.stendit  ,  se  nilul 
tontra  Ch.ilcedoner.-.is  Concilji  anctoritatein  ,  &  reve- 
rciitiam  admisiss!: ,  d'  oi.irans  ,  se  wconotnia  tniadaui  >  tli- 
spjlatione ,    ac  comiescendentia  iisiim  ,    aJ    rf/rjnand^ 


126 


DE  INCARN.  SECT. 


"Spiscopi  voluntati  Jinpcratoris  cesserant ,  atqiie 
jententias  onniium  illoriun  Episcoporum  ,  qni  tunc 
n  regia  urbe  morabantur  ,  sibi  scripto  traditas  di- 
ligenter  examinavit  , 

217.  Brevi  taiuen  Pontificem  suse  Condescen- 
denticv  poenituit  5  pojtquam  scilicet  audivit ,  ma- 
ximam  Episcoporum  Occidentalium  partein  esse  a- 
deo  ofTensam  ,  ut  totius  Occidentis  schisma  me- 
tuendum  esset ,  Qnamobrem  Imperatorem  enixe 
rogavit,  ut  Synodus  aecumenica  haberetur  ,  in  qua 
Episcopi  Occidentales ,  quorum  juerat  scaiidali- 
zata  jraternitas ,  pari  uumero  cum  Orientalibus 
causam  hanc  discuterent .  Annuit  Imperator ,  & 
Synodus  oecumenica  indicta  fuit,  anno  55 1.  cele- 
brauda  .  Sed  cum  paucissimi  Occidentales  Episco- 
pi  adfuissent,  ut  eorum  numerus  cum  Orientali- 
bus  exa?quari  iion  posset ,  Vigilius  Synodo  interes- 
se  noiuit ,  quamvis  perhonorifica  legatione  ad  i- 
psani  invitatus  .  Promisit  tamen  ,  se  separatim  a 
Synodo  sententiam  suam  in  hac  trium  Capitulo- 
rum  causa  laturum  («)  . 

218.  Interim  Orientales  Synodo  principium  de- 
derunt  IV,  nonas  Maii  ,  apertissiine  protestantes , 
se  quatuor  oecumenicas  Synodos  jam  celebratas 
recipere  ,  omniaque  ea  credere  ,  quae  in  iis  defi- 
iiita  fuerunt ,  eos  autem  ,  quos  laudatae  quatuor 
Synodi  coudemnarunt ,  se  quoque  damnare  ,  atque 
iu  omnibus  sequi  se  orthodoxornm  Patruin  doctri- 
nam  .  Post  autem  in  CoUatione  IV.  lectae  fuerunt 
60.  &  amplius  senteutiae  excerptae  ex  dogmaticis 
operibus  Theodori  Mopsuesttiii  ,  ac  denique  exa- 
Jiiinatum  illius  Symbolum ,  quod  fuerat  a  Charisio 
Patribus  Synodi  Ephesin^e  oblatmn  ,  ab  ipsis  au- 
tein  ,  ut  INestoriana  lue  infectum  cum  execratione 
reprobatum  ,  cujus  examine  absoluto  Patres  con- 
clamarunt ;  Hoc  Symbolum  S/itanas  composuit , 
Hoc  Sjnibolum  Ephesina  prima  Synodus  ,  una 
cum  auciore  ejus  aJiathematizaiit .  Anathema. 
Theodoro  Mopsuesteno  „,  anathema  illis ,  qui  non 
anathemailzant  eum  , 

219.  Collalione  autem  V.  lectis  iterum  omnibus 
monumentis,  quae  ad  causam  Theodori  pertine- 
baiit ,  ejnsque  impietatem  probabant ,  sententia  a- 
nathematis  jam  lata  denuo  confirmata  fuit .  Prius 
lamen  ad  omne  dubium  toUendum  ,  variis  ratio- 
nibus  ,  &  exemplis  demonstratum  fuit ,  etiam  post 
morteni  hsretioos  condemnari  posse ,  quamvis  in 
vita  candeiTinati  non  fuerint .  Atqne  insuper  re- 
pertinn  ,  nomen  Theodori  jamdiu  e  sacris  dypti- 
cis  Ecclesiae  IVTopsuestenae  fuisse  erasuin,  illusqne 
loco  fnisse  positum  noinea  S.  Cyrilli ;  unde  cou- 
sequebatur ,  aut  Theodoruin  fuisse  mortuum  extr* 


jcandaia  .  Afri  tamen ,  lllyriciani  ,  &  DalriiatsR  omnem 
Ciim  VJ^ilio  coinmiinionein  snsjjendf  runt . 

(c)  Vigiliiii  Synodo  interesse  noliiit ,  (fnod  eam  ca- 
nonicam  non  jndicaret  ,  ahsentilnis  Occitlfntis  Episco- 
pis  j  ad  Cjiioriini  animos  pacanJos  SynotlMni  cogi  vole- 
bal  .  Sine  consensii  otnrnum  ,  inqiiiehat  Vigihiis,  istU) 
(jutt  &  Sjriioduiii,  Chalcedonemem  ir%  dubiuni  venire  fa- 


II.  DISS.  III.  CAP.  I. 

Ecclesiae  communionem  ,  aut  ab  Ecclesia  ejectum 
post  mortem  . 

220.  Post  autem  in  eadem  V.  CoIIatione  lecta 
sunt  ea  ,  quae  Theodoretus  mul.'is  in  locis  suoriun 
Operum  scripsit  contra  S.  Cyriiluin  ,  &  sanctam 
Ephesinam  Synodum  ,  quibus  perlectis  sic  Patres 
concluserunt ;  Ex  his ,  quce  Theodoretus  impie 
conscripsit  ,  miranda  est  subtilitas  S.  Chalcedo' 
^iensis  Synodi .  Sciens  enim  ejus  blasphemias , 
prius  quidem  mullis  scepius  usa  est  contra  eum 
exclamationihus :  postea  vero  non  aliter  eum  su~ 
scepisset ,  nisi  prius  anathematizasset  Nestorium  ^ 
&  ejus  blasphemias ,  pro  quibus  antea  scripsit , 
dejendens  eas  , 

221.  Collatione  VI.  examini  subjecta  fuit  epi- 
stola  Ibae  ad  Marin  Persam  ,  Nestorianis  erroribus 
respersa  ,  atque  observatum,  Ibam  in  Concilio  Ty- 
ri  fuisse  adactum  ad  hanc  suam  epistolam  ejuran- 
dam,  ut  ab  accusatione  Nestorianismi  se  j)urga- 
ret :  iinmo  ad  ipsum  Nestorium  palam  anathema- 
tizandum  ,  atque  ad  Ephesinam  Synodum  recipien- 
dam  ,  In  Concilio  autern  ChaIcedonens,i  ,  fuisse 
quidem  fidem  Iba;  receptam  ,  non  autem  episto- 
lam  ipsius  ,  noque  enim  esse  toti  Synodo  tribuen- 
di!m  ,  quod  pauci  Episcopi  de  epistolae  orthodoxia 
dixerunt ,  Denique  in  eadem  Syuodo  debuisse  I- 
bam  Nestorio  auathema  dicere  .  Quamobrem  Pa- 
tres  Synodi  V.  decreverunt ,  damnandain  esse  e- 
pistolam  Ibae  ,  utpote  ab  ipso  Concilio  Tyri  jam 
multo  antea  damnatam  ,  unde  oinnes  exciamave- 
runt :  Epistola  hceretica  est .  Epistolam  ,  quce  di- 
citur  Ibce,  omnes  condemnamus  .  Istam  omnes 
anathematizamus  ,  Epislola  aliena  a  Sjnodo  est  * 
Epistola  contraria  dejinitioni  est ,  Tola  epistola 
blasphema  est ,  Qui  hanc  non  analhemalizat  ^ 
hcereticus  est .  Qui  eam  suscipit ,  non  conjitetur  , 
DeumVerbum  hominem  jactum  esse ,  Qui  eam 
suscipit,  Cjrillum  non  suscipit ,  Jnathema  TheO' 
doro  ,  &  Nestorio  ,  &  apistolce  ,  quce  dicitur  I- 
bce ,  Qui  epistolam  recipit ,  rejicit  Sanctos  Pa- 
tres  Chalcedonenses  ;  qui  non  analhematlzat  e- 
pislolam  ,  injuriam  facit  Patribus  Chalcedonen- 
sibus  ,  Atque  hunc  exituin  celebris  causa  trium 
Capitulorum   in  Synodo  V.  habuit  , 

222.  Solemni  huio  trium  Capitulorum  conde- 
mnationi  deerat  Vigilii  Rom.  Pontificis  confirma- 
tio  ,  qui  Synodo  necjue  praeejse  ,  neque  interesse 
voluit,  immo  antea  jam  celebre  suum  Constitu- 
iuni  ediderat ,  in  quo  variis  rationibus  |)robabat ,  o- 
niuia  eo  in  statu  relinquenda  esse  ,  quo  in  Conci- 
lio  Chalcedonensi  pcsita  fuerant ,  ac  per  centum  , 
&  amplius  annos    reinauserunt  {b)  ,   Huic  Consti- 

tu- 

cinnt  f  tr  scandahim  fratrihn.i  vipAs  generant  ,  sobis  fa- 
cere  nnllatenus  aci/tueicam  in  epist.  Gleri  Romini  ad 
Legatarios  Gallicanos  .  De  reitiintione  enim  pacis ,  & 
concordia  ctim  Episcopis  Occidenlalihns  erat  Vigilins 
anxie  sollicitns  . 

(a)  \n  eo  Constituto  Vigilins  Theodori  Mopsnesteni 
blaspheinias  proscrihit,  ied  ejus  noiniai  parcit  ,  <|uem- 


DE  FIDE  S.  CVaiLLI* 


«»7 


tuto  Episcopi  sex  s.ipva  centiim  subscripserant  , 
qiioruin  deceni  ex  Itali.i  erant ,  duo  Orientale»  , 
tres  ex  Illyrico  ,  &  iinus  ix   Alrica  . 

223.  JUud  tamen  ConstUutum ,  sil»i  a  Vigilio 
traiisuiissuin  ,  Justiiiianus  minijnf'  Patribus  cum- 
inuuicandum  censuit  ,  ne  triuin  Ca|)ituloruni  con- 
deinnatio  ,  ab  ipso  velu-inenter  exnptala  retardare- 
tur  ,  ipsis  solum  communicavit  Jiidicatum  Vigi- 
lii  ,  &  duas  ejusdem  liiteras,  quibus  Iria  Capitu- 
la  &  ipse  damnabat  ;  unde  inferebatur  ,  sententiam 
ConcUii  esse  menti  Pontificis  oinnino  consoiiain . 
Quamobrem  Collat.  ultima  omnibiis  coinpcndio  re- 
censitis  ,  quae  in  superioribus  Collationibus  gcsta 
fuerant  ,  ilerum  trium  Capitulorum  condemnatio 
repetita ,  &  confirmata  fuit  ,  subjectis  eliain  12. 
anatliematismis  ,  quorum  tres  postreini  triuin  Ca- 
nitulorum  causam  suscipiunt .  Hoc  tamen  notan- 
dum  est  discrimen  ,  quod  in  XII.  noii  solum  scri- 
pta  ,  sed  etiam  persona  ipsa  1"heodori  anatliemati 
subjicitur  ;  in  duobus  vcro  aliis  condemnanlur  qui- 
dein  scripta  Theodoreti  conlra  Sanctuin  Cyrilluin  , 
&  Synodum  Ephesinam ,  &  epistola  Ibae,  ipsae 
tamen  personae  Theodoreti  ,  &  Ib*  ,  utpole  quae 
ad  paceui  Ecclesise  Concilio  Chalcedonensi  rece- 
pts  fuerant ,  minime  proscribuntur  . 

224«  Reliqui  autem  hujus  Concilii  canones  dt- 
recti  erant  contra  duas  oppositas  liasreses  Ncstoria- 
norum,  &  Euiychianorum,  quae  fuerant  quidem 
in  duobuj  praecedentibus  coodeiunatae  ,  non  tamen 
distiuctis  canonibus  ;  quod  ad  praecludenda  haere- 
ticoruin  efFugia  necessarium  vidcbatur  .  Horuin  ca- 
nonum  auctor  fuit  Eutychius  Patriarclia  Constan- 
tinopolitaniis  ,  vir  &  moriun  sanctimonia,  &  do- 
ctrinae  puritate  admoduin  clarus .  Impriuiis  vero 
sarta ,  tectaque  sumina  religione  conservata  sunt 
quascumque  in  Concilio  Chalcedonensi  fucrant  de- 
finita;  quod  Concilium  tma  cum  aliis  tribus  prae- 
cedentibus  Patres  Synodi  V.  se  venerari  ,  ac  rcci- 
pere  saepius  testati  stint  ,  ut  ansa  calumniandi  iis 
prjeriperetur  ,  qiii  Synodi  IV.  auctoritatem  fuisse 
iu  Synodo  V.  labefactatain  suspicabantur » 


Sjif'.   liicertum  est ,  an  Vigiliuj  Synodum  V.  ap- 

firnhaverit  ;  ceitinn  est  lainen  ,  eunidem  suminuin 
'onliiiccm  tria  capifula  condemuasse ,  poitqtiani 
fcxaininatis  Synodalibus  actis  oinnino  cognovit ,  id 
sine  injuria  Concilii  Chalcedouensis  fieri  posse  ;  in 
quo  sin  minus  expresse  ,  taoite  sallem  ,  &  inipii- 
cile  fuerant  ipsa  Caj)itula  condeinnata,  quaJido  a- 
cta  C<mcilii  hphesini ,  una  cuin  S.  Cyrilli  episto- 
lis  a|)probata  lueie  .  Id  praeslitit  Vigilius  suo  pe- 
remptorio  decreto  die  23.  Kebruarii  aiino  554«  Ac- 
redenle  igitur  consensti   Homani  Pontificis  Synodus 

V.  merito  ut  oecumenica  liabita  fuil :  atque  ut  OB- 
cumenica  a  Vigilii  successoribu»  Pelagio  I. ,  Joaji- 
ne  IM. ,  Benedicto  1.,  Pelagio  II.  ,  &  Saiicto  Gre- 
gorio  Magno  laudata  .  Kuerunt  quidein  in  Occi- 
deute  multi  Refractarii  ,  ac  polisst.ntim  Episcopi. 
Venetiarum  ,  qtii  schismate  facto  se  ab  Ecclesi» 
separarunt:  veruiiitamen  rel)us  magis  explicatis  , 
ac  defervescente  disj^utationis  «stu  schisma  subla- 
tuin  est ,  &  tritim  Capitiilorum  condeinnatio  una 
cum  Synodo  V.  uuiversim  in  Ecclesia  Gatholica 
recepta  (<i)  . 

226.  Ceterum  lota  haec  controvcrsia  ,  quae  ma- 
gna  animoruin  cnntentioue  diu  agitata  fuit  ;  &  ex 
qiia  schisina  inter  totum  Oocidentem  ,  &  Orienlem 
facile  enatum  fuisset ,  nisi  Vigilii ,  eiusque  suc- 
cessorum  prudeiilia  illiid  prarvertisset  ,  h.-cc  inquara 
controversia  non  de  fiJci  dogniatibus  fuit,  in  qui- 
bus  una  erat  omniuin  Ecclesiarum  sententia  ,  sed 
tanttiin  de  tribiis  P"piscopis  ,  eorumque  scriptis  • 
Qtiainobrem  nihil  ex  ea  proficiiint ,  qui  in^ie  eli- 
cere  conatitur  ,  Romauum  Pontifirem  ex  cathedra 
definientem  falli  posse  ,  aut  esse  Svnndi>i  uuiversa- 
libus  snbjectum  .  Id  testatus  est  Pelagitis  uterque 
I.  &  II.  ;  ille  quidem  in  epist.  ad  Childebertuin 
Kegein  Francorum  ,  iste  atttem  in  epist.  ad  Epi- 
scopos  Istrias  cap.  5. ;  tum  posfea  etiain  ,S.  Grego- 
rius  M;ign(is;  quoriim  testimonia  videri  possunt 
apiid    Natalem   Alexaulr.    Disse.t.  IV.    in    S«cul. 

VI.  ,  ubi  hanc  quaestioiiein  solita  suae  erudiliouis 
copia  pertractat  (6) . 

227. 


admodiim  pppercerat  Synndns  Ephesina  :  siiperflmim 
diclt  Tlieodoreti  scriptn  damnare,  ciun  S.  Cyrilliis  , 
&  Synodiis  Ch.ilcedonensis  niliil  aliiid  .ib  eo  exegerint , 
nisi  nt  Nestorio  nn.itheina  diceret .  De  Ib.i  .mlem  ni- 
hil  retrdctaDdiim  esse  viilt  )  post  Conciliiiin  Ciialcedo- 
nense  .  Hoc  atitem  Constitntum  m.ixima  liiisse  arte  c- 
labor.itntn  ,  jiire  asserit  Joan.  G.irneriiis  in  stia  erii(li- 
ta  Dissert.   l)e    Synodv  V.  c.   5.  ^.   7. 

(a)  Vigiliiiin  smnmtim  Pontificem  confirm.isse  Syno- 
uiiin  V.  scribit  Eminentisbiinus  Card.  Annalinm  p.i- 
rens  ,  po^t  Eiislacliiiim  in  vit.i  S.  Entycliii  cap.  4-  * 
Evagriiiin  Lilj.  IV.  Hist.  cap.  87.  aliosf(iie  gr.Tcos  Scri- 
ptores  :  ciii  sufTraganuir  Natalis  Alexander  ,  aliiqiie  re- 
centiores  .  Rps  t.imen  certa  non  e.st  ,  conlradicenie  A- 
n.istasio  BiMiothecario .  Illnstrissimiis  l'eiriis  de  Marca 
in  Dissert.  Di'  dfCreto  Vi^dii  pro  confinnatione  Qiiin- 
f/e  .y)^no(Zi  ppistolam  iJrimiis  edidit  Vigilii  ad  Eiitycliiinn 
Patri/ircham  Cnnstantinop.  a  se  repertain  in  Rihiiollie- 
ca  Regia  ,    (pum  eam  ipsain  esse  putal ,    ctijus  mcini- 


nit  Evngriiis  inrfuiens  :  Vicilins  autem  per  litleras  con- 
sensit  Conciliii  ,  nnn  tamen  intereise  voluit .  Flvairrio 
consoiiat  Pliotiiis  in  l.ihro  l)e  Synodis  ita  de  Vigilio 
scribens  :  Aderat  quidem  pr.tsens  in  Urt>e  ■,  std  nan  in- 
tererat  Synodo.  Etsi  (>ero  non  tuleo  pronu  animu  eiset 
erga  Sacri  Cor.cilii  caetvm  ,  nihtluminus  tainfn  commti- 
nem  Palrum  fiilem  lihellu  confirma\iit .  S-int  tnnien  ,  qut 
epistolam  Vigilii  a  Petro  de  Marci  invenijrn  ,  genfii- 
nam  esse  diihitaiit  .  De  liac  antcm  cebhri  triiim  Ca- 
pitnlonim  caiisa  prapter  land.  siipra  Nit.  Ali'\andrnin  , 
Card.  Ang.  Orsi  ,  .I0.  Garn»riuin  ,  i^  Pelniin  de  iVlar- 
ca  ,  vidcri  eti.im  jiotest  Card.  Norisins  De  Synodn  V. 
cnin  e)iisdem  d»  ten^^ioni  a  docli.ssimis  Frfltrifms  FVtfo  , 
&  Hieronyino  Billeniiis  ndornata  ;  tiiiu  Christirthits  Lu- 
piis   in    lliss.  De  V.   Synodn  . 

(/.)  iMirabaliir  Faciiiidiis  Hermian.  Lih.  IV.  c.  2  in 
Synodo  V.  null.im  ("in.^^e  factam  rneniionpiii  DioJori 
Tflpst-nsis  ,  (jiiem  S.  CyriJIiis  in  fpist.  i.  ai\  S'i''ce».sMin 
primiun  fuisse  inatiit  Nesiorianae  h«reSeos  inventortin  ; 


128 


DE  INCAIIN.  SECT.  II.  DISS.  III.  CAP.  I. 


ARTIGULUS  VI. 


,';       [  De  Hceresis  Nestoriance  suscitatione 
per  Felicern  Ci)*  Elipandurn 
in  Hispania  Scec.  VUl. 

227.  ^  estorius ,  nt  siipra  jam  viiliimis  ,  duas 
in  Clirisio  Jesii  distiMgiieus  pcrsonas  ,  neinpc  Ver- 
hi  ^  ik  hojninis,  priniani  Filinni  Dei  naturaleni 
coufitebatur  contra  luEreses  Arii  ,  personam  non 
appellabat  Filiuin  Dei  ,  uisi  adoplione  ,  &  gratia, 
queniadnioduni  Filii  Dei  adoplivi  suiit  oinucs  ju- 
sti  ,  &  sancti  ,  quos  Deus  gratia  sua  sanctificante 
i«  tilios  adoptat .  Fides  autein  oatholica  in  Conci- 
lio  Ephesino  ,  aliisque  duobus  pene  conseijueati- 
bus  detinita ,  nonnisi  unum  ia  Chvisto  agnoscit 
Filiuin  Dei ,  eumque  naturalem  ,  quia  nonnisi  u- 
nica  est  in  eo  persona  ,  eaque  divina. 

228.  Nestorii  hacresis,  quamvis  in  tribus  cecu- 
menicis  Conciliis  aeternoanalhemate  damnata,  quo- 
rutndam  hoininum  perfidia  in  Oriente  penitus  ex- 
tin-^ui  non  potuit ,  imino  adiuic  non  paucis  in  re- 
gionibus ,  Deo  sic  permittente  ,  grassari  pergit  . 
Sed  in  Occidentali  Ecclesia  vel  numquain  recepta 
fuit  ,  vel  stalim  extincta  .  Saeculo  tamen  V  III.  cum 
Mauris  magnam  Hispaniae  partem  occupantibus  , 
&  omnia  susdeque  vertentibus  Religio  Christiana  , 
quap.  ibi  llorentissima  erat ,  magna  cepisset  detri- 
wenta  (a)  ,  liaeresis  Nestoriana  suscitata  fnit  sub 
alio  nomine  ,  neinpe  Adoptianorurn  ,  vel  Adopti- 
vorurn  ,  qni  perinde  ac  jNestorius  Christnin  dici 
debx?re  contendebant ,  attenta  qiiidein  natura  divi- 
na  Filium  Dei  naturalem  ,  attenta  vero  natura  hu- 
mana  ,  Filiwn  Dei  adoptivurn  .  Hujus  nov<e  haere- 
seos ,  seu  potius  Neslorianac  breviter  ortum  ,  & 
condemnationem  exponemus ,  ut  iis  ,  quae  in  ea 
«oututanda  dicturi  sumus  ,  lux  major  at^'ulgeat  . 

229.  Erudili  minime  ignorant  ,  hand  Jacile  es- 
se  prima  hasreseou  exordia  determinare  ;  quae  nou- 


jta  enim  de  eo  scribft  :  ,,  Hic  deposita  ,  tit  patavit  , 
„  M  icedonianai?  h.^resis  labe  ,  in  aUeriiis  Tnorhi  viin 
j,  decidit  .  Sensit  eniuij  nc  scripsit  j  aherum  seorsini 
„  esse  Filium  euin  ,  qni  ex  semine  UaviJ  ,  ex  S.  Vir- 
j,  gine ,  Deiqne  nutre  natiis  est ,  al:erum  rursiis  pri- 
5,  i'ali!!L  Filium  illiid  ex  Deo  Patre  Verbiun  .  "  Et  in 
alia  episiola  ad  Acacinin  i\Ieh'tinf;nsem  conjiingit  Dio- 
donim  Theodoro  Mopsiiesteno  j  dicens  iUriMS(|iie  libros 
non  de  Incarnatione  Unigeniti,  sed  ritagis  contra  Incar- 
nationem  fuihse  scriptos  .  Hoi  libros  speci.ili  Tract.itii 
confiitaverat  Cyrillnsj  cpiem  periisse  doleiniis  j  sicnt 
perieriint  dno  idiri  j  quos  Tlieodoretus  pro  defensione 
Diodori  ,  &  Theodori  conscripser.it  .  Hinc  ["".iciindiis 
Cur  olsecro  y  in({iiii'bat ,  si  aucturitatem  secnti  Beati 
Cyi-illi  y  magis  y  &  prius  Diodorus  Masister  ejus{  Theo- 
dori  )  nominatus  non  est  ,  ut  ita  saltem  decerneretur  j 
31  cjuis  nnn  anaihemaiizat  Diodorum  ,  &"  ejus  dagina- 
Irt  j  aiui^hfma  sir ,  velut  quibus  male  Theodoriim  dici- 
tur  imlniis<e  >  Veruml.nnen  Diodorns  in.igna  seinper  in 
exi>iimilione  in  F.crlf  sIa  fnit  3  &  si  eti.im  (pi.«dain  ei 
excidissent  miuas  accurata  ante  h«eresiin  iNestorianain  j 


nninquani  ex  minus  accuratis  quibusdam  locutJo- 
iiibus  ortas  ,  ac  sensim  auctaj  poslea  in  aperta 
schisinata  emperunt,  Sic  quidam  existiinant  eve- 
nisse  haeresi  Adoi^lianoruin  ,  cujus  (piacdam  vesti- 
gia  s.ieculo  oclavo  vetustiora  inveniuntur  .  Certe  a 
Luoa  Tudensi  apud  Ijaronium  ad  annum  65G.  n« 
9.  mcn.oratur  Theodicus  nalione  gr.Hgcns ,  Si  Isido- 
ri  in  Episcopatu  Hispalensi  succescor  ,  qui  ,.  in- 
„  fidelis  inventus ,  ^  erroneus  in  articnlis  lidei 
,,  coin[)robatus ,  per  Synodum  ab  Archiepiscopali 
,j  diguitate  degradatus  est .  Asserebat  enim,  Do- 
,,  minum  nostrum  Jesuin  Cliristum  cum  Patre, 
,,  &  Spiritn  Sancto  non  esse  unum  Deurn  ,  sed 
,,  potius  adoptitum  .  " 

230.  Sed  haec  ,  &  alia  apertam  Adoptlanoruiu 
haeresis  eruptionem  quasi  prfeludia  quaedani  pras- 
cesserunt ;  quamobrem  vera  ipsiui  initia  versus  11- 
nem  Saeculi  Vllf.  cominuniter  tiguiUur  ;  quaiido 
sciiicet  Feii.^c  Urgelitanu*  „  ab  Elipando  Toleti 
,,  Episcopo  per  litteras  consultus  ,  quid  de  liuina- 
,,  nitate  Servatoris  Dei  sentire  deberet  ,  utrum  se- 
,,  cundum  id  ,  quod  homo  est  ,  proprius  ,  an  a- 
„  dopti<^'us  Ddi  jilius  creden.lus  esset ,  ac  dicen- 
,,  dus  ,  valds  incaute,  &  iuconsiderate  &  contra 
,,  antiquam  Ecclesia;  Catholicc»  doctrinam,  ado- 
„  pti^um  non  sohun  pronuntiavit,  sed  etiam  scri- 
,,  ptis  ad  meinoratum  Episcopum  Iibris  pertina- 
,,  cissime  pravitatem  opinionis  suae  defendere  cu- 
,,  ravit .  "  Ita  Aunalista  Fginhardus  ad  ann.  792,, 
una  cum  Pocta  Saxona  ad  eumdem  annum  ,  &  Jo- 
na  Aurelianoiisi  Lib.  I.  de  cultu  imaglnurn  .  Qua:n- 
vis  severiorcs  Critici  id  coutigisse  ante  luinc;.  an- 
num   792.   solidis  argumentis  osiendunt  . 

23 1.  Eginhardi  testiinoninin  in  eo  etiam  falsi 
convincitur ,  quod  Felicem  prinium  faciat  erroris 
magislrum  ,  cuin  jam  antea  Elipaiidum  eam  lem 
errorem  tota  Asturia  spargere  ,  &  dilatare  iiisns 
fuerit  ,  litteris  scriplis  cuidain  Fideii  Abbati ,  qua» 
Etherius  Episcopus  Uxauiensis  ,  &  Ijeatus  Abbaa 
confutarunt .    Idque  contigisse  putatur  anno  785.  , 

V  con- 

ea  ipsi  venia  danda  esset  5  c(nfr  aliis  Patr!h'is  dari  so- 
let  ante  hwresim  .  Nec{ue  ex  (juo  Fiierit  m-^^ister  Theo- 
dori  ,  inferri  potest ,  illi  erron^am  tradidisse  doctri- 
nain  .  Fnit  eliain  m.igister  S.  Jo.  Chrysostoini  ,  (jiii  in- 
ter  orthodoxos  Patres  prima  occnpat  si>bseliia  ;  ut  jiro 
inde  non  f.icile  adinitti  debeat  ilia  Garnerii  lociUio  , 
Diodorum  fuisse  Theodori  parentem  ,  O^  IVestorii  amnt  . 
(a)  Maiiri  aniio  Christi  ^ii.  fretuin  Gaditanain  iran- 
sgressi  ,  Duce  Tnrik  prlmo  montein  Ga3(i/  occupnrMnt  , 
iibi  inodo  est  arx  m'initis.simi  dicta  Gibilierra  ,  Jor- 
tasse  a  dinbiis  Arabicis  vocibiis  Gahal  Tank  ,  sncces- 
su  temporis  p.TiIlo  aliter  inflesis  .  Poste.i  vero  pro^pe- 
ris  ariHonim  sncce.ssibus  eo  uscpie  pervenerunl  ,  nt 
Fiodcrico  postrcHio  Visigolliurum  Rege  inlereiiiplo  ,  m.i- 
gna  Mispaniariuii  parte  potirentur  3  tinde  oinnino  ex- 
pelli  non  potiicnint ,  uisi  S<t'C.  XV.  jim  l.ibente  ,  siib 
Itlicissiino  Ferdin  indi  ,  Sc  Isabelt^  regno.  Qii.irocfnain 
Ar.ibes  i.sli  Mahninenn;B  snperstitioni  addicti  ,  Religio- 
nein  Cliri.^tianam  lolerarent  ,  nv.igna  taiiien  ipsi  damn.i 
intiilernnt,  masime  invedis  icre  ubitine  crassffi  igtic^^ 
rantia:  tenebris  . 


Di:  TRJD 

contra  ac    scripseriiit  Eginh.irtlnj  ,    aliitjne  Aiina- 
list.r  . 

q5?.  QiiicKinici  aiitem  sit  dc  priino  liaBrtsi»  ina- 
gi«tr<S ,  illiid  fxtra  diibiiim  est  ,  iilriiinquf  Episco- 
piiin  ,  I^tipandiiin  scilice^t  'roletannin  ,  Ik  Felicein 
Urgelitanuin  eidein  dilataniljc  Oj)erain  niale  sedii- 
lain  dedissp  ,  illuia  quii.lein  pcr  A^tiirias  ,  &  Gal- 
liciam  ,  Felicein  vero  per  Scj^timaniam  ,  seu  Go- 
tliiain  .  Adrianus  aulein  1.,  &  CaroUi»  inagnus, 
i)t  gliscentein  errorem  in  ipsis  incunabulis  siifioca- 
reut  ,  debitum  studiuin  impenderunt  ,  &  priinni 
quidem  per  epistolain  ad  omnes  Hispaniaruin  Iv 
])iscopo»  ,  eos  maguopere  exhortans ,  ut  vetcrein 
KccIesiaB  fidein  incontamiuatam  servarent  (a) .  lla- 
roliis  autem  Synodum  Narbonensem  anno  788.  ce- 
lcbrari  curavit ,  pro  muUis  ,  &  varlis  ecclesia- 
■sticis  negotiis  ,  &  prcesertini  pro  Felicis  Urgeli- 
tanoe  Se.lis-  Episcopi-pestijero  dogrnate  ,  ut  ipsi 
Episcopi  congregati  loquuntur  in  vetusti'.3iina  Mem- 
brana  edita  a  Steph.  Baluzio  in  Addit.  ad  cap. 
25.  Lib.  VI.  i!e  ConcorJia  Sacerdotii,  C^  Impe- 
rii  Petri  de  Marra  (A)  . 

255.  Cuin  vero  pestifera  lu-cresis  ,  quamvis  da- 
mnala  ,  latius  serperct  ,  Adrianus  I. ,  qui  totius 
EcclesiaB  gubeinaculuin  tenebat  ,  &  Carolus  vere 
magnus  Galliarjin  Rex  ,  (  qui  postca  Occidentis 
Imperator  a  Leone  111,  fuit  inauguratus  )  de  illa 
comprimenda  solliciti  ,  Svuodum  Ratisbonae  aniTO 
^Q^.  ctlebrarunt  ,  iii  qua  ipso  Felice  H.-Bresiarcha 
praesente  Adoptianorum  causa  diligentcr  discussa  , 
atque  examinata  fuit ,  ik  tandein  Sj^nodati  aucto- 
ritate  Sacerdotum  Christi ,  gui  ex  diversis  Chri- 
sti  imperii  partibus  convenerant  ,  ceterno  ana- 
themate  daninata  ,  ut  loquitur  Alcuinus  Lib.  I. 
adversus  Elipandum  num.  16.  Felix  autem  Urge- 
litanus  ,  coram  Patribus,  ac  Carolo  Magno  suam 
hacresim  cjuravit,  tesle  S.  Paulino  Patriarcha  A- 
quilejeusi  ,  qui  imus  ex  illo  Episroporum  cceta 
fuerat  (  Lib.  I.  coutra  Felicem  cap.  5.  )  iaOriS' 
sacrosanctis  Evangeliis  jurejurando  protestatus 
est ,  se  in  regv.U  Fidei ,  cui  consenserat ,  perpe- 
^ua  immutahititate  mansurum  . 

:i54.  Hanc  solemnerr»  promissionem  Felix  Roinae 
renovavit  ,  coram  Adriano  Poulifice,  ad  quem  oiis- 


US  CAPIT. 


129 


SU9  fait,  ut  judicio  Epijcop-iriim  accederet  suin- 
ma  ,  &  irrefragabilis  Apostolicae  Sedis  auctoritas» 
Ibi  igitur  denuo  suppr  sacrosancta  Mysteria  ,  &  su- 
per  co,-pus  S.  Pelri  Felix  suos  errores  retractavit, 
nt  spes  es^cl  ,  hanc  causain  es»e  fiiiitani ,  &  pacetn 
Ecclesiis  Hispaniarum  redditam  (c), 

255.  Sed  oinnis  spe»  cito  evamiit .  Felix  euim 
in  patriain  revcrsus  ,  &  tain  soleinnis,  atque  ile- 
rati  jurameiiti  oblitus,  prislinos  errores  evomere  , 
&  spargere  ccepit  ,  nec  sine  deplorabili  zizaiiio- 
ruin  fructu  ;  ad  qiiae  extirpanda  Carolu»  ex  omiii- 
hiis  Ecclesiis  suae  ditioni  subjectis  ad  Syno<luirt 
freqnentioreiH  Fraucofurti  ad  Moenum  celebran- 
dain  Episcopos  convocavit  anno  794»  Trecenti  & 
ainplius  adfu*runt ,  una  cum  duobus  summi  Pon- 
tificis  Legatis  Theophilacto  ,  &  Stephauo  ,  Ante  o- 
mnia  Iinperator  Patribus  legendam  ,  &  exaininai;- 
dain  dedit  epistolam  Elipandi ,  in  qua  quaEcum- 
que  ad  sua  ,  suisque  in  errore  sociis  P^elicis  iinpia 
dogmata  tuenda  dici  polerant,  studiose  collegit  . 
Patres  necessariam  temporis  niorain  ad  oinnia  rile 
excutienda  petierunt ,  &  facile  impetrarunt  ;  post 
autem  celebrem  suam  cpistolam  Syiiodicam  coiu- 
posuerunt  ,  in  qua  refutatis  omnibus  Elipandi  mo- 
mentis  antiquam  Eoclesiae  fidein  ,  &jain  lata  con- 
tra  pervicaces  haereticos  anatheinata  confirmarunt, 

256.  Cum  tamen  impius  Felix  nondum  conqnie- 
sceret  ,  &  librum  pro  defensione  sui  erroris  totir* 
damnati  evulgassel ,  Carolus  illiiis  confutaruH  pro- 
rinciam  Alcuino  deinandavit ;  &  postea  cum  ma- 
gna  comitia  in  Urbe  Aquisgrani  an.  799.  ia  suo 
palatio  celebraret ,  Felicem  ex  Hispauiu  illuc  ac- 
cersivit ,  &  coram  se  euin  cum  Alciiino  disputare 
jussit;  quae  disputatio ,  si  auctori  vitae  Aicuiiii 
credimus  ,  integra  fere  hebdomada  perduravit ,  sed 
exitu  felicissimo.  Haercsiarcha  ei)im  scepius  coii- 
victus  ,  atque  ad  incitas  redactus  ,  tandem  se  vi- 
ctuin  confessus  esl ;    de  cujus  proinde  conversione 

'Alcuinu»  non  semel  in  Domino  gloriabalur  ,  i?a 
scribens  ad  Arnonein  Archiepiscopuin  Salisburgei)- 
sein  ,  quem /4guilam  suam  nominabat ,  epist.  17G. 
Divina  c.lementia  visitante  cor  illius  ,    novissime 

Jalsa  opinione  se  seductum  conjessus  est ,  &  fi~ 
dnm  catholicam  sejirmiter  tenerejatebatur .  Et 

i- 


(a)  Hac  epistola  Adrlani  est  XCVIF.  In  CoJlce  Ca- 
rolino  •  Vid.  etiain  Cajetaniis  Ct-nni  in  Torn.  i.  Monu- 
mentoruin  Dominationis  Pontifici^  P-JS*  443-  "**'•  (*) 
Libri  autein  Etlterii  ,  Sc  Beati  contfa  errorem  Elipan- 
di  continentur  In  Anti-.].  Lect.  Canisii  ctlit.  B.isnagii 
^.  Toin.  U.  His  lij)ris  Insertiiin  est  qiio((iie  Syntholnni  E- 
Jipandianno  785.,  &  ejusdein  e[).  ad  Fidekin  AUb.uent . 
(/')  Non  ine  latet  ,  hanc  ineinbranam,  (jii*  B.iiiizio 
rermn  isiarnin  jTeritissimo  ,  aut  jttali  Caroli  Al.  tup- 
vxir  y  aiit  certe  non  multiun  reinota  visa  est  ,  nonnnllis 
M;atere  vitiis  ,  praesertinj  in  notis  teinpor.>rii.s  .  Seil  li«c 
viflerint  alli  J  paruin  enim  ad  nostriim  iHStitntuin  per- 
tinet  defiiiire  ,  an  primo  hwresis  Feticiana  in  Coi>cilio 
Narhonensi  dainnata  fiieTit ,  an  vero  in  Concillo  Rati- 
sLonen^.i   anno  792.  irt  aliis  pl.-vcet . 

^c)  Ita  Leo  III.    iii  Concilio  Uomano   celebrato    aa. 
Gazzaniga  Theol,  Tom,  V, 


5gq.  Act.  H.  test.itnr-:  „  Sub  sanct/e  rpcordat.  praeJe- 
„  cessore  nostro  Adriano  !'.  drrectus  est  a  D.  C.irolo, 
„  pT^lnlgido  inagno  Rege  ,  ipse  rniserrimiis  li^reticus , 
,,  infcrix  Episcopus  ,  (|iti  dcctus  ab  eodein  almo  Pr<«- 
,,  s;ile  ,  fecit  illiiin  orlliotloxum  in  vincidis  libelliim  , 
,,  an.nlieinatirans  ,  &  tont^rinans  inter  cetera  ,  nequa- 
,,  ijuamFilium  Dei  adi>pti^<u'n  rsje  ,  sicut  dixerat  i  ted 
,,  pro^riuin  C^  v.rum  Dum.ntiin  nustmm  Je.'iiiiiChri)tu>n 
„  Filuiin  Dei  confiteor .  I'nd8  &:  ipsnin  orthodoxum 
„  libellnrn  si.|)«t  .sacroiancta  Dei  mjsleria  in  nostro 
,,  Patriarchio  ponons  ,  jiiravit  »ic  Cenere  ,  «l  contiteri. 
„  Et  rterum  in  Conlessione  snper  corpiis  Beati  Petri 
„  Apostoli  ipsiiri>  j^onens  siiiim  orthodoxmn  libelliim  , 
,,  similiter  ^  illic  jiiravit,  ne((iiaqiiam  se  dicere  aii- 
„  (lere  adoptivwn  ;  sed  propnwn ,  CT  dilectwn  Filiun 
,,  Dei  tento,  &  confiieor .  " 


i5o 


DE  TNCARIY,  SECT,  11.    DISS.  IIL.  CAP.  ir. 


it^rmn  in  Lib.  avlvtrsuRElipamltijn  num,  7.  Ego^ 
inqiiil,  Felicen:  olim,  vestri  errorls  compUcern  , 
D^o  miseranie  cathoUcum,  effeci .. 

207.  Rex.  tamen  Carohis.  hnic  secundae  Felicis 
cof^versioni  nou  onininp  fi<;lens  ,  eiinKlein  Episcopo 
Lngdunensi  custodiendum,  iradidit .  Suspicio  certe 
fnit ,  fncatain  fuisse  ctiam  secundam  hanc  haere- 
»is  Adoptianas  ejnrationein ,  &,Felicein  obstinittum 
perseyerasse  usque  ad  inortein  ,  quain.  anno  circi- 
ter  818.  infeliciter  obiit  o  De  ejus  pertiimcia  in 
errore.  vidi  Agobardus  ,  Leidradi  in  Sede  Lngdu- 
neiisi  successor  in  Lib,  adversus,  Felicein  cap.  5. 

238o,  Elipauduin.  vero.  Archiepiscopuin  1'oleta- 
Bum.  snornm  errorum  vere ,  &  sincere  pcenituis- 
»e ,  ref«rt  Scriptor  vitte  Beati  Abbatis  (  apud  Ma- 
billoninm.  in  Saec.  IVo  Jctor^_  Onl.  S..  Benedicti 
?^ujn<,  VIL  ),  inquien»,  „  euin  epistolis  Adriani 
,,  P.  5  &  Caroli,  M.  ad  inentein  ,  &.  veruin  sen- 
jj  sum  Ekiclesiae  rediissej  immo  Episcopprum  Con- 
,5  gregationem.  apud  Toletuin  indixisse,  ubi  pos- 
„  nitens  Confessionis  libelium  ,  in  quo  Filium  U-. 
,5  nigenilum  ,  Patrique  Consubstantialem,  non  a- 
^^  dootivurn  ,  sed  niitiiralein  ^  humili  profe.ssione 
„  coufessus  obtnlil  ,  &  a  Patribus.  lacrymarum 
,,  profusione  susceptus  reconciliationis  beneficium . 
„  accepit  '*-o 

sSgo  H«c  lam«n  relalio  aliquibns.  suspecta  vi- 
detur  j  prsecipue  cum.  Alcuiiiu^  in  epist,  XCH.  ad 
4K{nilain  scripta  anno  DCCC.  referens.  friictus  n- 
!b«rrimos  a  Leidrado  una,  cunv  aliquibas  sociis  in 
ijispaniany  profecto,  re{X)rlat09  5  ubi  usque.  ad  2O0 
>uiliia  hoininum,  Episcoporum,  Sacerdotum,  Mo- 
B»chorum  ,  ac  feininarum  ad  aguitiowm  catlioli- . 
cae  verkatis.  Deo  donante  p&rducta  numerantur  , 
i»ullain  lain  memorand»  Elipandi  conversionis  me- 
morianJ  feciat  ;  quarn  praetermisjnrua .  non  fuisse 
videtur,  utpote  qui  contra  ElipaiKUnn  IV»  Libroa. 
conscripserai ,  ac  proinde  de  ejos  conversione  nou 
Biinus,  qiiam  de  conyersione  Felicis  in  Domino 
l«tatus,  fiiisset  , 

a4o.  Et  hsec  snifticiaiii  de  ortn  ,  &.  condsmna- 
tione  haereseos  Adoptianae  ;  cui  ojvinium  priini  re-s 
•titere  in  Hispaniam  Ethexius  Uxainensis  Episco- 
pus.,  ejusqne  Magister  ,  Eealus  Presbyter  ,  quem 
Alcuinus  j4hbatem  noir.inal  Monaclinm  etnn  fuis-, 
S«i  nonnullis,  docriinentis  constat  (  Vid,  Bolkndo 
^cta  Sdnct,  Tom.  lli.  mense  Febr«aiio,  Mabil- 
knius.  Toino  L  Saec.  IV..  Kenedicti  in  Append.  , 
ac  Joi.MananaLib.yiL  Reruni  Hispan,  cap.  8.  ) » 

^l  Eri»«htii3  Jto.  Frawc.  M.idrisms   i"n    Diss.  H.    De 

Concilic  Forojnliensi  ,  repndiata  opinione  B.Tronii ,  qni 
Jlliu&  epocliam  figit  anno  791.  Inin  Contii  j  qtii  illiul 
liifferi.  nd  ane.  795.  l\-»gio  assemitiir  ,  qui  viilt  Conci- 
liiiiD  fuissc  celebranim,  anno  796.  j  cni  sententi.T  siil- 
frigatiir  eliam  P.  Bern.  Dn  Rubeis  m  MonHinentis  Ec- 
cl/isia  Ai]uilejensie  c.  1^1,  Alitnu  tamen  hjnc  Synodiim, 
ftii8.se  celforat.im  ante  Ratisbonensem  ex  eo  conjectan- 
tur  ,  (fnoJ  pwt  hanc  Svnodnm  fuissei  iniuile  parcere 
HominibiM  Felicis  ,  A  Elipamli  ,  nt  r.iulinus  reipsa  i>e- 
percit . 


Horuni,  resisteutiam,  impatientissime  tulit  ElipaR- 
dus.,  ac  coutr.?.  ipsos- litteras  veneno  ,  5c  felle  ple- 
nas  ad  Afbhatem  Felicem  dedit  ,  9i:ani  addeai  piO- 
f^ssioneiu  fidei',,  intef  cujus.  articulo?  etia.in  lirere- 
iiin  Adoptianain  rcponebat ..  Has  pjlipaiidi  lille- 
ras.  Beatu*  suo  ,  &  Etlierii  noiniuft- duobus  libris 
solide  ,  &  erudite  confutavit-,  qui  prostaut  in  To-- 
mo  XIIL  BiblJoth.  PP.  Lugdun..  Horum  opera  e- 
tiain  AdosinJa.  Asturiarum  Regiua  ,  quam  Elipan- 
du8  seducere  cotiabalur ,  constans  iii  orthodoxa  fi- 
de  permansit ». 

24»  =  ,  In  hoc  diuturno  ccrtamine:  contra,  Adoptia- 
nos.  clarissimus.  fuit  Sauctus,  Pauliuus  Patriarclia 
Aquilejensis ,  qui  iu  su,-'  Synodo  habita  Forojulij 
anno  796.  contra  eosdein  definivit ,  ut  quemadmo- 
dum  una  est  in  Jesu  Christo  persona-,  ita  unica 
filiatio  confitenda  sit  ,  nec  ullo  modo  Chi-istus  fi- 
lius,  Dei  adoplivus  appellari  possit .  Parcenduin 
tamen  existimavit  Sauctus  Paalinus  uominibus  Fe- 
licis-.,  &.  Fllipandi  ,  ut  ita  eos  miuuo.  irritatos^  ad 
veritatem  agnoscendam  facilius-  pertraheret  (a)  o 
Adfuit  etiam  Synodo  Ratisbonensi ,  iu  qua  Feliic 
Urgelitanusdamnatus  palinodiam.  ficto  animo  re- 
cantavit  c  .Deinde  in  Syisodo  Francoford^iensi  obtu- 
Wl.  Libelliim  sacrosYlUihum^  noCiSoIum  suo ,  sed 
etiain  Petri  Mediolaneusis  Sedis  Archiepiscopi ,  & 
cunctorum  Collegarujn  ,  P^ratrum  ,  &  Consacerno- 
tum  Ligiiri» ,  Austri» ,  Hesperiae  ,  ac  /Emiliae 
nomine,  a  Patribus  approbatimi,  in  quo  Elipan= 
dum,  &  Felicein  ,  novos.  hostes- Ecclesia:-,  nisi  a 
sua  stuititia.  resipiscant  ,  a  consortio  catholicorutn 
perpetua :  animadversione:  eliminandos  esse  decer- 
nit,  reservato  per  omnia  iiiris  privdegio  summt 
Pontijicis,  Uomini .,  ^.'^  Patris  nostri  Jdriani  ^ 
primca  Sedis  heatissimi  Papce  .  Vid.Opera  Sancti 
Paulini  a  Joaun.  PVancisco  Madrisio  Utineusi  Con- 
gregai.  Orat,  edita  Veu^tiis   1757»  in  foi. 

Q/i'^.  Maguam  etiam  in»  hac  gravissima  coutro- 
versia  sibi,  laiidein  comparavit  B.  P^Iaccus  Albi- 
nu»,  seu  Alcuinus  Ca.roli  M.  Mdgister  eique  ca- 
rissimus  [h)  o  V nw.o  enixn  charitati^c aUirno  ,  non. 
contenlionis  stimulo  ,  jraternoe  salutis  desiderio  , 
7ion-  mordaci  reprebensioMis  slilo  scripsit  ad  Fe-=  ■ 
iicem  Urg.elitauum  ,  ut.eum  ab  erroris  seinita  ad 
viam  veritalis  reduceret  i  post  autein  alii:>  episto- 
lis  solida  ,  &  ortliodoxa.  eruditione  plenis ,  erran- 
tes  corrigere  ,  &  iideles  confirmare  curavit .  Dein- 
de  libiellum  contra  hasresiin  Felicis  .  elu-cubravit  , 
quem  Petrus-  Fogginius  in  Bibliotheca  Vaticano-Pa- 

la- 

(6)  Cnjiis  opera  OTnnia  post  edltionem  ab  Andrea. 
Qdercetano  cnrjtam  de  novo  colletia  ,  tnnltis  locis  e- 
menciataj  pliirimiim:  aiicta  ,  atque  ilhistr.ita  Ratisljonce 
prodienint  trihns  vol.  in  f.  an.  1777.,  ciira  ac  stiulio 
reverendi.ssimi  ,  ac  celsissimi  S>  R.  I.  P.rincipis  ,  &Ab- 
batis  ad  S.  Emmerainniim  Ralisbon.T  ,  Ord.  S.  Bene- 
«licti  .  In  vol.  2.  dii^e  siint  eriKlit.-e  Dissertat!onp.s  ,  al- 
tf-ra  Historica  De  li^.ra-si  FAipandi  Atcjiiep.  Toletani  ^ 
O"  Felicis-  Episcopi  Origelitard  i  altera  Do^in.nico  'i'" 
strrica  ,  nnctore  D.  Jo.  Bapt.  Eniuiejier  Priore  ad  S.. 
£mm«ramnum  aJv.  Christianum  Wakhinm  . 


DE  HAERESI  ADOPTIAIVORUM. 


i3f 


latina  cod.  CCXC.  feliciter  repertum  «ovae  Ope- 
Ttiin  Alcuini  edilioui  infereiiduin  coinmiinicavit  . 
Deinum  Felicem  "9eptein  libris,  Elifmnnum  vero 
qualuor  copiose  oppugnavit .  Qu«  omnia  Alcuini 
scrJpta  m  II.  voluniine  cjusdem  Operum  »imul 
coilecta  inveniuntur .  Atque  ha^c  sunt,  qu«  ad 
ortum  ,  condemnationem  ,  &  oppugnationem  hujua 
peslifera;  sectaj  ejusdem  rcfutalioni  pr^Jinittenda 
videbantur . 

243.  Sed  quoniam  nonnulli  fuerunt ,  qui  non 
©bitantibui  tam  luculentis,  ac  certissimis  moiiu- 
inpjitis,  dubium  excitarunt ,  an  reipsa  Felix  ,  & 
Elipatidus  fuerint  illorum  erroru^n  rei  ,  quos  se- 
mel  ,  iterum  ,  ac  lcrtio  condemnatos  vidiinus ,  & 
asserere  audent ,  totain  illam  controversiam  taiito 
studio  a  viris  summis  disciTSsaui ,  purain  putain- 
que  fiitsse  logomacliiam  ,  ideo  iiecessarium  puta- 
mus  in  antecessum  istorum  senientiam  refeliere  , 
iit  ausa  aiiquibus  «ciolis  subtrahatur  ,  ecclejiasti- 
cas  definitioues,  v.eluti  de  rebus  uihili  factaj  cou- 
Itemncudi  (•!)  .   Sit  igitur 

PROPOSITIO  I. 

Felix  ,  &  EUpandus  in  sensu  Nestoriano  clocuB' 
runt ,  Jesum  Christum  secundum  humanarn 
naturam  appellandum  esse  Filium  Dei  ado- 
ftiyum  . 

244»  vJinnis  c«rte  aequitas ,  &  sanioris  Critices 
regulae  poslulant,  ut  ex  illorum  testimonio  \\xc 
controversia  dijudicetur ,  qui  non  solum  illi  h*re- 
si  coaevi  fuerunt ,  sed  etiam  contra  eam  fortiter 
dimicarunt ,  Hispanorum  epistolas ,  ac  Jibello»  ie- 
geriiut ,  &  qui  Felicein  ipsum  suam  causain  de- 
fendentem  audieruut ,  ac  cuin  eo  disputarunt ;  prae- 
sertim  cuin  viri  fueriut  iitteris  «xculti ,  orthodoxa 
doctriua  praestantes  ,  ^  vitae  sanctimonia  insigues  ; 
&  ex  alta  parte  nounisi  conjecturae,  -vel  argunieri- 
ta  paruin  firma  afterautur  (b)  ;  atqui  multa  ,  & 
disertissimahujusinodi  testimouiasuppelunt:  ergo&c. 

345,  Prob.  itaque  minor  propositio  primo  iesti- 


"(fl)  Christ.  Guill.  Franc.  Walcliiiis  \a  saa  Adoptia- 
Tioruin  Iltstoria  Gotting*  an.  17  55.  viilgata  S.  PcHiIi- 
nnm  Afjiiilejensein  ,  Alciiintnn  ,  Palres  Prancotordien- 
ses  ,  8c  ipsiiin  Adriannm  R.  P.  accnsat  ,  qiiod  Fehcis  > 
&  EIip.in(li  inentem  ininline  asseciiti  Neslorianos  erro- 
jes  ipsis  affinxerint.  Jac.  aiilem  Harnage  in  T.  M.  The- 
taurt  inonuinent.  Eccles.  niim.  V.  ita  ex  siio  Iripode  de 
tola  hac  controversia  pronunciat :  Nos  ingenue  /ute- 
JHnr  ,  merain  fuisse  logomachiam  ,  tjnx  nepius  occiirriC 
apud  Theologos  .  Qiiain  sentenliain  pliires  ex  Prote- 
stantitim  coetii  adoptanmt  j  iit  Dorsclieiis  ,  Georg.  Cal- 
lixtiis,  Sj^anhemins,  Moslieinins,  Pai)l.  Ern.  Jablonski , 
Weisinaniis  ,  alii  ,  eo  fine  ,  nt  Concihoniin  ,  ac  Sinn- 
inoniin  P.  auctoritaiein  i|iia3i  cuniciilos  labefactenl . 

C.nm  istis  xUitem  confundendi  non  sunt  aliqiii  Tlieo- 
logi  Catliolici  ,  «jnantiimvis  pauci ,  </iii  dumtaxat  ne- 
gant  ,  a  Fclice  ,  &  Elipando  liiisse  Chrisiiiin  appelta- 
luiii  Filium  Doi  adoptimm  in  sensu  Ncstorii  ,  fjiii  diias 
in  Christo  personas  esse  biasphemavit;  sed  alio  sensii , 


nionio  S.  l^auliiii  ,  qui  in  Sdcrosyllaho  recepto^ 
Sf.  proliato  in  Coiicilio  FralicoIordien«.i  ,  -jjerpeiuo 
urget  Kelicem  &ElipAudum,  oflteudeudo  t^liristuttt 
non  posse  liici  adoptivum  ,  quia  in  una  persona 
coeunte  utraque  natura ,  non  duo  jilii ,  alui» 
Dei ,  Cy  alius  hominis ,  ut  (  sicut  itii  errand^ 
cxisliinant  )  adoptivus  sit  hominisjiliut  ,  d/"  sinc 
adoptione  Dei  Fdius  ,  Non  poteraiit  ergo  tUi  Hae- 
retici  XJhristuin  appellare  Filiuin  Dei  adoptivurn ^ 
nisi  renovando  hxresim  INestDrianam  de  duabui 
personis  ,  &  duobur  filiis. 

34^'  Prob.  secuudo  ex  testiinonto  Alcuini ,  ttu 
&  scriptis  ,  &  ore  iu  Iiac  controversia  gloriose  Ai' 
micavit ,  quem  propterea  slaluin  quacstiouis  perpe- 
tuo  ignorasse  quis  credatif  Is  auteni  iii  Lib.  1.  contra. 
P'elicem  saepius  eum  arguit  iinpieiati^  Nesloriana:  , 
quia  sicut  Neslonui  in  duas  (^.irisiuin  dividebat 
per90na*s  propter  duas  naturas  ,  ita  ,  inquit  nuoi. 
II.,  C>  vestra  indocta  terneritas  in  duos  eum, 
dii'Ldit  yilios  >  ununi  proprium  ,  aJterum  adopti- 
ium  .  Si  vero  Chrisius  est  provrius  Jilius  Dei  Pa- 
tris ,  t^  adoptivus  :  ergo  est  alter  ,  &  aUer .  Si~ 
militer  si  in  divinitate  Deus  verus  est ,  O  in  hu' 
manitate  Deus  nuncupativus  ,  alter  (  &  alter  ^ 
est ,  ti>'  nullatenus  sic  sentientes  potestis  vobis  e- 
iutare  impietatem  Nestoriance  doctrince  ,  Libro 
autein  VII.  comparal  Felicam  cum  Nestorio ,  qui 
licet  duas  palam  non  dixisset  personas  ,  tamen 
omnixi ,  cfuoe  duabus  necesse  est  inesse  persoms  , 
in  sua.  professione  fatetur  .  Similiter  c!d'  tu ,  sub- 
dit ,  licet  fugias  verba  duarum  personarum  ,  ta^ 
men  omnLi ,  quce  necesse  estr  duabus  inesse  per^ 
sonis  ,  te  in  tuis  litteris  mvenimus  projiteri ,  Et 
Lib.  I,  contra  Elipandum,  Christum  ,  inquit ,  vos. 
slne  dubio  cum  Nestorio  in  duos  diyulUis  Jilios ,  C^, 
in  duas  personasper  proprietaiem ,  &■  aaoptionem  , 

247.  Tertium  testiraoiiium  guppedital  Agobar- 
du»  ,  qui  de  Felice  ita  scribit :  „  ISuUalciuH  acquie- 
„  scebat  sentire  ,  nec  suadere  sibiniet  ita  valebat, 
„  ut  crederet ,  in  uno  Domino  nostro  Jesu  CKri- 
,,  sto  duaruin  -naturarum  unitiouem  substantiali' 
„  ter  factam  ,    &  Deum  Verbum  secundum  sub'. 

„  si- 

nimirum  ut  natura  htiinana  ,  qtiamvis  in  persona  divi- 
na  siibsistens  posset  «ppellari  Filius  Dei  adoptn'ri*  .  ftc 
de  ipsis  sentit  Gabr.  Vasqiiez  in  3.1'.  S.  Tliomtedisp. 
89.  ,  Gaspar  Juenia  l)iss.  VI.  Pe  Jncarnai.  411.  5* ,  a- 
lii(fue  non  mnlti . 

{h)  Qtiis  un({uam  cordatns  aamittat  absonara  illati) 
regulam  ,  quam  sibi  Walchius  proponit  liis  velbis  : 
Qn/t  viri  docti  ,  '/u/  publice  contra  illos  (  Felicem ,  Sc 
Elipandutn  )  pugnnrunt  ,  'nofns  relitjuere  ,  prorsus  ,  pu- 
to  ,  negligenda  esse  ;  siipiidem  nhunde  paltt ,  hos  non 
qiiid  senserint  Etipandns  ,  &  Felix  ,  sed  tfUid  hoj  jen- 
tisse  creeliderint ,  titteris  mandare  consne^iste  .'  Aut 
ergo  non  docti  viri  illi  fiieniat ,  qiii  non  valuerint  ex 
lihris  ,  8c  disputationihiis  rera  adversariorum  sensa  in- 
telligere,  aiit  ita  frauJulenti ,  Sc  nefarii ,  ut  omnes  si- 
mtil  impie  conspiraverint ,  aJ  orthoJoxos  Episcopos  in- 
faini  caliimnia  oondeinnandos  .  Neutruro  «utem  iis  ,  qni 
niiUo  partiiun  studio  cornipti  suttt ,  Wakhiiii  >  ut  pn* 
to,  persiwd«re  poterit  • 


,52  DE  INCARN.  SECT. 

sistentiam  caruis  miitum  ....  Timens  enim  per- 
„  mixtionem  Eutychetis  iiicurrere ,  corniit  iu  di- 
„  visionem  Nestorii .  "  .        ' 

248.  Majus  adliuc  testimoniiim  exbibel  frequen- 
tissima  Synodus  Francofordiensis ,  quae  refellens 
tfpistolam  Episcoporum  Hispaniae  ad  Carolum  Ma- 
ginmi  in  epistola  Synodica  ita  Felicem  ,  &  Elipan- 
dum  alloquitur:  ,,  Nonne  olim  eadetn  hceresis 
„  vestra  in  Nestorio  ab  universali  Saucta  Eccle- 
„  sia  refutata  est ,  &  damnata  ?  Quapropter /or^e 
„  illam  anathematizare  nolnistis  ,  dum  alios  ,  Bo- 
„  nosum  scilicet ,  Arium  ,  &  Sabellium  ,  Mani- 
,,  chaeumque  ,  qui  prava  de  Dei  filio  senserunt  , 
„  in  epistola  vestra  anathematizastis .  "  Et  ulte- 
rius  pergunt  ostendentes ,  novam  hanc  haeresim 
eamdem  prorsus  esse  cuin  haeresi  jam  damnata 
Nestorii  ,  ut  quod  ille  siguificavit ,  dicendo  Filium 
hominis  esse  unitum  Filio  Dei  per  copuIatJonem , 
nova  haeresis  dicit  per  adoptionem , 

249«  Denique  supremus  testis  sit  Adrianus  Pa- 
pa ,  qui  Felicem  coram  se  habuit ,  ad  poBniten- 
tiam  coegit ,  &  poenitentem  existimatuni  absolu- 
tum  dimisit ,  qui  propterea  intimos  ejus  sensus 
cognoscere  potuit ,  &  debuit.  Ita  autem  scribit  in 
sua  epistola  ad  Episcopos  errantes  Hispaniae:  A- 
doptivum  eum  Filium  ,  quasi  purum  hominem  , 
calamitali  humance  subjectum  non  pertimescitis 
i^enenosa  fauce  susurrare  , 

aSo.  Accedat  postremo  sui  ipsius  lestis ,  &  ac- 
cusator  Elipandus,  qui  in  sua  epist.  nomine  Epi- 
scoporum  Hispaniae  ad  Episcopos  Galliae  &c.  (  in 
Vol.  II.  Opp.  Alcuini  pag.  568.  )  de  Christo  ita 
loquitur :  ,,  Secundum  traditionem  Patrum  confi- 
„  temur  ,  &  credimus  ,  eum  factum  ex  muliere  , 
„  factum  sub  lege  ,  non  genere  esse  FiUum  Dei , 
„  sed  adoptione ,  nequenatura,  sed  gratia,  quod 
„  saspius  repetit .  At  vero ,  ut  recte  colligebant 
j,  Patres  Francofordienses  in  sua  Epistola  Synodi- 
„  ca  num.  aS.  Quid  est  adoptio  ,  nisi  charitatis 
„  copulatio  ,  qua  Pater  adoptione  sibi  copulat  fi- 
„  lium  ,  quem  proprium  non  habet?  ...  Nonne  tunc 
„  duo  filii  erunt  Deo  Patri ,  unus  proprius  ,  & 
„  alter  adoptivus :  quod  nullus  Calholicus  audet 
„  dicere  ?  Quid  est  aliud  dicere  ,  eamdem  Virgi- 
„  nem  adoptivum  ,  vel  servum  genuisse ,  nisi  ne- 
„  gare  ,  Deum  illam  genuisse  ?  ••' 

25i.  Dices  .  Haecomnia  facile  explicari  possunt, 
non  quod  Hispani  illi  Episcopi  Nestorio  consenti- 
rent ,  duas  personas  admittendi  ,  sed  quod  per  le- 
gitimam  consecutionem  convincerentur  in  ipsius 
haeresim  labi ,  a  qua  alienos  se  profitebantur  . 

252.  Resp. ,  etiainsi  res  ita  se  liaberet ,  non  ta- 
men  posse  laudatos  Prassules  ab  haeresi  Nestoria- 
na  purgari ,  iu  quam  reipsa  incidebant ,  quidquid 


II.   DISS.  IIL   CAP.  T. 

contra  protestarentur  .  Praiterea  inter  alia  Nesto* 
rianae  hydrae  capita  ,  hoc  etiam  erat ,  quod  Jesuin 
Ghristum  secundtnn  humauitatem  filium  Dei  ap- 
pellari  posse  negabat ,  &  propterea  nomen  Deipa- 
rae  Nestoriani  tantopere  aversabantur ,  ne  cogeren- 
tur  ,  eum  ,  qui  in  natura  humana  fuit  genitus  a 
Maria  ,  fateri  filium  Dei  .  „  Existimant  (  Nesto- 
„  riaui  )  inqaiebat  Sanctus  Cyrillus  iu  epist.  ad 
,,  Reginas  ,  homini  ad  nostram  similitudincm  ex 
„  Sancta  Viigine  prognato ,  cum  filiationis  ,  tuin 
„  dominationis  quoque  gloriam  per  modum  cu- 
„  jusdam  gratiue  ,  ac  per  progressus  obvenisse  .  " 
253.  Hinc  Aicuiuus  Lib.  IV.  contra  Felicem  n. 
II.  „  Cesset  ilaque  Felix  ,  inquiebat  ,  Christum 
„  in  duos  Filios  ,  vel  in  duos  Deos  dividere  ,  ne 
„  Nestorianos  fiat  injideluatis  parliceps:  quia 
„  quod  Neslorius  in  numero  personarum  ,  hoc  Fe- 
,,  lix  in  nuijiero  filiorum  facere  videtur  ,  unum 
„  adoptivum  ,  &  alium  proprium  faciens  .  "  Et 
postea,  adductis  iis  S.  Scripturae  testimouiis  ,  qui- 
bus  probatur  Filium  Dei  esse  natum  ex  Maria 
Virgine  ,  quid  hic  dicis  ,  Nestoriane  ,  ait ,  qui  B, 
Mariam  negans  esse  Dei  genitricem  ,  apertam 
niteris  impugnare  yeritatem  ?  Et  Lib.  V.  num.  5. 
llmc  ,  iiiquit ,  omnis  est  tua  hceresis  ,  quia  ne- 
gas  Christum  Ftlium  Dei ;  ideo  eliam  Mariam 
Christolocon  esse  ,  non  theotocon  dicis  ,  quia  Chri- 
sti  genitrix  sit ,  non  Dei .  Recle  igitur  statuimui, 
Felicem  &  Elipandum  Nestorianam  haeresim  su- 
scitasse  ,  atque  in  sensu  Nestoriano  docuisse  ,  Je- 
flum  Christum  secundum  humanitatem  esse  filium 
Dei  adoptivum  ;  quaecumque  pqstea  fuerit  utriusque 
interior  sententia  ,  quam  in  hasreticis ,  qui  sensus 
suos  occulere  solent ,  non  facile  est  indagare .  Ips« 
tamen  Felix  in  sua  Conjessione  Fidei ,  quam  posl 
Concilium  Aquisgranense  edidit ,  se  ab  impietate 
Nestoriana  resipiscere  fassus  est,  dicens ,  se  ado' 
ptionem  carnis ,  seu  nuncupationem  in  humani-. 
tate  Filii  Dei  anathematizare ....  ne  curn  Nesto- 
rii  impietate  concordantes  &c.  (a)  . 

254-  Obj.  priino  cum  Vasquezio  .  Felix ,  &  E- 
lipandus  non  semel  aperte  confessi  sunt  unam  io 
Christo  esse  personam  .  Ita  enim  suam  mentem 
exponunt  in  epist.  ad  Episcopos  Galliae  n.  10. 
„  Est  plenissima  ,  &  fideJissima  ratio ,  ut  in  uuo  ^ 
,,  eodemque  Christo ,  in  quo  ad  unitatem  perso- 
„  Tice  in  Matris  utero  virginali  divinitas  ,  Iiuma- 
„  Hitasque  compactatur  ,  sicut  hominem  Deus  ,  ita 
„  etiam  hominem  Deum  genuisse  credatur ,  ita  ut 
„  qui  suscepit ,  &  quod  suscep/t ,  una  sit  in  Tri- 
„  nitate  persona  .  "  Id  asserit  etiam  Elipandus 
,,  in  epist;  ad  Alcuinum  . 

255.  Resp.  etiam  Nestorium  unam  personam  in 
Christo  nonnuuquam  prasdicasse  ,  sed  uon  in  sen- 

su 


(c)  Ab  Iiac  tara  diserta  Felicis  conFcssione  Wnlchius  biis  ejiis    senteniia  JVestorianismi     acciisabntnr ,    Feiii 

se  tacile  liherare  posse  ptitavit ,  dicendo ,  Felicein  igno-  adeo  obtiisi  «rat  ingenli  ,    ut  ignorAret    quid  Nestorins 

rasse  ,  quid  jVestorius  crediderit  .  Itane  post   tam  diii-  crediderit   {  Apage  migas  . 
tinas  concerta;iones  ,  post  tot  scripta  Catholicoruin ,  qui- 


m  HAERESI  ADOPTIANORUM. 


i35 


S«  Catliolico  ,  admissi  scilicet  substantiali ,  &  p''y- 
sica  cliiarum  naturarum  uuione ,  qucinailmodum 
supra  probavimus  ii.  129.  Id  obsprvavit  Alcuiiius 
Lib.  VIU  conlra  Keilcem  uiun.  5i.  iiiquieus  de 
]Vestorio :  ,,  Qui  licet  diias  palam  nori  diiisset 
.,  ffersonas  ,  tajneii  omoia  ,  qu.T  (luabas  iuesse  ue- 
„  cesse  est  pcrsonis  ,  iii  sua  professioue  fatetur  . 
,■>  Simili  modo  &  tu,  licet  fiigias  verba  duanim 
„  personarum  ,  tamen  Oiniiia  ,  quas  necesse  est 
„  duabus  inesse  personis  ,  te  in  tuis  litteris  inve- 
,,  nimus  nrofiteri .  "  Id  pariter  observarunt  IVfres 
Francofordienses ,  recte  colligentes,  quod  unitas 
personos  ,  quce  est  in  Del  Fdio,  &  Fdio  FirginiSy 
adoptionis  toliit  injuriam  ,  neque  enini  persona  di- 
vina  apjiellari  potest  Dci  FtUus  adopli^^-us  .  Unde 
iterum  Alcuiniis  laud.  Lib.  VII.  ii.  9.  Unitas  par- 
sonoe ,  inquiebat ,  dualitatem  Jillationis  respuit 
m  Christo  i  7ifc  adqptio  locum  invenit  ,  ubl  pro- 
frietas  prcecessit . 

256.  Obj.  »,  Si  Felix  ,  &  Elipandus  in  errore 
Kestorii  jam  damnato  versati  fuissent ,  numquam 
ab  Imperatorc  Carolo  suam  catisam  in  Synodo  E- 
piscoponun  discuti  ,  &  judioari  postulassent,  certi 
9S  non  aliam  posse  reportare  scutentiam  ,  quain 
eam  ,  qua  Nestorius  danuiatt^s  fuit . 

257.  Resp.  Id  commuue  fui^se  etiam  aliis  liae- 
l^sticis ,  qui  ab  Episcopis ,  vel  etiam  a  («'oncilits 
jure  damiiati ,  nova  tamen  Concilia  postulabant, 
«{uod  pr«cipue  exemplo  Pelagianorum  liquidocon- 
£rmari  potest  ,  qui  non  semel  in  Gonciliis  Africa- 
«is  ,  &  a  summis  Pontificibus  proscripti  ,  adluic 
tamen  Concilium  generale  exposcrbaiit  ,  quo  eorum 
causa  plenius  cxaminaretur  .  rrajlerea  Adoptiaiii 
rerba  INestorianorum  aliouateiuis  immutaverant  , 
({uamvis  in  eamdem  pravitatcm  relaberentur;  un- 
de  forte  sperabant ,  se  poss«  sub  ambiguo  verbo- 
rum  cortice  interins  venenum  obtegere  .  Denuim 
plusquam  c«rt(.:m  est ,  eos  in  famosa  sua  epistola 
)>!ura  Sanctorum  Patrum  testimonia  aut  inutilas- 
fe  ,  aut  oinnino  depravasse^  &  de  mala  forum  fi- 
cle  tam  detegeretur  ,  tacuisse  nomina  hhrorum  , 
C^  numerum  capitulorum  ,  ut  jure  conqueruntur 
Francofordienses  P  itres  num.  5.  Quiihii  ergo  pari 
audacia  Synodum  ab  Imperalore  non  postulasscnt, 
quamvis  non  omnino  ignorarent ,  suos  errores  jam- 
pridein  iii  iSestorio  damnatos? 

258.  Inst.  Tam  S.  Paulinus  ,  qi!a.m  Alcuiims , 
&  ipsa  Synodus  Francofordiensis  sacpe  errorem  A- 
do^jtianoruHi  uominant  novum  ,  C>  inaudituvi  in 
Eccle^ia:  non  ergo  erat  vetus  INestorianorum  lias- 
lesis  ,  jam  ab  Ecclesia  proscripta, 

2^9.  Resp.  ,  ha^resim  Feliciaiiam  fuisse  appel- 
latam  novam  ,  vel  potius  renovatam ,  quantum  ad 
aliquas  loquendi  formulas  ,  non  autem  quantuin 
ad  rem  ipsam  .  Hinc  Sanrtus  Paulinus  in  Sacro- 
sjUaho  Felicem  ,  &  Elipandnm  vocat  no^os  ho- 
stes  Ecclesice ,  sed  vetemosa  Jcece  perjidice  pol- 
lutos  ;  &  s«|)issime  Patres  ostenderunt ,  eam  a  Ne- 
stcriaiia  minime  dirlerre  .  Vid.  sup.  nuin.  24G.  & 
•eq.  Eamdeiu  eliaui  ipsis  fere  sacr,  lilteraruui  te- 


stimoiiiis  confulafunt ,  quibus  usi  fucrant  vetere» 
Palrt»  ad  «■xpugnandam  Nestorii  Kjcrfsim  ,  ut  pa- 
tet  ex  op«ribus  polemicis  S.  Paiilini  ,  &  Alcuini, 
tum  etiam  ex  epistola  Synodica  Synodi  Francofor- 
i'iensi»  .  Vf<rrts  igitiir  Neitorii  bLsplieinias  iii  110- 
\  is  illis  l'^ccle»i'«  Iioslibiis  sc  ronfulare  credebaiit  . 
2G0.  Ob|.  ult.  cum  "Walcliio  .  AnnalistaR,  &  Hi- 
slorici  ,  qnibiis  niajor  in  his  rcbus  fides  debetur  , 
qiiam  TlKolfjgis ,  qiii  plenim^iuo  partium  stiidio 
laborant ,  Pelicianain  quidem  liasresim  saec.  VIIl, 
ad  occasum  vergent«r  iiatain ,  ac  statiin  condemna- 
tam  ,  alque  extinctam  memorant  ,  de  Nestorianismi 
autem  suscitetione  niliil  prorsus  liabent  .  Ita  Egin- 
hardus  ,  seti  quiiquis  sil  Aunalium  Auctor  T.  V. 
Scriptor.  Rerum  Gallic.  &  Franc.  ita  Poeta  Sa- 
xo ,  &  Annales  Moissiacenses  .  Ita  demura  Jonai 
Aurelianensis  auctor  cowvus  . 

261.  lU-sp.  male  ex  solis  Annalium  scriptori- 
bus  ,  qui  res  gestas  vix  summis  labiis  attingiint , 
jndicium  peti  de  erroribus  lia;resis  Felicianae :  liof 
eniin  delerminare  ,  confutare  ,  ac  condemnare  ad 
Tlu.ologos  pertinet  ,  &  Episcopos  .  Sic  Egiiiiiar- 
dus  narrat  quidem  haercsim  Felicianam  condcinna- 
tam  fuisse  a  Goncilio  Katisbonensi  ,  ubi  Felix  au- 
dilus  est ,  &  errasse  coiiiictus  ad  prcesentiain 
Jdriani  Pontijicis  Kopiam  missus  ,  ubi  etiam  co- 
ram  ipso  in  Basilica  B.  Petri  JpostoU  hceresim 
conjessus  est,  atque  abdicavit .  Qualis  autem  Iioec 
haeresis  fuerit  ,  ipse  nos  miuime  docet  ,  sed  de  E» 
piscopis ,  qui  Felicein  ad  eam  ejurandain  adege- 
riHit,  nobis  dicenduin  rclinqait  . 

262.  Sed  mirum  est ,  \4^alcliium  uos  provocas- 
se  ad  auctoritatem  Jouas  Aurelianensis  Episcopi  ; 
hic  enim  postquam  orl.iin  liasresii  Felicis  ,  atque 
Elipandi  memoravit  sub  Carolo  Magno  ,  ita  sub- 
dit:  „  Ejusdem  Principis  jussu  (  Episcopi  )  in  u- 
„  num  coacti ,  adhibita  etiam  Sanct,cB  Romanae 
„  Ecclesiae  auctoritate  ,  euindem  Felicein  dainna- 
„  verunt ;  immo  cum  nuctorc  sui  erroris  ^esto- 
,,  rio  ,  quem  imitatus  cst  ,  perpetuo  anathcmati 
,,  maiicipaveruut.  "  Lib.  L' de  cultu  Imaf^inum 
T.  XIV.  Biblioth.  SS.  PP.  Lugdun.  fol.  i63. 

PROPOSITIO  III. 

Bejcllitur  Hceresis  Adcptianorurn  ,.  at(fue  osten*' 
ditur,  Jesum  Christunf  mdla  ratione  dici  pos* 
se  Filium  Dei  adoptivuni  % 

265.  Jratrcs  Sxc.  VIII.  qui  haercsim  Felicis , 
&  Elipandi  refutariint ,  &  condemnarunt ,    iisdem 

Piane  Sacr.  Scriniurarum  locis  usi  sunt ,  quibus 
atres  V.  Saeculi  Neslorianam  haeresim  felicitet' 
debellarunt  .  Nam  primo  ea  verba  afferebant ,  qui- 
bus  Christus  dicitur  unigenitns  Filius ,  qui  est  in 
sinu  Patris,  Joann.  1.  18.  Alligabaut  etiam  vocein 
aeterni  Patris  ,  qua  Jesuin  Christum  appellavit  i-t- 
lium  suum  ddectum,  Matth.  III.  17.  Ac  pluribus 
aliis  locis  omissis  ,  Adrianus  Papa  maxiine  notan- 
di  dicebat    verba  S.  Pauli    ad  Roman,  VIII.  02. 

de 


i54 


BE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  III.  CAP,  X. 


de  aeteniO  Patre  dicentij :  Qui  proprio  Filio  suo 
non  pepercit,  sed  pro  nobis  omnibus  tradidit  eum: 
iibi  certe  sernio  est  de  Jesu  Cliristo  secundmn  hu- 
nianaiii  naturain  ,  qui  tameii  proprius  idest  natu- 
ralis  Filius  Dei  nuncupatur  .  Vt  enim  observat  An- 
gelicus  in  hunc  Jocum  Lect.  6.  „  Cum  (  Aposto- 
j,  Jus  )  supra  de  multis  filiis  mentionem  fecisset , 
„  dicens:  ylccepislis  Spiruuni  adoptionis  Jiliorum, 
;,  ab  omnibus  illis  huuc  filinni  separat ,  diceu»: 
„  proprio  filio  suo ,  idest  non  adoptivo  ,  ut  Hae- 
j,  rctici  mentiuutur,  sed  iiaturali ,  &  coaeterno : 
„  I.  Jo.  V.  vers.  ult.  Ut  simus  in  vero  Filio  e- 
„  jus  Jesu  Chriito  .  "  Et  ante  S.  Thomam  S. 
Hilarius  Lib.  VJ.  de  Trinit,  eadem  Paulina  verba 
allegans  ,  Numquid  ,  ait ,  etiivn  nunc  adoptionis 
in  eo  erit  nuncupalio,  in  quo  proprietatis  est  no- 
nien  ?  Quae  quiilein  Jicet  J^ictaviensis  Episcopus 
proiulerit  contra  Arianos ,  una  tamen  sinuil  Ado- 
ptianorum  juguluni  petunt« 

264.  Idem  Adrianus  Papa  nrgebat  contra  Feli- 
cem  ,  aliosque  Episcopos  Hispanos  errantes  circa 
eaCliristi  verba,  Jo.  XX.  17.  Ascendo  adPatrem 
meum^  &  Patrem  vestrum s  quas  Jesu  Christi 
distinctio  inler  Patrem  suiun  ,  &  Patrem  Dostruin 
vana  ,  &  otiosa  dici  non  potest ,  sed  manifeste  iu- 
nuit ,  nou  eodem  modo  Deum  esse  Patrein  suuin  , 
&  Patrem  nostrnin  ,  quia  Christi  Pater  est  per  na- 
turam ,  noster  auteu)  Pater  per  adoptionem  .  Ita 
eliain  ante  Adriannm  liasc  verba  explicabat  S.  Au- 
gusliiius  Tract.  'CXXI.  in  Joann.  inquiens :  Non 
ait  ,  Patrem  nostrum:  aliter  ergo  meum  ,  uliter 
vestrum  :  naiura  meum  ,  gratia  vestrum^ 

265.  Idem  S.  Pater  Augustinus  in  Lib.  contra 
Secundinum  Maniehaeum  cap.  5.  T.  VIII.  post- 
quain  ostendisset  ,  nos  quidem  adoptione  •esse  Fi- 
Jios  Dei,  non  autem  Jesum  Christum,  ita  fidenter 
suum  adversarium  provocabat:  Lege  itaque  Scri- 
pturas  ,  nusquam  invenies  de  Christo  dictum  , 
quod  adoptione  sit  Filius  Dei .  Qiiem  seciiti  Pa- 
tres  Francofordienses  in  Epistola  Synodica  ita  se- 
curi  pronunciabant  nuin.  ^i.  „  Tu  vero ,  quis- 
,,  quis  es  quiChristum  praedicas  adoptivwm,  un- 
,,  de  tibi  isle  sensus  veuisset  ,  voluissemus  scire; 
5,  ubi  hoc  nomen  didicisset ,  ostende .  Palriarchae 
,,  nescierunt,  l^rophetae  non  dixerunt,  Apostoli  non 
5,  pracdicaverunt ,  sancti  Traclatores  lioc  nomen 
„  tacuerunt ,  Doctores  fidei  nostrae  non  docuerunt, 
„  Et  iteruin  n.  20.  Dico  tibi ,  quia  nec  Apostoli 
5,  eum  sic  noininaverunt ,  Jiec  SanctaDei,  &  Ca- 
„  tholica  EccJesia  consuetudiiiem  habuit  sic  eum 
55  appellare  ;  iinmo  nec  credere  cum  adoptivwn 
j,  esse  ,  sed  proprium  Filium  .  " 

266.  His  oinnibus  accedit  etiam  ratio ,  quam 
affert  S.  Thomas  5.  P.  q.  quaest.  23.  art.  4«  1"' 
verbis:  „  Filiatio  proprie  convtnit  hypostasi,  vel 
„  personae  ,  non  autem  naturae  ...  In  Christo  aa- 
3,  tein  non  est  alia  persona,  vel  hypostasis,  quam 
„  mcreata  ,  cui  convenit  esse  filium  per  naturam. 
„  Dictum  est  autem  (  art.  praeced.  )  quod  filiatio 
jj  adoptioDis  est  partieipata  «imiliiudo  fiiiationis  na- 


„  turalis  .  Non  aulem  recipitiiT ,  aliquid  dici  pffif- 
„  ticipcitive,  qtrod  per  -se  dicitur  .  Et  ideo  Chri- 
„  stus,  qui  est  FiliusDei  naturalis  ,  nullo  inodo 
„  potest  dici  iilius  adoptivus  ,  Secundum  aiitein 
„  illos  (  Neslorianos  )  ,  qui  ponuut  in  Christo  duas 
.„  personas  ,  vel  duas  hyposla-ses ,  seii  duo  siinpo- 
„  sita  ,  nihil  rationabiliter  proiiiberet ,  Christum 
„  hominem  dici  Jilium  adoptivum.  ".  Qua  fortis- 
sinia  &  invicta  ratior.e  S.  I*aulinus  in  SacrosyU 
laho  pugnabat  contra  Felicem  itacoiicludens.  „  Un- 
,,  de»  in  Dei  Filium  noii  cadit  nomen  adoptionis ; 
„  quia  seinper  verus  Filius,  semper  Dominu»; 
,,  ac  p«r  lioc  Sc  post  assuinptum  .  hominem  veri 
,,  Filii  vocabuUim  non  ainisit,  qui  numquam  ve- 
„   rus  desiit  esse  Filius  .  " 

267.  Confirmutur  ha;c  ratio  ex  definitione  ado- 
ptionis,  non  solliin  ^  Theologis  ,  sed  etiam  a  Ju- 
risperitis  cominuniter  recepta ,  qnod  sit  personos 
extranece  in  JiUum  ,  .  &  hceredem  gratuita  as- 
sumptio  :  oportet  ergo  ,  eum  ,  qui  adoptatur,  essft 
personae  adoptanti  extraneum  ,  &  nullum  habere 
jus  ad  ejus  liaereditatem  ,  quomodo  nos  in  filio« 
Dei  per  gratiain  habitualem  adoptamur,  &  jus  ad 
aeternam  hasreditatem  acquirimus:  atqui  persona 
divina  Jesu  Christi  non  est  extranea  Deo  Patri , 
cujus  est  Filius  ,  &  in  possessione  suae  haeredita- 
tis  est  ab  aeterno :  «uilatenus  «rgo  potuit  adoptari 
in  filium  adscititium, 

268.  Nec  <lici  potesl ,  eum  fuisse  adoptatum  se- 
cundum  humanitatem  ,  quae  erat  extranea:  non  in- 
qnam  ,  priino  quia  adotitio  non  convenit  naturae, 
sed  personae  :  secundo  quia  humai*itas  ipsa,  utpo- 
te  personae  divinne  siibstantialiter  unfla ,  plenissi- 
muin  ]us  ad  aeternam  hasreditatem  habebat ;  ne- 
qiie  hoc  modo  considerata  dici  potest  extranea: 
nulla  ergo  ratione  Jesus  Christus  Filius  Dei  ado» 
ptivus  dici   potest, 

269.  Objiciebanl  primo  Adoptiani  pUira  testi- 
monia  Sacr.  Scripturarum  ,  quibus  etiain  male  in- 
tellectis  abutebantur  Nestoriani  ,  ut  evincerent  dua« 
fuisse  in  Christo  distinctas  personas,  duosque  Fi- 
Jios ,  quae  in  vero,  ac  germanosensu  superius  art. 
I.  explicuimus  .  Proeter  «a  vero  in  rem  suam  al- 
Jegabant  illa  Sancti  Pauli  verba  ad  Roman.  VIII, 
17.  de  hominibus  justis,  qui  sunt  J^/ii  Dei ,  ita 
dicentis:  Si  autem  Jilii^  &  hcereaes ,  hceredes 
quidem  Dei ,  cohoeredes  autem  Christi,  Et  rur- 
sus  vers.  29.  de  Christo,  ut  sit  ipse  primogeni- 
tus  in  multis  Jratribus ,  Porro  inquiebant  Hispa- 
iii ,  non  possumus  nos  esse  cohoeredes  ,  &  Jratres 
Christi ,  nisi  ille  sit ,  sicut  &  nos ,  secundum  hu- 
manam  naturam  iilius  Dei  adoptivus;  nequeenim 
alia  ratione  nos  sumus  filii  Dei ,  nisi  quia  ,  ut  in- 
quit  Apostolus  ad  Gal.  IV,  sequ. ,  ryiisit  Deus  Fi- 
lium  suum  ,  ...  ut  adoptionem  Jiliorum  recipe' 
remus  , 

270.  Resp. ,  verba  objecta  ex  S.  Paulo  nihil  a- 
liud  significare  quam  nos  per  gratiam  assumptos 
ad  adoptionem  filiorum  Dei  ,  faclos  esse  cohcere- 
des  Christi ,  seu  participes  ilJias  haereditatis,  quaa 

Chri- 


CONFUr.  AD0P'1UN0HUAI  HAEllKSIS. 


tZ5 


Clinslo  non  per  adoptioiiem  ,  s«'cl  pcr  Datur.ikin 
fiJialioufin  roiiVtDit  .  ( hieinadinofltiin  P^tec  filiuin 
babens  liatiirulem  assnniut  persoiiam  exlraii«ani  , 
taiu(|i)e  adoplet  in  filimn  ,  U\c  adoplivtu  fiJiiis  c- 
rii  filio  natiirali  coliacres  ,  Dicitnr  aiitem  Jtsiis  Chri- 
stns  pri/nogenitus  in  nmUis  fnUnbiu  ^  non  quasi 
sit  &  ipse  filins.  ailoptivus;  e!.t  enim  fiJius  luitura- 
lis  ,  &.  unigenitus^  sed  quia  nostrain  uaturam  as- 
sumeiis  ,  ijobisque  gratiam  adoptioni»  promeritiis  , 
noslec  fratcr,  fieri  dignatus  est ,  pcr  gratiarti  unio- 
nis  sibi  copulaiis  nostram  luauram ,  non  per  gra- 
tiam  adoptionis^  cujiia-  capax  non  erat ;  qui  eniin 
esi  fiJius  ualiirali»  non  potest  adoptari  in  filiuin  , 
cuin  adoptio  sit  personae  extranea;  ;  in  (^liristo  au- 
tein  nonnisi  una  est  persotia ,  eaquf  divina  ,  a  Pa- 
tre  iettriio  geuita  (a)  . 

271.  Dice».  S.  Paulus  eadein  in  epistola  cap.- 
J..  d-  Jesu  Christo  dicit :  'Qui  pra.'  lestimitus  est 
Filius  Dci  in  yirtute  secunduni.  spirilurn    sancti- 

Jicationis  :  cum  autein  li.-ec  pr^edestiualio ,  quac- 
uon  est  nisi  adoptio  in  filium  ,  non  possit  de  na- 
tura  diviiia  intclligi  ,  iutelligentla  erit  dt-  natura 
liuinana  ,  ut  «ecunduin  iianc  (Jhristus  sit  filius  Dei 
adoptivii». 

272.  Rrsp.  cum  S..  Thoma  5.  P.  qu.  24«  art.. 
I.,  haec  Apostoli  verba  ,  seu  aeternam  prasdesti- 
nalionem  Jesu  (jhristi  in  filium  Dei  ,  rcspicere  gra- 
liam  uniouii  duariiin  Halurarum  quae  fieri  debe- 
bat  ju  lempore,  flc  per  quain  Deus  faclu>  est  ho- 
mo  ,  &  hoino  Dei!9  .  Unio  itaque  duaruin  natura- 
nim  in  persona  CW»risli  cadir  sub  aeterna  prasde- 
sUnatione  ,  &  ratioue  liujus  Christus  dicitur  praB- 
deslinatus  filius  Dei  .  Atque  eodem  sensu  liunc  lo- 
cum  Apostoli  exposuit  S.  x\i)g.ustinu»  de  prasdest^ 
Sanct.  cap.    1 5. 

273.  Ilhoc  doctrinam  atijiuc  magis-derlarat  An- 
g«licus  ihidein  ad  2.  ,  ubi  rejerta  opiuione  eoruin, 
qiii   volebant ,    hanc  praedeLSiiiiattonein  esse  intelli- 

f;endam  de  natura  Immana  Christi  ,  cui  facta  est 
laec  gralia  ,  ut  ui;iretnr  Fil»;)  Doi  in  unitate  per- 
aonae  ,  ita  prosequitur:  „  Kelinquitur  ergo,  quod 
,,  praedestiuatio  attribuitur  personae  Cliristi ,  non 
,3  quidein  secunHmn  »e  ,  vel  secundum  quod  sub- 
„  sistit  in  divina  natura  ,  sed  seciuiduin  quod  sul)- 
,,  sistit  in  hnman.i  natura  .  Unde  ctun  di.Kisset  A- 
„  postoius  ,  Qui  factus  est  ei  ex  sernine  Daiil' 
yj  secundum  carnem,  subjunxit :     Qui  prcedesti- 


(a)  Patr<>.'T  Fr.incoJbrJicn.<»es  in  »«>pins  cilala  epist. 
Sjnod.  D.  8.  Sc  se({.  respoH(lc'l).int  ,  Cliri.stifin  Dwi  fi- 
«iiitn  ex.  ()tr,i(|iie  njtiira  &  ur.ieenituin  esse  ,  &  primo- 
geniiuin.  „  Unigeniiiis,  (jiiia  solns  sine  iuitio  e.x  Deo 
j>  ''•itre  gpnitiis ,  &  .«oliifi  ex  iniiio  tiuiporis  c.\  iMatre 
}}  Virnine  gpniius  j  i(Jto<jiie  in  iitra({iie  n.itnr.i  r;iige- 
jj  nitiis  .  Etiain  prinvogenitns  ,  (|(.ta  oinni»  Unigoiitns 
j,  priinogenilns  ?st  ,  «>  Ueindc  afternnt  verl)a  Comment. 
S.  Hieronyini  in  et..i.st.  ad  Tiinni  Totn.  Vli.  ita  esi^li- 
c.intis  yfrba.  Apo«.toJi-ll;  1  2.  F.xpectnntes  teatam  spem  , 
O-  achenlnm  gloria  luagni  Dei  ,  V  AalMtoris  ruslri 
Jesu  Chnst:  ,  (/ui  deilit  scmeiipswn  pro  nobrs .  ,,  Ubi 
„  e!t  serpeiis  Arius  ?  L'bi  Etinomins  colub«r  ?  filignns 


,,  naXtxs  cst  Fiiui  IJci  iii  iiriutfi  ul  Uarcl  intel- 
,,  liiM-re  ,  quod  secuudum  hoc  ,  qiioJ  est  factus  eX 
,,  semiu»;  David  secundtim  carnein  ,  est  prdcdesti- 
,,  natus  i'  iliiis-  Dei  iii  victiite  .  ^J[uamvis  enini  svt 
„  u;'.tiirale  illi  jjerson.p  ,  secunduin  se  conoiderar- 
,,  ta;  ,  quod  sit  FiJius  Dei  in  virtute  ;  non  taiiien 
,,  est  ei  naturale  secundum  luiiiianam  naturaiu , 
,,  secunduin  ([uam  Iiol;  sibi  couv«iiil  per  g^ratiatn 
„  umonis  .  " 

274.  Iii  arl.  aulein  secundo-  probat  S.  Doclor , 
verain  esse  liaiic  proj>ositionein :  Christus ,  sacurp- 
durn  quol  homo ,  est  prctdeslinatus  esse  FiUus 
Dfi ;  quia  humaaa  natura  uon  seinpec  fuit  Deo 
unita  ;  &  ei  per  gratiam  lioc  collatuin  est,  nt  l''i- 
lio  Dei  in-  |)ersona  uuiretur  :  &  i<leo  suluui  ratio- 
ne  humanaB  nattir»'  praedestinatio  coinpetit  Chri- 
sto  .  Uiide  S.  .4ugustinu8  de prcedestin.  Sr.nct.  cap. 
I.'').  inquit:  Prcelestinata  est  istoe  hutnance  na- 
tiircc  tanta  ,  O*  tarn  excelsa/  subvectio ,  ut  quo 
aitolieretur  alius ,  non  habetur .  Et  iu  resj).  ad 
5.  „  Quia  ,  inqtiit-,  illa  stisceptio  (  liumanaE  iia- 
„  tiirae  in  consoitiurn  divinae  )  sub  prc-Bdestiiiatio- 
„  ne  cadit ,  tanquam  grattiita  ,  utrumque  potest 
„  dici,  scilicet  qtiod  &  Filius  Dei  jjra^destinatus 
„  sit  esse  homo ,  &  filius  liominis  jjraedtstiu.-^.ttn 
„  sit  esse  l''ilius  Dei  .  Quia  tainen  gratia  uou  Mt 
„  facta  Kilio  Dei ,  ut  esnet  liomo,  sed  potius  hu- 
,5  manaB  naturae  ,  ut  Filio  Dei  uniretur  ,  magis 
„  proprie  dicitur  ,  quod  Christus  ,  serund-.im  quod 
„  homo  ,  est  praetJestinatus  esse  Filius  Dei  .  quain. 
„  quod  Christus  ,  secundum  quod  Filiu»  Dti  sit 
„  jwaedestinatus  essc  homo  .  "  Hc-ec  subtiiius  di- 
sputat.i  videntur  ,  uecessaria  tamen  smit  ad  vit.in- 
dos  Adoptianorum  ,  ac  Nesloriauorum  errorcs  . 

275.  Dices  secundo.  Cliristus  secundum  huma- 
nilatsm  diciitir  in  sacris  lilteri-j  ser.us  Dei:  cur 
ergo  nnn  poterit  similitrr  apj>eliari  Fiuus  Dei  a- 
doplii-us:  quag  denomiiiatio  nobilio-  est  ,  quam 
servi  ?.' 

276.  Respondet  S.  Thomas  qiurst.  23.  art.  4« 
ad  5.  ,,  (^uod  esse  creaturam  ,  ik  etiam  servituj , 
„  vel  subjeetio  adDeum,  non  solum  respicit  j>er- 
„  sonam  ,  sed  etiain  naturam,  quod  non  potest  di- 
,,  ci  de  filialione  "  cnjus  terminin  est  per>ona  . 
Antca  famen  ,  srilicet  quaest.  16.  art.  8.  pruden- 
ter  monuerat  ,  absolute  non  es«e  direndum,  qtiod 
(]hrisiu3  sit  creatura  ,  projjter  haeresim  Arii ,  sed 

curn 

,.  Detis  Jev\s  Cliristiis  Salvator  dicitiir  ,  non  priinoge- 
j,  nitiis  oinnis  cpeatnrrt»,  non  Verltnin  Dei  ,  &  SjpieB- 
;,  tia  (  (|it«  snnt  appellatioues  ditin^  generalionis  )i 
j,  SfdJtsits  A:  Ciiribtii&,  (|n.i?  vocahula  assnmpti  Jio- 
,,  minis  snnt .  Neipie  vtro  itUum  Jesiiin  Chri^tiim ,  rt- 
„  liuin  Verbuin  dicimns ,  ut  nova  liTresis  calninnia- 
j,  tnr;  »ed  eiiniieni  3c  ante  s^cnla  ,  &  post  sa^cnla,  & 
,,  ante  iniiniliitu  ,  &  post  M.iri.im  :  irnmo  e.\  iMaria 
,,  iiugnnm  Dcuin  appell.itniis  Salvatorein  nostnim  Je- 
,,  siiin  Ciiristiiin  ,  (fni  dedii  semetipsiiin  pro  nobi.-i :  '* 
Vnde  inl#r«I>ant  laiid.ili  Fatres  ,  Jesiim  Chri^tiiiii  m  u- 
ira'[iie  natiira  e.<5e  unigenilum  ,  C'  primogenHum }  nan 
adujiti^iiin  j  srii  'mtg-ium  Dcmn  • 


i36 


DE  INCAllN.  SECT.  II.  DISS.  III.  CAP.  1. 


cnm  determinatione,  sciUcet  secundum  humanam 
naturam  {a)  . 

277.  Obj.  secnorJo  .  Plures  saiicti  Patres  Jesnm 
Ghristum  filium  Dei  adoptimm  appellare  non  du- 
hitarunt .  Primo  enim  S.  Irenaeus  Lib.  III.  adv. 
Hasr.  cap.  2 1 .  Qui  Filius  Dei  est ,  inquit ,  jilius 
homlnis  factus  est ,  ut  adoptionem  percipiens  jiat 
Jilius  Dei ,  Secundo  S.  Hilarius  Lib.  II.  de  Tri- 
nit.  num.  27,  de  Jesu  Cliristo  loquens ,  Potesta- 
tis  dignitas ,  inquit ,  non  amittitur.^  dum  carnis 
humilitas  adoptatur .  Tertio  Marius  Victorinus 
Lib.  I.  coutra  Candidum  Arianum :  Nos  ,  inquit, 
adoptione  JiHi ,  ille  natura  etiam  ,  &  quadam 
adoptione  Jilius ,  &  Christus ,  sei secundum  car- 
nem,  Quarto  Cyrillus  ipse ,  qui  Nestorium  impu- 
gnavit ,  &  damnavit ,  in  Dialogo  111,  Tomo  V'. 
Operum  pag.  4^6.  de  Christo  ait;  In  Filium  ad- 
scriptus  est  Dei ,  ^doptatus  nobiscwn  ,  &  Lib. 
XI.  in  Joan.  cap.  12.  asserit ,  Gliristnm  habitudi- 
ne  quadam  esse  Dei  Fiiium  3  quod  excludit  filia- 
tionem  naturalem  .  Quiiito  adhuc  clarius  S.  kido- 
rus  in  Lib.  Etjmologiar,  VII.  cap.  2.  de  Ghri- 
9to  inquit :  Uhigeiiitus  aulem  vocatur  secundum 
divinitatis  excellentiam ,  quia  sine  jratribus :  prir- 
mogeniius  secundwn  susceptionem  hominis ,  in 
qua  per  adoptionem  gratice  jratres  habere  di- 
gnatus  esi ,  de  quihns  essei  primogenitus ,  Serito 
Eugeuius  ,  Hidelplionsns  ,  &  Julianus  Praesules  To- 
letaui  ,  qui  Elipandum  praecesserunl ,  ia  Missa  de 
ccena  Domini  ita  dicebant :  Qui  per  adoptii-i  ko- 
minls  piissionem  ,  clum  suo  non  indulsic  corpg- 
ri .  Item  in  Missa  de  Ascensione  Domini :  Hodie 
Sahator  noster  per  adoptionem  carnis  sedem  re- 
fetivit  Deitat^is ,  Eeniq^ue  S.  Augustinus  in  homi- 


(a)  Patres  Francofordicrises  negarnnt ,  Christum  pos- 
ae  appeilari  Sennim  in  Epist.  Synod.  niun.  12.  Idipsinn 
negayit  etiarn  Adrianiis  Papa  in  epist.  ad  Episc.  Hi- 
jpaniae  i  &  ante  istos  S.  Jo.  Dainasceniis  L.  I/I.  IJe 
Jide  Orthod.  cap.  25.  observans,  sen^itittis  &  d</mina' 
tionis  vocabala  non  natiiras  ,  sed  qux  ad  aliqnid  refe- 
runtvr  ,  indicare  ,  ut  paternitatis  ,  tr  filiationis  voces  .., 
lUi  outem ,  snbdit  ,  r/uj  sermm  »um  dicunt ,  unumChri- 
stiim  ad  instar  I\estorii  in  duos  dividunt  .  Niiiilotniniis 
alii  Patres  ncn  psuci  Cbristnm  servim  appellare  nen 
Jnbitarnut  j  imino  S.  Cjrilitis  in  delentione  sui  VI.  A- 
«alheTnatismi  contra  Tiieodcretuin  :  Si  cjuis  ,  iaquit , 
'Christum  senmm  nominatum.  Prophetarum  wce- dixeric  y 
e^endi  neviinem  cportet .  Nec  tamen  Patres  reipsa  in- 
ter  se  dissentiebant ,  sed  sohim  vocibus  .  Qiii  enim 
hanc  vocem  repiidiabant  j  sen^itutis  nornen  in  proprio, 
*c  ri^ido  sensu  smaebanl ,  qiiatenns  hoininem  signifi- 
cat  non  .sni  juris  ,  3c  libenim  .•  &  hoc  modo  Cliristus 
^erms  diei  ne(]tut  .  AJii  vero  hanc  voccm  significatione 
Jatiore  sumentes  ad  sensuin  Apostoli  Phi!ip|7xH.  7. 
Christiim  Jormam  senn  accepisse  dicebant  .  Vid.  Lud. 
Thomassinus  De  Incarnat.  Lib.  VIH.  c.  1 5.  ,  &  setf^  , 
■Hbi  iiise  de  liac-  re  disputat  . 

{i)  Totnm  contestiim  minime  exarainavit  Erasmus  , 
«um  in  pr^.  ad  Hl.  hunc  Librnrn  S.  lren«>i  pronun- 
ciavit  ,  hanc   adoptionem  relerendam  esse  ad  Christum. 

(c)  Nola  ernditis  est  magn.i  illa  controversia  ,  cfiise 
de  voce  adoptatur  olim    excitata  fVlt  ,    cont?nden-tilHi!' 


lia  quadam  dixit,  liominem  fuisse  a.  Deo  adopta- 
tum  ,  Item  de  prcedest.  Sanct.  cap.  i  5.  Ea  gra- 
tia  ,  inquit ,  sit  ab  initio  fidei  suce  homo  qiiicwn- 
que  Christianus  ,  qua  gratia  homo  ille  ab  initio 
suo  faclus  est  Christus  ,  Gratia  aulem  ,  qua  ho- 
mriies  fiunt  Christiaui  ,  est  gratia  adoptionis  ;  ad- 
eoque  etiam  Christus  &c. 

278.  Resp.  ad  I.,  S.  Irenaeum  loqui  de  ad(T- 
ptioue  homiuum  in  filios  Dei ,  non  autem  de  a- 
doptioue  Jesu  Ciiristi  ,  ita  ut  textus  mulilatLls  a\y- 
parei^,  &.  iegendum  sit :  Qui  JtUus  Dei  est ,  Ji- 
lius  horninis  faclus  est,  ut  (^  Jiiius  hominis  )  a- 
doptionem  percipiens  fiat  filius-  Dei ,  Et  nisi  ter- 
ttis  ita  suppi^atur ,  mancus  ,  &  inintelligibilis  ap- 
paret  {b)  ,  Et  prasterea  in  eodem  cap.  S.  Pater  de 
Christo  loquens :  Ipse  ,  dicit ,  proprie  prceter  a- 
mnes  ,  qui  fuerunt  tunc  homines  ,  Deus ,  &  Do- 
minus  ,  &  Rex  oeternus ,  C5'  wiigenitus  . 

27B.  Ad  secuudum  respondet  S.  Thomas ,  im- 
propriam  esse  illam  S.  Hilarii  locntionem  ,  quia, 
sicut  filiatio  proprie  non  convenit  naturae,  ita  nec 
ado;)tio  :  &  ideo  cum  dicilur  carnis  hurnilitas  a~ 
doptalur ,  adoptatio  accipitur  pro  unione  humanae 
naturae  ad  persooam  Filii .  Non  desunt  tamen  ,  qui 
vocem  illaifi  adoptaiur  menrlosam  esse  censent ,  & 
legendum  adorntur  (c)  .  Sed  quidquid  sit ,  pras- 
t«r  alia  hujus  Saneti  loca  ,  quibus  cmnem  ada- 
ptiotiem  a  Jesu  Chribto  removet ,  illud  sutficiat  es 
Lib.  III.  de  Trinit.  ,  ubi  inquit :  Nos  sumus  fi- 
lli  Dei ,  sed  non  talis  hic  filius  ,  Hic  enim  ve~ 
rus  ,  &■  proprius  est  filius ,  orfgine  ,  non  adoptio-^ 
ne  ,  ieritate,  nonnuncupaiione,  nativitate ,  non 
creatione  ,  Nil  clarius  desiderari  potest . 

280.  Eadcmque  ratione    exponenda   sunt    verb?- 

Ma- 

aliqiiiinis  5  earn  dolo  milo  fuisse  a  Felice  Urgelitane 
intriisam  ,  ahrasa  a  Codice  alia  voce  cdoratur  ,  Hint- 
mariis  initio  prHP.fat.  in  sutira  Lib.  De  pr^.dest.  ,,,  Fe~ 
,,  Jicem  asserit ,  infelicem  Or^ellilan*  Givitatis  Epi- 
55  scopum  in  Concilio  revictum,  quia  corrnpto  mune- 
j,  ribus  jtiniere  bibliothecario  Aqiicnsis  palatii ,  liimm 
j,  B.  Hilarii  rasit  ,  &  ubi  scriptum  erat  ^.'<^ora(ur ,  ir;^- 
5,  misit  ,  Carnts  hwuilUas  adoptatur  ,  "  Hiijus  adiilts- 
r.itionis  eumdem  Felicem  arjJiiit  etiain  Alcuiniis  Lib. 
VI.  n.  6.  Felicem  consueta  yersutia  Hilr.rli  verba  i//i- 
nuitasse  accnsans  ,  ,,  &  omnino  pcrversissirne  dixisse 
,j  adoptatur  y  iibi  Beatiis  Hilarius.  ait  adoratur  .  "  Harrc 
accusationem  vertun  esse  non  dubito .  Patres  tame-n 
Maiirini  ad  hiinc  lociim  notant ,  a  se  repertos  codices 
antiqiiiores  lisresi  Feliciana  ,  in  quibus  logitur  3  tfiiam- 
obrein  in  sua  editione  eamdern  lectionem  retinuernrLt . 
Potiiit  tamen  Felix  codicem  Aqiiisgranensem  corrura- 
perei  nt  nonntiHos  alios  corrnptos  fiiisse  ,  iidem  Patres 
Maiirini  notant  .  Codex  antiqiiissirnus  Romanus  apiid 
S.inct.  Petnim  asservatiir,  qiri  Sec.  VI.  inRnnte  exa- 
rat.is  creditiir  ,  certe  Iiabeh.tt  adoptatur  .  Sed  fervente 
hac  de  re  cum  editoribus  Maiirinis  disceptatione ,  Co- 
dex  adulterina  manii  vitiatus  repertus  est  ,  s-.ibstiltita 
littera  r,  loco  duarnm  p  t,  qufs  abrasae  fuerant  ,  ut, 
lejerettir  adoratur ;  sed  fratis  iliico  detecta  fnit,  &  de 
adiilteratione  fides  publico  instrumento  eidem  Codici 
adnex»  est,  qnam  vrt^\s  oculis  olim  vidis.^e  mefnip.i ., 


CO!\FUT.  AnOPTIATCORUM  TIAERESIS. 


Warii  Vicforinl  ,  &  si  qnae  alia  ejtHdeni  gc-iitTis 
iiiveiiitiiilur  apiid  veteres  l'aires  ,  praecripiic  ante 
e\orta/n  ^iestorianain  liasreiiin  .  Quod  etiani  iniiuit 
jpse  >larius  diceus ;  (juadatn  adoplione,  idest  iin- 
propria  . 

281.  Ad  quartum  .  Cuin  S.  Cyrillus  dicit  Gliti- 
stnin  tiiloptatutn  nolnsciun^  noii  inlfliigit  adoptio- 
neiji  vcrain  luiinaiiie  naiur»,  qualn  cofitra  INesto- 
riuin  coiislanttr  ntc;H.vit ,  sed  assumptioneni  \\n- 
iBaiiitalis  iii  uiiitatem  person?r  ;  dicil  enini  :  ,,  (Juin 
5,  forma  nostra  assunipta  velnt  nnus  ex  nobis  in 
„  Ftlium  adscriptus  esL  Dei ,  adoptatus  noliis- 
5^  cum  ,  &  propicr  nos  ;  ille  verus  ,  ac  gernia^ 
5,  nus  ^  nt  &  nos  propter  ipsum  iilii ,  supernatn- 
5,  ralis  gloria?  simus  parlicipes  "  .  Ubi  slaliin  o- 
sleiidit  magniim  discrimen  iuter  nostram ,  &  ipsinj 
filiationein  .  Qnamvis  lextus  grfrcus  ifxct /xiJ^wa'*»' 
possit  inelias  latiiie  verli  positus  nobiscutn  .  Aiio 
in  lcco  Cyrillus  non  dicit ,  Cliristum  es«e  Filiuin 
Dei  hahitudine  ,  non  nalnra  ,  quod  esset  Arianum, 
sed  caniein  ila  ad  unionem  cum  Deo  Verbo  esse 
assumpfam  ,  &  per  ipsum  Verbum  etiain  cum  l'ii- 
tre  ,  cuin  quo  est  unum  hahitudine  ,  iion  solum 
anlem  natura,  quia  uatura  carnis  mansit  iniper- 
jnixla,  &  siae  coufusioiie  unita  Verbo  .  Celeruin 
ii>idein  5.  Cyrilius  paulo  antea  dixerat :  „  Unus 
„  enim  Christus,  &  unus  Fdius  ,  postquam  fa- 
„  ctus  est  honio,  ideoqne  accipere  ceiisetur  unio- 
„  nem  lu  id  etiam  cum  carne  assumptus  ,  quce 
y,  a  se  non  luibet ,  ut  cum  Deo  unum  .iit  "  . 

282.  Ad  qaintnm  ,  Eadem  ratione  benigne  ex- 
plicaiida  snnt  verba  S.  Isidori ,  nt  scilicet  Filius 
Dei  per  susceptiouem  humanitatis  nobis  promerue- 
rit  graliain  adoptionis,  qua  sumus  Filii  Dei  ,  ha?- 
redes  ,  &  cohaeredes  Christi  .  Quam  explicalionem 
i(>se  iiidicat ,  dum  dicit:  In  qua,  snsceptione  sci- 
licet  hominis,  per  adoptionem  sratice  ,  quam  no- 
bis  proineruit ,  Jratres  hahere  dignaius  est .  Ce- 
teruin  in  eodein  loco  S.  Isidorus  unani  in  Christo 
personam  faletur  ,  inquiens:  Sic  auteiii  Dei  Filio 
juncta  est  humana  natura  ,  ut  ex  duahus  sub- 
stantiis  Jieret  una  persona  ,•  utique  Dei  Filii  «a- 
turalis . 

283.  Ad  sexlum  .  Manifesfnm  est ,  in  illis  Hi- 
spanis  liturgiis  ,  qaaiiim  auctor  dicitur  S.  llde phon- 
sns ,  per  hominern  adopti^-um  ,  &  per  adoptionem 
carnis  nihil  aliud  inlelligi  ,  quam  assuinptiouem 
bumanitalis  ad  diviuam  Verbi  personam,  Saue  i- 

(o)  lidcm  Francoforclienses  Episcopl  sdspicati  snnt , 
«TrorcTTi  F.lipnnJi  al>  ipsiiis  prapdecessorijnis  Eiigenio, 
Jmeplionso  ,  A:JMliiino  descendere:  t(iiare  Fpiscopis  Hi- 
rpanis  IioriiTn  ancioritatcm  olijicientibns  it.i  responde- 
nint  :  „  Ut  manirestntn  sit  ,  qiiales  Ji.d;ealis  naren- 
„  tes  j  &  ut  notiiin  sit  otnnijjns  ,  nnde  vos  traaiti  si- 
„  tis  in  inanns  infideliuni  .  Qnia  Iioniinem  Christnm 
„  vernm  Dei  Patris  Filiinn  esse  neg.istis,  vobis  defen- 
3,  sor  psse  nolnit  ,  sed  trailidit  vos  in  maniis  iniinl'.o- 
j,  nnn  siiornin  &:c.  "  Qn^  verha  merito  displiciu  cnnt 
«riidito  Anctori  Pr.Tfationis  nd  Incnlentam  illam  Sanct. 
Falnim  Tolctanormn  cditionein  ,   t^nat  opera  f    auctori- 

Cazzaniga  Theol,  Tom,  Vt 


i57 


il^in  .S.  Iid<-phi)ns.u  in  Libro  de  perpetux  f^irgl- 
mtate  B.  Manoi  cap.  6.  fuse  probat  ,  Filium  S, 
MaricB  e*se  Denm  ,  sicque  ^  ait  ,  m  unttate  per^ 
sonce  idern  sit  Verhum,  qui  caro,  idem  sit  ho- 
mo,  qui  Deu^  .  Quainvis  1'atrcs  Francofordiensef 
ita  Hispanis  aliquanto  durius  respontkTi/it  fi.  7, 
„  Melius  est  tfstnnonio  Dei  Pairis  credere  de  Fi- 
„  lio  jiio  ,  qiiam  Hildefonsi  veslri  ,  qui  tales  vo- 
„  bis  «omposuit  preces  i:i  Mi^saruin  solemniis, 
,,  quales  uuiversalis  ,  &  sancta  Dei  noii  lubel  Ec- 
},  clesia;  iiec  vos  in  iJli?  exar.diri  putamns,  fit 
„  si  Hildefonsus  veste:  in  orationibnj  suis  Chri- 
,,  stuin  adoptiium  noininavit  ,  iKwter  veroCirego- 
„  riiis  Ponlifex  Roman.-e  Sedis,  &  clarissiinus  to- 
„  to  orbe  Doctor  in  siiis  orationibu':  seinper  eutn 
„   Unigenituni  nominare  non  dubitarit  "  (a)-, 

284.  Ad  ult.  ex  S.  Augustino.  Mirabile  pw- 
sns  est ,  Felicem  ,  &  Elipanduin  ad  sudin  causam 
tuendam  advocasse  S,  liunc  Docturem  ,  qiii  erro- 
rem  Nestorianoruin  ,  atque  eorumdem  prcpagiHis 
Adoptianorum  ,  aiitequam  nasceretur  ,  disertissime 
condemnavit  .  Surticiant  ea  ,  qua»  habet  in  £"nc'j:- 
ri:Uo  cap.  55.  Tom.  VI.  Poslquam  enim  dixisjet: 
Cum  unicus  esset  Dei  FtUus  ,  non  gratia ,  sed 
naiura  ,  ut  esset  etiam  plemM  gratia  ,  factus  est 
(>  hominis  Jilius  ,  idemque  ipse  utrumque  ex  u- 
trcque  unus  Chri>tus:  quaB  verba  cum  aliq-iibus 
obscuia  videri  possent ,  ita  clarius  prosequitur  :  U' 
nus  Del  JiHus,  idemque  hominis  jilius  j  unus  ho- 
minis  filius ,  idemque  Dei  Filius  ,  nori  duo  FUii 
Dei ;  Deus ,  &  liomo ;  sed  unus  Dei  Filius:  Deus 
sine  initio  j  homo  a  certo  initio ,  Dominus  ncster 
Jesus  Christus ,  Et  poslea :  Ex  quo  esse  homo 
coepit,  non  aliud  -ccepit  esse  homo  ,  quam  Dei 
Filius  ...  ut  querruidmodum  est  una  persona  qui- 
libet  homo  ,  aninia  scilicet  rationalis  ,  O"  caro , 
ita.  sit  Christus  una  persona  Verbum,  &  homo  , 

2^3.  Jjorum  autem  S.  Augustini  nobis  objcctHin 
ex  Libro  de  proedest.  Siinct.  ifa  explioat  S.  Tho- 
inas  ad  2.,  „  quod  siniilitndo  illa  Auguslini  «st 
„  intelligcnda  ,  quantum  ad  priuci|)iuin ,  qnia  sci- 
„  licet  sicut  sine  merjtis  quilibet  homo  lijbet  ,  ut 
„  sit  Chrisiianus,  ita  ille  homo  sine  ineritis  ha- 
„  buit  ut  esset  Christus .  Est  tainen  dirferetjtia  , 
„  quanlnm  ad  lerminum  ,  qiiia  sciiicet  "('hristus 
„  per  gratiam  unionis  est  filins  natiiralis  ;  alius- 
„  autcin  per  gratiarn  habitualem  est  filius  ado- 
„  ptivus^  Gratia  autem  habiinalis  in  Christo  nOQ 

„  fa- 

iate  ,  Cf  erpensis  excelleDlissImi  D.  Francisci  de  t,o- 
renrana  Arciiiep.  Toletani  ,  &  Hi.«pan.  PrimatTs  anno 
1782.  Mairiti  diiohiis  voliimin.  in  tol.  prodiernni  .  I- 
diin  vrro  Pr*fat.  .Tiictor  Jianc  improJ>aLiiiter  exisli- 
mat ,  Coilices  illos  litiirgicos  ,  <[iios  Elipandiis  citave- 
rat,  ^>ost  Maiimriim  incnrsionem  fiiisse  de^ravatos , 
cotnmntatis  vojibns  astmnptionis  ,  8c  assntnpti  in  iilas 
udoptionis  ,  Sc  adopti\>i .  Fortasse  etiam  Paires  Franco- 
torditnses  eos  Codices  ad  inaniis  non  Jiabrbmt,  ut  eos 
consnlere  possent ,  ac  genuiiiam  iliorum  Patruirt  inea- 
ttm  cxpon«re  . 

t8 


,58  DE  TNCARN.  DI3S. 

facit  de  iion  filio  filium  adoptiviim  ;  seJ  est  qui- 
"  dam  eiTectus  filiaLionisnaturalisinanimaCliristi", 

286.  Solet  etiam  objici  quidam  lo-us  ex  Dt- 
sputatione  contra  Arium  ,  quc-e  olim  S.  Atlianasio 
tribuebatur,  uhi  num.  28.  ita  dicitur:  Verus  qai- 
dem  Filius  Dci  unus  est,  Verhwn  ,  &  Deus , 
Est  autem  veluti  alius  Filius  adoptatus  per  tem- 
•plum  corporis  ipsius  Douimi  nostri  Jesa  Christi , 

287.  Sed  liujus  supposititii  Operis  nulla  est  au- 
ctoritas;  &  quaiilum  ad  rem  nostram  ,  verus  A- 
Uianasius  in  Lib.  de  Incarnat,  num.  i.  Conjite- 
mur^  ait,  Filium  Dei  ante  scecula  ab  ceterno 
ex  Patre  genitum  ,  postremis  vero  sceculis  oh  no- 
stram  salutem  ex  Maria  Virgine  natum  ...  no;i 
duos  Filios,  alium  Dei  Filium,  verum  Deum , 
&  adorandum  ,  alium  ex  Maria  hominem  ,  qui 
non  adoretur  ,  quique  per  gratiam  ,  ut  homines , 
Fiiius  Dei  sit  factus  &c.  Quibus  nihil  luculeutius 
contra  haeresim   Adoplianorum  ,_ 

088.  Obj.  tertio  ex  ratione  .  In  Christo  fuit  gra- 
tia  habitualis;  sed  gratia  habitualis  facit  homines 
filios  Dei  adoplivos  :  ergo  &c. 

289.  Resp.  ,  minorem  esse  veram  in  nobis ,  qui 
iiatura  non  sumus  iilii  Dei ,  iion  autem  in  Jesu 
Christo  ,  qui  cum  sit  naturalis  filius  Dei ,  adoptio- 
ivis  capax  non  «st :  adoptio  enim  est  assumptio  per- 
sonae  extraneae  ad  filiationis  jura  . 

ago.  Dices  .  Ideo  Christus  dicitur  iucapax  filia- 
tionis  adoptivae  ,  quia  est  Filius  Dei  ,  tiaturaliter 
ab  eo  genitiis;  sed  Christus  non  est  genitus  a  Pa- 
tre  ,  quatenus  homo  ;  ergo  quatenus  honio  poterit 
dici  Filius  Dei  adoptivus . 

'  291.  Resp.  disu  min. ;  hoc  est  ipsa  natura  hu- 
mana  non  «st  genita  a  Deo ,  conc. ;  persona  ,  in 
qua  natura  hnmana  subsistit ,  nego  .  Unica  est  in 
Christo  persona  ,  faque  divina  in  diiabus  naturis 
subsistens  ,  quae  genita  est  a  Fatre  secundum  na- 
tnram  divinam  ,  a  matre  autem  secundum  natu- 
ram  iuunanam  .  Cum  liaec  persona  sit  naturab's 
Dei  Filius  ,  non  amplius  polest  esse  Filius  Dei  a- 
doptivus  ;  &  Christus  etiam  ut  homo  est  Filius  Dei 
naturalis ,  non  propter  naturam  humanam ,  sed 
propter  personam  ,  cui  natura  humana  «st  hypo- 
statice  unita  . 

292.  Dices  secundo  ,  Christus,  ut  bomo  ,  ap- 
pellatur  natus  ,  passus  ,  crucijixus  ,  &  mortuus  : 
cur  ergo  dici  etiam  non  potest  filius  Dei  adoptivus? 

E93.  Piesp.  ,  in  hoc  esse  discrimen  ,  qnod  ado- 
ptio  proprie  est  assnmptio  personoe  extranece  ad 
filiatiouis  ^ura:  cum  ergo  in  Christo  non  sit,  nisi 
persf^na  <1ivina  ^  -&  liaec  filiationem  habeat  natu- 
xalem,  adoplio  nnllum  habere  potest  locum.  Na- 
aci  aulem  ,  pati  ,  mori  conveniuut  naturas  assum- 
ptae  . 

294.  Dices  teriio.  In  Christo  cluae  snnt  genera- 
tiones  ,  una  aeterna  ex  Patre,  allera  in  tempore 
«X  matre;  ergo  eliam  duae  filiationes . 

295.  Resp.  neg.  cons.;  nam  utriusque  genera- 
iionis  idem  est  terminus ,  nempe  divina  persona 
Verbi ,  quse  procedit  a  Patre  aecuudum  naturam 


II.  SECT.  III.  CAP.  I. 

diviuam  per  aeternam  generationem  ,  procedlt  ve* 
ro  a  Matre  per  generationein  oarnis  assumptae : 
utraque  autem  gtnieratione  unus  extitit  Filius  Dei. 
Et  nisi  hoc  adrnittatur,  Beata  M:iria  Virgo  non 
amplius  summo  Dei  genitricis  honore  digua  erit  . 
Coroll.  Non  liic  disputabimus  aiversns  paucos 
quosdam  Theologos  catholicos,  qui  coufilentes  no- 
biscum  unitatem  personse  in  Jesu  Cliristo,  conten- 
dunt ,  posse  sensu  orthodoxo  eum  appellari  Filiuiu 
Dei  adoptivum,  addita  hac  restrictioue  secundum 
humanitatem ,  Ita  Scotus  ,  &  Durandus,  aliique 
pauci  Scholastici ,  qui  fortasse  magis  verbis,  quam 
reipsa  a  communi  Catholicae  Ecclesiae  doctrina  dis- 
sentiunt ,  Satius  est  tamen  ab  hujusmodi  subtili- 
tatibus  cavere ,  qnibus  mysterium  Incarnationis 
non  illustrari ,  sed  aliqua  ratione  potius  Labefacta- 
ri  videuir  . 

CAPUT  II. 

De  Hceresl  Eutychiana .  Ejus  initium , 
progressus ,  &  condemnatio . 

296.  V  ix  damnala  fuerat  Nestoriana  impielas , 
cum  praetextu  ejus  reliquias  peuitus  extirpandi  al- 
tera  prodiit  haeresis ,  non  minus  puritati  Fidei  Ca- 
tholicae  opposita  ,  quam  Nestoriaiia  ;  haeresis  sci- 
licet  Eutychiana,  quas  sicut  unam  Personam ,  ita 
etiain  unam  in  Cliristo  uaturam  fuisse  asserebat . 
Ejus  auctor  fnit  Eutyches  Presbyter ,  &.  Archi- 
mandrita  in  celebri  Moiiasterio  Constantiiiopojita- 
no ,  ubi  trecentis  Monachis  praeerat ,  aetate  70, 
annorum  venerabilis,  vitas  etiam  sanctimonia  com- 
mendatiis  ;  «ed  litteris  minime  excultus ;  unde  mul- 
tum  imprudens ,  &  nimis  imperitus  a  S.  Leone 
appellatus  fiiit  in  Epist.  XXVllI.  ad  Flaviainun  ; 
nt  proinde  timendum  minime  fuisset,  errorem  tam 
absnrdum  dilatatnm  iri  ,  nisi  Imperatoris  Theodo- 
sii  nimia  indalgentia  ,  Aulicorum  quorumdam ,  & 
prascipue  auteim  Chrysapliii  Eunuchi ,  &  Dioscori 
Patriarchae  Alexandrini  violentia,  &  iunumeris  post- 
ea  subtilium  Eutychianorum  argutiis  vires  acqui- 
sivisset . 

297.  Eutyches  igitur ,  veliemens  Nestorianismi 
insectator  ,  ita  unam  praedicare  coepit  in  Jesu  Chri- 
sto  Personam  ,  ut  eos  anathematizaret ,  qui  duas 
in  ipso  admittebant  naturas  ;  quasi  id  esset  Nesto- 
rianam  hc-eresiin  iteruni  suscitare.  Theodoretus  cum 
nonnullis  Orientalibus  EpiscopisEutychetem  in  op- 
positum  errorem  apeirte  declinare  in  variis  suis  e- 
pistolis  manifeste  ostenderat ;  sed  quoniam  propter 
ejus  inimicitias  cum  S.  Cyrillo  fuerat  Nestorianae 
labis  suspectus  ,  ejus  clamores  non  audiebantur  . 
Verum  postea  sucressit  in  certamine  pro  causa 
Dei  Eusebius  Dorilaei  Episcopus,  amicitia  tain 
cum  Cyrillo ,  quam  cuni  Eutychete  conjunctus, 
&  a  Nestorio  omniiio  alienus  ,  qui  Eutychetem  er- 
roris  sui  fraterno  charitatis  zelo  privatii  litteris  sae- 
pe  admonuit ;  -&ed  rum  nihil  proficeret ,  eum  in 
Synodo,  quae  prseside  Sancto  Flaviaoo  Patriarcha 

Cou- 


DE  n.\EREsr 

Consfantinopoli  celfbrabafnr  ,  pal.un  ,  &  ex  jiiris 
iorniiilis  iiccMSivit,  atijut;  exliibito  accusaliouis  11- 
belio  a  pAtribiis  pi-tiit,  nt  Isutycht»  vocaretiir,  & 
corani  toto  cousessu  fnlci  snae  profes«ioiiem  ede- 
ret  (a) . 

29B.  Cnin  fervidtis  accnsator  non  desisteret,  nc- 
cesse  fiiit  ex  pr.Tscripto  C*nontnii  Kiilycltctern  ad 
Synodnm  vocare .  Std  ille  priino  venire  detrecta- 
vit ,  canssatns,  se  sibi  lianc  legem  feci^se  ,  iit  mui- 
qnam  e  Monasterio  egrederetur  .  Excusatione  cinn 
indignatione  rejecta  ,  fuit  vocatio  iterata  :  &  ciim 
haiic  quoqiip  conteinpsis^et  Eiityclie»  jnfirinitati» 
practextu  ,  S.  Klavianu»  jndiciinii  suspendi  voliiit, 
qiioiisqne  Eiilyclies  saiiitali  restitiitus  posset  se  co- 
rain  Synndo  sistere,  eiqiie  amantissimis  verbis  si- 
(^nificari  curavit ,  parato»  esse  Patres  ad  eiim  de- 
biiis  cliaritaiis  otficii»  recipiendum  ,  si  se  ab  im- 
pactis  criininationibns  |)nrgaret ,  vel  errores  ,  qiio- 
riiin  accnsabainr,  cliisliana  liiimilitale  deponeret, 
Tertio  deinnin  vncatiis  aliqnot  diernm  dilationem 
petiit,  qUf-B  illi  benigne  a.  Patribns  concessa  fiiit , 
qiiamqnam  nnn  vana  esset  snspicio,  enmdem  liac 
dilaiione  abiisurum  ,  ut  Aulas  palrociuinm  impe- 
trarct  . 

299,  Reipsa  tandem  Eutyclies  Synodo  adfnit , 
scd  militibus  ,  ac  Monacliis  stipatus  nna  cnni  Ma- 
gno  Silentiario  ,  qni  lilteras  Iin|)eraloris  Thendosii 
detnlit,  Synndo  jnbenlis,  nt  Couciliaribns  Actibus 
Florentiiis  Patritius  iiiteresset ;  quem  propterea  Pa- 
tres  cxjiectare  debuernnt  .  Ipso  tandein  prcPsente 
de  siia  fide  interrngatns  Eutyches  variis  ,  &  quae- 
siti»  tergiversationibus  ntcbatur  .  Scd  a  S.  Elavia- 
110  pressus  ,  nt  dilncide  ex[)Iicarct  mcntem  stiam, 
.111  crcderet  Jesnin  Christnm  Cbse  consubstantialem 
IMatri  secnndnni  hnm.?nitatem  ,  sicnt  cnnsubstau- 
tialis  Patri  secnndnm  divinitatem,  post  nova  etfu- 
gia  fandein.  confiteri  se  dixit ,  Jtsum  ChristLmi 
ante  adnnationem  Jiiisse  ex  duahus  naturis,  sed 
"post  adunatio7ieni-  iionnisi  unius  .  Et  cum  a  Pa- 
tribus  urgerctur,  nt  hunc  errorein  depnneret,  per- 
linaciter  renuit,  saepius  eamdein  blasphemiam  re- 
petens .  Qnamolirem  S.  Flaviiiiuis  noniine  Synodi 
ienlentiam  damnationis  ,  ac  depositionis  a  Prcsby- 
.teralu  ,  &  a  Mnnasterii  Praefectura  in  uomiiie  Do- 
inini  Jesu  Cliristi  in  eiim  proDuiiciavit ;  cui  sen- 
tentiae  Episcopi.  52.  ,  &  Abbalc»  i5,  subscripse- 
rnnt  .  Entyche»  tamcn  appcllationcm  inlerposnit 
ad  iinnianiim  Pontificem  ,  atijne  ad  Jllpiscopos  A- 
lcxandriaG  ,  Jcrosolymnrum  ,.  &  Tlicssalonicas  ;  & 
propier  inter|)ositain  hanc  appeilationcin  ipse  ciim 
snis  Monachis,  ac  nounnlli»  aliis  Synndico  S.  Fla- 
Viaiii  judicio  oblempoiart'  contumaciter  recnsavit. 
3o0v  Interim  Eutyches  palam    conq^neri    de  ca.- 


(a^  Aon  semel y  inf(in'eli.ie  Eiisebiiis  ,  nec  secvndo , 
seri  saptus  eiiin  (  F.titychnsin  )  cnnveni  ,  Cr  lociitus 
sum  cuiii  eo  ,  &  inx'eni,  eiiiii  non  rrcta  sapere  ,  &  mo- 
nui ,  O'  (tocni  ,-  sed  instahai ,  dicens  ea,  </ti.e  aliena  sitnt 
a  nostra  fiile  . 

{b)  EtimJtin  ClirysapJuiini    in  Anla  Iinperatoiis    po- 


EUTYCIIIANA.  iSg 

lumniis  Eusebii,  de  Flaviani  violentia  ,  ac  de  \n' 
institia  sentcntiaR  contr.t  se  lat»? ;  tantnmque  arti- 
bus  ,  ac  inendaciis  valuit,  ut  oj)e  Euniichi  Chry- 
iaphii  {b)  aniiiunn  linpcraloris  occMj)aret ,  ac  S. 
Fiaviani"  fidcm  apud  cuin  susj^ectam  reddcret ;  qui 
|)roj)terea.  coactn»  fuit  apiid  etimdcm  Impcratorem 
se  jjiirgare,  edita  sh.r  doctrinaB  ingeiiua ,  &  |)ura 
expositione,  qiiani  conclndcbit  hisverbis:  Domi- 
7U'  Ciriste  ,  aJjnva  nos  Deus ;  aniiiio  scilicet  prae- 
s  igo  eprnm  malorum  ,  qtiaB  jiro  defcnsioiie  fidti 
ipsi  loleranrla  imminebant  .  Qii.;iinqiriin  vero  hac 
filei  professione  puritalem  doctrinae  S.  Flaviani 
I.-nperator  cngnoscere  jjotnerit ,  frandibus  tamen 
Anlicornin  ,  ac  j)raenipue  Chrysiphii  Ennuchi  cir» 
cumventtis  ,  in  eo  fininis  haerel^ar,  Eutyclietem 
fuisse  injnste  condemnatnm  ;  qaamoljrcm  jjrimo 
in  Conventu  E()i»co[)ornm  habiio  in  Kegia  Urbe 
Acta  j^rioris  Synodi  e.icaminari  praecej)it ,  qnia  Eu- 
tyclies  ea  fuisse  cnrrnj)ta  passiin  divulgabat  ;  sed 
ejns  mendacium  palam  factiim  cst,  invcntis  Actia 
Conciliariiiiis  omnino  incorru|)tis  .  His  taineu  non 
obstantibus  Theodosins  eo  taiuiem  dcvenit ,  ut  Sy- 
nodum  qenpralem  P"j)hesi  celcbrandam  indiceret 
Kalend.  Augusti  aniio  449-  j  ^d  quam  eliam  S. 
Leonem  Pontificem   Max.   invitavit  . 

5oi.  Anlea  vero  tam  Enlyches  ,  qnam  S,  Fla- 
vianns  ,  afque  ipse  Theodosins  ,  ad  S.  Leonem  Rcv 
manum  l\intificein  litteras  mistrant,  scd  nescio 
quo  fato  litterae  S.  Flaviani.niia  cnm  acti».Syiio- 
di  Constantinoj)olitaiiaR  tardins  ad  manus  ejusdeia 
S.  Leonis  pervenernnt,  qui  propterea  data  ad  Fla- 
vianum  cjiistola  (  XXIL,  alias  XX.  )  de  ejtis  si- 
lentio  cniK[uestus  ,  i()si  jiibet,  nX  quampleni<:siine^ 
&•  luci.ie  iinii-crsa  indicare  festinet .  Solita  inmen 
sua  prndentia  uans  Sanctissimns  Ponlifex  111  hii  de- 
cernere  voltiit  ;  quoniam  ,  inqtiit ,  nos ,  qnl  Sii- 
cerdolum  Doniini  matura  volnmus  esse  judicia^^ 
nih.il  possumus  incogni^is  rebus  in  cujnsquain  par- 
tis  prcejudicium  dejinire  ,  priusquam  univeria  , 
quce  gesta  sunt ,  veraciter  audiavius  .  Nec  absi- 
militer  Angusto  Flaviaiuim  accusanti  rcspondit  (  e- 
pist.  XXIV".,.  alias  XXI.  ),  scilicet  prius  de  qui- 
Dus  (  Flaviann»  )  arguebatur^  instnti  se  oporte' 
re ,  ut  posset  congrue  de  bene  cognUis  julica- 
re  .  Post  aulem  receptis  bini»  S.  Flaviani  litteri», 
de  toto  negntio  ronscius  factns  clebcrriioam  illaia 
dedit  ad  S.  Flavia^inirt  dngrnalicam  epislolam 
(  XXVIII..,  &  alias  XXIV.  )\  qnvn  Pafres  Cof>- 
cilii  (^halcedoncnsi»  tainqnam  ej)istolam  ijisitii  S. 
Petri  recejicrunt  ,  ^  j)oste:i  tanla  fnit  apid  oiniie» 
in  vcnerationc  ,  nt  S.  Gelasius  Papa  in  Hoinani 
Synodo  anathema  dixerit  ,  cnirnnujtie  de  Iinjns  e- 
pisiolae  lextn    nsque  ad   unurn    jota    disputaverit 

(  vel 

tentissimnm  Fntyches  e  lonte  Ii.iptistn.iii  siiscpperat . 
Reft-rente  antein  Ni':'i'Iioro  l.iL.  XI V.  JJist.  Ecci.  caj>. 
59.  Ciirjsn|>hins  Kljvi.ino  lio>ti»  f.ictns  est  iinplaca- 
lnlis,  (jnotl  anreuni  nt  voC3l).int  ienedictionis  doniiin  y 
pro  sna  eleotiont- iniit»-re  rncnf.isset ,  dicens  ,  aiirea  Eo- 
citfsix  Yiia.  Ulo  1  Sc  pdiijicriinis  dicata  esse  . 


i4o  DE  INCARN.  DJSS. 

(  vei  iit  arii  tegunt  )  dispwixerit ,    &  non  eani 
in  omnibus  venerabiliter  receperit  (<i)  . 

5o2.  Qiuamquain  vero  S.  Leoiii  liaec  causa  fidei 
tam  eviilens  videretLir  ,  ut  a  Concilio  indicendo 
Juisset  abstinendujn  ,  ejns  taineu  celebrationi  con- 
sensit ,  siiosqiie  Legatos,  ad  ipsuin  destinavit ,  sci- 
licet  Jiilium  Episcopum  Puteolanum  ,  Keiiatum  Pre- 
sbyteruin  ,  &  Hilarum  Diaconum,  {  Jiiuim  suwn 
nomiiiat ,  &  qui  postea  eidein  in  Apostolica  Sede 
successit  ),  &  cuia  iis  DuJcitiiun  INotarium  pro- 
batce  fulei . 

5o5.  Imperator  vero  ab  Ewtvchete,  ejusque  Pa- 
trono  Chrysapliio  sollicitatus,  Conrilium  celebrari 
omnino  voiuit ,  quod  reipsa  inchoatum  fuit  Ephe- 
si  die  fi.  Augusti  aiiuo  449-  AderantEpiscopi  iSq.  , 
iina  cum  Legatis  Apostolicis  .  Quibus  tamen  Le- 
gatis  concessa  non  est  debita  praesidendi  praeroga- 
tiva  ,  sed  Iiuperator  contra  Cauonum  prsescripta 
voluit,  nt  Dioscorus  in  throno  sedeiis  Syiiodo  prae- 
esset  (b) .  Noluit  autein  Dioscorus  aliquid  de  fide 
agitari  ,  ea  sufficere  dicens ,  quae  in  praecedeiiti- 
bus  Synodis  fuecaut  definita  .  8ed  statim  Eutyche- 
tis  causam  discufi  jussit,  qni  in  Syuoduni  ingres- 
sus  libelluro  protulit  professionis  suae  fidei ,  iu  qua 
primo  totam  Nicasnam  Symboium  profitebatur , 
^  omnes  haereses  Mauetis',  Valentini  ,  ,  Apollina- 
rii ,  Nestorii ,  aliorumque  usque  ad  Simonem  Ma.- 
gura  anathematizabat  ,  &  eos  etiam  ,  qui  carnem 
Domini  Nostri  Jesu  Christi  de  caelo  desceudisse  asr 
serebant  .  Quo  in  loco  interrogalus  Eutyclies  a  Dio- 
geue  Cyziceno,  &  Basilio  SeleuGiano,  unde  Chri- 
aius  Doininus  carnem  sumpsisset ,  respoiidere  iic- 
]uit  .  Notarius  autem  libelli  iectionem  prosecutus 
est,  in  quo  expositis  iis ,  quas  contra  ipsum  iu 
Synodo.  Coustantinopolitana  aS.  Flaviano  acla  fue- 
l-ant ,  posluJabat  ,  ut  persecutiouis  suae  auctores  car 
Donica  vindicta  purwrentur,  Lecta  proinde  fuerunt 
acta  Synodi  Constantinopolitanas  amii  448. 

3o4.  Ciim  Vfro  inejusdem  actiiJ  uon  semeldua- 


(a)  Baronius  ad  ann.  44'9-  mim.  4°'  qnid  prodigio- 
sinn  accidisse  cir<;a  hnnc  tain  celebrtrin  epistolain  nar- 
T.at  ex  lide  S.  Eulogii  Patriarcli^i  Alexan.dririi ,  qni  hoc 
a  S.  Gregorio  Magao  se  andivisse  dicrljat,  <liun  ante 
Pontiticatiim  Gonstantinopoli  moraretiir  ;  scilicet  S.  Leo- 
ut-m  posuisse  eain  Epistolain  siiper  tiimnliiin  Principis 
ApofJoloniin  Petri  ,  &  orationihns  ,  vigiliis,  ac  jej<iniis 
■vacantem  ita  orasse  ipsmn  Apostohun  :  Si  ijuid  ut  ho~ 
mo  ,  iM/  miiins  cante  posui ;  tu,  eui  a  Doinino  Salva- 
tore  nostro  Jesu  Christo  &  hac-  Sedes  ,  &■  Ecclesia 
Cvmmissxi  est ,  eiupnda  .  Post  (jiiatiior  amem  dies  ap- 
pamisse  ei  Apovioliim  ,  &  dixisse  :  Legi  O-  emenda^<L ; 
^  r?ipsa  a  L-tone  inventain  Inisse  f^pisloiam  Apostoli- 
ca  mnnn  em-mlatam  .  Haec,  &  (juapdam  alia  reteninr 
tnr  a  Jo.  Moscho  in  Prato  sp^ricuali  c.  147.,  Aiiclore 
Sapc.  Vll.  non  adniodiim  gravi.  Nef/iie  fides  lia])enda 
v.idetnr  Comai  Marcellino  in  Chronico  ,  Sc  Gennadio 
de  iuns  ilhistr.  ,  diceratiLns  ,  Iian^  celebirrimam  epi- 
Slolam  liivsse  a  Sancto  Prospero  A(fuitano  dictatam. 
Jiiim  vel  5oins  siylus  eamdetn  ex  aiireo  S.,  Leonis  c.v 
tomo  pnodisse  tcstamr  . 

0)  Lih«r.atns  in  BrcWaao  cajg,   12.  uflrrat,    LegatOB 


II,  SECT.  in.  €AP.  IL 

rum  in  CJuisto  naturarum  mentio  oecurreret ,  E- 
piscopi  factionis  Eutychianae,  &  Monachi  ,  quos 
secum  duxerat  Barsumas  Archimaudrita,  eiata  vo- 
ce  clamabaut  ,  ut  iu  frusta.divideretur,  qui  Chri- 
stum  in  duas  dividebat  naturas  i  ac  tantus  factus 
esl  clamor  ,.  ut  oinnes  Episcopi  taudem  inetu  com- 
pulsi  ,  eos  tamquam  Nestorianos  damuaveriut,  qui 
duas  in  Christo  agiioscebant  naturas  ,  uon  ininu» 
ac  eos  ,  qui  duas  dividebaut  persouas  .  Sicque  hae- 
resLs  Eiitychiana  conclamata  fuit ,  Eutyches  or- 
thodo.xus  judicatus,  ac  pristinas  dignitati  re.<!titti- 
tus;  sanctus  autem  Flavianus  ,  Sc  Eusebius  Dori.- 
laei  condenmati  ,  atque  a  suis  sedibus  depulsi.  Ab 
hac  seuteutia  S.  Flavianus  ad  Legatos  Pi.oin.  Pon- 
tificis  appellavit ,  atqae  ab  iisdem  appellatio  iilico 
recepta  luit ;  eorumque  latiua  vox  contradicitur 
Actis  conciliaribus  iuserta  (c)  .  Adeo  vero  dura  , 
&  injusta  ip^is  Patribus  visa  fuit  FJaviani  damua- 
tio  ,  ut  nonuulli  eoruni  geuibus  Dioscori  ample- 
xatis,  eum  suppiiciter  rogaveriut ,  ut  ab  eadem 
promulgauda  abstiueret  .  Dioscorus  autem  iullexi- 
bilis  ,  maile  sibi  dixit  iingiiam  absciudi  ,  quaia 
seutentiam  jam  latam  revocare  .  Et  postea  fieri  se- 
ditionein  caussatus  ,  Comites  pjlpidium  ,  &  Eulo- 
gium  ab  Imperatore  missos  vocavit ;  &  statim  Pro- 
clus  Procousui  iina  cum  sius  miiitibus  Teinpluiu 
iugressus  est ;  cui  se  adjuuxeruut  Parabolani  Dio- 
scori  ,  ac  Monaclii  Barsumas  ,  ac  totarn  Ecclesiam 
occuparunt ,  ut  inde  Episcopi  fugere  nou  possent ; 
tantusque  ,  ac  talis  fuit  terror  omnibus  iiicussus  , 
ut  ueino  ampiius  reclainare  auderet ,  ac  propter- 
ea  excommunicatio  ,  &  depositio  S.  Flaviani  fuit 
cunctorum  ore  ,  ac  manu  confirmata  .  Sinul  auteia 
cum  Fiaviano  damnati  snnt  Theodoretus  Cyrensis 
Episcopus ,  Ibas  Edessenus  ,  &  ipse  Domnus  An- 
tiochenus  ,  qui  iuitio  Synodi  Dioscoro  consense- 
rat  (d)  .. 

3o5.  ]N"eque  hic  terminus  fuit  saevitiae  ,  &  cru- 
delitatis  furiosi  Dioscori ;  sed  praetextu  tumultus  , 

& 

Romani  Pontificis  Leonis  vices  haBentes ,  Episcopis  nou 
assedisse,  eo  ([iiod  non  fiierit  eis  data  pr.Tcessio  San- 
ct<-E  Sedis  .  In.-;ii[)'.r  etiam  lectam  in  illo  Concilio  noa 
fiiisse  eprstolam  ad  Fiavianiim  in  Eutychetis  damna- 
tiouem   a   Leone  scriptam. 

(c)  Unde  etiam  Prosper  in  Chronico  post  resitatain 
Flaviani  dainnationem  subdit  :  Reclainante  Diacono  F.c~ 
clesi^  RomaniK  ,  (/;«  vice  Leonis  Papd:  cuin  JuLio  Epi- 
scopo   Puteolano  a  Sede  ylpostolica  fuerat  destinatus  . 

(<Z)  In  Concilio  Clialcedonensi  timidi  isti  Episcopi  se 
exciisare  posse  putarunt ,  ailegata  Dioscori  vioientia , 
&  dicentes  ,  non  se  ,  sed  milites  damnationi  S.  Fiavia- 
ni  subscripsisie  .  Irruehant  ■,  in'juit  Basilliis  Seleiiciea- 
sis  ,  in  Ecclesiam  milttes  cuin  armis  :  instahant  lHona~ 
chi  ,  (jui  cum  Barsuina  erant  ,  CT'  (]ui  Paraholani  nuncu- 
pithaniur  ,  C^  mnhitudo  alia  grandis  .  Sed  non  male  Dio- 
s^nriii  illis  reposnit,  hanc  exciis.JtioneiM  esse  homine 
GJiristiano  indignim  ,  qui  paratas  esse  debet  ad  vitam 
potius ,  ({uam  ad  causam  Dei  dcseren  Jam  .  Terror  ta- 
mcn  potuit  saliero  eorum  grave  peccatuiu  alitfustenus 
iintaiuiiere  . 


DE  IIAEIIESI 

&  itdiuonls  non  ost  reritiis  violciitas  inaiius  iii  ve- 
Derabilein  Patriarc!i;iin  Fl.iviainiin  injicere,  ciiin- 
deinqne  iii  tcrrain  pnistratiim  pngiiis  ,  ac  c.ilcibns 
in  pectn»  sacerdotale  vflieincuter  illisis  ,  adeo  inu- 
le  iniilctare,  ut  paiilo  |)08t  hisignis  liic  fidei  ve- 
ritatis  atlileta  ,  &  (^hristi  inartyr  orciibuerit  (a)  . 
Atqijc  haec  fnerunt  tyramiic.T:  illiiis  priina?  Sessio- 
nis  Acta  ,  qu«  postea  in  (>)iicilio  Clialcedonensi 
relecta  ,  &  rescisga  siint  . 

5oG.  (^uid  Honiauj  Pontificis  Legalis  in  tanta 
rerum  perturbatione  acciderit  ,  igiiotuni  e»t  .  Hila- 
rus  taiiieu  Diacoiius  iii  epistola  ad  Pulclieriain  Aii- 
gustam  narrat ,  se  a  violenta  Dioscori  persecutio- 
iie  fuga  eripuisse  ,  &  per  incognita  ,  &  invia  loca 
iiuiltis  siiperatis  dilficullatibus  Hoinain  deinum  Deo 
adjuvanti»  pervenisse  ,  ut  Sanctissinium  Pontificem 
de  oimiibus  ,  quoe  Epliesi  cnntigerant  ,  consciuin 
mldcret  . 

507.  Qualis  antem  fuerit  ,  &  qiiahta  summi  Poiv 
tificis  liis  auditis  afflictio,  atque  angustia  ,  facile 
est  conjectare.  Aniinum  tanien  noii  despoiidit  for- 
tissiinus  Leo ,  atque  ad  Deum  conversus  ,  in  eo- 
que  omnein  spem  reponens ,  de  remedio  huic  tam 
gravi  inalo  atierendo  coepil  cogitare .  Primo  autem 
Synodiiin  Roma;  coegit  ,  in  qua  omnia  rescidit  , 
quap  Ephesi  contra  canones  per  tumulliis  ,  ZD-  o- 
iiia  scecularia  a  Dioscoro  Episcopo  gesta  fue~ 
rant  ^  ut  Hilarus  testatur  ad  Piileheriain  scribens . 
Deinde  iiomine  suo  ,  &  totius  Synodi  ad  Imppra- 
torem  Tlipodosium  scripsit  (  ep.  XLIV.  )  &  bre- 
>iler  expositis  malis  prafdatoriae  illiiis  Syiiodi ,  re- 
liginsissiinuin  Principem  obsecrat,  ut  omnia  in  eo 
statu  esse  juheat ,  in  quo  Juerant  a?Ue  omne 
ju.liciuin  ,  dunec  rnajor  ex  loto  orhe  Sacerdotum 
numerus  congregetur  ;  alque  his  verbis  lueinoran- 
dis  epistolam  conchidit  :  Defendite  contra  hcereti- 
cos  inconcussum  Ecclesioe  statum  ,  ut  &  vestrum 
Christi  dextera  defendatur  imperium  . 

3g8.  Zelum  etiam  Pulcheri*  Augustae  ,  litteris 
ad  ipsain  dalis  excitavit  ,  ut  a  Theodosio  impelra- 
Tet  ,  (roncilium  intra  Italiam  celcbrari  ,  &  prius- 
qiiain  civile  hoc  ,  &  exitiale  bellum  inlra  Eccle- 
siaiu  convalescat ,  redinlegraudas  unitatis  copiam  , 
Deo  auxiliaiife,  coiicedat .  Scripsit  pr.TRterea  ad  A- 
uastasiuiu  Tliessalouiceusem  ,    ad  Juliaiium  Coeu- 


EUTYCHIANA. 


i4r 


(a)  Aiicforfs  minrme  inter  se  concordes  swnt  In  fo- 
co  ,  &  tenipore  n  ortis  S.  fl.avi.irii  determinnniio  .  Si 
Nicjfphoro  crechmns  ,  post  tridiiiiin  f  x  viilnt-ril)iis  ac- 
ceptis  ohiit .  Si  IVo>[)-ro  \n  Chronico,  inter  mantts  ev- 
rtim  ^  u  ijuiius  m  erilimit  diicehu'iiry  glunu.fo  ail  Clin- 
stitin  fine  transit.  St<\  loirg'!;  proh>d>iliiis  videt^ir  ,  (fioJ 
111  Bre\<icul(t  can.ftt  F.u'ycUiuiustiirui/i  ita  legitiir  :  Pur- 
eitnr  m  eTiliuni  Flavianus  y  Cr  apuii  F,pipum  ,  tpia  est 
Ajyaitt  cii>itas  ,  seu  superoeniente- y  seii  irifiestii,  tiiorte 
defnncius  est .  Ci  rie  illin^  sacru  lipsana  lf'.[)i[).T?  er.m^, 
<f'i.Tii(lo'  de  iis  (^onscontioopolim  tranjtcrendis  cosiia- 
tmn  fnit . 

Eiivn.'f»tissimii.s  Card.  B.i.roniiis  ad  .inn»im  Clirisbi 
449-  "'^"  iminfriro  dolet ,  iivsse  sn.a  «t.ite  deletniu  iL- 
Jud  hiijus  immaois  lacinoris  inonumentum  ,  (£aod  15.  Hi- 


seiii  ,  utriitii.pic  ad  Pidei  purilatem  scrvandain  in^ 
gnOjxTe  e.\hortaiis  ;  lum  ad  Klaviauiim  (Ajustanti- 
iiO[)o|itaiium  ,  quem  iii  vivis  adhuc  essw  |iu(abat, 
i|))ii  suaiii  ojiem  proiivitttiis,  Scri|)sit  deiiiiiiii  a.d 
Clericos  C<inslaiiliuopolitaiios  ,  ul  ueiiiineiii  ,  super- 
stite  Klaviano,  Episcopuin  sus'i|)erent  j  tina  ad 
J''auslufii  ,  ceieroiij  le  .\rrhiiivMidritas  regije  urbis, 
ut  unilatem  cuin  Flavi.mo  antiqude  iidei  pricdica,- 
lore  ,  tk  defensore  servurent  .  Iiiqiriini»  auteiu  Va- 
leitinianum  lil.  ,  ejusqiie  Aiigu^taiii  inatrem  Gal- 
lain  Placidiam,  atque  u^hOreni  Eudoxiam  ,  occa- 
»ione ,  qiui  devotiouis  ergo  Hasilicam  S.  Petri  vi- 
sitabaut,  euixe  rogavit  ,  ut  apud  Tlieodosiuni  age- 
reut  ,  ut  pro  recla  fide  coofirinaiida  ,  &  pace  Ec- 
clcsias  re.liiitfgranda  Synodum  pleuariaui  intra  I- 
taliam  celebrari  ptnniiteTet  » 

3og.  Sed  frustra  perlinacissimuin  Theodosii  a- 
niinum  Valentiniaiwis ,  &  JMacidia  suii  litteris  teu- 
tarunt .  Ille  eiiiin  iinpia;  Eutychianoruiu  faclioni» 
aiires  unice  praebens  latrocinuim  Ephesinum  ,  ut 
passiiii  a  Fulelibns  illa  Synodus  vocabatur,  edicta 
suo  coufuinavit .  Ejus  autem  patrociuio  abuteu» 
Dioscorus  eo  impietalis  transcurrit ,  ul  coilecta  paii- 
coruin  Ejjiscfiporuin  Syiiodo  iii  ipsum  Sauctissi- 
ruuin  Roinuium  Poulificem  brulum  anatlieinalLs 
iulmeu  jacere  aiisus  fuerit  .  Hoc  ipsius  Iiorreuduiu 
faciuus  ita  describitur  in  Libello  Theixloreti  re- 
citato  Act.  \.  Coiicilii  Chalcedoneusis:  IIic  autem 
sanctissirnus ,  magis  autem  circa  omnia  Jero- 
cissimus  (  Dioscorus  )  in  consuetudine  habens  /e- 
ges  prcevaricariy  nihil  arbitrans  ^  quod  ab  ipso 
in  sanctce ,  &  sacrce  mentorice  Flavianum  com- 
missurn  est ,  insuper  ad  mala  majora  se  vertit , 
excornmunicatio7iemJdcienscontrasanctbsif?iumy 
C9'  beatissimurn  j4postolicce  Sedis  magnoe  Ro/nce 
Episcopum  ^Src. 

5io.  .Atque  i»  erat  iu  loto  pene  Orienle  Catluv 
lic.TG  Keligioois  status  ,  ut  plaue  uuiversale  schi- 
sma  metuendum  e^set .  Sed  invictus  Leonis  ani- 
inus  spein ,  quam  in  Dei  au.vilio  firmus  iiutrie- 
bat  ,  uuiiquam  ainitleDS ,  solemni  ad  Theodosium 
legatioue  iiiLssa  duorum  Episcopornin  .4sterii  ,  Sf. 
Abundii  ,  ac  Presbyternrum  Basilii ,  &  Seiiatoris, 
pro  rectae  firlei  conservatioue ,  atque  Ecclesiarum 
pace  ,  fervidissiuie  instabat ,    ut  possiuuis  dlcere  , 

in- 

TdPiis  riiijds  tragcedi^e  ocnTalns  tesiis  ,  mnsivo  opere  h*e-- 
ri  ciir.ivtrat  in  nohilissimo  S.  Cnicis  Or.itorio  ,  ad  de- 
xler.Tin  ntrii  B.Tplisterii  Const.intini  a  se  con>.|nictoi 
iirj'  I).  Kl.ivj.iniis  vi.stli.iiiir  a  Kioscoro,  ejuscjne  s.itel- 
liti|j:i^  [ledihiis,  Si  c.ilcibiis  conculcatns  .  Ali.im  etiam 
;v(licnliin  idem  S.  Ilijjrns  «diHc.iri  ciinrer.Tt  ii»  hono- 
rtin  S.  Jo.innis  Evangclist*  cun  li.ic  in>cri|)tione :  Li^ 
heralori  suo  B.  .Tuanni  Ei'angelts:.t  Htlarus  F,piscopii>s 
faniultis  y  \n  inemoriam  scilicei  fi'iT  j  ({iiain  .il)  t  phe- 
sirv)  L.itrocinio  invocit.i  S.  Joinuis  ep«  «  fcli':it*r  .ir- 
ripiiit  .  S.  aiitem  Fl.ivn.ini  elnjinm  l<gi  pctest  apiid 
Hensclifniiun  in  Aciis  Sanctorum  ad  d'«m  iA.  J.in.  ((iia 
dic  -o!imn;s  ejtisifein  Re'n|tii.Triim  tr.insljtio  snb  Mac- 
ciano  Imj^ieralore  ConstantiQOiioiim  facta  iuit » 


i4a  DE  INCARN.  DISS< 

inqiiiebat :.  Glorici  in  excelsis  Deo  ,  &  in  terra 
■pax  hominibus  bonce  voluntaJis  (  Epist.  JjXIX.  ) . 
iSed  autequam  Legati  ad  regiaui  urbein.  appelle- 
rent,  Theodosius  jain,  e  vivis  excesserat  28.  Julii 
anno  45o. ;  qui  annus  fuit  jubilaris,  &Ecclesiae, 
Deo  juvanle,  faustissimus .  Multa  de  Theodosii 
resipiscentia  trariit  Nicepliorus  Lib.  XIV.  Sed  nec 
convenit  cum  aliis  Scriptoribus  ,.  nec  cum;  certis 
illius  aptatis  noonumentis  . 

3m.  Deniortuo  Theodosio  successit  Pulcheria  Au- 
gusta  ;  quae  cum  insolitiun  esset ,  ut  imperiinn  re- 
geretur  afoemina,  Marciauo  viro  militari  ,  c^  spe- 
ctatae  virtutis  ac  probitatis,  nupsit;  ea  tameu  ie- 
ge ,  nt  virginitatem  Deo  jam  consecratam  in  ma- 
trin)onio  servareto 

55.2.  Novus  Augustus  Marcianus  suum  imperium 
anspieatus  est  a  punitione  impii  Eunuchi  (Jhrysa- 
phii ,  a  cujus  perversis  consiliis  omnia  Religjonis 
mala  repetebantur ,  quae  sub  infelici  Theodosii 
regimine  contigerant .  Legatis  ,  quos  ,  ut  mox^  di- 
«tu/n  est ,  S.  Leo  miserat  ad  Theodosium  ,  debi- 
tum  obsequium  exhibuit..  Anatholins  antem  ,  qui 
in  Flaviani  locutn  suftectus  fuerat,  S.  Leonis  dog- 
inaticc-e  epistolae  subscribere,  atque  anathema  Ne- 
storio  ,  Eutycheti ,  eorumqne  haeresi  dicere  in  Sy- 
nodo  Episcoporum  ,  qul  tunc  Coustantinopoli  de- 
gebant ,  praesentibus  etiam  Archimandritis  ,  Pre- 
sbyteris  ,  &  Diaconis  ,  minime  dubitavit .  Tunc 
•eliam  Episcopi  y  qui  pro  causa  fidei  Dioscori  vio- 
lentia ,  malisque  Clnysaplvii  artibus  in  exiliumi 
missi  fuerant ,  suis  sedibus  restituti  sunt ;  &  quo- 
uiam.  S.  Flavianns-  ]ain  obierat ,  eju'S  reliquiae  ad 
legiam  urbem  magna  soleumitate,  &  populi  lae- 
titia  translatae  fuere..  Eutyches  vero  profanae  hae- 
reseos  auctor  a  suo  monasterio  pulsus  exulare  de- 
buit ..  Ab  eadem  etiam  Svnodo  missac  stuit  litte- 
lae  encyolicae  ad  omnes  Orientalis  Imperii  metro- 
poles  ,.  ut  ab  Episcopis  dogmalica  S.  Leonis  epi- 
stola  damnatis  Nestorii  ,  atque  Eutychetis  hagresi-^ 
3jus,  reciperetur  ;  qnod:  sine  ulla  ditHcultate  ubi- 
que  factum  est :  &  doctrinae  Apostolica;  fulgor  u- 
bique  respleuduit .  Atque  hae  veluti  priniitiaB  fue- 
riint ,  quas  iwvus  rmperator  Marcianu»,  una  cura 
Augusta  uxore  sua  Pulclieria,  Dei  Pieligioni  ob- 
tulity  pro  quibus  S.  Leo  ,  litteris- ad  utrunique- 
datis  suo  &  omnis  Ecclesiae  FiomanaG  noiniue,  ma- 
jorem  in  luodum  gratuhitus  est,  ubi  etiam  iudul- 
get  j  ut  Episcopis  reconciliatioiiem  poscentibus  pa- 
eis  gratia  tribuatur :  quia.  deiotionis,  iuquit,  u- 


IIT.   SESS.  IL  CAP.  ir. 

trumque  est  Christiance ,  ut  &  pertinanes  veri- 
tas  justa-  coerceat ,  c}^  conversos  charitas  non 
repellat.  Vid.  Epist..  LXXIX.  ,  &  LXXX.. 

5i5.  AnnO' autein  sequeuti  45 1.  ut  haec  omnia 
bene  coepta  magis  solidarentur  ,  de  universali  Sy- 
nodo  cogenda  salubriter  cogilatum  est,  quam  S. 
Leo  iii  Italia  celebrari  optabat  ,  Marcianus  aiitein 
in  Oriente  eamdeiu  congregari ,  nece>sarium  arbi- 
trabatur  ..  Keipsa  autem  eam  Nicaeae  in  Bithyuia 
pro  Kalend.  Septembri»  Marcianus  indixit,  eidem. 
se  adfuturum  proinittens  .  (iOnvenerant  tempore  sta- 
tuto  Nicaeae  Episcopi  ;  sed  cum  audisset  linperator 
turbari  IllyricuiJi  ,  propter  metum  barbaricae  ir- 
ruptionis,  &  Coucilio  adesse,  ut  promiserat ,  omni- 
no  vellet ,  sacruin  (]onrilium  Chalcedonem  trans- 
ferri  jussit,  ubi  reipsa  VIII.  Idus  Octobris  incho- 
atum   fuit  ,  &  Kal,   Novembris  absolutum  , 

5.1 4«  Adfuerant  Concilio  Episcopi  5o.  supra  sex» 
ceuto*  (  quamvis  aliqui  Scriptores  plures  nume- 
rent  )  .  (Jonsessus  liabitus  est  extra  moenia  (Jhal- 
cedonis  in  magnillco  S.  Euphemias  teuiplo  ,  cujus 
pulcherrimam  descriptionem  nobis  reliquit  Eva- 
grius  Lib.  L  cap.  5.  Hujus  autem  coiisessus  hic 
erat  ordo  .,  Medium  tenebant  locum  Judices  ,  vice 
Imperatoris  ,  qui  Concilio  nounisi  post  VL  Actio- 
nem  interfuit ,  ut  Liberatus  testatur  in  Breviario 
cap.  i5.  (rt).'  ad  ipsorum  lasvam  partem  sedebant 
Legati  Pontificii  Paschasinus ,  Luceutius ,  &  Bo- 
nifarius  (  Presbyteri  autein  Basilii ,  qui  erat  quar- 
tus  rioinani  Pontificis  Legatiis  ,  nulla  in  Actis  in- 
venitur  mentio,  quem  propterea  aut  mortuum  ,  aul 
asgrotum  fuisse  oportet  )  ;  &  post  eos  PJpiscopi  Con- 
stautinopolitanus,  Antioclieuus  ,  &reliqui.  A  dex- 
tra  autein  Judicum  sedebant  Dioscorus  Alexaiidri- 
nu3,  Juveualis  Jerosoiymitanus  (  ambo  a  Synodo 
judicaudi,  &  condemnandi  ),  &  alii  Praesules  (/>)o 

5i5.  In  prima  Sessione  Paschasinus  ,  &  Luccn- 
tius  nomiue  S.  Leonis  noluerunt  Dioscorum  ,  ul?»' 
pote-  judicandum  ,  sedere  cuin  Patxibus;  itaque  su- 
perbus  homo  debuit  in  medio  sedere,ut  reus ,  S^ 
tuiic  Eusebius  Dorilaei  Episcopus  causam  routra 
ipsunv  inchoavit.  Lecta  statiin  fuere  Acta  pseudo- 
Synodi  Ephesiuae  ,  &  tunc  illi  Episcopi  ,  qui  Dio- 
scori  violeiitiiv  terrili  eidem  consenseraut ,  una  vo- 
ce  ciamarunt :  Omnes  peccavimus ::  onines  veniam 
postulamus  .  Dioscorus-  aulein  in.  errore  ob^tina- 
tus-,  hasresim  Eutychetis  palain  professus  est  ,  ne- 
gans ,  post  adunationeui  duas  fuisse  in  (Jhristo  na- 
turas ..    Quamobrem    comamuni  Patruin.   sufiVagio , 


(a)  Palcherla'  aiiteni  Aiigiisla  buIIo'  modb  Synodb  in- 
teTtuit,  &  ea  verba  ,  i\\\x  in  editione  Coiicihortnn  Lab- 
heana  p.  S;^.  leguntnr  :  Pr^sente  ex  divino  zelo  ,  ac 
fervure  fidei  sIlhiii  piissimu  ,  C?"  Christianissiinw  Regi- 
na  Aaiinsta  Pidcheria  ,    dfsnnt  in  oninibiis   anticpiis-  e- 

xeinpl.iribiis.     Unde  etiam    fintndandi   snnt  Baroniiis  ,,. 

*:  Belianninii.s  ,    nui   linperatorenv  grimic    sessioni   ad- 

fnisse  pntannU  . 
.  (i)   haronins  ad  ann.  45i.    num-.   68.    varias  indicat; 

Tationes  ,  cur  Legali  Po»tilkii  ,  Iictt  ceteris  praeessent,. 


ad-  \fevam  sintr  coHbcati'.  Sed'  illa  probal)ilior  videtnrj. 
quotl  posita-  iir  medio  consessns  imago  Jesu  Cliri;.li  Crn- 
citi.xi  Legato^  Iiaberet  ad  dextfram  ,.  Dioscorum.  vero 
ad  I.Tvam  partem.  Sed'  alia  difficuitas  oritur  Ac  Julia- 
no  Coen-.si  Episcopo  ,.  cui  etiatn  Sjnct.  L«o.  Iionoretn  de- 
legationis  inipertitui  Fuerat  ,  ei  tamen  locus  mter  Le- 
fjjfltos  concessos  non  fuit.  ILmd  lacile  est  ,  omnuiin  ra- 
lionem  rccMerc  ,  cum  inidtc-c  ignorentur  eoruin  teinpo-' 
ruin  circiun.jtaBLtijE  - 


m  ILVERESI  EUTVCTIIANA. 

iina  cnm  Jnvenali  Jerosolymitaiio  ,  aliisque  j^aucis 


t45 


i))»!  nertiiiaciter  adlu-Rroniibus  coiulcinu.Uus  luit 
Absoluti  vero  siiut  Euiebius  Doiilaei  aiiif{'ie  ia 
Ldtrocinio  Ephesiuo  injustt  condeiuuati .  Quiuim- 
jjio  etiain  Theodoreto  hicus  iuter  Episcopos  con- 
cessus  fuit ,  id  postulautibus  Judicibus ,  quia  Cb* 
restiluit  ei  Episcopatutn  Siinctissimus  Archicpi' 
scopns  Leo ,  O-  sacratissimus ,  C>  piissimus  hn- 
■peralor  sanxit  ^  eum  adesse  sanctce  Synolo ;  ue- 
quidquain  obstrepentibus  iEgyptiis ,  &  cianiauti- 
bu$:  Fiies  petit:  istwn  canones  ejiciunt:  hunc 
Joras  mittite  :  magistrum  I^esiorii  joras  mittite: 
Cynllum  e]icimus'.  si  T/ieodoretum  receperunus . 
Atque  h»c  inis  fuit  Actiouis  primae,  qua?  tainen 
iiou  sine  tuniultu  peragi  potuft ,  propler  Diosco- 
ruin  ,  tjusque  fautores  . 

5i6.  His  autem  ejeclis,  tranquilla:  fuerunt  aliae 
►Sessioiies ,  iii  quaruni  secuuda  die  lo.  Octobris 
actum  est  de  fide .  Gum  autem  Judices  novam  Fi- 
dei  expositioueai  exposcereut,  reclamaruut  Patres 
dicenles ,  ea  opus  uon  esse;  sufficere  ,  quae  cxpo- 
sita  suut:  Cb'  regulam  velle,  aliarn  expositionem 
non  Jieri  i  inuuentes  scilicet  decrettnn  ])rima2  Sy- 
iiodi  EpliesiiiaB,  quo  rejecto  Symbolo  Nestoriano- 
ruin  ,  ad  prc-Bcliidendas  innovationum  causas ,  cau- 
tuin  est ,  ne  nova  lierct  fidei  expositio  (  Vide  in- 
fra  uot.  ad  inim.  620.  ).  Lectuin  igitur  fuit  Ni- 
cajuum  Symbolum  ;  postea  lectas  sunt  duae  episto- 
lae  Sancti  (.yrilli ,  una  ad  Nestorium  ,  altera  ad  0- 
rientaie'!  pro  pace  restitueucia  ,  ac  denunn  episto- 
la  Sancti  Lennii  ad  Klaviatiuin  ;  de  qiia  cum  tria 
loca  qiiibusdain  Episcopis  lllyricianis  ,  &  Palaesti- 
liis  obscnra  vidtfrenlur  ,  priora  duo  ab  Archidia- 
cono  Aetio ,  tertiuin  vero  a  Theodoreto  ita  expli- 
rata  sunt  ,  ut  omiii  ditficultate  sublata  Episcopi 
acclainaverint :  Hcec  Patrumfides:  hcec  Aposto- 
lorum  Jides  :  omnes  ita  credimus  :  orthodoxi  ita 
credimus  :  anathema  ,  qui  non  ita  credit  .  Pe- 
trus  per  Leonem  ita  locutus  est :  j4postoli  ita 
docuerunt :  pie  &  vere  Leo  docuit :  Cyrillus  ita 
docuit :  Leo  ,  ty  Cyrillus  similiter  docuerunt  : 
hcec  vera  Jides :  catholici  ita  sapimus :  hoec  Pa- 
trum  Jides  :  hoec  in  Epheso  lecta  nonsunt:  hcec 
Dioscorus  occultavit .  Postea  Orieutales  iterum  con- 
tra  Dioscorura  clainare  coeperunt ,  .Dio<;corum  e- 
acilio^  hcereticum  exilio  ;  Dio^corum  Chrislus  da- 
Tnna^it :  qui  communicat  Dioscoro  ,  Ju  lceus  est. 
Coiitra  vero  lUyriciani  reclainabant ;  Onines  pec- 
cavimus  ,  omnibus  indulgete  ,  Dioscorum  Syno- 
do  ,  Dioscorum  Ecclesiis  . 

517.  His  contrariis  clainoribus  Patres  couunoti 
causani  Dioscori  iu  tertia  Sessione  habita  i5.  0- 
ctobris  reiraclaudam  susceperuut  .  In  ea  autem  prap- 
ter  Eusebium  Dorilaei  ,  qui  suas  accusationes  re- 
«ovavit  ,  alii  tres  coinparueniut  Dioscnri  arcusa- 
tores  ,  scilicet  Athanasius  Presbyter  ,  Theodcrus  , 
&  Ischyron  Diaconi  Ecclesiae  Alexaudrinae  ,  ac  de- 
muin  etiam  Laicus  quidam  uoiniue  Sopbmnius, 
qui  inulta  ,  &  liorreuda  crimina  Dioscoro  objicie- 
bant ,  Quibus  auditis  Patres ,  qui  jam  ilerato  Dio- 


scoruin  vocavcraiit  ad  Concilium  ,  tertlim  al  iU 
luin  citationem  ex  juri»  forinulii  inijeruiit .  Gum. 
autem  iriiiain  hanc  vocatio;itin  I)iojcoru«  pertiui- 
citer  coutcmpiisset ,  Paschasiiius  Goucilii  PriCjes  u- 
na  cuin  uliis  Apostolicas  Sedij  Legatis  ,  praemissi 
brevi  ejiisdfin  Dioscori  crimiuuin  repetiliouc ,  ita. 
contra  eum  senteutiam  damuaiiouis  tulit :  Onde 
sanctissimus  y  O"  heatissimu^  Archiepiscopus  ma- 
gnce  ^  senioris  liomce  Leo  ,  per  nos  ,  Cy*  per 
prcesentem  sanctain  Synodum  ^  una  cumierbea- 
tissimo  ,  &  onmi  laude  digno  Petro  Apostolo , 
qui  est  petra  ,  d?*  crepido  AposLolicce  Ecciesice , 
&  rectce  Jidei  Jundamehlutn  ,  nudavit  eum  tam 
Episcopatus  dignitaie ,  quara  eiiam  r>  ab  omni 
sacerdotali  alienavit  rninisterio  .  SeuleutiaB  Le^a- 
torum  subhcripserunt  oiunes  Patres ;  &  de  rebu» 
gestis  relalio  ad  Imperatorem  inissa  est  . 

5i8.  Die  17.  Octobris  qturta  habita  est  Conci- 
lii  Actio  ,  cui  interfuerunt  Judices  ,  quibus  ,  cum 
a  pr<Kcedeuli  abluissent,  Paschasinus  ea  omnia  ex- 
posuit  ,  quae  iu  tertia  Sessioue  I^alres  judicaverant, 
quaeque  praeseiitibus  Jndicibus  deaiio  oiniies  Epi- 
scopi  coniirmarunt  ,  addeutes  ^olum  ,  quiiique  E- 
piscopos  ,  scilicet  Juvenalem  Jerosolymoruin  ,  Tha^ 
lassium  Capsareae  ,  Eusebium  Aucyrae  ,  Basiliuin 
Seleuciae,  &  Eustachiiun  i^eryli  ,  vocaudoj  ad  Sy- 
noduin  ,  quoniam  epistolae  Saucli  Leonis  subscri- 
pserant ,  <Sc  certa  pcenitenliae  signa  exhibueraut , 
Judices  liac  de  re  Imperatoris  maiulata  expectari 
volueruiit ;  cuin  vero  Imperator  annuisset  ,  iit  E- 
piscopi  id  facereut  ,  quod  coram  Doiniuo  iis  bo- 
iiiim  visum  fuerit ,  quiuque  Ej)iscopi  communi  gra- 
tulatione  vecepti  sunt  .  Non  sic  autem  merueruut 
recipi  decein  /Egypti  Episcopi  ,  qui  epistolae  S. 
Leonis  eo  prKtextu  subscribere  recusaruut  ,  quod 
deposito  Dioscoro  Patriarchain  noii  haberent ,  -sine 
quo  subscribere  iis  vetitum  erat  .  Peteban*  autein 
dilationeiu  usque  ad  illud  teinpus ,  qiio  novus  i- 
psis  Patriarcha  datus  «sset ;  quain  dilationein  Ju- 
dicuin  ,  &  Paschasiiii  indulgentia  obtinuerunt;  sic- 
que  senteutiam  coudemuationis  efFugeruut . 

319.  In  eadein  Sessiorie  fuit  libellus  a  quibus- 
dam  Arciiimaiidritis,  &  Monachis  Iinperatori  ob- 
latus  ,  quorum  praccij)ui  eraiit  Cirosus ,  Dorotheu^, 
&  Miximus,  &  suain,  ac  Dioscori  caiuain  ab  i- 
pso  Imperatore  dijudicari  poscebant  ,  vel  ab  alia 
Synodo  ,  cui  Dioscorus  praeesset  .  Rejtcta  ut  ae- 
quuin  erat ,  cuin  indignatioue  iujiista  eornin  peti- 
tione  ,  cum  ipsi  ininareulur  se  ab  Episcoporuin 
communione  discessuros  ,  Aetius  Archidiacoiius  ex 
rodice  E^^-clesi.T  canonem  AiiMochensein  legit,  quo 
tales  iuobedientes  ,  &  schisnia'ic08  damnari  jube- 
tur,  absque  nlla  spe  restitutionis ,  &  si  turbat  ex- 
citaveriut  ,  esse  per  saecuiarem  potftstalem  coercen- 
do< ;  qno  audito  canoue  couclamacuut  Episcopi : 
Hcec  reguhi  Patrum  .  Postea  aiitem  iisdem  refra- 
ctariis  Moiiachis  spatium  3o.  dieruni  concessuin 
est ,  ut  rebus  nuis  conjulentes  ,  debitam  SynoJo  o- 
bcdicntiain  praesiarenl ,  cominiuata  ipsis  rigoris  ca- 
lioaum  txecutione ,  si  obedire  detrectarfut . 

520, 


^u 


DE  INCARN.  DISS.  III.  SECT.  11.  CAP.  11. 


020.  In  Sessioiie  V.  niagna  fiiit  coiicertatio  iii- 
ter  E|)iscoj)os  de  iiova  Fidei  professione  :  uon  fms- 
se  tanien  de  ipso  Fidei  dogmate ,  sed  tantiun  de 
verbis  ,  quibiis  exponebatur  ,  aperte  deinoustravit 
felix  ejusdem  Sessioiiis  exitns ,  uno  ,  &  coacordi 
Episcoporuni  consensu  fidei  formula  approbata . 
Iviinirnm  cum  prior  expositio  haberef.  „  Umnn 
,,  eumdeinque  Christuin  ,  Filium  ,  noinininn  U- 
j,  nigeuitum  ,  ex  duabus  naturis  &c.  agnosceu- 
5,  duin  "  inanca  aliquibus  visa  est ,  quia  etiain 
Dioscorus  fatebatur,  Cliristum  esse  ex  duabus  na- 
turis  {a)  ;  aliis  ex  opposito  conteudentibus,  expo- 
sitionein  esse  iutegrain  .  Hinc  noii  lcvis  exorta  est 
controversia  ,  brevi  tamen  sedata ;  Judices  eniin 
ita  interiocuti  sunt :  „  Dioscorus  dicebat:  Q^^od 
5,  ex  duabus  naturis  est ,  suscipio :  sanctissiinus 
j,  autein  Archiepiscopus  Leo  duas  dicit  esse  na- 
5,  turas  VI  Christo  wiita<;  inconjuse  ,  &  indivi- 
3,  sibiliter  in  Unigenito  Filio  Salvatore  nostro . 
5,  Qaein  sequimini?  sanctissimum  Leonein  ,  aut 
5,  Dioscorum  ?  "  cui  statim  omnes  couclainantes 
reposuerunt :  Ut  Leo  ,  sic  credimus  .  Et  tandem 
a  quibusdain  selectis  Episcopis  una  cuin  Sedis  A- 
postolicas  Legatis  in  Sanctae  Euphemiae  sacelluin 
se  recipientibus  Fidei  expositio  concinnata  est ,  in 
qua  prasinissa  recitatione  Syinboli  Nicaeni ,  &  Con- 
stantinopolitani  ,  &  susceptis  epistolis  Synodieis  S. 
Cyrilli  ad  Nestoriuin  ,  &  ad  Orientales ,  tum  epi- 
stola  S.  Leouis  ad  Flavianuin  ,  sancitum  est ,  u- 
num  eumdem  Christum  Filium  ,  Dominum ,  U- 
nigenitum  in  duahus  naturis  (/>)  ,  inconjuse ,  im- 
mutabihter  ,  indivise  ,  inseparabiliter  agnoscen- 
dum  i    nusquam  sublata  differentia    naiurarum 


■{dj  Hac  occasione  facta  fuit  iniprii(iens  illa  Anatolii 
Patrinrclia;  Constantinopolitani  responsio ,  Diosconim 
non  fuisse  dnmnalum  propter  fidem  y  sed  quia  excom- 
inunicaver.1t  Sanct.  Leonem  ,  &Concilio:se  sistere  con- 
tumaciter  detrectaverat  .  Quae  respon^^io  adco  uisplicuit 
magno  Baronio  ,  ut  asserere  non  dubitaverit  ,  Anato- 
liutn  Dloscori  sui ,  cujns  fuerat  Apocrisiariiis,  miuime 
oblitum,  fiiisse  arcliitectum  illius  expositionis  fidei  , 
quam  vocat  decipiilam  ad  simpliciores  decipiendos  .  Con- 
tra  tamen  sensit  Andreas  Chevillerus  Dissert.  iri  Sy- 
nodurn  Chalcedon.  c.  2.  num.  i4-  &  se({.  :  cujus  pr/E- 
cipuum  argiimfntum  est ,  quod  illa  Fidei  ejipositio  an- 
tea  ornnihus  placuerat.  Sed  hoc  falsiim  estj  statim  e- 
Xiim  alicjui  reclamarnnt  ,  at'^ue  imprlinis  Legati  Apo- 
stollci ,  fraudem  subodorati ,  &  demum  oinnes  nov« 
Fidei  fonnula? )  mngis  accurat*  ,  <&  p!en,e  subscripse- 
nint  .  Dioscorus  quidrm  repetltls  vocII)us  In  Conoiiio 
Cfialcedonensl  exclamasse  dicltur :  Anathema  dicenti 
aiit  confasionern ,  ant  eonversionem ,  ant  curnrnixtionern. 
Sed  videndum  ,  quo  anlmo  ,  &  quo  sensu  ita  exclama- 
verit;  neque  rnim  omnibus  externis  haEreticorum  pro- 
testatIoni])us  facile  est  adluhenda  fides .  Certe  Diosco- 
rus  a  veteribus  Patrlbus  nt  h<Preticiis  Eulychianus  ha- 
bitus  fuit  ,  unde  Damascenus  Llb.  III.  De  fide  Orthod. 
cap.  3.  statuens,  unlonem  duabus  naturis  perfectls  es- 
.■36  factam,  dicit ,  non  per  confusionem  ,  vel  commlx- 
tionem  ,  „  aut  teinperationfcm  ,  quernadrnodurn  ille  nii- 
},  minis  ira    immissiis  Dioscorus  j     Entj-ches  item ,  €3" 

i)  iSevsrus  ...  assenierant»  " 


propler  unitionern  ,  magisque  saka  proprietate 
lUriusgue  naturce  ,  in  unani  personam  ,  atque  sub- 
slsteniiam  concurrentis :  non  in  duas  personas 
partitum  ,  atque  divisum  ;  sed  unum  ,  eumdem- 
que  Fdium  unigenitum ,  Deum  Verhum  ,  Domi- 
nurn  Jei,um  Christum  ,  sicut  ante  Prophetoe  de 
eo  ,  &  ipse  nos  Jesus  Christus  -erudivit  ,  O''  Pa- 
trum  nohis  Sjmbohim  tradidit ,  Huic  auHein  ex- 
positioui   fidei  oinnes  acclamaverunt  (c)  , 

521.  Sextae  Actioni  praesens  adfnit  Imperaior 
Marcianus  ,  qui  priinum  latina  ,  deinde  grseca  o- 
ratione  Patres  allocutus  est,  qua  ferventein  suum 
zelum  pro  Religionis  puritate  conservanda  patefe- 
cit ,  ciii  oinnes  Patres  inultis  acclamationibtis  re- 
sponderunt .  Post  autein  lecta  fuit  Fidei  expositio 
in  prascedeijti  Actione  comprobata,  cui  post  Le- 
gatos  Apostolicos  ceteri  Episcopi  subscripsere.  At- 
que  ita  absoluta  fuit  Syiiodus,  quantum  attinet  ad 
Eutychianae  haereseos  condemnationem  .  Pvain  quae 
p^sfea  in  aliis  Sessionibus  adjecta  sunt  ,  ad  can- 
sa^  Episcoporum  particulares  pertinebant ,  nec  o- 
innia  a  sumino  Pontifice  Leoue  ,  ejusque  saccesso- 
ribus  probata  sunt. 

522.  Non  tainen  ea  sunt  praetereunda  ,  quae  cum 
Tbeodoreto  acta  fuerunt .  Diximu5  snpra  jnum.  5i  5, 
euin  ad  Synoduin  admissum  inter  Patres  sedisse  , 
non  obstantibus  ^^gyptiorum  clamoribiis  .  Post  au- 
tein  cuin  Nestorianisini  de  eo  suspicio  non  esset 
penitus  deleta  ,  Act.  VllL  jussus  eat  Theodoretus 
anatheina  Nestorio  dicere  ;  eo  auteni  rogante  ,  ut 
reiegerentur  libelli  supplices  ,  quos  Imperatori  ,  & 
Legatis  obtulerat  ,  Episcopi  claniaverunt :  Nihilre- 
legi  volumus ,    modo    anathematiza  Nestorium  • 

Ter- 

ib)  P.  Christianns  Ltipus  in  Schol.  ad  hanc  defini- 
tionem  notaTit  Iegen(hun  omnino  esse  :  in  dnabiis  na- 
tiiris ,  non  er  duabiis  naluris  ,  ut  perptram  (juidam  Co- 
dices  grfleci  babent  fK  Juo  ^^rtai  ,  qnibus  dectplus  est 
P.  Natdlis  Alexander  Dlssert.  XII.  in  S?ecul.  V.  num. 
8.  Ciim  enlm  quidain  Eplscopi  pon^ndum  censuifisent 
er  duabns  naturis  ,  Legati  Apostolici  inerlto  Interces- 
serunt ,  quia  sanctissimus  Lto  dixerat  in  duahas  natnris  . 

(c)  Post  hanc  fidei  exposilion»m  Ephesinum  decre- 
tum  renovatum  est ,  de  nulla  additione  Symboio  facien- 
da ,  quo  Gr«?ci  Schlsmaticl  abutuntur  conlra  particix- 
lam  Ftlioque  Sjmbolo  ailditaln  ,  nt  T.  III.  pag.  So^. 
exposuimus  .  Haec  autein  snnt  iJlIus  decreti  verba  : 
„  His  igitur  cuin  oinni  iindi^pie  exacta  ciira  ,  &  di!i- 
,,  gentia  a  nobis  dispositis,  definivit  sancta  ,  &  uni- 
„  vfTsalis  Synodus,  alteram  fidem  nulli  licere  prafer- 
,,  re  ,  vel  conscribere  ,  aut  sentire  ,  aut  alios  docere  . 
„  Eos  autem  ,  qui  audent  componere  fidem  altirram, 
„  aut  proferre  ,  aut  docere  ,  aut  tradere  alterum  Sym- 
„  bolum  volentlbiis  ad  agnitlonem  veritatis  convi-rti, 
„  vel  ex  gentihtate  ,  velexJud^is,  vel  ex  hrieresi  <[ua- 
,,  cumque  ,  lios  ,  si  Episcoj)!  fuerlnt  ,  aut  Clerlci  ,  a- 
„  lienos  esse  Episcopos  nb  P'pIscopatu  ,  &  Clerlcos  a 
„  Clero:  si  vero  IVlonachi  ,  aut  Laici  fuerlnt ,  anathe- 
„  matizari  .  "  Ex  Ipsls  verbls  ,  ac  efiam  ex  circum' 
stantiis  aperte  Ilquet,  lianc  jtrohlbltion^m  non  respi- 
cere  Concilia  oecuinenica  postea  celtLranda  j  std  ^ri- 
vatiis  personas . 


DE  HAERESI  EUTVCIIIANA. 


»45 


Tergiversabatnr  Theotlorcltis  ,  vok-ns  iuUun  suaiu 
«•xpotiere;  sed  E|)isco|)i  itertim  claiMai)arit :  clure 
dic  anaihema  Neslorio  ^  O"  dogmalibus  ejus , 
Ctim  aiitem  ille  repom-ret ,  Eg,o  titsi  exposucro  , 
fjuomodo  credo^  non  dico ,  Eoiscopi  clamarvroB- 
pertmt:  Iste  hcerelicus  est  i  J\estorianus  est ,  hce- 
reticutn  Joras  rnittite.  'J'njir  senex  timore  perciil- 
siis  obtcmperavit  ,  &  coin  jam  atiloa  iii  mnltis  siiis 
scripti»)  li.iBrcsini  INefloriaMaiii  coubitasset,  taiiclem 
etiam  .\estorii  iiomei»  analliemate  coiiiixit  ,  &  tuiic 
iit   Episropus  ortliodoxiis   receplus   fuit  . 

S^^i..  l'ostea  Syuodo  se  obtulil  ibas  ,  a  sno  1'.- 
c^.essfiio  Episcopatii  scnteiilia  Latrocinii  Eplu",i;)i 
d»?jectus,  qiiia  audiretur  ,  iitpote  absens  ,  i<  dislaiis 
itiiiere  ^o.  divrum  .  Causa  diii  agitata  luit  ,  &.  so- 
l«m  dic  seqiieiiti  liac  ratioiie  finita  .  Deposilio  ab 
Episcopatii  rescissa  est ,  iitpote  contra  Ecclesias  re- 
gulaui  ,  ut  nemo  absens ,  &  inauditiis  condemne- 
Ku :  obstabat  tameu  ejus  receptioni  epistola  scri- 
pta  ad  Marin  Pcrsam  contra  S.  Cyriiluui :  sed  cuin 
in  fine  ejusdeui  epi.slo]ae  ortliodoxe  iocutus  iiive- 
iiiretur,  &  insuper  definitioni  S^^iodi  Clialcedoiieii- 
sis  ,  ac  S.  Leouis  epistolae  subscri|)sisset,  tc.in  ve- 
ro  Nestorio  aiiathema  dixisset,  &  dece«i  millies  se 
dicere  parattim  prtifiteretur  ,  tandem  &  ipse  in  siia 
Episcopaii  dignitate  servatus  est  .  Vide  ,  qu<e  de 
his ,  ac  Tlieodoro  Mopsuesteno  supra  dicta  sunt 
num.  2(5.  &  sequ.  Et  liaec  aliqiianto  fusius  ex- 
ponere  vjluimns  ,  tiun  quia  scitu  dignissima  suut ; 
tuin  etiain  quia  iis,  quae  dicturi  suuius  ,  uou  ino- 
dicdui  aderuut  luceui . 

ARTICULUS  II. 

De  iis  ,  quce  post  Synodum  Chalcedonensem 
in  causa  Eutychianorum  contigerunt , 

52.^.  Opes  omnium  bonorum  post  solemne  adeo 
de  liaeresi  Eutychiana  judiciuin  totius  Eoclesiae  O- 
rieutalis,  &  Occidentalis  cousensioue  prolatum  , 
absurduin  illum  errorein  natalitiis  tenebris  esse  se- 
pultuin  .  Et  quidein  ,  qiioad  vixit  Marciaiuis  ,  & 
S.  Proleriiis  IJio-iCoro  successor  datus  ,  Alexandri- 
nam  admiiiistravit  Ecclesiam  ,  res  pro  voto  ccssit. 
Sed  Marciaiio  vita  fuuclo  auno  ^^y.  ,  Timotlieus 
quidam  cofTnomento  /Elurus,  &  Petrtis  Mogtjns  ex 
damnata  Dioscori  faclione,  coller^ta  impioruin  ina- 
f)u  Proterium  iu  Ecclesia  cruilelitei  trucidarunt  , 
duo  aiitein  Episcnpi  ,  &.  Eusebius  l'elusii  ,  &  Pe- 
trus  Majumae  ,  qui  ambo  fuerant  propter  l)«re- 
«iin  exauctorati  ,  ipsum  parricidaiu  Tinioilieum  in 
Patriarcham  Alexaudrimim  ordinaruiit;  &  tuuc  Eu- 
lychiana  pestis  itertiin  pulltilavit  ,  &  Chalcedouen- 
si  Syuodo  atrox  bellum  iudictiun  est  . 

3^5.  Episcopi  caiholici,  &  Clerici  ditBcesis  A- 


(«)  Etilogins  AJexandrinns  mllle   &  s^Kcentos  FpiscO-. 
pos   n'iinfr.it    apiid    l'liotiiiin  Cod.   CCXXX.   alii    iinno- 
Tem  st.u-mnt  nMmeriiin  .    Sed    pr.Tter  lias  aiifiiii  etiam 
Gazzani^a  Tlieol.  Tom,  V, 


irxaiidiiM.i:  ad  Leonem  Augtijtum  ,  qtii  Marciano 
»iicce«.>erat  ,  iilico  confugfrunt  ,  ejus  oppiu  pro  fi- 
de  peiicliiaute  suppliciter  imploraiites .  Coufuge- 
ruiit  qiioqut;  ad  eumdeiu  H.er(.tici  ,  iiovain  Svuo- 
dum  poitiilaiitei  .  Leo  aiilem  caiisam  dijudicaudaui 
remiMt  Anatolio  1'alriarchaj  Coustauliuopoliljno 
qui  coll^^cta  Syuodo  Kj^i^roporum  iu  liegia  IJibu 
dejjentiuia  ,  Concilitim  Chalcedonense ,  damuato 
'J'imoilieo  ,  vindicavit  ;  qtiae  Analolii  seutfutia  ab 
omnibus  integr.t;  fidei  Episcopis  {a)  ,  iiupriinis 
atitt.ui  a  S.  Leone  J'.ipa  probata  fu it ;  qui  pro  «ol- 
iicitudine  qiiaiu  gereb.it  uiiivorsae  Eccleni^  ,  nul- 
lain  dilig.jutiain  omisil  ,  ut  SyuQdtis  (^haicedoneu- 
si»  «■arta  tectaque  remaneret  ,  &  pax  in  Ecclesia 
Altxandrina,  ejtclo  invasore  ,  restitueretur  .  Rei- 
psu  ab  Imper.itore  ol)t.inuit ,  iit  Timothein  iu  exi- 
litiiu  ptlleretur  ;  eique  suliectus  est  alter  Timo- 
tlieiis  coguomento  Salophaiiolus  ,  'u\e^i  Jlbus  ,  qni 
pacifice  Ecclesiain  Alexandriuam  rexit ,  qjjouidiu 
regiiavit  Leo . 

5a6.  Sed  «ub  Zenone  Leouis  suctressore  -Elurus 
iterui»  Alexandrinain  Sedem  inalis  artibfs  recii- 
peravit ,  &  Coustautinoj)alim  profectus  Imperatoris 
patrocinium  expetiii .  Senior  aliquanto  vidcbatun 
in  causa  tam  ju>ta  Iinperator  ;  quamobreiu  S.  Sim- 
plicius  ,  qui  iu  Ajiostolica  Sedc  S.  Le?nem  subse- 
cuitis  est  ,  &  i|)sum  Zenonem  ,  &  Acacium  Patri-» 
archam  Coustantinopolitanum  ,  dc  alios  Episcopos, 
&  Clericos  ferveutissimis  iitteris  pro  Heiigionis  pu- 
rilale  conservanda  adhortatus  est .  Ixeipsa  post  bien- 
nalem  circiler  tyrauuidem  /Elurus  iiuem  turbaudi, 
Ecclcsiam  fecit ,  morte  sibi  hausto  veueuo  ex  dej 
S])eratioue  illata  ann.  4/8. 

027.  Eutychiani  vero  seinper  inquielt  in  locum 
defuncti  elegerunt  Petrum  Moggnin  cjusdem  fa- 
ctifniis  hoiniuem ;  quem  tameu  imperator  a  Scde 
Palriarchali  iliico  dejiciendum  mandavit  ,  Timo- 
theo  Salophaciolo  restitiilo  ,  qiia  de  re  Simpiiciiis 
Papa  giatulatorias  litferas  ad  Zenonein  ,  &  Aca- 
ciiim  dedit  ,  atque  ileruni  pax  iii  Alexaudriua  Ec- 
clesia  restitiita  videbafiir .  iirevi  tamen  duravit  , 
majoresqiie  turba:  consecutce  sunt  . 

5^8.  M  im  auuo  4S2.  defuncto  Salopliaclolo , 
Catholici  l']piscopi  ,  Clericis  ,  &  Monaciiis  snrrVa- 
j^-uitibus  Patriarchales  Infulas  Jo.  Talaja»  Pres}>y- 
teio  ,  Sk.  Oecouomo  Ecclesiae  Alexan.iriuflR  cJetufe- 
runt  .  Sed  Iinj)eraior  ab  Acacio  variis  artibus  dca 
ceptiis  ,  ejusdein  electionem  ap|>r(>bare  recujavit  g 
alqiie  in  vacantem  S.  Marci  sedcm  Pelrum  iMogT 
guin,  qtii  paulo  anle  tamquain  execrabile  inou- 
strtun  ,  sanguine  S.  Proterii  pollutum  ,  ab  eadein 
exptilsiis  fuerat  ,  posllimiuio  revocavit  ,  ed  tauieii 
lege  ,  tit  dtias  in  Christo  uafnras  profiferetur  ,  & 
Synnduin  ChaIcedouen-.em  recijieret  ;  qiiod  ille  C- 
cto ,    simulatoque  auiiuo  prasstare  non    dubitavit  , 

Siiin- 

fiif  nint  inslgnes  s.inctit.ite  Mon.ichi ,  nt  Siinpon  Styli- 
tts  ,  J.icoliiis,  Sc  Bind.itiis,  cpios  meiiiorjnt  Eva^ri.is 
L.  II.  c.   li.ySi  LiLeratiis  in  Bre\'iario  c.   i6. 

i9 


U6 


DE  TNCAHN.  SECT.  II.  DISS.  III.  CAP.  H. 


Sammus  lamen  Pontifex  apnd  Imperatoiem  de  re- 
stitiitione  huiiis  Hasreticormu  socii,  &  jjrincipis 
graviter  conquestus  est ,  Idipsiiin  prasstitit  etiam 
Felix  IIL,  qui  amio  485.  SiuipUcio  successit.  Sed 
uterque  frustra;  pertiuax  enim  Acacius  Imperato- 
wem  in  prava  sua  sententia  coufimavit ,  Pelrus  au- 
tem  Moggus  non  multo  post  Eutjrcluanuui  virus  , 
quod  fovebat  in  corde  ,  exterius  prodidit ,  aperte 
ejurata  Chalcedonensi  Synodo  ,  qunm  paulo  ante 
subdolo ,  fictoque  animo  recipere  se  simulaverat  . 
fiec  taraen  ii.digno  hoc  facinore  Acacius  commo- 
tus  est ,  tiec  commiuiioneni  cum  eo  abrupit .  Pe- 
tro  Moggo  alii  successerunt  Patriarcliae  ,  Synodi 
Chalcedoneiisis  hostes,  &  Enlychiana  fuligine  tin- 
Cti  j  de  quibus  mcdo  non  attinet  dicere. 

529,  Non  soli  autem  mox  memorati  Alexandri- 
ni  Patriarchae  Synodo  (^lialcedonensi  refragati  sunt, 
sed  alii  non  pauci  ;  atque  imprimis  JVIonachi  Pa- 
laestinas  duce  Theodosio ,  qui  Eutyclietis  amicissi- 
nuis  erat .  Hi  nefariorum  hojminum  non  parva  col- 
fuvie  stipati  Juvenalpm  ,  aliosqne  Episcopos  ,  qui 
Synodo  ChalceJonensi  iulerfuerant ,  a  suis  sedibus 
vinlenter  detruserunt ,  &  Theodosium  ,  aliosque  Eu- 
tychetis  vectarios  in  iis  coHocarunt .  Eosdem  tamen 
Monachos  imperitia  pecca3'.e  ,  &  de  rebus  Chal- 
cedone  gestis  a  quibusdam  falsariis  deceptos  ,  ve- 
risimile  est .  Quamobrera  tam  Marcianus  Impera- 
tor,  ejusque  Augusta  iixor  Pulcheria ,  quam  ipse 
sunimus  Ponlifex  Leo ,  iitteris  mansuetudine  ple- 
nis  ipsos  de  rei  veritate  instruere  satagerunt ;  ita 
lamen  ,  x\l  in  contumaces  ,  &  seditionis  antesigna- 
nos  justitiae  rigor  non  iufringeretur.  Unde  Mar- 
cianus  Dorotheo  Palaestinae  Fraefecio  jussit  ,  iit 
Theodosium  in  vincula  conjiceret,  cetecos  vero 
modis  omnibus  coerceret  .  Et  S.  Leo  in  eplst. 
CXVIII.  ad  Julianujn  Coensem  ita  scripsit :  Si  qid 
autem  sua  obduratione  ccecali ,  ita  in  reprobi 
sensus  amenliam  transierunt,  ut  malint  furere, 
quam  sanari ,  ad  Imperialem  pertinet  potesta- 
tem  ,  ut  perturbatores  eeclesiasiicce  pacis ,  &  rei' 
■publicoe,  quoe  Christianis  Principibus  merito  glo- 
riatur  ,  inimici  solUcitius  comprimantur.  Istorum 
errantiuin  reconciliatio  cnm  Ecclesia  catholica  sub 
S.  Marlyrio  secuta  est  ,  magnaque  solemnitate  ce- 
Jebrata  ,  duobns  exceptis  Archimandritis  Gerun- 
iio  ,  &  Romano ,  qui  propter  insuperabilein  per- 
tinaciam  a  suis  Monasleriis  ejecti^,  &  profugi  mi- 
sere  perierxint  (a). 

33o.  Conlra  Synodum  Chalcedon^uem ,  atque 
epistolam  S.  Leonis  insurrexit  etiajiy  Basiliscus  ty- 
rannus,  qui  Zenone  in  Isauriam  fugiente  anno 
476.  iinperiu)n  arrogaverat,  Instinclii  enim  Timo- 
thei  2Eluri    inissis  ad  Episcopos  eucyclicis   litteria 


jussit,  oinuia  iUius  Synodi  exempV-^rla  ronquiri  , 
&.  flanim\  comburi  ,  &.  liujiis  Syuodi  'oco  recipi 
pseudo-Synodum  Ephesiuam  .  Vix  si  ,e  sloinarno 
legi  potest  haruin  litteraniin  exenip!  r  apud  Eva- 
grium  Lib.  III.  Hist.  Ecc.  cap.  4-  INon  pauoi  E- 
j)iscopi  impiis  Basilisci  mandatis  obiemperanait  r 
Fienuit  tdn)en  Acacius  1'atriarcha  (y^ustaiitinopoli- 
tanus ,  uua  cuin  illius  urbis  MoiKichis ;  immo  & 
plebs  luumltuari  ccepit,  adeo  ul  Basiliscu^  con- 
sultius  duxerit ,  fugaiu  arripere  .  Et  cum  ex  alia 
parte  reditum  Zenonis  cuiu  forti  exercitu  pertiine- 
sceret ,  litteras  ,  quas  vocavit  anticyclicas  ,  emi- 
sit ,  quibus  priorem  contra  Syuoduin  Chalcedonen- 
sem  sanctionem  rescidit .  Istarum  quoque  eieuiplar 
exhibet  laudatus  supra  Evagrius  c.  8. 

33i.  luter  hostes  Concilii  Ghalcedonensis  nuine-» 
ratur  etiam  Zeno  Imperator  ,  non  quidem  quasi 
Eutychianam  hasresim  amplexus  doctriaain  in  hoc 
Sacrosancto  Concilio  defiuitam  respuerit,  sed  pro- 
pter  celebre  ipsius //e?iof/cou  ,  in  quo  Omuis  pror- 
sus  mentio  hujus  Sancti  Concilii  studiose  omissa 
fuerat .  Nempe  cum  Zeuo,  pulso  Basiiisco  ,  impe- 
rium  aiuio  477«  recuperasset ,  &  multa  pietati»  j 
ac  sincerae  fidei  signa  exhibuisset,  ab  Acacio  Pa-* 
triarcha  Constantinopolitano  primum  induci  se  paa- 
sus  est ,  ut  Jo.  Talaja  ab  Alexandriua  sede  eje- 
cto  ,  in  eamdem  Petrum  Moggum  )am  autea  da- 
mnatum  restitueret ,  ut  supra  dictum  est  n.  528. 
deinde  ad  pacem  in  Ecclesiis  redintegrandain  fa- 
mosuin  illud  ederet  Decretum  unitivum  ,  seu  He-^ 
noticon  nuucupatuin  ,  quod  iutegrum  exhibet  E- 
vagrius  Lib.  lll.  cap.  l4. ,  &  ex  eo  Baronius  ad 
ani).  482.  u.  26.  lu  eo  autem  Tmperator  solam  fi- 
dem  uominat  a  3i8.  Patribus  Nicaea;  expositam , 
&  a  1 5o.  ConstaDtiiiOpoli  confirmalam  ,  nec  aliucL 
Symbolum  ,  vel  doctrinam  ,  yet  decisionem  fidei^ 
vel  jidem  iu  Ecclesiis  haberi  vult ;  declarans  ei- 
dem  Nicaenae  Fidei  assensos  fuisse  Patres  iu  Cou- 
cilio  Ephesiuo  congregatos;  tum  Nestorio ,  atque 
Eniycheti  ,  se  auathema  denuutiara;  uterque  e- 
nirn  jidei  decretis  Nicasnis  ,  &  Constautiuopolita- 
nis  repugnat ;  ac  demum  approbare  se  duodecim 
capituia  S.  Cyrilli .  Postea  vero  ita  concludit :  Cui- 
que  autem  ,  qui  aliud  quiddam  vel  senserit ,  vel 
sentiat ,  seu  jam ,  seu  alias ,  seu  in  Concilio 
Chalcedonensi ,  seu  in  alio  quovis  Co7icilio ,  ^- 
nathema  indicimds .  Hoc  est  famosum  ilhid  He- 
noiicou  ,  Acacio  suadente ,  vel  fortasje  etiam  di- 
ctaute  ,  compositum  ;  in  quo  sin  minus  expresse  , 
saltem  tacile  Concilium  Chalcedouense  una  cum 
dogmatica  epistola  S.  Leonis  ad  Flaviannm  pro- 
scribitur,  Qnamvis  autejn  sana  doctrina  iu  eis  de- 
£uita  Heuotico  nou    proscriberetur ,    eidem  tamea 

ad* 


(fl)  IVlitius  cnm  istis  Monachls  actiiTn  fint ,  qiiia  con- 
stabat  eos  a  Theodosio  faliis  Concilii  actis  ,  &  prava 
Sancti  Leonis  epistolap  versione  «leceplos  ,  credidisse  Ne- 
storianam  iinpietittin  esse  denno  siisciaatnn  ,  &  simnl 
<cnm  duabus  naturis  duas  personas  in  Jeeu  Christo  r«- 


poni  .  Iinperatrix  etiara  Eudoxia ,  Theodosli  Imperato- 
ns  qiiondam  nxor,  ([upp  tiinc  in  Pala-stina  raorabattir , 
creditiir  non  raodicam  in  liis  turbis  partem  habnisse , 
iit  dilecti  a  se  Dioscori  proscriptionem  ulcisceretitr . 


DE  CONCIL.  CHALCEDOXF.XSK 


»47 


«(linodiinn  nocnit  ;    niifle  Ptiain  ri)iiiinuiiiler  a  Ca- 
tlioJiri»  fejectnnt  fnit  (a)  . 

352.  !Non  minns  Sancl.i?  Chalfe«loTiensi»  Syiiodi 
liostcni  se  prasbnit  Anastasius  Zenonis  iu  Iinperio 
snccessor  ;  qnainvi»  iii  sni  inangiiralioiie  solemni- 
ter  promiserit ,  se  decrela  einsflem  Synoili  reiigio- 
«e  servalurnm  ,  cnjiis  jnramrnti  cli.irt.im  propria 
ipsins  inanu  si{^natain  Putriarclia  Enpheniins  iu 
tliesanro  Ecclesiae  Constanlinopolitanae  servari  jns- 
sit  .  Sed  .Anasfasins  brevi  sn.r  promissiouis  obliiiis 
Kpiscopos  Calholicos,  co*j.ie  maxirae  ,  qui  vSyno- 
(luin  Chalcedonenscm  tnebantnr  ,  crufieliter  vtxa- 
vit,  pr.Tcipne  autem  Euphfininin  &  Macednninin 
Palriarchas  (>>nslaiitinopolitai)Os  ,  &  sub  hoc  liiipe- 
ratore  Eutychiana  factio  tantas  vires  acquisivit , 
nt  ex  Patriarchis  Orientalibus  unus  Ptlaccdonius  or- 
thodox.TT  fi(?er  ,  &  Concilio  (Ihalcedoueusi  ^rr/i/rer 
adliapreret ;  Nicaetas  enim  Mfxaudrinus  aperte  Sy- 
iioduin  Chalcedonensem  rcjiriebat;  Severus  antem 
Haeresiarca  ,  de  qno  postea,  Antiochenain  cathe- 
drain  ,  expulso  Flaviano  ,  occupaverat  .  Et  talis 
erat  Ecclesiae  Orientalis  infelix  status  j  imperaute 
Ana-.tasio . 

335.  Sed  alius  fuit  Concilii  Chalcedoncnsis  clan- 
cularins  hostis  ,  qni  postea  a  Deo  ad  alliora  voca- 
tU9  ,  ac  lotiis  niutatns  pro  e;nsdem  defensione  diu, 
muJlumqne  pugnavit .  is  fuit  Vigilius,  qni  dum 
Constaniinopoli  moraretur  sub  Ponfificatn  Agape- 
ti  ,  ainbitione  obtinendi  Porrtificatn»  Romani  in 
transversum  actus ,  cum  Augusta  Thcndora  tran- 
sei;it ,  nt  si  ejns  ope  Sedem  Apostolicam  obtine- 
let  ,  in  condemnationem  Concilii  Chalcedonensis 
coiisensnrns  csset .  Reipsa  Augusta  per  rjellisarinm 
Palrilium  et^ecit,  nt  pulso  in  exilinjh  Sylverio  le- 


gitinK.  I'<Mitifice  ,  in  ejiu  locuin  simonlace  intru- 
d«rt:Uir  Vi^ilin»;  qiii  promissioiiis  menior  secretas 
JitleiMs  dedisse  Jertnr  ad  Theodosinm  ,  Anlhimiiin, 
&  Serernm  Entychianos  ,  ii>  qnibuj  eoruin  erro- 
res  probat  ,  dnarumqne  in  Cliri-^to  naturarnm  con- 
fessionein  condemnabat  .  Ilas  littera»  memorant  Jji- 
I)eratns  in  suo  Bre.'uirio  c.  22. ,  &  Vicior  Tnro- 
neiisis  in  Chronico-y  eayleiinpie  indicat  etiani  Ka- 
ciuiduj  in  Lib.  adv.  Mociannm  ,  Qu;imquam  IJfi- 
roiiins  eas  «uppojititias  esse  contendit  (h)  . 

554.  Sed  aiitequan»  hniic  ariicnlnm  absolvamiij  , 
lioijiiulla  addenda  sunt  de  multiformibin  scclis  , 
seii  capitibus  luijus  Entychians;  hylr.-p,  quar*  de- 
cem  ab  Auastasio  Suiaitu  in  cS'r,yo  capp.  G.  <k  7^». 
nuHierantiir  j  a  Nicephoro  aulem  dno<Iecim  Lib. 
XVIII.  caj).  45.  quae  tamon  oiiuies  siib  uno  Mo- 
nophjsitarujn  noiniiie  coin[)rflienduutiir ,  qnod  o- 
nnies  in  eo  convcnirent  ,  iit  nnam  taiitiiminodo  irt 
Christo  iiaturam  aguoscerenl :  unde  nomine  potius  , 
quain  reipsa  ditferunt  . 

555.  Primo  autein  Facundus  Hprnnanensis  Lib» 
1.  cap.  5.  duas  |)ra?cipuas  sectas  di.slinpuebat  ,  in- 
quiens :  ,,  Eutychiaiioruin  duae  sunt  partes:  nna  , 
,,  quar?  per  totum  sequitur  Hlutychi»  principis  sui 
,,  senteuliam:  alia  vero  ,  qnae  in  quibnsdain  ab  eo 
,,  dis^enfiens  ,  per  superbi.im  lamen  deiignatur  ad 
„  Eccfcsiain  poeiiilendo  reverti  .  "  }Io»  secimdos 
Eutychianos  vocat  Acephalos  ^  vel  Scr^iieatychia- 
noSy  qnia  nnain  qnidein  Jcsu  Chriiti  natnriin  prae- 
dicabant ,  sed  qna?  secimlurn  aliquiil  naturce  Pa- 
tris  essft  consuhstantiiiHs  ,  &  item  secundum  a- 
Uquicl  iwstrce .  Ila  quidem  Facinidus .  Id  etiam 
consonat  doctrinae ,  qnam  postea  Severiani  expo- 
sueruut    iu  CoIIatione   Iiabila  Coustantioopoli    snb 

Ju- 


(«1  Protestabatur  vero  fmperator,  se  Conciliiim  Clial- 
Cctfonf-nse  debita  veneratione  snscipere  ^  nmle  ad  I-^eli- 
cem  Rom.  rontiticem  ita  scribebat  :  Pro  certo  habere 
deb^t  y  C?"  Piftatem  no.itrain  j  O"  supra  meinoratuiii  san- 
cttssiiniiiH  Petrunt  (  JVTogijinn  )  ,  Cr  iuiiversas  sacrosan- 
Ctas  F.cclesuir  sanctissiimiiii  Chulcedonense  Conctliuin 
uiiiplecti  y  atijue  x>enera'i}  t/iiod  cuin  Jide  IMcani  Con~ 
c.tii  prvrsus  consenlit .  Ex  (jiiiJtiis,  aliisrpie  Nat.  Ale- 
aan<le-r,  &  Anlonin»  Pagiiis  Bnronio  ncn  consentinnt  , 
<|iu  ad  ann.  /(82.  ninn.  .3i.— Sc  seif.  Zenonem  seinper  . 
hjreiicum  rnisse  scrihit  ,  .-i('((ue  httreticoruin  pafrocinitim 
tnod''  putam  ■)  modo  clanculiiin  sitscepisse  .  Moc  Zenonis 
Ht-noiiron  .'olita  sii.i  lervrnti  eIo'Hientia  ita  e.xi^ilat 
F.aciiniliis  Hermian*nsi.$  Lib.  XU.  cap.  4-  >)  P^^  vero  , 
j,  tin^  Zeno  Imperator,  calcata  reverentia  ordini.s  l)ei , 
,)  pro  siio  arbitrio,  nc  potestate  decrevit,  ijnis  acci- 
j,  piat  ?  (piis  atiendat  ?  iii  ipiibiis  potestas  inconsidera- 
,,  1.1  ,  non  «[Mod  expeiliret  ,  .^ed  sihi  lioeret  ,  attendit  r 
,,  nec  intelle.xit ,  «juod  nnrt  con/usio  faciat  unitatem  . 
„  Nam  .si  unitas  non  hflpreticoriim  conversione ,  sed 
„  rontagio,  Sc  commixtione  lacienda  est ,  ciir  Acepha- 
,,  li  i.intnm  &  non  omnes  harrclici  admittenni-ir  in 
5,  Ecclesiam  ,  siiis  errorir>ns  non  ante  d.iinn  itis  ,  n- (fne 
„  re^tptis  deliniliouihiis  ,  tfii*  adversii»  errore.s  coniin 
,,  con.stitut*  .'Jiint  ?  ,,  Deinde  coDsidf  r.ins  inscriptionem 
Henotici  ort/ir)fZo.T;.«  F.i  itcipit  ,  /frchiiuandritis  ,  Cr  po- 
pulis  t  «Iios  Zeno  liortatiir,  rit   socientur  Ecclesitf,  ita 


prosequitur  .•  ,,  O  virnm  pm  Jentcm  ,  &  iindipie  ciiv. 
,,  cumspnctiim ,  (pii  inciibare  pr.Tsumpsit  officio  Sacer- 
,,  dotuiii  r  (IrtlioJoxos  vocat  Acephalos  ,  si  nihil  afiiul, 
„  a?)  Ecclesia  se|)aratcr.  .  Cur  igitiir  eos  Iiortatnr,  ut 
,,  conjung.intiir  inatri  spirituali ,  si  e.K  ea  diijimcti  per- 

,,  mansenint    ortliodoxi  ?  Nam    volens    eisdem  .Se- 

„  mieiitychiani.s  satistacere  ,  in  hoc  edicto  fidem  suair» 
,,  exposuit ,  protitens,  (jnod  Nicffninn  ,  Constantinopo- 
„  litaniim ,  EphcMimun  Conciliiun  susciperet;  tacens 
,,  autem  de  Clialcedonpnsi  ,  Sc  duanim  Christi  natura- 
„  ruin  profe.ssionem  refiisiens,  (fuasi  non  antiJoto  sa^ 
„  nandi  sint  morbt  ,    seil  ad   aliorum  contaginm  colli- 

,,  geiidi  (^iii   etiatn  aliiid  detcriur  add  ns  aitj  {/uod 

„  sancl<e ,  i/utt  ubn/ne  essent ,  CathoHcx  Ecclesi^tt  O* 
,,  f/ui  eis  /jrxessent ,  Den  amahiles  Sacrdotes  ,  non  a- 
,,  liter  ciederent.  (^)insi  omni  nn  Hdts  Ecclesiarum  ex 
,,  ejiis  voliintate  |)enderet ,  &  ntmini  aliter  liceret  cre- 
„  dere  ,  (jnain  pr^c"iper(t   Imperitor  .  " 

(//  ETiiinen'ii-..  Card.  AuijiistinMS  Orsi  L.  XIF.  Hist» 
Kccteiia.itictt  n.  47*  opportuni"  ohservat  ,  han--  horri- 
bilem  Visjilii  pr.Tvari^iation-^in  ndiil  Jipniiati  Apostoli- 
c*  Sedi<  (ihfsse  ;  necpie  enim  tunc  Viijilius  erat  legj- 
tiiniis  Fontilex  :  (piando  aiitein  mortiio  Sylverio  ean» 
Cafliedrjin  ronsceDdit  ,  in  afterum  viriim  mutatns> 
nihil  auctoritati  STnodi  ChaiceJonensis  derogari  passiis 
est.  Vid.  siip.  Q.  21G.  bei{. 


i48 


DE  INCAHN.  SECT. 


Justiiiiaiio  Tmperatore  ;  in  qna  profcssi  snnt  ,  se 
anathenia  EiUyrlieti  dicere  ,  qnin  adduci  possent  , 
r.t  Synodunj  Clialcedoneiisem  reciperent ;  &  qui 
iit  scribit  Evagrius  Lib.  111.  cap.  5.  dnas  in  Clrri- 
sto  natnras  connteri  nolebant ,  ne  divisio  sequere- 
tnr,  ipsnm  tamen  ex  duabus  naturis  perlectis  es- 
se  dicebaut . 

55G.  Std  alii  Jcephalos  ab  Eutycliianis  non  di- 
stinguunt  ,  nisi  quia  cum  antea  nt  suum  caput 
seqneretur  Petrum  Mogquni  Alexandriiiac  Eccie- 
sijs  invasorem  ,  postea  ab  eo  desciverunt,  quando 
recepto  Henotico  Zenonis  Synodum  Clialcedonen- 
sem  non  aniplius  aperte  dan^nabat  .  Ouamquam 
vero  IMoggus  ad  hanc  scissionem  tollendain  Syno- 
dum  Chalcedonensem  postea  damnaverit,  iidem  ta- 
men  ab  ejus  communione  divisi  perseverarunt :  ac 
propterea  vominati  sunt  Acephali  ^  quod  a  ca- 
pite  idest  Patriarcha  siio  disjiincti  seorsim  con- 
gregabantur ;  lU  testatnr  Leontins  in  Lib.  de  Se- 
ctis  Act.  V.  ,  nbi  eorum  errorem  solide ,  &  eru- 
<3ite  refellit  . 

557.  Idem  Leontins  in  eodem  opere  aliorum  Ea- 
■tychianorum  ,  qui  dicti  sunt  Hoesitantes  ,  vel  Se- 
gregatl ,  s^raece  $'iffixiyvo/xii'oi>  argumenta  atTert ,  & 
dissolvit .  In  istorum  vero  secta  reponit  etiam  A- 
nastasiimi  Imjieratorem  ,  de  qno  supra  num.  552. 
Actione  autem  VI.  scribit,  Justinianum  L- perato- 
rem  horum  Hcesilantium  causa  trium  Cajjitulo- 
Tum  damiiationem  taiUo  slndio  curasse  ;  his  enim 
anathematizatis  sperabat  ,  Concilium  Clialcedonen- 
se  rereptum  iri  ,  veruin  ,  snhdit  Leontins  ?2ec  sic 
quidem  adducti  sunt  Hcesitantes ,  ut  Sjnodum 
reciperent .  Non  videntnr  isti  ab  Aceplialis  reipsa 
distincli  . 

558.  Sequuntur  Severiani  ,  ita  dicti  ab  imi^io 
Severo  ,  qui  Cathedranv  y\niiociienam  expulso  le- 
^itimo  ejus  Episcopo  Flaviano  uon  sine  magna  lio- 
jiiinum  caRde  surripuit  anno  Cliristi  5 12.  Iste  He- 
jioticon  Zenonis  subscripsit  ,  simnl  etiam  Conci- 
lium  Chalcedonense  damnans  ;  in  quam  iinpietatem 
innlios  alios  Episcopos  peitVaxit;  ita  nt  quasi  no- 
vum  caput  Eutychianorum  factus  fueril  :  nrsde  non 
hceretic'  solum  ,  sed  plane  infame  hceresiarchos 
jion^en  promeruit  .  Hic  patrocinio  Anastasii  Impe- 
xatoris  abutens  multa  ,  &  gravissima  mala  Eccle- 
«iis  Orientaiibus  attulit  ,  donec  tandem  damnatus 
jn  Concilio  ConstaiUinopolitano  /^o.  Episcoporum 
snb  Joanne  Patriarcha  anuo  Christi  5 18.  ,  •omni 
lionore  ,  dignitate  ,  ac  communione  fidelium  pri- 
vatus  fuit .  Quam  justam  damnationem  coufirma- 
yunt  puslea  Episcopi  Palaesliiiae  h\  Synodo  habita 


II.  DISS.  III.  CAP.  IL 

a  Joanne  Jerosolyjnilano  ,  tum  Episcopi  Tyri  cnm 
Epiphanio  Metropolita  .  Severo  anlem  exanctorato 
Thronum  Autiochenum  consceudit  Paulus,  qui  or- 
tliodoxam  doctrinam  ,  &  Synodi  Chalcedonensis  ve- 
uerationem  in  magna  Antiochena  dicKcesi  reslituit, 
Id  faclum  est  sub  Justino  religiosissimo  Imperato- 
re  ,  quianno5i8.  impio  Anastasio  in  Imperio  snc- 
ctissit  .  Sub  eodem  etiam  Angusto  a  Fxoui.  Pontifi- 
ce  Agapeto  depositus  fnit  Anthimus  a  Coiistantino« 
politana  Sede  ,  qui  Severo  conseuserat  ;  &  in  ea- 
dem  constitnfus  IVlennas  Caiholii  iis  ,  qui  in  Con- 
cilio  prassentibus  Apostolicis  Legatis  Pelagio ,  & 
Theophane  ,  ac  5o.  Episcopis  sentenliam  dainna- 
tionis  tulit  in  depositos  jam  Authinuun  &  Severuui. 
559.  Inter  alios  Severi  discij)nlos  fnit  Jacobus 
IMonachus  ,  Zanzalus  ,  &  Baradoeus  cognomina- 
tus  ,  qui  Syros  j)lerosque  a  recta  fide  abduxit ; 
c{ui  proinde  ab  ejus  uomiue  Eutychiani  Jaco- 
bitae  dicti  sunt  ,  latissime  propagali,  &  qui  ab  a- 
liis  sejuncti  proj)rios  sibi  consiiluere  Patriarclias  , 
cjuorum  seriem  cdhuc  vigentem  texuit  Jos.  Simo- 
nius  Assemauas  T^om.  II.  Biblioth.  Orienlal.  ])ag. 
02!.  seq.  qupniquamcomnuinionem  cum  aliis  hae- 
reticis  ,  immo  &  cum  Calholicis  habere  non  recn- 
sant ,  totam  disscnsionem  uon  in  fidei  articulis, 
sed  in  Scholasticorum  Oj)inionibus  esse  jmtantes , 
qua  in  re  toto  aberrant  ostio  ;  agitnr  enim  de  fi- 
de  in  Concilio  oecumenico  Chalcedonensi  definita. 
Isti  aliquateuns  a  stolida  ICutychetis  hanresi  reces- 
sisse  videntur  ,  unam  tantum  profitentes  iu  Chri- 
sto  uaturarn  ex  divinitate  ,  <&  humanitate  corti- 
positam  ,  conversionis  tamen ,  confusionis' ,  & 
cornmixtionis  expertem  . 

540.  Ejusdem  Scholae  Severianae  fuit  Joannes 
Philoponus  dictus  ,  &  Trilheltarum  sectae  auctor  ; 
de  quo  nonnulla  notavimus  Tom.  II.  pag.  45« 

54 1.  Sed  prae  ceteris  memorari  meretur  secta 
Theopaschit arum  ,  hoc  est  eorum  Eutychianornm  , 
qui  consequcnter  ad  sui  Magistri  priucijiia  ,  ij)sam 
uaturam  divinam  passam  fuisse  iusane  delirautes 
blasphemabant  ;  ac  propterea  in  medio  Crucis  cla- 
vo  affixo  ur.am  SS.  Trinitatis  jiersonajn  crucifixam 
fuisse  indicabant.  Atqne  ab  his  orta  fuit  ilia  ad- 
ditio  facta  Trisagio  :  Sanctus  Deus  ,  Sanctus  Jor^ 
tis  ,  Sanctus  &  imniortalis  ,  qui  passus  es  pro 
vohis  ,  miserere  nohis  ;  cujus  auctor  dicitur  Pe- 
tvus  P"ulIo  ,  sen  Gnaphecus  Antiochenus  pseudo  E- 
piscopus ;  &  quae  tot  turbas  jjraecipue  Constanti- 
uopoli  excitavit ,  ut  nnilta  ejus  cansa  hominum 
miliia  misere  perierint  (a)  • 

542.  Hujusmodi     additamentum    merito    suspe- 

ctuui 


(fl>  Anastasins  Iinperalor  in  regia  iirjje  trisagion  cmn 
ailjecta  ci?.ii.sula  :  (jiii  passus  es  pro  nol/is  ,  dccantari 
jnsserat  :  sed  populns  antitjiifle  fonmila!  assiictiis  aeri- 
ter  FeMstp}>iii)  ,  ac  tinnnlttiahatiir.  Cnm  antem  anno 
i5ii.  <rie  4-  !NovcBil)ris  ,  rj^naj  noininioa  erat  ,  in  iiia- 
gna  hominnm  irecfnentia  M.iriiiiis  Pr.Ttectiis  l'r.Ttorii  , 
&  Pilato  Pr.TtVcliis  civitalis  tris-agion  eiiui  additioae 
magua  voce  caDtare  ccepissent  ,  Cathoiici  vero  conten- 


tiose  resisterent,  ad  arma  ventnm  est,  non  sine  ma- 
gna  Catholicornin  sangninis  eftiisione  .  Seil  postritHe 
cnin  iidein  Catholici  rnojori  nnrnero  accnrrissent  ,  se- 
ditionis  incenilinni  adeo  anctiun  est  ,  ut  Cathoiieis  pr^- 
vilentihns  innlti  Eiityclii  inornin  occisi  tnerint  ,  atqne 
iit  in  litijusinotii  tniniiltilins  accidere  solet  ,  miiitari  li- 
centia  eonnn  doinns  evers.T  ,  ac  tlaininis  cotnbnstae  . 
Brevi    aiitem    malnm  sic    crevit ,    ut  infelix  Jinperator 


DE  CONCIL.  CHALCEDONEXSI. 


«49 


ctmn  erat  ,  &  jiire  a  Catliolicii  rejioiehatur ;  tiiiii 
qui.i  ab  Kiityrliiaiiis  erat  facturii  ,  qui  iiaturain 
luuii.tiiaiii  iii  Cliristo  nnu  adinitteiites,  pasjinuein 
diviiiitati  tribuebant  :  tiim  etiain  qiiia  coiisueto  fi- 
deliuin  niore  lioc  canticum  ad  J)euin  iiiiuin  ,  & 
trinum  dirif;ebjtiir  arl  iinilatiouem  trisagii  Angeli- 
ci  ,  qiKHl  Isuiae  V^I.  5.  legitur  .  (Jelcruin  si  diii- 
gatur  ad  Jesuin  Cljristum  ,  &  Deum  ,  &  licmiuem  , 
iHiilam  nieretur  rej)reliensi<>iiem .  Quocirra  ad  tol- 
lendam  «"quivoratiouem  ,  Calendio  Praesul  Aiilio- 
clienus  ortliodoxus  ,  ita  praeceperat  caiii  :  ,,  Saiictus 
5,  Deus  ,  Sanctus  fortis  ,  Saiictus  &  immortalii  , 
„  Christe  liex  ,  qni  crucijixus  e5  pro  no.''(i  •' qiue 
tameii  additio  tutychianis  iioii  probabatur. 

545.  Iiiter  Entycliianos  etiam  disputari  coeplum 
est ,  an  Cliristi  Corpus  esset  incorruptiliile  ?  AlKr- 
mavit  Julianus  Halicarnassoeus  ex  Severi  scliohi  , 
quia  si  corruptibilif  caro  (Jliristi  dicatur  j  neces- 
sario  duae  in  eo  uaturae  confiundae  sint .  Veruin 
negabant  alii  una  cum  ipso  Severo  ;  unde  diiae 
sectac  natas  sunt  IncorrupticoLirum ,  &  Corrupli- 
colarum  ;  de  quibiis  aliqua  diximus  p.  120.  Pri- 
jn.TB  sectae  coripliaeus  erat  Ga|anus,  qui  Tiinotheo 
in  Patriarchatu  Alexaiidrino  successit  ;  alterius  au- 
tein  Theodosius,  qui  Gajiino  post  breve  interval- 
Jum  temporis  expulso  eamdem  sedein  occupavit  , 
iioii  sine  magnis  turbis  ,  &  lioinimim  caedibus  . 
De  his  seclis  nonnulla  habet  Eulogius  apud  l'ho- 
liiim  (>0fl.  (JCXXVII.  Aiqiie  liarc  paiica  ex  liisto- 
lia  int-^licis  ejus  aevi  delibare  necessarium  visuin 
est  ,  anlequam  turbulentissimam  ,  &  obstiiiatih>inKiin 
illam  haere-iim  lheo'ogicis  momentis  cx  verbo  Dei 
scripio ,  &  tradito ,  ac  etiam  rationum  pondere 
coulutarcjni.is  . 

ARTICULUS  III. 

Qualis  Juerit  Eutjchetis  hceresis  . 

344'  Non  defuerunt  ,  qui  ut  Nestorianam  ,  ita 
etiam  Euiychianam  hj;resim  imaginariam  voca- 
xent,  positam  scilicet  in  sola  verborum  iniitili  con- 
tentione,  cum  de  rebifs  una  esset  omnium  senten- 


tia  ia).  0(10,1  si  veruin  eMet,  quis  nori  vijet  ,  & 
Saiictorum  l*alruiii  ,  &  (Jonciliorum  ,  &  suinmo- 
rii.ii  eliam  Hoiitificum  auclorilatem  lu  Iribrio  ex- 
pniii  ,  qii  isi  pro  soli*  verbis  tanta  auimorum  cou* 
teiitione   certasneiit  ?  Sit   ilaque 

pnorosiTHj  L 

Eu!  yches  vere  docuit ,  unam  tantummodo 
Jiusse  in  Jesu  Chrinu  naturam  , 

Z^'^.  Ita  noster  S.  Prapoeplor  lib.  4>  f"nt.  Gent# 
cap.  55.  incjuieus:  „  Eutyche< ,  uf  uniaieuj  per-» 
,,  sonae  coiitra  Xejtorium  servaret  iii  Cli'islo,  «ii- 
„  xit ,  in  Christo  es>e  etiani  unam  natn  am  , 
,,  ila  quod  quajnvis  aute  unioneHi  eisent  duT  ua- 
,,  lurae  distinrtae  ,  divina,  &  huiiiana  ,  in  unione 
,,  tamen  coifrunt  in  unam  naturam  .  Lt  sic  di- 
,,  cebal  ,  Christi  personam  ex  duahus  nUturis 
5,  esse  ,  7ion  autem  in  duabus  naturis  suhsiste- 
,,  re  ,  propier  quod  in  Chalcedonensi  Svnodo  est 
,,  coudeinnatus  .  **  idipsum  probatur  lestimoDiis 
certissimis  . 

346.  Primo  ex  Concilio  Constantinopolitano  an. 
446.  (  vid.  sup,  11.  197.,  seiju.  )j  coaclus  eniin 
suam  li  lein  expoiiere  j^duasque  in  Chrislo  naturas 
coiifiteri ,  post  multas  tergiversatioues  ,  q  libns  cr- 
rorem  siuim  occulere  sludebat  ,  tandem  il.a  pres- 
sus  ,  ut  elabi  ainplius  non  posset  ,  Conjiteor  ^  in- 
quit ,  ex  duabus  naturis  Juisse  Dominum  nO' 
strum  ante  adunationem  :  post  adunationem  ve- 
ro  unarn  naturam  conjileor  ;  in  cujus  erroris  con- 
firmatione  perlinax  fuit  ,  addendo  ,  se  scripta  le- 
gisse  B.  Cj-rilli  ,  &  Sanctorum  Patrum  ,  ''j/  B, 
Jthanasii  ,  quonuim  ex  duabus  quilem  naturis 
dixerunt  ante  adunationem ;  post  alunationem 
autem  ,  &  Incarnationeni  non  jam  duat  natu- 
ras  ,  sed  unarn  naturam  dixerwit  .  Immo  eo  de- 
nientiaE  infelix  ,  atque  ijjnarus  .Archimandrita  pro- 
cessit ,  ut  Joaii.  Presbytero  vSynodi  (Joustantinopol. 
defeiisori  dixerit  ,  etiamsi  .-ipud  Patres  invenisset  , 
in  Christo  es-e  duas  naturas ,  se  il  non  suscipe- 
re  ,  quia  divinae  Scripturce  meliores  sunt  Patruin 

do- 


sil)i  melnens  I<ileJ>r,is  ffn^rere  coactii.s  sit  :  &  j.im  de 
altero  Imperalore  procl.im.unlo  agebatiir.  SeJ  lianc  p/o- 
ceil.un  An.i.st isiiis  opportiine  sed.ivit  ,  in  circo  sine  co- 
roiia  inst.ir  snpplicis  compirens  j  &:  w-gre  t.in<lem  ob- 
limiit  ,  iit  sibi  imperi.ile  diadem.i  rcddtrretiir  j  neqne 
poitea  lent.Tvit  ,  iit  nova  trisagii  ailditio  in  tccleii.i 
caneretiir  . 

(ti)  P.  Gabriel  Va.sqiiez  T.  I.  in  3.  P.  S.  Tliom*  (pi. 
II.  Disp.  XIV.  c.  1.  p.  loij.  edit.  I.ngd.  1620.  affert 
sententiam  Alplionsi  de  Castroj  piitantis,  Eiityclietem 
dociiisse  ,  in  Cliristo  post  iinionem  m.insisse  iin.Tin  na- 
liir.im>  per  compositionem  ex  diiahns  ppnnanenttkiis  in 
ipso  ,  non  per  conifrsionein  uniiis  in  aliam  .  Qu.im  sen- 
tenfi.im  &  ipse  Vastpieiins  npprobat  ,  Sc  nonniilla  ar- 
gmntiu.iad  ipsam  contirin.indam  addiicit  .  (^onaliir  ve- 
-  ro  ail  Miiiin  sensnm  perirnliere  Patres  ,  (jiii  aperte  te- 
stantur  ,    Entychetis  errorem  in  eo  iiiisse  ,    ijuchI  post 


adnnationem  non  amplius  remaripre  dn.is  natnr.is  p>iti- 
verit  .  Fesiiviun  est  .Tntcnj ,  (jiiod  inter  hos  Patre»  laii- 
d.Tt  etiim  S.  Aiig"istin'im  De  harestbus  c.  yo.  ;  qiii  t.i- 
men  aliqnot  annis  ante  Eiitychetis  li,Tresun  .>d  immor- 
t.ilem  vitam  commigr.iverat  .  Notant  (fiidnii  Editores 
IMaMrini  in  Co.Iiclbtis  plerisqne  Ms;.  .iddi  Nestori  inos , 
8t  Eiilvchianos.-  sed  facile  erat  vidcre  ,  non  (H)Sse  luec 
S.  Aii,i,Mist.  jam  praemortiio  attribni  .  Qiiuinj-iam  e.i  , 
uiiie  lie  Entycliete  addita  snnt  ,  Vas<('iciii  sentinti« 
repngnant  j  dicitiir  cnimde  lioc  H«resnr.di.i  ,  qtirxl  hu- 
mannatis  in  i^hristo  ilene^ans  i-erttaCem ,  </iud(ji2id  a 
Verbo  nostrjt  proprietatis  receptivn  e«f,  di\'in*  tantwi- 
modn  ad^crihit  essentijt.  Joann.  Fridcr.  Co'ta  L'itli.- 
raniis  in  Disserl.  I.  De  persona  Christi  $.  4^.  inemo- 
r.it  alios  tiros  dfiCto^  ,  </««  F.iHy-chianorur:  sententiani 
ita  expltcaiit  y  ut  a  irra,  &  orttioiloxa  aoctriiia  haud 
dijferre  videatur . 


i5o  DE  INCARN.  SECT. 

iJoctrinis  :  quasi  veroPatrmn  doctrina  sit,  aut  pos- 
sit  esse  Scriptnriscontraria  ;  vel  ipse  nielius  ,  quatii. 
St  Patres,  Scripturas  intelligeret  (a)  . 

547.  SecundQ  id  ipsum  de  EutycUete  testatus  est 
S.  Flavianus,  qui  pro  ejus  resipiscenlia  nilril  in- 
tentatum  omisit ,  Imino  in  epist.  ad  S.  Leoiiem  a- 
lium  addit  Eutychetis  errorcm  ,  qui  priori»  erat 
consectarius  .  Adjecit ,  inquit ,  aliam  iuipietatemy 
dicens  :  Corpus  Domini  ^  quod  ex  Maria  factum 
€st ,  non  esse  nostrce  suhstantice ,  neque  huma- 
nce  conspersionis :  sed  humanum  qnidem  illud 
vocat ,  non  tamen  nohis  consubstantiale,  neque 
Genitrici  ejus  securidum  carnem  .  Flavianum  au- 
t«m  tion  fuisse  istius  liaeresis  apprime  conscium  , 
contra  quam  ad  sanguinis  usque  efl^usionem  pu- 
gnavit ,  quis  unquam  credat  ? 

348.  Tertio  accedit  auctoritas  gravissima  S.  T^eo- 
Dis  Papae  ,  qui  de  tota  hac  controversia  ex  litteris 
ipsius  Eulychetis  ,  ac  Flaviani  ,  &  ex  relationibus 
suorum  Legatorum  tam  in  Ephesino  Latrocinio  , 
quam  in  oeoumenica  Synodo  Chalredoneusi ,  omni- 
110  edoctus  fuerat .  Eutychetis  autem  blasphemias 
anatbemate  saepius  perculit ,  &  iu  dogmatica  sua 
epistola,  aliisque  scriptissolidissime  contutavit  (Z>)  , 
Jam  vero  in  celebratissima  sua  epistola  ad  Fla- 
viaunm  Eutychetem  recte  redarguit  ,  quod  Sacra- 
JTientum  Incarnalionis  everterit ,  qui  naturam  no- 
stram  in  Unigenito  Dei ,  nec  per  humilitatem 
mortahtatis ,  nec  per  gloriam  resurrectionis  a- 
gnovit .  Et  alibi  in  epist.  ad  Leonem  ^ugustum 
osiendit ,  Eutychelem  per  impios  veterum  Hccre- 
ticorum  volutatum  crrores ,  tandem  in  Apoilina- 
ris  haeresim  incidisse,  ut  negata  humanoe  caniis^ 
atque  animce  veritate  totum  D.  N.  J.  C.  unius 
ussereret  esse  naturce  ,  tamquam  Verhi  Deitas 
ipsa  se  in  carnem  ,  animamque  converterit .  Et 
iii  Serm.  VIII.  de  Nativ.  Domini  c.  5.  Eutyclietis 
errorem  exponens  :  Hic  autem  ,  inquit ,  recentio- 
ris  sacrilegii  profanus  assertor ,  unitionem  qui- 
dem  in  Christo  duarum  confessus  est  naturarumy 
^ed  ipsa  unitione  id  dixit  effectum  ,  ut  ex  dua- 
ius  una  remaneret ,  nuUatenus  alterius  existen- 
te  suhstantia  , 

349.  Quarto  id  ipsum  testatur  S.  Gelasius  in 
Lib.  de  duahus  in  Christo  naturis  adv.  Eutyclie- 
tem  &  Kestorium  5  ubi  saepiushujus  errorisEuty- 


(a)  S.  Leo  Pontifex  jiire  inirabatur  ,  n  Patrihiis  Con- 
stantinopolitdnis  Irii^se  Eiity(;liet.em  in  eo  tantnmrnodo 
accnsattim  ,  qnod  post  a<!iinationtin  ,  seu  Jncarnatio- 
»<^m  ,  unam  tantummodo  ahsereret  in  Christo  natitrain  ; 
non  atitem  tjnod  ante  ac!unalionem  CFiristnm  diceret 
«X  daaiiij  eae  natiiris  i  cum  tain  iinpie  ,  inquit  S.  Leo  , 
diiarmn  naturaruin  ante  Incarnationem  Unigenitiis  Dei 
Piliii.^  fuisse  dicatiir  ,  ijiiam  npfarie  ,  poStquam  ferlvm. 
Coro  faCiim  ejf  ,  nartnra  in  eo  singufaris  asyeritiir  .  A- 
nimaJveneriat  enim  oculatis.simus  VontitVx  ,  non  posse 
dici  ClinsUHn  luisse  ante  Incnrnationcm  tx  duabiis  na- 
tnns,  nisi  siip|.onatiir  ,  jam  prflpexiitis.se  naturam  Ini- 
roanam  Clinsti  ,  sicnt  pnvexistebat  natur.i  dfvina.  Fi- 
des  aiUem  cathoJica  Jocet,  todem  ipso  momento ,    yno 


IL  DISS.  III.  CAP.  IT. 

cluanos  accusat ;  unde  etiam  concludit :  Jam  vt-' 
ro ,  si  (  ut  ipsi  delirant  )  adunatione  una  facta 
natnra  est ,  aut  unius  aholitio  est ,  aut  utriusqite 
confusio  .  Non  vero  addit ,  ut  Vasquezio  placuis- 
set,  aut  utriusque  commixtio  ^  quod  reipsa  sen- 
sisse  Eufychetem  ipse  opinatur  . 

35o.  Accedunt  &  alii  testes  bene  multi ,  Vigi- 
lius  Tapsensis  ,  Lib.  II.  adv.  Nestoriimi,  &  Eu- 
tyclietem  :  JSestorius  ,  inquit ,  duas  inducendo  na- 
turas  ,  duas  putavit  esse  personas  ....  Euljches 
recipiens  unam  Personam ,  unam  censuit  esse 
naturam  . 

35i.  Theodoretus  Lib.  IV.  Hoeret.  fabuhirum 
cap.  i5.  de  Eiitychete  sic  loquitur;  Dicebat ,  Deum 
Verhum  nihil  hufnanum  ex  Virgine  sumpsifse  : 
sed  ipsum  immutabiliter  conversum  ,  &  carnem 
factum  ,  per  Virginem  tantummodo  trajecisse  , 
crucique  ajffixam  fuisse  incircumscriptam  Unige- 
niti  divinitatem  »  Et  in  Dialogo ,  cui  titulmn  fe» 
cit  Inconfusus ,  ita  inducit  Eranistem  Eutycliia- 
num  suam  haeresim  exponentem:  Ego  dico  man~ 
sisse  divmitatem ,  ab  hac  vero  absorptam  esse 
humanitatem  ;  quod  hoc  exemplo  explicat :  Ut 
rnare  mellis  gutta  si  accipiat ,  statim  gutta  illa, 
evanescit  aqua  maris  permixta* 

352.  Ac  demnm  Liberatus  iri  Breviario  cap. 
II.  Eutjches ,  inquit ,  urgente  Satana  prcedica- 
bat ,  Dominum  nostrum  Jesum  Christum  con- 
substantialem  nobis  non  esse  secundum  carnem  , 
sed  de  ccelo  corpus  habuisse  :  rursusque  varians 
dicebat  :  ante  adunationem  duas  in  Christo  fuis- 
se  naturas,  post  adunationem  vero  unamjactam 
esse  .  Ubinam  ,  quaeso  sunt  illae  duae  naturae  per- 
manentes  in  Christo  post  adunationen»  ? 

555.  Obj.  primo.  Accusatur  Eutyches  a  S.  Leo» 
ne ,  aliisque,  quod  in  ApoUinaris,  &  Valentini 
errorem  incideret ,  asserens,  carnem  Christi  non 
fiiisse  de  IMaria  Virgine  sumptam  ,  sed  ccelo  de- 
lapsam  ;  atqui  hujusmodi  errores  aperte  ,  &  s?epiu9 
Entyches  auathemate  proscripsit ;  unde  etiam  ia 
CoticilioChuIcedonensi  anatliemata  dixit  Manichceo ^ 
Valentino ,  Apollinari ,  tD"  JSeslorio  ,  omuibusque 
hcereticis  ,  usque  ad  Sitnonem  Magum  i  C^  eis ^ 
qui  dicunt  D,  N.  J.  Christi  carnem  de  ccelo  Je- 
scendisse .  Et  antea  iu  Coucilio  Constantinopolila- 
no  idem  Eutyches  protestatus  est ,    se  per  calum- 

niam 

caro  formafa  est  in  utero  Vlrginis  ,  fiiisse  a  Verbo  as- 
sujn[)tain  .  Va-sqiieiius  tamen  r^ulychetem  interpretatur  , 
quod  duas  ante  unionem  admiserit  natiiras  non  priori-' 
tute  tewpriris  ,  srd  prioriui.e  natiira  .  Non  autem  sic 
mentein  Heresiarcliae  interpretati  siint  duo  sapientissi- 
mi  I'ontifices  Jyfo,  &  Gelasiiis  j  (piorum  prior  eiim  O- 
rigenisini  acciisavit ,  alter  vero  Nestorianismi  in  Toui. 
IV.  Biiyl.  Sanct.  Patrum  col-  4iB.  Vid.  etiam  S.  Tho- 
mas   in   JV.   cont.   Gent.  c.  45-    in   fine. 

(/>)  Extat  siib  noniine  S.  I,t-onis  Tract.  adversas  er- 
rores  Eutychetis  ,  O'  aliorum  h^ereticiriim  ;  sed  Qaesnel- 
liis  enm  spiirium  esse  ji.idicavit  .  Q)'iesne)li  jiidici'!m  a- 
doptavit  etiatn  fetnis  IJaHerinnsj  iinde  in  siia  eduione 
Venetaanni  iT^i.  eum  in  appendice  rejecit  T.  I.  p.  569« 


DE  EUTYCHETLS  ERFIOUE. 


i5i 


aiam  acciuari ,  qiiod  «lixerit ,  Verbiim  camcm  e 
ccelo  derulisse:  ergo  &c. 

354«  l^esp. ,  Diillani  liabcDtlain  csse  isli?  ana- 
iheinjti^mi»  ,  &  protetlationibiis  Juilyclietii  fnlein ; 
ut  rei|)*ia  Duliain  i|)!)is  liabueriiiit  tam  Kpiscopi 
Conriiii  Coiislaiilinopolitani  ,  qiiani  Patre»  Synoili 
Cbulcedoiiensis  ,  iiuia  ilaiiinabat  ore  lia;rcs<s  Va- 
lentini  ,  &  ApoUinaris:  inlerea  tamen  volens  no- 
lens  in  ipsas  recidebat  ,  duin  natnrain  Juiinauain 
in  Cliristo  perinansisse  negabal ;  &  duin  insupor 
inficiabalnr  ,  Jesuin  (^liristuin  esse  su.ie  beatissinu-c 
inatri  coiisubitanlialem  .  Hac  siinulatione  iiiii  sunt 
etiain  noi»  pauci  alii  Hccretici,  atque  iinpriinis 
INestorius ,  quorinn  tainen  fiaudulenlis  confessioni- 
bus  fides  adliibita  non  fuit.  Sane  Kutyclies  nun- 
qnain  adduci  potuit ,  nt  fateretur,  Cliristum  esse 
secundiun  carnein  beatissiina.*  Virgini  consubstan- 
tialem  .  Quare  Iioc  ?  nisi  quia  ndn  credebat  cor- 
piw  Cliristi  fuisse  ex  Virginali  Mariae  carne  for- 
matuin  ?  (a)  .  Addenda  autem  liic  est  Eulyclieli» 
suinina  stoliditas  ,  atque  iinperitia  ,  qua  facile  iu 
dogmata  absurda  ruere  poterat  ,  quin  omnia  eo- 
rnm  consectaria ,  vcl  connexiones  homo  stupidus 
pervideret . 

555.  Ohj.  secundo  Vasquezius  verba  S.  Gelasii 
Papae  ,  qui  iit  Lib.  de  duabus  in  Christo  naturis 
,,  ita  Eurycliiauoruin  errores  exponit :  Adhuc  au- 
„  tem  illud  adjiciunt,  ut  sicut  ex  duabus  rebus 
3,  conitat  liomo,  idest  ex  anima,  &  corpore,  quain- 
5,  vis  utriusque  rei  sit  diversa  natura  ;  usus  tameu 
„  loquendi  smgulariter  pronunliet ,  simul  lUrum- 
,,  que  complectens ,  ut  huinanam  dicat  naturam  ^ 
,,  non  humanas  naturas :  sic  poleutiara  in  Chri- 
,,  sti  niysterio,  &  unitionem  divinitatis  ,  atque  hu- 
5,  maiiitatis  unam  dici  vel  debere ,  vel  possena- 
„  turam '■^ :  quemadmodum  ergo  recte  dicitur  uaa 
hominis  natura  ,  licetex  duabus  partibus  conjtans : 
ita  Eutychiaui ,  unam  diceules  Chrisli  naturam  , 
non  proplerea  carnein  excludebtujt .  Eadein  fere 
de  Etiiychianis  iiarrat  Kacundus  Hermianensis  Lib. 
I.  cap.  ult,  ,  scilicet  eos  dixisse:  ,,  Sicut  ex  dua- 
„  bus  Daturis  ,  idest  ex  auima  &  carue  ,  una  com- 
„  posita  est  huinana  tiatura  ;  sic  ex  deilate  ,  & 
„  iuimaiiitate  una  composita  est  Cliristi  iiatura.  " 

556.  Resp.  ,  Eutychianoj  hujusinodi  exemplo 
fuisse  usos  ad  propriuin  errorem  tegendum  ,  sed 
frustra :  quaiido  enim  ulterius  interrogabantur,  an 
sicuti  in  homine  etiain  post  unionein  reperiuntur 
islae  duae  naturae,  vel  substantiae  aniina  ,  &  cor- 
pus ,  ita  etiam  in  Jesu  Christo  invenirentur  duae 
iiaturae  divina  ,  &  riumai)a  ,  tuuc  aqua  illis  has- 
rebat  j  &  cuin  erroris  sui  magistro  respoudebant  , 


(o)  Omnes  pene  aliornm  Hffretlcoriim  errores  fiiisse 
aJj  insijlso,  3c  imperito  sene  renovitos,  solit.i  siia  e- 
nidfhonp  ostendit  Pctavins  Lib.  I.  Dfi  Incarn.  c.  i  5.  & 
qnitlnn  Tlieoilorelns  L.  IV.  Hteret./u/tilaruin  C.  i3.  Eii- 
tyclietein  ait  ,  jumpndem  exoletam  l\ilentini  h.tresim 
insiauraste  .  Annstasiiis  Sinaita  in  0'yJe«>  c  6.  «iicil  , 
%  Valentinianis  ,  Marcionitis  >  9i  jVIanichaeis  eiirn  didi- 


(Jlaistiun  essf  ex  duabus  natnris ,  non  in  duabui 
iiatiirisj  quia  ij<.iii])e  tn  adunalione  iiatura  luima- 
«la  fuerat  absurpla  a  divina  ,  ul  giitta  nullii  a  nia- 
ri  .  nanc  illorum  fraudtm  detegit  Cielasius  in  eo- 
dtm  loco  ita  subdens:  ylluid  est  ^  t/uod  usudto 
loquendi  compendiu  scepa  de  qualibet  rei  purte 
dicimus  ,  (J)-  iolwn  quod  est ,  sme  dubio  prvjite- 
niur .  Aliud  cum  prorumpit  humana  temeritatis 
audacia  ,  qu<x  sic  aliquam  partem  nuncupare 
coiuendit ,  ut  quod  toium  est ,  nfgare  moliatur^ 
55-j.  Clarius  subdolam  Eutycliiuunrum  evasio- 
nein  ostendit  J^'acundus  Uud.  loco  subdens  nomine 
Eutychianorum :.  iii  ideo  ex  duabus  quidem,  sed 
non  in  duabus  naturis  Christum  conjaemur :  uu- 
de  seniper  ad  capitale  Eutychelis  principiuin  re- 
currebant ,  duas  fuisse  iii  Christo  ante  adutJatio- 
nem  naturas  ,  unain  autem  jiost  adunatioiiem  .  Au- 
tea  vero  idem  ^'acuijduj  cap.  5.  ejusdem  Libri 
cniifuendilm  es5cdixerat,  Dominum  uostrumJesum 
Cliristum  in  duabus  naiuris  ,  idest  in  divLnitale 
atque  humanitate  perftctum  ,  IVeqne  praetereuu- 
dum  existimo,  quod  idem  Facundus  Lib.  I.  c.  i^. 
aperte  Kutychianis  improperat ,  fpsoi  jiempe  ,  nou 
iniuus  quam  i\'e!.toriaiios  ,  negasse ,  B.  Matianx 
Virgiiiem  esse  matrem  Dei ;  „  cum  enim,  in- 
,,  quit ,  propterea  secundum  veritatem  mater  di- 
„  cta  sit )  quia  carnem  ex  se  omnium  Domino 
„  ministravit ,  quod  Eutjches  negat  f^.  nou  po- 
„  test  B.  Virginem  vere  ,  &  j^roprie  dicere  tna- 
,,  trem  Dei ,  sed  nuiicupalive  potiiis ,  ac  perfua- 
,,  ctorie,  quamnoncredu ,  carnein  exseomhium 
,,  Domino  niinistrasse  . 

558.  Instat  Vaiquezius  .  Tota  ergo  1-atiO  ,  -quar* 
Eutychiani  fueriiU  iu  Coucilio  CJialcedoueiisi  »U- 
Jnnati  ,  erat  illa  particula /a,  volebiutlmim  ,  Chrt- 
stum  fuisse  quidem  ex  ,  non  vero  iadoalxis  naturis . 
„  Gilm  autem  dicebaiU  ,  Cliristum  e>se  ex  duabus 
,,  naturis  ,  asserere  non  poterant ,  aiterain  in  alte- 
„  rain  esse  conversam,  &  omniuo  cousuuiptam,  sed 
^,  utramque  manere ,  ita  tameii  ut  in  Gliristo  nou 
„  haberet  unaquaeque  illarum  vicem  ,  5t  iocuitt 
„  uatdrae  ,  sed  esset  pars  ejusdern  naturae  vx  u» 
,,  traque  concrelab  "  . 

559.  Resp. ,  subtilem  Vasauezii  ratiocinationem 
minime  suiticere  ad  purganaam  ab  errore  Euty- 
cliianorum  seiitentiam  .  Primo  eiiiin  iioii  erat  exi- 
gua  illa,  quam  dicit  Vasquezius  ,  de  duabiis  par- 
ticulis  ex,  vel  in  controversia  ,  sed  de  iiatura  hu- 
maua  ,  au  reipsa  essel  iu  Cliristo  simul  cum  na- 
tura  djviiia  hypostatice  coujuucta  ,  quod  proterve 
negabat  Eutyches  .  Secundo  ex  eo  quod  iile  dice- 
ret ,  Christum  esje  ex  duabui  uaturi»,  noD  secjui- 

hir  , 

clsse  phantasticam  ,  Cr  specie  tenus  apparentem  Christi 
carnem ;  cjiioJ  ipsi  (pioqiie  exprobrtt  S.  Leo  Magniis  .• 
iit  proinde  Docetarum  fflinili;p  adscribi  possit  .  Fnciin- 
dns  L.  JX.  c.  5.  vocjt  Eiilyclii.inos  stulttssimain  Apol- 
Imaristuruni  profeniem  .  Et  iniilta  alia  ad  id  coinpro- 
bandiun  Siippeterent ,  si  optis  esset . 


l52 


DE  INCARNATIONE  SECT.  11.  DISS.  III.  CAP.  II. 


tur  ,  etiam  necessario  fateri  deJjiiisse  ,  utraonjue 
ncituram  in  Chrislo  ?nansisse  ;  pottTaiit  eniin  er- 
rauiio  dicere  ,  ut  reipsa  dicebanC ,  naturain  luima- 
nant  fuisse  iu  coujimctione  a  divina  absorptain  , 
ut  gutta  uieilis  iu  niaie  projecta  absorbelur  ,  & 
evanescit . 

56o.  Obj.  tertio.  Eutychiaui  sa°pe  nomiiiabant 
Christi  carnsni  ,  ut  eniin  refert  Vigilius  (  non  Pa- 
pa  ,  ut  euui  vocat  Vasijuezius-,  sed  T.ipsensis  ) 
lib.  a.  ,  Eutychiana  iiaEre.sis  iti  id  iinpietatis  ,,  pro- 
„  lapsa  cst ,  ut  non  soium  Verbi  ^Sr  carnis  unaui 
3,  credat  esse  naturain  ;  verum  etiain  hanc  eafn- 
„  dem  carnem  noii  de  sacro  MaritC  Virginis  cor- 
„  pore  assumptain  ,  sed  de  coelo  dicat  ,  juxta  in- 
„  fanduin  V^ilentini,  &  Marcionis  errorein,  fuis- 
„  se  deductam  &c.  "  Duas  ergo  naturas  iu  Cliri- 
sto  admittebant  Eulj'chiani  ,  carnis  ,  &  divinitatis . 

56i.  Hesp.,  quainvis  Eutychiani  imperite  ,  ac 
confuse  loqiientes  camis  mentionem  nonnumquam 
fecerint,  ejus  tainen  noiniue  post  aduuationem  iion 
iotellijjebant ,  uisi  divinitatem  ea,  quae  cariiis  sunt  , 
facientem,  aut  patientem  ;  quamobrem  ab  eodem 
Vigilio  Ariauae  iinpietatis  accusantur .  „  Reperi- 
„  mus,  inquit  Lib.  II.  ,  Eutjchianam  amarissi- 
„  mam  hceresim  ex  /4pol:i.naris  amarissimo  fon- 
„  te  derivatam  usque  ad  camulentam  Arii  ro- 
„  ragincf?i  turbinis  ferri  mentibus ,  quibus  in 
„  tautuin  perfidiae  copula  jungitur,  ut  omnia  ad 
„  diiinitatis  copulam  referat ,  quae  Christus  se- 
j,  cundum  dispensationem  carnis  aut  locutus  est  , 
„  aut  peregit ;  durn  unam  tantummodo  divinita- 
„  tis  contendunt  esse  naturam  . "  Id  etiam  te- 
statur  Gennadius  in  Append.  ad  Lib.  S.  August. 
de  Hceresibus ,  iiiquiens  de  Eutychianis:  Huma- 
nitatis  in  Christo  denegant  veritatem  ,  quidquid 
a  Verbo  nostne  proprietatis  reccptum  est ,  dii'i- 
nce  tantummolo  adscrihunt  esscntioe  &c. 

562.  Dices,  Eutychiani  Verbum  incarnatum 
esse  fatebantur  ;  sed  hoc  fateri  uon  poluisscnt ,  si 
caro  iu  ipsa  assumptione  fuisset  a  divinitate  ab- 
sorpta  ;  ergo  &c.  „  ?«iam  si  ,  inquit  V^asquezius  , 
„  caro  consumpta  ,  aut  mixtione  muiata  esset ,  & 
„  conversa  in  deitatein ,  non  posset  dici  Verbuiu 
„  iucarnatum  .  " 

565.  Resp.  ,  Incarnationis  nomen  ,  non  autem 
ipsum  sacrosaiictum  Incarnationis  mysterium  fuis- 
se  ab  Eutychianis  xetentum  ;  non  alia  enim  ratio- 
ue  Verbum  incarnatum  esse  dicebant ,  nisi  quia 
Verbum  Dei  carnem  assumpsit ,  eamque  in  suain 
naturam  convertit .  Unde  recte  S.  i.eo  Papa  Eu- 
tychein  arguebat ,  quod  hoc  Fidei  nostrac  magnura 


sacramentum  uou  agnosceret ,  utpote  qui  naturam 
noslrani  in  Unigeniio  Dei,  nec  per  humilitatem 
mortalitatis,  ?icc  per  gloruim  resurreclionis  a- 
gno^it  .  • 

564«  Obj.  postreino  Vasquezius  verba  S.  Jo. 
Daiiiasceni  ,  qui  lib.  5.  de  Jide  orthod.  cap.  5. 
5,  E\  duabus  ,  inquit.  ii.tturis  perfectis ,  lioc  est 
,,  divina,  &  lunnana  ,  unionem  esse  factain  dici- 
„  mus  ,  non  ad  modum  conspersionis  ,  nec  per 
„  confusionem  ,  i'el  commixtionem  ,  aut  tempe^ 
„  ralionem  ,  quemadinodum  ille  JNuminis  ira  nn- 
„  missus  Dioscorus,  Eutyclies  item  ,  &  Severus  , 
,,  quique  iinpias  eorum  classissunt,  asseruerunt .  " 
Gensebat  ergo  Damasceuus  ab  Eutychiauis  nou  cre- 
di  huinanam  naturam  a  diviuitate  absorptam,  sed 
cum  diviuitate  conjusam  ,  commixlam  ,  aut  tem' 
peratam  . 

565:  Resp.  Damasceni  testimouio  illa  pra=ponen- 
da  eise  ,  quc-e  superius  attulimus  ,  Patruin  ,  qui 
Eulycheti  suppares  fuerunt ,  qui  eum  audierunt  , 
cum  eedem  disputarunt ,  euinque  demuin  in  erro- 
re  pertinacein  condemnariint .  Quanquam  Dama- 
sceuus  varias  confutaiis  erroris  Eutychianorum  ex- 
plicatioues  ,  scilicet  conspersionis  ,  confasionis  , 
commixtionis  ,  aut  temperationis  ,  nou  propterea 
negasse  censendus  est  prascipuam  Eutychetis  ex- 
plicationem  ,  scilicet  conversionis  humauas  naturas 
in  divinam  ,  a  quo  absorpta  fuerit ;  quam  etiam 
fortasse  Damascenus  iudicare  voluit  nomiue  con- 
fusionis  ,  aut  commixtionis  ,  ueinpe  talis  ,  qualis 
est  confusio  ,  &  commixlio  guttae  meiJis  in  mare, 
quae  peiiitus  absorbetur  .  Mentein  suam  apertissi- 
me  patefecit  idem  Sanclus  in  line  cap.  prascedeu- 
tis,  ita  orthodoxam  fidem  exponens:  „  Cain  ua- 
,,  tura  Deus  perfectus  esset ,  idem  ipsc  natura 
,,  perfectus  liomo  fuit  ;  &  quidem  ita  ,  ut  nec  mu- 
„  tatus  natura  fuerit  ,  uec  imaginariam  incaruatio- 
,,  nis  speciem  cbjecerit,  sed  carni  ,  qaam  e.x  S. 
„  Virgine  accepit ,  anima  ralionaii  ,  intelligeute- 
,,  que  animatas  ,  inque  ipso  existentiam  uactae  , 
,,  persouali  modo  ,  absque  confusioue  ,  aut  muta- 
.,  tione  ,  aut  divisione  unitus  sit ;  quin  nec  deita- 
„  tis  suce  naturam  in  carnis  suae  substantiam  , 
„  nec  rursus  ca^nis  suhstantiam  in  Deitatis  na- 
,,  turam  convertit ,  nec  denique  ex  dis-ina  sua 
,,  natura  ,  &  humana  ,  quam  assumpsit ,  natu- 
„  ram  unam  compositam  effecerit .  " 

En  quomodo    caveudum    doceat  stolidum  Euly-. 
chiauoruui  errorem  {a) . 


AR- 


(a)  Minime  prohandam  censemiis  adnotationeni  nostri 
P.  Conl)etisii  in  i  ra*t'.  ad  Hoin.  ,  Basilii  Selfiiciensis  ,  & 
in  Annot.  non  pditis  ad  expositionein  tidei  y.vrv/ui ;itr  j  q'is 
S.  Gregorio  Tliaiiinauirgo  trihnitiir  ,  scih"cet  „  Eiity- 
„  chianos  natiirain  nnain  disisse  ,  non  iit  caro  ,  sive  lui- 
„  nianilas  CJiri.^^to  clctiieril  ,  vd  per  iniitafiunem  ,  vel  per 
,y  ab<ii'puor.etn  ,  aut  deperdiiiunein  ;  sed  ut  illa  pro(»na 
,j  nalara  sit ,  autdicatur,  qua  pnmas  partes  ol>tinw.tt  , 


„  non  secnndas  tantiim  :  illa  ,  inqnam  ,  qua  ahatn  ha- 
,,  feai,  noti  </im  ha''euttir  ,  C?"  siijierioris  hahenlis  sit  •  ^' 
Vid.  tVljch.  l,K-(^)ni(-n  .n  nota  (2  \d  lAh.  S.  Jo.  Da- 
inasceni  f)e  h^resi/.r.s  n.  82.  .S  d  fori-.tsse  li.-rc  vera  es- 
se  iio->tint  de  ritiiotlif.iiiis  ,  Sc  (fii))iiMl  ain  aliis  E'ity- 
clii.uior;im  seotis  ,  (("loriun  aliqni  (JailiolicorMin  argii- 
mtnii  ■  prp.»i  nov  i.s  ,  iirnii.';iji!e  ai).si!rda»  pi  rvir.si  ilogm.a- 
tis  e.spo&iiioncs  ^rotiUeruot .  V*^^  ijuxdicta  sunt  n.  339> 


HEFELLITUR  IL^KR.  EUTYC. 


155 


ARTICULUS    IV. 

RefeUitur  error 

Eutychianorum  ,  ostcnditurque  , 

duas  esse  in  Jesu  Christo  ruituras  « 

566.  Id  manifeste  eTincunt  om:na  ea  argnmen- 
la,  quibus  in  sujHr.  Diss.  c.  i.  &  seq.  i)robavi- 
r.nis  vercjn  iu  J^su  Christo  fuisse  carnem  ,  &  a- 
bimaiH  ,  cumque  pro  iiobis  vcros ,  &  inaximos 
pertulisse  dolores.  Hejpsa  iisdem  momentis  conlra 
Eutychianns  usu-s  est  S.  Leo  in  sua  dogmalica  c- 
pist.  ad  Flavianum  ,  quas  tota  exscribenda  esset  . 
NonnuHa  lantura  atTereinus  brevi^ati  temporis  con- 
sulentes . 

567.  Frimoigitnr  sanctissimus  Pontifex  ex  mal- 
tts  tam  novi  ,  quam  veteris  tcstamenti  oracuiis  du- 
plicem  Christi  nativitatem  ,  ac  naturam  distinguit; 
jngressus  est  enim  hasc  mimdi  infirma  Filius  Dei 
cle  coBlesti  sede  descendens  ,  &  a  paterna  gloria 
Hon  rece-lens  ,  novo  ordine  ,  nova  nativitale  gei^e- 
ratas  ;  qui  eiiim  verus  est  Dciis,  ideni  vcrus  est 
homo ;  &  sicut  Verbum  ab  aeqiialitate  paterniE 
gloria;  uon  recidit ,  ita  caro  naluram  nestri  gen«- 
ris  non  relinquit  ;  utuis  cnim  idemque  est  vere  Dei 
£Iiu8  ,  &  vere  hominis  filius :  Deus  per  id  ,  quod 
in  principio  erat  Verbum  ,  Cb'  Verbum  erat  apud 
Deum  ,  C9'  Deus  erat  Verbuni  :  homo  per  id  , 
quod  Verbum  -caro  factum  -est ,  Cb*  habitavit  in 
nobis ,  Dcus  per  id,  quod  omnia  per  ipsum  ja- 
cta  sunt ,  C^  sine  ipso  factum  est  nihil :  homo 
per  id  ,  quod  factus  ez  muli-cre  ,  factus  sub  lege  . 

568.  Pergit  S.  Pontifex  utramque  inChristona- 


„  nare  ,  sinc  ambiguitate  divinum  cst ,  Sicut  er- 
,,  go  ,  ut  muha  pra*tere.im  ,  non  ejusdeiH  naturs 
„  cst  ,  flere  miserationis  atiectu  amicum  uiornuim  , 
,,  &  eumdein  rcinolo  (piatriduatm  jggere  sepul- 
,,  turac  ,  ad  vocis  iinperHnn  excttare  redivivuin  , 
„  aut  iu  ligno  pet)dcre  ,  &  iu  uoctcfn  luce  con- 
„  versa  ,  oinnia  elem«nta  tremcfacere  ;  ant  clavii 
,,  transfix(nn  esse,  &  paradisi  portas  fidei  Latio- 
„  nis  .-<perirc  :  ita  non  ejusdeni  natur^e  tst  dice- 
„  re  :  Ego  C^  i*ater  unum  surnus  ;  &.  dicere ; 
j,  Patcr  majer  me  est .  Quamvis  cniin  in  Do- 
,,  mino  Jesii  Christo  Dei  ,  &  honnnis  una  perso- 
„  na  sit  ;  aliud  tamen  est  ,  unde  in  ulro(|iie  coin- 
.,  munis  ost  contuinelia,  aliud  ,  iinfk*  comnuinif 
„  est  gloria  .  Dc  iK)stro  enini  illi  cst  niinor  l^atre 
„  humanita^  ;  de  Patre  illi  est  aequalis  cuin  Patre 
„  diviuitas  M  .  Aliquanlo  prolixior  est  locus ,  sed 
nihil  poterat  a  ta<n  accmata  utriiisque  naturae  de- 
scriptione  exEvangelica  historiadeproinpla  resecari. 

5Gc).  Prosequitur  porro  S.  Leo  ,  &  ex  veritale 
rcsurrectionis  veritatem  humansc  naturas  in  Jesii 
(]liristo  ostendit ,  quia  non  alter  cst  resuscitatus  , 
quam  qui  fiierat  crucifixus  ,  &  mortuus .  Christus 
autem  &  vulm-.s  lateris  ,  &  fixuras  clavorum  ,  & 
omnia  recentissimoe  passionis  signa  inonstravit,  di- 
ceris :  Videte  manus  meas  ,  &  pedes  meos,  cjuia, 
ego  sui/i :  palpcUe  ,  &  {'idete,  quia  splntus  car- 
nem ,  C?*  ossa  non  habet  ,  sicut  me  iidctis  hd' 
bcre ,  LucoB  XXIV. 

370.  Demum  Eutychetein  meritoobjurgat,  quod 
illam  bcati  j4postoli  ,  &  Evang^^listae  Joannis  sen- 
tentiam  non  expaverit  epist.  L  cap.  IV.  1.  dicen- 
tis  :  Omnis  Spiritus  ,  gui  conftetur  ,  Jjsum  Ckri^ 
slum    in    carne    venisse ,    ex  Deo    ei>t  ;    &    o- 


turam  demonstrare  ex  ii^  ,   quae  de  Christo  in  E-      mnis  Spiritus  ,    qui  soWit  Jesum ,    ex  Deo    non 


vangelica  hisloria  leguntur  .  ,,  Nativitas  enim  car 

„  nis    Kianifestatio    est  huinanae    naturxE  ;     partus 

„  Virginis  divinae  est  virtutis  indicium  .    Infantia 

5,  parvuli  ostenditur  huiniiitate  cunarum  ;  magni- 

„  tudo  Altissimi    dech«:atur    vocibus  Ang^lorum  . 

„  Similis  est  rudiinenlis    honiinum  ,     quem  Hero- 

„  des  impie  molitur  occidere  ;  sed  dominus  c»t  o- 

„  mnium  ,  quein   Magi  gaudeut  suppliciter  adora- 

„  re  .    Nam  cum  ad  praecursoris  sui  Joannis  Ba- 

,,  ptismum   venit,     ne  lateret ,    quod  cartiis  vela 

„  mine  Divinitas  legerelur  ,     vox  F^itris  de    caelo 

„  intonans  dixit :     Hic  est  Fitius  meus   dilectus  , 

,,  in  quo  mihi  bene  complacui .  Qnem  itaque  si- 

„  cut  hominem  diabolica  tcntat  astutia  ,  eidem  si- 

„  cut  Deo ,   Angelica  famulantur  otticia  .      Esuri- 

„  re  ,    silire  ,  lactescere  ,  atque  dormire  ,  eviden- 

„  ter  humanum  est ;     sed  quinque  panibus    quin- 

„  que  millia  hominum  satiare  ,     &  largiri  Sama- 

„  ritanae    aquam   vivam  ,     cujus    haustus    bibenti 

,,  pracstet ,  ne  ultra   jatn  sitiat  ;  supra  dorsuin  ina- 

„   ris  planlis  n(W)  desidentibus  ambular* ,     &    ela- 

.,  tioues  fluctuuin  ,  iucrepata  tenipestate  ,   coujter- 


est  i  &  hic  est  Antichristus  .  „  Quid  autein  est  , 
,,  suhdit ,  solver«  Jesum  ,  nisi  humanam  ab  ca 
„  separare  naturam  ,  &  sacrainenlum  ,  per  quod 
,.  unum  salvati  sunii:s  ,  imprudentissiuiis  evacua- 
,,  re  figmentis  ?  " 

5-1.  Jubet  etiam  Eutychcti  ,  ne  traiisilorto  ie- 
gat  ijeati  Petri  Apostoli  verba  Epist.  I.  cap.  I.  18. 
Scientds  ,  quod  non  corruptibllibus  argento  ,  O" 
auro  redempti  estis ...  Sed  pretioso  sanguine  , 
quasi  agni  incontaminati,  &  immaculati  Jesu 
lo  Christi  i  tum  illa  Beati  Joannis  Apostoli  epist.  I. 
caj).  I.  7.  Sanguis  Jesu  lu!U  fJei  emundat  nos  ab 
omni  peccato .  Ac  concludit ,  catholicaui  Kccle- 
siain  hac  fide  vivcre  ,  hac  proficere  ,  ut  in  Chri' 
sto  Jesu  nec  sine  divinitate  humanit.is  ,  nec  si- 
ne  vera  credatur  humanitatc  dtrtniius  .  Siinilia 
scripsit  postea  Leoni  Augusto  episf.  1S9SSQ.  alias  X  CV 
('XXXIV.  ,  addeiis  sacrarum  Srripturarum  testi- 
moniis  eliam  sanctorum  Patrum  traditionein  ;  ex 
quibus  ,  nonnisi  pauca  ,  ut  breviorcs  simus  ,  liic 
transcribemus  (a)  . 

572.  Priino  autem  multa  affert  S.  Leo  testiino- 


(fl)   Nonnalla    testiinonia  S.  Ignatii ,    atcpie    aliorui 
Gazzaniga  Theol,  Tom.  V. 


(Iiu    B,  Marlam  Virslaem    Dei  gefiltricen»  i.iisie  awc- 
ao 


154 


DE  INCARN.  SECT. 


nia  S.  Hilani ,  ex  qulbns  illustre  ilkid  sutficiet  , 
quod  legitnr  Lib.  IV.  de  Trinit,  his  verbis:  ,,  Ne- 
„  scit  plane  ,  vitam  suam  nescit ,  qui  Jesum  Ghri- 
5,  stum  ,  ut  verum  Deum  ,  ita  &  verutn  liomi- 
„  nem  ignorat ;  &  ejusdem  periculi  res  est,  Chri- 
„  stum  Jesum  vel  spiritum  Deum  ,  i'el  carnem 
„  nostri  corpojis  denegare  "  ^  Vide  supra  Dis- 
sert.  II.  cap.  i. 

075.  Secundo  allegat  S.  Ambrosium  ,  qui  Lib. 
II.  de  fide  ad  Gratianum  :  Servemus  ,  inquit  , 
distinctionem  diuinitatis  ,  &  car?iis  .  Unus  in  u- 
traque  loquitur  Dei  Filius ,  quia  in  eodem  utra- 
que  natura  est ...  Quasi  Deus  loquitur  quce  sunt 
divina ,  quia  Verbum  est :  quasi  homo  dicit  quce 
sunt  humana,  guia  in  ea  substantia  loquebatur , 
074.  Tertius  a  Leone  allegatus  est  Sanctus  Au- 
gustinus,  qui  in  epistol.  iS^.  adVolusianum  cap, 
5.  Ita  ,  inquit,  inter  Deitm  ,  &  homines  media- 
tor  apparuit ,  ut  in  unitate  personce  copulans  u- 
tramque  naturam  &  solita  sublimaret  iJisolitis  , 
C5>'  insolita  solitis  temperaret.. 

5-j5.  Multo  plures  auteni  affert  Patres  grascos  , 
&  primo  Tlieopliiliini  Alexandrinum  ,  qui  in  epist. 
seciinda  Faschali :  Umis  ,  inquit  ,  Fdius  Patris  , 
rtostrique  mediator  ,  nec  cequalitatem  ejus  ami- 
sit,  nec  a  nostro  consortio  separatus  est ,  imi- 
sibilis  Deus ,  &  i'isibilis  homo  &c. 

376.  S.  Gregorius  Nazianzemis  in  Hom.  de  E- 
piphatiia  Ghristum  dicit  lyiissum  Juisse,  sed  ut 
hnminern  .  Duplex  enim  erat  in  eo  natura .  In- 
de  denique  (  sfilicet  ex  natura  bumana  )  ^  la- 
boraiit  ex  itinere ,  inde  &  esuriit  ,  &  silivit  , 
tS'  contristatus  est ,  &  Jlevit  humani  corporis  tege. 
577.  Ex  S.  Athanasio  pauca  aftert  ;  sed  inulta  , 
&  rlar^\ssinia  ejus  lestimonia  allegat  Theodoretns  iii 
Dial.  II.  rontra  Eutycliianos  .  Nobis  ea  sulficiant  , 
q»ice  habet  in  epist.  ad  Epiotetum  ,  ubi  n.  •?..  ita 
plures  contra  ^VIysterium  Incarnatiouis  refellit  er- 
rores:  ,,  Qui^nain  infernus  illud  eructavit  ,  corpus 
„  ex  Maria  genitnm  esse  Verbi  diviuitati  consub- 
j,  staritiale  ?  Aut  Verbum  in  carnem  ,  ossa  ,  &  ca- 
;,  pillos  ,  &  in  totum  corpus  mutatum  fuisse ,  & 
5,  a  natura  descivisse  sua  ?  Qnis  autem  in  Eccle- 
„  sia  ,  aut  a  Christianis  unquam  audivit ,  Domi- 
j,  num  fictione  ,  non  natura  gestn-sse  corpus  ?  ... 
,,  Et  quod  cruci  at^^xum  erat .  non  fuisse  eorpus  , 
„  sed  ipsam  Sapi^iititC  substantiam  rerum  opifi- 
„  cem  ?  Quis  haec  audiens,  non  ex  Maria  ,  sed 
„  ex  sua  ipsius  substantia  Verbum  sibi  passibi- 
„  le  corpus  efformavit ,  haec  loquentem  (>hristia- 
5,  num  dixerit?...  Qiio  pacto  viri,  qui  dicuntur 
„  Christiani  ,  vel  ambigere  ausi  sunt ,  sitne  Do- 
„  minus  ,  qui  ex  Maria  natus  est ,  substantia  ,  & 
„  natura  sua  Filius  Dei,  secundum  carnem  -ero 
„  ex  semine  David  ,  &  ex  carne  sanctae  Ma- 
„  rice  ortus  ?  &c.  " 


II.   DISS.  m.   CAP.  II. 

078.  S.  Basilii  autem  hac  verba  landait  t  Pro* 
pter  quod  cum  omtni  metu ,  O*  reverentia  con- 
templandum  est ,  ut  in  uno ,  eodemque  (  Ghri- 
sto  )  ita  utriusque  naturce  certticis  demonstretur , 
ut  neque  aliquid  indignum  ,  &  indecens  de  di- 
vina  itla  ,  &  ineffabdi  substamta  senticttur  ne- 
que  rursum  quce  liumanitus  gesta  sunt ,  Jalsis 
itlusa  imaginibus  cestimentur . 

579.  Et  quoniam  Euty^hes  podssimnm  S.  Cy- 
riili  patrocinio  gloriabatur ,  multo  plura  &  proli- 
xiora  ex  hoc  egregio  Mysterii  JnGajinatiojiis  defen- 
sore  coutra  Eutychetis  deliria  protulit .  Sufficiaftt 
nobis  ea ,  quae  habet  in  epist.  de  recta  fide  ad  Re- 
ginas .  Homo  ,  inquit ,  nominatus  est  (  Jesus  Ghri- 
stus  )  cum  sit  natura  Deus ,  Dei  Patris  Ver^ 
bum ,  quoniam  simititer  ut  nos  ,  sanguini  com' 
municavit ,  &  carni ,  Sic  enim  in  terris  appa- 
ruit,  non  amittens  id ,  quod  erat ,  sed  assumena 
humanitatis  naturatn  in  sua  ratione  perfectam  • 

580.  Fidenter  igitur  ,  &  vere  potuit  S.  Leo,  si- 
bi  cognoniinem  Augustiun  ita  alloqui :  „  Quibus 
,,  si  dignaveris  receiwitis  ,  non  aliud  nos  pra^di- 
,,  care  reperies ,  quam  quod  sancti  Patres  nostri 
,,  tcto  orbe  docuerunt  ;  nec  queinquam  ab  illis  , 
,,  nisi  solos  impios  ha;reticos  ,  discrepare  &c.  " 

33 1.  S.  Thoinas  in  Lib.  IV.  cap.  25.  cont.  Gent, 
Eutychetis  errorem  nonnullis  rationibus  refellit , 
quarum  illa  videtur  prascipua  ducta  ex  verbis  A- 
postoli  ad  Philipp.  II.  Cum  in  Jorma  Dei  esset 
&c. ,  Jormatn  servi  accepit ,  Ex  iis  enim  sic  col- 
ligit :  ,,  Non  potest  dici  ,  quod  sit  eadem  forma 
5,  Dei ,  &  forma  servi :  nihil  eirim  recipit  ,  quod 
,,  jam  habet :  &  sic  si  eadem  est  forina  Dei  ,  & 
,,  forma  :ervi,  cum  jam  forinam  Dei  habuisset  , 
,,  non  accepisset  iormam  servi .  Neque  iterum  po- 
,,  test  dici  ,  qucd  forma  Dei  in  Ghristo  per  unio- 
,,  nem  sit  corrupta  ,  quia  sic  Ghristus  post  unio- 
„  nem  uon  esset  Deus .  Neque  iterum  potestdici, 
,,  quod  forma  servi  sit  corrupta  in  unione  ,  quia 
,,  sic  tion  accepisset  formam  servi  .  Sed  nec  dici 
„  potest ,  quod  forma  servi  sit  pennixta  forinae 
„  Dei  ,  quia  qua;  penmscentur ,  nou  manent  in- 
,,  teg.ra  ,  sed  partim  utrumque  corrumpitur:  unde 
,,  non  diceret ,  quod  accepisset  formain  servi  ,  sed 
,,  aliquid  ejus;  &  sic  oportet  dici  secuudum  ver- 
„  ba  Apostoli  ,  quod  in  Ghristo  etiam  post  unio- 
,,  nem  fuerunt  duas  formas  :  ergo  duae  naturae  "  . 
Vsd.  etiam  5.   P.  q.  2.  art.  i. 

382.  Objectio  priina  ,  &  potissima  Eutychiano- 
rum  erat  ex  cap.  I.  Evangelii  S.  Joannis,  ubi  di- 
citur  :  Et  Verbum  caro  Jactum  est .  Id  autem 
eodem  modo  iutelligenduin  esse  volebant ,  quo  in- 
telligitur,  uxorein  Loth  factam  esse  statuam  salis 
Gen.  XIX.  c6. ,  aut  virgam  Moysis  factam  esse 
serpentein  Exodi  iV.  3.  ,  aut  deniqne  aquam  fa- 
ctam  vinum  Joann.  II.  g. ;   in  omnibus  enim  islis 

lo- 


rnnt ,  vid.  snpra  n.  71.  &  seq.  Eadem  enim  etiatn  probant  ,    Jesnm  Christum  habaisse  naturam   htiinanam  ,  se- 
cundnm  rfiiara  solam  poterat  dici  Fclias  MarU. 


REFELLITUR  H/.ER.  EUTYC. 


i55 


Jbris  5?cri/>tHra  MCfA  uliliir  voc<  iytifiri ,  a  verbo 
y/»9/[<t*i  Jio .  Verbiiin  igitiir  tljcitur  fuctiim  caro 
per  coiiversionem  (luius  iiaturaB  in  aliain  ;  iit  post 
adiinattouein  nonnisi  mia  >uj>«rsit  ,  ut  docebat  En- 

tycllB!!  . 

385.  Resp.  ,  sanctos  Patres ,  etiam  eos ,  qtii  aii- 
te  natuin  Eutycbianac  liapreseos  ninusiruin  florue- 
Tunt  ,  iunic  S.  Joannis  textiiin  explicuis^e  nou  de 
conversione  diviiiitatis  iu  carnein  ,  qiiod  absurdis- 
siiHum  csi«t  ,  sed  de  unioue  ,  vel  assumplioue  car- 
uis  ad  coujortium  dtviuae  naturae  iii  pcrsona  Ver- 
bi ,  ncn  donversione  Ji^initcUis  in  carnem  ,  sed 
ilssumpUone  hunuinitatis  in  Deuni  ,  ut  dicitnr  iw 
Syinbolo  (^uicumqut:  .  Et  facile  esset  lougain  San- 
clorum  Patruin  catenam  liuc  afferre  ,  qui  non  a- 
Jio  seusu  celebreui  Iiuuc  S.  Joannis  textiiin  iutel- 
lexeruut .  Unus  iinpracsentiaruin  sufificiat  Ambro- 
wus,  qni  de  Incarnat.  cap.  5.  Hoc  est ,  iiKiuit  , 
illud  Verhum  ,  quod  carnem  suscepit ,  hoc  nabi- 
Uuit  in  nohis,  hoc  est,  in  cnmehabitavit  humana . 

584.  Loca  autein  parallela  allata .  &  quae  ex 
sacris  litteris  adduci  posnuit ,  iiobis  minime  otfi- 
ciuut  j  neqiie  euiin  negaunis  verbuiu  yivoutti  Jio 
aliquando  siguificare  conversionem  ,  ut  iii  locis  o- 
tjectis;  dummodo  Euycliiaui  uon  iuficientlir ,  ali- 
qiiando  etiam  siguificare  simplicem  assumptionein  , 
iit  quando  Jesus  Christus  dicitur  fuctus  pro  iiobis 
fieecatum  a.  Coriulh.  V.  ai.,  O'  maledictum'  ad 
iiil.  III.  i5.  ,  uon  dia  certe  de  causa  .  quain  quia 
debituin  nostroruin  peccatornm  in  se  assumpsit  , 
lU' pro  iis  dtviuae  juslitiae  satisfaceret .  Itaque  iiou 
tain  vis  verbi  fieri  hic  attcndi  debet ,  quaiu  natu- 
ra  rei ,  quae  aliquid^cicta  dicitur  .  Si  tantummo- 
dovisverbi  attendator ,  sequitur  oinniuin  absur- 
duin  maxiinuin  ,  quod  diviaitas  sit  couversa  in 
cari>ein  ;  nec  Verbuin  fuerit  amplius  Deus  ,  sed 
purus  homo :  cum  itaque  tantnm  absurdum  ne  co- 
j;itare  qnidein  possimus ,  recte  conrlndiinus ,  S. 
Evaiigelistam  Joauuem  ,  cum  dicit  Verbum  caro 
factum  est  ,  «ihil  aliud  voluisse  sigrificare  ,  quain 

Verbuin  diviuuin  DOstrain  caruemassumpsisse ,  ut  lia- 
bitaret  iuteruos,  nostramquesalutemoperaretur  (d). 

585.  Et  sic  etiain  respoudendum  est  eis,  qui 
verba  consecrationis  Hoc  esi  corpus  meum  atfe- 
Tunt  3  nt  inde  probeut ,  Verbuin  fuisse  versum  in 
oarnein  ,  quemadmodum  consecralione  panis  con- 
vertitur  in  corpus  Ghristi . 

586.  Priino  etiamsi  paritas  illa  obtineret  ,  se- 
queretur  illud  absurdum  ,  quod  oiunium  inaxiinum 
«•*e  diximus  ,  V«rbnm  Dei  iuimutabile  tsse  iii  cor- 
Ttiptibilein  carnem  coirversiun  .  Deinde  inirabile 
conversionis  pauis  in  corpus  Chribti  mysterium  cre- 
diuitis ,  &  venerauiur  ,  quia  Apostolica  fides  id 
|ierpetuo  ,  &  conytanter  tradidit  ;  eadem  auteni  fi- 
des  Eulychiauorum.  blasphemias  execratur  . 


ia)  Non  adeo  desipiehant  Entychiani  ,  m  dicere nt  di- 
»-inflm  Ver))i  natiirain  tnisse  in  cnrnein  con^prsain, 
sed  potiiis  creileli.int  ,  natnrain  hninan.im  fiiisse  a  di- 
Yinitate  absorptam  ,    ut  giUla  melli«  in  mare  projecta 


5^7.  Cerie  iion  aliter  hunc  locum  intellexeruDl 
vtleres  Patrf  s  ,  quoriMu  omuium  instar  sit  S.  Jnai>. 
Chrysowtoinu»  iti  iloin.  XI.  iii  Joaii.  Toin.  Vil.  , 
ubi  j)Ostqiuin  dixisiet ,  ne  dcemones  quidem  ^  ne' 
quf  vel  stuhissinios  ,  Cb*  nmentes  cogitare  j>oj»e , 
Dei  substantiein  fuisse  iu  carnein  mutatam,  vult 
illud  dicttiin  esse ,  ue  aliqiiis  suspicaretur ,  Dei 
iucarnatioiiCTu  inerain  esse  phanta<!ia*n  .  Nam  u- 
iiitale  dr  conjunctiGne  Deus  Verbum  ,  ?>  caro 
unum  ^unt ,  sme  uiia  conf  usione  ,  vel  substaniia- 
rum  ablatione  ,  se  i  per  unionem  ineffahilem  , 

588.  Audiatur  eliain  magnus  Auguslinti» ,  qui 
in  Sern>»  CLXXX\  II. ,  alias  27.  de  tempore  Tom» 
V.  haiic  inetfahilein  uiiiunein  carnis  ad  \'trbuin 
exj)licat  exeinplo  verbi ,  quod  prius  in  cOrde  con- 
ceptum  est,  postea  ore ,  &  voce  profertur,  iiou  qiiasi 
illud  primum  converlatiir  iu  vocein  ,  sed  iilo  inte- 
gro  ijta  asi»iiniilur  ,  per  qiiam  verbuin  intus  cou- 
ccptum  foris  in  vocem  procedit ;  &  post  multa  e- 
gregie  explicat  ac  concludit :  ,,  Quia  Dei  Ver- 
,,  bain ,  qtiod  manet  iu  sternum  ,  caro  factum 
,,  est ,  ut  habitaret  innobis,  propter  Dei  formam 
,,  lateutem  ,  sed  manentein  ,  sirut  lumtiavit  Ga- 
,,  briel,  vccamus  iiomen  ejus  Emmaruicl  &c.  " 

089.  Inst.  Paulus  Apostoliis  ad  Philipp.  II.  7. 
dicit ,  Christum  Jesum  se  exinanwisse  ,  formatn 
servi  accipieiido  ;  sed  si  tautummodo  carnem  sibi 
copulasset ,  nulla  ftiisset  exinanilio:  ergo  aliqua  fie- 
ri   debuit  divinititis  cum  carue  coininixtio  . 

590.  hesp.  ,  hanc  exiuauitionpin  in  eo  solum 
fuisse,  quod  cum  imigenitus  Filius  cRfferui  Patris 
in  forina  Dei  esset  gloriostis  ,  iinpassibiiis  ,  iminor- 
talis ,  propter  nos  formaiu  servi  acceperit  ,  factu» 
iu  carue  humana  dolcribu!? ,  &  morti  obnoxius  . 
\Ji\de  subdit  Apostohis:  Humiliai'it  semetipsum 
Jactus  obediens  usque  ad  morlem  ,  mortem  au- 
tem  crucis. 

091.  Obj.  secundo  multos  veteres  Patres  ,  qui 
noiinisi  uuam  esse  iu  Christo  i;aturam  aperte  prae- 
dicanint .  Primo  allegatur  Julius  Rom.  Pontifex  , 
qui  in  epist.  ad  Dionysium  Corinthioruin  Episco- 
pum  duplicem  iu  Christo  nattiram  ut  absurdain 
rejicit  5  quia  necesse  est ,  eos ,  qui  duas  naturas 
dicunt ,  unam  adorare ,  alteram  non  adorare  ^ 
ac  in  diiinam  quidem  baptizari  ,  m  hnmanarn 
yeronon  haptizari ,  Secnndo  id  ipsuin  docuitS.Gre- 
c;orius  Tliaumaturgus  apud  Photium  Cod.  CCXXX. 
inquiens  in  Exposit.  Fidei :  Non  duae  personce  , 
neque  duoe  naturce  ,  7ion  enim  quatuor  nos  a- 
dorare  dicimus  .  Tertio  S.  Cyfillus  in  ep.  ad  A- 
cacium  Meliuensein  :  JWituras  duas  ,  iuquil ,  unt- 
tas  esse  dicimus  ,  post  uniiionem  vero  ,  tamquam 
suhlata  jatn  in  duo  pnrtitione ,  unam  esse  cre- 
uirnus  Filii  naturam  ,  cerum  inhumanati  ,  ci^  m- 
carnati .  Et  iu  Epist.  I.  ad  Saccessuin :    Post  u- 

nio- 

al)  fjiis  afpiis  absorbetiir  :  nnde  etlam  apiul  Tlioilo- 
retiim  in  Di.il.  Fl.  Kranistes  Eiitychianns  ita  siiam  men- 
tein  cxpon?l»at  :  Kgo  dniinitateni  ajo  mansisse  ;  ah  ^iaC 
s>ere  alsorjHam  fsst  hniHiUHtatem.  Vide  siip.  «•  35 r. 


i56 


DE  INCARNATIONE  SECT.  II.  DISS.  III.  CAP.  11. 


■nionem  ,  inqnit ,  non  dividunus  naturas  a  se  rnu- 
tuo ,  neque  in  duos  secamus  Jilios  illum  ,  qui  u- 
nus  est ,  &  individuus ,  Sed  unum  dicimus  Fi- 
iium  ,  &  quemadmodum  locutl  sunt  Patres,  u- 
nam  naturam  Dei  Verhi  incarnatam  .  Demum 
S.  Gregorius  Nyssenus  Lib.  IV.  ccntra  Eu«omium 
humatwm  naturam  ita  fuisse  dicit  a  divina  absor- 
ptam  ,  i'ehiti  si  aceti  stilla  in  mare  projecta  liuic 
admisceatur  ;  Jit  enim  mare .  Qua  similitudiQe 
Eufycliiani  utebantur ,  ut  supra  vidimus  num^  55o. 
593,  Ad  primum  respoodet  Leontius  in  Lib.  de 
Sectis  Act.  VIIL  Tom.  IX.  Bibliotk.  Sanct.  Pa- 
trum  ,  illam  epistolam  falso  tribui  Julio  R.  Pon- 
tifici  ,  earademqae  esse  aliGUjus  ex  hacresi  Apolli- 
naris ,  vel  Eutyclvetis,  vel  Dioscori ;  quod  noi> 
iiullis  uoii  improbandis  conjectaris  idem  Anctcr 
eviucere  conatur  (a)  ..  Eam  supposititiam  esse  cre- 
didit  quoque  Facuudus  Lib,  L.  cap.  5.  ,  de  Euty- 
duanis  inquieos :  „  Quid  autem  illos  contra  haee 
,,  evidentissima  Patrum  testimonia  )uvare  poterit , 
3,  quod  in  a^ertionem  vanissimi  sui  erroris  dicunt, 
„  Julium  Romanum  Episcopum  nescio  ubi  rescri- 
,,  psisse,  quod  una  ut  Christi  natura  P  '■'■  Hypa- 
lius  etiam  Episcopus  Ephesinus  in  collatione  cura 
Acephalis  habita.Constantinopcli ;  B.  Julii ,  inqnit, 
Jamosam  iUarn  epistolam  manijeste  Apollinarls 
ostendimus  Juisse  . 

093.  Verum  si  bsc  epistola  ut  genuina  susci- 
piatur,  tuiic  dicendum  est ,  in  oadem  iiomen  7ia- 
iurce  pvo  persona  adhibitum  fuisse  ,  quod  a  vete- 
xibus  r.oimunquam  factmn  esse  novimus  .  Tta  Eu- 
Jychianis  respondebat  Eulogius  Alexandriuus  Pa- 
triarcha  apud  Photium  in  Blbliotheca  Cod.  CCXXX. 
Facundus  autem  Lib.  I.  cap.  5.  haec  affert  ex  Ju- 
3ii  epist.  ad  Prosdocium  :  Prcedicatur  vero  Ghri- 
stus  ...  perjectus  Deus  in  carne ,  &  homo  per- 
Jectus  in  spiritu  ,  non  duo  Jilii ,  unus  quidem  pro- 
prius  fiUus  assutnenS'  hominem  ,  alter  vsro  mor- 
Talis  susceptus  a  Deo ;  sed  unus  unigenitus  in 
soelo ,  unigenitus  Deus  in  terra :  quibus  verbis 
&  Neslorii,  &  Eufychetis  h^reses.  condemnantur  . 

594.  Ad  secundum  idem  Leontius  allatain  S» 
Gregorii  Neocassariensis  expositionem  Fidei  non  es- 
se  luijus  iasignis  Tliaumaturgi  asserit ,  sed  alicu- 
jus  haerefici  .,  Quidam  ,  inquit ,  ers  Jiceres-i  Apcl- 
Unaris ,  vel  Eutjchis  ,  vel  Dioscori ,  cum  veUent 
■suam  hceresLm  conjirmare ,  quasdam  Orationes 


(a)  Leontii  Byzantini  conjectiirae  liae  simt  .  Primo 
niliii  in  sa  Epistoia  esse  Jiilio  Pontifice  digntim  :  se- 
civndo  Corpns  Cliristi  non  nominari  corpus  anirna  ,  ac 
snente  praeditiim  ,  wcnti  a  Patribiis  iiliiis  aeri  nomi- 
»ari  soltLal :  tertio  (|uod  S.  Gregoriiis  Njssenns  in  o- 
pere  contra  Apollinarem  miilta  ex  hac  epistola  recitet, 
A  conditet  :  (jnarto  qni  iianc  epistQlam  iit  genninara 
ailegabant ,  dixisse  ,  eam  fnisse  a  S.  Cyrillo  in  Conci- 
lio  Ephesino  citatntn  ,  c|uoil  tamen  falsum  est  j  episto- 
la  enim  a  S.  Cyrillo  iauddta  ,  non  iuit  liaec  ad  Diony- 
siiun  ,  sed  a!ia  adProsdocium  :  ({uinto  Vaientinum ,  & 
Timothenm  Apollinaris  dlscipiilos  hanc  epistolam  iaii- 
dasse  swb  nomiQS  ipsorum  ind^stri  :    demum  ejiisdem 


ApoUinaris  Gregorio  Thaumaturgo  ,  aut  JuUo  in-' 
scripserunt  ,  ut  simpliciores  JaUerent  , 

595.  Ad  tertium  S.  Joannes  Damascenus  Lib. 
IIL  de  Jide  orthod.  cap.  6.  simili  loqueudi  formu- 
la  utens  inquit :  Et  cum  juxta  heatos  viros  A- 
thanasium  ,  &  CjriRum  ,  Verbi  naturam  incar- 
natam  esse  pronunciamus  ,  divinitatem  cami  u- 
nitayn  esse  dicimus  ,  Sed  non  alio  egemus  itrter- 
prete,  cum  ipse  S.  Cyrillus  adeo  dilucide  suani 
inentem  explicaverit ,  ut  ex  eo  omnino  juguletur 
haeresis  Plutychiana  .  iSomine  enim  naturce  incar- 
natcG  nihil  aliud  significare  voluit  hic'S.  Pater  , 
quam  carnem ,  seu  naturam  humanam  unitam 
Verbo  divino  inseparabiliter  eontra  Nestorium  ,  qui 
duas  in  Chrislo  natnras  non  solum  distinctas  ,  sed 
etiam  sejuijctas  ,  &  in  duabus  diversis  personis  sub- 
sistentes  admittebat ,  moraUter  tantummodo  sibi 
invicem  unitas- .  Seipsum  saspius  ,  &  adeo  perspr- 
cue  csplicavit  S.  Patriarclva  ,  ut  nullum  relique- 
rit  calumniae  locum .  Vide  sup.  num.  190.  &  seq-. 

596.  Immo  hac  ipsa  S.  Gyrillx  loquendi  formu- 
la  coutra  Eutychianos  postea  non  pauci  orthodoxi 
usi  suut ,  ut  Gelasius  Papa  in  Lib.  eontra  Euty- 
clietem  ,  S.  Maximus  Martyr  ,  Eulogius  Alexau- 
drinus  ,  &  alii .  Jo.  autem  ?*iaxentius  in  Libro  con- 
tra  Acephalcs  ita  vim  illius  formul^e  Cyrillianae  , 
quas  etiam  fait  S.  Athanasii ,  luculenter  aperit: 
,,  Si  voluerint  dicere  Verbum  incarnatum  ,  sive 
,,  unam  naturam  Dei  Verbi  incarnatam  ,  eo  i- 
„  })S0  ,  q<io  hnec  dicent  ,  duas  procuidubio  dicere 
5,  coavincuntur  iu  Gliristo  naturas ,  duarumque  , 
„  non  uuius  ,  nomirxa  nalurarum  ,  ejus  videlicet  , 
„  qui  incarnatus  est ,  idest  Verbi  Dei ;  &  ejus  , 
..,  qr.ae  ab  ipso  assumpta  est  ,  carnis  . " 

397.  S.  Thomas  5.  P.  quaest.  2.  art.  i.  ad  iv 
afFert  expositionem  texlus  .S.  Cyrilli  factam  in  VV 
Synodo  CoJlat.  VIIJ.  Can.-8.  his  verbis :  ,,  Si  quis- 
5,  unam  naturajn  Verbi  Dei  insarnatam  dicens  , 
„  non  sic  accipiat  ,  sicut  Patre»  docuerunt ,  q-uod 
3,  unus  Gliristus  factus  est  ex  divina  natura  ,  &. 
3,  humana ,  unione  secundum  substantiam  facta  j 
„  sed  ex^talibus  vocibus  naturam  unam  ,  sive  sub'- 
3,  stantiam  divinitatis,  &  carnis  Christi  introduce- 
.,  rs  conatur  ,  auatliema  sit  "  .  Et  ulterius  idem 
S.  Prasctptor  qu.  55.  art.  i.  ad  i.  sapienter  mo- 
net ,  quod  propter  identitatem ,  quce  in  chvinis  est 
inter  naturam  ,  C^  hjpostasim  ,    quandoque  na^ 

tu- 

falsitatem  probari  ex  ejus  titnlo  Domlno  meo  deside~ 
ratissimo  ,  C?"  cofiministro  Dionysio  ;  ({uem  in  Episto- 
lis  Iloininorum  Pontificum  esse  insolitum  dicit .  Gea- 
nadius  tamen /ie  Scriptor.  F.cclesiast.  cap..  2.  eam  £;e- 
25uinain  esse  credidit  ,  inqniens  :  „  Jtiiiiis  Urbis  Ro- 
,,  mnnae  Episccpiis  scripsit  ad  Dionvsium-  qivafndam  de 
„  Incarnatioce  Doinir.i  epistoiaia  u.iain  3  (jufle  illo  (jui- 
,,  dera  tempore  iitilis  visa  est  adversns  eos ,  qui  it* 
„  duas  per  Incarnationein  asserebant  in  Cliristo  perso- 
„  nas,  sicnt  &  naturas  .  Nunc  autein  pemiciosa  pro- 
,,  i)3tur  j  lomentiim  est  enim  Eutyckian.'»,  &  Timo- 
„  theanae  impietatis  .  '^ 


r.EKLLLITUR  UAEii.  EUTVC. 


.57 


tura  ponitur  pro  pcrsona  ,  icl  hypostasi .  Qiia; 
regiila  aiiiiiodiiin  ntilis  est  ad  rcctam  veleriiiii  Va.- 
initn  iiitclligcnliain  . 

098.  Imt.  Klein  S.  Cyrilliis  iri  Epist.  II.  ad  Snc- 
ressuin  dicit,  diias  natiiras  in  Cliristo  soia  co£i- 
tatione  distiugui :  duac  ergo  reij)sa  iion  sunt. 

599.  Hfsp.  ,  distiiictioiiis  nomine  ibi  S.  Cyril- 
luin  intelligere  seyuirationeni ,  qwx  certe  noiinisi 
cogitatione  post  iinioneiii  Iiypostaticain  fieri  polest . 
Id  patet  ex  eo  ,  quo  ibidein  utitur  S.  Cyrilliis  e- 
xeinplo  aniinre  ,  &  corporis  ,  quae  iu  nobis  sola 
nieiitis  intclligentia  discerni  dicit  ,  quia  sine  liu- 
nianne  naturaE  corruptione  separari  nequcuiit  .  Ul- 
lerius  ,  sic  Inculenter  suain  doctrinain  exponit  : 
„  Igitur  ea  ,  ex  quibus  est  unus  ,  &  solus  Filius, 
,,  &  Doininus  noster  Jesus  Cliristus ,  tainquain  iii- 
„  telligenlia  concipientcs  ,  duas  cjuidem  natnras 
5,  unitas  asseri/nus ,  post  uniouem  vero  tainquam 
„  sublata  jam  illa  in  duo  dii'isione  ,  unam  esse 
5,  credimus  Filii  naturain  ,  tamqnam  uuius  ,  sed 
„  hominis  facti ,  C^  incarnati  •  "  Eadem  simili- 
tudine  aniinae  ,  &  corporis  iititur  S.  Cyrillus  in 
epist.  ad  Valeriaiium  .  Hanc  distinctiouein  diiarum 
Christi  naturarum  secunduin  solam  cogitatiouem 
ctiain  post  S.  ('yrilluin  retiiiueruut  S.  Agatlio 
]^apa  in  Epist.  ad  Constantinopolit.  Imperatores  , 
&  Jo.   Maxentins   in  libello  contra  Acephalos. 

4oo.  Obj.  tertio  alia  Ss.  Patruin  testiinoiiia  , 
qui  ainbas  natnras  iu  Incarnatione  fnisse  simul 
coinmixtas  docuerunt  .  Priino  'J'eilu!liaiuis  in  yfpo- 
iogelico  cap.  21.  Nascitur  ,  inquit ,  homo  Deus 
mixtus  ;  quod  alibi  saepe  repetit ;  iinino  in  IJb. 
adv.  Praxeam  cap.  27.  utriusque  naturae  mixtio- 
nern  ,  &  conversionem  defendit .  Secundo  S.  Au- 
gustinus  in  Epist.  i58.  ad  Volusiaiium  cap.  5.  ex- 
plicans ,  quomodo  Deus  homini  permiztus  sit ,  ut 
una  Jieret  persona  Chrisli ,  utitnr  siinilitudiue 
iioniinis ,  in  quo  anima  unitur  corpori  ,  ut  honio 
sit ,  &  concludit :  In  illa  ergo  persona  (  hominir*  ) 
mixtura  est  animce ,  &  corporis  i  in  hac  perso- 
na  (  Chrisli  )  mixtura  est  Dei ,  d)"  hominis  . 
Tertio  ipse  S.  Leo  iu  Serin.  III.  in  rsatali  Domi- 
i)i :  Noa  sic  ,  inquic ,  naturahumana  in  societa- 
lem  sui  Creatoris  est  assumpta  ,  ut  ille  habita- 
tor  ,  cb*  illa  habiiaculum  cssct ,  sed  ita  ut  natu- 
ra  alteri  altera  rniscerctur .  Et  Serin.  IV'.  in  Epi- 
phania  cap.  4»  Dei  Filitiin  dicit  ziafura  carnis  im- 
jnixlum  .  Ab  aliis,  qui  eadem  7?iix t ion is  voce  nsi 
sunt  ,  recensendis  brevitatis  causa  supersedeinus . 

4oi.  Resp.  cum  S.  C^rillo  Lib.  1.  adv.  ISesto- 
xiuin  ,  itla  voce  iisos  fuisse  Patres  ad  summam 
duarum  nalurarum  unionem  ,  non  autcin  ad  con- 
fusionem  cxprimeudam  .  Alixtionis  nomen  ,  in- 
■quit  Cyiillu»,    posuerunt   nonnuKi    etiatn  Sancii 


(a)  Qnasi  irntnediale  post  ita  pergrt :  ,)  Hane  iniita- 
,,  tein  ,  (JIK1  Cre.Ttori  creatnra  conseritiir  &c.  " :  iin<le 
alijjni  .siispicati  siint  ,  illnm  vocern  imscere.titr  errorcin 
liiisse  Lilirnrii  .  I.i  Coihce  (jiitKljtn  perantifjiio  !«gi:nr 
*iniretiir .    Std  nori  est  necesse ,    no*  aJ    lias  aQgiutias 


Paires  ...  sed  ea  toce  sunt  usi  ,  cum  summam 
unionem  ostendere  studuerunt  . 

4o2.  Tertullianns  iii  Libro  contra  Praxeam 
priino  negat ,  talein  factain  esse  carnis  ,  &  diviiii- 
tatis  inixturam  ,  ul  teriium  quid  effictatur ,  qiio- 
modo  cx  Ruro ,  &  argcuto  siiiuil  inixtis  fit  ele- 
clriiin  .  INou  aliam  igitur  iiiixtioucin  intelligit  , 
quain  duaruin  naturaruin  perlt.ctain  unionein  ;  uu- 
de  etiam  ila  prosequitiir  :  Certe  ( inv.iiinuis)  usque- 
quaque  Filium  iJei ,  Cb*  Filium  hominis ,  eurn 
Deum  ,  ^  homhiem  sine  \dubio  ,  secundum  u- 
tramque  substantiarn  ,  in  sua  proprietaie  distan' 
terri  i  quia  neque  Serrjio  aliud  ,  quamDeus,  7iec 
caro  aliud  ,  quarn  homo  . 

4o5.  S.  Aiigustinus,  qua  solebat ,  diligentia  ,  & 
praecisione  seipsum  subiiide  explicat ,  ut  caveatur 
illius  permixtiouis  error  ,  in  quein  postea  Hliity- 
chiani  iiicidcrunt ,  ut  facta  sit  naturaruin  confnsio, 
unde  mouet  auditorem  ,  ut  recedat  a  ccniaetwli- 
ne  corporurn  ,  quia  solent  duo  tiquores  ita  com- 
misceri ,  ut  neuter  ser^et  integritatem  suatn .  Et 
ante  in  eadern  epislola  utramque  in  Christo  intn- 
rain  ita  luculenter  disfinxerat ,  ut  S.  Leo  ejusdeni 
Sancti  Patris  verbis  usus  fuerit  ad  Eutychiauana 
liaeresim  refellendam  .  Vide  sup.  nuni.  Sy^. 

404.  Miruin  denique  est  ,  S.  Leonein  advocnri 
in  patrocinium  liaeresis  p]utychianae  ,  quain  vali- 
dissiineconfntavit ,  &  iiisolnbili  anatheinate  perstriu- 
xit ,  &  qui  in  epist.  q5.  ad  Theodor(.tuiii  prote- 
stabatur,  se  Nestorianos  ,  &  Euiychiaiios,  utro.sque 
Christi  hostes  cequa  lance  vitasse  ,  atque  datnruu- 
se  .  Excladit  itaque  eo  sermoue  a  (Jhristo  diversi- 
tatem  personaruin  ,  iion  naturarum  .  Id  liqi;et  cx 
toto  contextu  ,  qiii  sic  liabet :  ,,  Hic  enijh  (  Em- 
,,  manuel  )  mirabilis  sacrae  Virgiuis  partus  ,  vere 
,,  humanam ,  verequc  diviuain  iina  cdidit  prolo 
„  personam  ,  qtiia  iion  ita  proprictatcs  suas  tenuU 
,,  titraque  substantia  ,  ut  personariim  in  eis  posset 
,,  esse  discretio :  nec  sic  crealura  in  socictatem  siii 
„  Creatoris  est  assumpta ,  ut  ille  habitator  ,  i^  il- 
„  la  esset  habitaciiluin ;  sed  ita  ut  natura  alteri 
,,  altera  misceretur  (a)  .  " 

405.  Obj.  quarto  .  In  Symbolo ,  vnlgo  Athana- 
siano  ,  dicitor  :  Sicut  anima  rationalis  ,  ti-  caro 
unus  est  homo ;  ita  Dcus  ,  &  hotno  imus  eit 
Christus  :  sed  anima  rationalis  &  caro  coiiveniunt 
ad  coustitueiidam  unani  naturam  luiinaiiain  :  er- 
go  eliam  Deus,  &  hoino  unain  coustituunt  Jesu  Chri- 
sti  naturam  . 

406.  Respond.  Sauctus  Thoinas  5.  Part.  qu,  2. 
art.  I .  ad  2.  „  quod  ex  anima  ,  &  corpore  con- 
,,  stituitur  in  unoquoque  nostrum  duplex  unitaj, 
„  naturae  ,  &  persou.T  .  Natnrae  quiiiein  ,  secun- 
.,  dum  qiiod  aiiima  uiiitur  corpori ,  formaliter  per- 

Tedigi  j  cnm  sanc  >  &  orllicKloxe  mixtionis  vox  in  niy- 
stcrio  Incarnationis  adlilijeri  possit  ,  drirninodo  onin» 
conlnsio  protul  .irnove.itiir  ;  Sc  ita  (iiiw  natiir.i^  cotiiini- 
xtae  intelliganlnr,  ut  utraijjiie  integra  pennanserit  - 


,58  DE  INCARNo  SECT, 

ficiens  ipsnm  ,  iil  ex  diiob.1.13  fiat  una  uatura  , 
,  sicut  ex  actu  ,  &  poteiitia,  niateria  ,  el  forina  0 
..  Et  quaijluin  ad  hoc  iion  attendilnr  aiinilitiido  ; 
„  quia  natura  aivnia  non  potesl  esse  corporisior- 
,,  ma  V  Unilas,  vero  persouaa  constituilur  ex  eis  , 
j,  inr|!.iantum  est  unus  aliquis  subsistena  ia  carne, 
,,  &  auiina  ^  Et  quantuin  ad  hoc  atteuditur  simi- 
„  litudo  .  unu*  euim  Christus-  sabsistil  in  divina. 
„  natura  ,  &  huinana  "  » 

407..  Obj.  quintoo  Duarunv  naturarnm  una  non 
denoininatur  ex.  altera  ,  nisi  aliquo  inodo  invicem 
transoiutentur ;  sed  divina  natura ,  &  humana  in 
Christo  ab  invicem  denominantur ,  dicit.  euim  Cy- 
rillus.  supra  laud. ,  divinam  naturani  ess3:  incar- 
naiam  ;  &  Gregorius  Na^janzenu^  ep.  I.  ad  Cle- 
donium  dicit ,.  humanam  naturam  esse  deifica= 
iam  :  ergo  &c. 

.4^08.  Respondet  S.  Thomas  ex  S».  Jo.  Dimasce- 
DO.  Lib.  IIL  de  fido.  orthod.  cap.  6. ,  naturain  di- 
VJaiim  dici  incaruatam  ,  quia  est  unita  cami  per- 
Bonaliter  v^  lion  quod  sjt  iu  naturara  carnis  conver- 
«a  o  Similiter  &  caro  dicitur  deificata  ^  uon  per 
fionv-ersiontin  ,  sed  per  unionem  ad  Verbum  j  sal- 
*i3.  suis  proprietatibu3  natisralibus  ;  nt  inteUigatur 
caro  deificata  j  quia  lacta  esi,  Dei .  Verbi  caro  ^ 
uou,  q»ia  facta.  sit  Deus  , 

CAP0T  la 

Breviter  resdvuntur  qucedam 

qucesiiones  ad  unionem  duarum  ^naturarum- 

spestantes  (a) » 


4^09,  '^aaere»  prirao  ,  an  numerna  Datararanar  in 
Jesu  Christo  admittendus  sit?. 

4lo.  Resp.  5  otiosam  fortasse ,  &  inutilem-hanc 
«[ussstiouem  videri  posse ,  postquam  coatra  Euly- 
«bianos,  duas  esae  in.  Christo  inconfusas  ,  atque 
iniperniixtas  Baturas  3  divinam  ,  &  humanam  ,  tan- 
lo  iaborfr  eviciinua  ,,  Attam«n  non  defderiuvt  etiam 
ex  orthodoxis ,  qui  earumilem  naturarum  nume- 
rum  non  admitterent ,  Certe  S.  Maximus  Martyrj 
qui  coiitra  eosdem  Eutychtanos  feliciter  disputavit, 
lcfert,.  Catlioiieos  quosdam  numerum  naturarum 
BOn  admiejsse ,.  eo  quod  numerus  omnis  ,  aut  di~ 
tridendi  vim  habeat ,  aut  divisibilis  sit ,  aut^  divi- 
sionem  introducat  0  Et;  Jo,  Maxentius  in  libello 
coDUa-.  Aceplnaioa-  Cathxilicorum   dcctrjnam   ita  pa= 

(a)  Qnamqitain  inanis-  qnornnidairi  Scholaslicornm 
labor  probari  minime  potest ,  qni  longas  ,  &,snbtiies 
«e  «Inarmn  natnrarnm  in  nna  Ciiristi  per.sona  concer" 
taliones  in^titnemnt }  non  tsmen  aliis  consentire  pos=> 
•umns,  qni  hetc  cmnia  prorsns  resecanda  pntant ,  non 
solnin m  snpervacanea  ,  sed  nt  nirni.'!  cnriosa  ,  &  fidei 
simplicitaii  plene  noxia  .  Ita  inter  alios  Phil.  Limbor- 
diins,  vir  non  indoctns  ,  sedSecta!  Remonstrantinm  j . 
«ni  addictns  erat ,  prfejnclicii.s  a  sana  Theologiae  tra- 
dendflp  ratione  alienatns  in  Lih.  \.  .Theoi6i^iaChristia- 
na  cap.  9.  $.  8.  ,  nbi  tidenter  asserit  ,  modnm  nnionis 
divinae  natnrae  cum  luur.ana  lot  esse  obscuritatibus  in- 


m  DTSS,  Ili;  CAP   IK 

riter  expouit :  Sed  duas-ideo  non  dehere  dici  inn 
Ckristopost  adunattonemfatenlur  naturas ,  quia. 
duonum€rusnon>potest  esseindivisus  ^  cum  secun- 
dum  veritatem  omnis  nun^terus  divisloni  subjaceat  « 

4i  I.  Vauum,  tainen  fuisse  hunc  qtiorumdam  Ca- 
tholicorum  scrupulum  ,  ostendi!:  Vigilius  Tapsensis 
in  liue  Lib.  II.  conir\  Eutychem  ;,  ubi  utramqne 
litigaDliam  partem  orliiodoxam  fuisse  asserit,  quam- 
quam  iina  aherain  hasresis  accusaret .  ,,  Qui  euim 
„  uoiunt ,  inquit ,  duas  ore  fatsri  naturas  ,  qnas 
,,  firdei  expressione  defeudunt ,  Eutyciiianistae  re- 
,,  putantur  ,  cuin  non  sint .  Item  qui  diiaa  unius 
„  Christi  naturas  publice  profitentur  ,  JNestoriani 
„  pntantur  esse  ,  cum  non  sint  ,  El  vtdeas  eos  lu- 
„  ctuosia.quibusdam  5  &  oinni  lamentatioiie  dignis- 
,3  insuUantibus  haereticoruin  uomine  se  invicem  ac- 
„  cusare  0 ,  Tu  ,  inquit  ^.  Eutychianus  es  ;  .  &  tu 
„  Nestorianus  es  ,'■'• 

4io,  Sed  vicit  tandem  eorunttsententia  ,  qui  duag 
in  Cliristo  p.aturas  uumerabant  ,  maxiino  taineii,  & 
inuissohibili  uexu  in  una  Verbi  persoua,  consociatas  „ 
Totam  autem  difficultatem  5  quod  nuinerus  divisio- 
nem  secumafferat,  ita  diluit  Leontius  subtilis,  atque 
accnratus  Theologus  Saecul.^  VII.  in  Tract,  V,  So- 
lutionis  argumentoruni  Severi :  „  Numerus  ipse 
5,  per  se  ,  neque  dividit ,  neque  copuiat  ^  sed  u-= 
5,  traqu0  recipit , .  secundum  qualitatem  habitudi- 
„  nis.  Si  eniin  unitates  ipsas  consideres  ,  ex  qui-= 
„  bus  constat  numerus  ,  in  has  dividitur:  Si  au- 
3,,  tem  universitatem  liaruin  3  ex.  his  conulatur  o 
„  Enioeniin,  &duo,  verbigratia,  componant  nu= 
5,  merum^uan/or  ;  nuinerus  vero  quatucr  in  duo  3 
„  &  duo  dividitur:  quare  uihii.habere  definitum . 
„  neque  divisum  ,  nec  unitum  ;  sed  in  compiexio- 
5,  ne  rerum  ,  &>  compositione^hoeconsistere  "  .  Ex 
his ,  aliisque  rationibus  communis  demum  opinio 
facta  est  Ortiiodoxoruin  contra  heereticos  ,  duas  ia 
Cliristo  numerandas  ess^-  naturas ,  quamquam  in- 
divisibiles  «  . 

4i5o  Dispntatum  est  etiam ,  an  haec  duarum: 
naturarum  numeratio  ad  qnantitatem-  discretam 
pertineret,  an- vero  aci  conti?iua?72  .^  Leontius  de 
Sectis  Act.  VII.  sine  dubio  respondit ,  pertineread 
quantha.tein  discretam  ;  subdit  veFO  :  Discretum- 
autem  diciturnondllud  solum,  quod  prorsus  est 
divisum  ;  .sed  illud  etiam  ,  quod  sic  unitum  est  ^ 
ut  suam-  quamdam^rationem^  qua.  distinguitur  ^ 
servet 6 

114,. 

volntnm)  ut  doctissimi  ^  solertissimi  ciijusfjue  Hngenium 
fatiget  ;  &  postc/aam  diu  satis  se /utigantnt ,  inscitiam- 
tandem.  suam  fateri  cogantur  .  Eadem  pene  scrlbit  Si- 
mon  Eplscopns  pariter  ex  Reinonstrantinm  grege-Lib. 
IV.  Jnstitat.  The&log,  Sect.  LI.  c  i3.  Tom.  I.  Opemm. 
Qnantnm  istl ,  alilqne-eornm- similes  tallantnr  ,  liqni- 
do  patebit  ex  iis  ,  qnas  instltitimns  ({uspstinnenlis  j  in 
iis-enjm  cuin  pene  unanirnis  saniornin  Theoiogorcim 
consensns  qnasi  semper  habeatnr  ,  velex  hcc  Ipso  ma- 
nltestnrn  sit  5  nec  eas  impenetraljilibiis  tene])rls  essa 
invohitas  ,  nec  inntHi.ter  Inisse  ad  rectain  hujns  my-- 
st£rii  inleliigentiaiiQ  e.\citatas  - 


QUAEST.  DE  umONE  ^IYPOST. 


•59 


4i4.  Hanc  qiiawtionem  prononit  Sanctm  Joan- 
nes  Damasceiun  Lib.  III.  <le  jide  orthod.  cap.  B. 
atqiie  ita  rcjpondel :  „  Domini  «aturas  rietqiie  cor- 

niij  timim  esse ,  ncque  liiipam  iuiam  ,  tieqne 
,  tempiis ,  neqiie  lociini ,  ut  ad  rontinuam  qnan- 
„  titatem  redncantur .  H<-cc  cnim  sunt  ,  qna;  con- 
„  timie  qiiaiita  censentur  .  Sciendiun  porro  est  , 
„  ea  in  numerum  cadere ,  quas  inter  se  dislin- 
,,  guiintur ;  tiec  numeruri  ea  posse ,  inler  qnde 
„  niilhidistinctio  e»t :  scd  quateiuis  distingtiuntnr , 
„  *atenuj  numerari :  exempl.  grat.  Petrus  &  Pau- 
„  lus,  qua  ratione  uniti  sunt ,  non  nurn-cranlur  ; 
„  nam  cum  •secundum  «ssentiam  copulentur ,  cici 
„  non  possunl  duae  naturce :  tt  vero  cum  ratione 
„  personas  ditterant ,  duce  proinde  pe riono?  dicun- 
„  tur.  Ex  quo  patet ,  nameruin  iis  convenire  , 
5,  qua  inter  se  dirferunl ,  hactenus  quoque  ea  nu- 
,,  merdri .  " 

4i5.  Hac  praemissa  doctrina  ,  ita  quaestioni  re- 
spondel:  ,,  Quocirca  Domini  naturae ,  quantum 
3,  ad  personam  attineC ,  ahsqne  conjusione  unl- 
„  tce  sunt  :  quantum  auten»  nd  differentioe  ratio- 
3,  nem  ,  ahsijue  divisione  distingnuntur,  Ac  qui- 
„  dein  qiia  ratione  unitap  sunt ,  mir.ime  niimeran- 
3,  tur  (  neque  cniin  duas  auaiitum  ad  personam 
„  dicimus  esse  Clirisli  natura»  )  ;  qua  autein  ci- 
„  tra  divisionem  distinctae  sunt ,  numerantur  i&c.  " 
Et  licBC  sufficiant  de  subtiii  liac  quasstione,  quae 
propler  iinporlunas  Ealychianorum  argutias  agita- 
ti  debuit . 

4i6.  Quseres  secundo  ,  ntrum  persona ,  vel  liy- 
postasis  (Ihristi  post  incarnationem  sit  composita  ? 

417.  Respnnd.,  :ion  quaeri  ,  an  natura  Jesu  Cliri- 
H'i  sit  composita.  Certum  est  enim ,  nt  Iiactenus 
contra  Eiitvchiaiios  eviciinus,  utramque  naturam 
rntegram  in  Christo  permansisse.  Quaeritur  ergo 
sohim  de  hypostasi  Jesu  Christi  ,  &  ha?e  siiie  du- 
h\o  dici  debet  cnm  S.  Jo.  Damasceno  Lib.  III.  de 
Jide  orthod.  cnp.  5.  ex  dualms  naturis  composita. 

4 18.  Angelicus  autein  noster  Prarceptor  5.  V. 
«juaest.  2.  art.  4«  bene  observat ,  personani  sive  hy- 
postasim  Christi  dupliciter  considerandam  esse  ; 
wempe  priino  prout  est  in  se  ;  &  sic  esse  omnino 
simplicem  ,  alio  modo  secundum  rationem  perso- 
rae  ,  vel  hypostasis ,  ad  quam  pertinent  sut)siste- 
re  in  aliifua  nalura ,  &  secundum  Iioc  perso- 
Tiam  Christi  subsislere  in  duabus  tiaturis;  t^  sic 
dicitur  persona  oomposita  .  Caute  tamen  Sanctus 
Doctor  addit  in  resp.  ad  1.  ;  quod  ,,  illa  compo- 
,,  sitio  personae  «x  naturis  nnn  dicitur  esse  ratio- 
3,  ne  partium  ,  sed  potius  ralione  numeri  ;  sicut 
„  oinne  illud  ,  in  quo  duo  conveniunt ,  potest  di- 
„  ci  ex  eis  composStum  .  " 

4if).  Alque  hacc  Sancti  ThomaR  doctrina  de- 
suinpla  cst  etiain  «x  definitione  Concilii  Coiistanti- 
nopolilani  II.  ubi  Collal.  Vill.  can.  4«  dicitur  : 
,,  Qiii  non  confileliir  unitatem  Verhi  Dei  ad  rar- 
„  nem  aiiimataia  anima  ralionali  ,  &  inteilectua- 
„  ti ,  secundum  compositionem  ,  sive  secundum 
„  subsistentiain  factani  eiise ,    sicut    &  Sancti  Pa- 


„  tres  dociierunt  ,  &  ideo  naam  ojai  mbsisleniiam 
,,  compositatn  ,  qui  est  Doiniiuis  noster  Jesus  Chri- 
,,  stui ,  unus  de  Saiicla  Trrnit^e  ,  talis  anatlieiii« 
,,  sit  "  .  Kliam  in  VI.  Synodo  oecumenica  oadem 
veritas  confirmata  fuit  Act.  XI.  Iiin  verbis :  Un(im 
ejns  (  Christi  )  suhsistentuim  cofnposilam  dicU 
rnus  .  Ac  paulo  autea  iu  Syiiodo  Komaua  sub  IVlar- 
tino  I.  ran.  8. 

4^0.  Neuuo  vcro  ex  hao  calholica  doctrina  quit 
inferat  ,  Chrigtiim  totnm  comjiosituin  ex  nalura  di- 
viiia  ,  tk  luimana  aliquid  niajtw,  fnelinsve  esse  , 
quam  singulas  partes  lotum  coinponentoj  .  Id  quip- 
pe  verum  est  do  natura  iunnana  ,  s^d  non  d*-  di- 
vina  ,  tjua  nihil  ^najus  txcogiiari  |>ote8t .  Katio> 
nem  reddit  Sanct.  Th.omas  in  III.  Diss.  VI.  quacst. 
2.  art.  3.  ad  I.  inqnienj:  „  Quod  in  j)ersOna  com- 
^,  posita  sint  plura  boua ,  quam  in  pcrsona  sim- 
„  plici ,  quia  est  ibi  bonum  increatuin  ,  &  bonuiii 
,,  creatum :  tamen  persona  comjwsita  non  e^it  /na- 
„  jus  bonum,  quam  siir.plex  ,  quia  bonum  crea- 
,,  tuin  se  habet  ad  bonum  increatum  ,  sictu  j«in- 
,,  ctuin  ad  lineam ,  cum  luilia  sit  jiro|)Orlio  uiiiu« 
„  ad  alteruin  .  Unde  sicut  lineac  addituni  j)uncfiiin 
.,  non  facit  mnjus  ,  ita  nec  bonum  crealuni  ^iddi- 
,,  tum  in  persona  bono  increalo  iacit  melius  .  Vel 
„  etiain  quia  ratio  bonitatis  oraniuin  bonorum  e«t 
„  in  Deo  :  unde  &  i|)se  dicitnr  omne  bonum .  LU)m 
„  de  non  potest  sibi  fieri  additio  alicujus  boni  , 
„  quod  in  ipso  non  sit .  " 

421.  Dices  .  In  Concilio  Constantiensi  fuit  tJa- 
mnata  liaec  propositio  Joannis  Hus  :  Duce  natitrai  ^ 
divinitas  ,  &  humanitas  ,  sunt  unus  Chri^ius  , 
quae  tamen  proj)Ositio  'Crit  vera ,  si  Christus  dica- 
tur  una  pcrsona  compnsita . 

422.  Piesp. ,  fuisse  iliain  proj)ositionem  merito 
dainnalam  in  perverso  sui  Aucloris  sensii  ,  quem 
Joannes  a  Magistro  suo  "WicIefTa  liauserat ,  srili- 
cet  tam  naturani  divinam  ,  quam  humanam  in 
abstracto  ,  &  divisiin  acceptain  esse  Cliristum :  nou 
autem  dainnata  fuit ,  aut  damnari  j)ofnit  ea  pro- 
positio  in  hoc  sensu  ,  quod  aiiiba;  natiiras  simul 
unitae  in  Verbi  persona  Christum  constituant.  Vid. 
Thomas  "Waldensis  in  Doctrinali  fidei  Lib.  I.  art. 
caj).  ^i. 

Quasres  terlio ,  in  quo  sita  sit  diiarum  natura- 
Tum  unio  ? 

4^5.  P»e9p.  Jam  diximns  5upra  pag.  76.  ti.  6f« 
causam  eftectricem  Dominicae  incarnationis  fuisse 
totam  Sanclissimam  rrinitatem  ,  unde  sequilur  e- 
tinin  unitionem  duaruin  iialurarum  in  Cluisti  per- 
snna  active  sumplam  nihil  esse  aliiid  ,  qiiain  ejusdein 
SacrosanrtaR  Triadis  aciioncm  .  Hic  aiitem  solum- 
modo  quaprilur  ,  quid  proprie  sit  ilia  unio  passi- 
ye  sumj)ta  ;  scu  qiiid  sit  ille  nexus  intimus,  &  ar- 
clissirnus  ,  qui  utramque  naluram  simnl  copulat  ; 
an  aiiud  croatum  sil  ,  ab  ij)sis  naturis  distinctum? 
An  vcro  niliil  sit  aliud  ,  quam  ijisap  Au^  naturar 
iutcr  se  ropulalae  in  divini  Verbi   persona  ? 

424«  Primam  senlcntiam  tenuit  Scotus  in  Lib. 
HI.  Seutent.  Dist.  i.    quera  non   pauci  Scholastici 

86- 


,6o  DE  INCARN.  SECT. 

seciiti  sunt  ,  ut  Suarez  Disp.  Vlll.  in  5.  Part. 
Sect.  4« ,  Vasquer  disp.  18.  cap.  3.  ,  &  etiain  ex 
TI10nu8tisSalraaticen9esDisp.lv.  dub.  I.,  ac  non- 
Bulii  alii ,  potissiinum  propter  auctoritatem  Sancti 
Ihoinae,  qui  5.  Part.  q.  2.  art.  7.  docet ,  &  pro- 
bat,  imionem  difince,  &  h.umanoe  naturce  esse 
aliquid  crealum  ;  pro  certo  igitur  videtur  habere , 
eam  unionem  esse  aliquid  a  duabus  uaturis  unitis 
distincUun  . 

425.  Sed  alii  Thomistae  repugnant ,  contenden- 
tes  ,  nuUum  prorsus  modum  absolutum  a  Sancto 
Doctore  admitti  ,  quo  unio  utriusque  naturae  facta 
sit .  Perspicua  sunt  ipsius  verba  in  111.  Sent.DhX. 
II.  quaest.  2.  art.  2.  quaestiunc.  i.:  In  unione  hu- 
mance  naturce  ad  divinam  uihil  potest  cadere 
luedium  formaliter  unionem  causans  ,  cui  per  prius 
JiurnajiA  natura  conjungatur ,  divince  personce  . 
Sicut  enim  inter  materiam  &  formam  nihil 
cadit  medium  in  esse ,  quod  per  prius  sit  in  ma- 
ieria,  quam  jorma  substantialis ,...  ita  etiam 
inter  naturam  ,  &  suppositum  non  poiest  ali- 
ijuid  dicto  modo  medium  cadere  &c.  Item  3. 
Part.  quaest.  6.  ad  1.  Unio ,  inquit ,  naturce  hu- 
viance  ad  Verbum  Dei  est  secundu??i  esse  per- 
sonale ,  quod  non  dependet  ab  aliquo  habitu  , 
sed  iminediate  ab  ipsa  natura  .  Non  itaque  exco- 
gitare  debemus  aliquem  nexum  ab  utraque  natu- 
la  distinctum  ,  in  una  perscna ,  quo  utraque  si- 
niul  copuletur ;  eo  fere  raodo  ,  quo  calce  simul  u- 
iiiuntur  lateres  ,  aut  filo  consuuntur  vestes  .  Sed 
potius  quomodo  forma  unitur  materiae  ,  aut  actus 
polentiae  ,  quin  aliquod  sit  vinculum  ,  quo  simnl 
copulentur  ,  ita  divina  natura ,  &  humaua  simul 
immediate  conjunctae  sunt  in  una  persona  divini 
Verbi . 

426.  Neque  vero  obstant ,  quae  S.  Doctor  in 
laud.  art.  7.  habet ,  inquiens  :  unio  de  qua  loqui- 
mus  ,  est  relatio  quaedam  ,  quce  consideratur  in- 
ter  divinam  naturam  ,  d)"  hurnanam  secundum 
(juod  comeniunt  in  una  persona  Filii  Dei .  Sicut 
aulem  in  1.  P.  (  qucest.  i3.  art.  7.  )  dictumest, 
omnis  relatio ,  quce  consideratur  inter  Deum  , 
&  creaturam  ,  realiter  quidem  est  in  creatura , 
per  cujus  mutationem  talis  relatio  innascitur  , 
non  autem  est  realiter  in  Deo ,  secundwn  ra- 
tionem  tantum  ,  quia  non  innascitur  secundum 
mutationem  Dei .  Sic  ergo  dicendum  est ,  quod 
hcec  unio  ,  de  qua  loquimur,  yion  est  in  Deo  rea- 
liter ,  sed  secundum  ralionem  tantum  ;  in  hu- 
mana  autem  natura ,  quce  creatura  qucedam 
est ,  realiter  est .  Et  ideo  oportet  dicere ,  quod 
sit  quiddam  creatum  . 

427.  Non  inquam  liaec  obstant :  nam  ex  toto 
contextu  apparet ,  non  loqui  Angelicum  de  ipsa 
unione  Jormali ,  sed  de  relatione ,    quae  ex  unio- 


TI.  DISS.III.  CAP.  IIT. 

iie  resultat ;  &  quce  relatio  realis  est  solum  et 
parte  naturae  creatae,  &  cum  haec  relatio  reali» 
ijon  sit  aeterna  ,  sed  inceperit  cum  ipsa  unione  , 
certe  creari  debuit .  Quantum  vero  attinet  ad  ce- 
teras  dil¥icultates  ex  ratione  depromptas  ,  eas  a- 
])ud  jiieinoratos  supra  Theologos  Scholasticosquisque 
pio  libitu   legere  poterit . 

()unfritiir  IV.  ,  an  unio  duarum  naturarum  io 
Christo  dici  possit  accidentalis  ? 

428.  jNegat  S.  7']i.  hac  q.  2.  art.  6.  bene  ob- 
servans  ,  hoc  afbrmari  non  posse  ,  quin  incidamus 
in  damnatam  liaeresim  IScstorii ,  qui  duas  in  Chri- 
sto  personas  admittens  ,  eas  nonnisi  accidentaliter 
sibi  invicem  unitas  esse  dicebat ;  nempe  per  inha- 
hitationem  ,  per  unitatern  offectus  ,  per  opera- 
tionem  ,  per  dignitatem  honoris  &c.  ,  unde  con- 
cludit  ,  omnino  hcereticam  esse  iliain  sententiara, 
qua?  nonnisi  accidentalem  utriusque  naturac  unio- 
uem  ponit . 

429.  Reipsa  in  Concilio  Lateranensi  sub  Marti- 
no  I.  definitum  fuit ,  secuudum  velerem  ortho- 
doxorum  Patrum  traditionem  confitendum  esse  u- 
nuni  ,  eumdernque  Dominurn  nostrutn  Jesum 
Christum  ex  duabus ,  &  in  duabu<;  existentem 
naturis  substantialiter  unitis  ,  inconjuse ,  <S>'  in- 
divise .  Unio  ergo  duarum  naturaruni  substantia- 
lis  est ,  non  accidentalis  .  Subslantialem  enirn  , 
inquit  Damascenus  Lib.  III.  de  fide  orth.  cap.  3., 
esse  hanc  unionem  dicimus  ,  hoc  est  i-eram ,  & 
non  imaginariam ,  Substantialem  autem  ,  non 
quod  duce  naturce  unam  compositam  naturam 
effecerint ,-  sed  quod  in  unam  Filii  Dei  compo- 
sitarn  hj^postasim  inter  se  unitce  sint .  Dicitur 
vero  hypostasis  Christi  composita ,  quia  cum  ante 
incarnationein  nonnisi  unam  terminaret  naturam 
divinam  ,  poit  incarnationem  duas  terminat,  divi- 
nam  ,  &  humaiiam  . 

450.  Neque  obstat ,  quod  natura  humana  unita 
fuerit  Verbo  divino  jam  ab  aeterno  perfectissimoj 
quomodo  accidentia  adveniant  subjecto  jam  com- 
pleto;  &  quae  jjroinde  adesse,  velabesse  possunt  (a), 

451.  Ita  enim  Angclicus  Doctor  hanc  ditficulta- 
tem  solvit  ibidem  ad  2.  „  IUud  quod  advenit  post 
j,  esse  completum,  accidentaliter  ii.Avem\.,  nisi  tra- 
,,  hatur  in  coinmunionem  illius  esse  completi;  sic- 
,,  ut  in  resurrectione  corpus  advenit  animae  prae- 
5,  existenti;  iion  tamen  accidentaliter  j  quia  ad 
,,  idem  esse  assumetur  ,  ut  scilicet  corpus  habeat 
,,  esse  vitale  per  animam  .  Non  est  autem  sic  de 
,,  aibedine  ,  quia  aliud  est  esse  albi  ,  &  aliud  est 
,,  esse  hominis .  Verbum  autem  Dei  ab  aeterno 
„  esse  completum  habuit  secundum  Iiypostasiin  , 
,,  sive  personam  ;  ex  tempore  autem  advenit  ei 
„  natura  humana  ,  non  quasi  assumpta  ad  unum 
j,  esse ,  prout  esse  naturce  ,  sicut  corpus  assumi- 

„  tur 


(a)  Alifftios  Calvinistas  lioc  argumenfo  :  Qaichjnid  sii-  accidens ,  fuisse  indoctos  ,  ad  hanc  nnionein  vocandam 
perveriit  enti  in  actii  exisienti  ,est  ejtis  accidens  :  ca-  accidentalem  ,  testis  est  Jo.  Gerhardus  Tom.  111.  Lac. 
ro  snperyenit  Kiym }  enti  in  actuexistenti ;  ergo  est  ejns       Theolog.  cap.  7.  n.  I23. 


OUNEST.  DE  UNIONK  HYPOST. 


tSi 


„  lur  a^  enc  animae  ,  sed  ad  uiuirn  fsse  ,  prout 
5,  est  hypostasis ,  vel  persona  ,  V.l  ideo  liumana 
3,  naliira  non  nuitur  accidejitaliter  !'"ilio  Dei  ".  L'- 
nio  itaque  duaruin  natnrarum  iti  (Miristo  substan- 
tialis  dici  d*bet ,  suniendo  taineu  substantiain  pro 
fiypnstasi  ,  iinu   pro  iiatura  . 

45-2.  Aliain  ditticultatfm  sibi  objicit  Angelicus; 
nempc  humaiiam  iiaturain  pertitisre  ad  essMiliam 
Verbi  diviiii;  quod  auteiu  ad  essentiain  non  per- 
f inel  ,  tsie  accidens  ;  omne  eniin  quod  est ,  aut 
«>8t  substantia  ,  aut  accidens;'  buniana  *rgo  natn- 
ra  nnn  potuit  conjungi  divinar  ,  nisi  accideiitaliter. 

453.  Hejpondet  auteni  ad  3.  „  Qifod  accidcns 
„  dividitur  corrtra  substantiam :  substantia  autein  , 
,,  nt'patetV.  Metapk,  ,  dupliciler;  uno  modo  pro 
„  cssenlia  ,  sive  natura  ;  alio  modo  pro  ^upposito, 
,,  sive  liyjjostasi  .  Unde  sufficit  ad  <ioc,  quod  ncii 
„  sit  ntiio  accidentalis  ,  quod  sit  facta  luiio  secun- 
„  dum  hypojitasim  ,  licet  nou  sit  facta  unio  seciin- 
5,  diun  naturain  "  ^. 

454-  Ut  autem  Tnajori ,  qna  iieri  potest ,  prr- 
gpicuitate  ineftabilis  lijrc  ,  &  substanlialis  duaruni 
tiaturarum  unio  iHtelligatur  ,  subtiliter  ,  &  acute 
liotat  Angelicus  art.  8.  ,  imioiiem  distingui  ab  as- 
sipyiptione  .  Unioeiiim  importat  relationem  quain- 
•clam  divins  natura?  ,  &  Iniman.ip  ,  secuudum  quod 
conveniuDt  iii  una  prrsona ;  assumptio  auteni  a- 
ctionern,  secundnm  quam  aliquis  dicitur  assiimeus, 
vel  passionem  ,  secundum  quam  dicitur  aliquid 
assumptum  .  Hinc  fit ,  ut  a^que  dici  possit ,  natu- 
Tam  divinam  esse  unitam  uaturas  luunanae  ,  &  e 
converso  naturam  bumanam  esse  conjunctam  di- 
vin«  .  Non  autem  dici  potest  ,  naturam  luunanam 
assumpsisse  naturam  divinani ,  scd  conlra  dici  de- 
Let ,  iiaturam  Iiumanani  esse  assumptam  a  \ijrbo, 
iit  in  ejusdem  persona  subsisteret .  Quod  conforme 
est  Apostolo  dicenti ,  Filruin  Dei  Jormain  scvi-i 
Dei  accepisse  ad  Philipp.  II.  7.,  &.  cominuni  S. 
Patrum  locutioni  ,  qui  lucarnationem  nominare  so- 
lent  assumptionem  carnis  . 

Qnapritur  V.  An  unio  duanim  naturaruin  in 
Christo  fuerit  omnium  inaxiina? 

455.  Kesp.  Angelicus  in  art.  9,  ,  hanc  unioncin 
coDsiikratain  ex  parte  ejus  ,  in  quo  duae  naturce 
copulaotur  ,  scilicet  divince  i)crsonac  ,  esse  omnium 
maxiinam  ;  eo  enim  est  major  nnio,  qitopunctum, 
iit  ita  dicam  ,  unioiiis  est  inagis  eimplex:  persona 
autem  divina  ,  iii  qua  naturac  simul  copularrtur  , 
est  maxime  uiia  ,  &  simplicissima  ;  adeoque  &c. 
Hinc  S.  Bernardtjs  lib.  5.  de  Considerat.  cap.  8. 
Inter  omnia ,  iuquit,  <juai  rtvte  unum  dicunlur, 
arcem  tenet  unitas  Trinitatis,  qua  tres  personae 
xma  substantia  sunt  r  secundo  loco  illai  prcecellit  , 
quce  e  comerso  tres  suhstantice  una  in  Ciristo 
personn  sunt  (u)  .  Probat  autein  inellifluus  Do- 
ctor ,  hanc  in  Ghristo  unioneui  esse  niajorein  ea, 

(a)   Ciim  S.  Pater  tres   dicit  suhstantias   in  Chri^tO , 
inlelligit  T erhmn ,  animnm  ,  O  Carnem  ,     iil  ip.«e   c.x|ili- 
cat  c.  g. ,  iit  antithesim  lacrret  inier  mysieriiiin  Tri- 
Gazzaniga  'Hieol,  Tom.  V. 


qu.i  aiiinla  ,  &  corpus  uniuntnr  ad  unam  homi- 
uis  naturain  ,  &  j)er.soiiain  constitueiidam  ,  quia  in- 
quit  ,  si  duo  illa  de  st^  invice/n  prcedices  ,  non 
erraveris ,  Deum  videlicet  hominem ,  C^  homi- 
nem  Deum  vere ,  ^atholice  prowmlias  .  Noti  au- 
tem  similiter  vet  carnem  de  anima  ,  rel  anirnam 
<Ie  carne  ,  nisi  absurdissime  prcedicas  ;  &  n  si- 
militer  anima  ,  O*  caro  unus  sit  homo  . 

QiicKritur  VI.  An  unio  duarum  naturaruin  in 
<^hristo  facta  sit  j)er  gratiam  ? 

43G.  liesp.  Angclicus  art.  10.  allatis  istis  S.  Au- 
gustini  verbis  de  prcedest.  Sanct.  cap.  1 5.  Ea 
gratia  Jit  ah  initio  fidfi  suce  homo  quicumque 
Christianus  ,  qua  gratui  hotno  iUe  ab  initio  suo 
factus  est  Christus  .  Eadem  verba  Angelicus  sic 
«xphcat:  ,,  Gratia  dupliciter  dicitur  :  uuo  inodo 
,,  ipsa  voluntas  Dei  gratis  aliquid  duntis  ;  alio 
5,  inodo  ipsum  gratuitum  donum  Dei  ...  Sic  ergo 
,,  dicendurn  est ,  quod  si  gratia  accipiatur  ipsa  Dei 
,,  voluntas  gratis  aliquid -facieiis,  vel  gratum  ,  seu 
5,  accej>tum  aliqnem  habens ,  unio  incarnalionis 
,,  facta  est  per  graliani  ,  «.icut  &  unio  Sanctoruni 
,,  ad  Deum  pcr  ccjuitionem  ,  &  amorem  .  St  ve« 
,,  ro  gratia  dicatur  ij)r>um  gi-aluituin  donum  ,  sic 
,,  ijwuin  est  humanarn  naturain  csse  luiitain  per- 
,,  soiic-e  divinai;  ,  potest  dici  qivaedam  gratia  ,  iu- 
,,  quaiitum  nuliis  praticed^ntibus  «leritis  hoc  cst 
„  factuin  :  iiou  aiUoni  ita  qnod  sit  aliqua  gratia 
„  habitualis ,  qua  mediante  talis  unio  fiat  .  " 

457.  Qiiod  uberius  declarat  S.  Doctor  in  resjv. 
ad  i.,  bene  observaus,  quod  gratia,  quce  est  ac- 
cidens  ,  est  qucedam  sirniUtuih  divinitatis  parti- 
cipata  in  homine ,  Per  lucarnationcm  atiten;  hu- 
jnana  uatura  non  dicitu.r  participdsse  similitudi- 
neifi  nliquam  divince  naturos :  sed  dicitur  esse 
conjuncta  ipsi  divince  ncturoe  in  persona  Filii, 
Majns  auteni  est  ip»a  res  ,  quam  similitudo  ejus 
j)arlicij>ata  . 

/I5b.  Observat  insnper  ,  gratiaT?!  habitualein  so- 
him  es*e  in  aiii:na :  gratiain  aulein  unionis  j)erti- 
ijeve  ad  tolam  naturain  humanatn  ,  quce  comjTO- 
nitur  ex  aniina  ,  &  coipore;  unde  etiain  hoc  sen- 
su  intelligi  possunt  verba  Apostoli  ad  Coloss.  H. 
9.  Quia  in  ipso  (  Ghristo  )  inhabitat  omnis  p!e~ 
nitudo  diiinitatis  corporaliter ;  quia  «st  uiiita  di- 
viiia  natura  non  solum  £uiine  ,  aed  etiain  corpo- 
ri  ,  scilicet  toti  natura;  Iuimaii«  . 

Quaeritur  VII.  Utrum  unionem  Verbi  incaruati 
aliqna   praecesserint  merita  ? 

459.  Cuin  Angelicus  art.  10. ,  ut  mox  vidiinus, 
dociiisiet ,  uuioiieni  uaturarum  factain  esse  gratui- 
ta  Dei  voluiitate ,  cohaerenter  iti  art.  11.  priino 
poiiit  verba  S.  x\ugustini ,  i«  laud.  Lib.  de  proe- 
destin.  Sanct,  caj).  i5.  dicentis:  Quisquis  in  ca- 
pite  noslro  prcecedentia  merita  singuiaris  illius 
generationis  invenit ,  ipsa  in  nobis  meinbris  ejus 

prue- 

nitalis,    Sc  Mysleriiiin  Incarnationis  ,    ut  qnomodo   iSi 
tres  persona  y    ana  essentia,     ita  hic    cnm^enientissiina 
t^Kadam  contrarietate  tres  essentitt  sunt  una  persona, 
21 


16« 


DE  INCARN.  DISS.  III.  SECT.  II.  CAP.  III. 


prcecedentia  merita  multipUcatce  regenerationis 
inquirat ,  Sed  nulla  nierita  praecessermU  regeiie- 
rationem  nostram  ,  seciindiim  illiid  ad  Titum  I!I. 
5.  Non  ex  operihus  justitice ,  (juce  Jecimus  nos , 
sed  secundum  suam  misericordiam  salvos  nos  fe- 
cit  per  lavacrum  regenerationis .  Krgo  nec  illam 
Cliristi  qenerationem  aliqua  merita  praTcssernnt . 

44o.  Fa  qnidem  non  potiierinit  pra°cedere  ali- 
qiia  ipsiiis  Gliristi  merita  j  non  enim  antea  fuit 
purus  homo  ,  unde  mereri  posset ,  &  postea  ad 
hvpostaticam  unionem  assumptus  ;  sed  a  primo  suag 
conceptionis  instanti  fuit  filius  Dei,  ntpote  non  ha- 
ben8  aliam  hypostasim  ,  vel  subsistentiam  ,  quam 
Filii  Dei .  Et  ideo  omnis  ejus  operatio  subsecuta 
est  nnionem  bypostaticam  . 

44i«  5,  Scd  neque  ,  prosequitur  S.  Thomas,  o- 
„  pera  alterius  cujuscumqu6  hominis  potuerunt 
,.  esse  meritoria  hujus  wniomi  ex  cojidigno .  Pri- 
,j  mo  quidem,  quia  opera  meritoria  hominis  pro- 
5,  prie  ordinantur  ad  beatitudinem  ,  quae  est  vir- 
„  tutis  pra;mium  ,  &  consistit  in  plena  Dei  frui- 
,,  tione  .  Unio  autem  Incarnalioriis,  cum  sit  in  es- 
5,  se  personali ,  transceudit  uuionem  beata^  mentis 
„  ad  Deum ,  quae  est  per  actum  fruentis:  &  ideo 
5,  non  potest  cadere  sub  merito  ,  quia  est  rneren- 
„  di  principinm  .  Unde  multo  minus  Incarnatio 
„  cadit  sub  merito  ,  quae  est  principium  gratiae  , 
„  secundum  illud  Jo.  1.  17.  Gratia  ,  (>  ceritas 
„  per  Jesum  Christum  facta  est  .  Tertio  ,  quia 
,,  Incarnatio  Christi  est  reformativa  tutius  !)ama- 
„  nae  naturae  ;  &  ideo  non  cadit  sub  merito  ali- 
„  cujus  hominis  singularis :  quia  bonum  alicujus 
„  puri  hominis  non  potest  esse  causa  boni  totius 
„  naturae  "  . 

4^2.  Ex  congruo  tamen  meruerunt  S.  Patres 
(  alque  inter  eos  potissimum  Beatissima  Virgo  ) 
Incarnationem  desiderando  ,  &  petendo  :  con- 
gruum  enim  erat ,  ut  Deus  exaudiret  eos ,  qui 
W  obediebant ,  Ita  Angelicus  . 

443.  Opponit  autem  sibi  ipsi  S.  Doctor  ,  anti- 
quos  Patres  promeritos  fuisse  vitam  aeternam  ,  ad 
quam  tamcn  nonnisi  per  Verbi  Incarnationem  per- 
venire  poterant,  dicente  S.  Gregorio  lib.  i5.  Mo- 
ralium  c.  1 5. :  Hi ,  qui  ante  Christi  adventum 
m  hunc  mundum  venerunt ,  quantamlibet  justi- 
tice  nriutem  haberent ,  ex  corporibus  educti ,  in 
sinum  ccelesiis  patrice  statim  recipi  nuUo  modo 
poterant ,  guia  nondum  iUis  venerat ,  qui  justo- 
rum  animas  in  perpetua  sede  coUocaret . 

444«  Quam  dilficultatem  ita  dissolvit:  Est  fal- 
sum  ,  quod  sub  merito  cadat  omne  iUud  ,  sine 
^uo  prasniium  esse  non  potest .  Qucedam  enim 
sunt ,  quoe  non  solum  requiruntur  ad  prcemium, 
sed  etiarn  prceexiguntur  ad  meritum,  sicut  diVt- 
Tia  boniras  ,  &  ejus  gratia,  Cb*  ipsa  hominis  na- 
tura  .  SiTniliter  Incamationis  mjsterium  est  prin- 
cipium  merendi  i  quia  de  plenitudine  Christi  o- 
mnes  accepimus ,  ut  dicitur  Jo.  I.   16. 

/^^5.  De  Beata  autein  Virgijie  ,  de  qna  non  se- 
mel  cauit  Kccleiia,  quod  Dominura  ouiuiuiu  me- 


ruit  portare  j  &  per  quam  meruimus  anctorem 
vitae  suscipere  ,  haec  addit  S.  Pfaeceptor  ad  5.  Bea- 
ta  Virgo  dicitur  meruisse  portare  Dominwn  o- 
mnium  ,  non  quia  meruit  ipsum  incarnari ;  sed 
quia  merait  ex  gratia  sibi  data  iUum  puritatis , 
&  sanciitatis  gradum ,  ut  congrue  posset  esse 
maler  Dei . 

Quaeritur  VIII.  an  gratia  unionis  fuerit  in  Chri- 
sto  naturalis  ? 

446.  S.  Thomas  art.  12.  praemittit  auctoritalem 
S.  Augnstini  dicentij  in  Enchiridio  cap.  4o.  Toin, 
VI. :  Modus  iste ,  quo  natus  est  Christus  de  Spi» 
ritu  Sancto ,  non  sicnt  FiUus ,  &  de  Maria  Vir- 
gine ,  sicut  Fdius  ,  insinui.it  nobis  gratiam  Dei, 
qua  homo  nuUis  prcecedentibus  meritis  in  ipso 
exordio  naturce  suce ,  quo  esse  ccepit ,  Verbo  Dei 
copuUiretw  in  tantam  personoe  unitatem  ,  ut  i- 
dem  ipse  esset  FUius  Dei  ,  qui  JiUus  hominis  , 
Ci^  HUus  hominis  ,  qui  JiUus  Dei :  ac  sic  in  na- 
turce  humanoe  susceptione  Jieret  quodammodo  i- 
psa  gratia  iUi  homini  naturalis ,  quce  nuUum 
possit  admiitere  peccatum  . 

447«  f*ost  autem  quasstioni  respondet :  ,,  Dicen- 
,,  dum  ,  quod  secundum  Philosophum  in  V.  Me- 
,,  taph.  ,  uatura  uno  modo  diciui):  ipsa.  nativitas , 
„  alio  modo  essenlia  rei ,  Unde  naturale  aliquid 
,,  dici  potest  dupliciter  :  iino  modo  quod  est  tan- 
,,  tum  ex  principiis  essentialibus  rei  ,  sicut  igni 
„  naturale  est  sui-sum  ferri  ,  alio  niodo  homini  di- 
5,  cilur  esse  naturale  ,  quod  ab  ipsa  nativitate  ha- 
,,  bet  ,  secundum  illud  Ephes.  II.  5.  Eramus  na- 
,j  tufa  fiUi  irce,  &  Sap.  XII.  10.  Nequam  est 
„  natio  eorum  ,  &  naturalis  maUtia  ipsorum. , 
„  Gratia  igitur  Christi  ,  sive  nnionis ,  sive  habi- 
,,  tualis  5  non  potest  dici  naturaUs ,  quasi  causa- 
,,  ta  ex  principiis  hiimanae  naturae  in  Christo; 
,,  quamvis  possit  dici  naturaUs ,  quasi  proveniene 
„  in  naturam  humanam  Chrisli  ,  causante  divina 
,,  natura  ipsius.  Dicitur  autem  naturalis  utraqu* 
,,  gratia  in  Christo  ,  inquantum  eain  a  nativitate 
„  habuit :  quia  ab  initio  conceptionis  fuit  natura 
,,  luimana  divinae  personas  unita ,  &  anima  ejas 
,,  fuit  munere  gratiae  repleta .  " 

448.  Difficultas  autem  occurrit ,  quod  gratia  in 
Christo  naturaUs  dicinon  possit ,  secundum  natu- 
ram  divinam:  quia  sic  conveniret  aliis  personis  di- 
vinis.  ?iec  eliam  naturalis  est  ei  secundum  natn- 
ram  humanam  ,  quia  sic  conveniret  omnibus  ho- 
minibus,  qui  sunt  ejusdem  naturac  cum  ipso  . 

449»  Hanc  difficuhatem  ita  expedit  S.  Thomas 
ibidem  ad  5.:  ,,  Gratia  unionis  non  est  naturalis 
,,  Christo  secundum  liumanam  naturam ,  quasi  ex 
,,  principiis  humanae  naturae  causata:  &  ideo  non 
,,  oportet ,  quod  conveniat  omnibus  liominibus  • 
,,  Est  tamen  naturalis  ei  secundum  humanajn  na- 
„  turam  ,  propter  proprietatem  nativitatis  ipsius , 
„  prout  sic  conceptus  est  ex  Spiritu  S.,  nt  esset 
„  idem  naturalis  filius  Dei  ,  &  hominis.  Secun- 
„  dum  vero  divinam  naturam  est  einatnralis,  iii- 
5,  quanUim  divina  ualura  est  priucipium  activuna 

,,  hu- 


OU.VEST.  DE  UNIONB  nvrOST. 


16? 


,,  luijLis  gratiae  .  Kt  hoc  convt  iiit  toti  Tiiiiitali  , 
.,  srilicet  liiijus  grati.u  i-sse  priiicipium  aclivuin." 
45o.  Kt  haec  quideni  salis  sinf ,  ut  intppram  , 
tjiwal  Jieri  potest ,  liujus  incrtabilis  uiiiouis  hy- 
postaticTe  tiotitiam  habeamus  ,  iie  h«6c  if^iiorniitei 
iu  allerutrum  P<ie«torii  ,  vel  Mutyclielis  pracripi- 
tiuin  ruamus.  Dixi  quoad  Jie'i  pote<:t  i  neque  e- 
niin  ii  suinus,  qui  hoc  allissimum  ,  &  proJuudis- 
•inium  mysienum  piMielrari  iiitiiMf  po*.se  putemu», 
Sociiiianorum  sit  h ;rc  vaiia  ,  ar  pr.Tsiiu<pti>os.i  |a- 
ctaiilia  .  Nos  «uufra  cum  ingenioruni  /Iquda  S. 
Aujjustiiio  curiositali  noslrae  inoduin  impoiiemns. 
Hic  S.  Dofior  in  episf.  iS;.  ad  Volusianim  .-.  2. 
luim.  8.  dr  hoc  iixrfahih  iiiy>terio  loqueui:  //ic , 
inquit ,  si  raiio  qiutritiir  ^  uon.  mirahile  :  si  e- 
xewplum  poscitur,  non  erit  singulare ,  iJeinuSy 
Veiiui  aliquid  posse  ,  quod  nos  Jateainur  j/u-e- 
stigare  non  posse,  in  talibus  rahus  iota  ratio  Ja- 
Cti  est  potentia  Jacientis  (a)  . 

C  A  P  U  T     IV. 

Ostenditur,  unionem  diiarum  naturarum 

hyposlaticatn  in   Christo  Jesu  /lun- 

quatn  Juisse  solutam  . 

45 1.  J.nler  proprietates  miionis  hypostatirae  liaec 
est  praecipiia  ,  ut  sit  iiKlissolubilis  .  lcl  taiiitii  im- 
pie  non  iniuus,  quam  stoiide  inilciari  ausi  sunt 
vetercs  quidain  haeretici  .  Nain  primo  ut  S.  .Au- 
gustimis  iu  lib.  de  hceresibus  n.  59.  refert .  ,,  8e- 
j,  leuciaiii  negabaiit ,  SalvuLorein  in  carjie  sedere 
,,  ad  dexterain  Patris :  sed  ea  se  exuisse  perhibe- 
,5  baiJt  ,  cainque  in  sole  posuisse  ,  accipi«ntes  oc- 
„  casionein  <le  Psalmo,  ubi  legitur :  In  so!e  po- 
,,  suit  tahernaculum  suum  .  "  Eadem  habet  S. 
Philastrius  de  hceresihus  n.  55.  Hujus  ipsius  ii,- 
sauise  Theodoretus  Lib.  I.  Hcer,  Jabularu/n  c.  19. 
arguit  Herinogenein  .  Pamphilus  etiain  in  Apolo- 
gia  pro  Origeue  quosdam  in*uiorat  dicentes,  quod 
Sahator  noster  ascetidetis  e  terris  ad  ccelum  , 
Ci)*  corpus  suufti  assui/:etis  ,  pervenit  usque  ad 
eum  circulutn  ,  qui  solis  Zona  notninatur ,  Ci)'  i- 

(a)  Joannes  Clericus  j  qni  a  Calviniana  secla  ad  ca- 
stra  Reinonstrantiiiin  ,  vel  |ioiiiis  Socinidnornin  inig/a- 
vit  ,  in  Epislolts  1  heolo^icis  ,  /juas  sub  adsciiitio  no- 
mine  Lil^rti  de  sancto  AnuirB  viilgavit  ,  nihil  in  tolo 
l*oc  iVlyilerio  rationi  imperviuin  eise  coniendit  ;  &  lo- 
tam  Verhi  ciim  nalnra  hnin.ina  nnionem  mellioilo  geo- 
ineirica  se  exponere  gloriatur.  Neinpe  tol.iin  iinionein 
in  consensti  reponit  ;  Detts ,  intpiit  Proposit.  IV.  ,  non 
potest  niUer  uniri  cum  sptritii  crealo  ,  (/riar'i  consensa 
vnicuin  toturn  componendi  cum  eo  ;  adeo  ut  utriusi)ne  pro- 
prietates  ,  Cf  actiones  ,  <y  creattir^  passiones  toti  coin~ 
postto  trilni  potsint .  Cnm  autnn  sibi  objecisset  ,  il- 
lam  unionein  consensut  nnn  sali»  arctain  e!>.se  ,  iit  hf- 
postaltca  dicilnr  ,  fjtioinodo  a  ttinporibii*  proitripti  Ne- 
fitorii  seinper  apj)tllala  fnit  duanim  n.itnrariim  nnio, 
iacile  nodum  secat  ,  respondens  ,  urctit/rem  offfia-it , 
^11.«  esse  possi^  inter  Deuiu  ,  &  crealitras  .  (^iVilibet  aii- 
Um  statim  videt  j  hoc  iiiodo  ooq  exylicari  ,    ^ied  pfoc- 


hi ,  ajunt ,  positu  tti^^erniiculufi  corpori^  suiy  nQa 
eniin  ulira  erat  possibile  id  progredt  . 

452.  .'^••cuiido  .MarcfUiis  Ancyrauns,  ejusquepo^ 
poUiris  l^hutin.is  ,  aperle  docu«runt  ,  pont  ni«iver- 
salein  resurrcciionem  Chrisluin  huiriaiiitatein  ,  & 
regmim  deposiluruin  .  Ita  de  iil  refert  Eu«cbiua 
Caeiariensis  Lib.  111.  de  EcclesUist,  Theologiii  cap. 
9.  V.i  h.iitc  ipsaiii  aboMrdam  hxresirn  uiemoraut 
Oiieiiliilen  EpiscopL  ►ipud  Socr^iln:!  Lib.  H.  C.ip. 
19.  ubi  detesl.jri  se  proriteulur  errort-m  Marcelli , 
<k  lliolim  .Aiicyro-Galataiiun  ,  dicifuliiiui ,  Christi 
rcgnum  fuilniuru/n  esse  Jinem  post  mundi  con- 
su/iir/uitinne'n  ,  ^y  juUcium.  Putal)int  niiniruia 
omiies  ini  ,  Incarn itioiiem  non  esse  factam  ,  nisi 
ad  tempus  ;  adeoque  iu  inuuJi  Ciie  esse  dissol- 
veodam  . 

453.  Tertio  ejusdein  errori»  accujatur  etiam  O- 
rlgfues  .  SoNpicionem  certe  ingeruut  illa  ipsius  ver- 
ha  Hom.  XXlX.  in  Jjucani  de  Jesu  Chrislo  :  A 
mortuis  resurgens  ultra  non  morietur  :  ottjnis  au- 
tem  homo  morti  suhjacet :  iste  ergo  ,  gui  nequa' 
quam  moriiur ,  jam  non  est  homo ,  sed  Ueus 
est .  Origenem  docuisse  etiam  ,  Christuin  ,  quem- 
adinodiuii  humauitate  ,  it.i  &  regno  exutimi  iri, 
asseruut  Theo)>hilu3  in  Ep.  11.  Paschali ,  &  S. 
Hieronymiis  iii  ep.  ad  Anitum  CXXl  V. ;  tuin  Ja- 
sliuiaiHis  linperalor  in  Epist.  ad  .Mennaiu  ,  Sophro- 
liiu»  Jerosolym.  ii)  episl.  ad  Sergium,  a!ii'J  le  . 

454.  Sanct.  autem  Joann.  Damasc«nu8  afi  Aa?- 
resihus  liuin;  errorem  tribuit  Origeniani» ,  inquiens: 
ChrisU  rrgnum  quandoque  cessare  nugantur.  Re- 
cte  autem  iiionet  P.  Micli.  Le-Qiiieu  ,  huuc  err^ 
rein  ab  alio  ejusdem  Origenis  fluxis^je,  quod  Dae- 
inones  ,  &  im|)ii  ex  ineritis  Christi  siut  ad  inelio- 
rem  frugcm  convertendi  ,  &  lunc  subjeclis  uuivec- 
sis  Deo  ,  regniim  Christi  cessare  debeat  (6). 

455.  Quarto  aliqui  saltein  in  triJuo  morti» ,  di- 
vinitatein  tum  a  corpore  ,  tum  etiain  ab  auim* 
Jesu  Christi  separatam  fuisse  dixerunt  ;  qiioi  S» 
Thomas  coufutat  3.  P.  qu.   5o.  art.   2.  &  3. 

456.  ]^«muiu  viget  adhuc  memoria  celebri»  il- 
lius  controversiae  ,  qiiae  medio  socc.  XIV.  exorta 
est  in  Hispania  iuter  Dominicanos  ,  &  Fratres  Mi- 

no- 

sns  tolli  illinl  m.igmim  Mysterinm  ,  qno  Chrrstfani  sn- 
iniis  .  .Scil  notiira  jam  est  ,  a  Socinianis  non  adm  Iti  ifi 
Kehgione  mystcria  ,  nisi  nuinine  teniis  . 

(b)  Origeois  vindicias  luc  etiam  io  parte  e^it  i'£tr(^ 
H.alloi.\iiis ,  innlta  colligens  hujiis  vctcris  S'  riptorli  J^ 
ca  j  lU  euui  ab  hoc  errore  alieniun  ftiisse  oiiep  !eret  ; 
qii»  taintn  Lnfiina  ,  Cr  /e./a,  C"  a<l  rein  paruin  apyoii-' 
ta  visa  aunt  l'elro  Dan.  Hiutio  Lil>.  Ll.  Ori^enianaruifi 
qii.  3.  $.  25.  Ijise  autein  Hiietius  Origencin  piirgare  ni- 
titur  .iliis  arguiuentis  ,  scilictt ,  <{iiia  in  Origenianoniqi 
libroniin  rfli<piii's  inanifest.i  hiijus  hareseos  vestigiji 
Diisqiiain  reperit  i  <Sr  quia  Gyrillns  Jerosolyinitaaiis  C4- 
techesi  XV-  li.mc  liiTTesiin  in  Mircello,  &  Photino  con- 
liitans,  rrcens  illain  exortain  dicit  :  ijiiod  iui'(ue  non 
dixisset ,  si  eam  jain  .ib  Origeois  temporlhiis  prop.iga- 
tam  cred\disset.  (,>ii*  diio  ipsiiia  inoinema  Don  vidtA" 
tiir  iis ,  <]u«  rejn,it>  gravijora . 


i64 


DE  INCAHN.  SECT. 


nores  tle  sangiiine  Jesu  Christi  in  Passione  fiiso  , 
&  a  corpore  ejiisdein  Clirisli  sepurato;  an  scilicet 
jste  sangiiis  remanserit  divinae  personag  conjunclus, 
qiieiifhdinodum  certum  est ,  eidein  personae  inan- 
sisse  coujunctain  aniinatn  ,  &  corpus  ,  quamvis  per 
mortem  ab  invicem  separata  .  Fuit  post  centum 
fere  anuos  haec  eadem  qucestio  denuo  suscitata  in- 
ter  earuindem  fainiliarum  Ahiinnos ,  majori  coa- 
tentione  agitata  ,  atque  ad  supremuin  Pii  II.  tri- 
bunal  delata ;  qui  eam  indecisam  reliquit ;  impo- 
sito  ntrique  parti  sflentio  (a.) .  Hujusmodi  falsas 
sententias  distioctis  propositionibus  coiiiiitabimiis . 

PROPOSITIO  I, 

Hcereticum  plane  est  dicere ,  hypostaticam  car- 
nis  unionem  ia  Christo  post  ejus  mortem ,  vel 
resurrectionem  fuisse  dissolutam  ;  aut  post  ji-' 
iiem  mundi  dissolvendam  . 

457«  Jr  rob. ,  quia  nimis  aperta  sunt ,  &  freqiien- 
"lia  sacraruin  Scripturarum  oracula  ,  quibus  edoce- 
jnur ,  Cliristiun  rnanere  in  ceternum  Joan.  VliL. 
55. ,  &c.  XJI.  34»  ipsa  turba  respondit  ad  Jesum  r 
Wos  audivimus  ex  lege ,  quia  Chrlstus  mariet  in 
ffsternum  i  &  Paiilus  Apostolus  ad  Hebr.  XIII.  %■. 
Jesus  Christus  heri ,  &  hodie ,  ipse  &  in  scecu^ 
ia  :  nomine  autem  Ghristi  venit  pefsona  divina  iis 
aatura  humana  subsistens;  ut  proinde  haec  natura 
debeat  illi  unita  perinanere  inajteruum.  Keguum 
quoqne  ipsius  Christi  aetemum  futuruin  pra&dixit 
Angehis  Mariae  Lucae  i.  35.  inquiens :  Dabit  illi 
Dominus  Deus  sedem  David  Patris  ejus  ;  &•  re- 
gnabit  in  domo  Jacoh  in  ceternum  ;  &•  regni  e- 
jus  non  erit  finis .  Unde  etiam  Patres  Constantir- 
Bopolitanas  Synodi  pjimae  hatc  ipsa  verba  Sym- 
bolo  INicaeno  addiderunt:  Cujus  regni  rion  eritfi- 
nis .  Itein  aRternum  futorum  ipsius  Sacerdotium : 
Hebr,  Vn.  24.  Hic  autem  (  Christu»  ) ,  eo  quod 
maneat  in  ceternum ,  sempiternum  hahet  sacer- 
dotium .    Quod  etiam  David  de  eo  preedixeraj  ia 


ia)  Anno  i35j.  cixm  Barclnane  qnidain  Concionator 
pnhlice  prasdieasset ,  Ji^initatein  in  tridiio  inortis  Chri- 
sti  tnisse  a  pretioso  ejiis  sangnine  in  pa?sione  tuso  se- 
paratam ,  nec  potnisse  proi)terea  eiimdenr  snn^ninein 
cnltu  latri*  adorari ,  non  levis  hac  de  re  controversia 
«xcitata  l'nit,  qiiam  breviter  finivit  Gleinens  VI.  inan- 
^ans  Fidei  Qnasitori  Nicol.  Roselli  (  (ini  postea  a  Gre- 
goTio  X!.  fnit  Cardinalltia  pnrpnra  exornatns  )  ut  Con- 
cionatorem  cogeret  ad  hanc  senCentiaTn  pnblice  revo- 
candam  3  quod  factum  fuisse  narrat  Nic.  Eyniericns  ia 
Virectorio'  hcjmsitomm  P.  II.  n.  280.  Videri  etiam  pot- 
est  Pleurius  T.  XX.  Hist.  Eccl.  in  iine  Lihri  XCV. 
Sed  post  centnm  &  amplius  annos  iterum  eadem  con- 
xroversiaBri.\i<p  excitata  fuit ,  scilicet  ann.  »4^3.,  ma- 
gnaque  aTgumentorum  copia  coram  Pio  II.  inuijis  Car- 
dinalibus  ,  ac  nonnullis  Theologiae  Uoctoribus  triduana 
dispuiatione  agitata  (  Disputatorum  nomina  iiobis  con- 
strvavit  Sylvester  de  Prierio  Tract.  Hl.  Qii^st.  E- 
vong.  (ju.  3i.).  Si  GoLellino  credimus  Lib.  XI.,  Pon- 
tiks  cuin  majori  CarJinaliuin ,  ac  Theologormn  parfg 


II.    DISS.  III.    CAP.  IV. 

Psalino  CIX.  Tu  es  Sacerdos  ia  ceternuui .  Re- 
guum  autem  ,  &  Sacerdotiuin  Christus  habere  noa 
dicitur  ,  nisi  secunduin  naturam  huinaiiam  divinae 
unitam  . 

458.  Supervacaneum  videtur  ,  Patrum  testimo- 
nia  contra  stolidam  hanc ,  &  insanam  hacresiin 
coacervare  .  E;iin  enim  data  opera  confutarunt  S. 
CyriHus  Jerosolymitanus  Catechesi  XV.,  S.  Epi- 
phanius  in  Jncorato,  S.  P>asilius  ep.  Lll.  S.  Gre- 
gor.  Nazianzenus  Orat.  XXXVI.  ,  ac  praeter  alios 
inuhos  S.  Gelasius  Papa  in  epist.  seciTnda  ,  ubi 
de  Chrtsto  isiquit:  Nunquam  autem  post  resurre- 
ctionem  unitionis  naturce  suce  discessit  a  proprio 
templo  ,  nec  discedere  potest ,  propter  ineffahilem 
suam  henignitatem  .  Et  S.  Jo.  Chrysostomus  Honu 
XI.  in  Joan.  Carnem  ,  inqiiit ,  nostram  induit , 
?ion  tanqmim  iterum  eam  derelicturus  ,  sed  ut 
secum  semper  illarn  habiturus  .  Hinc  ex  historia 
Synodi  VI.  oecuineaicas  habetur,  qnod  Act.  XVl. 
euin  Coiistantinus  quidam  Ecclesias  Apamensis  Pre- 
sbyler  novum  Henoticon  proposaisset ,  in  quo  ad 
couciliandos  cum  Catliolicis  Monoti>eiita8  diceba- 
tur ,  Christam  habnisse  qaidem  volantatem  hama- 
nam,  dtvut  vivereli ,  eanidem  tamen  una  cMin  car- 
ne ,  &  sanguine  iu  morte  exuisse ,  patres  oinnea 
cum  indignatione ,  atqae  anathemate  hanc  asser- 
tion€m  exploseruirt  ;  ratum  quippe  srat  ,  &  fixamy 
niltil  unquam  a  Servatore  nostro  dimigsuni  ex  iis-, 
quae  sibi  in  sua  incarnatione  univerat .- 

459.  Potissi^nuia  Marcelii  ,  6t  Photini  fuodu- 
inentaai  repetebatur  ex  iis  Apostoli  verbis  in  pri- 
Mia  epist.  ad  Corintli.  XV.  25.  &  seq.  de  Chri- 
3to :  Cum  tradulerit  regnumDeo,  &  Patri,  ciim 
evacuaverit  oinnem  principatam  ,  &  potestatem.^ 
<&  virlutem  .  Oportet  autem  illum  regnare ,  dor 
nec  ponat  omnes  inimicos  sub  pedibus  ejus .  E& 
hoc  loco  colligebant ,  ragnum  Ghristi  n&n  duraUi?- 
rum  ,  nisi  usque  ad  iinem  inundi  . 

460.  Loeus  certe  obscurus  est ,  &  di^cilia;  nec 
nno  modo  a  sacris  Interpretibus  expliciitur  ,  Duas 
afet  Angdicus  noster  ejusdeiiy  expositioiiea  ex  sani- 

ctis 

Doininicanis  asaentiebatur,  negantrhiis,  divinitatem  fuis- 
se  a  sanguine  f(i50  JesuChriiii  separatam  ,  quamquam 
non  negarent  ,  enin  sejunctam  irJs.se  a  parvis  (juil>u3- 
dam  guttulis  ,  (juas  Christus  resurgens  non  resumpsit  . 
Sed  sapicntissimus  Pontifex  peremptoriuin  judiciumex 
calhedra  pronunciare  certis  (le  causisnduit ,  &  utritjue 
litigantium  parti  silentium  imposuit ,  donec  quid  de  ea 
Te  tenendum  esset ,  a  Sede  Apo.stolica  fuisset  definitum. 
Advertit  laud.  inox  Fleurius  ,  Iianc  controvevsiam  pa- 
rum  utilem  esse,  post({uam  Jesus  Christus  suum  san- 
guinem  resumpsit  ,  &  secum  iina  cum  carne  ,  Sc  anima 
in  coBlum  detulit.  De  hujtis  quaestionis  reuovatione  Vid.. 
HistoricT  Fkurianfle  Continuatcr  T.  XXIll.  Lil^.  CXIl. 
n.  67.,  tum  Nalal.  Alexander  ia  Hist.  Ecclesiast.  Sac. 
XV.  c.  I.  art.  7.  P.  Ignat.  Hyac.  Amat  de  Gravesen 
De  vita ,  O'  mysteriis  Christi  Diss.  XXI.  j  tum  etiara 
in  Historia  Ecciesiastica  S.-ec.  XV.  Colloq.  IJI.,  aKpie 
alii  Historici  Ab.  Bzovius,  Henr.  Spondanus ,  &  P'"*."' 
cipue  GoheUjsiis,  a  (|uo  cptfri  wnnia  fere  iniUiwti  vi.- 
d«»Uff . 


DE  INDISSOL.  UMONE  HYPOST. 


i€!i 


€lis  Patribiis  (^epromplas  Lecl.  III.  Prima  est ,  quotl 
Apostoliis  loqnatiir  iion  de  persona  Chrisli  ,  sed  de 
ipsiiis  corpore,  quod  est  Ecrlcsia  ;  ut  seusus  sil : 
„  Cum  trailLlerit  ,  idest  peidtixerit  rcgnum  ,  ides'. 
,,  fideles  suos  ,  quos  proprio  sanpiiine  acquisivit 
,,  Ap.  5.9.   Redetnisti  nos  Deo  in  sanguine  tuo  ... 

,,  O"  fecisti  nos  Deo  nost.ro  regnurn  Sed  sic 

,,  tradet ,  ut  sibi  non  adimat  ,  immo  ipse  urjus 
,,  Deus  nim  Patre  ,  &  Sancto  Spiritu  regnabit .  '• 
46 r.  Altera  expositio  est  ex  Sancto  Augustino 
mutuata  in  Libro  83.  qiiaestioniiin  quaest.  69.  Curn 
tradidertt  rei^num  Deo  ,  Zb"  Patri ,  ,,  idest  cnm 
„  ostendet  ,  Deiim  Patrem  repnare  .  In  Scriptura 
„  cniin  tuuc  dicuntur  aliqua  fieri  ,  quaHdo  prinio 
5,  innotescuiit ,  &  Iiujusniodi  innotescentia  fit  per 
„  Cliristum  .  "  Tradet  ergo  regnum  ,  inquit  Au- 
gustinus,  Deo  &  Patri ,  cum  per  illum  per  spe- 
ciem  cognoscetur  Pater  .  Regnum  enim  ejus  sunt , 
in  quibus  nunc  regunt  per  Jidem  , 

462.  Verba  autem  subsequentia :  Oportet  eum 
regnare  ,  donec  ponat  inimicos  suos  sub  pedibus 
ejus  ,  ita  S.  Doctor  Auj^ustinus  interpretatur :  ,,  0- 
,,  portet  regnum  ejus  iii  tantum  manifestari  ,  do- 
,,  iiec  omnes  inimici  ejus  ipsuin  regnare  fatean- 
„  tur  :  "  Illam  vcro  particulam  donec  noii  vult 
ita  intelligi  ,  quasi  cum  posuerit  inimicos  suos 
sub  pedibus  suis  ,  non  sit  postcaregnatunis  .  Ne- 
que  enim  particula  donec  semper  exprimit  finem, 
seu  cessationem  ,  sed  nonnumqnam  usurpatur  e- 
tiam  de  rebus  ,  qu.iR  adluic  pcrduraitt  ;  ut  cum  di- 
citur  in  Psalmo  CXXXIII.  Oculi  nostri  ad  Do- 
jninum  Deum  nostrurn  ,  donec  misereatur  no^ 
stri ,  non  significatur  ,  pcst  obtentam  misericordiam 
oculos  nostros  debere  a  Deo  averti  .  Et  multo  phi- 
ra  similia  exeinpla  ex  sacris  litteris  afferre  facile 
esset . 

PROPOSITIO  IL 

Divinitas ,  neque  a  carne  ,  neque  ab  anima 
Christi  in  triduo  mortis  separata  fuit . 

465.  J:  rimam  hujus  propositionis  partem  pro- 
bat  Angelicus  5.  P.  quaest.  5o.  art.  i.  hoc  firmis- 
aimo  argumento  .  In  Symbolo  Aposlolorum  omnes 
ita  profilemur:  Credo  ....  in  Jesum  Christum  fi- 
lium  ejus  unicum  Dorninurn  nostrum  ,  qui  con- 
ceptus  est  de  Spiritu  Sancto,  nalus  ex  Maria 
Virgine  ,  passus  sub  Pontio  Pilato ,  crucifixus  , 
mortuus  ,  &  sepultus  j  afqui  sepultum  non  fuit 
nisi  corpus  inanime:  ergo  corpus  non  fuit  a  divi- 


(a)  Ut  bene  advertlt  Pet.iviiis  f,.  XU.  De  Incarn.  c. 
19.  in  fine  ,  Iirc  rntio  a  S.  Augiistino  ,  aliistpie  1'atri- 
bns  allata,  <jiiod  neinpe  divinitns  non  fiiurit  a  carne  , 
6c  anima  sejiincta  ,  ((ni.i  Christiis  dicitiir  passus  ,  & 
mortuus  y  &  sepuUus  ,  lalissimc  patet ;  hoc  enini  Cr 
Syinholoruin  fidei  conditoret ,  <^  oecnmenicx  S-  nodi , 
ceteriifae  oinnes  ,  Cf  gr^ci  ,  latinii/ue  Palres  unn-ersi 
profitcntur  . 

(i)  Videri  possiint   ali«  S.  Palrum   tesliinonia  us(]ne 


nitate  separatuni ,  alias  Filiiis  Dei  non  posset  di- 
ci  sepultus  .  Praiclare  Augustinus  Tract.  XLVI/. 
hi  Joann.  nuoi.  i5.  Utiquc ,  ait ,  conjiteris  etiam. 
iltud  ,  quod  habvt  eadem  fides  ,  ia  eum  Christum 
te  credere ,  qui  crucifixus  est ,  C>  sepultus  .  Er- 
go  etiam  sepuUum  Chrisiurn  esse  non  negas  ,  & 
tamen  sola  caro  sepulta  est .  Si  enim  erat  ibi 
anirna  ,  non  erat  mortuus  '<yc.  (<i)  . 

464.  Conciuit  S.  Fulgentius  iu  Lib.  III.  ad  Tra- 
simundum  cap.  iG.  inquiens :  Licet  in  Christi 
morte  carnern  morientem  anima  fuisset  dcser^ 
lura ,  divinitas  tamen  Christi  nec  ab  animu , 
nec  a  carne  potuit  separari  suscepta.  Kt  in  re- 
sponsione  ad  quajst.  primain  Ferrandi :  Etiarn , 
inquit,  cum  inten-eniente  morte  anima  discessit 
a  carne  ,  inseparabilis  in  Christo  utraque  natu- 
ra  permansit  ,  quia  nec  in  inferno  animam 
suarn  ,  nec  in  sepulcro  carnem  suarn  da-initas 
imntensa  deseruit  . 

405.  Ex  Patribus  graecis  prassto  siuit  inter  alios 
Athanasius,  &  Gregorius  Nyssenus  ;  quorum  prior 
in  Lib.  I.  de  Incarnatione  D.  N.  J.  C.  contra 
Apollinariurn  iium.  1 2.  Vtrbuin  ait  habiusse  car- 
nem  ,  in  qua  passionem  ,  Ci/  mortem  iub  huma- 
na  forma  susciperet ,  &  usque  ad  sepulcrum  , 
^  infernum  descenderet.  Et  iAb.  11.  iium.  14. 
Deitatem  inquit ,  neque  corpus  in  sepulcro  di^se- 
ruisse ,  neque  ab  anima  in  inferis  separatarn  . 
Gregorius  autem  Nyssenus  Lib.  1.  cont.  Eunoiniuni 
V^.  il.  pag.  55.  eam  propositionein  protulit ,  quae 
postea  a  Theologis  iustar  axiomatis  adopta*.a  luit  : 
Quod  Verbum  semel  assumpsit ,  nunquam  dc- 
misit  . 

466.  Aliorum  autem  graecorum  Patrum  doctri- 
nam  complexus  est  S.  Joannes  Dainoscenus  Lib. 
III.  de  fide  orthod.  cap.  27.,  nbi  Quamiis ,  in- 
quit ,  Christus  ut  homo  morte  obierit,  sancta- 
que  ipsius  anima  ab  immaculato  corpore  distra- 
cta  sit ,  divinitas  tamen  a  neutro  ,  hoc  est  nec 
ab  anima ,  nec  a  corpore  quoquo  rnodo  sejuncta 
est .  Neque  propterea  persona  una  in  duas  divi' 
sa  fuit .  Siquidem  Cs/  corpus  ,  C'  anima  simuL 
ab  initio  in  Verbi  persona  existentiam  habue' 
runt  ,•  ac  licet  in  morte  divulsa  smt ,  utrumque 
tarnen  eorum  unam  Verbi  perscnam,  qua  sub- 
sisteret  ,  semper  habuit  C^c.  Et  uiinis  in  longiun 
protraheretur  probatio  ,  si  oinnia  hujus  generis  le- 
stimonia  sanctoruin  Patruin  producerenlur  {b)  . 

4G7.  Sed  prasitat  audire  etiam  S.  'ihoinam,  qui 
laud.  art.  s.  ita   solide   ratiociuatur  3  .,  lllud  quod 

»per 

ad  Xlf.  Sffcidiim  diligenter  collecta  ,  ac  mnlta  en-.di- 
tione  illiistrat.i  a  doctissitno  F.  I'io  Ventorni  S.  Tlieo- 
logi.e  Dogmalit.e  in  Mntincnji  L  aiversitate  Professore, 
necnon  Serenis.-!.  Hercnlis  ill.  Tluoloeo  a  Consiliis,  in 
Analysi  ciijiisd.im  epistol^  P.  Martini  Nalalis  De  rnor- 
te  Je.ui  Christi ,  ejusipie  desc^n^u  cd  inferos  ■,  f(i'.im 
.•^iib  anagrammatico  nomine  Nervenii  Nicoinaedani  edi- 
dit  Astae  Poinpej«B  anno  1781.  in  8. 


»66 


DE  INCARN.  SECT. 


j>  P^''  gr^'i^'"  P^i  concedirnr  ,  i)ni)i|iian)  absi^iie 
„  cuipa  revocatnr  ;  nnde  dicitnr  Hoiiian.  XI.  29. , 
„  quod  shie  pcenitentla  sunt  dona  Dei ,  &  co- 
„  catio  .  Multo  aulem  major  est  gratia  unionis  , 
„  per  quam  divinitas  unita  est  carni  Cliristi  in 
5,  uersoua  ,  qnam  gratia  adoptionis ,  per  quam  a- 
,,  lii  sanctificantur  j  &  etiam  magis  permanens  ex 
„  sui  ratione  ,  quia  hasc  gratia  ordinatur  ad  unio- 
„  nem  per&onalem,  gratia  auteni  adoptionis  ad 
„  qnauidam  uuionem  atlfertualen)  ;  &  tamen  vide- 
j,  mus  ,  quod  gratia  adoptionis  nunquan)  perditur 
„  sine  culpa.  Cum  igitur  in  Christo  nnllnm  fue- 
,,  rit  peccatuu)  ,  impossibile  luit,  quod  solveretur 
.,  unio  divinitatis  a  carne  ipsius.  Et  ideo  sicut 
„  ante  mortem  caro  Christi  uuita  fuit  secundum 
5,  pereonam  ,  &  hypostasiu)  Verbo  Dei  ,  ita  &  re- 
.,  mansit  unita  post  morlen) ,  nt  scilicet  non  esset 
„  alia  hypostasis  Verbi  Dei ,  &  carnis  (ihristi  {a),  " 

468.  Altera  propositionis  pars ,  sriiicet  divini- 
tatem  non  fiiisse  in  triduo  mortis  aChristi  aniuia 
separataii) ,  iisden)  fere  Scripturae  sacras  testimo- 
uii»  evincitur,  quae  ad  primam  propositionem  pro- 
bandani  allata  sunt ;  quibus  addi  possunt  ea  S. 
Patria  verba  in  ])rima  ep.  c.  III.  18.  &  seq.  de 
Christo  Jesu  :  Mortijicatus  quideni  canie ,  ilvifi- 
catus  autem  spiritUy  in  quo  &  his ,  qui  in  car- 
eere  erant ,  spiritibus  i-eniens  proedicavit ,  Chri- 
*tus  igitur,  idest  Filius  Dei  unigenitus  descendit 
ad  iuferos,  utique  secundum  animan)  ,  quas  erat 
a  corpore  separata  . 

469.  Hanc  auteu)  secundam  propositionis  par- 
tem  etiam  ex  theologica  ratione  S.  Thomas  de- 
mcnstrat  land.  quajst.  5o.  art.  5.  ,,  Aniina  ,  inqnit, 
„  uniia  est  Verbo  Dei  irjimediatius  ,  &  per  prius  , 
„  quau)  corpusj  cum  corpus  unitum  sit  Verbo 
„  Dei  mediante  anima  (  ut  supra  dictum  est  quaest. 
„  6.  artic.  I.  ):  cum  ergo  Verbum  Dei  non  sil 
„  separatnm  in  morte  a  corpore  ,  mullo  minus 
„  separatum  est  ab  auima .  Unde  sicut  de  Filio 
„  Dei  praedicatur  id  ,  quod  cojivcnit  corpori  ab 
„  anima  separato,  scilicet  esse  sepultum  ;  ita  de 
„  eo  in  Syinbolo  dicitur,  quod  descend':*  ad  in- 
„  feros  s  qnia  anima  ejus  a  corpore  separata  de- 
„  scendit  ad  inferos  .  " 

470.  Hinc  patet  ,  merito  in  Catechismo  Roma- 
no  P.  I.  cap.  5.  ijnm.  6.  ita  Symbolum  Aposto- 
lorum  expositnm  fuisse :  ,,  Cuin  Jesuin  mortuuin 
„  esse  diciinus  ,  id  significauuis  ,  ejus  animam  a 
„  corpore  divisam  esse  ;  neque  tamen  concedimus, 
53  divinitatem  sejunctam  a  corpore  ;  quia  potius 
5,  constanter  credirnus ,  &  confitemur ,  auima 
j5  ejus  a  corpore  divisa  ,  divinitalem  tnm  corpori 
3,  U)  sepulcro,  tnm  anima;  apud  inferos  conjuu- 
„  ctam  temper  fuisse.  "  Quod  repelitur  n.  8, 

Ca)  Qiiatncniam  luijns  veritatis  imlla  extet  expressa 
E€clesi?s  delmitio,  tanta  nlliiiominus  o.nniiun  FldHlium 
«onse.nsione  teaetur  ,  „t  nnrrante  Euiiaeatissiino  Card. 
P«li.,.:c,no  Lil).  XVlI.  Hist.  Conc.  Trul.  c  6.,  c.m 
quuJam  Aai^.ndiis   df  Brixia  TJitoJogus  lipiicopi  Se]je- 


11.  DISS.  III.  CAP.  IV. 

471.  Neque  vero  aliquis  rrspondeat  ,  Filiuia 
Dei  dici  sepultum  ,  qnia  sepultum  est  illud  cor- 
pus  ,  quod  olim  erat  a  FilioDei  assumptum  ;  quo- 
modo  dicitur  sepultus  Pontifex  ,  aut  Iinperator  , 
nou  alia  de  causa  ,  nisi  quia  sepulium  est  cada- 
ver  iliius ,  qui  oiim  fuerat  Pontifex ,  vel  Impe- 
rator  . 

472.  Nou  inquam  ,  qnia  eodem  prorsus  sensii 
Deus  in  Symbolo  dicitur  sepultus ,  quo  oicitur 
concepftz^  in  utero  Virginis,  natus,  crucifixus ,  <^ 
pussus  :  atqui  nullus  negat  ,  neque  uegare  potest , 
priora  verba  vere  ,  &  proprie  dici  de  Filio  Dei 
propter  unionem  hypostaticam  cum  natura  huma- 
ra  :  pari  ergo  ratione  &e. 

475.  Ob.  primo  Christi  morientis  verba  Matth, 
XXV^II.  46.  Deus  rneus  ,  Deus  meus  ,  ut  quul 
dereliquisti  me  ?  Quae  verba  a  multis  Patribus  de 
separatione  divinitatis  a  corpore ,  &  aaima  expli- 
cata  sunt  . 

474«  £^t  quidein  ex  Gra;cis  unus  suppetit  S.  E- 
piphanius,  qui  Haeresi  IjXIX.  ,  quae  est  Ariano- 
rum  num.  62.  ,,  Huinana  uatura,  inquit  ...  videns 
,,  Divinitatein  jam  in  j)rocinclu  quodam  esse  ,  ut 
„  Sanctum  Corpus  desereret  ex  ipsuis  hominis  Do- 
„  minici  persona,  hoc  est  humanae  uaturae  a  Ver- 
„  bo  susceptae  ....  vox  ad  conjunctam  divinj/S-ateni 
„  illa  edita  est ,  Deus  ,  Deus  meus  &c,  '^ 

475.  Secundo  ex  latinis  S.  Ambrosius  Lib.  X, 
>  in  Lncam  nnm.  127.  agnoscit  evidentem  ikanife- 
staLionem  contestantis  Dei  secessionem  divirtita- 
tis ,  &  corporis  in  iis  Chrisii  verbis:  Deus ,  Deus 
vieus ,  respice  in  me ,  quare  me  dereUquisti  ? 
„  Clamavii  homo ,  inquit  Ambrosius  ,  separatione 
,,  divinitatis  inoritnrus.  Nam  cuin  diyinitas  inor- 
„  tis  libera  sit ,  utique  n)ors  esse  nou  poteral ,  ni- 

5,  si  vita  discederet  ,  quia  vita  divinitas  est  .  " 
47G.  Tertio  S.  Hilarius    cap.  53.  in  Malth.  n. 

6,  ,,  Clanior  ,  inquit  ,  ad  Denm  corporis  vox  est  , 
,,  recedentis  a  se  Verbi  Dei  contestata  dissidium  • 
„  Denique  cur  relinquatur ,  exclamat  ,  dicens  : 
,,  Deus  ,  Deus  meus  ,  quare  rne  dereliquisti  ? '^ 

477.  Quarto  Leporius  Monachus  in  Libello  suae 
emendationis,  quem  S.  Augnstinus  probavit  epi- 
stol.  "219,  num.  1 3.  ,  ideo  dicit ,  Christum  in  cru- 
ce  clainasse  Deus ,  Deus  meus  ,  quare  me  dere^ 
liquisli?  ,,  Ut  vere ,  manifesleqne  Filius  Dei  se- 
,,  cundum  carnem  se  ostenderet  moriturnm  ,  &  ve- 
„  lut  carnis  ipsius  voce  ulein,  ponens  praeteritum 
„  |;ro  futnro  ,  qnia  per  mortem  crucis  necessario 
,,  terienum  corpus  erat  a  Deo  pro  tempore  relin- 
,,  quenduin  ,  non  solum  a  Deo,  verum  etiain  ab 
,,  anima  sua  ,  qaae  erat  unita  cuu)  Deo  ,  hoc  i- 
„  psuin  ,  priusquam  fieret ,  nobis  moriens  testa- 
„  retur  .  "  £t  paulo  post :  Divinitas  cum  unita  si- 

bi 

ulcensis  dixissetj  Corpus  Christi  in  tridno  inortis  fnis- 
se  aDivinitate  separatiiin  ,  tmn.ilti.s  Patriitn  illico  fiie- 
rit  excitatiis,  Tlieologns  autera  ilk  .statim  a  5uo  erro- 
re  resipiierit  • 


bi  anima,    non  cracifixiiin 

i)flenain ,    sed  exaninieni  carntni    rtii<iuit  ad  tiin- 

pns  (<i)  • 

4^8.  Deniqne  Vitalis,  &  Constantins  l-lpiscopi 
}Ii»|)ani  in  epist.  ad  Capreohnn  (JartlKiginerisnn  i'^- 
piscopmn  apuil  Sinnoniiuin  ,  po>tqu.ini  illorum  con- 
iutasset  trrorem,  qui  dicfbant  ,  liomiiiein  puruni 
peppMdissf  iu  cruce,  liicc  aildiint:  ,,  Quibus  par- 
,,  vitas  nostra  sic  <]icit  :  nunquain  Deus  recessit 
„  ab  lioinine  assninpto  ,  iiisi  quando  dixit  de  cru- 
„  ce:  fleli,  Heli  lamrnusabiictani  ,  Dl'US  ,  Deus 
„  meus  ,   quare  rne  diTtlujuisti  {h)  ?  " 

479.  Kesp.  cnm  S.  Tlioina  art.  2.  ad  i.  ,,  qnod 
,,  derelictio  illa  non  est    referenda  ad    sokuionem 


DE  INDISSOL.  UMONE  IIYrOST.  167 

liomiiicin    rtliqtiit  iiii      pali  ,  &  mori  ]>nsset  .  Epiplianius  qnidem  aliqnan 


to  obscurius  loqnitur ,  vjus  tamen  doctrina  ortlio- 
doxa  est  (c)  .  Ktcniin  8c  ex  ejus  contextu  ,  &  et 
aliis  ejnsdein  S.  Patrif  verbis  liquido  constat  ,  ni- 
liil  aliud  voluisse  exprimere ,  quain  subtractionem 
divin^  protectionis  a  Cliristi  luiinanitate  ,  ut  pa- 
li  ,  &  mori  posset  .  Ibidcin  cniin  paulo  antea  di- 
xeral ,  „  ex  hominis  persona,  aUjuc  humano  mo^ 
,,  re  ,  CK  nffcctu  uiiurpatuin  hunc  ejse  sermoneirt 
,,  Deus ,  Dcus  meus  &c. '• :  scilicet  non  qaasi  a- 
besjet  divinitas,  ut  blaspliemabant  Ariam  ,  quos 
il)i  refellit,  5«d  liumauo  more ,  atque  affeclu  ex 
hunianitate  orJo  ;  unde  etiani  ila  coucludit  :  Restat 
igitur  ^   ut  ex  humance  naturce  persona,    d^*  (xf- 


nnionis  personalis ,  sedadlioc,  quod  Peus  Pater     jectu  quolam  humano  dictwn  iilul  iidentur  . 


euni  cxposuit  passioj)i :  uiide  derelinquere  ibi 
„  non  est  aliud,  qnain  non  protegere  a  persequen- 
„  tibus.  Vel  dicit ,  se  derelictum  ,  quantuin  ad 
„  illam  orationem  :  Pater ,  si  fwri  potest,  tran- 
,,  seat  a  me  dAix  iste  ,  nt  dicit  Augustinus  e- 
„  pist.  CXL. ,  cap.  6.  In  eo  quippe  derelinquitur 
,,  dcprecans  ,  in  quo  7ion  exauditur  ,  ,,  Siiniliter 
liunc  locum  explicarunt  bene  multi  alii  Patres  , 
inter  quos  sutficiat  laudare  S.  Jjeonem  magnum  , 
qiii  in  Serm.  XV^II.  de  Passione  ,  postqnam  dixis- 
set ,  in  tantam  unitatem  Dei ,  &  hominis  natu- 
ram  convenisse  ,  ut  nec  supplicio  potuerit  dirimi , 
nec  morte  disjungi ,  subdit  :  ,,  Ideo  ergo  Jesiis  vo- 
„  ce  magna  damabat  dicens :  Quare  me  dereli- 
,,  quisti?  Ut  notum  omnibus  faceret,  quam  opor- 
„  tuerit ,  eum  non  erni  ,  non  defendi  ,  sed  saevien- 
„  tium  nianibus  derelinqui .  " 

480.  Atque  hac  eadem  ratione  explicari  possnnt, 
&  debent  tjbjecta  Sanctorum  Patrnm  lestimonia  ; 
scilicet  non  de  dissolutione  nnionis  hypostaticae  , 
sed  de  subtracdoue  protectionis ,  ut  Jesus  Christus 


4B1.  Hanc  nojtrain  verbornm  Kpipiianii  inter- 
pretationtm  possumus  ex  similibus  plaiifc  verbis  S. 
Ambrosii  illustrare  ,  qui  in  Psalm.  XLIII.  li.  5i. 
,,  Illud  ,  inquit  ,  quo.i  secundum  hoininem  dictum 
,,  est  ,  &  hoininis  atfectum  ,  huic  sententiae  non 
5,  repugnal  ,  quia  dixit  Dominus :  Deus ,  Deus 
,,  meus  ,  respice  in  me  ,  quare  me  dereUquisti  ? 
5,  Non  quod  derelictus  sit  Doininus  ,  qni  alibi  ait: 
„  Quoniam  solus  iioii  sum,  quia  Paler  mecuni 
5,  est  ;  sed  quia  secundum  carnem  hominis  ,  C^ 
,,  affectum  ,  qai  in  certamine  gravi  est  couslitu- 
,,  tus  ,  derelictus  videtur  a  Domino  .  " 

482.  Verum  orthodoxam  S.  Epiphanii  mentem , 
&  doctrinam  facile  possunuis  ex  aliis  ejusdem  S. 
Pafris  locis  colligere  .  llle  apertissimus  est  in  A- 
nacephalceosi ,  seu  Panarii  Epitome  (d)  nnm.g., 
nbi  de  anima  Christi  ad  inferos  descendente  ,  & 
de  corpore  in  sepulrro  jacenle  loquens .  „  Quae 
„  quidem  anima  ,  inquit,  minime  apud  inferoj 
„  relicta  fuit ,  iieque  caro  corruptionein  vidit  , 
„  quam  Divinitas ,  quoe  cum  illa  conjuncta  sem- 


(a)  Ille  Leporii  liliellns  non  soliitn  fnit  ab  Aiignsti- 
no,  aliiscjiie  Episcopis  Afric«  comprobatns  ,  sed  etiain 
a  Roinano  Pontifice  Leone  IVlagiio  contra  Nestoritiin 
allegatiis.  Et  Cassianns  Lib.  I.  Dt;  Jncarnat.  c.  4-  hanc 
ejiisdein  Leporii  Conlessionem  vocat  CaihoUcorum  o- 
mnium  fidem  . 

(i)  Doctissimiis  Petavins  Lib.  XI!.  De  Incurnat.  c. 
19.  hos  qtiincjtie  veteres  ScrijXorcs  a  se  allegatos  sine 
iilla  exjilicatione  deserit,  qiia  possint  ciiin  coininuni 
TJieologoriiin  sententia  eoniin  dicta  conciliari  ;  iinino 
aperte  asserit  eaindein  sententiain  non  satis  cum  Am- 
hrosii  ,  CT*  altoriim  verbis  cohitrere  ,  Poctissiniiis  pari- 
ter  Jo.  Garneritis  in  Mariiiin  IVIercatorein  Dissett.  If. 
De  Synodis  in  caiisa  Pela^ian.  pag.  23o.  postqiiam 
monnisset  ,  catite  legendmn  lociim  ohjectnin  ex  libello 
Lt-porii ,  subdit ,  quamquam  nonnnlli  Patres  O"  tres  </ui- 
dem  inagni  nominis  ,  relictum  a  divinitate  corpus  tri- 
duo  ,  ^iici  jacuit  in  sepulcro  ,  opinati  sunt ,  F.piphanint 
U^r.XX.,  O-LXIX.,  Ihlarius  c  .^4.  in  Matth. ,  Am- 
brosius  in  Trnct.  de  SymbolQ  c.  iG.  (  Qiii  tamen  Tra- 
ctatns  «Tiiditornin  opinione  apocr_yphiis  est  )  Non  paii- 
ci  alii  Theologi  Scholasiici  pntantes  ohjecta  eormndem 
Fatniin  verba  milla  j)osse  ratione  emolliri  ,  nb  iis  de- 
Lita   revereniii  disce<l<'ndinn  esse  scripsertint  . 

(c)   Epiplianium    virum    dvclissimum    «nerito    vocavit 


Facuniiiis  Hermian.  Lib.  VI.  c.  2.  Hieronymns  qnoqite 
ijisiiin  laiidat  De  Scriptor.  Eccl.  C.  ii4-J  q»'  etiain 
in  j^pol.  I.  adv.  Piuffintiin  ,  eumdem  irtrr^yXtirior  ap- 
pellat,  (iiiia  Hebraicain  ,  Syriacam  ,  TEgyptiain  ,  Gra:- 
cain  ,  Sc  Latinam  lingnas  callebat  •  Sed  ejns  stylnm 
nec  clf  ganlein  esse  ,  nec  seinper  clantin  ,  test.intiir  , 
(jtiotijMot  in  tjiis  lectione  versati  sunt .  l'liotiiis  certe 
Cod.  CXXII.  lioc  de  eo  jnndicinm  tiilit  :  Infirmus  nt 
plurimum  est  in  ConfiictiMis  ad\-frsus  impiaf  h<reses 
susceptis .  F.tt  autem  ,  uli  fortiter  agereditur  ,  atijue 
irrliit  ,  t/uaiiH<is  neque  verlorum  ipsias  ,  ne</ne  conslru- 
ctionis  proprietas  ulla  ex  parte  prxstantior  ^jjiciatnr  . 

(d  Fiieriint  (|iiidam  ,  (jiii  hanc  AnacephalMosim  E- 
piplianio  abjiidicarent  ,  qnia  in  illa  invenitiir  Syinbo- 
liim ,  in  Concilio  ConstantinOj)oIitano  anno  33i.  po5t 
hanc  Annceplialffosim  confectiim  .  Sed  Hem.  Ceilli*r 
Tom.  VIII.  p.  707.  observat ,  ipsam  Anacephal«osiiii 
niliil  esse  aliiid,  (fiiain  epistolam  ad  Paiiliitn  «5c  Aca- 
(itirn  ,  pr^rinissain  ipsiiis  Punario  ,  (juod  optis  post  An- 
cnratum ,  eonmidein  Paiili  ,  &  Acacii  precibus  Sanctiis 
Epiphaniiis  elncnhravit  ,  eas  Ii;ereses  conFiitans ,  qua- 
rnm  in  Ancorato  sol.im  mentionem  fecerat .  Qnid'(iiid 
vero  sit  ,  ciim  Epiphaniiis  ad  cxtremam  senecUitcm 
pervenerit  ,  &  versiis  finem  Sms.  \\,  obierit  ,  pouiit 
siiis  operibiis  Syinboliitn  illud  addere  > 


i68 


DE  INCARN.  SECT. 


per  erat ,  excitavit .  "  Qnae  verba  millo  iiidi- 
gnent  riostro  glosseinate .  Nec  minus  clara  sunt , 
quae  idein  S.  Pater  liabet  in  Jncorato  u.  5i.: 
iibi  allata  similitudine  linperatoris  ,  qui  sinuil  cuin 
solio  suo  adoratur  ,  ita  dicit  a  nobis  adorari  uni- 
g«uitum  Filium  Dei  curn  corpore  ,  lioc  est  increa- 
Uim  illum  cum  sanctissimo  templo  ,  quod  sibi  ad- 
S-eniens  adjunxit ,  utiqne  unione  bypostatica;  & 
postea  subjungit,  cum  sepulto  ,  excitatogue  cor- 
pore  Christum  adorari .  Si  adoratione  dignus  fuit 
Christus  cum  sepulto  corpore  ,  manifestum  est  , 
corpus  Don  fuisse  a  divinitate  sejunctuin  . 

485.  Dices .  Idem  S.  Epiphanius  Haeresi  XX., 
quae  est  Herodianorum ,  haec  de  Christo  habet 
(  ex  versione  Petaviana  ):  „  Tertio  die  cuin  san- 
5,  ctissimo  suo  corpore  ad  vitain  excitatur .  Quod 
„  quidem  corpus  neque  dissolvenduin  amplius  , 
„  nec  passurum  ,  nec  sub  mortis  dominatuin  po- 
„  stea  cessurum  cum  sua  Divinitate  conjunxit  .'■'■ 
Porro  qui  dicit:  corpus  Christi  fuisse  in  resurre- 
c.iiouc  Dn'initati  conjunctum  ^  supponit,  illud  fuis- 
se  ab  eadeni  Divinitate  sejunctnm  . 

484.  Resp. ,  illain  conjunctionem  cnm  divinita- 
te  ,  de  qua  loquitur  Epiphanius  ,  non  esse  unio- 
liem  hypostaticam  ,  sed  novam  quaindam  nnionem 
per  majora  ,  &  uberiora  dona  corpori  coUata  ,  ut 
non  amplius  esset  passionibus  obnoxium  ,  nec 
sub  dominalu  mortis  .  Seipsum  clare  explicat  in 
subsequentibus  ,  ita  pergens :  „  Hoc  igitnr  ipsnin 
„  corpus  ,  carnem  ipsain  ,  &  animain  ,  ipsa ,  qui- 
„  bus  constabat,  omuia  non  aliud  quidquam  prae- 
,,  ter  veruin  corpus ,  sed  ipsummet  illud  vi  caele- 
„  sti  perfudit ,  (^  in  unum,  idemque  ,  in  unam 
,,  inquam  Divinitatem  consociaiut ,  ut  carne  con- 
,,  stans ,  &  incorruptuin,  corporeum  simul  &  spi- 
„  ritnale  ,  concretum  ac  tenue  ,  mortale  pariter 
„  atque  iinmortale  illud  esset .  "  Haud  equidem 
putaverim  ,  adversarios  haec  verba  ,  quae  primis 
simillima  sunt ,  de  unione  hypestatica  intelligere  ; 
quasi  scilicet  etiam  aniinam  in  unam  Divinitatem 
consociaverit ,  cum  plusquain  certum  sit  in  doctri- 
na  S.  Epiphanii  ,  divinitatem  nunquam  fuisse  ab 
aniina  Christi  separatam  (a)  .  Solum  itaque  indi- 
care  potuit  S.  Epiphanius  iii  utroque  loco  novas 
illas  praeclarissinias  dotes  ,  quas  Divinitas  corpori, 
&  animas  post  resurrectionem  a  mortuis  ,  &  ascen- 
sionem  in  cselum  communicavit .  Et  d*  Epipha- 
nio  hactenus  ,  nunc  de  aliis  . 

485.  S.  Ainbrosius  eodein  prorsus  sensu  accipit 
secessionem  ,  vel  separatione?n ,  scilicet  pro  sub- 
traclione  protectionis ,  iion  pro  solutione  unionis 
liypostatica;  ;  quod  aliis  in  locis  diserte  exponit  . 
INam  in  Psalm.  CXVII.  num.  19.  expendens  iila 
verba/>t^u5,  Dcus  meus  ,  ut  quid  dereliquistime? 
„  Ille  qnideni  ,  inquit  ,  nunquam  derelictus  «st  a 


II.  DISS.  III.  CAP.  IV. 

„  Patre  ....  sed  secundum  corpus ,  in  qno  est  tra- 
„  ditus  passioni ,  vox  ista  processit  ....  Dereliquis- 
„  se  videtur,  qnia  non  pepercit,  qui  tradidit  mor- 
„  ti  .  Sed  non  penilus  derelictus  dicitur :  Quia 
„  non  derelinques  animam  meam  in  injerno , 
„  7iec  dabis  Sanctuj?i  tuum  videre  corruptionem  ." 
¥ai  quaenam  sit  iila  secessio  ,  separatio  ,  &  dere- 
lictio  ,  de  qua  loquitur  Ambrosius.  Addi  potest  & 
illud  fragmentum  ,  quod  legitur  apud  Theodore- 
tuin  in  Dialogo  Poliphormis  ,  &  tertio  Toino  ope- 
rum  ejusdem  S.  Ambrosii  insertum  est ,  ubi  de 
Filio  Dei  sic  loquitur :  Numquam  post  unionem  ... 
^■el  a  suo  templo  recedens  ,  i^^el  propter  ineffabi- 
levii  benignitatem  recelere  valens .  Vide  etiam 
quac  supra  uum.  48 1.  de  eodem  S.  Doctore  retu- 
limus . 

486.  Dices .  In  laud.  superius  loco  num.  ^?^. 
hanc  separationis  divinitatis  rationem  addit :  Cum 
Divinitas  mortis  libera  sit ,  utique  mors  esse  non 
poterat  ,  nisi  vita  discederet ,  qifia  yita  Divinitas 
est .  Quam  rationem  allegat  etiam  in  Tract.  de 
Symholo  Apost. ,  seu  de  Trinit.  cap.   1 3. 

487.  Piesp.  Si  allatain  rationem  rigide  accipia- 
mus  ,  S.  Ambrosium  ,  qui  nnus  fuit  ex  illustrio- 
ribus  Ecclesiae  lalinse  Doctoiibus  ,  siriltissimi  juxta 
ac  a])surdissimi  illius  Arianorum  erroris  reum  fa- 
ciinus  (  quem  supra  Disscrt.  II.  cap.  2.  explosi- 
mus  )  dicentium  ,  divinilatem  fuisse  animam  ,  & 
vitain  Jesu  Christi  ,  ut  nonnisi  ea  recedente  mori 
posset  .  Debet  ergo  ilhi  ratio  accipi  de  subtractio- 
ne  protectionis  divinitatis.  nempe  non  potuisse  Chri- 
stnm  a  Judaeis  occidi ,  nisi  subtracta  divinitatis  pro- 
teclionc  . 

488.  Tractalus  aulem  de  Sjinbolo  Apostolorum 
non  est  genuinus  S.  Ambrosii  fcEtus ;  sed  cum  sit 
ex  operibuu  e).usdem  S.  Doctoris  oonfectus  ,  potest 
ex  ipso  sensu  ,  quo  allatam  rationem  explicuimus, 
disertius  exponi  ;  ita  eniin  snbdit :  ,,  Deus  autem 
„  carnem  humanam  ,  animamque  non  deseruit  in- 
„  vitus i  sed  quia  voluit  ,  ubi  voluit  ,  quomodo 
„  voluit ,  &  quando  voluit ,  relinquens  posuit  eam  .• 
,,  IVam  qui  potuit  non  mori ,  st  noluisset  ,  pro- 
,,  cul  duhio  quia  voluit  7nortuus  est .  " 

489.  S.  Hilarii  vindicias  adornavit  cl.  ejus  E- 
ditor  Maurinus  Pelrus  Constantius  in  Praefat.  §. 
4.,  dnpiici  utens  responsione  ;  scilicet  S.  Hilarium 
esse  intelligendum  de  subtractione  protectionis ,  non 
aiitem  de  dissolutione  unionis  ;  vel  etiam  de  occul- 
tatione  virtutis  divinas  in  illo  triduo  mortis  ,  pe- 
rinde  ac  si  uulla  amplius  in  eo  esset  Divinitas  . 
Quidqtiid  vero  sit  de  hoc  loco  obscuro ,  in  aliis 
locis  S.  Hilarius  apertissime  fatetur  indissolubilem 
luiionem  hypostaticam  Verbi  cum  hnmanitate  .  Suf- 
iiciant  ea  quae  habel  Lib.  IH.  de  Trinit.  num.  1 5. 
Dei  Filius  ,  jnquit,  ctucifigitur  ^  sed  in  cruce  ho- 

mi- 


(a)   In  eotletn    loco  Ha>resi  XX.  paido  antea  dixerat       H^resi  LXXiX.  num.  G8.  Nefjue  Dei  Verlnm  animai 
i\e  Jesu  Cliristo:     In  cruce  suspenditiir  ,  sepelitur  ,    ud       destitiiit  j  nec  illius  anima  apud  inferos  est  relicta  . 
inferos  cuin  Divinitate  sua  ,  unima(/ue  descendit ;  Sc  \n 


DE  INDISSOL.  UMONE  IIYPOST. 


i6i 


rnintt  mortem  Dexis  vincit ,  Chrlstus  IJei  Filius 
fnoriiur  ,  sed  omnis  caro  vi\ificatur  in  Christo : 
Oei  Filiiis  in  injeris  est ,  sta  homo  rejerlur  ad 
coslum  . 

490.  Dices  .  Idem  S.  Hilariiis  i:)  Ps.  LV,  rium. 
12.  lie  Kilio  Pei  ait :  Ipse  huic  emortU'}  ,  &  in- 
tra  sepulcruni  reliclo  carpori  iliviiiiX  naturce  suce 
tnhuit  consortiuin  :  oeinpe  Divinitas  cor|Kis  (^lhri- 
•ti  resuscitatiiin  in  siii  coiisorliinn   itcruin   rect-pit, 

491.  Hesp.  ,  li«c  esse  rfferemla  ad  glori.im  , 
qnam  corpori  Ciirisli  resiiscitalo  Diviiiitas  tribuit  j 
quain  antea  in  ignoininia  inortuo  stibtraxerat  . 

492.  Ad  qnartum  .  Leporii  explicauii  curztn 
non  itA  pridein  suscei>it  elegantissimus  Scriptor  e 
Sodalitio  Piarmn  Scuolaruin  V.  Liberatus  Fasso- 
liius  a  S.  Jo.  Baptista  (a)  .  Qui  priino  scite  ob- 
servat ,  nullo  inodo  credibile  esse  in  hac  FiJei 
professione  ,  taiu  diligeiiter  eKainiuHta  ,  &  taiiio  o- 
inniuin  cousensu  probata  ,  luinc  rej)eriri  errorem , 
tlioruiR  Fatruin  doctriuae  prorsus  opposituin  ,  eum- 
que  a  nemiue  neque  in  Africa  ,  neque  iii  Gallia 
fuig^e  animadversum  ;  praecipue  autem  ab  Augu- 
Stiuo  ,  qui  clarissime  ,  &  nitidissime  indissolutain 
fuisse  iit  triduo  mortis  hypostaticam  unioDem  plu- 
ribus  in  locis  professus  esf  .  Vid.  sup.  nuin.  465. 

493.  Secundo  eadem  i^i-iistit  via  ad  eicplicaiiduin 
Leporinm  ,  qua  uos  post  Magistrum  Sententiarum  , 
Hugonein  a  S.  Victore  ,  &-  Praecei^torem  noatruin 
S«  Tliomain  incessiinus  ad  alios  Patres  explican- 
do« ,  nempe  recessisse  diviuit.atem  aCliristi  corpo- 
re  subtractione  protectiouis  ,  ut  posset  mori  ;  noii 
autein  solutione  unionis  hypostaticae  ;  ita  ut  car- 
rtem  exarurnem  deserere  nihil  ait  aliud,  quain 
permittere  ,  ut  caro  sejungeretur  ab  auima  .  Id  pa- 
tet  lucnlentissime  ex  verbis ,  qua;  Leporius  im- 
inediate  subdit,  dicens :  Et  tam  Christus  Filius 
Dei  tunc  mortuus  jacuit  in  sepulcro ,  quam  Idem 
Christus  FUius  Dei  ad  inferna    descendit ,    Quis 


aMt»in  ,  rfjgo  ,  cit  FiliiM  D.':  ,  qui  jacuit  in  ip- 
pulcro,  &  qui  ad  iuferiia  d*scendit,  nisi  persoua 
divina  oorpori  ,  &  aniniae  iiiiita? 

494.  J^t-stat  dcmuin  eKi)Iicanduin  testimonijin 
Hispaiiorum  (Jonstantii  ,  &  Vitalis.  Hi  autein  non 
lain  isserepdo  ,  quain  int»'ri/)gHiiiIo  suos  sensu» 
Cnpreolo  Carlhagitiensi  cxpoiiuut ,  ab  eo  edoceri 
cupientes.  ,,  Provoluti  ,  in  juiunt ,  genibus  exora- 
„  inus  Immiles  servi  fai  Sinctum  Apostolatuin  vp- 
„  struin  ,  nt  itifonnetis  parvitatein  iDstram  in  his, 
„  quod  rectmn  habet  fides  catholica  ,  &  detis  ve- 
,,  iiiain  insipieutitR  ,  vel  imperiti.-e  pDjlr»  ,  si  quid 
„  per  igiiorantiain  iiicedimus  .  "  Cuin  autcm  re- 
spondisset  Capreolus  ,  Divinitatem  Jesu  Cliristo  , 
nec  in  cruce  ,  nec  in  morte^  nec  in  sepuicro  , 
nec  in  inferis  dtj'uis<;e  ,  eaq:ie  verba,  Deus  ,  Deus 
meus  &c.  sensu  ortholaxo  exposui«et  ,  dubitanduin 
uou  est ,  hog  diios  fidelcs  Hispaiios  ab  errore  ,  si 
quein  admiserant  ,   resipuisse.  (b)  . 

4^5.  Dices.  TertulIiaiU!s  iu  postremo  libro  con- 
tra  Praxeaui  de  Cliristo  dicit  :  Denique  Spiritum 
suutn  posuit,  &  statim  ohiit ;  Spiritu  cnim  ma^ 
runite  in  carne  ,  caro  omnino  mori  non  potest  : 
ita  relinqii  a  Patre ,  mo^-i  fuit  Fdio  .  Noinine 
autein  Spiritus  ikim  potuit  Africinus  Doctor  iiitel- 
ligere,  <iisi  divinitatem  ,  tum  propter  verba  adje- 
cta  ;  tuin  etiain  ,  quia  putida  essel  Jjattologia  ,  si 
animain  intellexisset  ;  nemo  enim  ignorat  ,  car- 
uern  sine  aniina  iu)n   |)09se  vivere  , 

496.  Resp.  ,  Tertullianutn  a  coinminii  sententia 
de  iiidissolubili  nexu  duarum  naturaruin  non  re- 
ce«sisse  ,  ex  pluribus  ejus  verbis  osfendi  posse .  Et 
qnidcm  in  cap.  2.  ejusdem  Ijbri  dicil,  hunc  Fi- 
lium  Dei  passum  ,  hunc  mortuum  ,  C^*  sepiutum^ 
secundum  Scripturas  nos  credere  ;  at  vero  ut  re- 
cle  monebat  S.  Leo  in  celebri  epist.  ad  Flavia- 
nuiu  cap,  5.  ,  propter  unitatem  personoe ...  Filius 
Dei  crucijixus    dicitur ,    ac  sepulius  ,    Sed  eiiam 

iu 


ros  prwstantissimo.s  Petaviinn  De  fncurn.  Lib.   XII.  c 
19.  Lud.  Toinissiniim  D^  Incarn-   Lib.  IV.  c.  9.  nnm 


Xa)  In  Dlssert.  Apologetica  De  Lfporii  lihello  >  at- 
qiie  ejus  tententia  siiper  conjiincuone  Di\'initatis  ciim 
eorpore  tridno  mortis  Cliristi  ;  iibi  P.  II.  arbitratiir  vi- 
ros  pr« 
19.  Liul 

ag. ,  Nat.  Alex.indrtnn  S;pc.  IV.  o.  6.  art.  num.  7.  > 
P.  Coastanl.  S.  Hilarii  editorem  in  Pr^f.  ^.  4- >  Tour- 
neliiiin  ,  Serrium  ,  alios  de  Leporii  senienlia  tnlisseju- 
diciiim  ,  re  non  satis  ,  at  oportiiit  ^  aniinudoersu  f  nec 
cognita  . 

(i)  Perperain  lii  dno  Hispani  a  Toiirnplio  De  hicarn. 
<Jii<»>.st.  VII.  jrt.  3.  ,  Sc  post  ipsinn  a  P.  Matt.  N.itaii 
in  epist.  I.  De  inorte  Jfsu  Christi  ,  ejasque  drscensn 
ad  inferos  pag.  I2.,  Episcnpi  appelln.ntnr  ;  nt  enim 
osienilu  siipra  land.  P.  F.i.>;-.onins  de  Liheilo  Lfpurii  P. 
Jl.  not.  ad  n.  16.  nnsqu.nn  hoc  insigni  titnlo  decorati 
inveninntnr . 

P.  Hyacintluis  Serry  in  Afo/o/jo  gxihato  .id  Opefa 
lVIrl':Ii.  Cani  c.  8.  aliam  "xplicjnilonim  Pa»r'im ,  '(ni 
ohjecti  siint  ,  viam  indiu.it  cx  iloctrina  ejnsdf-m  T!kO- 
logi  sapieniissimi  in  Lib.  XII.  De  l«c.  T/i/?o/oe.  ad  fi- 
nem  cap.  i3.  ,  qnod  sicw  per  totam  vitam  Dmnimis 
gloria    animain    (/iui-i     vreir^hat ,    ne  in    corpus  ejjlne- 

Gaztani"a  Theol.  Tom.  V, 


ret  i  sic  saltein  in  cnice  retinuit  gauilium  ,  quod  suapt^ 
natnra  ex  claru  Dei  notitia  prodierit  .  Ex  Iiac  antem 
doctrina  ,  ijnam  ab  injnsiis  fpiornindam  censuris  vin- 
dicat  Seriiis,  h.md  iinproh.ibiliter  colligitnr,  S.inctos 
Palres  ,  ipii  nivinitatem  a  Chrislo  morientc  rectssisse 
assenint ,  notnine  Iinjns  recessionis  ,  ac  sep.irationis  noi* 
inteliexis.se,  nisi  iU.ith  rctentionem  g.Tii!ii  ,  (j'io«I  vx 
visione  Dei  profnamre  <li-?)e/)at  .  El  ijMatn'(nain  expli-» 
cationcm  Magisiri  sententiarnin  a  nohis  d.itam  inn  tnc 
contemnend.im  ilicat ,  censet  tamen,  .solntionnn  e.\  do- 
ctrina  Cani  petitain  opportnniorein  vidcri  po^^e  .  ,,  N.im 
,,  prioii  inodo ,  siihdit,  cxi>or.ita  .sepiraiio  Divinitatis  , 
,,  de  ({iia  laiid.iti  1'atrrs,  non  ad  inortis  tantiitn  ago- 
,,  nein  referenda  foret ,  .seil  ad  totnin  mortalis  vit,t» 
,t  tfnipii.s  ,  qiio  cpfte  Divinitas  stparata  est  foris  ,  iit 
„  ium  adessel  ad  «leiinsiontin  .  "  tta  Sertins;  cni  ta- 
iiien  facile  resjiondcri  potesl ,  ("liristnin  anl»»  pissior.pin, 
^  crwcem  ,  etsi  Ini.^isct  doloribns,  ac  passiorjiixis  ohno- 
xins  ,  non  tamen  dici  potiii.sse  a  Divinitatis  protecfO- 
ne  d.'sertnm  ,  ipiia  eodein  lenipore  stnpenda  c-diha: 
miricnla  ;  seciis  a  lempore  pj.^sionis  ,  *  niortis  ,  '/no 
hiimtinitas  (jnasi  sibi  ipsi  soli  relict.^  vi«?eri  poterat  • 


22 


i-o  DE  INCARN.  SECT. 

in  eoAem  ipsissiino  loco  sic  nientein  siiam  aperit, 
explinans  illa  verba  Deus  ,   Deus  meus  ,  ut  quld 
me  derellquisti  ?  „  Haec  vox ,  inquit ,    carnis,  & 
„  animae  ,  idest  hominis  ......  propterea  emissa  est , 

,,  ut  impassibilem  Denm  ostenderet ,  qni  sic  fi- 
j,  lium  dereliquit ,  diimhominem  ejus  tradidit  in 
„  mortem  ...  Sic  relinquit  .  dum  non  parcit  j  sic 
j,  relinquit ,  dum  tradit .  "  En  Tertiilliano  stii  i- 
psiiis  ,  iinmo  &  aliormn  inteijjrete  ,  nihil  aliud 
esse  Cliristuin  a  Patre  derelinqui ,  quam  non  ad- 
juvari  ,  sed  trardi  ad  mortem  . 

497.  Dices  iterum.  S.  Athanasins  allatus  a  Ma- 
gistro  Sententiarum  in  III.  dist.  21.  $.  2.  ,,  ma- 
„  ledictum  dicit ,  qui  totuin  hominem  ,  quem  as- 
„  sumpsit  Dei  Filius ,  denuo  assumptum  ,  vel  li- 
,,  heratum ,  tertia  die  a  mortuis  resurrexisse  non 
,,  coufitetur  .  "  Non  potuit  autem  totus  hoino ,  sci- 
licet  corpus,  &  anima ,  denuo  assumi ,  nisi  ali- 
quando  fuisset  a  divinitate  separatus  . 

498.  Resp. ,  primo  haec  verba  apud  Athanasium 
non  inveniri ;  unde  suspicio  est ,  Petrum  Lombar- 
duin  fuisse  a  vitiato  aliquoCodice  deceptum  .  De- 
inde  ,  etiamsi  S.  Athanasii  essent ,  ita  intelligi  de- 
bere ,  ut  maledictio  super  illos  cadat ,  qui  iinpru- 
denter  negarent,  totuin  ,  &  integrum  hominem  fuis- 
se  iterum  assumptum  per  iteratam  unionem  aniinae  , 
&  corporis .  Ita  haec  verba  exponit  S.  Thoinas 
art.  3.  ad  2. 

499.  Obj.  secundo .  Christuj  Joan.  X.  18.  in- 
quit :  Nemo  tollit  animam  meam  a  me ;  sed  e- 
go  pono  eam  ,  ?i>'  iterum  sumo  eam  .  Jam  vero 
liaec  non  possunt  intelligi ,  nisi  de  persona  divina, 
quae  ponat  pro  sua  voluntate  ,  &  sumat  animam . 
Non  euim  intelligi  possunt  de  ipsa  anima ,  quod 
ponat  seipsam  ;  nec  de  carne  ,  quae  est  inferior 
animas:  ergo  intelligi  debeut  de  Verbo  divino  , 
quod  ponat ,  &  sumat  auknam  ,  eam  dimittendo 
&  resumendo ,  adeoque  &c. 

500.  Resp.  cum  S.  Augustino  Tract.  XLVII.  in 
Joan. ,  quod  caro  Ghristi  posuit  animam  in  mor- 
te,  eamdemque  in  resurrectione  resumpsit ,  non 
tamen  pctestate  sua  propria  ,  sed  ex  potestate  Ver- 
1)! ,  cui  semper  conjuncta  fuit .  Aliquanto  proli- 
3ijor  est  locus  S.  Patris  ;  quamobrem  ex  eo  pauca 
lanlnm  delibabimus .  Primo  eniin  non  putat  esse 
dicendum  ,  quod  Verhum  Dei  posuit  animam 
suam  ,  &  iterum  sumpsit  eam  ;  ne  nohis  dica- 
Inr ,  ergo  aliquando  anima  illa  separata  est  a 
Verbo  i  quod  falsum  esse  pronunciat .  Post  autem 
adducit  exemplum  hominum  ,  qui  etiam  dicuntur 
potestatein  habere  ponendi  animam  suam ,  quo- 
modo  Martyres  eam  posuernnt  proChristo,  &  quo- 
jnodo  Petrus  dicebat  Domino  :  Animam  meam 
pro  te  ponam  ;  licet  homines  potestatem  non  ha- 
beaut  iterum  sumendi  eain  .  Sic  ergo  Christus  a- 
iiimam  posuit ,  eamdemque  resumpsit ,  moriendo, 
&  resurgendo  .  Tertio  obviam  difficultatem  movet, 
an  Christus  possit  dici  caro  ?  Respondet  autem  : 
Et  caro  Christus  ,  C^  anima  Christus  ,  &  Ver- 
bnm  Christus  i  nec  tamen  tria  hxc  tres  Christi , 


U,   DISS.  III.   CAP.  IV. 

sed  U71US  Christus .  Quod  ut  intelligatur ,  vel  sal- 
tem  credatur  ,  iterum  htunanuin  ponit  exemplum. 
Si  enim  quaeratur  ,  ubi  est  Pdiilus  Apostolus  mo-. 
do?  Et  qni.-i  respoiideat  :  in  j-equie  cum  Christo : 
veruin  dicit  .  Si  alius  respondeat :  Romce  ia  se- 
pulcro  :  &  ipse  verum  dicit  ;  quia  primus  de  a- 
niina,  alter  de  carne  respondet ,  nec  tamen  duos 
dicimus  Apostolos  Paulos  .  His  autein  declaraUa 
ita  demum  concludit :  „  Neino  ergo  titubet ,  quan- 
„  do  audit ,  E)ominuni  dixisse ,  Pono  animam 
„  meam  ,  &  itenim  swno  eam  .  Ponit  eani  ca- 
j,  ro ,  sed  ex  potestate  Verbi :  sumit  eam  caro  , 
,,  sed  ex  potestate  Verbi .  Et  ipse  Dominus  dictus 
,,  est  sola  caro ....  Aude  dicere  ,  C^  sola  caro 
,,  Christi  dictus  est  Christus  :  "  quod  probat  ex 
Symbolo ,  quo  profitemur  credere  in  Jesum  Chri- 
stum  crucifixum  ,  &  sepultum  . 

5oi.  Obj.  tertio  .  Ad  Coloss.  III.  l5.  ubi  in  no- 
stris  Bibliis  legitur  Expolians  principatus ,  anti- 
qui  legerunt  expolians  se  carne .  Ita  Paraphra- 
stes  Syrus  ,  inquiens :  Et  per  expoliationem  cor- 
poris  sui  diffamavit  principatus  .  Ita  etiam  S.  Am- 
brosius  Lib.  III.  de  jide  cap.  2.  exuens  se  carne ; 
tum  S,  Hilarius  Lib.  IX.  de  Trinitate  legit  exu^ 
tus  carne  ,  &  iterum  se  carne  spolians  .  Ita  de- 
mum  S.  Augustinus  in  epist.  CXLIX.  num.  26. 
legit  exuens  se  carne ,  principatus ,  &  potesta- 
tes  exemplavit.  Quam  lectionem  nonnullis  aliis  m 
locis  retinuit .  Verbum  itaque  divinum  se  a  carne 
sejunxit . 

502.  Resp.  ,  omnino  servandam  esse  lectionem 
nostri  vulgati  interpretis ,  tuin  quia  accurate  re- 
spondet  textui  graeco  ct-niK^uiToiyuvoi  rccf  dp)(cti  Ex- 
polians  principalus  :  tuin  etiam  quia  rectius  fluit 
S.  Paali  sensus :  Expolians  principatus ,  &  pote- 
states  ,  nempe  Dasmones  ,  ilio  imperio  ,  quod  e- 
xercebaut  in  homines  sibi  captivos.  Sed  retenta  e- 
tiain  lectione  aliquorum  veterum  ,  non  sequitur  , 
Verbum  exuisse  huinanam  carnem  ,  quam  assum- 
pserat,  sed  Christum  exuisse  carnem  hoc  sensu  , 
quatenus  eain  ab  aniina  moriendo  sejunxit  (  quem- 
admodum  a  nobis  supra  explicatum  est  ),  dt 
morte  sua  de  inferno  triumphavit . 

503.  Obj.  quarto.  Filius  Dei  dicitur  vere  ho- 
mo  ,  quia  assumpsit  naturam  humanam  ,  quae  con- 
stat  ex  anima  &  corpore  ,  siinul  substantialiter  con- 
junctis:  si  ergo  soluta  hac  nnione  Verbum  remau- 
sisset  adhuc  liypostatice  unitum  tam  aniinae  ,  quam 
corpori ,  dici  potuisse  Fdius  Dei  est  anima ,  \& 
Filius  Dei  est  corpus ,  Hoc  autem  esl  falsum':  er- 
go  &c. 

504.  Respondet  S.  Thoinas  ad  5.  ,,  Verbura 
,,  Dei  propter  unionein  humanae  naturae  non  di- 
,,  citur  humana  natura  ,  sed  dicitur  ^omo,  quod 
,,  est  habens  humanam  naturam  .  Anima  autem 
„  &  corpus  sunt  partes  essentiales  humanae  natu- 
„  rae;  unde  propter  unionem  Verbi  ad  utrumque 
„  eornm  ,  non  sequitur,  quod  Verbnm  Dei  sit  a- 
„  nima,  velcorpusj  sed  quod  sit  habeos  animam  , 
„  vel  corpas «  " 

5o5. 


DE  INDISSOL.  UX 

505.  Inst.  Aiiima  &  corpns  ab  invirnn  '-..ara- 
ta  ,  &  diviiiO  Vcrbo  iinita  ,  iioii  t'rti<:ieiii  laniiby- 
poiitasiiii  ,  !>ed  diias  ;  qnod  dici  iifqiiit  . 

506.  Hesj)onclet  S.  JnuDiies  Ujiiiasoemis  Lib.  iH. 
de  Jide  ortnod.  cap.  27.,  uon  fuisso  lurnn  Verbi 
persoiiain  iii  diias  divisain.  „  Sii|iiidtjji  ^4  co' j>ns, 
3,  &  aiiiina  siimil  ab  iiiitio  iii  \  erbi  persoiia  e- 
„  xi^iteiiliaiii  liabiieriint ,  ac  licet  iii  niorie  divi^a 
„  sint ,  iitrmiu]iie  !ainen  eormu  iiiiain  Verbi  per- 
„  sonain  ,  qiia  siibsisteret  ,  seinper  Iiabuit ...  'I  a- 
„  metsi  aiiteui  qnoad  locmn  auiina  a  corpore  se- 
5,  jiincta  erat ,  liypostatice  uihiloininus  per  Ver- 
,,  bmn  niiiebatiir  .  " 

507.  Inst.  scriiiido.  Reinoto  mcdio  separaiifnr 
extrenia  ;  sed  divinitas  niiita  est  cariii  ineiliaiile  a- 
iiiiiia  :  ergo  iii  inorte  cum  anima  Clirisli  fuerit  a 
carne  sejiincta  ,  etiain  divinitns  ab  eadein  cariie  se- 
jmigi  debuit ,  IVlinor  inultis  .Sanrtoruin  Fatruin  le- 
Btimoniis  probatur  a  Dioji.  Petavio  l^ibro  IV.  de 
Jncani.  cap.  1 5. ,  &  a  Laud.  Tliomassino  Lib. 
IV.  de  Jncarn.  cap.  9. ,  qui  n.  18.  Iianc  fideiiler 
ficribcre  non  dubitavit  :  ,,  Non  potuit  coliarrere 
,,  carni  Verbum  ,  nisi  media  inente  ex  omnium 
„  Ecclesice  Patrum  alstipulatione  .  " 

5oB.  Kespondrt  S.  Tboinas  art,  2.  ad  2.  „  quod 
5,  Verbum  Dei  dicitnr  uiiitum  cariii  niediante  a- 
j,  niiiia ,  inquantum  caro  per  aiiiinam  pertiiietad 
„  luiinanain  naturam  ,  quam  Filius  Dei  assumere 
„  attendebat  ;  noij  autem  ita  quod  aniina  sit  qua- 
„  si  mediiim  ligans  unita  .  Habet  autem  caro  ab 
.,  anima,  quod  pertineat  ad  humanam  iialuram  , 
,,  etiain  postquam  aiiima  separata  est  ,  inquantum 
„  scilicet  in  carne  inortua  remanet  ex  divina  or- 
„  dinatione  quidain  ordo  ad  resurrectionem  .  Et 
,j  ideo  noij  toJlitnr  miio  divinitatis  ad  carnein ,  *' 

509.  Iteui  qu<est.  7.  art.  i.  de  ordine  assumptio- 
«is  luimanae  naturae  agens  ,  data  opera  inquirit  , 
vtrum  Filius  Dei  assumpserit  carnem  mediante 
anima  ?  Respondet  autem  :  „  Si  allendanuis  gra- 
,,  dum  dignitatis,  aninia  media  invenitur  inter 
,,  Deum  ,  &  cariiem  ;  &  secuiidum  hoc  potesl  di- 
„  ci  ,  quod  Filius  Dei  iinivit  sibi  carnein  me^ 
„  diante  anima  ,  Sed  &  secundum  ordinem  cau- 
„  snlitatis  ipsa  anima  est  aliqualiter  causa  carnis 
„  uniendec  Filio  Dei  .  Non  enim  esset  assmnpti- 
„  biiis  ,  nisi  per  ordinem  ,  quein  habet ,  quod  sit 
„  caro  humana  .  "  Ita  Angelicus  ,  l'"stius  tainen 
jn  Lib.  ]JL  Sent.  Dist.  2.  §.  6.  in  fine  non  dnbi- 
tavit  asserere  ,  soliim  naturas  ,  vel  dignitatis  ordi- 
nem  hic  esse  intelligendum  ,  ut  ita  per  animam 
veluti  mediam  caro  hypostaticae  uniojiis  capacior 
cfficeretur  . 

5 10.  Quantum  vero  attinet  ad  illos  Patres,  qui 
asserunt ,  carnein  fuisse  assumptam  mediante  a- 
nima  ,  possunt  facile  explicari  ex  doctrina  eiusdem 
Angeliti  ibidem  ad  5.  „  quod  i.iliil  prohibet ,  a- 


lONE  IIYPOSTAT'  171 

„  linuul  esse  causam  alicujus  quantum  ad  aplitu- 
,,  diiiem  ,  &  cniigruitatem  ;  quo  taujen  remolo  , 
„  illiid  non  lollitur  ;  quia  elii  fieri  alicuju-i  de- 
,,  j)eu(let  ex  aliqu»)  ,  pnbtquam  tamen  est  in  facto 
,,  esse  ,  ab  eo  non  depeiulel ....  Et  siiuililer  sepa- 
,,  rata  aiiima  remanet  uiiio  Verbi  ad  carnem  .  *' 
(;<Tle  ii  ipsi  Paires ,  qui  rarnein  inediante  aiiima 
^'eri>o  unilain  fuisse  (lixerunt ,  constairter  ,  &  fir- 
mi>siuie  credi(lernnt  ,  ea  etiam  reddenle  indisso- 
Jntam  maijsisse  liypostaticain  uijiomin  .  Pson  ita- 
qiie  credidernut ,  aiiimam  esse  ntcejsarium  huju« 
imionis  vinculum  (a) , 

5ii.  liist.  terlio .  Major  est  vis  Verbi  Divini 
ad  corpus  vivificandum  ,  quam  aiiiiaac  :  trgo  cor- 
piis  Clirisli  mori  noii  poterat ,  quaindiu  diviuo 
Verbo  manebat  unitum, 

5i2.  liesp.  CHin  .Augelico  ibid,  art.  2.  ad  3., 
animam  habere  vim  corpus  vivificaiidi  ^ur//<.t/<7er, 
cuin  sit  ejiis  forma  ,  &  ideo  ea  praeseijte,  &  uni- 
ta  corpus  inori  noij  polest  .  Divinitas  autem  iiOQ 
liabet  viin  v'iv\ticau<i'i  Jormiiliter ,  sed  effective  : 
nun  enim  potest  esse  corporis  forma  :  &  ideo  non 
est  uecesse  ,  ut  manente  iinione  divinilatis  ad  car- 
nein  ,  caro  sit  viva  ;  quia  Dtus  non  ex  necessita- 
te  agit ,  sed  ex  voluntale. 

Qiiaeres,  utrum  Clirisius  in  triduo  morti»  fuerit 
hoino  ? 

5i5.  Respondet  S.  Thomas  art.  5.,  esse  articu- 
lurn  fidei  ,  quod  Christus  fuerit  mortuus ;  perlinet 
autem  ad  veritatem  mortis  homiiiis  ,  quod  per 
nioriem  desinat  esse  homo  ;  inorseniTJi  provenit  ex 
sejjaratioue  animae  ,  quae  coinplet  rutionem  Jiomi- 
nis:  &  ideo  dicere,  Christum  in  tnduo  moriis 
hominem  fuisse  simpViciter  ,  ZD-  absolute  loq  len- 
do  ,  erroneum  est  .  Potest  tamen  dici  ,  quod  Cliri- 
stus  ii)  tridiio  fuit  homo  mortuus :  homo  auiein 
jnortuuj  noii  esl /iOOTO  ,  nisi  aquivoce  .  Unde  1  he- 
juislius  Lib.  JI.  deaniina:  Svcratcs ,  inquit,  mor" 
tuus  post  cicutce  haustum  ,  non  est  homo  ,  n'isi 
cequiioce , 

5 14.  Prosequitur  autem  ibidem  Angelicus,  & 
duas  opiniones  coiifulat  Hugonis  de  b.  Victore  , 
&  Pelri  Lombardi  Magislri  Sentenliarum  ,  Quoruin 
prior  in  Lib.  JI.  de  SacramenUs  Jidi^i  Wat..  l* 
cap.  71.  ex  J^iatonicis  j^rincipiis  ea  ratmne  dice- 
bat,  Clirislum  in  triduo  mortis  fuisse  Jiominem  , 
qiiia  anima  est  lioino  .  Ts\im  si  homo  ,  inquit, 
rationahs  substantia  esse  dicitur  ^  non  propter  to- 
tum  dicitur,  sed  p^-opier  animam  sulum,  gucB 
proprie  rationalis  suhstuntia  licitur .  i}ux  tai^eii 
ratio  contra  bonoe  Philosophi  c  priiicipia  peccat  , 
quae  docet ,  siiimam  esse  q  dem  l<r»miiiis  pra^ri- 
puam  parlein  ,  non  autem  t  a;m  Jiojiiiuein  consii- 
tuere  , 

5i5.  M.igister  autem  Sen  .itiarum  Li''.  IIT.  Disf. 
22,  alia  ratione  posuit ,    C   liMuin  iu  t.-iduo  jnor- 

tis 


(fl)  Vid.  de  hac  diflicultate  hiulattis  snpra  Piiis  Veneroui  in  cpisi.  II.  su<«  Anatjsis  ,    nbi  eam    copiosa  eni- 
dilioae  dissolvit  . 


1  7^ 


m  IKCARN.  SECT.  11.    DISS.  III.   CAP.  IV. 


lis  ftiisse  hoininem  ,  quia  eredebat ,  nnionem  aui- 
ijias  &  corporis  non  esse  necessariam  ,  iit  ChrisliTs 
esset  konio ,  sed  sutncere ,  irt  aniinara  ^  &  corpns 
haberet  sive  conjuncta  ,  sive  disjnncta .  Guin  au- 
iein  urgeretur  ,  an  Christus  nioriuus  dici  deberet 
jnortalis ,  a!i  vero  innriortalis ;  respondebat,  nec 
»nortalem  fuissg ,  nec  imjnortalem  ;  vere  tamen 
fuisse  iiominem  j  atque  liujusmodi  argutias  in 
creaturis  iocum  habere,  sed  jixlei  Siicramentum 
a  philosophicis  argumentis  esse  liherum.  De  his 
videri  pot-est  post  Sanctum  Thomam  Dion.  Peta- 
vi.us  Lib.  XII.  de  Incarnat:  cap.  postremo. 

PR0POSLTIO  l\U 

Diyinitas  non  Juit  separata  a  Sanguine 
Jem  Christi  in  passione  fuso ,. 

5i5.  jrrob.  primo,  quia  iti  sacris  Kiteris  nostra 
ledemptio  tribuitur  speciali  quadam  ratione  pre- 
tioso  Christi  Sanguitii  .  Matth.  XXVI.  28.  dicebat 
ipse  Ch-ristus :  Hic  est  sanguis  rneus  novl  testa^ 
menti ,  gui  pro  muhis  effundetur  in  remissionem 
^eccatorum  ,  Fauhu  Aijostoliis  ad  Bebr.  IX.  i5. 
seq.  Si  enim  ,  ait ,  sanguis  hircorum,  &  tauro- 
rum  ...  inquinatos  sanctijicat  ad  emundationem 
carnis  ,•  quanto  magis  Sanguis  Christl  ...  emun- 
dabit  conscientiam  nostram  ?  Et  Sanctiis  Petrus 
in  priraa  epist.  cap.  I.  28.  Scientes  ,  inquit ,  quod 
non  eorruptibilibus  auro ,  ^-eZ  argento  redempti 
estis  ...  sed  pretioso  Sanguine,  quasi  agni  im- 
maculatl  Christi ,  &  incontaminati..  Ita  Sanctus 
Toannes  in  epist.  cap.  I.  7.  Sanguis  Jesu  Ghristi 
Filii  ejus^  emundat  nos  ab  omni  peccato,  Ac  de- 
nique  to(a  Ecclesia  ita  Jesum  Chiistum  orat :  Te 
ergo  quoBsumus,  tuis  famulis  subveni,  quos  pre- 
tioso  Saiiguine  redemisti .  Jam  vsro  cuin  nostra 
redemptio  sit  repetenda  ab  infinita  iHa  virtnte  ,  & 
*tficacia  ,  qu5B  ex  unione  iiypcstaaca  in  operatio- 
nes  Jesu  Christi  promanabat  ,  non  posset  hajc  ipsa 
fedei^iptio  Sanguini  Jesu  Christi  tribui  ,  ni»i  ipse 
fuisset  divinitati  hypostatioe  unitus  .  Qv.oA  si  ©rat 
imitus  ant-e  efFusionem  ,  &  in  ipsa  effosioae  ,  non 
^pparet ,  cur  post  effusionam  debiierit  separari>,  &; 
itcrum  resumi . 

517.  Sancti  Patre^,  quamvis  de  hac  re  aperte 
&  manifeste  locuti  non  sint  ,  quia  nulla  m  sese 
ebtulit  de  ea  disserendi  occaslo,  cum  tamen  saepe 
oommendaveriut  arctissimum  iiiud-,  &  indissolubile 
V)nculum,  qno  tota  natur&' humana  divinae  perso. 
aa  conjuncta.  est  j    &  numquam  ab    ea  eejuticta.. 


(a)  HaiKT  dam  me  est,  cjnanta  sit  eniditonim  liac  de 
Se,,  irnnio  &  ,1e  recla  S.  ThowiflR  inte^ligentia  tHssen- 
^io.  ViiKl.im,,iit  appnrente.sq-iasihm  anulogias  tcllant., 
ea  sepon.  vol.mt,  q„«  i„  L,k.  Sentent.  ,  8,  Quodlihe- 
^l^:!'^^!^'^^'''''"'   ^'"-".  ^^  P^^P'-^^  ''^^^'-^  '5'si>n, 


tavic-:.  &  „ni  T.heolar^ic^.t-^ns  Summ^  iDh^T^rtnd.im  .   Card. 
tajetam.s  .n   (.omn.frnt.   in,  ;V,   P..  (.u.    54..  n:t..2.  01 
fACilt  cQncihari  putat,  duplicun  ia  horaine  Uistius 


n;t..a.  omnw. 
uen- 


consequenter  etiam  dociiisse  videlitttr ,  sanguiiletrt 
qucqiie ,  sine  quo  natura  huinana  consistere  ne- 
quit  ,  fuisse  hypostatica  unione  a  divino  Verbo  ior 
separabiliter  assuujptum  ,  &  numquam  dimissum  . 

5 18.  Accedit  denique  auctoritas  Apostolicce  Ro- 
mauae  Sedis  .  Nain  Clem^ns  VI.  Pontifex  Maximuj 
in  sua  Plxtravaganli  Unigerdtus  de  Clm.sto  sic  lO'- 
quitur:  In  ara  crucis  innocens  invnolatus  ,  non 
guttam  sanguinis  modicam  ,  quas  tamen  prepter 
uuionem  ad  Verbuin  pro  redemptione  totkis  hn^ 
rnani  generis  suffecisset ,.  sedvelut  quoddam  pro" 

Jlui-ium  noscitur  effudisse  ,  Qui  eliain  Conciona- 
torem  Hispanum  coegit  ad  ea  revocanda  ,  quae  eon=» 
tra  nostram  sententiam  publice  pronuncia.verat ,  uL 
supra  ia  not..  ad  u.  456..  ex  Nicolao  Eymerico  iji-. 
wuimus . 

5 19.  Objectio  praBcipua  contra  hanc  nostraia 
sen^entiam  ex  eo  petitur  ,  quod  Sanguis  non  videa- 
tur  pertiiiere  ad  integritatem.  humause  naturae .. 
quemadmodim>  pertinent  caro  ,  ossa  ,  &  corporis 
membra  ,  sed  potius  ad  nutritionem  ;  unde  Aristo*- 
teles  Lib.  III.  de  Hist.  Animalinm  cap.  10.  eltm 
voeat  ultimum  viventis  alimentum,  Accedit ,  qnod 
proprie  sanguis  non  est  corpori  co?in"7iuu5 ,  sed  pO" 
tius  coJitiguus  ;  fluit  euira  ,  &  refl^uit  in  venis ,  ar- 
t-eriisq*ie  conteutus ,  atque  a  c»rne  distinctus  .  D»- 
mum  sanguis  nullo  sensu  praEditus  est  j  quotamen 
sensti  Bon  carent  partes  corporis  animatae  :  non  er- 
go  fuit  Sanguis  a  divino  Ver}>o  assumptus  . 

520.  Resp..,  quasstionem  proprie  non  esse  ,  an 
Sanguis  fuerit  simul  cum.  aliis  naturas  huraanaR 
partibus  a  Verbo  assumptus  ;  hoc  enim  taiiquatn 
indubitatum  supponitur  .  Sed  controversia  exorta 
tantum.^modo  est ,  an  fuerit  tunc  a  Diviuitate  se- 
juactus^,  quando  separatus  a  corjjipr®  ^  in  terra  , 
vel  hi  ligno  crucis  effusus  jacebat»» 

521.  Vertii«ta:nen  certissimum  «sje-debet,  san-r 
guinem  ad  nalii^  humanaB  integritalem  pertinerej 
utpote  quia  homo  sine  sanguitie  vivere  nequit.j., 
qnamvis  aliqua  ejus  pars  in  nutritionem  corpori.9. 
G0Ji7ertatur  0  Hiinc  certissimum  etiam  est ,  Sangui- 
Jiem  in  passione  &isum  fuisse  a  Jqsu  CJ>risto  irA 
resurreetione  resuinptuia  ,  atque  iii  ejus  glorioso. 
Corpore  .  Toius  sanguis ,_  inquit  Sanctus  Thomas 
5.  P.  qa.  54.  art.  2.  ad  3. ,.  qm  de  Corpore  Chri-- 
sti  Jiuzit ,  cimi  ad  veritatem  humanae  natnrce  per- 
tineat ,  in  Corpore  Christi  resurrexit .  Nemo  au- 
tem  di&erit  ,  illum  Sangainem  ad  Corporis  nutri- 
mentum  fuisss  as3J.nnptum:  ergp  ad  ejusdem  Cqr- 
jioris  integritatem  dumtaxat  resumi  potuit  (a) » 
tJiiic  etjam  Sacroaaucta  Tudentiua  Synodus  Sess, 

XIll. 

do  sniigu.his  speciem.  Aflurn  eaim.  vuTt  ssse  vitaleiEj 
3c  substanlialem  ,  sine  quo  vita  liominis  consistere  i>e-. 
cj.iit ,;  Si  iii.nc  partem  esse  integralein  natura;  hinnanae 
non  duJjitat  ;  ((iiem  proimle  a  Verbo  Divino  unioneJiy- 
postaf.ica  aEsumptum  ,  ut  assumptas.  ab  eo  fiifriint  ce- 
t<r,TP  partes  integrales ,  certissiraum  est .  Alium  vero- 
(Uuit  assje  •■■,\ris,wntui  aiunentiirii.tn ,  qui  nein[>e  in  par- 
tium  omnium    nutrimentum  cediti    Sc.  lumc    ad  partes. 


XlII.  c.  5.  postqnam  dcfinivit ,  statirn  post  con- 
secrationem  veruin  Domini  nostri  Corptts ,  verum- 
que  ejus  Sanguinern  sub  pnnis ,  (j?*  vini  specie , 
una  curn  ipsius  anima  ,  &  divinitate  existere  ; 
sed  Corpus  (juidem  sub  specie  panis  y  &  Sangui- 
nem  suh  vini  specie  ex  vi  verhnnim  ,  siibdit  :  i- 
fsum  autern  Corpus  sub  specic  vini,  &  San^ui- 
nem  suh  specie  panis ,  animamque  suh  utrac/ue , 
vi  Datiiralis  illiiis  cnniiexionis  ,  &  coucomitanli<r  , 
qna  partcs  Cliristi  Doinini  ...  iiiter  se  copiilaiittir . 
txisfiinavit  ergo  Sacrosaucta  Synodns  ,  Saiigiiiiinn 
esse  partcm  natiirap  Immaiiae  Christi  ,  qnas  profe- 
cto  pars  erat ,  sicut  alioe  ,  Verbo  hypostatice  mu- 
ta  {a). 

522.  Nihil  autem  ofKcit  ,  quod  Sangnis  noii  sit 
contiiiua  serie  carni  cnpulatus ,  sed  ab  ea  distin- 
ctus  per  venas  j  &  arterias  fluat  ,  &  refluat;  ne- 
que  eiiirn  liacc  itnio  con^mua  exigitur,  ut  Sangui» 
inter  partes  naturee  humaiiae  numeretur  ;  nam  et- 
iam  ossa  carni  tanturarnodo  contigua  ,  &  cougluti* 
uata-  sunt ;  quae  taraeu  sine  dubio  ad  pliysicaiu  ho- 
xninis  integritatein  perliiieut . 

525.  Sic  etiam  ossa  sensu  praedita  non  siint,  ut 
communis  est  Phyficorum  opinio  ,  ab  ipso  Aristo- 
tele  ducta ;  quamquam  nemo  dubitet ,  eadem  ad 
corporis  humani  integrititem  esse  uecessaria .  Kt 
haec  sufficiant  de  hae  quarstione  ,  qnse  niodo  non 
admodum  necessaria  videtur  ;  postquam  enim  Chri- 
stus  rr^urgendo  totum  suum  Sanguinein  resumpsit, 
remini  dnbium  est  ,  eumdem  ,  utpote  diviiiitaU  hy- 
postatice  nuitum,  esse  cultu  latriae  adorandum ; 
tit  revera  a  piis  fidelibus  iu  calice  consecrato  a- 
doratur  . 

Qu.-eres,  an  alicjuae  partrculae  pretiosi  Sangui- 
nis  Christi  remanserint  iji  terris  ? 

524.  Innocentius  Ili.  in  Lib.  de  Mysteriis  Mis- 
■sce  c.  3o.  totum  Sanguinera  a  Jesu  Christo  in  re- 
surrectionem  fuisse  resninptum  docet .  Quam  sen- 
tentiam  adoptavit  S.  Thoinas  3.  V,  qu.  54-  art.  2. 
ad  3.  dicens :  Totus  Sanguis  ,  c/ui  de  Corp^re 
Christi  jiuxit ,  cum  ad  veritatem  humance  natu- 
Toe  pertineat ,  in  Corpore  Christi  resurrexit  ;  & 
post  S.  Thonaam  idem  communiter  Jere  asserunt 
Theologi  Scholastici  .  Eaindem  tamen  sententiain 
plerique  sic  liinitaut  ,  nt  rainime  inficieotur  ,  ali- 
quas  guttulas  relictas  fuisse  ad  Fidelium  devotio- 
nem  excitandam  ,  &  fovendam  .  Ita  inler  celeros 
Card.  CajeUiiuis  iix  corament.  ad  locum  cit.  ,  Bar- 


corpons  integrales  non  pertinerej  aJeofjne  nec  ijrivile- 
pio  iinionis  hypoMatica!  gaiidere  .  Conira  B.irtliol.  IVI«- 
"ina,  nobilis  S.  Tlioin*  Cominentator  ,  ad  3.  P.  5.  o- 
jnnein  sangninem,  verain  ,  .ininiatanKjne  Corporis  Cliri- 
5ti  partem.  tiiisse  arbitratiir  :  qiiamcniam  siiccessive  mn- 
letiir,  alKfiiibiis  partibiis  in  ntitrimentiiin  corporis  ce- 
tientibiis  ,  &  aliis  contintie  generntis  3  (pip)ii.i<lm(i(b)m 
&  caro  liominis  iniitntnr  ,  <iiiil)ns(lam  ejiis  p.irtibns  con- 
sinni)ii:» ,  aliis  aut<m  siiccttsive  seneratis  .  De  Snfigiii- 
nis  etinm  aniinatione  dispiitatnm  l\iii,  c(nain  infici.itur 
Jo.  Caprerliis  in  l\'.  Senteut.  Dist.  lo.  (|ii.  :'..  art.  3. 
NoLis  necesse    non  est  ,    in    has    ditficilw  Philosoiilii* 


DE  IND1S50L.  UNIOKE  HYrOST.  17» 

thol.  Medina  in  enindem  locnm  ,  Sylvester  de  Pe- 
rierio  Tract.  III.  (^ucest,  Evangelic.  (pi<Est.  52.  & 
alii  . 

525.  Rerpsa  niiiltae  luijiisinodi  Sanguinis  Reli- 
quiae  magtia  pn|)(i|nruin  devotione  adorat.-K  meino- 
rantur  ,  ut  in  iii  s|Hi)i9  ,  quae  PurisMis  in  H<^j;io  .Sa- 
cello,  alii<»que  in  loci»  surro  conspersas  criiore  vi- 
sirntur,  ttiin  |>otrssiiiMiiM  in  sacra  Syndone ,  qua 
Chrrsli  Corpiis-  involiiiuin  ,  &  s*f|/ultum  fuit ,  Sc 
Taurini  ,  tum  etiam  Treviris  ostenditi-.r.  Item  ali- 
qiiac  sanguinis  guttae  in  quibu$<lam  aiii|>iiiii»  a  lu 
Maria  Virgiiie  ,  a  Saiirt.  Joanne  Evanc;elisla  ,  at- 
que  a  S.  Maria  Magdaleua  pie  colleota;  ,  &  coti- 
servatae  creduiHur  ;  ut  ampidla  illa  relebris ,  qtiain 
Patres  Dominicani  ad  Saiict.  .Vlaximiiin  iii  Proviu- 
cia  ,  ul  coilestem  thesaurum  a  S.  Maria  .Magda- 
lena  allatiim  magna  religione  custodiuiit ;  de  quo 
thesauro  legi  ineretur  Sylvester  Prierins  in  Anrea 
Rosii  Quaest.  3i.  tiact.  5.  ;  ac  d^enique  ,  iit  de  ce- 
teris  sileam  ,  omnium  celebtrriinin  est  ille  Saii- 
guis ,  qui  !Vla,nln£B  in  templo  Sancli  Audreac  mul- 
tis  prodigiis  cLaret ;  &  cnjns  veritatem  midti  Pon- 
tifices  confiraiarunt ;  quique  dicitur  ab  ipsa  fj.  Vir- 
gine  Maria  ,  uiki  cnm  S.  Joaniie  Evaiigclista  ex 
cruce  desuniptiis  .  Sed  de  hi»,  ^c  de  tota  liac  qune- 
stione  legendiis  P'ranc.  V'ollins  Colisijii  Ainbn/sia- 
ni  Doctor  in  copiosissimo  opere  inscripto  de  San» 
guine  Chriiti  Mediol.  annoiGiy.  in  qno  niliil  eo- 
rum ,  quas  ad  hanc  materiain  spectare  posannt  , 
auctor  cruditus  desiderandum  reliquit .  V^ideri  et- 
iam  potf-st  Leon.  Matthaei  Utinensis  Tract.  de  San- 
guine  Christi  in  triiluo  mortis  Veaelns  i6ij.  ity  4.* 


CAPUT  V. 
De  Communicatione  Idiomatum  » 

526.  rLx  iis ,  quae  hacfenns  fusiori  calamo  ut 
gravitas  rei  postulabat ,  de  unione  hypostatica  dua- 
rum  naturarum  in  Christo,  tam  contra  IVestorii  , 
quam  contra  Eutychetis  nefaria^s  h.-creses  disputa- 
vimus  ,  iiecessario  fluit  catholicae  EcclesiiT  doctri- 
na  de  commnuicalione  idiomatum  scilu  perneces- 
saria  ;  de  qua  agit  S.  Thonias  5.  qu?Bst.    16. 

527.  Est  autein  haec  ccmmunicatio  idiomatuni 
mutua  prcedicatio  proprietaturn  (  hoc  enim  signi- 
ficat  graeca  vox  /(Tit^tee  )  unius  naturce  de  aliii 
in  concr^to  j  non  autem  in  abstracio;  ut  nempe 

de 

controversias  ingreJi.  Sati»  enfm  eM  ,  illnm  Sangninem 
sacrati.^.siiniiin  j  (jnein  Salvntor  nonter  in  siia  passiontj 
pro  nobis  efl"iidil>  &  (jtiem  postea  in  siia  gloriosa  re  • 
surrectione  resnmpsit ,  pjTttiu  ejiisdein  corporis  inle- 
gralem  fiii.sse  :  n*(jiie  eniin  eiiin  resumpsisset ,  nisi  ad 
ejiis   corporis   integrilntein  pertiniiisset  . 

(a)  Q^ii  contrariam  sententiim  defendiint ,  asserere 
cogiintv.r,  si  in  tridiio  inortis  Cliristi  Sacriticinm  Mis- 
s^  celeLmri  contlgisset  ,  (fuod  Verlum  Du>inum  noit 
Jvisset  in.  ilTo  jani^utne  consterato  .  Ita  Alph.  Toetatni 
Episcopus  ALiilensis  Farad.  11.  cap»  /fO. 


»74 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  III.  CAP.  V. 


f?e  concreto  naturae  divinae  prapdicetur  idionia  hu- 
manum,  &  vicissim  de  concreto  nuturae  hunianae 
idioma  divinum  .  Unde  dici  potest  iu  concreto : 
Deus  est  liomo  (  prout  tamen  lioc  noinen  Dtiis 
significat  secuudam  divinas  Trinitatis  Personam  ), 
&  homo  est  Deiis  ;  siou  tamen  dici  polest  in  ab- 
slracto ,  Divinitas  est  kurnan/tas  ;  ut  e  converso  , 
hiJTniX7iiUis  est  diyinitas ,  Cujus  haec  ratio  est  , 
C[uod  noniina  coucreta  proprie  significant  supposi- 
tum  ,  siye  personam  3  uude  cu;n  dicimus  Deus  est 
homo ,  idem  est  ac  si  di-camus  :  Illa  persoua  , 
(/uce  suhsistit  in  natura  diyina,  subsistit  etiam 
in  natura  humana  ,  quod  est  verissimum  ,  Con- 
tra  vero  uomina  abstracta  significaut  formam ,  seu 
naturani ;  uude  si  quis  diceret :  Deitas  est  huma' 
nitas,  significaret ,  naturam  diviaam  esse  natu- 
ram  humanam  ;  quod  est  falsum  ,  &  ahsurdum  (a), 
528.  Hanc  idiomatum  commuuicationcm  pror- 
SU3  negaruut  Nestoriani  ,  cjui  ut  S.  Thomas  bene 
advertit  art.  4>  „  voces,  quae  dicuntur  de  Chri- 
„  sto ,  dividere  volebant  hoc  modo  ,  nt  ea ,  quae 
„  pertineut  ad  humauam  naturam  ,  nou  dicereu- 
j,  tur  de  Deo  ,  nec  quae  pertinent  ad  divinain  na- 
„  tiiram  ,  dicercntur  de  homine  .  Uude  Nestorius 
5,  dix.it :  Si  quis  Dei  Verbo  tentat  passiones  tri- 
„  buere,  anathema  sit  ...  Catholici  vero  posue- 
„  ruut ,  hujusmodi  ,  qaae  dicunlur  de  Christo,  si- 
„  ve  secuudum  naturam  diviuam  sive  secundum 
„  liumanam  ,  dici  posse  tam  de  Deo  ,  quam  de 
„  homiue.  Uude  Cyri!liis  dicit  in  Epist.  ad  Ne- 
„  storium :  Si  quis  duabus  personis ,  sive  hj- 
„  postasihus  eas ,  quce  in  Evangelicis  ,  &  /4po~ 
„  stolicis  conscriptionibus  sunt ,  dividit  voces,  vel 
„  ea  5    quce  de  Christo  a.  Sanctis  dicuntur  ,    rel 


(a)  ATmui  majoris  perspicuitalls  gratia  hanc  commn- 
mcationein  dividiint  in  i>erl>alem  ,  ac  realem  .  Prinia  est 
aut  per  tropnm  :  Ht  cum  Cliristus  Herodem  vocavit 
vulpem  Lnc.  X!ll.  82.,  ant  per  honorem ,  iit  ciim  u- 
xor  marlti  tituJis  honoratiir .  Realis  est  primo  inter 
suhstantiflm  ,  &  substantiam  ,  m  in  ferro-  ignitaj  se- 
cnnilo  inter  snhitantiam  ,  &  accidtns  ,  ut  in  acjna  ca- 
ji-da  ;,  tertio  inler  acciden.s  &accid'-ns,  nt  in  fhilosoplio 
Mnsico .  In  ordine  etiam  snpernatnrali  alia  est  com- 
mnnicatio  snbstantialis  ,  nt  inler  personas  Trinitatis  , 
tiuarnin  nna  est  natura  ;  alia  personalis  ,  nt  in  Christo 
Jesni  alia  denifpie  accidentalis  ,  nt  in  jnstis  ,  qni  D*o 
per  i^i-atiaui  sanctificantem  uninntur,  &  vocantur  Fi- 
lii  Dei . 

{b)  Si  credimns  Lnlhero  ,.  Zwingllns  hanc  idiomatnm 
ccann;'nicationem  non  miniTS  negavit ,  quam  Nestorins  , 
loco  ipsins  snam  ttSKtia-^rir  diversitatem  ,  de  qna  ila 
IWariiniis  loqiiitiir  (  Zwinglijun  vocans  Cinglinm  )  in 
inajori  sna  de  coena  Domini  Confessione  Tom.  If.  O- 
pr.  edit.  Witterberg.  „  Hoc  Cinglius  vocat  alUosimy 
j,  cnm  nli({iiii!  de  Divinitate  Christi  dicitnr  ,  qiiod  ta- 
j,  inen  nninnniiatis  proprinm  est  ,  &  contra  :  verbi  gra- 
„  tia  nbi  in  Scriptnra  dicitnr  :  Omne  hoe  oportvit  pa~ 
„  ti  Ckris^um  ,  G~  itu  intrare  in  gloriam  stmm  :  Ibi  nu- 
„  gatnr  Cinglms  ,  qnod  vo<  ahnhim  Chri.iHis  hoc  loco 
„  pro  hnmana  n.Unra  s.iinarnr.  Cave  tiM  ,  cave  in- 
,,  qnnm  libi  ab  ista  idUn.u  .  «  Sed  soTpmne  crat  Ln- 
th£r.inis  notam  Nejlorianismi   triluere  Zwmglianis  ,  Sc 


„  ab  ipso  Christo  de  semetipso  ;  &  aliguas  ^ut- 
„  dem  ex  his  homini  applicandas  credulerit,  c- 
„  liquas  vero  soli  Verbo  deputaverit ,  anathema 
„  sit  "  (b) . 

529.  Eutychiani  contra  ,  cum  in  oppositum  er- 
rorem  incidissent,  mucam  tantunnnodo  iu  Christo 
uaturam  adniitteutes  ex  duabus  pertnixtam  ,  &  con- 
lusam  ,  hauc  conimunicationem  idiomatum  tam  in 
concreto  ,  quam  in  abstracto  admittere  cogebau- 
tur  .  Qiianiobrem  uon  solum  direudum  esse  puta- 
baut :  Deus  natus  ,  passus ,  &  morluus  est  ;  sed 
etiam  divinitas  nata  ,  passa ,  &  mortua  est , 

550.  In  hunc  tam  crassiun  errorem  lapsus  est 
Lutherus ,  doceus  ,  uon  sohun  idiomatum  iu  cou- 
creto  ,  sed  etiaui  in  abstracto  factam  esse  commu- 
uicatiouem  ;  ita  ut  quaedam  attributa  ,  quae  soli 
uaturae  divinae  conveniuut ,  fueriut  etiam  Haturae 
humanae  conunimicata  ,  atque  ititer  alia  ubiquita- 
tem  ,  seu  ut  magis  amaut  ,  omniprcesentiam .  I- 
ta  hic  Haeresiarcha  aperte  tradidit  Sermone ,  seu 
Conjessione  in  Coena  Doinini .  Quem  postea  er- 
rorem  muhis  argumentis  defeudere  nisus  est  Jo, 
Erentius ,  aliique  rigidiores  Lulheri  asseclae  ,  con- 
tendeutes  totum  fundameutian  commuuicatiouis  i- 
diomatum  in  coucreto  e^se  communicationem  na- 
turarum  in  abstracto .  Immo  in  ipsa  reiebri  apud 
eos  Concordioe  formula  anno  i58o.  ad  tolleran- 
da  muita ,  &  magua  dissidia  ,  qua;  iu  Secta  Lu- 
therana  ex  ipsius  ejusdem  sectae  prijicipiis  neces- 
sario  oriri  debebaut ,  &  reipsa  exorta  suut,  iucre- 
dibili  studio  ,  &  Labore  (  quem  inutilem  fuisse  in- 
felix  ejusdem  GcucordiaR  exitus  demonstravit  )  con- 
fecta  ;  fuit  in  Art.  VIH.  hic  idem  error  insertus  (c), 

55 1.  Verum    ut  errouea    haec    sententia    aliquo 

mo- 

CaTvinianis  ,  qui  vlclsslm  par  pari  reddentes  Lntlieri 
doctrinam  non  immerito  Eutychianismi  accusabant ,  ut 
postea  videbimus  . 

(c)  Hnjns  controverslae  prlma  origo  reperltur  ab  An- 
drea  Bodestein  ,  sen  Carlostadio ,  qni  dnm  Liitlnro& 
in  arce  Wartenbergensi  lateret ,  ipsius  doctrin-im  pa- 
lain  ini|Mign.ire  ccppit  i  sed  eo  rnrsns  comparente  diria 
persecntionibns  vexatns ,  atqtie  exnlare  a  Saxonia  coa- 
ctus ,  ad  Ulricnm  Zwinglinm  In  Helvetla  se  rccepit  j, 
unaqne  simnl  Liulieranornm  sententiam  de  Omniprae- 
sentia  Immanltatls  Cliristi ,  qna  voce  ,  qvia  scrlptis  im- 
pngnjvlt ,  atque  de  lioc  doctrIn?p  capite  non  minns  j 
qn.im  de  alia  prflpsentiflc  realis  Corporis  Cliri.sti  in  F^n- 
ch.iristia  acerrima  inter  Zwingiianos ,  ac  Lnllieranos 
controversia  excitata  est ,  qn;p  adhnc  inter  eos  viget, 
nt  visent  omnes  ali^  controversiap  bcne  mnlta* ,  ntpote 
qna"  sine  vivo,  &  infallibili  Jnelice ,  qnem  obstinate  ad- 
mittere  nolunt  ,  finiri  neqnennt.  Pro  Lutlieri  sententia 
tnenda  innnmeri  Protestantes  iniVliciter  desndarnnt  j 
pra>cipne  antem  dno  Theologi  Witembergici ,  Jo.  Bren- 
tins  e-Jito  onere  ,  qnod  maxime  a  Lnllieranls  celebra'» 
tnr  ,  De  personati  itnione  dimrmn  naturarnm  in  Christo 
&-C.  Tidjinga»  i56i.,  8c  Jac.  Andreae  pliiribns  librls  , 
qnos  PsafTi'is  rec^  nset  in  Instract.  in  Hist.  theol.  litt. 
Part.  II.  jMg.  4 '4-  *'■'!•  Ad  lites  finiendas,  qn«  non 
jiarnm  Protpstantlnm  iactioni  ob-rat  ,  Instltntnm  fnic 
coUoqiiinm  IVIinlbroMnense  corarn  Frlderico  Hl.  Electo- 
re    baxonico,    &   Christoplioro   Duce    Wirteniber°ico  i 


DE  COMMUMCATIONE  IDIOMATUM. 


17!» 


inot^o  pTobabilis  redrleretiir ,  imiltis  Oj)iu  fuit  uii 
arcntiis  ,  ac  subtilitatihus.  Priino  truin  aliqui  tria 
distiuxeruiit  comrnunicationis  idioinatuin  genera , 
quorum  primuin  est  illud  quod  apud  Siinctos  Pu- 
tres  ,  omnesque  Tlieologos  jeinper  obtinuit ,  iiem- 
pe  cominunicatio  reciproca  proprietatuin  ulriusque 
naturae  .  Alterum  geiius  vocaruut  coininunioupiu 
«V;f»iU«'TaJ'  ,  seii  ilii^nitatum  ,  qiia  voluiit  natiirdc 
huinanae  Christi  fuisse  coininimicatain  ipsam  Dei 
majestatein  ,  ut  altributa  ,  quae  vocant  tfipynriKix, 
activa  ,  nempe  omnipotentiam  ,  omniscientiam, , 
C>  omniprcesentiam  .  Tertia  idiomata  iiaturiB  hu- 
inanic  coinmunicata  appellant  «txroTtMir/u«r«  ,  seii 
efficientia  ;  quatenus  una  natura  agit  cum  coin- 
niunicatione  alterius.  Et  cum  haec  duo  postreina 
nomina  essent  Theologis  prorsus  inusitata  ,  multuin 
laboravit  Chemnitius  in  Lib.  de  duabus  naturis 
in  Christo  cap.  12.,  iit  ostenderet ,  sin  minus  no- 
mina  ,  saltem  res  ipsas  nec  Sanctis  Patribus ,  uec 
Veteribus  Theologis  fuisse  ignotas . 

552.  Sed  multo  magis  laborarunt  ,  ut  notam 
Eutychianismi  a  se  amolirentur  ,  quam  non  soluin 
Catholici  ,  sed  etiam  Calviniani  ,  &  Zvvingliaui 
ipsis  merito  appingebant,  quod  scilicet  duarum  na- 
turarum  permixtionem,  ac  confusionem  in  unaChri- 
sti  persona  inducereot .  Suos  ad  hoc  conatus  ma- 
xiine  coutulit  Joan.  Schroederus  in  multis  Libris 
de  hac  materia  editis ,  praecipue  autein  in  illo  in- 
scripto  de  Nestorianismo ,  &  Eutychianismo , 
Atque  hac  in  re  ad  invidiam  declinandam  non- 
nuinquam  iis    locutionibus  usi  suut  ,    quibus  non 


videbantur  a  cfnununi  sententia  mullum  abesse  • 
Unde  aliqui  cuuteuderunt ,  hanc  controveriiam  , 
tanris  animorum  inotibiis  diu  agitatatii  ,  puraoi 
fuisse  ,  putainque  logomachiam  ,  ad  quam  Soj)!en- 
dain  nihil  intfiitatuin  reliqueriuit  ii  ,  qiios  supra 
(  in  not.  )  nominaviinns  ,  Sam.  Pnfcndorfius  ,  diio 
(Jalixti  ,  Psalfius  ,  ik  alii  ,  ceteris  oinnibus  acriter 
&  pfrtiiiacis!<iine  resist«;utibu9. 

553.  Inler  recentiores  Lutheranos  ,  haoc  Majo- 
ruin  suorum  doctrinam  iiiagno  conatn  defendere 
aggressus  esl  Jo.  Franc.  Buddeus  in  Inst.  Theol, 
dog.  Lib.  IV.  cap.  2.  §.  16.,  &  seq. ,  ubi  pri- 
mo  monet ,  non  esse  eaindem  ratiouein  idioina- 
tum  ,  quae  a  divina  natura  coininunicantur  huma- 
nae  ,  atque  eorum  ,  quae  ab  luunana  in  diviuani 
derivantur :  Sola  quippe  divina  naiura  permeat , 
&  perjicit  humanam  ,  Deinde  ita  prosequitur: 
Si  quoeras,  quid  illu.l  sit ,  quod  hocce  modo  hu- 
mance  naturce  est  communicatum  ?  Respondetur  : 
tota  majestas  dii^ina  ,  hoc  est  ,  omnes  proprie- 
tates  dii'ince  naturce  essentiales ,  cum  operatio- 
nibus  ex  iis  fluentibus ,  itemque  cum  dignitate 
&  eminentia  ,  quce  istam  Majestatem  semper 
comitatur .  Quam  in  rem  verba  ex  Libro  Con- 
cordice  huc  spectantia  allegat ,  quibus  asseritur , 
in  humana  Christi  natura  praeter  humanas  pro- 
prietates  inveniri  etiain  singulares  ,  excellentissi' 
mas  ,  maximas ,  supernaturales  ,  impervestiga-> 
hiles ,  ineffabiles  ,  atque  ccelestes  prcerogativat 
majestatis  ,  glorice  ,  iirtutis  ,  ac  potentice  . 

554.  Post    autein  distinguit    attributa  divinitatis 


qnod  per  ahVfiiot  dles  protracttim  est ,  &  tandem  sine 
«illo  fnictu  diremptuin  .  Hiijiis  coHoqnii  historiam  snp- 
pedilat  Joan.  Anureas  Sclimidiiis  in  Toin.  11.  Sagitta~ 
rianx  Introduct.  pag.  iS^i»  seq.  Post  hoc  colloqnium 
tnrl)«  anct.»  siint  inter  ipsos  Lutlieranos  ,  qiioruin  a- 
liqni  accnsabantnr  ,  tamqnam  ad  Calvinismum  prcpen- 
derent  ,  &  qiii  propterea  vocari  solebant  Crypto-Cal- 
viniani ,  inter  »(nos  primns  reponebalur  Pliil.  Melan- 
ctlion  .  Cnm  antem  illornm  nnmerns  ({notidie  angere- 
tnr  ,  nt  huic  malo  se  opponeret  Jacobns  Andreee  alte- 
riim  in  Saxonia  colloqnium  cnm  Theologis  Wirtember- 
gensibns  Iiabnit]  sed  cnm  isti  novos  seinper,  nt  novos 
rigidis  Liitheranis  errores  objicerent ,  dissidia  ranltipli- 
catt  snnt  ,  atqne  inniimera  ex  ulraque  parte  scripta 
prodiernnt  i  qnibus  nt  linis  tandem  imponeretnr  ,  t'a- 
mosns  confectns  est  an.  1 58o.  Liber  Concordia  ,  (  seu 
Mt  vcrins  a  pliiribns  appellatiis  tnit  Liber  Discordi^  , 
vel  Concordia  Discors  ) ,  atqne  art.  8.  insertnm  1'nic 
absiirdnm  dogina  Omntprasentia  carnis  Christi  .  Sed 
iste  potisslmnm  articnlns  ,  immo  tota  doctrina  Lnthe- 
rana  de  cominnnicatione  iihomatnm  validissitne  impn- 
gnata  fnit ,  aednm  a  Calliolicis  ,  sed  etinin  a  Calvini- 
stisj  contra  <nios  eam  mordicns  detcndere  non  destite- 
Te  Lntheri  asseclie  ,  potissimum  vero  IVlart.  CheinDi- 
tins  in  Libro  de  duabus  naturis  in  Christo  Scc.  Lipsiae 
i58o. ,  qnem  illico  impngnavit  Laml).  Danftiis  ,  defen- 
dit  vero  Frider.  Petri:  atque  ita  belhim  hoc  Tlicolo- 
gicnm  continnatnm  est  nsqne  ad  nostram  cftatcin  ,  no- 
vis  seinper  sibi  snccedenti])us  ad  pngnnm  ntrinsqne  par- 
tis  Scriptoribns  ;  ut  omnis  ]am  evaniierit  illini  profli- 
gandi  spes  apnd  illarnin  sectarum  horoines,  quioinnia 


nostrs  Reh'gionis  dogmata  in  sacris  htteris  clarissime, 
potentissimeqne  contineri  jactant ,  ut  sol^  sintqnarum* 
ciimqne  controversiarum  Jiidices  siifficientes  . 

Anno  1G61.  iteruin  Cassellis  colloquinm  h.ihitiim  est , 
prssentibns  tribiis  Conciliariis  Serenissimi  Wihelmi  Vf. 
Hassi.T  Langravii  ,  nbi  speciatlm  de  persona  Chnsti , 
&  idiomutuin  coininnnicatione  dispntatntn  fnit  ,  in  qno 
tamen  nihil  aliiid  detiniri  potnit ,  nisi  nt  altera  pars, 
non  obstante  mntiio  dissensu  ,  alteram  toleret ,  nec 
damnet  :  ciipis  historiam  exhibet  memoratus  snpra  Jo. 
Andreas  Schmidins  .  Atqiie  ex  eo  tempore  CGppenint 
nonnulli  hanc  ({n*,stionem  non  fnndamenfatein  repntare, 
ut  Sain.  PnrenJortiiis  in  Jure  feciali  Di\'ino  ,  diio  Cal- 
lixli  ,  Georglns  ,  &  Ulriciis  ,  pater  ,  A:  tilliis  ,  nlii([ue, 
mnltls,  &  inntilibiis  edltis  ad  pacem  inter  Protosiintes 
restdiirandam  .  Immo  nt  h.¥c  facilins  restitiKrretnr  ,  a- 
li({ni  eo  progressi  snnt ,  iit  contendant  ,  totam  hanccon- 
troversiam  ,  ({ii«  per  diio  ,  9c  ampliiis  s.Tcula  pr«>ci- 
pnorum  inter  HetercKloxos  Tlieologornm  ingenia  torsit, 
8c  ad  qnain  detlniendaiu  tca  Libri  conscripti  snnt ,  Sc 
tot  dispntationes  institntap  ,  pniidam  esse /ogomuc/iidm . 
Hoc  Imprlmis  ostendere  conatns  est  Christoph.  Maltlas 
PfafTins  Unlversltatis  Tnbingensis  Cancellarins  in  Allo- 
ijnio  ironieo  ad  Protestantes  Tiiblng*  1720.  (  qnod  o- 
pns  statlm  reditavit  Mart.  Chadenlns  )  .  Pfaffiuin  Lii- 
therannm  prxcesscrant  Jo.  Liid.  Fabricins  ,  &:  Jo.  Alpli. 
Tnrrctiniis  C'alvinistap  .  Sed  hnic  sopiends'  dliitina?  con- 
certationi  nnllnm  allnd  invenlri  potnit  remedinm  ,  qiiani 
Tolerantismus  ,  O"  Indifferentismus  Religionis  ;  ({iiefn 
apnd  Heterodoxos  nunc  dominari  ostendirous  T.  !•  |'.i?- 
3Cf4-  s^*J!' 


fjG 


DE  INCARN.  SECT.  II.    DISS.  III.  CAP.  V. 


^fiPynTiHtc  ,  q«3e  operatiouein  deuotaiit  ,  qiialia 
«iiut  omniscientia  ,  omnipra^sentia ,  potestas  ju- 
dicium  exercendi  <&c.  ^  uvivifyitTx  quiescientia, 
seu  qiia;  operatiouein  divinain  uon  denotant  ,  qua- 
lia  siiut  injinitas  ,  immensitas  ,  ceternitas ,  sim- 
pUcitas  i  &  postea  siue  nllis  ainbagibiis  proium- 
ciat,  qiiae  ad  priorein  classein  pertiueut  ,  imme- 
diate  de  humana  Christi  natura  proedicari  pos- 
se ;  uon  autein  quae  poslerioris  ordiuis  sunt .  Ci- 
tra  euim  coutroversiain  recte  dicitur ,  humanam 
Christi  naturam  ,  vel  quod  periude  est ,  Chri- 
stum  qua  hominem  ,  esse  omniscium ,  omniprce- 
sentem  &c.,  at  iufiuitam  esse  humanain  Ciiristi 
iiaturam  ,  immensam  ,  aeternam  ,  simplicem  ,  seu 
omuis  compositionis  expertem  ,  iiemo  dixerit .  Cu- 
jus  diversitatis  rationem  aliquain  afferre  conatur , 
sed  uon  talein  ,  quae  possit  ab  accuratis  Theologia 
probari .  Qnibus  autem,  &  qualibus  momeutis  e- 
vincere  satagat,  a.Unhnta.  diviiia.  energitica  imme- 
diate  naturae  Christi  convenire ,  examiuabimus  di- 
ligeuter ,  postquam  catholicum  dogma  cominuni- 
catiouis  idiomatum  contra  Nestorianoa  vindicave- 
timiis . 

PROPOSITIO  I, 

Admiltenda  est  in  Christo  commiinicatio 
idiomatum  in  concreto . 

335.  t  rob.  primo  ex  sacris  litteris  ,  in  qulbus 
JVequentissime  Jesu  Christo  Filio  Dei  ea  tribuun- 
tur ,  qu«  sunt  hominis  propria ,  non  alia  cerle 
de  causa ,  nisi  propter  hypostaticam  duarum  na- 
turarum  unionem .  Sic  noman.  I.  5.  Fiiius  Dei 
dicitur  factus  ex  semine  David  secundum  car- 
nem  .  Cap.  VIII.  3a.  pro  nobis  traditus  ,  Ad  Ga- 
lat.  IV.  5.  idem  Filius  Dei  dicitur  factus  ex  mu- 
liere  ,  i.  ad  Corinth.  II.  8.  Dominus  glorice  cru- 
cijixus  ;  &  Act.  III.  i5.  Auctor  i'itce  interfectus , 
Sic  pariter  de  Christo  ,  ut  homine  ,  diviua  attri- 
buta  prsdicantnr  i  ut  cum  Christiis  de  se  ipso  di- 
cit  Joann.  III.  i5.  Nemo  ascendit  in  coelum  ,  ni- 
si  qui  descendit  de  ccelo ,  filius  hominis ,  qui  est 
in  ccelo  .  ^ternitatem  quoque  sibi  idem  Christus 
attribuit  ,  dicens  Joann.  VIII.  58.  Antequam  A- 
hraham  fieret ,  ego  sum  .  Et  alia  multa  huju- 
smodi  s«pe  occurrunt ,  quae  nullo  alio  sensu  ex- 
plicari  possunt ,  quain  per  comimuiicatioueiu  idio- 
matum;  nt  scilicet  illa  ipsa  j)ersona  Jesu  Cliristi  , 
quae  secundum  divinitatem  dicitur ,  &  reipsa  est 
Filius  Dei  unigenitus  ,  secundum  humauitalem  di- 
catur  ex  semine  David  secundum  carnem  ,  fa- 
cta  ex  muliere  pro  nohis  tradita,  c-iicifixa  ,  & 
interfecta.  Et  riirsus  qua?  serundiun  diviuitalein 
recte  dicatur  descendisse  de  ccelo  ,  &  ah  ceterno 
Jui^se  . 

536.  Prspterea  eadem  idiomatum  commuuiratio 
niaiiifeste  expiessa  est  in  Symbolo  taiu  Nic^no  , 
quain  Apostoloruin  ;  in  utroque  euiiu  dicitur  Fi- 
lius  Dei  iMiicenitus  naru5  ex  Maria  Virgine,  pas- 
■^us  5  &  sepultus  i    quae  dici  utique  noa  possent , 


nisi  mutua  esset  utriusque  naturs»  idiomatum  com- 
muntcatio.  Hoc  argumento  S.  Cyrilius  Nestoriuin 
preinebat  in  sua  secunda  epistola ,  quae  fait  ia 
S^-nodo  Ephesina  ,  aiiisque  posterioribus  proba- 
ta ,  inquiebat  eniin  :  Sacra ,  <^  magna  illa  Sy- 
nodus,  (  Nicaena  )  tradit ,  ipsum  unigenitum  Fi- 
lium,  naluraliter  ex  Deo  Patre  natum  ,  Dewn 
verum  de  Deo  vero  ,  lumen  de  lumine  ,  per  qucm 
Pater  omnia  condidit ,  descendisse,  incarnatum  , 
&  hominem  factum  ,  passwn  esse ,  tertia  die 
resurrsxisse ,  O'  ad  ccelos  ascendisse  ,  Et  in  a- 
nathemat.  4«  5  eidem  epistolae  instrto  ,  Si  quis , 
ait ,  duabus  personis  ,  siv-e  hj^postasibus  ,  eas  , 
qutx  in  evangeUcis  ,  &  apostolicis  conscriptioni- 
bus  sunt ,  dividit  voces ,  vel  ea  ,  qwx  de  Christo 
a  Sanctis  dicuntur ,  vel  ab  ipso  Chrlsto  de  se- 
metipso  ,  &  aliquas  quidern  ex  his  homini  ap- 
plicandas  crediderit ,  aliquas  vero  soli  Verbo  de- 
putaverit ,  anathema  sit . 

537.  Quorum  oinnium  hanc  Sanctus  Thomas 
reddit  rationem  2.  Part.  qu.  16.  art.  4«  55  Quia 
„  cum  sit  eadem  hypostasis  utriusque  natursR  , 
5,  eadem  hypostasis  supponitur  liornine  ntriusque 
„  natur^  .  Sive  ergo  dicatur  homo  ,  sive  Deus  , 
„  supponitur  Iiypcstasis  divinae  ,  &  humanae  , 
5,  Et  ideo  de  homine  possunt  dici  ea  ,  quae  sunt 
„  divinae  naturae ,  tamquam  de  hjpostasi  di- 
„  vince  naturoe  ;  &  de  Deo  possuut  dici  ea , 
5,  qaae  snnt  humanas  nalurae  ,  tamquam  de  hy- 
„  postasi  hutnance  naturce.  " 

538.  Ad  omne  autem  erroris  periculum  prasca» 
vendum  ita  subdit  Angelicus :  „  Sciendom  ,  quod 
„  in  pi-opositione  ,  in  qua  aliquid  dealiquo  prae- 
,,  dicatur ,  non  solum  attendilur  ,  quid  sit  illud  , 
„  de  quo  praedicatur  praedicatuin  ,  sed  etiam  se- 
„  cundum  quid  de  illo  praedicetur  .  Quatnvis  er- 
„  go  non  distinguanlur  ea  ,  quae  praedicantur  de 
,,  Ghristo,  distinguuntur  tamen  secundum  id  ,  se- 
j,  cunduin  qnod  utrumque  praedicatur  .  Nam  ea  , 
„  quae  sunt  divinas  naturce  ,  praedicantur  in  Chri- 
,,  sto  secundum  divinam  naturam  ;  eaautem,  quae 
,,  sunt  humanae  ,  praedioantur  de  eo  secundum  hu- 
„  manam  naturain  .  Unde  Augustinus  dicit  Lib. 
„  de  Trinit.  cap.  11.:  Distingnamus  ,  quid  in 
„  Scripturis  sonet ,  secundum  formam  Dei ,  in 
„  qua  oequalis  est  Patri  ,  &  quid  secundum  for- 
,,  mam  servi ,  ^natn  accepit ,  in  qua  minor  est 
„  Patre  .  Et  iiifra  c.  i3.  Quid  propter  quid  & 
,,  quii  secunlum  quid  dicatur  ^  prudens  ,  &  di- 
„  ligens  ,  &  piiis  lector  intelligit  "  .  Hactenus 
Angelicns  cuai   magistro  suo  Augustino  . 

53g.  Obj.  primo  .  Oinnis  propositio  atfirmativa 
in  materia  remota  est  falsa;  puta  si  dicamus  ,  Pe- 
trum  esse  Jo;uinein  ;  qnamvis  ambo  simul  conjun- 
gantur  r«mot«  in  nattira  huinana  ;  atqui  du<E  na- 
turae  ,  htimana  ,  8t  diviiin  infiuite  a  seij^sis  distant : 
nou  ergo  qnae  couveuiuiit  uni  ,  possunt  de  altera 
afhrmari . 

540.  Resp.  cum  Sancto  Thoma  art.  i.  ad  1« 
naajorejn  propoailiouein  «sse   veraui ,   qiiando  illa 

duo 


DE  CO.^riMUTVICATIOM':  lUIOMATUM. 


'77 


diio  remota  non  GOniiingiiiiUiv  in  iino  »iij>j)osilo , 
siciU  iii  exeinplo  «Ihito  l'etri  ,  &Joaiiniij,  fl[iiof(ii« 
siipnosita  siint  diverya  ;  essc  aiilfin  falsani  ,  quan- 
do  illa!  dtiie  forinas  in  uno  suppf^ito  coiijiiiigtni- 
tnr,  ut  in  una  porsnna  Clirisit  con|iujguntm-  dua; 
naturae  ,  divina  &  Itninnna  .  ,,  Mt  idc-o ,  iiujuit 
j,  Sanct.  Doctor  ,  luto  propositio /^et/A'  est  homo^ 
3,  non  est  ucque  in  nialeria  rtinota  >  ueque  in  ina- 
>,  teria  coiitingenti  ,  sfd  in  mriteria  natur?.li  ,  & 
„  praedicalur  homo  de  Deo  non  per  viccidiiis  ,  sed 
,,  per  se  ,  sicut  spocies  de  sua  hyposta^i  ,  non  ra- 
„  tione  forinae  significatx  per  hoc  iiomeii  Deus  , 
,,  sed  ratione  snppositi  (  nenipe  divinas  persona:  ), 
,5   quod  est  hypostasis  hunianac  naturac  .  *' 

f)4i.  Inst.  Magis  conveuimit  tres  pevson.x  di- 
vii>3B  «d  invicem  ,  quam  humana  natura  ,  &  di- 
vina :  sed  in  Mysterio  Trinitatis  uiia  persona  non 
pr.Tdicatur  de  alia  ;  non  tnitn  dici  potest :  Pater 
fist  Fillus :  ergo  &c. 

542.  R«spoudet  Angelicus  ad  2.  ,,  Tres  perso- 
,,  nas  divinas  convenire  in  uatura  ,  distingui  ta- 
,,  mcn  in  supposito:  &  idoo  non  posse  de  se  iu- 
j,  vicein  prirdicari .  In  JVlvslciio  autem  liicarBa- 
„  tionis  naturre  quide.in  ,  quia  dibtinctaB  sunt  ,  de 
,,  «e  iiivicein  uon  prasdicanlur ,  secunduin  quod 
,,  significantur  in  abstracto  (  non  enim  natura  di- 
„  vina  est  lunnana  )  ,  sed  quia  conveniunt  in  -sup- 
„  ^iosito  ,  pra?dicantur  de  se  invicem  in  concreto  . ,, 

543.  Obj.^ecundo.  Unioduaruin  naturaruni  in 
C^iirislo  comparatur  unioni  aniina!  ,  &  corpcris  in 
nna  homiiiis  persona ;  dicitur  enim  i«  Symbolo 
Quiciimque ,  vtilgo  AtliaiKisiano  ;  ^y^ctit  anlnia 
Talionails ,  &  caro  unns  ast  homo  ,  ita  Deus, 
&  hoino  unus  est  Christus  ;  sed  de  homine  dici 
non  potest,  Aninia  est  corpus  ,  &reciprcK:e,  Cor- 
pus  est  anima :  ergo  &c. 

544«  Resp.  seniper  cum  Angelico  ad  5. : ,,  Quod 
„  Anima  ,  &  caro  significatur  ut  in  abstracto , 
„  sicut  divinitas  ,  &  huinanitas :  i7i  concreio  vero 
„  dicuntur  auimatm-n  .  &  carneum  ,  sive  corpo- 
,,  reum  ,  sicut  &  ex  alia  parte  Z^ea.? ,  &■  homo ; 
,,  nnde  ulrobiqne  ahstracluni  non  prasdicatur  de 
„  abstracto  ^  sed  soluin  concretiim  de  concreto^' . 

545.  Ob).  tertio  .  Quod  praedicatur  de  Deo  ,  non 
relative  ,  sed  absolute  ,  convenit  loti  Trinitati  ,  & 
«ingulis  personis  ;  sed  hoc  nouien  homo  non  est 
relativum  ,  S€d  absolutum  ;  si  ergo  vere  pracdica- 
Uvc  de  Doo  ,  consequcns  erit ,  de  lota  Trinitate , 
&  singulis  personis  illud  posse  praedicari  ;  quod 
€3t  manifeste  falsum  . 

546.  Respond.  Sanctns  Thomas  .  ,,  Hoc  nomou 
„  honio  praedicari  de  Deo  ratione  unionis  in  per- 
„  sona ,  quae  quidem  unio  relationem  importat ; 
„  &  ideo  non  sequitur  regulain  eoruni  nominum  , 
,j  quae  absolute  praedicantiir  de  Deo  ab  ?eterno  " . 

547«  Iiist.    Si  vera  est  hccc    propositio:    Homo 


est  Deus  ,  h.rc  quoque  erit  vera ;  ffomo  est  Pd- 
ler  eeternus  ;  vel  «liain  haec  alia :  ffmno  est  Tn- 
nilas  ;  potest  eniin  sic  etTorinari  Syllogi^mns :  //0- 
mo  est  Deus ,  sed  Deus  est  Pater,  FiUu.i ,  6r 
Spiriius  Sancius  :  ergo  honio  est  Pater  ,  Ftlius^ 
&  SpirUus  Sanctus  .  Quod  nenio  nouvidet,  quam 
sit  alwurrlum  . 

5i'6.  lUsp.  cuin  S.  Thoma  ,  Iioc  ncmen  Deus 
quando  pr.r-dicutur  dc  Patre  ,  suini  non  pro  natu- 
ra  divii;a  abijolutc,  sed  pro  priiiia  Trinrtatis  per- 
soiia  ;  &  bic  etiam  rjiiando  pracdicafur  de  Filio  , 
ac  de  Sprritu  Sanclo .  Cuin  auJem  nec  priina , 
ncc  tcrt-ia  Trinttati-J  |>ersona  huinanitat«m  assum- 
j)sfTit  ,  nec  dfc  prima  ,  irec  d«  tertia  dici  pote«t  : 
fjomo  est  Deus  .  JJene  vero  dici  potest  ifoino  est 
Deus ,  quando  fJeus  suinitur  pro  «ficnnda  per«o- 
na  ,  quae  in  natnra  huinana  subsistit . 

549.  Obj.quarto.  Ka  ,  quae  con/eniunt  huma- 
iKe  naturae  ,  directe  ,  &  omiijno  iis  opponuntur 
qude  divinae  nalurc-c  jyropria  sunx  :  jvriortt  enim  sunC 
fiiiita  ,  &  imperfecta  ,  alia  vero  iufinita  ,  &.  per- 
fectissiina  :  oportcrct  igilur  simul  niisceri  finituitt 
&  iufniitum  ,  ptrfecti:iii ,  ik.  iniperfectiin;  ;  quod, 
est  imjwssibile . 

550.  Kesp.  Quamqnain  ratione  personae  ,  quat 
unica  in  Christo  est  ,  proprietates  diversa;,  &  op- 
positae  de  eodein  Cliristo  «nuncipntur ,  enuncian-. 
tnr  tatn*n  secunditrn  diversas  ejusdeni  Christi  na- 
tnras:  iiade  nulla  est  cowtradictio,  si  dicatur  :  Chri" 
stus  secundum  divlnam  naturam  est  infirutus  , 
secundumautemnaturam  huraanam  assumptam 
e^t  finitus  ^c.  Vera  eniin  oppositio  cst  scJuin  , 
quando  de  aliquo  enunciantnr  contraria  secundurn 
eamdem  rationem  ,  non  aulem  quando  hacc  enuii- 
ciatio  procedit  secunduin  diversas  rationes  .  Sic  mil- 
lu  cst  contradictio  ,  qnando  dicimi:s :  ffomo  se- 
cundum  animam  est  spiritualis  ,  &  secunduin 
corpus  est  carnalis, 

55 1.  Dices :  Assuini  ita  convenit  hunianae  na- 
tnrte  ,  ni  de  Deo  niiUatenus  prasdicari  possit:  uou 
ergo  omnia  idiomata  connnunicantur  . 

552.  Hes()ond.  cuin  S.  Thoina  art.  4«  ad  5.  ,,  quod 
„  a^isuini  convenit  lunnanae  naturae  ,  no7i  ratione 
„  suppositi ,  sed  ratione  sui  ipsrus  ,  ik  iueo  non 
„  conveni-t  Deo .  " 

•       PROPOSITIO  JL 

Non  est  admittenda  in  Jesu  Cliristo  communica^ 
lio  idiomatuni  in  abstracto  ;  nec  pr9plerea  at-^ 
tribui  potest  humance  Chrisli  natur-ce  omnipo- 
ientia  ,  omniscientia  ,  immensitas  ,  seu  ubiqui' 
tas ,  vel  oinnij)rasseutia  (<i) , 

555.  L  rob.  ])rimo  ex  S.  Joanne  Damasci?no , 
qui  Lib.  III.  de  fide    orthod*    cap.  4«  doctrinain 

coiu- 


(a)  Aliqiii   Lntheranoriun     conqiiesti   siint  de  his  vo-      tilibns  c.ivillationihns  persiiadere  voliiernnt ,  se  adnfii:- 
cabulis  uf>i(;iut(i'is  ,  vcl  immensitatis ,  &  nonniillis  sub-       tere  qnidem  oinnii>r.T(enti.iin  ,  non  aittein  uii'fiiicatei/i  ^ 
Gazzani^a  Theol,  Tom.  V.  -»5 


178 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  III.  CAP.  V. 


coiniminicationis  idioinatiun  accuiate  ,  &  diUicide 
«X')onit .  Et  priino  coniinuiiicatiouein  iu  abstraClo 
his  verbis  iuficiatiir:  Divinitatem  itaque  nomi- 
nantes ,  ea  <juce  humanitati  propria  sunt  ,  ipsi 
vtinime  nssignarnus  .  JVon  enim  pussibilem  ,  aut 
creatam  Deitatem  dicimus .  Nec  rursus  carni  , 
sive  humanitati  ea  tribuimus^  quce  Deitati  pro- 
prie  comeniunt .  Neque  enim  carnern ,  sive  hu- 
manitatem  increatam  dicimus  .  Post  autem  qua- 
lis  sit  liaec  rdicjnalnm  coinmunicatio  ,  ita  pergit 
docere  :  Jt  vero  cum  de  persona  sermo  est ,  si- 
ve  ah  utraque  parte  sirmd ,  sive  cib  altera  tan- 
tum  eam  appellemus ,  utriusque  naturee  proprie* 
tates  ipsi  imponimus  &c. 

554.  J<^  ipsiiin  probaturhac  evideiiti  ratione  S. 
Tliomae  5.  P.  qil.  16.  art.  5.  „  Ea,  quae  sunt  pro- 
„  pria  nnius  ,  iion  possunt  vere  de  alio  praedica- 
„  ri  ,  iiisi  jie  eo ,  quod  est  idein  illi  (  de  quo  pro- 
,,  prie  praedicantur  )  ,  sicut  risibile  iion  convenit 
„  (  proprie  )  iiisi  ei ,  quod  «st  hoino .  In  Myste- 
„  rio  autein  Incarnationis  non  e«t  eadein  uatura 
„  divina  ,  &  humana  ,  sed  eadem  est  hypostasis 
„  utriusque  naturae  ,  &  ideo  quae  sunt  unius  ua- 
„  tura?,  non  possunt  de  alia  praedicari  ,  secundum 
5,  quod  in  abstracto  significantur .  Noinina  vero 
„  concreta  supponunt  hypostasim  naturae ;  &  ideo 
„  iuditferenter  praedicari  possuut  ^ea ,  quae  ad  u- 
„  trainqae  naturam  pertinent ,  de  nominibus  con- 
„  cretis;  sive  illtid  uoinen  ,  de  quo  dicuntur  ,  det 
„  intelligere  utrain]ae  naturain,  sicut  hoc  nomea 
3,  Christus  ,  in  quo  intelligitur  ,  &  divinitas  un- 
5,  gens  ,  &  huinaiiitas  iiiicta ,  sive  solam  divinam 
,,  naluram  ,  sicut  hoc  nomen  Deus ,  vel  Fdius 
5,  Dei:  sive  sohnn  naturam  humanam,  sicnt  hoc 
j,  ntimeu  homo  ^  vel  Jesus .  Uude  Leo  Papa  dicit 
„  in  epist.  ad  Palaeainos :  Non  interest  ^  ex  qua 
.,  Christus  suhstantia  nominetur ,  cum  insepa- 
„  rahiliter  manente  unitate  personce ,  idem  sit 
„  &  totus  hominis  Jilius  propter  carnem  ,  <&  to- 
j,  tus  Dei  fiius  propter  unam  cum  Patre  Deita- 
„  tem  "  .  Ita  Angelicus  iitramqiie  nostrani  propo- 
^itiopem  tlieologica  ratione  luculenter    demonstrat, 

555.  Sed  quaiituin  pertinet  ad  iminensitatem  , 
vbiquitafein  ,  vel  oinuipraeseiitiam  Corpnris  Cliri- 
sti ,  facile  est  demonstratu  ,  ea  aperte  sacris  litte- 
ris  opponi  ,  quae  idein  corpus  ,  snae  divinitati  con- 
nmctum  ,  certis  tamen  locis  fuisse  cirtumsrriptum 
osteudunt «  Celebris  esl  historia  suscitationis  tiaza- 


ri ,  Jo.  XI. ,  nbi  primo  Ghristus  ann'inc?ans  Di- 
scipulis  uiortem  Lazari  ,  incjuit :  Gaud^'(>  prop'er 
i'os  ,  ut  credatis,  quonia^n  non  eram  ihi.  Sei 
eamus  ad  eum  .  Deiude  .Viartha  dixit  ad  Jesnin  : 
Domine  ,  si  fuisses  hic ,  frater  meus  non  fuis~ 
set  mortuus  ;  quod  etiain  soror  ejus  Mari  i  iteruin 
repetivit  .  Deinum  Jesus  veuit  ad  inouuineutnm  , 
€X  quo  Lazarum  evocalum  resuscitavit  .  Marci  i- 
tem  XVI.  6.  niulferibuj  sollicitis  de  corpore  Jesu 
Angelus  dixit :  Surrexit ,  non  est  hic  :  ecce  locus . 
ubi  posuerunt  eum  .  Poslea  saepius  Discipulis  ap- 
paruit  in  coenaculo  ,  &  quibusdam  aliis  locis ;  & 
tandein  ab  ipsis  dis';ipuiis  reces^it,  &  ferehatur 
in  ccelum  Lucae  ultim.  5i.;  vel  ut  dicitur  Act. 
I.  9. ,  videntibus  illts  ,  elevatus  est ,  &  nuhes  su- 
scepit  eum.  Quibus  postea  diotum  est :  Hic  Je- 
sus ,  <jfui  asswnptus  est  a  yobis  in  ccelum  ,  sic 
veniet,  quemadmodum  vidislis  cuntem  in  coelum, 
Ex  quibu3  locis  evideuter  apparet  ,  Cliristi  huuia- 
nitaten: ,  non  solum  iu  statu  exiuauitionis  aute  re- 
^urrectionein  ,  sed  etiam  iu  statu  exaltationis  post 
resurrectionem  fuisse  certis  locis  circuinscriptam(a), 

536.  Facile  est  etiani ,  luculeulis  Sacr.  Scriptu- 
rarum  testiinouiis  addere  Sauctorum  Patruin  tra- 
ditionem  ;  quorum  aliqui  ut  diviuam  Christi  na- 
turam  iminensain  ,  ita  ejusdem  corpus  circumscri- 
ptum  dixerunt ,  ut  Sanctus  Hyppolitus  Martyr 
(  apiid  Anastasium  Bibliothecarium  in  Collecta- 
neis  )  ,  qui  Cliristnin  ait ,  simul  &  immensum 
esfe ,  intelligique  Deuni  ,  ^  circumscriptum  ho- 
minern  ;  &  Sauctns  Gregorius  N  iziauzeuus  in  e- 
pistola  prima  ad  Ciedonium  ,  Christuin  vocat  cor- 
pore  circumscriptuni  ,  incircumscriptum  spiritu  ,* 
ac  denique  Sanctus  Joannes  Damascenus  Lib.  III, 
de  fide  orthod.  cap.  3.  piobat ,  duas  Cliristi  na- 
turas  fuisse  inconfusas  ,  &  impennixtas  ,  qnia  fie- 
ri  uoi)  potest ,  ut  eadem  natura  simiil  sit  morta' 
lis  ,  &  immortalis  ,  circwnscripta ,  &  incircum- 
scripta  . 

557.  Alii  vero  Patres  motuin  localem  vere ,  & 
proprie  Christo  tribuunt  secundum  luunanitatem  , 
qui  certe  uon  potest  ciim  immensitale  ,  &  onmi 
praesentia  compoui .  Sanctus  Ambrosius  Lib.  II, 
de  file  cap.  4-  expendens  illa  verba  Joann.  XVf, 
28.  Exivi  a  Patre ,  &  veni  in  rnunlum  i  iterum 
relinquo  mundnm,  Cb"  vado  ad  Patrem ,  Neque 
enim  Deus  ,  inquit ,  de  loco  ad  locum  transit  y 
qui  ubique  semper  est .  Ut  homo  est ,  qui  vadit , 

i- 


Vfel  immensitatem  •  Inanis  profecto  e.st  hapc  distinctio ; 
sed  ne  coniroversia  vrrg.it  aJ  voce.s ,  iitemtir  &  nos 
vocabnlo  omniprttsenti^  ab  ipsis  adoptato  . 

(a)  Vi  liapc  lestimonia  ci!in  sententi.T  ulHi/uitatis  con- 
ciliarent  Tlieologi  Tiihaigrnbes  distinxenmt  inter  e- 
jiisdt-ni  *ii'erij,  &  >f);o-.'»,  sciiicet  possessionjem  &  u- 
3um  .  lUain  seinjjer  in  Cliristi  luitninitate  :  ab  iisii  ve- 
ro  istiiis  divin^  f roprittati'?  Cliristiiin  ahstiniiisse  in 
Slatn  irinamtionis .  Qiiap  di>tinclio,  iit  prorsiis  com- 
lnentitia ,  merito  ,ib  ;\l\\s  Uf,i,iuistis  rejicieb.itiir .  Ulte- 
rius  TiiLingeiises  distinguebaat    oinDipr«seatiain  «b  «- 


peralione  ,  ac  priinam  admittentes  negihint  hnminl- 
tatem  iibique  optrari  ,  sed  certis  tantniiiinodo  in  locis. 
Contra  vero  Theologi  Giessenses  idL-am  operationis  in- 
gredi  dicehant  ipsani  dpfinitionem  omniiir«sL-nti.ip  ;  qiio- 
niin  noinine  Caniins  De  usu  Phil'>sop'iia  Leihnitiana  % 
in  Theolosia  Tom.  I.  Cap.  7.  $.  l38.  dice])ant  ,  opera- 
tionetn  a  prasentia  tam  non  posse  divelli  ,  i/uam  dejl- 
ni'io  a  suo  definito  separari  nei/uit .  Niinis  antem  lon- 
C'nn  esset  oiiines  sii))liles  ,  otiosns(['ie  controv«Tsias  re- 
etnsere  j  in  yuas  d«J'en6ores  oinniprxsentiie  delapsi  sunt » 


DK  COMMUMCATIONfc:  IDIOMATUM. 


'79 


ip<:e  qni  venit .  Denique  ^  aWiL  dicit':  Surgite  , 
e>irnus  hlnc,  Jn  eo  ergo  vadit  *  "j'  venit  ^  quod 
esi  rominune  nobiscum  . 

558.   Ab  ahis  tejtiinonii»  Patriim  aflTerendis  sii- 

ijeippdemu!»  (  videri  pos^u.it  ajjnd  (iiltRPiifistiiniim 
^etiviiiiM  fiib.  X.  cap.  8.  &  9.  )  ,  niKnii  ad.ieii- 
tes  Sanctnin  Angustiir.nn  ,  qni  iu  episiola  iH-?.  a- 
lias  57.  iiiam  Cliristi  promissioiiem  Latroiii  factaiii 
Ho.lie  mecum  eris  in  para.liso,  iuteiligendani  •'»- 
se  vnh  no7i  secundum  id  ,  quod  homo  erat ,  sed 
secunJum  id  ,  qnod  Dtfus  erat  ,  propter  lianc  ra- 
tio!icin :  Ilomo  quippe  Christus ,  ait ,  illa  die  se^ 
cunlum  carnem  in  st-pulcro  ,  secundum  anuiiam 
in  inferno  futurus  erat  ;  Deus  i-ero  idem  ipse 
Christus  ubique  semper  est .  E»  rnrsus :  ,,  Secun- 
„  dnin  hominem  ia  terra  erat ,  non  in  caelo-,  ii- 
„  hi  nunc  est ,  quando  dicebat:  Nenio  ascendit 
j,  in'  ccelum ,  nisl  qui  de  ccelo  descendit ,  filius 
„  hominis  ,  qui  est  in  ccelo-^^  .  Noiuinlla  alia  op- 
posita  aflferentur ,  ad  rectain  inteiligentiam  quo- 
rundain  verborum  Sacrac  Scripturoe  ,  qiiac  ab  Ad- 
versariis  objiciunlur  . 

55g.  Objic.  primo .  Sanctus  Paulus  ab  Coloss» 
II.  9.  dicit ,  in  Clnisto  inliabitare  omnem  pleni- 
tudinem  Dii-itiitatis  corporaliter .  Nil  clarius  ,  in- 
quiunt  Lutherani  ,  ad  significandum  ,  lotam  divi- 
nitatem  esse  iii  Cliristo  cum  omnibus  attributis 
divinis  ,  qnas  neque  ab  essentia  ,  neque  a  se  iiv 
vicem  separari  possunt .  Pronterea  ipse  Salvator  no- 
Ster  idein  confirmat  apud  Mallh.  X!.  27.  inquiens : 
Offinia  mihi  tradita  sunt  a  Piitre  meo ,  qiiae 
quidein  verba  debent  reftrri  ad  naturam  luiina- 
nam  ,  qnia  secunduin  divinatn  nihil  ei  poterat  a 
Patre  tradi .  Cujus  similc  est  ,  quod  idem  Chrisfus 
dicit  Joann.  XVI.  1 5.  Omnia  qucecumque  habet 
Pater ,  mea  sunt .  Ita  Buddeus  loco  cit.  §.   17. 

56o.  Resp.  Haec  oinnfa,  &  si  quae  sunt  alia  liis 
similia  ,  intelligi  debere  non  de  sola  natura  hu- 
mana  ,  sed  de  Christo,  hoc  est  de  persona  divina 
subsistente  in  utraque  natnra  ,  divina,  &humana, 
Hinc  non  sine  causa  S.  Paiilus  masculino  genere 
iitens  dixit  in  ipso  ,  idest  Christo  ,  habitare  pleni- 
tudinein  Deitatis ;  cum  in  Lutheranoruin  sententia. 
debuisset  uti  genere  feminino  i?i  ipsa  ,  idest  natu- 
ra  humana  .  Illnd  autem  adverbiiiin  corporaliter 
explicat  S.  Augustinus  in  Ps.  LXVII.  num.  o3. , 
nt  intclligatur  ,  uuionem  divinae  naturae ,  &  lui- 
manas  factam  esse  ,  non  umbraliter ,  sed  corpo^ 
raliter  ,  idest  solide^  atque  veraciter  . 

56i,  Ea  autcmChristi  verba  Matth.  XI.  Omnict 
mihi  tradita  sunt  a  Patre  meo  ,  iiitellignntur  de 
ajterna  Verbi  generatione,  per  quam  habuit  a  Pa- 
tre  essentiam  ,  &  omnia  atlributa  divina  .  Sed  si 
quis  velit  eadetorquere  etiam  ad  ipsuiu  Christum  , 
nt  snbsistentein  in  natnra  humana ,  debent  hciec  in- 
telligi  non  de  attributis  divinis  communicatis  hu- 
manitati  ;  sed  potius  de  iis,  quac  spectant  ad  re- 
gimen  ,  &  gubernalionem  Kcclesiae  ,  cnjus  erat  ra- 
put ;  quo  eodein  seiisu  dicebat  apud  euindein  Malth. 
XXVIII,  18.  Data  est    mihi    omnis    potestas  in 


cctlo ,    C^  in  terra  .  Euntes  ergo  docete   omnes 

gentes  C^c Et  ecce  fohiscum  sum  omnibui 

diebus  usque  ad  cnmummiUinnem  scecuH, 

56-2.  l*ostreina  Jesu  Cliristi  vcrba  Joan.  XVI.  O- 
mnia  ,  qnoe  haht:i  Pater  ,  mea  sunt ,  ineple  pror- 
sii»  ad  Jesi»  Clirisli  humanitatein  referuntur  ;  iiiin 
p'  isqnam  miiiiffstitm  e-t  ,  ibi  Cluistum  hjqni  de 
sna  diviiiifale.  Proniiiiii  eniin  AjiOitoiis,  se  rnis- 
surnin  Sj>iriluiu  sanctum  ,  quein  a  se  quoqne  pro- 
cedcrc  docet ,  bicnt  procedit  a  Patre,  qnia  ,  in- 
quit ,  omnia  qucvcumque  hahct  Pater  ,  mea  simt ; 
iinde  inferl :  Propterea  dixi ,  quia  de  meo  ncci- 
piet  ;  idest  de  meo  esse  ,  ac  de  inea  snbstaiilia  , 
ut  alibi  fiisius  a  nobis  explicatnm  est  Toiii.  III. 
num.  ici3.   seq. 

563.  Obj.  secundo ,  Cfiristus  secunilum  huma- 
nam  naturam  fnit  omniscius  ;  atqui  omniscientia 
est  attributinn  diviiicr?  naturae  ;  ergo  etiam  alia  at- 
tributa  ,  oiiiiiipolenliae ,  omnipraesentiae  &c.  ha- 
bnit  .  Major  preb.  primo  ex  S.  Paulo ,  qui  de 
Chrislo  ad  CoLoss.  II.  3.  inqiiit:  In  quo  sunt  omnes 
thesauri  sapientice ,  &  scientice  ahsconditi .  Se- 
cnndo  Jo.  II.  24.  dicitur  Christns  novisse  internas 
hominum  cogitationes  ;  nnde  subditur  :  Opns  ei 
non  erat ,  ut  quis  testimonium  perhiberet  de  ho- 
mine  ;  ip^e  enim  sciehat ,  quil  esset  in  homine ,. 
Tertio  Petrus  ap.  Joannem  XXI.  17.  ita  Christum 
allocutus  est :  Tli,  no^ti  oninia  ,  Et  inulta  alia  re- 
periuntur  in  sacris  eloquiis  ,  quibus  oniniuin  re- 
rum  scientia  Chrislo  tribuitur  . 

564.  Hesp.  vel  hajc^  testimonia  accipi  posse  de 
Cliristo  secunduin  naturam  divinam  ,  &  tunc  cer- 
te  indicant  scieutiam  infinitam  ,  &  coinprehensi- 
vam  ,  quae  est  Dci  essentiale  attributum  ;  vel  etiam 
accipi  posse  de  scientia  aiumae  Christi,  quae  etsi 
perfectissima  fuit  in  suo  genere ,  non  fuit  tainer» 
infinila.  Aniina  eiiim  Christi  a  primo  snae  crea- 
tionis  momenlo  unita  Verbo ,  in  ipso  oinnia  vi- 
debat ,  qnae  vident  Beati  Coinprehensores,  &  muU 
to  perfcctins,  quam  alii  ,  utpole  majnri  luinine 
glorias  perfusa ,  ut  enim  recte  docet  Angelicns  hac 
5.  P.  quaest.  10.  art.  2.  ,  unusquisque  intellectus 
creatus  in  verbo  cognoscit ,  non  quidem  omnia 
simpliciter ,  sed  tanto  plura  ,  qtianto  perfectius 
videt  Verburn  ....  ,,  Ad  Clirisluin  auteni ,  &  ad 
,,  ejus  dignilatem  speclant  quodaiiimodo  omnia  , 
,,  inqnanluin  ei  subjecla  sunt  omnia  .  Ipse  etiain 
„  est  omnium  judex  cniislitutus  a  Deo ,  Dedit  ei 
„  Pater  potestatem  judiciwn  facere ,  quia  filius 
,,  hominis  est  Joan.  V.  27.,  &  ideo  anima  Chri- 
,,  sti  iij  Verbo  cognoscit  oinnia  existentia  ,  secun- 
„  duin  quodcuinque  teinpus  ,  &  etiam  hominuin 
,,  cogitatui  ,  ({uornin  est  judex  .  " 

565.  Quod  autcm  dicit  Paulus  ad  Coloss.  II. 
commnniler  a  sanctis  Patribus  intelligitur  de  Cliri- 
slo  secuudum  iiaturam  divinam ,  quamvis  possit 
etiam  inlelligi  de  scientia  anim.!?  Chrisli  .  Si  se- 
cuuduin  uatnrait^  divinain  intelligatur ,  tunc  signi- 
ficat  altitulinem  divitiarum  sapientice ,  &  scien-^ 
tix  Dei,  de  qua  loquitur  idein  Apostolns  ad  Ro- 

znau. 


lao  m  INCAUN.  SECT. 

inaiJ.  Xr.  53.  ,  &  qiiae  animae  Cliristi  commniiica- 
ri  non  potuit .  Si  vero  intelligatur  cle  Cluisto  se- 
rundum  naturam  luimanam ,  scientiam  auinu-e 
Cbristi  sigHificat  perfectissimam  quidem,  sed  li- 
lutam  . 

566.  Aliud  ex  Joan.  IT.  Jpse  sciebat  ,  guid  es' 
set  m  homine  ab.  Angeliro  ioco  niox  cit.  ita  ex- 
plie-atr_r,  itt  possit  inteUigi ,  7io?i  solu/n  quanlwn 
iid  scientiarn  divinam  ,  sed  etiam  quantum  ad 
^cientiarn  cnimce  ejus  ,  qiuim  liabehat  in  Verbo, 
Kt  certe  uon  repuguat  ,  tantam  auimae  Cluisti  f.uis- 
se  scientiam  commuuicatam ,  ut  etiam  corda  lio- 
minum  scrutari  p.osset :  repuguat  vero  iu  auima 
treata  iuiinitam  recipi  omniscieutiam  . 

567.  Postremum  ex  confessioue  S.  Petri  Tu  no- 
£ti  omnia  manifeste  spectat  ad  natiiram  divinam, 
quam  ^jaullo  antea  coufessus  fuerat ,  dicens :  Tu 
es  C^iristus  Jilius  Dei  vivi ,  qui  in  hunc  mund.um 
venisti ,  Quamvis  si  etiam  referatur  ad  naturam 
humanam  ^  minime  pjobat  ,  iu  e^  fuisse  scientiam 
infinitam  omuium  prorsus  reru.m  ,  sed  ojnnium  fo- 
rum  ,  quae  ad  Christi  regniun   pertiuebant . 

568.  Objicit  tertio  Buddeus  uudta  Scripturarum 
Aoca  ad  probandum  ,  humauas  natur  .  CJu-isti  fuis.- 
se  communicatam  omnipotentiam  .,  Matth.  XXVIII. 
j8.  Christus  dicit  ,  sibi  datam  fuisse  omnei^i  po^ 
iestalem  in  c<xlo  ^  &  in  terra  ;  quae  csrte  pote- 
stas  intelligi  uequit  de  divina  natura ,  cui  iiihil 
datum  esti  debet  ergo  iutelligi  de  Christi  uatura 
]\umana.  Kinc  &  Paulus  ad  Philipp.  111.  21.  illi 
tribuit  efficaciarnoperationls  (  tVsp^j/a  )  qua  pos- 
isit  subjicere  sihi  omnia  ;  quod  perinde  est  ,  ac 
si  illi  tribuis*et  omiiipotentiam  .  Pari  etiam  ratio- 
ue  Apoca!.  V.  12.  Aguus  occisr^  ,  idest  Christus 
secu.n.dum  humanam  naturam  ,  dignus  dicitur  ac- 
cipers  v.irtutem  ,  &  di<,'initatem  ,  &  sapienliam.  , 
tD"  fortitudinem  ,  &  honorem  ,  &  gloriam  ,  & 
lenedictlonem,  seu  omnia  attributa  naturae  divi- 
^iae  .  Maxime  autem  notari  debet  potestas  judican- 
di  ccminuuicata  Jesu.  Christo  ,  prout  homo  est  . 
Joan.  Y.  27.  Et  potestatem  dedi.t  ei  judicium  fz- 
cere  ,  quia  fihus  horninis  ejt ..  Haec  aulem  judi- 
candi  potestas  summo  Deo  convenit ,  de  quo  dici- 
tur  Genes.  XVIH.  24,.:  qui  judica.s  omnem  ter- 
ram  i  &  infiuiiam  rerum  omnium  uotitiam.  exigit, 
iit  judicium  sit  justum  .  Demum  Christo  hpmini 
•collata  qjtioquefuit  pot^stas  vivificandi :  Ja;u)..  V. 
21.  Sicut  Pat&r  siiscitat  rnortuos  ,  &  vivificat  : 
sic  &  Fiiius  ,.  quos  vult  ,■  iuvifcat ;  &  vers.  26. 
Sicut  enini  Pater  habet  vitarn  in  semeiipso,  sic 
dedit  &■  Filiohabere  vitam  in  sem.etipso  ;  ut  sci- 
licet  mtelligamus  ipsissima  aet.erui  Patris  attributa 
■iuisse  Filio  cominuuicata  ,. 

569.  Resp.  Heec  ,,  &  alia  quasdam  ,  quae  Prote- 
^tanttis  operose  aggjomeraut ,  minime  sufficere,  ut 
credamus  ,  fiuhs;  .  &  creatae  Jesu  Ch.risti  humaui- 
tati  fuisse  commuuicatum.  iiifinitum  onmipotentias 
divinae  attributum  ,  Primum  enim  de  potesiate  ,. 
q.uam  Chrislus  sibi  datam  fuisse  dicit  in  coslo-,  & 
itJiii  tem  MiUili.  XXVJJI.  jam  supra  expJicatimi  e.sS; 


11.  DISS.  III.  CAP.  V. 

num.  56i.-,  de  iis  quae  spectant  ad  iiistitutionem, 
&  gubernationcm  Ecclesiae  ,  cujus  factus  est  caput, 
])rout  dicit  Apostolus  ad  Coloss.  I.  18.  Ipse  est: 
caput  corporis  Ecclesias  „.,  ut  sit  in  omnibuspri' 
matum  tenens  , 

570.  Quod  veroadditum  est  ex  S.  Pauli  epistola 
ad  Philipp»,  explicatur  a  S.  Tlioina  in  Comment. 
de  virtute  divinitatis  ,  quae  iu  Christo  inliabitat  j 
&  de  qna  etiam  intelligitur  illu;l  Psalmi :  Oninia 
suhjecisti  sub  pedihus  ejus  ,  quod  S.  PauJus  asse- 
rit  iu  epist.  ad  Corinth.  XV.  26.,  ut  osteudat,.  o.- 
mnia  subjecta  esse  Christo  prapter  pottuliAiu  Pa- 
tris  ,  quae  eadeiu  est  etiam  in  P^ilio  ,  prout  ipse 
Christus  testatur  Joan.  V.  19.  Qucecumque  ille. 
(  Pater  )  Jecerit  ,  hcec  ,&  Filius  similiter  facit  ,. 
Ita  etiam  hunc  locum,  de  divina  Christi  uatura  , 
cui  utique  competit  onmipotentia  ,  saucti  Patres. 
interpretati  siuit.  Quod  si  aliquis  pertiuacile.r  ve- 
lit  ,  id  de  humana  Christi  natura  esse  intelliger,- 
dum  ,  mimme  repuguabo  ,  dummodo  per  amplis» 
situam  potestatem  eidem  comjanmicatam  iion  ve- 
iiiat  ipsa  divina  oiriuipotentia  ,  cujus  creata  Chri- 
sti  hunianitas  capax  non  erat  ,,  sed  ^lia  finita,  sci- 
licel  tanta  quautam  bumana  Christi  Jiatura  acci- 
pere  poterat  . 

571..  Eiundemque  sensnm  redduul  verba  Apo- 
calypsis  ,  videlicet  agno  ,  qui  occisus  est  ,  fuisse. 
c\  Deo  Patre  ojnuia  ea  doua  liberaliter  concessa  , 
q.uorum  erat  capax  ,  virtutem  scilicet ,  divinita^ 
tem  ;  seu  potius  ,  iit  graecus  textus  habet  ,  TKitQV  ^ 
divinitas  ;  quomodo  etiam  Prlmasias  ,  &  aliqui  ve- 
tcres  legeruut  &c.  ;  nou  autem  ipsa  attributa  divi- 
iia  ,  quae  iufiiiite  superant  omnem  creatam  capa- 
citai«m  . 

572.  Potestas-  judicandi  homiaes  potuit  utiqne 
Christo  ut  homini  communicari  ;  &  aequum  etiam 
videbatur ,  ut  in  extremo  judicio  liomines  judi- 
randi  suum  j.udicem  propriis  oculis  viderent :  »ed 
har^c  potestas  ijj  Ghristo  ut  homine  uon  est  infini- 
t;t ,  queinadmQd.um  est  iufinita  iji  Cliristo  ,.  utDeo,. 
INec  etiajrj  exigit  scientiani  infinitajn  ,  sed  soluin.. 
eam. ,  qua  omuia  cognoscautur  ,  quas  ad  ludiciuin 
perJineiit.  Saue  Chrislus  Jesus  hauc  judicaudi  po» 
testatenj  contulit  Apostolis,  qui  sedebunt  super  se-^ 
des  duodc-ciui ,  judicante'i  duodecim  tribiis  Israei  ; 
quiu  tamen  aliquis  suspicetur  ,  eis  fuisse  coliatam 
ipsam  snpremam  ,  &  infiuitam  Dei  potestatein,  cu- 
jMS  uuila  creatuj-a  est  capax  .  Geterum  S.  Augu- 
,<^tinus  '^i^ract.  XXf.  in  Joau.  uum.  i3.  T.  III..  P, 
II.  bene  observat ,  noir  Filium  hominis  solum  nog 
judicaturum  ,  sed  etiam  Patreni  :  sed  Paler  occul- 
tus  erit ,  Filius  manifestus  . 

573.  Itejn  S.  Augustinus  in  eodem  Tract.  XXT,, 
iium.  \.o..  xigens  de  virtute  Ghristi  vivificandi  rnor- 
tuos,  illam  rcfert  ad  divinam  Chri«ti  aaturaju,  a 
Patre  ipsi  couuuimicatam  ;  qua  sola  poterat  Chri- 
stus  miracula  facere  .  Sicut  homo  ,  invocat  Pa~ 
trem  :.  sicut  Deus  ,  facit  cum  Patre  ...  Et  sic  etiain 
idem-  S.  rJoctor  Tract.  XXII.  uum.,  9.  explicafc 
yerba  iUii :,  Slcut:  Pater  habet.  vipa.m  in  semetipso^ 

&,c. , 


DE  COMMUMC.  IDIOMATUM. 


»8r 


&c. ,  i^e  Clirisli  nitura  dlvitia  ,  iiKinifiis :  Chnstus 
in  seinetip<:o  habet  vitain ,  slcut  I\iter  ,  quia  est 
Verbuin  Dei .  Et  ihiiii.  io.  „  (^uoil  dicitur ,  de- 
„  dit  Filio ,  tale  esl ,  ac  si  diceretiir :  (^enuit  Fi- 
„  liuni  ;  generaudo  euim  dedit .  " 

574.  r)ices  .  Iii  Cliristo  serundum  luiuiaiiain  na- 
turain  fuit  potestas  dimittfndi  pcrrjta  .  Ipse  enim 
Clnistus  Mattli.  IX.  G.  dicehat  quibusdau»  Scriljis: 
Ut  autem  sciatis  ,  quia  Filius  hotninis  habct  pa- 
testatei/i  in  terra  dirnittendi  peccata  &c,  Alqui 
dimilter»'  peccata  est  attributum  proprium  Dei  , 
qui  Isai«Te  XLIII.  25.  dicit :  Ego  suj7i  ipse  y  qui 
deleo  iniquitates  tuas  :  ergo  &c. 

575.  hesp.  cum  S.  Thoma  5.  V.  quae^st.  10.  art. 
II.  ad  2.,  Filium  liominis ,  nempe  Cliristum  lia- 
Lere  jiolestatem  dimittendi  peccata  ,  non  virtute 
hwnanoe  naturce  ,  sed  virtute  naturce  divince  i  \\\ 
qua  quidem  natura  divina  cr^i^sistit  potestas  dimit- 
tendi  peccata  per  auctoritatem  ;  in  liumana  an- 
tem  uatura  consistit  instrumimtaliter ,.  &  per  rni- 
Tiisterium  .  Hiuc  sancti  Patres  coutra  Ariaiios  ex 
hac  ipsa  Cluisti  poiestate  recte  colligebant ,  ipsiim 
es3e  verum  Deum  .  Ita  S.  Ireuaeus  Ijib.  V.  contr. 
Hasr,  cap.  17.  Clnistum  Df  um  siinul  &  homiuem 
fuisse  ostendebat ,  ut  quomodo  homo  ,  compassus 
est  nohis  i  tamquam  Deus  ?7iiserealur  nostri  ^  & 
remittat  nohis  debita  nostra  . 

576^  Objicit  quarto  lUiddeus  qua^cumque  ex 
Scriptr.ris  couradere  potuit  adomiiiprc-csentiam  hu- 
inanitatis  Christi  comprobandam  ,  declaran»,  se 
iiou  lo(|ui  de  omiupotentia  absoluta ,.  prout  nudam 
dS^ixaraffieci'  praesentiam  iiiiportat;  sed  de  onini- 
prasseutia  modijicata  cuin  tytpytict ,  se  operatione 
divina  coujr.ncta  (a)  .  Prinio  celebris  est  illa  pro- 
inissio  CJiristi  Domini  Mallli.  XVTII.  20.  Ubi  sunt 
duo  y  vel  Lres  congregati ...  ibi  sum  in  medio  eo- 
rum  .  Secundo  alia  est  promissio  ejusdem  Jesa 
Christi  facta  Apostolis  apud  eumdem  Malth.  XXVIII. 
2C'.  Ecce  ego  vobiscut/i  sum  omnihus  diebus  usque 
nd  consur/imationem  sceculi .  Tertio  S.  Paulus 
Ephes.  I.  22.  seq.  dicit  ,  Christum  datuin  esse  ca- 
])ut  supra  omnem  Ecclesiam  ,  quce  est  corpus 
ipsius  ,  &  plenitudo  ejus  ,  qui  oinnia  m  omnibus 
adimpletur ..  Et  clarius  cap.  IV.  10.  Qui  descen- 
dit  y  ipse  est  &  qui  ascenlit  (uper  ornnes  cae- 
lof ,  ut  impleret  omnia  ,  Demum  &  a  sessione 
Christi  ad  dexteram  Dei  IJuddeus  argumentum  ira- 
Jut  jjro  stabilieuda  oinniprc^esentia  ;    per    dexteram. 


(a)  Non  (pinsi  natnra  linman.i  Clirrsli  sit  n])l'[Me  per 
aolam  operationem  ,  sen  per  scientl.iin,  &  potcntiani  , 
pront  oinnia  cognoscit,  &  omnia  iiliiqne  opeFatnr  .  Sed 
vult,  Christnin  secundinn  liuin.inatn  natnr^im  in  se  , 
C?"  (/lui  ipsum  snb^tantiain  syctatiun  y  omnibus  relus 
creiitis  (U:t:i  pricsentcm  esse.  IVJt-ijiorat  post  controver- 
siain  n  itam  inter  Protestnnles  ,  an  adsentia  ista  linma- 
Brf  Christi  natur^  (  oinnibns  reJnis  )  ciim  di\nnx  essen- 
ti<*  adsenliu  numero  eadem  sit  an  di\.'ersa  '  Eaindein. 
Iiuinero  esse  dicatnr  ,  etii'wi  n.itiira  Juiinan\  i<If-in  sit 
cnra  natiua  divijia  ,  nt  Eiit3'c!;iani  delirarnnt  .  Ciiui  e- 
nim  iiniiiensilas,  seu  omuiyraEseiUia  divina  ideui  [lor- 


enim  Dei  nou  c<jrtiu  aliqiifs  locui ,  sed  diviiia  , 
atqiio  iiifiiiita  inajesta»*  sigiiiiicatur  ;  ut  qu.mdo 
Mallh.  XXVI.  64.  dicit  Clkrislus:  Fidebitis  JiUum 
hominis  sedentem  ii  dextris  virtutii  Pni.  El  reip*a 
S.  Stcphauus  Act.  VII.  55.  vilu  gloriam  Dei ,  ^ 
Jesum   stanterh  ii  dextris  Dei  . 

577.  Hesp.  ad  primiim  ,  &  secundimi »  illain 
pracsentiam  ,  quam  Christus  iis  promisit  ,  qui  fue- 
rint  iii  uomine  e)us  congretjati  ,  tum  \|y»stolis  mis- 
sis  ad  docendiim  oiniirs  geutes  ,  ikui  t>se  corpo- 
ream  ,  sed  »|)iritiulem  ,  &  virtutis  ,  tjtia  nfinpe 
Christus  audit  orationes  eoruiii  ,  qui  in  un,niue 
ejus  coiigregautur ,  eisqnt'  pr^estu  est  sui  prf'te<:i:o- 
ne  ,  &  pr.Tsidio  ,  ut  iu  prim)  hjco  o?j,ecto  ex  M  itth. 
XVI.  Inalio  autem  loco  miniieste  siguili.^are  voluit 
eamassistentiain,  quam  A{>ostkdis,  e.»niui(juesucce9- 
soribus  pr.ncstiturus  erat ,  ae  iu  verbi  Dei  prrf^.iicatio- 
nc  errareiit;  (|uemadinoduiii  explicuimus  in  I.  '1  oin. 

578.  Ad  tertliim.  Nou  apparct  ,  quid  Ubi.jui- 
slaB  extuudere  possint  ex  iis  Apostoli  verbis:  Et 
plenitudo  ejus  ,  qui  omnia  in  omnihus  a.tiniple- 
tur  .  (Jbscurus  quidem  est  ille  locus  ,  &  intellectii 
difficilis ,  ut  fatentur  Interpretes  ;  sed  nullo  modo 
iudicat  ,  aiit  indicare  potest  ouinipraeieuliam  natii- 
rae  humana;  Christi  ,  cujus  ibi  nrc  vola  esl ,  nec 
vestigiuin  .  Ibi  eiiim  Apostolus  agit  de  Chrislo  ca- 
pite  Eccksiae  ,  quce  est  curpus  ejus  uiyslicum  : 
postrema  aiitem  illa  verba :  Plenitudo  ejus  ,^  qui 
omnia  in  omnibus  adimplelur  ,  vel  possaul  iuiel- 
ligi  acti^e  hoc  modo :  Quce  eadein  Ecclesia  est: 
plenicudo  ,  O  co/nplementum  ejus  ,  scilicet  Chri- 
sti  capitis  ,  qui  omnia  in  ornnibus  adimplet,  iicm- 
pe  intluxu  suo  .  "\'el  passive  hoc  sensu  ,  qui  Chri- 
stus  in  omnii)us  suis  inembris  adimpletur  .  A/ii 
enim  ,  ut  iuquit  Chrysostomus  huiic  locuin  expli- 
cans ,  nisi  muhi  in  Ecclesice  mjstico  corpore  nu- 
merentur  i  £>  sit  alius  quidem  manus  ,  ahusve- 
ro  pes ,  alius  denique  aliqua  alia  corporis  pars  , 
neque  cst  integrum  corpus ,  neque  impletur ,  aut 
perjicitur  caput ,  Iliuc  etiam  iilem  Apostolus  iii- 
fra  cap.  III.  18.  oplat ,  ut  fideles  impleantur  in 
omnem  pleniludintm  Dei  . 

S^f).  Facilior  est  oxplicatio  atiorum  verbornin 
cap.  iV.  eiuideiu  ipistolc-e  ubi  dicit  Aposiolus  , 
Christuin  asccndisse  siiper  omnes  coelos  ,  ut  im~ 
pleret  omnia  ,  scilicet  cjuae  de  eo  fuerant  a  Pro- 
phelis  prajnunciata  ;  iindc  etiain  Lacae  XXIV.  4^» 
Oiristus    jain  iain    ascenaiirus    ia   caelum    dicebat 

Di- 

S11S  sit  ciim  essenlia  ,  si  «mniprspseniia  hnman«  n.Ttii- 
r<p  Cliristi  cadein  nninero  sit  ,  ac  iLvina  oinnipraesen- 
tia  ,  etiam  iilem  crit  cnm  iiatnra  ilivina.  Contra  vero- 
alii  dicebant  ,  .si  oinnij>r.fseniia  hmnanve  natiir.T  noa 
eadein  niimtro  sit ,  ac  omnipr;»-sentia  divina;  aatnrj;  , 
secimtiir  in  Cliristo  i!in>!icein  esse  oinnipr^-seniiain  ,  .i- 
liain  iveini><- divin.T  a-itiir-i* ,  aliam  Iiiiraan(r  .  En  in  quas 
amhagCN  in';idi-riut  assertores  iibi({iiitatis  nat.iras  Im- 
man^  Cliri^ti  !  i^uif  tamen  difficiiltates  etimn  m:lt.int 
Je  aliis  aliribntis  (hvinis  omniscientia ,  oinnip<ii>-ntia 
&c.  :  <{nK  naiurae  Lumajue  Clu-isti  coininiuiJtata  essft 
\ofuDC  . 


i8^  m  INCARN.  SECT. 

P!scfp,nli3  siiis  t.  N^^cesse  est  ^  impleri  oinnia  ^ 
qua:  scripta  sunt  in  Lege  Mojsi^  &  Prophetis, 
t:>  Psa.lmis  de  tne  >.  Ita  S.  Thoinas .  Vernutameri 
si  quis,  velit  Iiaec  verba  iiitelligere  etiam  de  oimii- 
bus  locis  ,  cle  quibus  m  praecedeutihus  versiculia 
j^poslolus  locutus.  fuerat ,  uon  abnuan\ ;  duiniaoda 
h«c  iiiipletio  non  intelligatur  de  corporali  oinni- 
prass'jutia  ,  sed  quod  (]lnistus  repleat  oninia  po- 
lentia  doniinationis  sua?  » 

58o,  Postreniuin  de  sessione  Jesu  Christi  ad  de- 
xterain  Patris  ita.  explicatur  a  S.  Thoma  3.  P. 
quaest.  bQ. ,  quae  tota  cst  de  hac  niateria  ,  ut 
possil  priuio  dici  de  Chrislo  secuudum  naturam 
divinam  ;  &  tunc  nna  cum  Jo.  Damasceno  voca- 
bulo  pattrnce  dexteros  intelligitur  di<dnitatis  ho^ 
nor ,  c>  gloria  ,  m  qua  Filius  Dei ,  Patri  con- 
substantialis  ,  a  tota  a&ternitate  sedet .  Secundoau- 
tein  de  Christi  iialura  humana ,  quae  sedet  ad  Je- 
vcteram  Patris  ,  idest  in  honis  paternis  prioribus 
prce  ceteris  creaturis  ,  idest  in  majori  beatitudi- 
ne ,  ^  habens  judiciariam  potestatem  .  Haec  est 
etiam  expositio ,  quam  tradit  S.  Augustinus  ,  tuni 
in  Lib.  de  Synibolo  cap.  4.  Tom.  VI. ,  tuin  ia 
Psalmum  CIX.  Tom.  IV.  Digua  est  ,  quae  legatur 
lota  illa  qu.-eslio  58.  S.  Thomae  . 

58i.  (3bj.  quinto  ex  sanctis  Patribus  ..  S,  Cy- 
rillus  in  epist.  prima  adSucce^sum  ,  Del ,  inquit, 
ut  dixi,  propriwn  corpus  existens ,  ornnia  hu-. 
mana  iransctndit ,  non  alia  ratione  ^  nisi  per  di-. 
vmorum-  attributorum  con\muutcationem  .  Item 
Lib.  XII.  in  Joann.  cap.  02.  de  Christo  ita  loqui- 
tnr:  Jn  singulis  partibiliter  transiens  Unigenitus ,. 
&  auimas,  &  corpora  eorumper  carnern  iuam 
s-anct/fcans  impartibiliter ,  atque  integre  in  o- 
rnnibus  est ,  cu?n  unus  ubique  sit ,  nullo  modo  di- 
visus .  Nil  clarius  ad  significandam  Christi  ubiqui- 
Jatem  .  Setunda  S.  Hieronymus  in  Lib.  contra  Vi- 
gilantium  Tom..  11.  ait,  Jgmun  Dei  Christum  u- 
hique  esse ;  &  in  epist.  5o.  ad  Marcellam  ,  quae 
ab  ipso  fuerat  sciscitata  ,  an  Christus  post  resur- 
rectionem  per  illud  4oc  dierum  intervallum.  ali- 
qaando  asceuderit  ad  caslum  ,  scribit ,  non  opus 
jiabuisse  asceodere ,  &  descendere  ,  quia  ubique 
est .  Tertio  S»  Ambrosius  Lib.  VII,  in  Lucam  n. 
85.  Christum  alloquens  :  Licet ,  inquit ,.  ubique 
sis  semper ,  &  stans  in  medio.  nostrum  ,.  non 
cerneris  a  nobis  :.  erit  tamen  tempus ,  quo  uni- 
yersa-  caro  te  aspiciat  revertentem  .  Ac  denique 
S.  Jo.  Damascenus  Lib.  IIL.  de  fide  orthod.  cap. 
i4«  Div.initatem  dicit  corpori  prcerogativas.  suas. 
impenitam  fuisse  0. 


(a)  Pnma  cansa  statuendi  uljiquitatem  corporfs  Chri-. 
3ti  Lutnero  v.(leturfu,-ssa  dissidium  exortun)  inter  eum  „ 
ac  Zvvjnslimn  de  pr.Tsentia  reali  ejusclem  corporis 
Uir.sti  in  5acra  coena .  Cuni  enim  ZvvlnoUani  objice- 
Tent,  nnpossiljile  prorsus  esse  ,  ut  Chr.s"i  corpu.s^  eo- 
dem  tempore  n>  co-lo  esset ,  &  ia  ca>n. ,  Lutherus  re- 
pofiu.t,  Ohristi  corpus  heneficio.  unionis  hypostaticm 
e^se  ubuiue.    Postea  tamea  Lutherl  assecl*  a  Zvviu- 


II,  DISS.  IIL  CAP.  V, 

582.  Resp. ,  lu  primo  loco  S.  Cyrilluin  trlbnerfr 
Christi  humanitatt  dnna  particularia ,  &  eniinen*. 
tiora  ,  quae  nulli  creatae  natura»  concessa  unqu.un 
fuere*,  ac  propiore.i.  vere  dicere ,  rorpus  Christi 
talibus  donis  exornatum  omnia  humana.  tran^ 
scendere  . 

585.  In  alio  autem  loco  S.  Pater  explicat  Jesa 
Christi  praesentiam  iu  Sacramento  Eucharistiae  , 
quae  praesentia  non  oritur  ex  Lutheranorum  ubi- 
qnitate ,  sed  ex  speciali  virtute  verborum  conse- 
crationia  (a)  . 

584.  Ad  S.  Hieronymum  .  Primo  loco  Doctor 
maximus  refutabat  impium  Jovinianum  ,  qui  San- 
ctorum  reliquiis  debitum  deuegabat  cultum ,  quia 
vel  iu  sinu  Abrahas  ,  vel  in  loco  refrigerii ,  vei 
subter  aram  Dei  eorum  animae  considebant  ,  uec 
poterant  de  suis  tumuUs  exire,  &  ubt  voltierint  , 
esse  prassentes »  Ad  quam  insaniam  refellendain 
aftert  ea  verba  Apocalypsis.  XIV.  3.:  Sequuntur 
agnwn  ,  quocumque  vadit ,  &  postea  subdit :  Si 
agnus  ubique  ,  ergo  Ci^*  hi ,  qui  cutn  agno  sunt , 
ubique  esse  credendi  sunt  .  Jam  vera  si  his  ver- 
bis  voluisset  Hieronymus  Christi  ubiquitatem  si- 
guificare,  sequeretur,  hanc  ubiquitatein  etiam  San- 
ctjs  coucedere ,  quod  nemo  somniavit .  INihil  ergo 
aliud  voluit  S.  Doctor,  quam  animas  Sanctorum, 
sicut  &  Christum  Domioum  ,  esse  nobis  praesentei 
ad  excipiendas  orationes  nostras ,  non  praeseutia 
reali  ,  sed  spirituali  . 

585.  In  alio  autem  loco  Hieronymus  manifeste 
loquitur  de  natura  divina  Jesu  Christi ,  quain  u- 
bique  esse  'pluribus.  veteris  testameuti  loci»  lucu- 
lenter  demoustrat ;,  unde  infert ,  ambigendum  non 
esse ,  etiam  ante  resurrectionem  sic  in  Domini-- 
co  corpore  habitasse  Deum  Verbum  ,.  ut  &  in 
Patre  esset ,  &  coell  circutuni  clauderet ,  atque 
in  omnibus  infusus  esset ,  C^  circumfusus ,  idest 
ut  cwicta  penetraret  interior  ,  &  contineret  ex- 
terior  ,  Stultum  est  igitur  illius  potentiam  unius 
corpuscull  parcitate  finire  ,  quam  non  capit  cce" 
Iwn  &c. 

586.  Etiam  S.  Ambrosiua  de  divina  Christi  n.i- 
tura  est  intelligendus ,  secuudum  quam  ubique 
est ,  &  licet  invisibilis  ,  noii  longe  est  ab  uno-- 
quoque  nostrurn  ;  in  ipso  enim  vivimus  ,  move- 
mur ,  &  sumus  Act,  XVIL  27.  seq. 

587.  Demum  Sanct.  Jo.  D;unasceniKS  nihil  aliud 
vuk,  quairt  humanae  Christi  naturae  fuisse  vim  , 
&  etificAciam  ad  nos  redimendos  in  paiisione  im- 
pertitam  ;  dixerat  enini  quasi  immediate  antea  : 
^atienti  carni  conjuncta  erat  divinitas  ,  impassibi- 

lis 

gHanis,  pressi  dixerunt ,  Christi  corpus  esse-  in  sacra 
ccena  ,  non  propter  attrihutiim  otnnipr^psentiflp  ,.  sed  exr 
vi.  ver];orura  consecrationis  ,  8c  conuuesti  siint  de  Ho- 
spini.ino  ,  Jac.  B.isna°io  ,  aUis({ue  Galvinistis  ,  qnod  Lu- 
»heri  doctrin.i  rr.iucJiilenter  f-xph'caverint .  It.^  inter  a- 
hos  Matth.  Cliristoph.  ViafRns'  ui  Jniinadi^ersioniiiis  iii 
Jac.  Basnagil  historiam  reiigian.is,  Ecclesiarum  .  Sed  de 
suis  priVatia.  dissidiis,  ipsi  viderint .. 


ULi    *^Wl>liUUi\ll>.    lUJViiVl/V  1  t7iVl  . 


iB3 


lis  i)erse{'eriins  pnssionesque  saUuarts  reddcns  , 
C^  perjiciens .  Vide  siij).  n.  S^g. 

588.  Obj.  sexto  ex  ratioiie  .  Qii.i?  siint  luiina- 
liap  uatura  ,  j)r<Tiiicantnr  ile  Filio  Dei  in  concre- 
to ,  iit  probatmn  est  Propos.  I.  ;  st-d  Deiis  est  ipsa 
5tia  natura;  ergo  ea  qnae  pracdicantiir  de  Filio 
Dei  in  coiicrcto  ,  pn<isniit  eliaiu  de  ejiis  niltira  prne- 
dicari  in  ahstraclo  ,  Sic  etiani  recte  concindi  po- 
lest :  Chri<!tus  ent  Verbum  dninum  i  scd  Verburn 
divinum  est  ubique :  er^o  etiam  ChrLslus  est  U' 
bique , 

589.  Respondet  S.  Tliomas  art.  5.  ad  i.:  „  In 
,,  divinis  realiter  e«t  idoin  persona  coin  natiira  ; 
.,  Ik  ratione  liujiis  identitatis  diviiuT  iiatiira  j^rae- 
„  dicalur  de  Filio  Dei  ,  uoa  tainen  esl  idein  ino- 
„  du<  iij^nificandi:  &  ideo  qnapdam  diiM;ntur  de 
„  Filio  Dei ,  quae  iion  dicnutur  de  diviiia  lutu- 
,,  ra  ,  sicut  dicnnus ,  qiod  Filius  Dei  est  genilus; 
„  non  tamen  diciinift  ,  (juod  natura  divina  sit  ge- 
5,  nita .  Et  similiter  in  mysterio  incarnalionis  di- 
5,  cimus,  quod  Filins  Dei  |)assus  est ;  uon  autein 
„  diciinus  ,  quod  divina  natura  sit  passa  "  .  Ex 
qua  S.  Tliomae  doctrina  facile  soivitur  j)aralIogis- 
mus  objectus .  Cliristus  enim  est  Verbnm  diviiiuiu 
secunduin  divinain  naturam  ,  &  personam,  &  se- 
cundum  hanc  e^t  ubique  ;  non  autein  est  Verbuin 
divinum  secundum  uaturam  lnnnanain ;  quam- 
obrem  neque  secundum  hanc  est  iibique  . 

5.j('.  Hiuc  etiain  qusdam  explicanda  sunt,  quae 
apu  l  Hatres  nonnumquam  occurrunt ;  ut  illud  Ful- 
gcijiii:  Divinitatem  esse  crucifixam  secunlum 
carnem  ;  quod  ipse  ita  explicat  in  respons.  ^.  ad 
Ferrandiim ,  quia  Christus  est  sua  divinitas  .  Eo- 
deinque  seusu  Ecclesia  cauit :  Mors  inortua  tunc 
est ,  quod  mortua  vita  Juit  j  quia  Cliristus  j)ropter 
ideiititatem  oaturae  divinae  cuin  persona  apj)eilatur 
fita . 

591.  Sic  pariter  a  S.  Cyrillo ,  Atlianasio  ,  & 
aliis  nounullis  dicta  est  natura  divina  incarnata  , 
non  quasi  sit  in  carnem  conversa  ,  aut  carni  siut 
e)us  attributa  communicata  ;  sed  quia  natura  di- 
vina  unita  est  alteri  in  persona  ,  t^  rationc  hu- 
jus  unionis  &  divina  natura  dicitur  incarnata  , 
O"  natura  humana  deijicata  ,  ut  ait  S.  Thomas 
])ic  ad  2.  Vide  eliain  q.  2.  art.  2. 

592.  Inst.  j)rimo .  Ea  ,  qu.-B  sunl  divinas  natu- 
rae  ,  couveniuut  liumauae  niturac  iu  Cliristo  ,  sic- 
iit  coguo«cere  futura  ,  &  habere  saluliferam  virtu- 
tem  ;  pari  ergo  ratione  ea  ,  quas  suut  humanae  ua- 
turas,   j)oteruut  dici  de  diviua  :  adeoque  &c. 

5c)3.  Hesp.  cuin  S.  Thoma  ad  3.  ,,  Ea  ,  quae 
5,  suiit  diviuae  naturae  ,  dici  de  humaua  uatura  , 
„  iioii  secundum  quod  essentialiter  competunt  di- 
,,  vinae  «alurae ;  sed  secundum  quod  participa- 
;,  fi»e  deiivaiitur  ad  humanam  uituram:  uiide  ea, 
,,  qna  j)articipari  uon  possuut  a  iiatura  luimana 
„  (  >icut  esse  increatam  ,  aut  omiiipoteutem  )  nul- 
„  /o  modo  de  humana  natnra  diruntur .  Diviua 
„  aufem  nihil  participative  recipit  ab  humana  ua- 
j,  tura,    &  ideo  ea ,    quac  juut  luimauBe  udlurae , 


„  inilo  inodo  possunt  dici  de  divina  natura  *' . 
r»94'  Iiist.  secuudo .  Nihil  obstat ,  proprietaie» 
uatura;  divinae  coinrnunicari  iiatur*  hunian.-c,  quio 
taineii  utraqn»!  iiatnra  uiisc-atur,  ant  conliindafnr, 
S.  Jo.  Damascenus  I^ib.  III.  da  Jile  orthoJ.  cap. 
i5.  ex  IJasilio,  Maximo,  aliisqne  veteribus  allert 
simil»-  exemj)lum  ferri  igniti  ,  cui  proprietates  i- 
gnis  commnuicantur  ,  quiii  tanien  e)U8dem  iguii 
natura  curii  uatura  ferri  coinmisceatur ,  aut  con* 
fuiidalur . 

595.  Kesj).  Iiie|)tum  esse  lioc  ferri  igiiiti  eum> 
pliiiii  ad  id  comj)ro!)anduin  ,  quod  Hettrodoxi  coQf 
teudunt ;  uecjike  eniui  omnes  lerri  jirojjrietates  re- 
maiieiit ,  quando  ab.fgne  .intiine  jiervtditnr  ;  ul 
pitet  in  uigredine,  jiuritie ,  frigiditale,  qu.ii  igne 
j)euetraute  recedunt  .  Aj)tis<*iinum  auteiii  est  illud 
exemj)Iu!n  ,  prout  fnit  a  Sanctia  Patribns  adhibi- 
lum  ,  ad  ostendeudum  inodum  ,  qu»  utraq'ie  na- 
tura  iii  Chrisfo  cuin  communione  alterins  suas  o- 
peralioues  exerccbat ,  Audiatur  Damasc»  nus  loco 
lauH.  „  Sed  &  incandeuti  gladio,  iuquit,  uti  tuin 
^,  ignis  ,  tuin  ferri  naturft  servantur  ,  ita  &  diiaB 
,,  aciiones ,  &  earum  cftecta .  Nani  Sc  ferruiu  se- 
„  caudi  ,  &  ignis  urendi  vim  habetjt ;  ut  sectio 
„  quidem  actionis  ferri  opus  sit ,  ustio  autem  i» 
5,  gnis:  ac  discrimen  euin  iii  ferri  ardenti  sertio- 
„  ne  ,  turn  iu  serta  uslione  stivalur;  tametsi  jjojt 
„  hujusmodi  unionein  ,  iiec  ustio  citra  sectionem 
,,  sit ,  nec  sectio  sine  uslioue  .  Nec  quia  dnplei: 
,,  est  uaturalis  actio  ,  duos  proiude  caudenles  gla- 
,,  dios  diciinus ;  nec  rursii»  quia  uuus  duutaxat 
,,  iucensus  est  gladius,  ob  eam  causam  substau- 
,,  tialem  horum  distinctionem  confundiinus.  Eo- 
,,  dem   modo  iii  Christo  quoqiie  &c.  " 

596.  Inst.  tertio  .  (Jhristi  humauitas  hyj)Ostatico 
est  uuifa  naturae  divjii<B  :  ergo  fieri  neqait,  m  a- 
licubi  sit  natura  diviua,  nbi  nou  sit  e;iam  huina- 
na ;  alias  tion  essel  uuita  toti  iiaturae  divin^,  sei 
ejn-.dpui   i^arti  ,  quod  dici   ne]iiit  . 

597.  Hesp.  Quamvis  uatura  liumana  unita  sit 
nodo  indissolubili  uaturae  divinae,  nou  tanifu  h.-ec 
unio  talis  est ,  ut  natura  luimaiia  totam  jiernieet 
uaturam  divinam  ,  sic  uatura  divina  totam  j)ermeat 
huriianain  ,  eain  |ue  infiniie  excedit  .  Hinc  dici  qui- 
dfin  j)o{est ,  ubicumque  est  uatura  huinma,  ibi 
fsse  eliain  divinam  ,  tiiu  lamen  e  converso.  Pr*- 
clare  S.  Augustinus  ep.  187.  ad  Dardauum  cap. 
3.  postquam  probasset ,  Christi  luiininitateui  luuic 
esse  iii  ccbIo  ,  subdit :  Aon  est  autei/i  consequens ^ 
ut  quol  in  Deo  est ,  ita  sit  ubique  ut  iJens  . , , 
Una  enim  persona  Deus  ,  cb*  homo  est  ,  &  u- 
trumque  est  unus  Christus  Jesus  :  uhique  per  id , 
quod  Deus  est ,  in  ccelo  autem  per  id ,  quoj 
homo  % 

598.  Ergo  ,  iufcrunt  Lutherani ,  altcubi  dici  po- 
lerit ,  divinitatem  nou  esse  hiiinanitati  coniutiftam, 
scilicet  in  oinnibus  iis  locis ,  ubi  uou  iuvenitur 
humanitas . 

599.  Hesp.  neg.  roiis.  ;  &  in  eo  falluniur  Ad- 
Versarii ,   quod  hyposiaticam  unioaeni  iutelligiut, 

qua- 


iBi 


DE  INCARN.  SECT.  II.    DISSERT.  III.    CAP.  VI. 


qoasi  per  localem  coexistentiam  ;  ut  |)roj)torea  u- 
])irinnque  uon  existit  humanitas  ,  ncqiie  existat  il- 
la  iiidissolubiiis  unio  .  Sed  recta  fides  docel ,  il- 
lain  uiiiouem  inertabilem  ita  in  peisoua  factam  es- 
Se  ,  ut  iiatara  humma  iiullibi  exislere  possit,  nisi 
coniuucta  personas  Verbi;  quamvis  persona  Verbi 
immensitate  sua  ibi  etiam  invenialur  ,  ubi  non  est 
humanitas  .  eideni  tamen  hmnauitati  semper  con- 
juncta  ,  quarn  nunquam  dimisit .  Hujiis  rei  ali- 
quam  imperfectam  similitudinem  habere  j)ossumus 
in  anima  nostra  ;  cum  enim  sit  forma  substantia- 
lis  corporis ,  corpus  ni.'.llil)i  esse  potest  sine  ani- 
uia;  anima  tameu  cogitationibus  suis  quodammo- 
uo  immensa  ,  extra  cofpus  longe  ,  lateque  intelli- 
gcndo  vagatur  ,  quin  uliquaiido  suum  corpus  de- 
serat  . 

C  A  P  U  T      VI. 

De  regulis  quibusdani  ad  docirimim  communi- 
cationis  idiomatum  recte  inteUigendams  &  de 
nojmullis  qucesliuncuUs . 

600.  \/uamquam  aliqni  plures  ,  alii  pauciores 
huiusmodi  regulas  constituant  ,  onmes  tamen  in  iis 
ronsentiant  ,  quas  praecipuae  sintt .  Harum  prima 
&  fundameiitalis  est ,  ut  utriusque  naturcT?  pioprie- 
tates ,  seu  idiomata  semper  pra;dicentur  de  hypo- 
stasi  ,  seu  persona  Christi  5  non  aulem  proprietates 
unius  nalurae  Iribuantur  aiteri  uaUiras  :  unde  vera 
est  hacc  propositio :  Deus  est  honio  ,  &  homo  est 
Deus  i  non  auten\  hacc  :  Deitas  est  humanitas  , 
vel  contra .  Cavendum  tamen  est ,  ne  in  istis  pro- 
positioNibus  suppositum  cr(\ifu7/i  sjguiiicetur,  quod 
in  mj^sterio  Incarnationis  uuUum  est .  Qtumobreni 
hsgc  propositio  admitti  non  potest  Homo  Jactus 
est  Deus ;  quia  fieret  sensiis  ,  humanam  perso- 
nam  assumpsisse  naturam  diviiiam  ,  quod  falsiun 
est  . 

601.  Secunda  regula  est ,  ut  persona  possit  et- 
iam  ab  una  tantum  natnra  denominari ;  ut  Chri- 
stus  recte  dicitur  in  quibusdam  locis  S.  Scripti»- 
rae  FiUus  hominis  ;  in  aliis  Filius  Dei ;  &  pro- 
pter  hanc  rcgulam  verae  sunt  etiam  propositiones, 
quaG  videntur  contradictoriae ,  ut  cnm  dicitur  Chri- 
slus  passibilis  ,  &.  impassibilis ,  creatus ,  !k  increa- 
tus  &c.  Neque  enim  hujusmodi  propositiones  pro- 
prie  sunt  contradictoriae  ;  quia  eiiuncianlur  quidem 
de  eadem  persona  ,  sed  uon  secundum  eamdem  na- 
turam  .  De  Christo  inquit  S.  Ambrosius  de  Incar- 
nat.  cap.  5. :  liem  paliebatur  ,  &  non  patieba- 
tur  :  moricbatur  ,  C^>'  non  moriebatur  :  sepelicba- 
tur ,  Ci)-  non  sepeliebatur :  resurgahat ,  &  non  re- 
surgchat .  Et  Sanctoruin  Patrum  libri  pleni  sunt 
hujusmndi  locutionibus  ,  qua?  non  aliani  quam  ver- 
bornm  routradictionem  exprimuut  .  Vide  snpra 
uuni.  526. 

602.  Tertia  regula  ,  ul  nomiua  abstracta  unius 
naturse  non  possint  praedicari  de  alia  ueque  iu 
ibstraclOj  ucque  iuconcreto.  Sic  dici  uequit:- i/o- 


i?io  est  divinilas  ;  vel  divinitas  est  homo  ;  qnia 
fieret  sensus,  uuam  Clirisli  naturam  esse  in  aliaiu 
conversam  . 

6o5.  Quarta  regula  est  ,  ut  cum  idiomata  u- 
triusque  naturae  attribuuntur  personae,  propositio- 
nes  affirmr^tivce  semper  verae  sint;  non  autein  sem- 
per  veia3  sint ,  quando  negantur  ;  ut  si  quis  di- 
cat :  Filius  Dei  passus  non  est .  Quamvis  en.'in 
veruin  sit,  Filium  Dei  non  €sse  passum  secunduin 
naturam  divinam  ,  [)ropositio  tamen  absolute  pro- 
lata  ,  removet  attributum  passionis  a  persona  Ghri- 
sti ;  quod  est  falsmn  ,  Hujus  discrimiuis  illa  est 
ratio  ,  omnibus  nota  ,  quod  particulas  negativas  sint 
malignantis  naturce,  ut  praedicatum  totum  remo- 
veaut  a  subjecto  ;  ut  cum  absolute  dicitur  Fdius 
Dei  passus  non  est  ,  obvius  sensus  resultat ,  ut 
lioque  in  divina  ,  nec  in  humana  natura  sit  pas- 
sus  ;  quod  esC  falsum  .  Quapropter  similes  propo- 
sitiones  exponendae  sunt  cum  aliqua  modificitio- 
ue  ,  ex.  gr.  FUius  Dei  non  est  passus ,  rnortuus , 
sepukus  in  natura  divina  ,  Qu?e  regula  addendt 
claras  expositiones  etiam  in  iis  propositionibus  ad- 
hibenda  est ,  quae  licet  in  se  veraj  sint  ,  possunt 
tamen  ,  8c  solent  ab  heeretiois  in  pravum  sensuni 
trahi,  ul  istae  Christus  est  crgatura ,  vel  est  ser^ 
i-us  .  Vide  ,  quae  de  illa  propositione  unus  de  Tri' 
nitate  passus  est  dicta  sniit  supra  n.  g6.  seq. 

604.  Quinta  regula  prajcipit  ,  ut  distinguantur 
idiomata ,  quas  per  se  conveniujit  naturis  &  pro- 
pterea  dicuntnr  naturalia  ,  ab  aliis,  quae  non  con« 
veniunt  Christo ,  nisi  secundum  quamdam  habitu- 
dinera ,  ut  cum  dicitur  factus  pro  nobis  maledi- 
ctum  ,  aut  peccatiim  :  haec  enim  praedicata  non 
sumuntur  proprie  ,  sed  Christo  attribuuntur  per 
quamdam  habitudinem  ,  quatenus  Christus  pcenas 
nostris  peccatis  debitas  luit . 

605.  Sextam  regulam  Scholasttcis  suppeditavit 
Scotus  in  III.  ,  respoudens  huic  subtili  cavillatio- 
ni .  Si  Deus  est  Jactus  honio:  ergo  Deus  est  fa- 
ctus  Deus  .  Consequentia  proh. ,  quia  propter  u- 
nionem  naturarum  est  cofnmunicatio  idiomatumy 
&  ita  sicut  occidens  hominem  ,  occidit  Dcum  , 
ita  si  factus  est  homo  ,  factus  est  Deus  ...  Nem- 
pe  regula  est,  ut  coinmuiiicatio  idiomatum  soluni 
iocum  habeat  posita  unione  naturarum;  quaecum- 
que  igitur  exprimunt  ipsam  unionem  ,  ut  in  op- 
posita  subtili  cavillatione  ,  a  lege  communicationis 
excipiimtur;  ut  proinde  colligi  nequeat ,    si  Deus 

factus  est  homo  ,    hoc  est  unitus  homini ,    Deus 
factus  est  Deus  ,  nempe  imitus  Deo  . 

606.  Postrema  regula  est ,  ut  communicatio  i- 
diomatum  intelligatur  substantialiter ,  qnia  unio  n- 
triusque  naturas  fuit  substantialis :  non  aulem  mo- 
raliter  ,  aut  accidentaliter  ,  quo  sensu  etiam  Ne- 
stoiius  idiomritum  communicationem  facile  admi- 
sisstt .  His  autem  praemissis  quaedam  qnaestiones 
breviter  resolvendas  sunt  ,  qufls  no?ter  S.  Praece- 
ptor  proponit  ,  &  qu;irum  explicatio  mirifice  in-^ 
servit  ad  hanc  diriicilem  materiam  illustrandani , 

<^u3;xit  primo  An^elicus  Praeceptor  in  art.  i,  q« 

16. 


REGULAE  DE  COMM.  IDIOM. 


iB5 


x6. ,  an  slt  vera  haec  propositio,  Ucus  cst  hnmo.'* 
607.  He«t|)Oi)(!et  auiem  ,  !\aiic  propositiotu.in  ab 
omnibiis  Cltribliinis  ctHicedi  ,  non  taineii  ab  oiiiiii- 
biis  seriiiultiiii  eamdem  ratioiiein  .  Qiiidain  eiiiin, 
ut  Maiiicliici  ,  Verbum  Dei  lioininein  es»e  <lixe- 
rnnt ,  non  vertim  ,  sed  siiniUtudinariutn  ,  poiien- 
tes  Kiliuni  D«i  assiiinpsisse  carnem  jjliantasticain  . 
Alii  ,  iit  IMiutiiiiani  ,  verilatem  cariiis  admitteiites 
in  (iliristo  ,  verani  negabaiit  Divinitateni  .  Alii  de- 
uuim  ,  nt  Nestofiani  ,  coiicedebaiit  veritatem  pro- 
positionis ,  (nu-intum  ad  utrumque  termiuuin,  non 
tainen  salvabant  veritatem  ;;r(5!r;i«c<if/oni5  ,  quia  vo- 
iehant ,  liominein  praedicari  de  Dpo  solum  per 
quamJam  conjunctionem  vel  dignitatis,  vel  aucto- 
rilatis,  vel  etiain  arfcctionis  ,  aut   inliabitationis . 

GoS.  „  In  siinilem  errorem  ,  subdit  Angelicus, 
„  incidiint  qnicumque  poinmt  duas  liypostases , 
„  vel  diio  supposita  in  Christo  .  "  Vide  supra  n. 
92.  (a)  . 

609.  His  antem  explosis  erroribus  ita  quaestioni 
r<?Sj>oiidet :  ,,  Suppoiiendo  seciindiim  veritatem  ca- 
,,  tholicae  fidei ,  qiiod  vera  natura  divina  unita  est 
„  ■cuin  vera  natura  huinana  ,  non  soluin  in  per- 
„  sona  ,  sed  etiam  iii  siipposito  ,  vel  hypostasi  , 
„  diciinus ,  hanc  propositioneni  esse  verain  ,  & 
,,  propriam  ,  Deus  est  homo ,  non  solum  propter 
5,  veritatein  terminorum  (  quta  scilicet  (^hristus 
„  est  verus  Deus  ,  &  verus  hoino  )  ,  sed  etiain 
„  propter  verilatcm  praedicationis  &c.  " 

(^uaeres  secuudo,  au  sit  vera  hasc  propositio  Ho- 
7iio  est  Deus  ? 

610.  Respoudet  Aogelicus  qucRst,  16.  artic.  2., 
hanc  propositionein  e&se  verain  ,  &  propriam  , 
„  Hoc  eniin  noinen  homo  potest  sujijjonere  j)io 
„  qualibet  hypostasi  huinana  ;  &  ita  jxjlest  sujj- 
„  ponere  jiro  persona  Filii  Dei ,  quam  dicimus 
j,  esse  1iyj)0stasim  huinanse  naturas  .  Manifestuiu 
„  est  antein  ,  quod  de  persona  Kilii  Dei  ^ere,  ^ 
„  proprie  praedicatur  lioc  homen  Deus :  unde  re- 
„  Unquitur  ,  quod  hasc  sit  vera ,  &  jjropria:  Ho- 
„  mo  est  Deus  ".  Hoc  tamen  noinen  Z^e-u^,  quod 
sensn  jam  exj)licato  prasdicatur  de  homine,  debet 
r^stringi  ad  jiersonam  Verbi,  quia  i<A\.im  Verbutn 
caro  factum  est . 

611.  Neque  vero  quis  inferat ,  ex  lu3c  sequi , 
Kobis  reccntem  esse  Denm  ;  quod  &  per  se  absur- 
dum  est,  &  opj)onitur  illis  verbis  iNalmi  LXXX, 
9.  Non  erit  in  te  Deus  reccns .  Non  inquam  ; 
ex  doctrina  enim  hactenus  exjiosita  ,  non  admitti- 
inus  Deuin  recenteni  ;  sed  dicimus  ,  Verbum  quod 
erat  in  principio  ,  idest  ab  aelerno,  carnein  esse 
factain,  ac  jjropterea  veruin  esse,  quod  homo  est 
Deus:  nt  tota  novitas  ,  &  niutatio  sit  in  nalura 
assunipta  in  consortium  divinitatis,  non  in  iiatura, 
aut  persona  divioa  . 

„  Qnaeres  tertio,  ntruin  Christus  possit  dici  ho- 
„  7/20  Dominicus  ?  '' 

(a)   Id  necnvit  Pet.ivlus   LiJ).  IV.    De   Incarn.    C.   la. 
nuin.  3.  Sed  vindicias  Sancti  Thr>in;«  egit  P.  Bern,  de 
Gazzani^a  Theol,  Tom,  V, 


(u7,  rN>-;ut  S.  Thomii  arf.  5.,  ubi  ita  ratioci- 
natur :  „  Cnm  dicitur  hoino  Christus  Jesiis,  desi- 
„  piiatur  siij)|»ositum  .-Eternuin  ,  quod  est  persona 
„  Kilii  Dei  ,  j)roj»ttr  hoc  ,  quotl  e«t  nnuin  suppo- 
,,  situni  utiius(|ue  naturae.  Ik-  persona  autein  l''i- 
„  lii  Dti  pricdiratur  Deus  ,  r>  Dominus  esscn- 
5,  liuliter  ;  &  ideo  noii  debet  jjricdicari  denomi- 
„  nalii-e  ,  q'-ua  hoc  derogat  vtiititi   iniiouij  .   " 

61 5.  Dires;  S.  Augustinus  in  I.ib.  liXXXflf. 
Qucestionu^rfi  qu.  55.  T.  V/.  ,  &  in  lAb.  II.  de 
Sermnne  Doituni  in  monte  c.  6.  T.  III.,  Jcsum 
Christuni  non  dubitavit  aj>j)ellare  homint-m  Do- 
mini-zum .  Eodem  etiam  nomii-ie  einn  ajijjcHarunt 
nonnulli  vetercs  ,  nt  Athaiiasius  in  Exposit.  Jidei  ^ 
Chrysostonuis  in  Homilia  de  Cruce  ,  Didvmus  Lib» 
III.  de  Spintu  S.  ,  queiu  S.  Uieronyinus  latiue 
vertit ,  E|)ij)l".anius  in   Ancorato  .,  &  alii  . 

614.  Kesp.  S.  Atu^istinum  in  Lib.  I.  Bctracta- 
tionum  cap.  19.  Im|us  dicti  pceintuisse.  Ibi  enim 
revocans ,  quas  iu  Lib.  II.  de  Serm,  Doniini  in 
tnontc  scrijwerat:  „  IVon  video ,  iuquit ,  utrum 
„  rerte  dicatur  homo  Dotninicus ,  qui  est  nie- 
,,  diator  Dei ,  &  hominum  iiooio  Christus  Jesus. 
,,  cuin  sit  utiqiie  Dominus  ...  Et  lioc  quidem  ut 
„  dicerein  ,  apud  quosdam  legi  Traclatores  catlio- 
5,  licos  divinorurn  eloquioruin ,  Sed  nbicumiiue 
,,  hoc  dixi  ,  dixisse  lue  nollein,  Postea  quippe  vi- 
„  di,  iion  esse  dicendum,  quanivis  noimuUa  pos- 
,,  sit  ratione  defeudi .  "  Hanc  autern  rationem  ex- 
j)J.icat  S.  Thomas  ,  quia  scilicet  posset  eiiqius  di- 
ccTc  (Jluistum  horninem  Dominicuin,  propter  hu- 
inanain  naturam  ,  quain  siguificat  hoc  iiomen  lu)- 
J710 ,  non  aiitem  rattone  suppositi .  Kt  sio  exjjli- 
cari  j)ossunt  veteres  ilii,  qui  ininus  {)ioprie  Jesum 
Christum  aj>pellarunt  hominem  Donunicuin  .  Ad 
liaireticoruin  autem  versutias  cavendas  j^raGstat  ab 
hujusmoili  locutiouibus  absliuere,  qua;  fdcile  j)0s- 
sunt  iu  jwavuin  sensnin  detorqueri . 

GiT).  Dices  secundo  .  Jesus  Christus  apj^ellari 
j>otest  honio  divinus  ,  queniadinodum  eum  appel- 
lavil  Dicuysius  vulgo  AreOj)agita  c,  5.  Je  Eccle- 
siast.  Hierarchia:  ergo  etiam  &c, 

616.  R&»j)ondet  Angelicus  ad  5.  „  Hoc  nomeri 
„  divinum  consuevit  proedicari  etiain  de  liis  ,  de 
„  qnibus  j)raedicatur  essentialiter  lioc  noinen  Z^^f/5, 
,,  dicimus  €nim  ,  quod  dii-iiui  esscntiu  est  Deus  , 
,,  ratione  identitatis  ,  &  quod  essenlia  est  Dei ,  si- 
„  ve  disina  propter  diversum  modum  sigoiCran- 
„  di  ,  &  Verbum  divniuni  ,  cuin  laincii  Verbuni 
„  sit  Deus ,  Et  siuiiliter  diciinus  personam  ditt- 
„  nam  ,  sicut  &  personain  IMatonis  ,  j)ropter  di- 
„  versuin  mwlnm  significandi  .  Sed  'Dominicus 
„  non  dicitnr  de  iiis ,  de  quibus  Doininns  pra?- 
„  dicatur.  Non  eniin  consuevit  diri  ,  qucKi  aliqui* 
„  lioino  ,  qui  est  Dominus,  sit  Dorninicus  s  se«l 
.,  illud  ,  quod  qualitercumque  est  Domini ,  Do- 
„  tmnicum  dicitur  :   sicut  doininica  vuUmtas ,  vel 

„  do- 
Ruheis  in  Diss«rc.  pr*via  ad  Toui.  1.  3.  P.  c  i. 

24 


186 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  III.  CAP.  VI. 


„  doiniiiica  manus ,  vel  doiniiiica  passio.  Et  ideo 
Ipse  liomo  Cliristus  ,  qiii  est  Doininus,  non  po- 
test  dici  Dotninicus  .   Sed  potest  caro  ejus  dici 

„  caro  dominica  ,    &  passio  ejus  potest   dici  pas- 

„  sio  dominica  ,  " 

Quaeres  IV.    utrum  Christus    dici    possit  Crea- 

tura  ? 

617.  Resp.,  Id  absohite  diceudum  non  essc , 
sed  solum  cum  aliqna  expositione  ,  nt  intelligatur, 
id  referri  ad  humanam  Christi  uaturam,  quae  re- 
ipsa  creata  a  Deo  fuit ,  &  iu  cousortium  divini- 
tatis  assumpta  .  Nou  debet  autem  id  absolute  di- 
ci ,  ne  suspicio  oriatur  liaeresis  Arian.T ,  quas  Chri- 
stum  creaturain  esse  ,  &  Patri  iuferioreiu  assere- 
bat ,  uou  solum  quantum  ad  naturam  huuianam  , 
sed  etiam  quantuni  ad  persouam.  Exemplum  af- 
fert  S.  Thomas  ex  humanis  rebus  ;  ea  euim  ,  de 
quibus  dubitari  pot&st,  an  conveniani  toti ,  vel  so- 
lum  parti  ,  nou  proferimus  ^i^^o/ufe,  Cb'  simplici- 
ter,  sine  determinationes  nonenhndicwnus,  quod 
Mthiops  est  albus  ,  sed  quod  sit  albus  secundwn 
dentes :  dicimus  autem  sine  deCerminatione  ,  quod 
est  crispus  ,  qnia  hoc  non  potest  ei  convenire,  ni- 
si  secunduin  capillos  . 

618.  Haec  quidem  locutio  Christus  est  creatu- 
ra  fuit  aliquaudo  a  sanctis  Patribus  usurpata,  ut 
a  S.  Leoue  Papa  in  Serm.  III.  Pentecostes  diceu- 
te  ,  creatorem  mundi  factum  esse  creaturam,  i- 
tem  a  S.  Gregorio  Nazianzeuo  Orat.  XXXVI.  at- 
que  ab  ipso  S.  Augustiuo,  qui  Serm.  VI.  de  Na- 
livitate  dicit :  Factus  est ,  qui  Jecerat .  Veruuta- 
meu  bene  advertit  S.  Thomas  ,  aliqumdo  sauctos 
Doctores  causa  brevitatis  ,  determinatione  omissa  , 
nomiue  creaturce  usos  fuisse  ,  loquendo  de  Chri- 
sto  j  ex  eorum  tamen  aliis  verbis  iiquido  cousta- 
re  ,  illam  determiuationem  ,  quatenus  est  homo  , 
fuisse  ab  ipsis  subintellectam  . 

619.  Hujus  rei  documentum  possumus  sumere 
ex  S.  Jo.  DamascenOe  qui  cum  Lib.  111.  de  or- 
thod.  c.  4«  dixisset  absolate  de  Christo ,  quod  sit 
creatus ,  C^  increatus ,  passibilis  ,  &  impassihi- 
lis  ,  alio  in  loco  ,  nempe  Lib.  IV.  c.  5.  clarius 
loquitur ,  inquieus :  Ipsa  una  hypostasis  (  Cliri- 
sti  )  €?•  increata  est  diyinitate  ,  &  creata  est 
humanitate , 

620.  Art.  autem  10.  monet  Augelicus,  dici  qui- 
dera  posse  ,  Christum  ,  secundum  quod  est  homo  , 
esse  creaturam  ,  si  reduplieatio  cadat  supra  ua- 
turam  humanam  ,  quae  reipsa  creata  est ;  non  au- 
tem  si  reduplicatio  cadat  supra  suppositum  ejus- 
dem  humanae  naturae  :  ut  si  qnis  diceret :  Chri- 
stus  ^  secundum  quod  hic  homo,  est  creatura. 

Quaeres  quinto  ,  utrum  hsc  propositio  sit  vera: 
Iste  homo  ,  demonstrato  Christo ,  incepit  esse  P 

621.  Negat  Angelicus  art.  g.  ob  duplicein  ra- 
tionem.  Primo ,  quia  diceudo  Hic  homo ,  demou- 
Strato  Ghristo  ,  designatur  suppositum  ?eternum , 
cujus  «ternitati  repugnat  incipere  esse :  unde  kaec 
falsa  cst :  Hic  homo  incepit  esse .  „  Nec  obstat , 
„  quod  iacipere  esse   coQvenit    hamande    natur^  , 


„  quae  siguificatur  per  hoc  uomen  ?io;720.'  qulatet- 
„  iiiiuus  iu  subjecto  positus  uou  teuetur  ybrma/j- 
,,  ter  pro  iiatura,  sed  magis  materialiter  pro  sup- 
„.posito.  "  Secuiiio,  quia  etiainsi  propositio  ej- 
set  iu  aliquo  sensu  vera,  uon  deberet  sine  aliqua 
determinatioiie  usurpari ,  propter  periciilum  haere- 
sis  Ariana;,  quas  Christi  [)ersoiiain  aliquaudo  nou 
fuisse  ,  blasphemando  dicebat  . 

622.  Si  quae  autein  suut  veterum  Patrum  locu- 
tiones  ,  quae  videautur  id  asserere ;  ut  ciuu  S.  Au- 
gustinus  Tract.  CV.  iu  Joaiin.  dicit  ,  Priusquam 
mundus  esset ,  nec  nos  eramus ,  nec  ipse  me- 
diator  Del  &  hominum  homo  Jesus  Christus ,  Si 
quae  ,  inquam  ,  suut  siinilia,  debeut  semper  intel- 
ligi  cutn  determinatioue  secundum  humanitatem , 
licet  expressa  uon  inveuiatur.  Mouet  denique  Au- 
gelicus  ,  quod  licet  haec  propositio  sit  falsa :  Ho- 
?jio  Christus  esse  incepit ,  alia  tainen  est  vera : 
Christus  incepit  esse  homo  ;  fit  enim  sensus  ma- 
uifestus  ,  supposituin  diviuum  ,  quod  a  tota  aster- 
nitate  existebat ,  in  tempore  suscepisse  carnem ,  & 
factum  esse  hominem  ;  ita  tamen  ut  tota  mntatio 
sit  ex  parte  huuiauae  naturae  ,  ut  saepius  jam  di- 
ximus  . 

Quaeres  sexto  ,  utrum  haec  propositio  sit  vera  . 
Christus  ,  secundum  quod  homo ,  est  Deus  ? 

620.  Respondet  S.  Thomas  art.  11.  „  Quod  i- 
,,  ste  termiiuis  homo  \n  reduplicatioue  positus, 
,,  potest  dupliciter  accipi .  Uuo  modo  quantum  ad 
,j  naturam  ;  &  sic  uon  est  verum  ,  quod  Christus  , 
,,  secuuduin  quod  lioiuo  ,  sit  Deus;  quia  humaua 
,,  natura  est  distiucta  a  divina  secundum  ditTeren- 
,,  tiain  naturae  .  Alio  modo  potest  accipi  ratione 
,,  suppositi ;  &  sic  cum  suppositum  naturae  huma-. 
„  nae  iu  Christo  sit  persona  Filii  Dei  ,  cui  per 
„  se  couvenit  esse  Deum  ,  verum  est  quod  Ghri- 
,,  stus ,  secundum  quod  homo,  sit  Deus  .  Quia  ta- 
,,  men  termiuus  in  reduplicatione  positus  magis 
,,  proprie  tenetur  pro  natura,  quain  pro  supposi- 
,,  to  ,  ideo  magis  esl  ista  negauda  Chrlstus  secun- 
3,  dum  quod  homo  ,    est  Deus ,    quam  atfirmau- 

d  1       " 

624.  Alque  eadem  ratione  idem  S.  Doctor  art, 
12.  aliam  quaRstionem  resolvit ,  au  vera  sit  haec 
propositio :  Christus  secundum  quod  homo  ,  est 
hjpostasis  ,  vel  persona  ?  iuquiens:  ,,  Gum  dici- 
,,  tur  ,  Oiristus  ,  secundum  quod  homo  ,  est  per- 
,,  sona  ,  si  accipiatur  ratione  suppositi,  mauife- 
,,  stum  est ,  quod  Christus ,  secundum  quod  ho- 
,,  mo  ,  est  persona;  quia  suppositum  humauas  na- 
j,  turae  nihii  est  aliud  "  quam  persoua  Filii  Dei . 
„  Si  autem  accipiatur  ratione  naturas  ,  sic  potest 
5,  intelligi  dupliciter  ,  Uno  modo  ut  intelligatur  , 
,,  quod  uaturae  huinanae  coinpetat  esse  in  aliqua. 
,,  persoua;  &  hoc  etiam  modo  verum  est  ...  Alio 
,,  modo  potest  iuteliigi ,  ut  naturae  humanae  ia 
5,  Ghristo  propria  personalitas  debeatnr  causata  ex 
,,  principiis  humauas  naturae  :  &  sicChristus,  se- 
„  cundum  quod  hoiuo  ,  non  est  persoiia  &c.  " 

625.  Quainquain  yero  quae    hactenus   de   coin- 

mu- 


DE  ILVERESI 

mnnicatione  iHiomalnm,  de  ror^nlis  in  ea  tpncrjdis, 
&  de  qMihnsd.un  propnsitioriiljiis  rx  S.  Thouia  , 
alii^qiie  Scliolasficis  altuiiiniis  ,  niniis  siibtilla  ,  & 
etiaiii  difhcilia  vide  iiiliir  ,  coiuemnenda  t.unen  nori 
sunt  ,  pliiriijinin  erini  inserviuntj  ac  pl.me  dixe- 
rim  ,  iierM» '.ria  vilpiitiir  ad  pMram,  &  def«catain 
jnerTdbilis  hujui  Myiierii  doctrinaiu  i 

CAPUT  VII. 

Da  Hoeresi  Monothelitarum  . 

62G.  Oi  iion  penitus  cxtinctac  ,  saltem  compres- 
sae  in  Oriente  videbantur  dii.T»  pesiilerae  lia?re>.es 
IKovafiana  ,  atqne  Eutychiaiia,  rinn  n.)va  (|uaedain 
saeculo  VII.  inennfe  eriipit,  ^iria  Alonothelitaruin  , 
qiui  nnijiiisi  uiiicam  in  Chri^to  divinitatis  ,  atque 
hmnanitatis  voluntatem  admitttbat  ,  &  unica.n  pro- 
inde  ejusdem  operationem  .  Priinus  hujus  erroris 
architectns  dicitur  fnisse  Theodorus,  Pharaiiites  iii 
Arabia  Episcopus  ,  docens  ,  personaB  Verbi  ita  o- 
mnia  tribuenda  es«e ,  ul  ipsum  soluin  in  natura 
humana  ageret ,  tamqnam  in  omuiuin  suarum  o- 
peratiouiim  instrnmento  j  qua  de  re  an.  626.  li- 
brmn  a  se  elucubratuin  ad  Sergium  Patriarchain 
Coiistantinopolitannin  misit .  Sergins  vero  errorem 
statiin  approbans  ,  Tlieodoro  remisit  quoddam  scri- 
ptum  ,  quod  a  praedecessorc  «uo  Menna  ad  Vigi- 
lium  K.  Pontificein  directum  fuisse  dicebat ,  &  iii 
q  10  idem  error  confirmabatur  ;  quod  faineii  scri- 
ptum,  ut  suppositifinm  &  a  Sergio  ipso  exaratum 
in  Sess.  XIV.  Concilii  VI,  cecnmenici  inventum 
itiit  (n)  .  Poslea  idem  Sergiu«  adeo  pro  hac  hae- 
r«'si  laboravit  ,  ut  ejusdeni  Patriarcha  communiter 
lubeafur.  Nam  &  Panlum  Severianornm  capnt , 
&  Gregorium  Arsanum  Paulianistam  litteris  solii- 
citavii:  deinde  Cyrum  Phasidis  Episcopum  ,  &  qiod 
Catholicorum  causae  plurimnm  nocuit,  ipsnm  He- 
raclium  Imperatorem  ,  ejus  grafia  ,  ac  potenfia  a- 
butens,  in  Monothelitarum  partein  pertraxit .  Hiuc 
in  VI.  Synodo  act,  XIII.  Serg?-ns  priinus  de  im- 
pio  lioc  dogmate  scripsisse  dicitur  . 

627.  Porro  Cyrns  ,  cuin  postea  ad  Patriarclia- 
lein  Alexandrinam  sedem  evectus  fuisset ,  Syno- 
dum  habuit  au.  G33.    in  qua  ut  hacreticos  Euty- 


(a)  Non  solnm  Jioc  scriptnm  Mennae  siippnsitltiiim 
inventum  est  Act.  XIV.  Concilii  V'l.  ,  sed  etiani  non- 
nnlla  alia  opnsciila  fiiisse  dolo  a  Monothelitis  viii.ita 
manii  Georgii  Monachi  ,  probatntn  fnit  .  linmo  ipse 
Georgins  Concilio  pr<rsens  id  fassns  est ,  neinpe  diios 
libellos  Visilii  Roin.  Tontitkis  ,  aUenim  ad  Jnstinia- 
HMin  linper.  allernin  ad  Tlieodoriun  a  se  conscripias  , 
.nt<|iie  Codicibiis  Syno<li  \.  addilos  .  Sed  <Ie  Jibr.s  a  Mo- 
noilielitis  ,  ac  Monopbylis ,  lalso  (jiiilmsdnn  S.inctis 
Patribiis  adscriptis  legaliir  P.  Midi.  Le-Qiieiii  Dissert. 
]I.  Damascenica  ^.  iq.  set^.  Theodonini  Phjranitein  iit 
priinnin  nova*  istins  haeresis  anetorein  Sao'  tns  Mirii- 
nns  Papa  nominavit  in  Syno<Io  Romana  .  Sed  Tlito- 
phantes  ,  Cedrenns,    $c  alii  Greeci  ejusdcin  primuin  i- 


MONOTHEL.  187 

chianos ,  qni  Theodosiani  vocabanlur  ,  ilbi  conci- 
liuret ,  novem  proposuit  arliculos ,  iu  quorum  se- 
pfimo  asserebatnr  ,  unnm  tsje  Cliristiun  op<'rarite 
Deo  decibilta  ,  Cb*  huniAna  ,  una  Uei  Cir  viri  o- 
peratione  (  ^peiy  J^pixn  inp.yt^ac  ) ;  ita  nt  nonnisi 
per  iiitellectuni  possent  dii.i:  operationes  di«.tingui 
(  V.  T.  VII.  Con':il.  p.  2H2.  ) .  tu  sua;  autem 
assertionis  patrociiiinm  advocare  aiiiin  est  auct<Tri- 
tatnn  S.  Dionysii ;  sed  hujus  lextiim  adulteravit ; 
cum  Sanclus  di\isjel  novam  fJevirdem  operat^o- 
m-m ,  Cyrin  dixit  unam .  Post  autem  hoa  cuin 
Theodosianis  roncordiae  articnlos  ad  Sergiuin  mi- 
sit,  a  quo  gr;iiu!atorias  ,  atqiie  apjjrobatorias  lilte- 
ras  recepit,  (jnaB  Actione  sen  Secretario  111.  Con- 
cilii  Laferaneiisis  insertae  sunt  (6)  , 

G-zH.  Qui  tanto  malo  occiirreret ,  nniis  in  Orien» 
te  iiiventus  est  .Sophronius  ,  tnnc  quidem  simplejs 
Monachns,  sed  postea  ad  Thronum  Jerosolyniita- 
num  ineriio  evectns .  Hic  primo  Tyrum  eiiixe  ob- 
secravit  ,  ne  articulum  illum  septimum  evulgaret; 
cum  aufem  nihil  proficeret ,  Constantinopoliiu  pro- 
fectiis  ad  Se.-giuin  ronversus  est ;  cni  etiam  plnri- 
niaSanclornm  Patrum  lestimoiria  ostendit ,  quibnj 
luculenter  duae  Christi  voliintafes,  &  opcratioiiei 
distinguebantur  .  Sergius  autein  canssatu^  ,  nolle 
se  unionem  cuin  Theodosianis  jam  peractarn  tur- 
bare  ,  Iioc  iinnin  pr^estitit ,  tit  litteris  ad  Cyrnm 
datis  praeciperet ,  silentio  hanc  controversiam  so- 
piendam  ,  &  fantnmmodo  praedicandnin  ,  unum  , 
eumdemque  Jesniu  Christnui  tam  divina ,  quam 
humana  cperari .  Atqne  hinc  suain  oeconomiaiu 
exposnit  etiain  Honorio  Pontifici  maxiino  lifteris 
ad  ipsuin  <iatis  an.  354.  q"»  Actioni  XII.  Sy- 
nedi  VI.  insertae  fuerant  (Toin.  Vli,  Concil.  pag. 
gSr.  )  . 

529.  In  liis  antem  litleris  Sergius  mira  arte  pri- 
mo  ea  reJerebat  ,  quae  Cyrns  ,  cum  Lazornm  ess^-t 
Episcopus ,  ad  Persas  converfendos  egerat  ,  tuui 
ea ,  qnae  ad  Patriarchafum  AlexanJrinura  exalta- 
tns  pro  scliismate  Entychianorum  tollendo  feliciter 
praestiterat;  ejnsqne  opera  totum  .^jgypti  popnliun 
JFactum  fuisse  uflam  gregem  Christi  .  Post  antem 
enarrat  dissensionem  natain  cum  Sophronio,  pro- 
pter  capitulum  de  una  operatione  Christi  qnod  iu- 
ter  Concordiae  iniiae  cum  Haereticis  resipiscentibus 
capitula  septimum  erat  ,  Tertio  dicit ,  diunm  s'bi 

vi- 

nitinm  repetnnt  nb  Ailiinasio,  Jacobit.inim  Patriar- 
cha,  (jiii  Hericlio  <fii*stionem  proposiiit  ,  diiplexne, 
an  nna  esset  in  Cbristo  volnnlas  ,  &r  operatio.*  Hera- 
cliiis  antem  Sersiiim  conMiJtiit  >  qui  uuicam  esse  re- 
spondit  . 

(i)  Ss.  Papa  Marrinits  jnssit  affVrri  coJicem  SanC-i 
Dionysli ,  p\  <|mo  \oc\\s  indicatns  a  Cjto  lectns  fnit  . 
H^c  aiUc^m  S.  Dionysii  verbi  in  epist.  ad  C.ijnm  t 
,,  Eti.im  Don  seciindiitn  Henin  divina  operatus,  ne<j!i8 
„  luiinin.i  sectindnm  liominein  ,  sed  Ueo  hoinlne  lacio, 
,,  noiiatn  ijnaiiuUsm  D^i  ^'irilem  ,  idest  theandricam  ,  O' 
,,  perationem  nobis  ost<ndtns.  "  Tnnc  S.inct.  .V.irii- 
n  is  dolosas  H^^Toticoniin  aries  apeniit  ,  &  h.nnc  Jociim 
S.  Uionysii  etiam  a  Sergio  corrnptum  luisse  afiirrr..^vit  1 


iSS 


DE  INCAflN.  SECT.  II.  DISS.  III.  CAP.  VII. 


visum  fiilsse ,  &  valde  onerosiikn ,  propter  hanc 
coutroversiam  destruere  oiniiein  istaiu  coDcordiain*, 
atque  luiitatem  ,  quae  fuerat  effecta.  Quarto  men- 
titur ,  Soplironiiun  rogatuni ,  ut  clara  testimonia 
ortliodoxorum  Patrum  j>roferret ,  quibu»  diw?  in 
Christo  opsratioiies  disliiiguerentur ,  id  ellicere  non 
potuisse  .  D<jmum  ,  ti«  novis  altcrcationibus  pax 
stabilita  vunjperetur ,  scripsisse  Cyro  Patriarchae 
^\lexaridrino .  ,,  Ut  posiquain  nnitatem  cum  Ivis, 
„  qui  pridem  separabantur,  Deo  auxiliante  coin- 
„  posmt ,  de  cetero  nuUum  permltteret ,  unam  , 
5,  aiit  duas  proforre  opa\itio7ies  in  Christo  Deo 
„  nostro  ,  magi»  autem  (  s.icut  Sancta  ,  &  nniver- 
j,  salia.  tradjderuii.t  Goncilia)  wium ,  eumdemque 
3,  Filiwn  Unigenitum  Dominum  uostrum  Jesiim 
„  Cbristiua ,  verum  Deum  operantem  ,  tam  di- 
^,  vina  ,  quam  hunuiuii ,  Siiuiliter  aufem  &  dua- 
5,  rum  oj)€rati0num  dictio  multo  scandalizct,  ut- 
3,  pote  a  nullo  Sa^ictorum ,  &  jjrobabiliuni  Eccle- 
„  sias  institutorunj  edita  .  "^  Quod  ij>sum  postca 
subdit  de  j>r:£dicatione  uoius,  aut  duorum  volun- 
latum  . 

■65o.  Kis  aulem  litt^ris  Honorius  rfspondit,  laa- 
dans  jirudentiam  Sergii  no<.-ilatem  vocahuli  aufo- 
rentem.,^  quod  pos^et  scaiidahim  simplicibus  ^e- 
nerare ,  &  subj.icit:  ,,  ISos  perveuturos  ad  mer^ 
,,  suram  rectce  fidei  ...  conlitcntes  Domiiunn  Je- 
3,  sum  Christum,  mediatorem  Dei  &  homiiium  , 
3,  operatum  dii-ina ,  media  humanitate  Verbo 
j,  Deo  naturaliter  unita  ,  eumdemqus  operattnn 
„  humana  ineftabilit&r  ,  akjue  singulariter  assum- 
5,  pta  carce  "  &c.  Pergit  postea  iiiquieiif .  Unde 
^  &  unam  voluntatem.  fatenuir  Domini  nostri  Je- 
5,  su  Gl>rist[,  quia  profecto  a  Divinitate  assum- 
3,  pta  est  nostra  natuni ,  non  culpa ;  illa  profe- 
^  cto ,  queg  inte  psccatum  creata  est ,  non  qaae 
„  post  prasvaricationem  vitiata  .  "  Demum  post 
multa  Sergio  consentiens  sic  concludit :  .,  Qnia 
5,  Domituis  J.  C.  ...  »it  unus  operator  divinitatis, 
5,  atque  hnraanitatis,  plenae  snnt  sacrae  littera;  lu- 
„  culentius  deinonstrantes  .  Utrum.  autein  propter 
^,  opera  divinitatis  wia  ar,,  gemincs  cperationes 
5,  deheant  dj^rhatcs  dici,  vel  irUelligi,  ad  nos  i- 
5,  stapsrtinerenoTi  debent,  relinqnenta&  ea  Gram- 
5,  maticis,  qni  solent  parvulis^  exqtiisita  nomina 
5,  venditare  ...  H^ec  uobis.cnm  Frateruitas  vestra 
3,  prsdicet ,  sicut  &  nos  ea  vobiscum  unanimiter 
»5  prasdicamus ,  hortantes  yos-,  ut  unius,  vel  ge- 

(a)  StBpIianns  iste  Dorensis  iiapc  de  Seplironio  expo- 
anit  in  Sjr.odo  Lateranecsi  Secret.  U.  ,j  iJeata»  meuio- 
5,  Tts'  SopJirGniiis  ...  2eIo  Dei ,  &  fidncia  repletus  chi- 
3,  Xit  lue  inihgniiTn,  &  staoiiit  in  Sancto  Calvari»  lo- 
>^  OO  ...  &  iLi  aUigavit  me  vincuJis  indissoliibilihns  di- 
a>-  cens  :  Tu  dubis  raticnem  ip-.i  ,  qui  propter  nos  se^ 
3,.  ciindnrn-  carnein  in  hoc  Sancto  loco  sponte  erucifixus 
y^  «st  Pens  ...  (^iianfociiis  ergo  de  fimltus  terr^  ad  ter- 
s,  minos  ejus  dea.nbula  ,  donec  ad  Apastolicam  Sfdem  , 
„  uh  or.tliodoxorum  dogmatwn  fundum^nfa  existunt  , 
j,  per^wmas.,  ^on  semel ,  non  bis  ,  sed  multo  sarpius 
3X  apenens  sacrit  yiris  U-idem  consisientibiis  ornnia  se- 


„  miniTB  novas  vocis  inductamojierationfs  TOCaBtv* 
,,  lum  aufugieutes,  unum  nobiscum  Doininunv  Je- 
„  suia  Christuin  Filium  Dei  vivi,  Denm  verissi- 
„  nuim  in  duahus  natu^is  operatum  di'>.-initus , 
,,  atque  hwnanitus ,  sed  orthodoxa  ,  atque  unitate 
,,  catholica  prindicetis.  "  Has  sunt  jlla»  littcrae 
Hoivorii  ,  qiioe  fajidamentum  de  recta  ,  atque  or- 
thnJoxa  ejus  fide  suspicaiidi  aliquibus  praRbuerant  , 
contra  quos  taineii  liaiid  ditficile  nobis  erit ,  liujiv* 
suinini   Poutificis  vindicias  agere  . 

63i.  Interea  Snplironius  Patriarchalem  dignita- 
tem  adeptus  Syn(«iuin  congregavU ,  in  qua  doctri-^ 
nain  duplicis  in  Christo  voiuutatis  ,  &  operationis- 
confirmavit  ,  atque  epistolain  Synodicam  ad  Ho- 
nnriuin  Hom.  Poutifinem  misit  .  Sed  is  fraudibu» 
Sergii  |ain  praeveutus  Sbplu-onio  respondit  ,  Ivaud 
csse  adhibendum  70cabuluin  duj>iicis  oj>erationis  , 
aut  voluntatis  ,  sed  potius  esse  coufiteudum  unuift 
Jesura  Christum  in  duabus  naturis  tanv  divina ,, 
quam  humaiia  oj>erantem  .  His  tamen  Honorii  lit- 
teris,  q.uas  dolose  a  Sergio  ervtortas  fuisse  probe 
noverat  ,  miniiue  acquievit  Sephrcnius  ,  sed  duo- 
bus  voluminibus  sexcentas  Sanctorum  Pati-um  sen- 
tentias  collegit  ,  quibus  duSR  in  Chri^o  volnutates, 
&  operatioaes  aiaivifests  priedicabantur  .  Romam 
insnper  misit  Stephanum  Ej>iscoj>um  Dorenseni^ 
nt  Pontificem  Maximnm  de  liis  ,  quae  in  Ori8nt& 
agebantur  ,  certiorem   redderet  {a\  .. 

652.  Sergius  vero  ,  ut  perniciosam  suam  silentii 
CBCOuomiam  magis  mngisque  confirmaret  anno  63g» 
sub  nomine  Imperatoris  Heraclii  celebre  edictum. 
j>romu!ga.vit  ,  quod  Ecth&HS  iiominatum  fuit ,  &. 
cujus  hic  erat  titulus:  Exnositio  orthodoxcs  fidei 

focta  a  magno  Principe  Heraclio  &c..  In  ea  au- 
tem  Eclhesi  vetabatur ,  ne  quis  unam  ,  aut  duas- 
iii  Chtisto  operationes  assereret  ,  ut  dissidiorum  , 
ac  scandalorum  causa  toUeretur  ;  postea  tainen  sa- 
tis  aperte  nna  tantuinmndo  in  Ghristo  vnluntas  sta- 
tuebalur  .  Atque  hanc  Imperatoris  Ecthesim  Ser 
gius.  iu  Conciliabulo  CoiLNtautinojjolitano  confirman 
dain  curavit; .  Contrariam  tanieii  fortunam  Romae 
ilU  Ecthesis  experta  est ,.  priinnm  a  Severino , 
qui  Honorio  successerat ,  deiude  a  Joanne  IV.  con- 
dcir.nata  .  Extat  iUa  Ecthesis  m  Secretario  III.  , 
seu  act.  IJI.  Coucilii  Lateranensis  sub  Martino 
I.  {b\, 

653.  Sergio  eodem  atmo  639.  vita  functo  Seden3 
Constantiuopolitanam  occupavit  Pyrriuis  Ghrysopo- 

li- 

„  cundiiin  veritatem  ,  qua  in  istis  pm-iihus  rnota  snnt  ;■. 
„  <Lr  non  quiescat  instantius  expelens  ,  a/(/"e  exorans 
„  eos  ,  donec  e.r  a;>ostolica  prudentia  ,  qaa  in  Deo  est  y 
„  (ui  yictormm  mdiciwn  perducere  debeant  ,  t?  noviter- 
„  introductornvi  dogmatum  perfectam  faciant  secunduin^ 
„  canones  destructionem  .  " 

{h)  Heracliiis  in  ejiist.  ad  Joiimein  IV. ,  ([iiarn.  S. 
Ms:iimus  refert  ,  ajierte  testatus  est  ,  Ecthesim  non  a 
se  ,  sfed  a  Sergio  iuisse  coujpositam  .  l iut'»"  eti.im  S.. 
Mnrtiinis  Pnpa  in  SecTetario  III.  Concilii  Lateranensis 
eiimdem  Sersium  ,  etiaiu  iit  iliiu^  Ecthesis  impium  aU'» 
ctoitw ,  condtianavit .. 


DE  HAERESI  MONOTIiEL. 


189 


litanns  Monachns ,  &  Presbytcr,  Mr.Doihelitaniin 
facli<»r»i  achHcliiH,  (jni  propteiea  iliiro  Hfraclii  E- 
che-^ini  iprobavit  ,  ^  .ih  aliis  Kjjim-oj)1'«  approb.nu- 
diiiii  ctiravil  ;  qna  de  caina  Jo.iniKS  IV.  ,  eaimleui 
jteriiiu  Koii,^  pro^cripsit  .  Sed  paiilo  post  iiiortiio 
Hcraihi,  A  (.onstantiiio  t-jUs  filio  insKiiis  I\Iarti- 
naR  >iov  ,c«  suhlato ,  eiiiii  Fyrrluis  in  siispicio- 
nein  tanl»  t.iciiioris  non  iiniruriio  veuisset  ,  fugeie 
coaftiis  esl  (d),  ejnsque  lociim  obtiuuit  Vauliis  , 
Coustai.te  11.  Coustaiitiiii  lilio  Iinperante  .  iSovus 
Patriarcha  Monotheliticain  perfuliam  tegens  iitte- 
ras  synoilicas  calholicuni  doctrinaui  specrett-nus  re- 
doleiites  arl  Theodoruin  H.  Ponlificein  divexit.  Non 
tanieu  din  interuuin  h.Treseos  virus  occuleie  po- 
tuit  ;  solliritatus  eniin  ab  eodein  Theocioro,  iit 
Heraclii  tcthesiin  condcnmaret ,  obteinperare  de- 
trectavit :  iniir.o  Iftiperatori  Coustaiitiiio  auctor  fiiitj 
iit  snum   'jypum  ederet  an.  648. 

654«  1«  hoc  autein  Tjpo  ,  qui  proslat  in  Se- 
cret.  seu  Act.  IV.  Coucilii  I^aleraiieusis  ,  primo  ex- 
ponebatur  dissensiouum  exortarum  stalus ;  poslca 
ad  illas  fuiieiidas  oninibus  j^raecipiebatur  ,  de  una 
voluntate ,  aut  una  opfratione  ,  aut  duarum  vo- 
luntatum  ,  aut  duarum  ept^rationum  c/ualemcum- 
(jue  afferre  altercationem  ,  aut  contentlonern  , 
aut  rixam  ;  connninata  transgressoribus  gravissi- 
ma  pcena .  Tum  Tjpum  improbavit  Syuodus  La- 
teranensis ,  eo  quod  simnl  cuin  haeretica  pravita- 
te  etiaiu  orthodoxam  doctrinam  sileutio  snppri- 
mendain  ediceret;  quod  Sauctis  Ecclesiae  regulis 
0])ponitur  {b)  . 

G50.  Harc  Lateraueusis  Synodns  habita  est    sub 


(a)  Derimcto  Herach'o  siiccessi't  ejns  filtns  Constanti- 
Biis  ,  paterni  irnperii  ,  non  per{>erste  opinionis  hjtres  , 
iit  ile  eo  scripsit  Zon.ir<is ;  ad  ({u-em  iitpote  crthodo- 
xiiin  Apologiain  pro  Honorio  inisit  Jonnnes  IV.  i  seil 
post  tertinm  mensem  regno  ,  ac  vit.i  privatns  est  ,  Ho- 
lis  Mnrtiaas  noverca;  siiblaiiis  ,  iit  ad  imperialem  tliro- 
Biim  filiiim  sniiin  Heracleonein  evelieret,  conspirante 
etiam  Pyrriio  ,  n«  siih  linperatore  caiholico  li^resis 
8iippriim.-retnr  .  Non  din  tamen  tam  atpox  ficini.is  im- 
piinitiim  mansit  ;  nam  post  se.v  mense.s  lingiia  IWartin.* 
ahscissa  ,  ampiitalisqiie  Heracfeoni  n.iribns ,  ac  anibo- 
tiis  in  exilinm  missis ,  Semtns  imperinm  Constintio 
Jilio  Constantini  ,  atipie  HeracJii  nepoti  detnlit .  Tiinc 
Pyrrhiis  vitfe  snae  metiren.s,  Pallio  in  sacra  mensa  de- 
posilo  cnm  his  verbis  :  Non  Sacerdotio  me  af'dico  , 
aed  contiiinact  popnlo  ahrenantio  ,  in  Alricam  naviga- 
vit  ,  (piam  Monothelitica  peste  inficere  con.itiis  est  . 
Sed  t']\\s  iinpietati  resiilit  san-ctissimns  Abbas  ,  r«« , 
&  nomine  IVljxiiniis  ,  (pii  ex  IVJona.<.terio  Clirysopolita- 
1)0  in  Alricam  se  recepfrat.  Hic  in  pnblica  dispnta- 
tio«e  Pyrrhtim  ita  contiulif  ,  nt  palam  confiteri  del)iie- 
rit  ,  $e  ,  snnmtpie  pra^decessorein  Serginm  omnino  er- 
jasse  .  Po.st  aiitem  Pyrrluis  Roinam  proficiscens  ,  Sc 
Ihcodori  pfdibiis  provolnlns  lia;resim  cjnravit  .  Siim- 
mus  Pontii*ex  eiiindem  Pjrrluiin  nt  Episcopnm  Con- 
stantinopolitanMm  del)itis  honoribns  prosecntns  est  ; 
qnia  nf-c  ip»e  se  sacerdolio  abdicaverat,  neipK"  in  Sy- 
«odo  fiierat  legilimi'  (4epositHs  .  Ficta  taintn  fnit  Pyr- 
rhi  conversio  ;  nain  panlo  post  ut  cani.<»  ad  von-.itnm 
reversus  est;  ia  (itiein  propttjrea  S.  Thcodorus  treinea- 


Martiuo  I.  'J'lip(Hlori  successore  n.  B^Q. ;  f«ii  Epi- 
scopi  quinque  supra  ceutum  adfuere  .  Jiebiisomni- 
biis  qiiamdiligeiitissiLne  i(i  (|uiuqiic  Sessionibu»  , 
seii  Sccrelariii  absoluti»,  d<*uuim  30.  Cwiuoue» 
condiii  suiit  ,  iii  quoruui  deciiiio  ila  dicitur:  Si 
(juis  secundum  Siinctos  Paires  non  conJiteLur  pro^ 
prie  ,  secundtiniieritatem  ,  duas  uniu.^  ,  fju-ilem 
Christi  Dei  noslri  voluntates  colunrenter  uiutaSy 
di^inam  ,  Ci>'  Iiumanam  ..,  condemnatus  sit. .  tt 
Can.  nndeciiiio:  Si  (/uis  secundur/i  Stincto*  Patres 
non  conjuetur  proprie  Cir  secunduin  veritalem 
duas  unius  ,  ejusdcmyue  Chnsti  Uei  nosiri  ope^ 
rationes  cohrervnter  uiiitas  ,  divinam  ,  O"  hitma- 
nam  ...  con  lenniatus  sit  .  (^u*  dogm  ita  iu  se- 
quentibiis  cauoiiibus ,  verbis  paulo  diversis  iicruin 
definita  fuere  . 

C36.  Iii  caiione  atitein  XVIII.  Tatres  anathe- 
malizarunt  omnes  h.-nreticos ,  nomiuatim  viro  'J  he<v- 
doruin  Hharanitauiiin  ,  Cyrum  Alexaudrinuin  ,  Ser- 
gium  Coustautiuopolitanum ,  ejusque  successores 
Pyrrluim  &  Pauliim  :  &  super  h<xc  inipUssimarn 
Eclhesim  ,  quct^  persuasione  ejusdem  Sergu  /o- 
cta  est  ah  llcracUo  quondam  Jmperatore  ad~ 
versus  orthodoxam  fidem  ....  &  scelerosum  Ty- 
pum  ,  qui.  ex  suasione  proidicli  PauH  nuper  Ja- 
ctus  est  a  Serenissimo  Principe  Constantino  (  leg. 
Coustantc  )  Jmprratore  conira  Catholicam  Ec~ 
clesiarn  &c.  Qii<e  condemuatio  iteruin  repelitur 
in  epistola  .Syuodica  (c)  .  Haec  Syuodus  Latera- 
iiensis  cfuamquam  OBCUineuica  iiou  luerit  ,  laii- 
tam  nili^oiuiiiMs  aucioritatem  obtinuil  ,  ut  testo 
Karonio  ad  auuuia  644«  j  Professiouibus  fidei  post 

quin- 

do,  ac  viviiico  Sdnguine  Chrfsti  in  atramcntiim  inl'ii.so 
propria  in.in-.i  sententiam  depositionls  ,  ac  damnationis 
scripsit  .  S.  Maximi  di.spntationein  ciiin  Pyrrl-.o  ,  alia- 
(jiie  scripta  contra  .Monothelitas  eJi<lit  nosttr  P.  Com- 
befisiijs  ddobns  'loinis  in  fol.  Parisiis  ann.  1675.  Pyr- 
rh'is  tamen  Paulo  deluncto  a  Constaale  tnit  denno  in 
St<fem  Constantinopolitanain  intnisns  ,  (fiiain  nonnisi 
pancos  inenses  tennit  ;  ciii  siiccessit  Petnis  ,  &  ipse 
Monoll.elilica  kie  intectns  ;  &  postea  Ihoinas,  Joanaes  > 
&  (;on>tantini;.i  orthodoxi  . 

{h:  (^>iiam((iiain  h*c  nna  ratio  damnanJi  Tjpnm  tiin(; 
allat.T  fiierit  ,  btne  taiiwn  notat  Natalis  Alexanihr  ia 
Hist.  Eccl.  S»c.  VII.  c.  2.  art.  1.  ^^  2.  Trpinn  iW  ea 
solonoinine  rejici  potnisse ,  t/uod  a  LaiC'j  Pnnctpe  edi~ 
tns   esset  ,  cujus  nnn  erat  dejidc  conlrocersiis  decernere  . 

Sed  Tninime  dissiiniilanda  hic  est  frans  H*reticonimi 
vidfntes  enim  ,  siiam  h*resiin  oinnibns  Catholicis  exe- 
crationi  essp  ,  siinpliccs  d:cipere  voliHTiini  ,  ita  verba 
coinponentes  ,  fpiasi  non  de  rebns  ,  scd  vocibns  solnm 
e.sscl  coniroversia,  (fna?  iitri(pie  litigantiuin  parti  silen- 
tio  posito  ,  facile  tolli  posset  .  Ita  enim  in  Z)(ti/o£;o  cnin 
IVlaxiino  lo(jnebatiir:  ,,  Qneinadmodnm  cx  dnabiis  na- 
,,  turis  nniim  qniddam  diciinos  esse  compositnm  ,  ita 
,,  potest  a  nobis  nsnrp.iri  ex  diiabns  voliintatibns  na- 
,,  tnralibiis  nna  (piapdam  coinpcsita  :  nt  &  Jnas  asse- 
„  rentes  vohintates  ,  propier  natiiralem  in  Christo  tlit- 
,y  ferentiam  natnrariim  ;  8c  nnain  constitiientes  ,  pro- 
„  plcr  siiininam  nnioiiem  ,  de  meris  vocabulis  conJli-~ 
y,   ctari   inter   $e  desmant  .  " 

(^c)  linpiain  suam  Eclhesim  Heradius  raiserat  per  I- 


jQo  DE  INCARN.  SECT. 

miinqne  generales  Syuodos  oliin  insereretur  . 
607.  Porro  Constans  Aiigi^tiis  ira  fnrens  per 
sniim  Exarcham  Tlieodoriini  Calliopain  S.  Marti- 
iiuni  Constantiniana  Basilica  vi  ereptuin  Constan- 
tinopoliin  adduci  jussit ,  Ibi  auteni  tribus  ,  &  am- 
plius  ineqsibus  durissimo  curcere  detentus ,  &  po- 
9tea  rnultis  cahiinniis  appetitus  ,  ut  la-sae  majesta- 
tis  reus  ,  Poutificiis  insignibus  exutus  extrenio  sup- 
])licio  dainnatus  fuit ;  sed  postea  sententia  mitiga- 
la  Chersonain  exilio  relegatus  ,  ubi  post  innuine- 
ras  aerumnas  fortiter  toleratas  gloriosus  fidei  Mar- 
tyr  occubuit  16.  Septembris  auuo  655.  Ejus  au- 
tem  memoria  non  jninus  in  graeca  ,  quain  in  la- 
tina  Ecclesia  recolitur  [a)  , 

658.  Neque  vero  inquieta  ,  &  sub  Imperatorum 
patrocinio  admodum  poteiis  ,  Monothelitannn  factio 
aolemni  hac  dainnatione  extingui  potuit .  Sed  an- 
no  687,  (]onstantinus  Pogonatus ,  idest  Barbatus  , 
Constantis  filius,  veram  dissidiis  tolleudis  ,  atque 
Ecclesiae  pacandac  viam  invcnit ,  misso  ad  Donum 
PontifiiceDi  Maxim. ,  Kpiphanio  viro  illustri  ,  ut 
«um  eo  de  cBCuinenica  Synodo  congreganda  age- 
ret,  in  qua  exortae  controversiae  tandein  aliquan- 
do  finirentur  .  Litterae  Imperatoris  ad  Agathonem , 
qui  Dono  jam  defuncto  successerat  ,  delatae  sunt  , 
quibus  Agatho  laBtanter  acceptis ,  illico  suos  Le- 
gatos  destinavit  Theodorum  ,  &  Georgium  Presby- 
teros ,  nna  cinn  Joajane  Diacono  ;  Synodus  autem 
Occidentalis  i25.  Episcoporum  Homae  habita  suos 
Lerjatos  misit  Joannem  Portuensem  ,  Joannem  Re- 
gii  ,  &  Abundantium  Paternensem  Episcopos,  qui- 
bus  etiam  Sy;iodicam  epistolam  dedit  Imperatori 
deferendam  . 

659.  Jstis  Legatis  perhonorifice  exceplis  Inipe- 
lator  statiin  Synodum  Constantinopoli  congregavit, 
quac  tertia  est  Constantinopolitana  ,  sexta  vero  ge- 
jieralis :  quaeque  anno  680.  die  7.  Novembris  ipso 
Auguato  praesenle  feliciter  incKoata  fuit ,  abboluta 


saaciiun  Italise  Exarcham  ad  Severinnm  Rom.  Pontl- 
ficem  ,  ut  ab  eo  qiioqne  subscriberetiir  .  Sed  eamdcm 
iiilsse  apostolica  auctoritate  rejectam  ,  condemnatain  , 
&  anathematijatam  ,  testatiir  S»  Martinus  in  fine  Se- 
cret.  IH.  Coacilii  Lateranensis  .  Qiiod  itenim  tactum 
est  a  Joanne  IV.  Severini  successore  .  Exemphim  Apo- 
stolic»  Sedis  secuti  siint  pene  omnes  AFricani  Episco- 
pf-  Trpnm  vero  Constantis  damnanmt  Martinus  I.  in 
Concilio  Lateranensi  ,  &  Agaiho  in  Sjnodo  V(.  ceou- 
menicaj  &lapsusest,  insignis  ab'of(iiin  TeoJogus  ,  Gal)r. 
Vasquez  ,  dnm  in  3.  Part.  S.  Thoin^  Disp.  63.  c.  i. 
pntavit ,  Trpuin  fuisse  hojuinem  nnemdaiu  h^reticum  , 
discipiilum  Pauli  Constantinopolitani  3  contra  (piem  vid. 
retnis  Gonstantius  in  Vindictis  \<eieru7n  codicum  c.  16. 
(«)  Ciim  Imperator  Pauhim  Patrlarcham  lethali  mor- 
bo  correptiim  invisens  ,  qua?  ciim  Martino  acta  fueraut, 
ilii  narrasset  ,  Pauhis  j;tm  nioriens  Ilci  mihi !  excla- 
mavit,  CT-  /loc  ad  ahiindantiam  judiciornm  meoruni  a- 
slum  est  .  Imperatori  autem  perconctanti  ,  «fuare  id  di- 
eeret  ,  subtfidit  :  jYnmciuid  ,  Donnne  ,  non  est  misera- 
hile  talia  pati  Pantifiwm  >  Qua  Paoli  morientis  voce 
Imperator  coinmot.H  Manini  sms.ilni  pepercit  .  Ppst 
*iuem  Gonstaas  auiluia  ia  orlhodosos    seevienJi  linem 


II.  DI3S.III.  CAP.  VII. 

vero  an.  681.  die  16.  Septerabris  post  XVIII.  ses- 
sioues,  in  quainm  duabus  prostremis  Fidei  defi- 
nitio  edita ,  <&  ])romulgata  fuit ,  &  oinnium  Ept. 
scoporuin  snbscriptionibus  coustabilita  (M .  In  ea 
autein  Fidei  definitione  ,  qiTBB  incipit  UnigenUus 
Vti  Palris  Filius ,  post  confirmationem  quinque 
praecedentium  generalium  Synodorum  ,  ac  conde- 
nmationem  omnium  jjaeresuin  jam  damnatarum  , 
ita  demum  concluditur:  Conjitemur  ,  unurn  Dei 
Filium  Dominuni  nostrum  Jesum  Christum  &,c. ; 
&  duas  naturales  i-oluntates  in  eo  ,  &  duas  na' 
turales  operationes  indlvise  ^  inconverlibiliter  ^  iti- 
separabiUter  ^  inconjuse,  secundum  Sanctorum 
Patrum  doctrinani  adcequate  prcedicamus  ,  In  fi- 
ne  autein  renovantur  decreta  Coiiciliorum  Ephesi- 
ni ,  &  Chalcedonensis  de  non  alia  fide  proferenda  , 
conscribenda  &c.  Vid.  sup.  pag. -254.  in  not.  Tan- 
dem  factag  sunt  acclamationes  Imperatori  Constan» 
tino ,  qui  post  Episcopos  Concilii  actibus  subscri- 
psit  . 

64o.  Neque  vero  silentio  praetermittenda  debita 
illoium  Episcoporum  erga  Sanctam  Apostolicam 
Sedem  observantia  ,  qui  in  epistola  Synodica  ad  S. 
i\gathonem  directe  suae  definitionis  confirmalionem 
ab  eo  postularunt  .  Orthodoxce  fidei ,  inquinnt , 
splendidam  lucem  clare  prcedicavimus  ;  quam  ut 
iterum  per  honorabilia  vestra  rescripta  conjir- 
??ietis ,  vestram  oramus  paternam  Sanctitatem  • 
Quae  tamen  epistola  Agatlioni  tradi  non  potuit, 
qui  aiino  682.  ineunte  jam  obierat .  Tradita  est 
ergo  una  cuin  litteris  Constanlini  Augusti  Leoui  II. , 
qui  Agathoni  in  Calhedra  Apostolica  successerat  : 
&  qui  Fidei  definitionem  in  Synodo  V.  coinmuni 
cousensu  factam  confirmavit ,  ^anathemate  percii- 
tiens  nefariae  haeresis  auctores  ,  Theodorom,  Cy- 
rum  ,  Serginm  ,  Pyrrhum  ,  Paulum  ,  Petrum,  & 
addit:  necnon  Honorium  ,  qui  hanc  apostoHcam 
Sedem  ,    non  apostolicoe  traditionis    doctrina  lu^ 

stra- 

faciens  ,  tres  ah'os  gloriosos  fidei  athletas  ,  S.  Abbatem 
Maximiim,  Anastasiiim  ejiis  discipulum  ,  &  aiium  A- 
nastasiiim  Apocrlsiariiirn  Romanuin  tlagrls  cassos  ,  lin- 
giia  a%'ulsa  ,  &  dextera  absclssa  seinpiterno  exilioclam- 
navit.  Ipse  tamen  Imperator  suorum  sceleriiin  non  mul- 
to  post  proinerltas  poenas  Init;  veiuti  enim  profugus 
Constantinopoli  chscedens  ,  &  loca  saepe  mutans ,  tan- 
deiu  Syracusis  in  Sicilla  occisus  fuit  anno  668-  Fer-- 
tiir  ,  ubique  Imperatori  visiun  tulsse  in  somno  videre 
tratrem  suiim  Theodoslum  ,  quem  prlmo  Diaconnm  or- 
diaarl  ,  post  autem  triicuiarl  crudellter  jus&erat ,  Dal- 
mitlca  indiitiim  cum  pocuio  sanguine  pleno  ,  siblque 
dicentem  :  Bil/e  /rater  ,  Rihe  frater  ;  anpie  iianc  fiiisse 
proBcipnam  cansam  ,  ciir  sedcm  tamqiiam  ailer  Cainu* 
irrequietus  mutaret  . 

(6)  Uno  repiignante  Macario  Patriarcha  Antiocheno, 
ctijus  illa  pertiniclsbima  vox  fiiit ,  saepiiis  repetita  1 
FAiamsi  membratiin  incidur ,  &"  jacter  in  mare ,  egO' 
neijne  duas  \'olnntales  ,  net/ue  duas  operatianes  dico  in 
Do/nino  nostro  Jesu  Christo  .  Qaamobrtrin  palllo  exu- 
tus  ,  ac  oiuni  sacerdotali  dig^nitate  prifatus  in  esiiiuin 
amand;i(,us  fiiit . 


DE  INDISSOL.  UNIONL  IIYFOST. 


Slraiit ,  sed  profana  proditione  immaculatain  nia- 
culari  permisit . 

64'«  Hapresiin  jain  «terno  aiialliemate  ita  pro- 
scriptam  iteriiin  siiscitaru  nisns  est  iiiitio  sapc.  VIII, 
Pliilippicus  Bardanes  liDperator  coDciliabiilo  Con- 
stanliiiopoli  coarto  auno  712.,  in  quo  st-xtain  Sy- 
iiodiiin  CECumeuicain  abrogarc  ausus  est  ,  ut  Mo- 
nachi  harretici  ,  &  praestigialoris ,  qui  ipsi  iinpe- 
riuin  praedixerat ,  voiis  salisfaceret  .  Joaunein  au- 
tem  IVlonothelitam  in  Sedein  Coiistaiitiiiopolitauam 
intrusit  ;  sed  Dco  catholicain  fidcin  protegente  ,  va- 
ni  ejus  conatiis  fuere  ;  &  ipse  anno  sequenti  710., 
qui  fuit  infelicis  ejus  imperii  tertius  ,  Conjiirato- 
rum  conspiratioiie  oculis  ,  &  regno  [)rivatus  fuit  . 
Sed  jam  de  tidti  doginate  coutra  Hasreticos  a- 
gei^duni  nobis  est . 

PROPOSITIO  II. 

Jn  Christo  duplex  naturalis  lohntas  est  ad' 
mittenda,  diiina  C>  humana  (<i)  . 

^^1.  XT  rob.  perspicuis  Sacrarum  Scriptiirarnm 
verbis  ,  quae  in  Synodo  VI.  ex  epist.  Saucti  Aga- 
thoiiis  Act.  IV.  recitata  fuere  .  Matthaeus  XXVI. 
5o.  ita  Jesus  Cliristus  suuin  l^itrem  orabat :  Pa- 
ter  mi ,  si  possibile  est ,  trtimeat  a  me  calix  i- 
ste  :  veruntamen  non  sicut  ego  volo  ,  sed  sicut 
tu  .  Lucae  itein  XXI.  ^i,  Pater ,  si  vis  ,  transjer 
caVicem  istum  a  me  \  veruntamen  non  mea  vo- 
litntas  ,  sel  lua  Jiat .  Ac  demuin  duplicein  suain 
voliintatem  inanifestavit  Cliriiitus  iis  verbis  Jo.  VI. 
58.  Descendi  de  coelo  non  ut  faciam  voluntatem 
mearn ,  sed  voluntatem  ejus  ,  qiU  misitme.  Qui- 
bus  in  locis  fit  mentio  voluutatis  humanae  Christi , 
prout  distinguitur  a  voluntate  Patris :  ergo  etiam 
prout  distinguitur  a  voluntate  sua  divina ,  quae 
eadem  oinnino  est  cum  voluntate  sui  Patris  .  IVlnl- 
fa  alia  similia  loca  ex  novo  Testamento  colligil 
Sanctus  Maximus  in  Disp.  cuin  Pyrrho,  recte  ob- 
«ervaus ,  etiam  David  Prophetam  ex  Christi  per- 
8ona  dixisse  ia  Psalmo  XXXIX.  9.  Jn  capite  Li- 


'9» 


l>ri  scnptum  est  de  me,  ut  facerem  voluntatem 
tuam :  Deus  meus  ,  volui.  Uude  &  ApostoUts  ad 
Philipp.  II.  8.  de  Christo  dicit,  quod  ^aau^  est 
obediens  usqne  ad  mortem  ,  mortem  autem  cru- 
cis  .  Volens  utique  factus  est  obediens ;  iioii  obe- 
divit  autein  ,  ut  Deus ;  ergo  ut  hoino  volens  obe- 
divit  . 

G43.  Multis  etiam  Sanclortim  Patrum  leitimo- 
riiis  catholicain  verilateyn  confirmavit  Agatho  in 
8ua  epistola  ad  Synodum  VI,  ,  potissimum  vcro 
Sancti  Augustiui  ,  qui  iJb.  lli.  contra  xMaxiinum 
cap.  '20.  'Pom.  VIII.  ita  ex  laudalis  sunra  Jesu 
Christi  verbis  duplicLin  iii  eo  adstruil  voluutatem 
inquieiis :  ,,  Hoinine  qnippf  nnti  assiimpto  ,  luillo 
„  inodo  Patri  diceret  unicum  Nerlnim  ,  nun  quod 
„  ego  volo;  mnnquam  enim  po^iset  immutabilis 
„  illa  natura  quidquam  aliud  Tclle  quam  Pater  .  " 
Quae  verba  ex  se  clara  ratiocinio  iiostro  non  ia* 
digent, 

664-  S.  Ambrosius  Lib.  II,  de  fide  ad  Gralia- 
num  non  minus  perspicue  humanain  Christi  vo- 
luntatem  a  divina  discernit ,  inquiens :  „  Suscipit 
„  ergo  voluutatem  meain  ,  suscipit  tristitiam  meain 
„  ....  Mea  est  voliintas  ,  quain  siiam  dixit  ;  quia 
,,  ul  homo  suscepit  tristiliam  meam  ,  ut  homo  lo- 
„  cutus ,  &  ideo  ait :  Non  sicut  ego  volo  ^  sed 
„  ^iciif  tu  vis  .  " 

645.  Denique  digertissimHs  Sanctus  Leo  in  sua 
epist.  CLXV.  ad  Leoiiem  Augiistum  :  Secundum 
quidern  jormam  Dei ,  iiiquit  ,  ipse  C^"  Pater  u- 
num  sunt  :  secundum  autem  servi  formam  nort 
venit  facere  voluntatem  suam  ,  sed  voluntatem 
ejus  ,  qui  misit  eum  .  Duplicein  ergo  Saiictus  Le« 
in  Christo  agnoscebat  voluntatem  ,  non  niinus  quam 
Baturam  ;  alteram  divinam  ,  qiia  unum  est  cum 
Patre  ;  alterain  servi  ,  qiia  Patri  obediens  est  . 

646.  Kadem  perspicuilate  duplicem  in  Christo 
voluntalein  agnoverunt  Patres  Graeci  .  S.  Dasilius 
in  Lib.  Contradictionum  adv.  Apollinarem:  ,,  Quia 
,,  igitur  ,  inquit ,  alia  est  humana  volunlas,  alia 
„  divina  ,  loquilur  quidein  ,  &  quasi  ex  homine  , 
,,  quod  iufinnitati    iiaturae    congruit,    qai    nostras 

„  pas- 


(at  5api>nter  observavlt  S.  Tliomas  3.  qu.  18.  art. 
1.,  lioc  fidei  noslra;  dogtna  ftiisse  a  phirihns  n^jgatiim  ; 
sed  cx  diversis  motivis  .  ,,  Apollinaris  enim  nnn  posnit 
,,  animun  intellectualem  inCliristo,  sed  (jiiod  Verbtim 
),  esset  loco  anim*,  vel  etiam  loco  In:ellectiis  j  iinde 
j>  cttin  voltintas  8it  in  ratione  ,  iit  Philosophns  dicit  in 
j)  lil.  df  annna  textti  ^2.  ,  sequebatiir  ,  qiiod  in  Chri- 
jj  slo  non  esset  voliintas  hiimana,  &  ita  in  eo  non  cs- 
3-  set  ,  nisi  tina  voliintas  .  Et  similiter  Eiityches,  4 
))  omnes  ,  qui  posuenmt  \inam  naliiram  compositain  in 
))  Christo  ,  cogebantiir  ponere  nnam  volnntatem  ineo. 
))  Neitoritu  eliam  ,  (piia  posiiit  iinionem  Dei ,  9i  lio- 
),  tiiinis  esse  factam  solnm  secnndnm  aflectiim  ,  &  vo- 
5,  bmtatem  ,  posnit  iinam  vohintatem  in  Christo  .  Post- 
),  moddin  vcro  Macariiis  Antiochentis  Patriarcha  ,  «S: 
),  Cyriilus  Alexandrinus  ,  &  Sergiiis  Constantinopoli- 
,,  tanns  ,  &  (piiJam  eonim  seijiiaces  posiiernnt  in  Cliri- 
))  sto  unam  voluntatem)  quamvis  pooerent  duas  natu- 


,,  ras  in  CLristo  seciindiim  Jiypostasim  onitas  ;  qiiia 
,,  opinnJjantiir  ,  tfiiod  htiinana  natiira  in  Cliristo  niiin- 
,,  (jtiam  inovebattir  proprio  motii  ,  sed  soltim  secua- 
),  (liim  (jnod  erat  mota  a  divinitate." 

Diximiis  aiitem  voltinlatein  naturaUm  ;  id  enim  ne- 
gabant  INIonolheiitie ;  qtiod  maxime  con^tat  ex  oinnium 
periinacissimo  Macario  Antiocheno  Patriarcha ,  (jni  in- 
terrogattis  in  Synodo  VI.  AoC-  Vlll.  ,,  an  dii.is  confi- 
),  teretiir  naturales  volimtafes  ,  dcdiias  operationes  na- 
),  turales  in  Incarnatione  Christi  Domini  ?  obstinate 
j,  respondit ,  se  n-^fpie  natinrales  voiiintites  dnas  )  neqiie 
),  diias  natnrales  operationes  agnos(^ere  .  "  Et  Paires 
ejiisdem  Synodi  in  Sermone  pra<plionetico  ad  fmpera- 
torem  post  djinnatiancin  Monothelitanim ,  ita  loctiti 
siint .  ,,  (^)iumadinodiim  dnas  (sse  natiiras  accepimns ) 
),  ita  &  diias  naturales  volnntates  <  &  diias  natiirales 
))  ipsius  operationes  agnosciuius  •  << 


195 


DE  INCARK  SECT.  II.  DISS.  III.  CAP.  VII. 


nassiones  assumpsit ;  adiungit  autem  secuxidam 
vocein  ,  sublimein  ,  &  Deo  decibitem  volunta- 
5,  tem ,  pranter  humanam  firmari  pro  Iioniinum 
„  salnte  volens.  Qui  enim  dicit  7io?i  niea ,  iuima- 
j,  nam  hoc  sermone  signifiravit :  addente  vero  Tua^ 
„  ostendit  conjunctiouem  suas  Deitatis  ad  Patrem  ... 
„  Nam  Patris  dicens  volnntatem ,  etiam  l''ilii  de- 
j,  motistravit .  " 

647.  Sed  aliis  omissis  Patribus  Graecis  ,  satis  sit 
laudare  Sanct.  Joannem  Damascenum  qui  in  O- 
ratione  De  duabus  Christi  voluntalibus  (  a  P.  Com- 
befisio  latine  versa  ,  &  Auctario-Bibliotheax  Pa- 
trum  inserta  )  non  solum  aperte  confitetur  ,  sed 
etiam  invicte  deinonstrat ,  humaDam  voluntatem 
fuisse  a  Christo  assumptam  ;  „  Si  enim  ,  iuquit , 
.,  non  assumpsit  humanam  voluntateni  Christus  , 
j,  qua  voluntate  factus  est  Patri  obediens  ?  Si  non 
,5  assumpsit  humanam  voluntatem  ,  qua  volunta- 
„  te  ,  factus  est  sub  lege  ?  Si  non  assumpsit  hu- 
„  manam  voluntatem  ,  qua  voluutate  implevit  o- 
„  iiinem  justitiam?  Si  non  assuuipsit  humanam 
„  voluntatem  ,  nonattuiit  ei  remedinm:  quodenim 
^,  non  assumptum  juit ,  non  est  curatum  (  ut 
j,  ait  Gregorius  Theologus  )  .  Quid  eniin  ostende- 
.,  ret  ,  nisi  voluntas?.  " 

648.  Id  ipsum  alia  ratione  confirmat ,  quod  sci- 
iicet  voluntas  non  ad  personam  pertineat ,  sed  ad 
naturam  ;  si  enim  voluntas  ad  personam  pertine- 
ret ,  sicut  Filius  diversce  a  Patre  ,  ita  etiam  di- 
versoe  erit  ab  eo  voluntatis  ,  quod  plane  absur- 
lii-ssimum  est :  cnm  igitirr  duae  sint  in  Christo  na- 
turae  ,  dua;  etiam  in  eo  esse  debent  voluntates  . 

649.  Cui  rationi  non  absimilis  est  ea ,  quam 
.-iffert  S.  Thomas  ,  inquiens  in  art.  i.  laud.  q.  28. 
.-,  Manifestum  est  ,  quod  l'iliusDei  assumpsit  hu- 
.,  manam  naturam  perfectam  .  Ad  perfection^m 
.^  autem  huuianag  naturae  periin-et  voluntas ;  qiiae 
„  est  naturalis  ejus  potentia  ,  sicut  &  intellectus  ... 
„  Unde  necesse  est  dicere  ,  quod  in  Clirislo  siut 
.,  duas  voluutates  5  una  scilic«t  divina  ,  &  alia  hu- 
^  maua  {a)  ,  " 


(a)  E.:  his  Angelicis  Doctoris  verbis  rcote  conigit 
Petavins  Lih.  VIH.  De  Incarn.  caji.  4-)  IMonothelitas 
Ohristx)  adeinisse  non  solnm  actiiin  volitionis  hiimanae  , 
sed  etiam  ipsam  vohintatem  ,  seii  naturalem  volendi 
lacuhateTni  qiife  sententia  commiiniter  apiid  Theologos 
recepta  est,  repugnante  Vasquezio,  ipii  in  III.  Part. 
Disp.  73.  cap.  I,  ^.  73.  Scholasticos  Monothelitarum 
haresim  hactenus  recte  i  ac  sincere  non  intellexisse^  as- 
serit  .  ]pse  autem  statnit ,  non  volendi ,  aut  operandi 
poteniiam  naturs  liumana^  Cliristi  liiisse  a  Monotheli- 
tis  denegatam ,  sed  solum  actualem  volitionem  ,  &  a- 
ctionem  ,  xjuam  unam  utrinsque  natiirae  fuisse  dice- 
bant.  Falli  auleni  Imnc  magni  nominis  Tlieolot;nm  de- 
nionstrat  Peiavius  loco  laud.  ,  muhis  allalis  veterum 
testrmoniis.  Neque  vero  nos  inovere  debet  potissimum 
Vasquezii  argiunentum ,  quod  JVlenothelitce ,  secus  ac 
Eulychiani  ,  diias  laterentur  in  Cliriito  natiiras  ,  divi- 
■oam ,  &  humaaaiD  j  peilecta  auteiii  iion  iuisset  huxua- 


PROPOSITIO  II. 

In    Christo   Jesu   duce  fuerunt   dislinctce 

uaturales  operationes  divinitalis  ^ 

&  humanitatis, 

65o.  ITrob.  auctoritate  Sanctorum  Patruni  ,  qui 
sicuti  duas  in  Christo  naturas  confitebantur ,  ita 
etiam  duas  in  eo  operationes,  utrique  naturae  cor- 
respondentes  ,  necesse  est ,  ut  praedicarent .  Nain 
S.  Basilius  Lib.  IV.  adversus  Eunoniium  hoc  sta- 
tuit  priucipium  :  Eorum  ,  quce  diversoe  sunt  sub- 
stantioe  ,  7ion  potest  esse  similis  operatio . 

65i.  Ex  eodem  principio  Sanctus  Cyrillus  Lib. 
XXXII.  Thesauri  inferebat :  Ab/i  enim  unam  u- 
iique  esse  dabimus  operationem  Del,  &  opificli  ; 
ut  autem  creaturam  ad  d.ivinam  provehamus  sub- 
stantiam ;  aut  divince  naturoe  proestantiam  in 
eum  ,  qui  rehus  jactis  convenit ,  redigamus  lo- 
cum  ,  Nam  quihus  operatio ,  &  virtus  citra  ul- 
lum  discrimen  est  una  ,  iis  speciehus  quoque  con- 
stare  necesse  est  unitatem . 

652.  Et  ut  brevius  rem  agamus,  nomine  omnium 
Graecorum  audiatur  Sanctus  Joann.  Damascenus  in 
supra  laud.  Oralione:  Actio  7iaturaiis  y  inquit,  est 
cujusque  substantice  tam  virtus ,  quam  motio . 
Quid  est  ergo ,  quamohrem  Christus  naturce  hu- 
mance  actionem  non  haheat ,  cum  prcesertim 
sublata  naiurali  cujusque  actione ,  riaturce  inte- 
ritus  consequatur  ?  Si  ergo  770?i  fuit  in  eo  natu- 
roe  luimance  naturalis  actio  ,  77 ec  natura  quidem 
humana  in  eo  fuit .  Qiiorum  enim  naturoe  diver- 
sce  sunt ,  eorum  etiam  tam  yoluntates,  quam  a^ 
ctiojies  differunt . 

655.  Latinoruni  eliam  nomine  unum  profere- 
mus  S.  Leonem  Papam  ,  qui  in  sospius  landata  e- 
pistola  dogmatica  XXIX.  ad  Flavianum  cap.  4» 
Sicut  Deus  ,  inquit ,  7io?i  mutatur  miseratione , 
ita  homo  non  consumitur  digriitate .  Jgit  enim 
utrai/ue  forma  cum  alterius  communione  ,  quod 
proprium  est ,  Verho  scilicet  operante  ,  quod  Ver- 
hi  est ,    &  carne  exeauente ,    quod   carnis  est, 

U- 

na  Christi  naUira  ,  si  illi  naturalis  volendi  ,  8c  agendi 
facnltas  defuisset  .  Non  ,  inqnam  ,  id  inovere  noi  de- 
het  :  mirum  enim  neinini  videbitur,  hos  ha?reticos  luis- 
se  sibi  ipsis  rejxignnntes  ,  ut  plerumqiie  esse  solent  , 
qui  veritatem  iinpugnaHt  .  Ceterum  &  Patres  ,  <Sr  Coii» 
cilia ,  &  Tlieologi  hanc  ipsam  inconstantiam  semper 
exprolH-aruut  Monothelitis  ,  quod  naturam  humanam 
perfectam  in  Christo  verbis  faterentur  (  fortasse  ad  Eu- 
tychianismi  invidiam  declinandam  ),  reipsa  autem  tol- 
lerent  .  Sed  consitlatur  laiid.  Petavius,  qui  cap.  seq. 
aherum  corrigit  Vasquezii  errorem  ,  scilicet  fr($-\ii» 
luimanam  Cliristi  ab  Hsreticis  negatam  ,  a  Catholicis 
vero  propugnatam  ,  niliil  aiiudesse,  quam  ^oliintatem, 
seu  volitionem  ,  ciii  niembroriim  motus  obsequebanlur  . 
Hic  est ,  inquit  Vasquezius  ,  legitimus  ^-cnsiis  errons  , 
i]uem  pra:dicti  hitrelici  docuerunt ;  qv.em  miUus  /iucfe- 
nns  Aiiclorim  twtovit  . 


m  HAERESI 

Unwn  horkm  coruscat  miraculis  ,  aluul  sitccum- 
hit  injuriis  ;  &  sicut  Verhuni  ab  ce(/ualitate  pa- 
ternce  glorioe  non  recessic  ,  ita  caro  naturam  no- 
stri  s^neris  non  reliquit  . 

654-  Haec  Sancli  J.eoiiis  verba  ifa  ratione  theo- 
logica  confiriiiat  Sanctiis  Tliornas  5.  l^irt.  rjiiaest. 
ig.  art.  i.  „  SI  vero  esset  iina  laiilinn  [operatio 
„  divinitatis  ,  &  hinnai)itatis  iii  Christo,  opoiteret 
^,  dicere  ,  vel  qnod  huinaiia  iiatura  non  haberet 
„  prnpriam  forniani  ,  &  virtiitern  ...  €X  qiio  stque- 
,,  retur  ,  quod  in  CliriMo  esset  tanjiini  diviiia  ope- 
„  ralio  ,  vel  oport«ret  dicere,  quod  «x  divina  vir- 
„  tiite,  &  huinana  esset  conflata  in  (>liriito  nna 
5,  virtus  .  Quorum  utrunique  est  iinpossibile.  Nam 
5,  per  primuin  horuni  pojiitur  iiatura  luunana  in 
„  Christo  esse  iniperfecta;  per  secunduin  vero  po- 
„  rrilur  confusio  naturarum.  Et  ideo  rationabiliter 
„  m  Sexta  Synodo  lioec  opinio  est  condenjiiala ; 
„  in  cujus  determinatione  dicitur :  Duas  natura- 
„  les  operationes  i7idi^'ise,  incomertihiliter  ,  in- 
„  conjuse  ,  inseparabiliter ,  in  eodem  Domino 
„  Jesu  Christo  vero  Deo  nostro  glorijicamus ,  hoc 
„  est  divinam  operallonem  ,  &  humauam  opera- 
„  tionein  .  " 

655.  Obj.  I.  contra  I.  Propositionem  .  S.  Alha- 
nasius  in  Lib.  de  salutari  adventu  Christi  haec 
liabet  :  ,,  Jlle  vir  natus  est  ex  inuliere ,  qui  ex; 
,,  prima  creatione  sibi  formam  hominis  erexit ,  & 
„  excitavit  in  ostensione  carnis,  sed  sine  ro/tm- 
,,  tatibw  carnaltbus ,  &  sine  humanis  cogitatio- 
,,  iiibus  in  imagiue  uovitatis  ;  Voluntas  enim  e- 
,,  rat  sotius  divinitatis  .  "  Hoc  Sancti  Athanasii 
testimouio,  velut  decretorio ,  triumphaut  Mouo- 
thelitae  . 

656.  Respoud. ,  duo  in  objecto  testimonio  esse 
distingueuJa  .  Primum  ,  quo  innuitur  ,  Verbuin 
divinum  sibi  induisse  formam  I)Ominis  sine  volun- 
tatibus ,  facile  explicatur  de  carnalibus  voluntati- 
bus  culpabilibus  ,  qnas  certe  Verbuin  diviuum  nec 
assuinpsit ,  nec  assumere  potuit  .  Alterum  ,  quod 
voluntas  fuerit  solius  Divinitatis  ,  debet  intelligi 
iion  de  iiatiira  humana  Chrisli ,  quae  fuerit  suae 
vohmtatis  expers  ,  sed  de  ipso  opere  Incarnationis  , 
quod  a  sola  voluntate  divina  eftectuin  fuit ,  prout 
explicuimus  supra  num.  6i.  Qiia  responsicnie  et- 
iam  explicari  ])0S8uut  similia  verba  Clementis  A- 
lexandrini  J^ib.  VI,  Stromatum  diceutis :  Volun- 
tas  erat  solius  divinitatis  ,  ut  ueinpe  Verbuni  fie- 
ret  caro  ;  neque  eui^n  iucarnatio  a  voluutate  hu- 
uiana  pendebat . 

657.  Obj.  secumlo  verba  S.  Gregorii  Nazianze- 
ni ,  qui  iu  Orat.  II.  de  Filio  Dei  inquit :  Velle 
enim  iltius  in  nulta  re  erat  Deo  contrarium,  to- 
tum  deijicatum  . 

658.  Respond.,  potius  ex  iis  verbis  colligi ,  du- 
plirem  fuisse  in  Christo  voluntat<'m,  quam  unam  ; 
voluntas  enim  deijicata  cerle  non  est  voluntas  di- 
vina  ,  quae  nuUa  prorsus  ratione  vocari  potest  dci- 
Jicata  :  est  ergo  voluutas  humana  ,  quaf^  consensa 
deijiciita  dici  pofeiit  ,  quatenus  fuit  a  Diviuo  Vcr- 

Oazzaniga  Theot,  Tom.  V. 


MONOTHEL.  195 

bo  asjuntpta  .  Certe  q-iando  iflfin  Sanctus  Grego- 
rius  in  epist.  priina  ad  Cb-douium  di\it,  huma- 
natn  naturatn  esse  deificatatn,  eaiiulem  uaturain 
huinanaiH  iu  Christo  non  negavit :  pari  ergo  ratio- 
ne  &c.  \'id.  supr.  uum.  4oB. 

65fj.  Ob].  tcrtio  rontra  eaindetn  priinain  pro- 
posit.  ex  ratione .  Voluntas  est  priinum  niovcns , 
&  imptrans  iii  uuoquoque  voleiile ;  seil  inCliriito' 
priinum  moveiis  ,  &  iinpcraiis  fuit  voluutas  divi- 
na  ;  omnia  eniin  humana  movebantur  ad  nutuni 
voluntatis  divinae  ;  queinadmodum  i)0>tru!n  corpus, 
quod  instruinentum  est  aniniae ,  e;usdein  animae 
voluutatt'  inovetur:  ^ola  ergo  hxc  voluntas  diviaa 
luit  iu  Christo, 

660.  Respoiulet  S.  Thomas  qnapst.  18.  art.  i., 
ex  quo  nmnia  in  Christo  movereijtur  ad  autum  vo- 
luntalis  divinae  ,  non  sequi,  eain  solam  fuisse  vo- 
iuntatein;  riain  etiain  pia;  voluntates  Sanctoruin 
luoveutur  secunduru  voliujtattm  Dei  ,,  qui  opera- 
„  tur  iu  eis  velle  ,  &  perficere  ;  ut  dicitar  P!ii- 
„  lipp.  II.  Licet  eniin  volunlaa  uou  possit  inte- 
,,  rius  iiioveri  ab  aliqua  creatura,  interius  taineu 
,,  inovetur  a  Deo ,  ut  in  I.  Part.  dictum  est  qu. 
„  io5.  art.  4«  Et  sic  eliam  Chris'.us  sccundum  vo- 
„  luntatein  humauam  sequebatur  voluutatem  divi- 
,,  nam  .  " 

661.  lust.  priino  ur.a  cuin  Pyrrho  in  Collat, 
cum  !Maximo .  Impossibile  est  in  una  persona. 
duiis  inesse  voluntates ,  absque  contrarietate.  JSe- 
nio  autem  dixerit ,  iu  Jesu  (]!iristo  fuis«e  hanc  vo- 
luutatuin  cotitrarietatein  ;  adeoque  &c.  Hoc  erat  u- 
num  ex  praecipuis  Monothslitarum  fi:ndamenlis , 
quo  etiam  Heraclius  iu  sua  Ecthesi  ,  Pauhis  Con- 
stantinoj)olit«»tius  in  litteris  ad  TlieoJorum  Pontifi- 
cem  ,  ac  pertinacissimus  Macarius  AntiGcheuus  AcU 
VIII.  Syuodi  VI.  usi  sunt . 

662.  Respondet  Sanctus  Thomas  quoest.  18.  aft, 
6.  ,  tnajorem  propositionem  fuisse  a  Palribus  VL 
Syuo(ii  onmiuo  negatuin  ;  in  Sj-inbolo  eniin  dixe* 
ruut :  Prcedicamus  duas  naturales  vcluntates  non 
contrarias,  juxta  quod  impii  asserunt  hoeretici 
&c.  Et  quidem  si  loquamur  de  voluutate  Chrisli 
rationali,  haec  erat  voluiitati  diviuas  omnino  ,  & 
perfectissinie  subjecta  ,  ut  oulla  intcr  utramque 
fingi  possit  oppositio , 

665.  „  Licet  autem  ,  inquit  Aui^flicus  ,  volun* 
,,  tas  naturalis  ,  &  voluntas  seusuulitatis  in  Cliri- 
,,  sto  aliquid  aliud  voluerit,  quam  voluntas  divi- 
„  iia  ,  &  volimtas  ratiouis  ipsius  ;  nou  taineii  fuit 
,,  aliqua  coutrarietas  voluntatum.  Priino  quidem, 
„  quia  neque  voluntas  iiaturalis ,  neque  voluntas 
,,  sensualitatis  repudiabat  illam  rationeni,  qua 
„  divina  voluntas ,  &  voluntas  rationis  humanae 
„  in  Christo  passionem  volebat  ...  Secuudo  ,  quia 
„  neque  volimias  diviiia,  neque  voluntas  ratiouis 
„  in  Christo  iinpediebatur  ,  aul  retardabatur  per 
,,  voluntatcm  naturalem  ,  ant  per  appelilus  sen* 
„  sualitatis .  Simililer  cliam  nec  e  coniraiio  vo* 
,,  luntas  divina  ,  vel  voluntas  rationis  in  (Jhristo 
„  lefugiebat,  aut  retardabat  inolum  voluatatis  na- 
25  .,  tu- 


1C)4 


DE  INCARN.  SECT. 


turalis  humanae  ,  &  niotiun  sensualitatis  in  Chri- 
sto .  Placebat  enim  ■Christo  secuudiun  voluuta- 
„  tein  (iivinam  ,  &  etiam  secuudum  voluntatem 
„  rationis ,  ut  vohmtas  naturulis  iu  ipso ,  &  vo- 
,,  huitas  sensualitatis  secundum  ordinem  suae  na- 
5,  turae  moverentnr  "  (a)  . 

654.  Et  cum  sibi  objecisset  Angehcus :  Cliri' 
stum  secuudum  vohintatem  divinam  vohiisse  mor- 
tem  ,  quam  refiigiebat  secundum  voluntatem  hu- 
inanam  ,  ita  respondet  ad  i.  „  Hoc  ipsiiin,  quod 
„  aHqua  voluatas  liumana  in  Christo  ahud  vole- 
„  bat ,  quain  ejus  vohintas  divina ,  procedebat  ex 
,,  ipsa  volimtate  diviua,  cujus  beneplacito  iiatura 
,,  humana  niotibus  propriis  movebatur  in  Chii- 
„  slo  .  " 

665.  hist,  secundo  .  Dua?  volunlates  secum  m- 
ferunt  duos  volentes  j  sed  Cliristus  unus  est :  ergo 
etiam  una  vohmtas . 

666.  Resp.  neg.  maj.  si  enim  tot  slnt  volen- 
tes ,  quot  sunt  vohintates ,  erit  etiam  veruin  ab 
opposito,  tot  esse  vohiutates  ,  quot  sunt  volentes; 
&  sic  cum  in  Sacrosancla  Trinitate  tres  sint  Per- 
sonae  volentes  ,  tres  etiam  erunt  vohuitates  ,  quod 
absurdum  est  .  hi  Christo  i^itur  unus  est  volens 
propter  unilalem  personsej  sed  diias  voluutates  pro- 
pter  duas  diversas  naturas  .  ,,  •Quia  una  est  Chri- 
„  sti  persona  ,  inquit  S.  Joannes  Damascenus  de 
„  duabus  ioluntatibus  in  Christo  cap.  ii.,  &  u- 
„  nusChristus:  unus  est,  qui  utraque  natura  vult.*' 

667.  hist.  tertio ,  histrumentum  nou  movetur 
propria  vohmtate  ;  sed  vohmtate  causae  principahs 
moventis ;  atqui  natura  huniana  in  Chrisfo  fuit 
sicut  instrumentum  divinitatis  ,  ut  eain  vocat  Da- 
mascenus  Libro  III.  de  Jide  orthol.  2.  9.  Ergo  &c. 

668.  Resp. ,  majorem  esse  veram  de  instrumen- 
to  inanimi  ,  ut  est  securis,  vel  serra  ,  quae  ab  ar- 
tiiice  movetur  solo  motu  corporali  ;  falsam  vero 
esse  de  inslrumfento  animato  ab  anima  rationali ; 
hoc  enim  movetur  a  causa  principali  per  ejusdem 
vohuitatem  ,  sicul  per  imperium  Domini  movetur 
servus ,  utique  per  propriam  vohuitatem  .  Et  sic 
ctiam  natura  humana  Christi  movebatur  a  Verbi 
persona  per  propriam  ipsius  naturas  humauae  vo- 
lurttatem  . 

66g.  Inst.  quarto.  Voluntastion  pertinet  ad  na- 
turam :  ergo  ex  quo  duae  sint  in  Christo  natura:  , 
non  seqtiitur  ,  etiam  duas  in  eo  esse  voluntates. 
Prob.  ant.  Quae  pertinent  ad  naturam  ,  sunt  ne- 
«essaria :  atqui  vohmtas  uod  est  necessaria  ,  sed  li- 


ia)  S.  Thomas  arl.  2.  hiijiis  fjnaest.  18.  prohat ,  in 
Christo  fuisse  volnntatem  sensnalitatis  prs-ter  volunta- 
tcm  rationis  j  „  tjuia  Filius  Dei  huinanam  naturam  as- 
5,  sumpsit  cuin  omnibus  ,  <\\\!^.  pertinent  a<l  perfeclio- 
„  nem  ipsius  natur<B  .  In  humana  autem  natnra  inchi- 
^  ditur  natura  animalis  ,  sicut  in  specie  inchiditur  ge- 
j,  nusj  unde  oportet ,  qnod  Filius  Dtl  assumpserit  cum 
„  humana  natura  ttiam  ea  ,  quae  pertinent  ad  perfe- 
3,  ctionem  naturae  animahs,  inter  quae  est  aiipetitns 
,,  sensilivus  ,  qni  sensnalitas  dicitur.  " 

(b)  \n  art.  3.  ejusdem  quaest.  Angelicus  doc«t;  quod 


II.  DISS.  ni.  CAP.  VII. 

bera:  ergo  &c.  Ulterius  si  voluntas  ad  naturam 
pertinet ,  tot  erunt  iu  nobis  naturae,  quot  voUtio- 
nes ;  &  quotiescumque  voluntas  mutatur  ,  mutabi- 
tur  etiam  natura  ;  quod  a  ratioue  absouum  est  • 
Demum  valere  debet  exemplum  humamun;  quia 
enim  in  nobis  una  est  persona  ,  Ucet  dupiex  sit 
natura  ,  anima  nempe ,  &  corpus,  uonuisi  una  est 
vohuitas :  ergo  eliam  iu  Christo  &c. 

670.  Resp.  ad  primum  ,  ipsam  potentiam  vo- 
luutatis  esse  naturalem ,  adeoque  necessariam;  sed 
motum  ,   vel  actum  hu)us  poteutiae  esse  liberum. 

671.  Ad  secundum  similiter  resp. ,  voluntatis  a- 
ctus  diversos  esse  ,  &  iulinities  mutari ;  nou  au- 
tem  ipsam  poteutiam  ,  quje  eadem  semper  manet, 
„  Scieudum  est ,  iuquit  S,  Joannes  Damascenuj 
„  Lib.  II.  de  Jide  orthod.  cap.  i^. ,  non  idem 
„  esse  velle  ,  atque  hoc  ,  vel  illo  modo  velle .  Vel- 
„  le  siquidem  naturae  est,  ut  &  videre:  omnibus 
„  enim  hominibus  hoc  convenit .  At  certo  modo 
3,  velle  nou  naturae  est,  sed  nostri  consilii,  &  sen- 
,,  teutiae :  quemadmodum  &  certo  modo  videre  , 
„  hoc  est  bene ,  vel  male ;  uon  «nim  omnes  ho- 
,,  mines  eodem  modo  voiuut,  ueque  eodem  modo 
,,  videut .  "  Confer  etiain  ejusdem  Opuscul.  de 
duabus  in  Christo  \ohintatibus ^  &  operaiionibus, 
Tom.  L  edit.  P.  Mic.  Le  Quien  cap.   10.  sequ. 

672.  Haec  autem  Damasceni  verba ,  quod  certo 
modo  velle  non  naturoe  sit ,  sed  nostri  consilii , 
ita  explicat  S.  Thomas  hac  qu,  18.  art.  i.  ad  4«°. 
„  Cum  voluntas  pertineat  naturam  ,  ipsum  etiam, 
,5  quod  est  aliqualiter  yelle,  pertinet  ad  naturam, 
„  nou  secundum  quod  «st  absolute  considerata  , 
„  sed  secundum  quod  est  in  tali  hypostasi.  Uude 
„  etiam  volunlas  humana  Christi  habuit  quemdam 
,,  determinatum  modum  ex  eo ,  quod  fuit  in  hy- 
„  postasi  diviua ,  ut  silicet  rooveretur  semper  se- 
„  cundum  nutum  divinae  voluntatis  (6).  " 

676.  Tertia  autem  diificuitas  statim  cvanescit , 
negando ,  in  uobis  animam  &  corpus  duas  esse  na- 
turas ;  cum  tion  siut  duas  uuius  naturae  partes:  Sc 
ulterius  corpori  sine  anima  voluntas,  quae  poten- 
tia  est  spiritualis  ,  absurde  tribueretur  . 

674.  Obj.  primo  contra  II.  Proposit.  S.  Diony- 
sius  iu  epist:  iV.  ad  Cajum  aperte  asserit ,  unam 
€ise  in  Christo  Deivirilem  ^iev>^pv^iiv  operatiouem, 
Cum  autem  convicti  fuissent  Monolhelitae  falsita- 
tis;  uon  enim  S.  Dionysius  dixit  unam  ^  sed  no- 
vam  (  Vid.  sup.  num.  627.  )  Pyrrhus  eorum  si* 
guifer  omissa  adulleralioue  iutegrumj  &  siucerum 

S. 

si  vohintas  humana  Christl  accipiatur  pro  actu  ipso 
volendi  ,  oportet  ponere  in  Christo  ex  parte  rationis 
duas  species  actuum  voluntatis  ,  scilicet  respectu  finis , 
&  respectu  eorum  ,  quae  sunt  ad  finem;  vohintas  eniiu 
fertur  in  finem  simpliciter ,  &  absolute :  in  ea  autem, 
quae  sunt  ad  finem  ,  fertur  cum  quadam  comparatione 
ad  ipsum  fineni .  Prima  voluntas  vocatur  a  Magistris 
^fMjs-/,  seu  vohmtas  nt  natara;  ahera  ^SX^tk,  seu  vo- 
luntas  consiliatica,  &  nt  ratio .  Sed  hsc  diversitas  a- 
ctus  non  diversificat  potentiam.  Et  sic  in  Chriilo  esC 
una  sola  voluatas  humana  vstentialiter  - 


DE  H,VER&SI  MONOTHEL. 


195 


S.  Dionysri  textnm  protiilit ,  qui  sic  ?iabef.  „  Et- 
jj  euiin  ,  ut  uuo  verbo  dicauius,  jie  Iiouio  qnideiu 
„  erat  ;  iioa  quod  iiou  CMfl  liomo,  sed  quod  ex 
,,  lioiniiiibus  ullra  liouiines  exisleret ,  ac  supra  1)0- 
,,  mineiii  revera  esstt  1)01  uo ,  qui  non  secundum 
„  Deuin  divina  gessit  ,  iirc  Immaua  seruuduiu  no- 
„  minem  :  Verum  Deo  vtro  jacto  ^  no^arn  (juam- 
„  dani  Deivirilem    nobis   opemtionem    expressit 

4,  in  iita  .  "  Hac  Diouysii  aurtoritate  passim  ab- 
uiebaiitur  H«retici,  iiec  aliaiu,  quaui  iheandri-^ 
cam  operationem  Jesu  Cliristi  nomiuabaiit  » 

675»  Respondet  S.  Tliomas  quafsi.  19.  art.  i.. 
ad  I»  „  Dionysium  posuisse  iii  CJiristo  operatio- 
„  nem  ^tety^puxiy  idest  dninam  virilem  ,  vel  (//- 
„  vinam  humanam ,  norj  jwr  aliquaiii  coufusio- 
,j  oem  operationuin  ,  seu  virtutuin  respectu  utrius- 
j.  qtie  uaturae  ;  sed  per  lioc  ,  quod  diviua  opera- 
„  tio  eju»  ulitur  humana,  &  luimana  ejii»  opera- 
,,  tio  participat  virtutem  diviiu-e  operatiouis :  " 
Hoc  autein  pulcherrimo  e.vcmplo  illustrat  S.  Ma- 
ximus  Martyr  ferri  iguiti  ,  iuquiens :  ,,  Quemad- 
„  raodum  euim  ignis ,  ac  ferri  diversa  est  nalu- 
„  ra  ,  aliaeque,  &  aliae  airiboruin  actioue^:  uee 
„  euim  iguis  secat ,  sed  iucendit ,  &  iiluininat  ea 
„  vi  ageiidi  ,  quain  ei  attribuit  natura .  Neque 
„  rursus  ferrum  sic  a  natnra  comparatum  est,  ut 
jj  urat ,  aut  illuininet ,  sed  secat ,  &  uigruin  est. 
„  Cum  auteni  coniuncta  ea  fuerint,  coujuncte,  & 
„  indivise  snum.  munu&  utrumque  exequitur ,    si- 

5,  mul  enim  cuin  sectlon«  exisUt  ustio,  ignisque 
jj.  ferri  adminiculo  ,  tuin  iacendit ,  tnm  iliuininat, 
„  cum  interiin  non  una  sit  naturalis  aclio  ,  sed 
„  dua& ;  uija  ignis  ,  qua  urit  ,  altera  ferri  qua  se- 
„  cat ;  ac  utriusque  effectus  proprius  cst  j  ignis 
„  quidem  ustio ,  lerri  autem  sectio;  siquidem  se- 
„  ctio  talis  est ,  qiiae  vim  Iiabeat  urendi ;  ac  u- 
„  stio  ,  quae  simui  secandi.  Sic  in  Domino  nostro 
„  Jesu  Christo  accidit .  Agebat  titraqiie  natura  cum 
„  alterius  communione  ,  quod  proprium  erat  &c.  " 
Atque  hac  rationt  expkicat  verba  inagiii  Dionysii , 
qui  non  dixil  unarn  iheaudricam  actionein  ,  sed 
no^am,  sive  inusitatam  .  Eadem  ferri  candentis 
similitudine  utitur  Dainascenus  Lib.  IIL  de  Jide 
orth.  cap.    i4.  Vid.  siip.  n.   5^5. 

G7G.  Quod  autein  S.  Dionysius  iion  nnam ,  sed 
duplicem  agnoveril  in  Christo  operationein  ,  colli- 
git  S.  Thomas  ex  aliis  ejusdem  verbi»  iu  c.  II. 
de  duinis  nominibus  ,  ubi  dicit ,  quod  in  his ,  guce 
pertinent  ad  humanam  ejus   operationem  ,    Pa^ 


(a)  H»>c  ccinmiinis  cst  tam  veteriim,-  quam'  rpcen- 
tioriim  Theologonim  loci  illiiis  Dionysiani  explicaiio, 
iit  nccesst  non  sit  ad  sentent,iam  F.  Mich.  Le-Quien 
confiigere  ,  qni  in  Diss.  11.  Damascenica  n.  i4-  coiuen- 
dit,  linnc  .mciorem,  Dionysinm.  Areopagitam  vnlgo  dl- 
ctiiin  ,  lnisse  aliijnem  Monopltysitam  ,  (|iii  clanniliun, 
&  jn  r  ciiniciilos  suain  liaresiin  inc.iiitib  |iro|>in.ire  stii- 
diient.  (^iiam  siiain  sententiam  prflecipue  ex  l.nnl.  ep. 
IV.,  (|ii.c  C^j^t  il.i-rapeu^^  inscribitiir  ,  ccnlirmare  stii- 
det  ,  <k  lianc  x  ocem  uoi^ain  <iuuinila'n  Di-uurilein  op^ra- 
tionem  nihil  aluid  j  quaui  uuam  Deiutii ,  humamtatis- 


ter ,  O"  Spiritus  sanctus  nuUa  ratlone  communi^ 
cant ,  nisi  quis  dixerit  secundurn  be'ii(^ni$simam  , 
&  miseriCurdetn  voluntatem  ;  inquaiituin  scilicel 
Pater  ,  &  Spiritus  sanctus  ex  sua  Uiisericordid  vo- 
luerunt,  Christum  ager^  &.  paii  huinana .  ,,  Sic 
„  igitur  patet ,  concludit  .Angelicus,  qiiod  alii  est 
,,  operatio  humana,  in  qu:i  Fat«r  ,  &  Spiritus  san- 
„  ctus  non  cominuuicant  ,  ni^ii  secundum  acce|>tio- 
,,  nem  inisecicordiae  su«  ;  &  alia  est  eju»  Ojiera- 
„  tio ,  inquantuin  est  Dei  Verbum  ,  iii  qua  com- 
,5  inunicaiit  Pater  ,  &  Spiiitus  sanclu»  "   (u)  . 

G77.  Obj.  secuudo  .  S.  Gregoriiis  Nyssciiu»  con- 
tra  Eunomiuin  :  Ita  operatur  ,  inquit ,  Di^imta^ 
per  corpus  ,  qnod  mduit ,  omnium  salutem  ,  ut 
corporis  quidem  sint  passiones  „  Dei  tero  ope- 
ratio  . 

678.  Resp. ,  apud  nonnullos  Patre»  nom iue  pa.y- 
sionum  inlelligi  veras  Christi  operationts  secuiuliiiift 
naturam  hiuuanain ;  mide  S.  Jo.  Clirvsostomu»  Hoin» 
II.  in  Act.  Apoitol.  sic  loquitur.  iLiud  qui<piarrt 
aherraverit ,  si  ipsius  quoque  (  Chrtsti  )  passio- 
nem  actionern  appellcverit .  In  eo  enim  ,  guod 
omnia  projessus  est  ^  ingens  illudy  atque  miran- 
dum  opus  patravit ,  mortem  destruens  ,  aliaque 
ornnia  operans.  Hinc  S.  Maxinuis  dispntans  cuia 
Pyrrho  observavit  ,  ,,  Sanctos  Patres  variis  iiomi- 
,,  nibu»  afJecisse  luunanae  naturac  inotionem ,  pro- 
,,  iit  ejus  diversae  motioaes  postulabant .  Appella- 
,,  runt  ipsam  &  facuhatem ,  Sc  operationem  ,  & 
,,  differtntiarn  ,  &  motionem  ,  &  proprietatem  * 
,,  passionem  .  "  Atque  hoc  sensu  explicanda  sunt 
S.  Gregorii  ISvsst-ni  verba .  Etenim  omnia ,  in' 
quit  laiid.  S.  Maximus,  quce  ex  Deo  sunt ,  ^ 
post  Deum  ,  eo  ipso  patiuntur  ,  quo  mcventur  : 
utpote  quce  non  sunt  ipsa  motio  ,  ipsaque  vis , 
ac  virtus  .  Hine  etiam  Philo  Judaeus  iu  Libro  de 
Cherubinis  dicebat,  proprium  Dti  esse  Jacere  ... 
proprium  creaturce  pati . 

679.  Obj.  tertio  .  S.  Cyrillus  Lib.  IV.  Com- 
mentar.  iii  Joan.  dicit  Cliristum  unarn  cognatam 
operationem  per  ambas  naturas  ostendisse  .  Iti 
Pyrrhus  in  dispul.  cuin  S.   Maxiino  objiciebat. 

680.  Respo*idebat  autem  S.  M.aximus  epist.  ad 
jVicandrum  ,  unain  vocari  operaticnein  autbarum 
naturaruin ,  propter  arctissimam  earum  copulatio- 
nein  ,  propter  quam  ambae  ad  euindem  edectuni 
concurrebant  ;  imde  etiam  S.  Leo  iu  dogmatica 
sua  epistola  inquiebat :  Jgit  utraque  Jerrna  cum 
alterius  communione  &c.   V"ide  supra  num^  653.. 

S. 

((ite  natiirain  ccmpositain  aJstniere,  .irhitr.Ttur.  H.ine 
tamen  iji.sain  vocein  in  sfnsii  Catholito  liiisse  postea  » 
comphirihiis  Palribiis  seqtiioris  »vi  adnpiato.ui  scri|>it, 
(}ui  Areopagitica  scripta  pro  geniiinls  hahebaat .  Si  Le- 
(^)iiieniiib  taniiim  vellet ,  .Areopagltica  scripta  esse  snp- 
posititia,  Iiene  in^ilto.s  Criticos  sibi  consrntientes  lia- 
heret  .  Vid.  Natalis  Alesamler  Pis.^ert.  XXII.  in  S-*"- 
ciiiiim  I.  ,  sed  haiid  tacile  ohtinehit  alionim  cpn.sen^mn  » 
di'in  eadem  scripta  ,  ah  li.vrietKio  .ih({'io  iVon'4'hysita 
consarcinata  ttiisse  viilt  .  F.  Bern.  dc  Ilubeis  Uissert» 
IX.  De  qcstis.O'  scriptit-  6..  Thom*  ,. 


196  DE  INCARN.  SECT. 

S.  Maximtis  ad  id  clariiis  explicandiim  ntebatiTr 
siiniiitudine  gladii  candentis,  qiiod  siiniil  scinden- 
rlo  mit ,  &  urendo  scindit ,  quajnvis  diversae  sint 
urendi  ,  <<  secandi  operationes  ;  quod  etiam  nos  su- 
))erias  attuliinus  nuin.  676.  iN>que  obest  vox  co- 
gncztam  cjyyeivi;  nain  l^asc  vox  usurpata  a  San- 
ctisPatribus  aliquando  fuit  ad  designandain  arctis- 
siinun>  unionem  ;  ut  quando  S.  Gregorius  Nazian- 
zeiuis  in  Orat.  pro  fratre  suo  Caesario  carnein  vo- 
cat  aniinsg  cog'?!af^i77i ,  non  alia  certe  de  causa  , 
qiiam  propter  intimam  utriusque  substantiae  u- 
«ionem  . 

681.  ©bj.  quarto  ex  ratione  .  Natura  Immana 
Christi  nihil  ex  se  operari  poterat ,  sed  solum  ut 
mota  a  divina  persona ;  ergo  duo  potius  operata 
dici  poierant  in  Christc,  quam  duae  operationes  {b). 

682.  nespond.  cum  S.  Thoina  qucest.  ig.  art. 
I.  actionein  ejus,  quod  movetur  ab  alio  esse  dn- 
plicem  ;  unam  ,  quam  habet  secnndum  propriam 
Jormam  ;  aliam  aulem  ,  quam  habet  secundum 
quod  movetur  ab  alio  :  sicut  securis  operatio  se- 
Gundum  propriam  formam  est  incisio:  secundum  au- 
tem  quod  movetur  ab  artifice  ,  operatio  ejus  est 
facere  scamnum  .  „  Operatio  igitur  ,  concludit  An- 
„  gelicus,  quas  est  alicujus  rei  secundum  suam 
j,  formam  ,  est  propriaejus,  nec  pertinet  ad  mo- 
„  ventem  ,  nisi  secundum  quod  utitur  hujusmodi 
,,  re  ad  suam  operationem  ,  sicut  calefacere  est 
„  propria  operatio  ignis  ,  non  autem  fabri ,  nisi 
,,  quatenus  utitur  igne  ad  Galefaciendum  ferrum  . 
„  Sed  illa  operatio  ,  quas  est  rei  solum  secuadum 
3,  quod  niovetur  ab  alio  ,  3>on  est  alia  pr^tec  o- 
.,  perationera  moventis  ipsam :  sicut  facere  sca- 
„  innum  non  sst  seorsum  operatio  securis  ab  ope- 
„  ratione  artifi^is  ;  sed  securis  participat  instru- 
j,  mentaliter  operationem  avtificis  .  " 

685.  iVee  omittenda  puto ,  quse  ibidem  S.  Do- 
ctor  pro  majore  Iiujus  rei  declaratione  snbdit,  in-' 
quiens :  ,,  Ubicumque  movens  ,  &  mGtum  liabent 
5,  diversas  formas  ,  seu  virtutes  operativas ,  ibi  o- 
.,  portet,  quod  sit  alia  operatio  moventis  ,  &  alia 
„  operatio  prcpria  moti  ;  licet  motum  participet 
„  operationem  moveiitis  ,  &  movens  utatur  opera- 
5,  tioue  moti ,  &  sic  utrumque  agat  cuin  commu- 
„  nione  akerius .  Sic  igitur  m  Christo  humana 
„  natura  habet  propriam  formam ,  &  virtutem 
„  per  quam  operatur :  &  similiter  divina  .  Unde 
„  humana  natura  liabet  propriain  operationem  di- 

(fi)  Ita  S.  Tiiornas  3.  P.  qiiast.  ig.  ari.  i.  erroae^m 
IWonotheiitarum  doctrinam  exponit  .  „  Considerandnm 
3j  est,  (ii.od  iihictnnqiie  siint  piura  ngentia  ordinatn  , 
^  in(€Mtis  iiTovelnr  a  superiori  ,  sicnt  \n  homin«  cor- 
3,  pus  inovetnr  ab  anuna  ,  Sc  inferiores  vires  a  ratio- 
yy  ne  .  Sic  igitnr  actiones,  £c  monis  inffrioris  principii 
^  siint  magis  opemta  (/uadain  .  h\  antem,  (jnod  perti- 
„  nel  ad  sm)remiun  principinm  ,  est  proprie  op^ratio-; 
„  puta  si  dicaraus  in  liommc ,  qnod  amlnilaw.  ,  qaod 
„  est  pedtun  ,  &  paipnre  ,  (j.tod  est-  mannfim,  snnl; 
;^  tjMiaRtJam  liominib  opt-raia,  (juonim  liuinn  operatnr 
X-  anuna  jjer  jjedes,  aliiid  per  inaansj  .&  tjnia  est  «a- 


II.  DISS.  III.  CAP.  VII. 

„  stinctam  ab  cperatione  diviiia  ,  &  e  converso  • 
,,  Et  tanieii  divina  natura  utitur  ojieratiorie  nata- 
„  r.e  humana?  ,  sicut  operatione  sui  in^^truutenli  , 
„  &  similiter  luunana  natura  participat  operatia- 
„  nem  divin;e  naturae  ,  sicut  instrimientum  parti- 
,,  cipat  operationein  priucipalis  agentis  .  " 

684.  Et  sic  etiara  idem  Angelicus  aliam  Mono- 
thelitarum  ditficultatem  solvit ,  qua  dicebaul ,  na- 
turam  Ivumanain  non  esse  nisi  instrumentum  Ver- 
bi  divini ,  instruineutum  autem  non  habet  aclio- 
netn  distinctain  a  causa  principaii  . 

685.  ISimirum  iis ,  quas  supra  num.  G82.  dixi- 
mus,  haGC  addit  S.  Thomas  hic  in  resp.  ad  2.  , 
actionem  instrumeuti  ,  inquantuin  est  instrumen- 
tum  ,  iion  esse  aliam  ab  actione  priucipalis  agen- 
tis ,  „  posse  tamen  habere  aliam  operationem  , 
„  prout  est  res  guceJam.  Sic  igitur  operatio  ,  qu3R 
„  est  humaiiae  natur;«  in  Ghristo,  inquanfum  est 
„  instrumentmn  Divinitatis,  non  est  aiia  ab  ope- 
„  ratione  Divinitatis:  non  enim  est  alia  salvatio 
,,  (jua  salvat  Ivumanitas  Christi  ,  &  Dlvinitas  ejus; 
5,  habet  tamen  Kumana  natura  in  Christo  ,  iuqmm- 
„  tuin  est  nalura  quasdam  ,  quamdam  propriain 
,,  operationem   praeter  diviuam  . " 

686.  Inst.  primo  .  Sicuti  esse  est  hypostasis  sub- 
sisteutis  ,  ita  ctiam  operari ;  sed  propter  unitatein 
hypostasis  est  in  (Jhristo  unum  esse  ,  j)rout  S.  Tho- 
inas  q.  17.  art.  2.  luculenter  demonstrat:  ergo  etiam 
propter  eamdein  unitateui  est  in  Christo  una  ope- 
ratio . 

687.  Respondet  S.  Tliomas  hac  q.  19.  art,  r« 
ad  5.  „  quod  esse  ,  &.  operari  est  personae  a  na- 
,,  tura;  aliter  tamen  ,  &  aliter  .  Nam  esse  pertinet 
„  ad  ipsain  constitutionem  personae  ,  &  sic  quan- 
,,  tum  ad^  hoc  se  habet  in  ratione  termini ,  &  idea 
„  unitas  personas  requirit  unitatem  ipsius  esse  com- 
,,  plcti  ,  &  personalis  .  Sed  operatio  est  quidain 
,,  efFectus  personiE  ,  secundum  aliqnam  forinam  ,. 
„  vel  naturam  .  Unde  pluraJitas  operationuin  noii 
„  praejudicat  unitati  personali .  "  Queinadinoduia 
ipsis  fatentibus  Monothelitis  duplex  iu  Christo  na-- 
tiira  non.  tollit  unitatem  esse  ejusdem  Cluisti. 

688.  Inst.  secundo  .  Ubi  est  unum  opera.tum  ,. 
ibi  una  debet  esse  operatio :  sed  idem  erat  opera^ 
tum  diviniiatis  ,  &  humanitatis,  sicut  sanatio  le- 
prosi  ,  vel  suscitatio  mortui :  ergo  &c. 

68g.  Kesp.  neg.  unum  esse  operatum  divinita- 
tis  j  Si  humanitatis  ,  sed  diversuin  ,    quamvis  con-. 

jun- 

„  dein  anima  cperans  per  utriimque  ex  parte  ipsius 
5,  operantis ,  «niocl  est  primnm  principiiun  inovens  , 
„  est  iina  ,  &  imliflerens  operatio;  e.x  parte  autem  i- 
„  p.sornm  operatorum  difterentia  invenitur  .  Sicut  au- 
„  tcm  in  liomine  puro  corpus  movetur  ab  anima  ,  8c 
,,  appetitiis  sensitivus  a  rationali,  ita  in  Domino  Jesu 
„  Cliri.sio  humana  natnra  niovc]>atur  ,  &  regehatiir  a 
„  (livina.  Et  ideo  dicehant  (.  iVIonothelit«"  )  (;jiQd  ear 
„  dem  cst  operatio,  &  indifterens  ex  p.irte  ip.sins.  dir 
„  vinitaiis  operantis,:  sunt  tamen  diver.sa  operata ,  m 
„  quantiun  scilicct  divinitas  Cliristi  aliud  agebat  per 
,f  seij^sam  ...  aliiid,  autqm.  yer  hamao^ra  naturam  &c." 


REFELL.  IL\ER.  M0X(3TIIEL. 


»97 


jmicftim  ,  nf  in  fxemplo  allato  prnpritun  opera- 
tiiin  Divinitatis  fiiit  -•.aiiatio  lepr»)!ti  ,  vel  suscitalio 
ii>orttii  ;  operainin  autPin  propriiiin  litmiauie  f»a- 
tnra!  foit  coiitactiis ,  vtl  jiniiu.  Coiirtirrunt  aiitfin 
ainbx  cperationes  ad  ununi  operattim  ,  sf^ciindtini 
«jiiod  iiiia  iiatura  agit  cuin  commiinione  alterius  . 
G90.  Inst.  terlio.  Vtttis,  &  comnuine  est  pro- 
loquinin  ,  aclioues  esse  suppositurum  :  ceu  ut  lo- 
quitur  S.  Thoinas  7.  n.  quaest.  58.  art.  2.  ex  A- 
Tistotele  Lib.  I.  Mctapli.  ,  Jciiones  sunt  supposL- 
torum  ,  ^  totorurn  ,  non  autein  proprie  loyueu- 
do  partium  ,  C>  Jormarum  ,  seu  potentiarum  : 
non  enim  proprie  dicitur ,  quod  rnanus  percu' 
tiat,  sed  homo  per  manum  ,  neque  proprie  dici- 
tur ,  qnod  calor  calejaciat ,  sed  ignis  per  calo- 
rem  .  Hinc  ipse  Aristoteles  in  priino  Libro  de  a- 
niina  :  Dicere  ,  iiiquit ,  animam  irasci ,  perinde 
est ,  ac  si  quis  dicat  animam  texere ,  re/  oedi- 
Jicare .  Ac  jorte  melius  est ,  non  ita  loqui ,  ut 
dicamus  animam  misereri ,  vel  discere ,  vcl  co- 
giiare  ;  sed  hominum  aninia  .  (]iim  ergo  unum 
tantuminocio  in  Christo  sit  stippositum  ,  uuica  e- 
liain  erit  operatio . 

691.  Hesp.  cuin  S.  Thoma  hic  ad  5.  „  Ope- 
„  rari  esse  liypottasis  subsistentis  (  seu  operatio- 
„  nes  esse  stippositorum  )  .  sed  secundtiin  eorum 
,,  formani  ,  &  naturain  ,  a  qua  operatio  speciein 
„  recipit  j  &  ideo  a  diversitate  lorinartim  ,  seu 
3,  nattirarum  est  diversa  species  operationum  :  sed 
,,  ab  unitate  liypostasis  est  unitas  secundum  mi- 
,,  inerum  ,  quanttiin  ad  operationein  spt  ciei  :  sicut 
5,  ignis  habet  diias  operatiojies  specie  difFereiites  , 
.,  soilicet  illuniiuare,  &  calefacere ,  secundum 
,,  ditTereiitiam  luci»,  &  caloris  ;,i^  tamen  est  una 
,,  ntnnero  iliuminatio  ignis  simflil  illuminantis  . 
,,  Et  similiter  iii  Christo  oportet,  quod  siut  duas 
„  operatioues  specie  dii^trentes,  secundum  ejus 
„  duas  iiaturas  ;  qiiajlibet  tanien  operaliomnn  est 
5,  una  numero  in  Christo  siinul  farta  ,  sicut  una 
„  ambulatio,  &  iina  sanatio  .  "  Cum  igitur  dici- 
tur  ,  actiones  esse  suppositorum  ,  nihil  aliud  sigiii- 
ficatur  ,  quam  actiones  esse  uatur.'»  ,  ut  subsisten- 
lis  ,•  &  sic  actiones  &  supposito  ,  &  naltirae  tribuun- 
tur  ,  diverso  tamen  modo :  supposito  nempe,  qua- 
temiH  nattira  operari  non  potest ,  nisi  siibsistat  ; 
subsistit  autem  in  hypostasi :  uode  etiaiu  siipposi- 


(a)  Pfravliis  Lih.  VI If.  De  Incarn.  c.  2.  ilJutl  Sclio- 
laniin  eflatmn  /ictiones  rnnt  siippositoriiin  perper.iin 
tribui  AriitoteJi  asserit .  Scholaitici  tamen  n'vn  iinin«- 
TJto  JMiul  Aristoteli  tnhiiiint  ,  <('i.Tten»is  ex  ejns  doctri- 
Jia  inanifeste  eriiiliir  ,  &  veris- iiniiin  est ,  si  intelliga- 
tiir  fo  sensii ,  «pio  illiiil  expiical  S.  Tlioinasj  ciijiis  aii- 
ctoritate  ,  immo  &  verl)is  nsi  siimns:  qno  nemo ,  rae^ 
«jMiiIem  jiKlicio,  t;im  veteniin  ,  i(iiam  reeentioriim  ab- 
stnisis  ,  Sc  clifficiles  Nfs^orinnormn  ,  Entycliianornin  , 
&  MoiiotheliianiTn  obj«cliones  ex  rhilosophia  pelitas 
siihtiliiis,   ac  solidiui   eno<l.ivit. 

{!)  Fodtm  moilo  piital  idein  F.e-Qnienns  ,  ad  saninn  , 
&  orthndoxipm  .«.'n.MitD  Imsse  pertract.im  illam  vo:em 
Vaa  Dti  ferbi  nutura  incurnata  >  <|u«  ApoUJnaris  hae- 


tuiii  vicatiir  priiicipium  quoad  operationein .  IVa»- 
tur«  aiiteiii  Inbiitintur  operalione;* ,  sictit  princi- 
pio  ,  quo  e<rilein  r>perati<jiies  eliriiiiitiir  ►  Peryina 
itaqtie  Christi  terniiiiaii»  duas  iiatiiras  ,  diviiiaiii  , 
&  luimauam  ,  seriiuduin  utr  iui<{tie  operabatur  : 
luidc  duaruni  operationtiin   petitur  diclinctio   (.;), 

Gq^s.  Hxc  (hictriiia  pfHi-st  |)liiribus  exe^upli-»  >k. 
rebus  ijisis  uaturalibus  illu-jtr.iri  ,  .Scd  jH^stat  u- 
luiin  afterre  e.\.  augisto  Trinit.nlii  inyiterio  deprom- 
ptum :  iibi  tres  sunl  diviu*  pi,'rs<in.-c  ,  sed  ijuo- 
niam  ima  tanltiin  est  eartiindeui  uatiira  ,  unica  e- 
tiain  est  ipsarum  operatio:  ergo  ab  opj)o>iio  iu 
mysterio  Iiu:arnalioiii9  ,  qiioniam  duple.x  est  in  Chri- 
sto  natura,  duplex  esse  debet  operatio:  &  quo- 
niam  uuica  est   persona  ,   tiiins  erit  operaiis. 

C95.  Iu>t.  qtiarto .  Si  operatio  tribuitnr  natti- 
rae  ,  cuni  natura  divina  Cliristi  sit  eadem  ipsissi- 
ma  natura  l*atris  ,  &  Spiritus  sancti  ,  operatione» 
diviuae  naturae  Cjiristi  erunt  etiam  aliis  divinis  pcr- 
sonis  tribuendae  , 

694.  Hesp.  ,  operaliones  Christi  tribui  qnidcir» 
naturae,  sed  prout  subsistit  in  persona  divini  Ver- 
bi  ,  quae  ob  aliis  duabus  distiucta  est :  adeoqne 
tribui  non  |)osse  Patri  ,  vel  Spiritui  saiicto,  quo- 
rum  uiia  quidein  ,  ejdemque  est  nalura  ,  sed  in 
propriis  piTsonis  subsisteiis  . 

Qua;res  ,  qiiid  sit  operatio  bioivS pmn  Dei.-irllis? 

695.  Si  doctissimo  iVlicIi.  Le  Ouien  credinuis 
Dissert.  II.  Damasrenica  luim.  i4.  ,  haiic  voceni 
omniuin  prinius  inve.Kit  einenlitus  auctor  Scripto- 
rum  Areopagiticorum  ,  &  quidem  in  pravo  Mo- 
nophysitarum  sensu  :  sed  postea  sequioris  cevi  Pa- 
truin  complures  ,  ac  Theologi  eamdein  ad  sanuin 
sensum  Vifiis  iuterpretamentis  transtulerunt  ,  ut 
modo  absque  ullo  fidei  detriniento  opcratio  Dei^i- 
ri/i5  Doini  110  nostro  Jesu  Christo  irLbualur  (ii) .  Vid. 
sup.   not.    ad  D.  676. 

696.  H.ec  dqctissinii  viri  observatio  paruin  ve- 
risiuiilis  videtur  ,  qiiia  lesfe  S.  Martino  H.  P.  iri 
Concilio  Lateranensi  .Secretario  IIL  Cyrus  Ale.xaii- 
drinus  ,  &  Sergius  Constaulinopolitamis  ,  anibo  Mo- 
nothelitariim  duces  ,  haiic  vocem  Dionysii  Areop.i- 
gitae  novas  operationes  theandricoi  suthciejitera  uou 
esse  judicarunt  ad  Mouolheliticain  pravitafem  cou- 
firmaudam  ;  quamobrem  priinus  novatn  immutan^ 
do  ,    unam  pro  nova  asseruit  ;   Sergius  vero  i'/i- 

mu- 

retici  fiicrat .  Cmn  autem  Sanct.  Cyriiliis  eam  reperis- 
set  in  ejiisdem  Apollinaris  Confessicne  ,  qii;?  Sancti  .\~ 
thanisii  noinine  inscriheh.itnr ,  eaiiulein  nsurpare  non 
diibitavit  ,  sensu  procuhhihio  orilio<!oxo ,  &  postS.Cy- 
rill'Mn  alii  h<>ne  miilli  ,  ut  siipra  noC.iviinus .  Cetenim 
etiain  dociissimus  P.  Christiauus  Lu|)<is  in  Dissert.  f/, 
de  Synodo  c.  3.  ohservavit  ,  Caxholicos  potiiisse  se  f  j- 
cile  a  Monolhelitanim  ohjeclione  ex  ep.  S.  Dionysii 
petita  exfricare  ,  re.«pon<leni!<i  ilJ.im  epistolam  ,  non  ini- 
Bus  ({miin  alia  scrip:a  Areopagitif;,i ,  supposititiain  es- 
se  .  Hac  rc-ponsione  iisiis  anlea  luepat  Hypaiius  ['"plie- 
^inus  in  Collaiione  Conrilantinopolitana  ,  in  '(ua  prim» 
ah  Eiitychianis  scripta  iila  Pseudo  Dionysiana  allesal* 
fuere . 


iqB 


PE  INCARN.  SECT. 


mutationem  nov^  conf.rnia7is  Dehirilem  ampu- 
ta<,-it  penitus  vocem  ,  unam  absolute-  in  Christo- 
Deo  dogtnatizaiis  operationsm  . 

697.  Sed  quidquid  id  sit ,  Theologi  triplex  0- 
ppratiomnn  genus  ia  Christo  distiuguunt :;  priino 
saruin  ,  (jras- soliiis  Dei  sinit  proptia? ,  iit  niundi,. 
atque  aniinirum  crealio ;  &  quod  Chxistu»  dice- 
bat  Jo.  XIV.  10..  Ego  ip,  Patre  y  &  Pater  iame 
est .  Secundo  eai  um  ,  quae  soli  natura&  huniance 
conveniunt ,  velutedere,  bibere  ,  pati ,,  inori:  ter- 
tio  earnin  ,  quae  niixtas  qHodainmotlo  siint  ex  u- 
traque  naUira  ^^  ut  quando  Christus-  puellain  manu 
appreheiidens  suscitavit  Matth.  IX,.  25.;  contactns 
eniin  erat  naturas  luinoanae  ,  iniracuhun  vero  di- 
vinae  ,  Jd  declaravit  S.  Cyrillus  Ale.xandrinus  aute 
ortum  haeresis  Monotheliticae  in  ep.  ad  Acaciuin 
IVlelitiensem  ,  inquisns-:  Jlioe  sunt  ixces  ,  guce  di^ 
vince  maxime  conveniunt  naturce  l  alice,  cfuce  iiv 
humanam  naturam.  congruunt ,  aliae  medium 
quendam..  ordmem  tenent ,  ac  iJei  fJium.  pariter- 
&  hominemsimul,  &  eadem  signijicatione  com- 
prehendunt  . 

698.  Hac  posita:  trium  Christi  operationnm  par- 
titione,  qiiasritnr,  an  omnes- appellari  possint/^ie- 
tindricce  ,  seu  Deiviriles  ?  Fueruut  eniin  ,  qui  hoc 
vocabuium  ad,  solas  operationes  niixtas  restringen- 
dum  pulareiit .  Keipsa  Sophronius  Jerosolymitanus 
Jaudatiis  Act.  XL  Synodi  VJ»,  explicans  Dionysii 
verba  a  Monothelitis  objecta,  haiic  operationem 
Deiviriiem  vuli  non  unam  esse  ,  sed  diversi  gcne- 
ris  ,  utpote  quce  divinum  simul  ,  ^  humanum  a^ 
liquid  complexa  sit-,.  &  elegantissime  composita 
nuncupatione  singulamm  essentiam  ,  &  naturam.^ 
perjecte  significet,  Et-  quidem  si  quis  velit,  has 
Ciiristi  operationes  mixtas  magis  propria.  seu  pe- 
culiari  quadain  ratione  appellarij/zeaziJr/ca^j  non 
lepiignaverim  ». 

699.  Sed  tainen  concedendum  puto  ,  omnes  pror- 
3US  Christi  operalibnes  hoc  uomine  appellandas  es- 
se;  quia  a  divina  hypostasi  procedebant  ,  duabas 
naturis-  conjuncta,.  quse  quideni  aliquando  per  u- 
nam  ,  aliquando  per  utramqne  operabalurj  &  qui 
operabatur  ,  ssmper  erat  Deus  liomo  .  Quainobrem 
duce  S.  Thoma  dicendum  est ,.  non  solum  opera- 
tiones  humanas-,  quae  ex  ratione ,.  ac  voluntate 
procedebant,  sed  eiiam  quae  oriebantur  ex  natu- 
la  eienienti  corporalis  ,  sicut  ferri  deorsiim  ,  vel 
secunduin  virtutein  auimae  vegetabilis-,^  sicut   nu- 


II.  DISS.  III.  CAP.  VII. 

triri,  &  augeri ;  vel  secundum  partem  sensitivanTj^ 
sicut  videre  ,.  &  uudire  ,  appellari  debere  thean- 
dricas .  ,,.  Quia  ,  iuqniE  Angericu»  q.  19.  art.  2.  , 
,,  in  hoiuine  Jesu  Christo  uullus.  erat  inotus  sen- 
„  sltivae-  partis,.  qui  non  esset  ordinatus  a  ratio- 
„  ne .  Ipsap^  etiam  operationes,  m.iuccile»,  &  corpo- 
,y  rales  aiiqualiter  adejus  voluntalem  pertiuebaut  ^ 
5,^  inquautuin  voUmtati*  ejus.  erat ,  ut  caro  ejus  a- 
,,  geret ,  &  pateretur,  quac  suut  sibi  propria  .  *' 
Has  operaliones  Auctor  librorum  Areopagiticorum 
c.  II.  de  div..  nominibus  §.  6.  appellavit  humano 
divinas  et^^paittxols  ^nspy  i*<; »  in  guibus  nihil  com^ 
m.une  h<ibuit  Pater ,  ac  Spiritus.  sanctus  ;  iiisi 
quis  dicat  secundum  benignissimami,  voluntatem  ,> 

700.  Verum  hic  occurrit  aliqua  diificultas  pri- 
nio  intuitu  certe  inagna  ,  sciiicet  hinc  sequi ,  ope- 
tationes.  Cliristi ,  qua&  dicuntur  theandricce ,  pro- 
pter  naturac-  concursum,  noa  solum  personas  Ver-- 
bi ,  sed  toti  plaue  Triuitati  esse  tribueudas .  Ut 
euim  supra  diximus,  principiuin  quo  operaudi  est 
natura  ;  natura  autein  diviiu  una,  eademque  est 
iu  tribus  personis  ». 

701.  Respoudetur  autem  ,  quod  quemadmodum 
sola  persona  Verbi ,  non  obstante  identitate  natu- 
ra?  divinae  ,  carnem  sumpsit ,  ita  etiam  soli  ejusdeiii 
Verbi  personas  tribuuutur  operatioues  theandricce^ 
quas  procedunt  quidem  ab  ipsius  divina  natura  , 
sed  auatenus  est  determinata,  &  inodificata  a  per- 
sonali  Verbi  pvoprietate.  Alia  vero  est  ratio  de  iis. 
operationibus  (<i) ,  aua&  uni  naturee  diviuaB  conve- 
niunt,  ut  miraculorum  patratio ;  haec  enim  ope- 
ratio  etiam  Patri  ,  &  Spiritui  S.  commiuus  erat  , 
undeChristus  dicebat  JoaUxXIV.  lo.  Pater  in  m&^ 
tnanens ,  ipsc  Jacit  opera  ^  Et  de  his  satis-  {a)  ». 

A  F  P  E  N  D  I  X . 

Honortus  L  ah  hoeresi  Monotheliticck. 
vindicatur  ». 

702»  \^iiibus^  artibus^,  &  dolis  Honorius  Roma-^ 
nus  Pontifex  a  Sergio  Constaotino(X)litai)0  Mouo- 
tlielitarum  oiftnium  vaferrimo  circumveutus  fuerit,^ 
e.vpojiuiinus  supro.  n.  629»  seq.  Quamobrein  nihil 
Monotlielitis  soleinnius,  quam.  Honorii  patrocinio 
gloriari  .  Ut  illorum  ora  obstrueret  Jcaniies  IV, 
eiusdein  Honorii  apologiam  adornavit ,  quam  ad 
Imperatorem  Gonstautinum.. Heraclii  fiJium  an..64io 

mi- 


Neqiie  etiam  litpiiJo  constat,  qiiid  Mbnothelit*  per- 
«perationein  DeivirUein  inlelligerent .  Macariiis  eniiu  a 
Constantino  Aiigusto  iruerrcgatii.s  :  Quomodo  intelligis 
Ifeioirilem  operationem  '  rfjpondit  :  E^o  non  super  ju~ 
dico  .  Erant  eti.iin.  iidein  Moncthehtae  in  .sii.i  (loctrjna 
adtnoduin  }ncor.*tantes  i  de  quj  inconstantia  ipsos  sae- 
pe  redargiiii  Martinns  I..  in  epist.  ad  Gonstantem ,  ttiin 
Agaliio  scnbens  ad  Constantimim  ;  aUnie  etiain  San- 
cUis-Ma.tiinus  in  suisdi.M).,ntionibns.  Proli.ibile  e.stta- 
men,  eos  non  adinisisse 'alMin  operationem  ,  &  vohin- 
SiAeiB.  ia  Ciinsto  j  t^iiain  diyinain ,  ciijus  aatur.-»..  Imma,- 


na;  nonnisi  organum  fuerit  ,  nnde  operatjones  luimanas 
voca.hAnt  pas.uones  .  Utebantur  (picHjue  siinilituiiine  cor- 
poris  Iiuinani  ,  (jiiou'  ab- animm  nutu  movetiir  .  Ad  in- 
citas  vero  redacti  ,  totam  hanc  coatroversiaiii  silentiij 
sepeliendam.  esse  dicebant. 

^aj  Qui  pliira  de  hac  tlieandrica  operatione  deside- 
rat  ,  adeat  Petavinin  Lib.  XlLde  Ihcarn.  c.  10.  ,  &  Lnd=. 
Thoinas-Mnuin(ie.//icar«.  Lili.  V.  c.  S.  seq. ,  at([ue  etiam; 
F.  Ja.  Franc.  Bern.  de  Kvhexi-  De^Gestts  y&  Scnptis.. 
S.  TliomA  Diss,  IX.  c  14.?  &  se(£.. 


VINDICATUfl  jroNon. 


»09 


misit .  Honorii  famam  eliam  liiitiis  cst  coiilra  Mo- 
iiotlielitas  S.  Maxiiiuis  .  His  iioii  obst.-mlibtis  ,  in 
VI.  Synodo  geiierali  Honorii  uoinen  iiiler  Moiio- 
thelilariim  aiitesiguauos  aiiatheniate  proscri|)tiiin 
fiiit  .  Nec  poslea  hiijiis  Poiitificis  acciisatione,  aiit 
vindiciis  aliqnid  actiun ,  vel  scriptiim  invenitiir 
usqne  ad  ealeinpora,  qiiibns  de  iiifaUibili  Honia- 
Doniin  Pontificiin»  in  definicndis  fidei  coiitri-versiis 
aucloritate  disputari  coEptiun  est  ,  Qui  euini  eain 
iiegabaiit ,  Honorii  exeniplo  potissiinuin  iuiiitebaii- 
tur  (u) , 

703.  Nondefnerunt  autein  mnlti  ,  &  graves  Au- 
ctores,  qui  hu|us  S.  Pontificis  vindicias  strenue  e- 
gerunt;  veruin  diversis  viis,  quas  noa  inutile  e- 
rit  breviter  indigitare  .  Primo  anteni  dno  suinmi 
viri  ,  &  purpnrati  Ecclesiae  Patres ,  Cacsar  Baro- 
«ius  ad  an.  68i.,  &  paulo  ante  ijjsum  HelUrnii- 
ir.is  lib.  /,.  de  Vxom.  Pontifice  Synodi  VI.  Acta 
rorrupta  fuisse  suspicati  sunt ,  &  abraso  iioinine 
Theoitori  a  falsariis  quibusdam  ,  qui  nullo  unqnain 
tempore  ,  praecipue  inter  Graecos,  tlefuerunt,  fuis- 
se  intrusuin  noineu  Honorli .  <^uae  t-imeu  senten- 
lia  paucos  patronos  invenit .  Iinmo  eain  in  Al- 
berto  PighioCainpensi  jam  reprehenderat  Melchior 
Canus  Lib.  VI.  de  locis  theol.  c.  8.  „  Ut  tniin  , 
„  inquit,  Honorium  tuerelur,  sextae  generalis  Sy- 
„  iiodi  exemplaria  falsarios  corrupisse  ,  uuiltis  coii- 
,,  jecturis  suadere  nisus  est .  Deiude  etiam  in  eara 
,,  opinionem  iuclinavit,  ut  crederet ,  epistolam  Ho- 
,,  norii  ad  Sergium  a  Graecis  de  niore  fuisse  vi- 
5,  tiatam  ,  Syuodum  autem  in  eo  judicio  dece- 
„  plam  «  (i) . 

704.  Eamdein  nihilominns  alia  veluti  facie  re- 
novatam  ,  multaque  erudilione  fulcilam  in  lucem 
revocavit  vir  doctus  Jo.  Bapt.  Bartholi ,  oliin  iu 
uuiversitate  Pataviua  sacr.  Canojuim  Professor  , 
j)0st  aufem  ad  Episcopatnm  Feltrienseiri  evectns  in 
sna  polita  ,  &  elegauti  j4pologia  pro  Honorio  I, 
Rom.  Pontifice  Ausugii  i^So.  in  4«  Conlendit  an- 
tem  priino,  vitialain  fuisse  epistolam  Sergii  ad  Ho- 
noriuni :  secundo  dnarum  epistolaruin  Honorii  , 
quac  in  Synodo  VI.  lectae  sunt ,  alt«ram  fuisse  iu- 

(a)  Ex  hoc  Ilonorii  exemplo  maxime  trlumphanf  Ben. 
Bossiietiis  ,  seii  qiiivis  ahiis  aiictor  Defensionis  Decla- 
tat.  Clerl  Gallicam  Lib.  Vll.  alias  XII.  c.  i5.  &  secf. 
invictum  piitans  inde  argiimentiim  dednci  ,  ad  proban- 
diim  ,  Romanos  Pontilices  posse  in  Fidei  definitionibiis 
ialli  3  iit  .nihil  dicnm  de  Lnd.  Kllies  Diipinio  ,  de  Ede- 
innndo  Riclierio,  de  Vigorio ,  aliisqiie  iiiiiilibiis  Roma- 
n«  Sedis  osoribTis .  Contra  qiios  tamen  integra  Tlieo- 
logonim  cohors  Honorii  vindicias  siiscepit ;  ((iieni  ab 
hi*resi  tam  vere ,  t/uarn  pie  excutari ,  probat  Nat.  Ale- 
xander  Diss.  11.  in  ssec  VM.   prop.  3. 

C6)  Eam  sentenliam  vnlidissimis  argnmentls  mnlti 
Tetiitanint  pr»ter  Jac.  BossiiPtiim  loco  siiperins  land. , 
prseclpne  antem  Franc.  Combefisins  in  Histofiam  He~ 
TMisis  Monothelitarum  ,  (|n«  in  Indicem  li])roriirn  pro- 
hibitonim  rejecta  fnit  Decr.  S.  Indicis  Congregru.  20. 
Juiii  1662.  Combefisii  Diss^rtationi  apologeticfle  pro  a- 
etis  VI.  Synodi  sinceris  snbscripseruni  Chrlstiinns  Ln- 
pus  in  Diss.  d«  VI.  SynoJo,    Nat.  Alesander  Di«s.  11. 


terpolatain,  alteram  plane  confictam:  terlio  Kpi- 
scopos  VI.  Synodi  otticio  suo  defuisse  iii  caustl 
Honorii  expendtuda,  eosdeinque  prtijcipiti  ,  atque 
iujdsto  Houoriuiu  auallicinate  coiideinuasse:  quar- 
to  Leouein  II.  eorumdein  Kpiscopornin  judiciuin 
uuniine  probasse  :  qiiiuto  adiilteriua  fnaiui  corru- 
ptani  fuisse  bujus  S.  Ponlificis 'epistolain,  qua  Sy- 
iioduin  VI.  coufirmavit:  sexlo  eadeiu  ratioite  cor- 
ruplas  fiiisse  ejusdeiu  Leonis  dius  epistolas  ad  Kr- 
vigitiin  Hegein,  &  ad  EpiscopoD  Hispani*:  demun» 
fx  Homani»  l^ontificibiis  S.  Leouis  succfcssoribtu 
judiciuiu  in  V\.  Syuodo  contra  Honoriuin  prola- 
tuin ,  atque  Houorii  damuationem  suscepisje;  qtii- 
bus  oinuibns ,  ul  sibi  videtur,  evideiiter  deinou- 
^tratis  ,  tiou  solum  invictutn  illnd  Hossueti  argu- 
mentuin  coutra  snmmorum  Pontificum  infallibileiii 
atictcritatem  se  dissolvisse  gloriatur  ;  sed  ulteriui 
Honoriuin  Papani  ab  oinui  tum  Iiaireseos ,  tum  e^ 
tiain  iinprndentiae  ,  pravaeque  dispensationis  cri» 
mine  liberasse  . 

705.  Nou  desnut  Theologi  ,  qui  ut  Honorium 
absolvant ,  Syuodnin  VI.  condemuare  nou  dubi-» 
tant ,  eam  niinirnin  trrasse  diceutes,  uon  errore 
fidei  ,  qnod  fieri  ntillo  inodo  potest ,  sed  errore  fa- 
cli  ,  epistolis  Honorii  uiaie  iulellectis  ;  quod  con- 
tingere  posse  ,  noii  pauci  docent,  qnoruin  catalo* 
gum  texuit  Sar.  "Witasse  de  locis  tneol. ,  ubi  de 
Co:idiliis  ,  <{.  9.  &  de  htcarn.  ubi  de  Houorio. 

706.  Denique  pauci  alii ,  ut  Stapleto ,  &  Gra- 
viua,  Honorium  a  fide  errasse  coucedunt,  sed  so- 
lum  ut  Doctorem  privatum  ,  proprio  nomine  ,  uec 
alio  conscio  ,  quam  amauuensi  ad  litleras  Sergii 
respondentem  .  Hi  tamen  iiullum  Romaaae  Petri 
Sedi  praRJudicium  inferri  assernnt ,  in  quani  pri- 
vatus  Honorii  error  derivari  non  potest  (c)  . 

707.  Nobis  inagis  placet  cominuuior  TlieoJog^o- 
rnm  seuteutia ,  cui  etiam  plurimi  subscribuut  eic 
iis ,  qtii  infallibilem  Homauorum  Pontificuin  in 
defiiiiendis  qnaestionibus  fidei  auctoritatein  inficiau* 
ttir  ,  Hoiiorium  scilicet  nullaleuus  posse  hseresif 
Mouotheliticae  accusari  ;  fuisse  tamea  jusla  aua- 
themalis    pceua    inulctatum  ,    ob  incousultain  ,    & 

He- 

in  S«c.  Vll. ,  Jo.  Garnerius  in  notis  ad  Libriim  Diur* 
nnm  ,  ac  pleriqne  alii  ernditi ;  ita  iit  einin»fntisb.  Car- 
dinalis  Orsi  pronnnciare  non  diibitaverit  ,  hodit  ^iii  es- 
se  ,  (/"'  ff^^^oriiiin  in  fl.  Synodo  d,vnnaturn  fnisse  ne- 
get  ,  aut  VI.  .Synodi  acta  ,  altaifne  vetera  inonumentm 
udulterata  fuisse  contendat . 

(c)  Ita  pr^ter  alios  Card.  Sfondratus  in  Opere  ano- 
nymo  ,  cni  litiilns  Gallia  i'indiCa'a  Diss.  III.  ^.  II.  in- 
qniens  :  „  Qnis  enim  nescit  ,  epistolas  Honorii  ad  Pjr- 
,,  rlinm  ,  &  Serginm  ,  nb  qnas  Ii^resis  accnsatiis  dicl- 
,,  tur  ,  prn<atas  fuisse  ,  non  puhlicas  ,  nec  dngmdficas  * 
,,  ....  In  hiijtisinodi  Vero  epistolis  errare  Pontirices  pos- 
,,  se  ,  corrigi(/ne  ,  non  inficior  C^c.  "  Privatas  fnisse 
8c  familiares  Honorii  cpislolas  ,  (jnibns  propriiun  sunm 
indiciiim  Sergio  exponebat  ,  hon  antem  solemnla  Sedi* 
Apostolir/F  decreta  ,  i|ii*  docimiticatn  proposii.v  con- 
trovprsi;*»  definitionem  rontinerent  ,  mnltis  argiitnf-nlis 
ostendit  amplissimus  ^Cird.  Jos.  Angnstinns  Orsi  De 
irrefortnabili  Roin,  Pontif.  juditio  &"e.  Toin.  I.  c   t2« 


«00 


DE  INCARN.  SECT.  II.    DISS.  III.    CAP.  VII. 


Beligfoni  valde  noxiam  cEcpnojniarn  ,  qua  Mono- 
thelitariiin  errorem  nou  compesciiit,  ut  debebat , 
eed  toleravit  {a) .  Sit  itaque 

PPiOPOSITIO  I. 

Honorius  I.  Bomanus  Pontifex  liocresis  Mo- 
notheliticce  jure  accusari  non  potest . 

708.  .1:  rob.  primo  lucul«ntissimo  testimonio  Joan- 
uis  IV".  qui  post  brevem  Severini  Pontificatum  ei- 
dem  Hoiiorio  successit  ,  &  qui  ipsius  apologiam 
ad  Constantiuum  Imperatorem  Heraclii  filium  mi- 
sit .  Ibi  autem  postquam  Pyrrhi  calumnias  contra 
Honorium  disseminatas  commemorasset ,  ad  eas  di- 
luendas  ita  rem  totam  exponit :  „  Sergius  reveren- 
5,  das  inemoriaB  Patriarcha  prasdicto  sanct.  recond. 
„  Romae  urbis  Pontifici  {  Hoiiorio  )  significavit , 
5,  quod  quidam  in  Fiedemptore  nostro  Domino  Je- 
„  su  Cliristo  duas  contrarias  dicerent  voluntates  . 
55  Q"o  praefatus  Papa  comperto ,  rescripsit  ei  , 
j,  quia  Salvator  noster  ,  sicut  esset  Monadicus  u- 
„  uus,  ita  &  valde  mirabiliter  super  omne  genus 
,,  humanum  conceptus  ,  &  natus  esset .  De  san- 
.,  cta  quoqiie  ipsius  incarnata  dispensatioue  doce- 
„  bat ,   quia  Redemptor  noster  ,    sicut    esset  Deus 

„  perfectus,    ita  esset  &  homo    perfectus & 

„  idcirco  unam  voluntatem ,  secundum  primam 
„  formationem  Adae  naturalem  humanitatis  suce 
,,  Dominns  noster  Jesus  Christus  habere  dignatus 
,,  est ;  non  duas  contrarias  ,  quemadmodum  nunc 
„  nos  habere  dignoscimur  ,  qui  de  peccalo  sumus 
„  Adas  geniti  "  . 

709.  H«c  Joannis  explicatio  ex  ipsa  Honorii  e- 
pistola  desnmpta  est ,  ubi  ita  Honorius  loquitur: 
,,  Unde  &  unain  voluntatem  fatemur  Domini  no- 
„  stri  Jesu  Ghristi  ,  quia  profecto  a  Divinitate 
„  assumpta  est  nostra  natura ,  non  culpa  ,  illa 
„  projecto  ,  quce  ante  peccatwn  creata  est ,  non 
„  ^uce  post  prcevaricationem  vitiata  "  .  Et  post- 
quam  explicasset  legem  peccati  ,  quae  *ecundum 
Apostolum  est  in  menibris  iiostris  ,  ita  pergit: 
„  Non  est  itaqne  assumpta ,  sicut  praefati  sumus  , 
„  a  Salvatore  vitiata  natura  ,  quce  repugnaret  le- 

„  gi  mentis    ejus non  lex    alia  in    niembris , 

„  aut  voluntas  diversa  non  Juit ,  vel  contraria 
„  Sahatori ,  quia  super  legera  natus  est  huma- 
„  uae  conditiouis  "  .  En  qualem  voluntatem  aSal- 
vatore  uostro  excliiserit  Houorius ,  voluutatem  sci- 


licet  carnis  repiignaiitem  legi  mentis  ,  &  quae  es 
peccato  originis  in  nobis  e-t ;  non  autem  Christo 
eani  naturalem  vojuntatein  adeinit ,  quam  Adam 
habuit  ante  praevaricatiouem ,  &  siue  qua  natura 
liumana  perjecta  non  est . 

710.  Hoc  modo  mentein  Pontificis  exposuit  e» 
tiam  S.  Maximus  in  Dialogo  cum  Pyrrho  ,  &  iu 
tpist.  ^ilMarinum  ,  addens  etiain  testimcnium  Ab- 
batis  Joannis  viri  saiictissimi ,  qui  eamdem  epit.to- 
lam  Honorii  ij)se  scripserat ,  &  qui  protestabatur  , 
solum  fuisse  a  Jesu  Cliristo  exclusain  votuntatem 
carnis  :  quae  voluntati  rationis  contradicit ,  &  quas 
ex  Adas  peccato  oritur .  ,,  Unam  ^  inquiebat  Joaun» 
,,  Honorii  amanuensis  ,  voluntatem  Domini  dixi- 
,,  mus  ,  noii  divinitatis  ejus,  &  humanitatis  ,  sed 
,,  soiius  hurnanitatis  .  Cmn  enim  scripsisset  Ser- 
,,  gius  ,  esse  qui  dicerent  in  Cliristo  duas  contra- 
,,  rias  voluntates ,  carnis  (  inquam  )  ,  &  spiri- 
,,  tus ;  sed  unam  tantum  ,  quae  naturaliter ,  hu« 
,,  manitatis  ejus  uota  essentialis  €st .  "  Haec  suf* 
ficiunt  ,  ut  Honorius  ab  haeresi  Monothelitarura 
vindicetnr  ,  quantum  altiuet  ad  unam  voluntatein  , 
quain  ipsi  praedicabant  sensu  omnino  diverso ,  sci- 
licet  excludendo  naturalem  humanitatis  volunta- 
tem  ,  &  solum  divinam  agnoscendo . 

7vr.  Multo  facilius ,  ut  puto ,  purgatur  Hono- 
rius  ab  altero  Mouotheliticae  sectas  errore  ,  unius 
nempe  in  Christo  operatioHis  .  Primo  enim  nullibi 
in  suis  litteris  dixit ,  unain  esse  tantummodo  Chri- 
sti  operationem  ;  sed  unum  voluit  praeJicari  opS' 
ratorem  .  Quia,  inquit  in  epist.  I.  ad  Segerium 
n.  6.  ,  Dominus  Jesus  Christus  ,  Filius  ,  ac  Ver- 
bum  Dei ,  per  quem  jacta  sunt  omnia  ,  ipse  sit 
unus,  &  idem  operaiis  divina  ,  &  humana  plene  , 
sacrce  litterce  luculenter  demonstrant .  Utrum 
autem  propter  opera  divinitatis  ,  &  humanitatis 
una ,  an  gemince  operationes  debeant  derivatcs 
dici ,  vel  intelligi ,  ad  nos  ista  pertinere  non  de- 
bent  ,  relinquentes  ea  Grammaticis  ,  qui  solent 
parvulis  exquisita  derivando  nomina  venditare  . 

712.  Deinde  duas  Christi ,  &  distinctas  operatio- 
nes  antea  luciilenter  expresserat ,  dicens  n.  2.  : 
Conjitentes  Dominum  Jsum  Christum  mediatO' 
rem  Dei  ,  &  hominum ,  operatujn  divina  inedia 
humauitate  ,  Verbo  Deo  hjpostatice  unita  ,  eu/Ti- 
demque  operatum  humana  ineffabiliter ,  atque 
singulariter  assumpta  carne ,  discrete  ,  incoiifu- 
se  ,  atque  inconvertibiliter  plena  divinitate  .  Etin 
altera  epistola  adhuc  clarius  :  Quantum  ,  inquit^ 

ad 


art.  2.  ,  ex  regiilis  potissimum  ,  qiias  doctissTinus  Pe- 
tnis  Constantiiis  statiiit  Praef.  in  Epist.  Roman.  Pon. 
nuni.  33.,  ut  soJernnes  Apostoh'cae  Sedis  deiinitiones  a 
Privatis  siniimorum  Pontificium  judiciis,  &  responsis 
secernantur.  Non  tamen  concedit.  laudatissiinus  liic 
Pontificia  infallibilitatis  Defensor^  Honorimn  in  pri- 
vatis  ,  ac  familiarlbiis  Iiisce  epistolis  a  recta  fidei  do- 
ctnna  recessisse  ,  quamvis  improvido  pacis",  &  concor- 
di»  consfrvand*  stu(bo  imprudenter  erraverit  . 
{a)  JHanc  sententiam  propu^nani  qtiaraplurimi  Eccle- 


siae  Gallicanse  Theologl,  ut  Nat.  Alexasder  Diss.  II. 
in  S»c.  VII.  ,  Stepli.  Baluzius  in  vita  Petri  de  Marca 
n.  71.  (  Tibi  narrat  ,  eumdem  Petrtim  propter  adver- 
sarn  valetudin^m  non  potuisse  epistolnm  scribere  ,  quara 
proraiserat  ,  ad  Honoriiim  a  labe  Iiaf»reseos  Monotheli- 
ticae  purgandum  )  ,  P.  Jo.  Gamerius  Diss.  II.  ad  Li- 
hriun  diurniiin  Rorn.  Pontificum  ,  &  in  Append.  ad  e- 
jusd^im  notas  ,  Lud.  Thornassinus  in  Praef.  ad  Lib-  X. 
cle  Incarn.  8c  in  Diss.  XX.  in  Synodum  Vi.  «ecnin. 
Caroliis  Witasius.  Honoratus  Touroelj^  &c. 


VINDICATUR  IIOXORIUS. 


ad  dogma  ecdesinsticum  pertinet  ....  nonuniim, 
rel  diuis  operationes  in  medi.uiore  iJti,  Cb*  ho- 
minum  dcjinire  ,  sed  utrinquc  naturas  in  uno 
Christu  unitate  naiurali  copulatas  ,  cum  alterius 
communione  operantcs  ,  atque  optratrices  conji- 
t€ri  debernus.  Et  disinam  (juidem  ,  quce  Dei  sunt , 
operantem  y  C»*  humanam  ,  quoe  carnis  sunt ,  e- 
xeqitenlem  ,  non  di^-ise  ,  ncque  conjuse  ,  aut  i:on- 
vertibditer  Dei  naiuram  in  homine ,  (j^  huma- 
nam  in  Deum  conversam  edocentes ;  sed  natu- 
rarum  differentiam  integram  conjitentes .  Qii.-e 
verba  cx  c«lebri  illa  S.  Leonis  dogmatica  episto- 
la  ,  cnjiis  saepe  coutra  Eiitycl»iaiios  nieiitioiiein  fe- 
ciiniis  ,  desiiinpta  sunt  ,  inqnit  etiim  S.  Leo  ;  A- 
cit  utraque  forma  cum  alterius  communione , 
tfuod  proprium  est ,  Verbo  scilicet  operante  ,  quod 
Verbi  est ,  carne  exequente  ,  quod  carnis  est , 

71 5.  Ex  his  ,  aliisqiie  inoinentis  li«c  de  ilono- 
rii  fide  controversia  ab  eriKlitis  acciiratins  ptrtra- 
ctata  fiiit  ,  atqn«  in  tanta  evidenlia^  luce  posita  , 
tit  teste  Jo.  Garnerio  ,  paxici  nurnero  ,  iique  su~ 
specice  aliunie  jidei ,  w/  non  maxime  auctori- 
tatis  Honorium  Monothelismi  damnent , 

714.  Obj.  primo,  Hoiiorius  Stigii  doctrinain 
«pprobavit;  ita  enini  iii  prima  epistola  ipsiim  al- 
to({iiiiiir:  flcec  nobiscum  Fraternitas  vestra  prae- 
dicet  ,  sicuL&  nos  ea  vohiscum  unanimiter  prae- 
dicamus  ;  sed  neino  diibitat  ,  Sergiuin  fuis?e  Mo- 
nothelitam  ,  immo  unum  ex  primis  hnjus  Pestife- 
icT  sect«  aijtesignanis;  ergo  &c.  Idetn  Honorius 
Sophroiiio  vere  orthodoxo  ,  tainquam  novatori  ,  & 
pacis  perturbatori  restitit ;  adeoqire  &c. 

71 5.  Hesp,  ,  Hoiiorinm  in  eo  peccasse ,  qucd 
permiserit ,  se  dolosis  Sergii  verbis  dccipi  ,  Hic 
autein  in  sua  epistola  n.  9.  scripserat ,  aliquos 
prcedicare  duas  voluntates  (  iu  Christo  )  ,  con- 
trarietates  circa  invicem  habentes  ,  tanquam  Deo 
(juidem  Verbo  salutarem  iolenti  adcmplere  pas- 
sionem,  humanitate  vero  ejus  obsistente  ejusvo- 
kintati,  &  resistente  ,  &  perinde  duo  conirarUi. 
volentes  iutroducantur ,  quod  impium  est ,  Ut 
huic  imaginario  errori  se  oppcueret  Hoiiorius  ,  Ser- 
gio  fidem  iucaute  adliibens  ,  eidein  se  unaniniiter 
conreutire  signifi^cavit ;  euindem  tamen  hortari  non 
praetermilteiis  ,  ut  unum  Dcmmum  nostrum  Je- 
sum  Christum  ,  Filium  Dei  vivi ,  Deum  verissi" 
mum  ,  in  duabus  naturis  operatum  ,  divinitus , 
atqne  humanitus  Jide  o^-thodoxa  ,  ^  unilate  ca- 
tholica  una  senim  prasdicaret. 

716.  Eadem  Sergii  fraude  circumventns  Hono- 
rins  credidil  ,  aSophronio  novas  vocum  qucfstio- 
nes  introductas  y  nondum  enim  e|usdem  Sophro- 
nii  litteras  acceperat  ;  (piem  dirit  solum  ex  auli- 
tu  se  habere  ,  e.>c  Moiiacho  Kjiisnopiim  Jeroioly- 
mitanaj  urbis  ronstitutum  .  Credidit  insuper  Hono- 
riiis  Sergio  direnli  ,  Sophronium  a  se  multiformi- 
ter  eruditum  ,  &  silentii  de  uiia ,  vel  duabus  o- 
i)«ralioiiibus  lege  fuisse  contentum  ;  ne  scilicet  ex 
hujnsmodi  disputalionibus  aul  Nestoriaiiam  ,  aut 
Eutychian.iin   hacresiin    suscitandi    occasio    praebe- 

Gazzaniga  Jlieol,  Tom,  V. 


retur  .  Qua  (|iiidem  in  re  prajcipitii  crpdulitati» 
reiis  Honorius  habeuduK  est  ,  non  autem  liaereji* 
Mnnotheliticac  . 

717.  Dicvt .  Honorius  uuam  Cliristi  voluntatcin 
siinul  cuin  Sergio  pr«dicans  ,  non  sojum  volunt.t- 
tfm  sensualitatis  coniririam  le^i  m*nU»  ,  sed  etiain 
voluntatein  iidturalein  liumsuuatis  a  (.'hristo  able- 
gavit  .  ]\am  ea  Scrijiturae  tesiitnonia  ,  quibtis  S. 
Patres  ad  duplicem  in  CKri-.lo  voluut  itein  adstfueu- 
daiii  usi  Nuiit ,  «inistra  interprelati(jtie  elusit,  iii- 
quieiis  in  I.  epist.  11.4,  :„Elsi  quidein  srriptuin 
„  est :  Aon  veni  Jacere  volutUtUern  meam  ,  sed 
„  ejus  ,  qui  misit  me  ,  Patris  ,  l-^t  non  quod  ego 
„  ^'olo,  sed  quod  tu  vis  Pater  ,  &  alia  hujusmo- 
,,  di  ,  non  sunt  h-xc  diversce  i^oluatatis  ,  sed  di- 
„  spcnsationis  assumptce .  Uu  enim  propter  nos 
„  dicta  stint  ,  quibiis  dedit  ex«inpluiH  ,  ut  sequa- 
„   mur   vestigia  ejiis  ,  " 

71H.  Hesp.  lYm  haec  taMtum  verba  Honorii  ej- 
se  expendeuda  ,  sed  eliain  proxiiiie  antecedentia  , 
qua;  siipra  relulimus  n.  709.  ,  Ik  quibus  manife- 
stissime  palet  ,  Summuin  Poiitificem  rjoininc  vo- 
luntatis  humana?  ,  quain  a  Christo  ablegatain  vo- 
lebat  ,  non  inteliexisse  ,  Misi  volutitat-em  caniis  re- 
pugnantem  legi  iRenli-i  ,  &  qu«  natiiras  propria 
est :  unam  ergo  voluiitatem  slatuit  Honorius  ,  scd 
kumanitatis  ;  altcram  voluiili).iem  rejicit ,  sed  cnr- 
nis  . 

^■ig.  Dices  sectuido .  Etiam  Sergius  in  sua  epi- 
stola  se  nlgare  dicebat  duas  in  Cliristo  voluntatea, 
quia  impossibih  est ,  in  uno ,  eodemque  subjecto 
duas  simul ,  Cb*  erga  hoc  ipsum  contrarias  sub- 
sistere  voluntates .  Macarius  ilem  oninium  Mo- 
BOth^litarum  pervicacissimiis  Act.  Vl!/.  Synodi  VI, 
eaindeifl  causain  praetexebat  ,  ciir  duas  voluntate» 
a  Christo  r^inoveret ;  imino  Hoiiorio  se  convenir« 
prot«stabatur  :  neuter  famen  ab  haeresi  Mouotheli» 
tica  vindicari  potest :  er;;o  paritei-  Houorius  &c, 

720.  Hesp.  ,  Monotheiifas  sub  praetexm  contra' 
rietatis  naturalem  ,  &  iiuioxixin  Chri^to  volunla- 
tem  ab^tuJisse.  Perspicua  sunt  ea  Macarii  verba 
in  AcU  VI.  ,  ubi  prolessus  se  consenlire  Hoiiorto, 
Sergio  ,  Paulo  ,  &  Pelro  ,  Mouolhelifaruin  priuci- 
pibus  ,  procaciter  respotidit :  „  iVon  dico  diias  na* 
,,  turales  voluntates,  aut  duas  operatioties  natu- 
,,  rales  iti  Incarnationis  dispBfisaiione  nomini  »0- 
„  stri  J«su  Christi  ,  iiec  si  menibratim  incidar 
„  &  miftvir  in  mare  .  "  Longe  aliter  loc uti 
Honorius . 

721.  Obj\  tertio .  Non  alia  ratioiie  defendifuf 
Honorius  ut  orlhodoxus ,  nisi  qiiia  in  sua  ep.  ad 
Sergium  confilelur,  uiium  quideui  esse  0|)era!orein 
Jesuin  Christiim  ,  sed  ipsum  ojieraluin  esse  in  u- 
traque  nalura  ,  ad  inentem  S.  Ln>i)\i  magni  ,  cu-» 
jus  ipsa  verba  iisurpit  .  Hoc  aulein  iioii  sufiioit , 
quia  eliain  Sergitis  lisdem  verbis  usus  e>t  iii  epi- 
stola  ad  Cyruin,  quem  tainciia  Monothelitica  pra- 
vitate  neino  excusat :  ergo  &c. 

722.  Resp.  ,  praviiin  Sergii  sensuin  inanifesle 
apparere  tum  in  epist.  ad  Cyrum  ,  tuin  etiam  iu 

26  a- 


est 


202  DE  INCARN.  SECT.  11 

alia  ad  Honorinm  .  In  prima  eniin  ,  quae  exami- 
nata  fiiit ,  &  reprobata  inConcilio  Lateraneiisi  sub 
IVlartino  I.  ,,  dicebat ,  eumdem  uniun  Christum 
„  operari  Deo  decibilia  ,  &  humana  iina  opera- 
3,  tione ;  ""  ad  quam  impiam  suam  propositionem 
confinnandam  verba  S.  Ijeonis  PapaB  <letorquebat 
(ci)  .  In  altera  autem  epistola  ad  Houorium  haec 
inter  alia  scripsit :  „  Operatur  quippe  vere  Deitas 
„  per  corpus  ,  qiiod  circa  ipsum  est ,  omnium  sa- 
,,  latem,  ut  sit  caniis  quidern  pa.isio,  Dei  au- 
,,  tem  operatio,  "  Qua;  mirum  profecto  est,  non 
fuisse  ab  Honorio  animadversa  ,  reprobata  ,  &  da- 
mnata  ,  quain  ejus  negligeiitiain  non  defeiidimus : 
non  fuisse  tameu  ab  eo  approbata  ,  liquido  coti- 
stat  ex  ejusdein  responso ,  in  quo  longe  alia  adht- 
bentur  verba ,  quibus  non  sola  passio ,  sed  vera 
•operatio  humanae  naturae  exprimitur ,  licet  nume- 
rus  duaruin  operationum  reticeatur. 

7a5.  Dices  .  Haec  ipsa  reticentia  erat  haeretlca , 
siam  ut  haeretica  fuit  damnata  in  Sergio,  in  Ec- 
thesi  Heraclii,  &  in  Typo  Constantis:  multo  ergo 
inagis  damnari  debebat  a  summo  Pontifice ,  qui 
ortiiodoxam  fidem  non  silentio  opprimere,  sed  «i- 
Ude  ,  &   palam  prasdicare  debebat . 

-724.  Kesp. ,  Sergium ,  Ecthesim,  ac  Typum 
damnari  meruisse ,  non  solum  propter  silentiuin 
duplicis  operationis  iu  Christo ;  sed  quia  hoc  si- 
lentio  tam  Sergius  ,  quam  Heracliiis ,  &  Gonstans 
haeresim  Monotheliticam  quaui  corde  nutriebant , 
subsistere  ,  immo  ,  &  vires  acquirere  curabant . 
Non  sic  autem  Honorius  ,  -qui  sohnn  utilis  ceco» 
jiomiae  falsa  specie  deceptus  ,  huic  silenlLo  iinpru- 
denter  consensit .  Et  quia  suo  pastorali  officio  de- 
fuit ,  fuit  etiam  &  a  Synodis  ,  &  a  summis  Pon- 
tificibus  suis  successoribus  jure  damnatus ,  ut  mox 
videbimus «. 

PROPOSITIO  II. 

Honorius  Juit  in  Synodo  VI,  ,    &  a  Leone  II. 

damnatus  ,    non  tamen  propter  hceresim  Mo- 

.  notheHticam ,  sed  propter  inconsuham  cecono- 

miam  ,    qua  usus  est ,    supprimendo  vocabula 

duplicis  voluntatis  ,  &■  operationh  . 

725.  P rob.  prima  propositionis  pars  ex  Actis  e- 
jusdem  Synodi  ,  in  quibus  non  semel ,  sed  itera- 
?o  ,  &  saepius  Houorio  anathema  dictuin  est,  ejus- 
que  noinen  simul  cum  jnominibus  Sergii ,  Cyri , 
Theodori  ,  aliorumque  Monotheliticae  pravitatis 
principum  condemnatum .  Hasc  autem  Acta  cor- 
rupta  &  depravata  fuisse ,  nt  ainplissimis  duuni- 
viris  Rellarmino ,  &  Baronio ,  aliisque  paucis  vi- 
sum  est ,  nulla  ratione  persuaderi  potest . 

726.  jNam  primo  omnes  Patriarchae  suos  Nota- 

^a)  S.  Maniniis  in  Secretarfo  !V.  Concilii  Latera- 
nensis  Monoihelitas  redargnit  ,  (jnod  S.  Leonis  vocein 
<iusi  sint  viulare ;  ea  eniin  S.  Pontificis  verba  j,  ope- 
4j  rdKur  tttraqiie  mtnra  mim  uUerius  commmione }  (jjuod 


.  DISS.  IIT.  CAP.  VII. 

rios  habebant ,    qui  acta  exciperent ,    &  describe- 
rent  ,  ut  eadeni  possent  ad  su;is  DioBceses  deferre» 
Prae  ceteris    auteni  Legati   Apostoiici    satagere  ile- 
buerunt ,  ut  eorumdein   Aclorum  sincerum. ,  atque 
authenticum  exemplar    secum   Romam    deferreut , 
in  soriniis  Saucta;  Sedis  custodienduin  .     Ac  certe 
Leo  II.  eamdein  Synoduin  recipieus  ,  &  approbans, 
omnia  actu  intueri  ,  atque  exaininare  debuit .    Ac 
deinum  Constautiuus  Pogonatus  ,     qui  post    omnes 
Episcopos  fidei  definitioni  subscripsit ,    suoque.si- 
gillo  eamdem  muuivit ,    omuia  acta  in  suo  Impe- 
riali  Archivio  deposuisse  ,  &  conservasse ,  credi  o- 
mnino  debet ,    ue  cui  fraudi    locus  esset .     Reips% 
Act.  VHI.  Patres  cousuetas    acclamationes  ita  Im- 
peratori  supplicarunt :  Jd  majorem  orthodoxceji'' 
dei  stabilitatem  &  confirmationem ,    ut  subscri- 
pta  exempla  dejinitionis  relectce  ,    proesente  ve- 
stra  Serenissima  Potestate  ,  edantur  quinque  Pa- 
triarchalibus  Sedibus  una  cum    pia  vestra  subsi- 
gnatlone  .  Quod  executioni  mandatum  fuisse  ,  du- 
Jbitari  minime  potest ;    cujus  execulionis  etiain  te- 
stem  habemus  Agatlionem  Diaconum,  &  Thesau- 
riaruin  Ecclesiae  Constautinopolitanae  (  in  Perora- 
tione  edita  a  P.  Franc.  Combefisio  in  Auctario  Bi= 
blioth.  Sanct.  Patrum  ).     Jain  vero  qua    fraude  , 
aut  qua  arte  potuerunt   tot  authentica    exemplaria 
adullerari ,  ut  nomeu  Honorii  non  serqel,  aut  ite- 
rum  ,  sed  saepius  iutruderetur  ? 

727.  Praeterea  Leo  II.  in  epist.  ad  Constantinum 
Imperatorein  ,  qua  Synodum  VI.  confirhiavit;  post 
Theodorum  Pharanitarum  ,  Cyrum  Alexaudrinuin , 
Sergium  ,  Pyrrhum  ,  Paulum  ,  &  Petrum  Constars- 
tiuopolitanos  Patriarclias  ,  auathemate  percalit  et" 
iam  Honorium  ,  qui ,  inquit ,  hanc  Jpostolicam 
Ecclesiam ,  non  Apostolicce  traditionis  doctrina 
lustravit  ,  sed  projana  proditione  immaculatam 
maculari  permisit ,  Atque  idem  Leo  II.  ActaCon- 
eilii  VI.  ad  Episcopos  Hispaniae  misit  an.  684«  , 
utique  sincera  ,  &  incorrupta,  una  cum  epistola  , 
in  qua  Houorium  inter  alios  damnatum  fuisse  ine- 
morat  , 

728.  Eadem  vero  Honorii  condemnatio  in  dua- 
bus  subsequentibus  Synodis  VII.,  &  VIH.  reno- 
vata  est;  ejusque  condemnationis  memoria  apud 
multos  Scriptores  omnium  saeculorum  perpetuo  con- 
servata  :  ut  si  hac  de  re  dubitare  liceat,  nihil  fe- 
re  sit  amplius  in  historia  certum  . 

729.  Sed  non  levis  est  difficultas  5u  determi- 
iianda  hujus  damnationis  causa ,  omnibus  tamen 
inspectis  ac  bene  perpensis ,  apparet ,  Honoriiun 
Rom.  Ponlif. ,  iion  propter  haeresim  IVIonotheliti- 
cara  ,  a  qua  euindeui  fuisse  immuuem  probavi- 
mus ,  sed  unice  propter  iuconsultam  ceconomiam , 
quae  ad  praecavenda  imagiuaria ,  &  fictitia  dissi- 
diorum  pericula  ,  exoptatum  a  Monothelitis  silen- 

tium 

jj  ■propriuin  est  y  irnprndenter  unam  Dominl  significare 
„  dixernnt  operationem .  «  Jla  callHii  hiijiis  veterato- 
risj  ejuscjue  Syministrarum  dolos  S.  Martinus  detexit.- 


VINDICATUR  II0i\0iaUS. 


ao5 


tinm  nniiu  ,  Te!  Juaruni  operalionnin  ap[)robavit. 
Eoqiie  jna};i3  ejns  daiimaiifl.i  erat  iic^lig»'iitia,  ([iiod 
insidiotae  &  fraiuiulenli  Ser^ii  epistolae  »oUis  re- 
sponderit  y  ciun  taiiitii  ip>ius  Fraideces^oniin  laii- 
dabilis  consuetiiJo  semper  fuerit  ,  iit  iurebu»gra- 
viorihus  rousiliuni  pruHentiuin  exquirereiit ,  imuio 
etiatn  .SynrKlus  iionnulloruni  Kpiscoporum  congre- 
garent ,  nuliainque  diJigentiain  omittereMt ,  cuin 
ad  Ha?reticoruin  sen!.U9,  &  dolo»  delegendos  ,  tnin 
ad  vivani  &  Apostolicain  Hoinanas  Kcclesiae  doctri- 
iiain  coijservanri.Tin  .  Propter  lianc  iiegligentiain  , 
&  iinpruileiiteni  cBcnnoiniani  ,  non  autein  propter 
haeresiin  .  fuisse  Hoiiorium  aiiatlieinate  perculsuni» 
7^0.  I-^rol).  primo  ex  Leone  /I. ,  qui  m  epislola 
fld  ('oiisiantiuuin  Imperatorem  ,  qoa  Syuodum  sua 
auctorifate  jnxta  Patruin  petitioneiii  confirinavit . 
,,  Anallieinatizamus  ,  inquit  ,  iiovi  erroris  invento<- 
.,  rts  ,  idesf  Tlieodorum  Pharanitanuin  Episropum, 
„  Cyrtim  Alexandriuuin  ,  Sergiiun ,  Pyrrluiin, 
,,  Paulum  ,  Petrnm  Gonstanlinopolitanas  Ecelesiae 
,,  snbsessores  ,  magis  qiiam  prassules*.  iiecnon  Sc 
,,  Honorium  .  qui  liaiic  Apostolicam  Eccltsiatn  , 
„  non  ApostoIiraB'  traditionis  dortrina  lu>.travit,  secl 
j,  profana  proditione  inirnaculatam  maculari  per^ 
„  misit  "  .  Et  clarjus  adliuc  iii  epist.  ad  Episco- 
pos  Hi$pai>iae  Monothelitarnm  Principibu»  coiijnit- 
git  Honorium  ,  qui  jiammarn  hctretici  dogtnatis 
non  ut  decuit  Apostolicam  auctorHatem  ,  Inci- 
■pientem  extinxit ,  sed  negligendo  confovit ;  tniu 
iii  alia  ad  Ervigiuin  Hispauiae  Regem  scribit,  Ho- 
Dorium  qnoque  fuisse  de  catliolicae  Ecclesiac  adu- 
ratione  pro)ectuin  ,  qui  immaculatam  Apostolicoe 
tra'li!ionis  regulam  quam  a  prcedecessonhns  suis 
accepit ,  maculari  constnsit .  Vai  touim  Hoiiorii 
crimen  ,  propter  quod  exconunuuicatiouis  seuten-- 
liaiii  proineruit  (a) . 

75 1.  Prob.  seruiido  ex  Constantini  Pogonati  e- 
dicto,  quo  Concilii  acta  sua  imperiali  potestate 
coinmunivit ,  ubi  dicit  :  ,,  Super  h<cc  omnia  ana- 
,,  tliematizamus  eo» ,  qui  supervacuoruin  &  novo- 
,,  rum  dogmatuin  liaerttici  uuctores  ,  atqueyaufore^ 
,,  sunt .  Dicimns  autein  Theodorum  ikc.  ...  Ad 
j,  li3Bc  &  Hnnorium,.  qui  fuit  antiquae  Romae  Pa- 
,,  pa  ,  horum  hoereseos  in  omnibus  fautorem  , 
.,  concursnrem  ,  atque  cnnfirmatorem  ,  "  l.'bi 
Augustus  ,  qui  Concilio  priBesens  fuit,  oinniumque 
in  eo  pestoruin  apprime  coiisrius  ,  iion  siiie  causa 
<Bstinxit  iiiter  auctorem  liaereseos,  ejus«Ieinque  fau- 
torem  ,  coiicursorem  ,  ac  confirmatorem  Hono- 
linin  :  qiias  distinctio  otiosa  foret  ,  si  ejusdem  liae- 
xesis  fuisset  reus  . 

752.  Eadein  distinctio  inveiiitur  postea  m  Libro 


(,a"i  Has  (|iildem  dnas  Lconis  U.  litteras  interj^ol.itas. 
fiiisse  ,,  prolKirc  con.itiir  erii(Htn.<»  Keltritn.sis  Episcopiis 
Jo,  B.irtlioli  cap.  27.  sii«  pro  Honorio  Apolo°i*  ,  sed 
argiiTnentis  non  admodnin  tirmis  ,  iit  ego  r<  or  .  Et  si 
seinfl  Iiflpc  metliodiis  Miscipiatnr  ,  nt  (|ii,T(l.im  conjectn- 
r»  snffii  iant  ,id  veter.i  moDJitnint.i  in  iliihiiim  rtvoc.in- 
da,  facile  aJiliis  l'yrlioni5ino  Hardniniano  aperintur. 


diurno  Hornanorum  Pontifictirn  ,  fn  professione 
euim  Eidei  ,  (piain  novu»  eleclus  Poiilifex  einilte- 
re  debebat :  iuvenitur  recepiio  Saiicti  universali» 
Concilii  Sexli  ,  in  quo  damnati  perptluo  analhe- 
niate  fuere  auctores  ,  Si.  Jautores  erroris:  noini- 
nantiic  postea  isti  auctort-i  novi  haerelici  dogmati» 
Sergiiis,  Pyrrhus,  PjuIu»,  &.  Petrus  CJonstantiuo- 
poLiiani ,  &  tandem  subdilur :  una  cum  Honorio^ 
qui  pravis  eorum  assertionibus  Joiiientum  unpen- 
diL  {b) , 

755.  Obj.  Iii  Synodo  VI.  Honorius  sine  iilla 
prorsus  dislinctione  damnatus  fiut ,  non  ininus  , 
quain  ceter.i  Patriarchae  Monolhelilaruiii  duces  . 
Praeierea  exaniinatae  ibidem  fuere  duae  Honorii  e- 
pi^tols  ad  Sergium  ,  &  judicatae  wint  ahence  ah 
apostolicis  dogmatibus  ,  O*  a  definitionibus  Con- 
ciliorum  ,  &  cunctorum  prohabiUum  Pat^^um  ,  se- 
qui  vero  Jalsas  duotrinas  Hoereticorurn  .  Terlio 
dicitur  Honorius  mentem  Sergii  in  orrmibus  se- 
cutus ,  C5>'  impia  ejus  dogmata  confirmasse.  Quar- 
to  in  Aft.  XVIIl.  vocatur  organum  Dcernonis , 
non  minus  quain  Tlieodorus  ,  Sergius  ,  Pyrrluis  , 
aliique  ,  pcr  (juos  uuius  voluntatis  ,  Cb*  operatiO' 
nis  in  duabus  naiwis  Christi  hceresim  in  popuhnn. 
sparsit ,  Quce  omni.i  certe  evincunt  ,  Hoiioriuin  ,, 
ul  vere  hasrelicuin ,   fuisse  condemuatum  . 

754-  Resp.  haec  es^e  iutelligenda  iioa  in  rigido, 
&  litterali  verboruiu  soiio  ,  sed  teiuperanda  ,  6c  mi- 
tiganda  sccuudum  explicationein  factain  a  Leone 
11.  in  epistola  Syrwdi  VJ.  confirinatoria ,  &  etiain. 
a  Constaulino  Augusto ,  &  ab  aliis,  prout  supra 
explicatuin  est .  Miruin  aiUem  videri  non  debet , 
fuisse  Honoriuin  eadein  poena  mulctatum  ,  ac  liae- 
resis  aiirtores  ,  quia  licet  nou  eodein  ipsissimo  , 
pars  taineu  crimine  obstrictus  erat ;  sic  eniin  S» 
Caelestinus  I.  scribebal  ad  Episcopus  Galliae  :  „  Ti- 
,,  ineo  ,  ne  connivere  sit  koc  tacere  ;  timeo ,  ne 
„  magis  ipsi  loquautur  ,  qui  permittuut  illis  tali- 
,,  ter  loqui ..  In  talibus  causis.  non  caret  suspicio- 
,,  ne  taciturnita» ,  quia  occurreret  veritas  ,  si  fal- 
„  sitas  displireret  .  Merito  namque  causa  non 
,,  respicit ,  si  silentio  faveamus  errori .  "  Haec 
autein  S.  Coelesiini  verba  peculiari  quadain  ralio- 
ne  Roinano  Pontifici  conveniunt ,  cui  iu  persooa, 
S.  Petri  praeceptiiin  est :  Confirma  fratres  tuos  », 
755.  Hoc  itaque  sensu  Honorius  primo  meruil^ 
ut  ipsius  noinen  cuin  iiomiuibus  Ha;reticoruni  iu 
anathemalisinis  cocifunderetur:  quaiuvis  postea  de- 
bita  distiuctio  facta  est  .  Secundo  ejusdem  episto 
las  dicta"  sunt  alienoe  ah  apoitoUcis  dogiruilibus 
&c.  ,  quia  iis  edocemur ,  errores  esse  illico  rese- 
candos  ,  nou  ignaria  ,  &  tolerarUia  foveudos .  Ter- 

tio 

fil  Hic  liber  appeiratiis  est  diurnus  y  eo  qnO(?  illa 
Contine.Tt  ,  ({nif  in  nsii  ({iiotidianD  er.int  in  Romana  Ec- 
clesi.i .  Illiiin  primiis  Koinap  Tiilj;avit  Liicas  HoI.>teniii.« 
an.  i658.  ;  deinde  P.  Jo..  Harnerins  iterum  cnm  suis 
annotationibii»  eiiuulein  edidit  ex  altero  mauiiscrijJllk 
Pari>iis  il>80k 


ijo4  DE  INCAKN.  SECT. 

iio  ineDtem  Sergii  Honoriiis  secutus  dicitur ,  silen- 

tiuin  indicencio,  quo(J  Sergius  postulabat.  Deinum 

fuit  suo  modo  etiani   Hoiiorius    orgauuin    diaboH  , 

ad  haeresim  Mouotlieliticain  spargendain  ,  quia  cum 

eam  in  ipsa    sua    nativitate    praesecare    debuisset , 

eanidem  diktari  intempesliva  lolerautia  ijeriiiisit  (A). 

756.  Dices  .     Adrianus  I/.    in  suo  (jonciiio  Ko- 

piano    iutolerabilein    Pliolii     pr;psuiiiptionein     da- 

innans  ,   qui  NicolaMin  }.   aimtheuiatizare  ausus  fue- 

rat .  „   Roinanuin  Ponlificem  ,  iuquit  ,  de  omnium 

t,  Ecclesiaruin   Prflpsulibus  judicasse  legimus  ,     de 

„  eo  vero  quemquam  judicas^e  iinn  legimus.   Lt- 

„  cet  eniiH  Honorio  ab  Orientalibus   post  mortem 

,,  anathema  dictuin  sil ,  sciendum  tamen  est,  quici 

j,  ftterat  super  hceresi  accusatus ,    proj>ter  quam 

„  solain  licitimi  est  miuoribus    majorum    s^uoruin 

,,  motibus  resistendi  "  &c.     Oeu-suit  igitur   Adria- 

nus  Honorium  propter  haeresim  fuisse  accusatum, 

&  condemnatum  , 

757.  Resp.  ,  hasc  Ariani  verba  nihil  phrs  sigiii- 
ficare  ,  quam  alia  superius  allata  Syuodi  VJ.  & 
Leonis  IJ.  ,  scilicet  fuisse  judicatum,  &  condeinna' 
lum  Honoriuin  siiper  hceresi  ,  non  quasi  ea  infe- 
ctus  fuerit ,  sed  quia  eain  sua  negligeniia  grassaii 
permisit  .  Ceterum  minime  prastereunda  sunt  ejus- 
dem  Pi>ntificis  verba ,  quibus  ita  prosequituF  : 
,5  quamvis  nec  ibi ,  iiec  Patriareharum ,  nec  ce- 
„  terorum  Antistituin  cuipiam  de  eo  fas  fuerit  jjro- 
„  feren<!i-  sententiam  ,  nisi  ejusdem  primce  Sedis 
„  PoTitiJicis  consensus  prcecessisset  auctoritas .  " 
Unde  sequitur  „  Orieutalium  sententiain  contra 
„  Honorium  latam  a  Leonis  confirmatione  totuin 
„  suum  robur  accepisse  .  "  Leo  autem  II.  hicu- 
ienter  exposuit  ,  quo  sensu  Honoriu^  ,  iH  hasreticus 
fuerit  condemnatns ;  scilicet  non  ut  auctor  hasre- 
seos  ^  sed  quia  ipsam  sollicife  extiuguere  neglexit. 
73ft.  Scholjon  .  Anteqnam  hanc  Honorii  apolo- 
giani  absolvam,  non  pulo  imiiile  obs^rvare  simul 
cum  doctissimo  Peiro  Rallerino  in  Libro  singulari 
Vs  vi  ^  ac  ratione  Primatus  Bom.  Pontijicum 
c.  i5-.  $■.  9.,  hiinc  deplorabilom  Honorii  lapsum^ 
qui  non  dogmaticae  definitioius  fuit ,  sed  omissio- 
ni^,  snbreplionis ,  improvidce  credulitatis ,  &  in- 
coasidta;  oscoyiomiae ,  nulluin  pi:a=|udicium  alferre 
«i  proidisnoni  Christi :  Rogavi  pro  te  ,  Petre  ,  ut 
non  defi-clat  Jides  tua  Luras  22.  35.,  e.x  qua  et- 
iam  in  Petri  sjiccessoribus  RomanisPonlificibu*  in- 
defectibilis  jndicandi  de  rebus  fidei  poiestas  deri- 
vata  est  .  Distinguenda  est  enim  in  eo  textu  pro- 
missio  Christi  ,  ne  deficiat  fides  Petri  ,  etiam  iti 
aucoessores  traHsmitt8i,da  ,  a  praecepto  eidem  ,  e- 
jusqr.e  srrccessoribu»  imposito  :  Confirma  fratres 
tm>s»   Proujissio  Ghristi  djeficere  iiou  potest :  prae- 

(«^'Snnt,  (,,„•  crediint,  Honorinm  non  ab  ins.i  Sy- 
Botfo  .Jamn.nnm,  skI  tant"7iimor)o  ab  Fpiscopis  Orie'it- 
tal.h.,s  in  ivno..)o.e.xist*ntil),.s  anatlu..nn  ,!lnd  in  Ho- 
l^ori.um  prrHlr.v.e.  R.ip,,  Ano.s^n^ins  BiMiothec-arius  ir» 
ep'5t.  ad  Jo.  JiMooDnn  Rom.,nn,n  „  ^W.  erU^  \a~ 
iX  «i"H,  f/«i  nobis  <4i«at,  uiLrtim  JHoaorius  pro  certo  di- 


n.  DISS,  IIL  CAP.  VI. 

ceptum  autein  potest  aliquando  violari,  nt  reip«a 
ab  Honorio  violatiim  est  ,  qma  nulla  e]u.sdein 
pra?cepti  semper  adimpleudi  promissio  a  Ciui&io 
est  facta  . 

DISSERTATIO  IV. 

De  Christo  Redemptore,  ac  Me- 
diatore  nostro  . 

1.  j  ostqnam  in  snpeiioribus  tribus  Dissertatfo- 
nibus,  quantum  necessaria  brevitas  permitiebat , 
egimus  primo  de  necessitale,  &.  causis  Incarnatio- 
nis  Dominica? ;  deinde  de  e)usdem  Incaniationis 
essentia  ,  ac  partibu»  eam  componeuiibus  ;  tertig 
vero  de  duaruia  naturarum  in  nna  Christi  perso.- 
i-ia  hy|X)statica  unione,  ejusdemque  uuionis  conse- 
ctariis,  reliquum  modo  est ,  ut  de  termino  hu]u» 
inet^abilis  IVlysterii  agamus  ,  scilicet  de  Chri^to  ut 
nostro  Redemptore  ,  ac  Mediatore  ,  quod  basim  , 
&  fuudameiitum  nostrae  Christianas  Religiouis  coin- 
tinet . 

2.  Hanc  capitalem  veritatem  prorsu5  ignorarunl 
Gentiles  ,  quamquam  &  illi  sacrificiis  piacnlaribu» 
placanda  esseNuraina,  nec  sufficere  iuternam  pae- 
nitesitiam  ad  e.xpianda  peccata  ,  passim  credebant  j 
uude  universalis  plane  erat  victimaruin  pro  pec- 
catis  oblatio  (a)  . 

5.  Eamdem  redemptionis  hnmanae  vevitalem  iii- 
ficiaiitur  Judei  carnales ,  qui  nec  Jesum  Nazare- 
iiuni  recipere  volueruntj  nec  alium  expertant  Mesf 
siam  ,  nisi  in  potentia  armorum  ,  ad  restituenduia 
temporale  regnum  Israel  ;  non  autem  ad  satisfa- 
cieiidnm  divina  justitiae  pro  nostris  peccatis  . 

4.  Porro  utrisque  dimissis  iu  hac  Dissertatione 
solum  cum  Christianis  agemus ,  qui  beueficium  re- 
cVemptionis  nostroe  a  Jesu  Christo  peractae  aut  tol- 
hint  omnino  ,  at  »alteni  imminnunt  .  Absoluto  au- 
tem  de  Christi  redemptioue  tFactatu ,  de  eodein 
Christo ,  ut  uostro  Mediatore  agemus  .  Sit   ilaque; 

C  A  P  U  T     L 

Jn  necesse  fuerit  Ckristum  incarnari  ,  &  pati 
pro  Uheratione  generis  humani  a  servitute  pec» 
caii  . 

5.  Jjreviter  est  praemiitendum  ,  potnisse  Deum 
ex  infinita  sua  justitia  tetum  genus  humanum  pec- 
cato  originali  iuieetujii ,  ac  propterea  sibi  inimi- 
cum  iu  sua  miseria  ,  ac  calamitate  dese;  ere  .  t/- 
niversa ,  inquit  S.  Aug.  de  natura  &  gratia  c 
5.  T.  X.  massa  (  hominum  )  pcenas  debet ,  d^ 

si 

„  ctaverit  epistolara  ,  de  qna  illuin  anatheinatizandi 
„  foinitem  calnmmatores  siuceperitnt.'  "  Sed  Anasta- 
sius  post  dno  fere  sapcnla  scnibens  nimis.  sero  hac  de 
re  dtibinm   tnovere  aggressiis  est .. 

(J>)  Vide  (^1136  disirnus  T.  1-  p.  97.  &  seq;- 


DE  NF.CES8IT 

st  onmihus  dehitum  (Jamnntionis  sitpplicium  red- 
(lerftur  ,  non  mjusle  p-ocul  lubio  relderetur ,  Hinc 
sacr«  lilteraR  ,  iisijnp  rnncordes  SS.  I*atre«  rctleii»- 
ptioiiein  rioslram,  at  inixiinitiu  infjMit.T^  iiiiseriror- 
(lioe  beiierKMiiin  ,  roinineiulaiit  .  In  httc  apparuit , 
iuqiiit  vS.  Jo.  iu  o.  e|).  W.  c).  charitas  Dei  in 
nobis  ,  cjuoniam  Jilium  suum  uni^enitum  misit  in 
muncium  ,  ut  iiiamu^  per  eum  .  Solmn  ergo  coi>- 
troverti  jiotesl  ,  an  sii|i|)c>!*ita  hic  inisericordiosissi- 
ma  l^ei  beiiignii^ite  liberaii(H  liomines  a  peccalo , 
liecesse   fiierit   Verbiin)   iiicarnari  ,  &   pati  • 

G.  S.  Tboinas  3.  H.  q.  46.  art.  2.  de  pas^^ione 
Christi  ,  episqiie  nccessitate  agens  ,  prinio  obser- 
vat  px  Fhilosnpho ,  ueressariiun  iniiliipliriler  di- 
ci  ;  uempe  primo  atiqiiid  ita  necessariuin  dicitiir , 
lU  seriindiini  siii  natiirain  iinpossibvle  sit  ,  alite-r 
se  habere;  &•  iic  manifeslum  est,  iiwjuit,  quod 
jion  Juit  necessarium  Christum  pati ,  neque  ex 
parte  Dei ,  neque  ex  parte  hominis  . 

•j,  Alio  inodo  ,  pergit  Anqelicus  ,  dicitur  aliquid 
lieoessarMim  ex  ,,  aliquo  exteriori  :  quod  quidem 
3,  si  sit  caiisii  erticieiis  ,  vel  moveiis  ,  facit  nece<!- 
j,  sitatem  coactionis :  iit  cum  aliquis  iion  potest 
,,  ire  propter  violeiitiaiu  detiuentis  ipsum.  Si  ve- 
,,  ro  illud  exterius  ,  quod  iieressitatem  inducit,  sit 
^,  Jinis  ,  dicetur  aliquid  iieces>iarium  ex  supposi- 
„  tione  Jinis  ,  quando  scilicet  linis  aliquis  aut  iiul- 
j,  lo  mndo  potest  es^e  ,  aut  non  potest  esse  coij- 
„  Vfuieiuer  ,  nisi  tali  fine  pr.Tsupposito ,  "  Non 
trt^o,  concludit  S.  Doctor  ,  fuit  necessarium  ,  Chrl- 
stiim  pati  necessitate  coactionis  ,  neque  ex  par- 
te  Dei ,  qui  Chrkstum  dejinivit  pati  ;  neque  et- 
iatn  ex  parte  ipsius  Christi,  qui  voLuntarie  pas- 
sus  est .  Ex  hac  S.  Thonice  doctrina  statuitur  sequena 

PROPOSJTIO  I. 

IVon  fuit  ahsolute  necesse ,  Jesum  Christum  pro 
liheratione  generis  humani  carnem  assumere ^ 
&•  niortem  subire  , 

8.  t  ;oh.  I.  liaRC  propositio  aivctoritate  S.  AngiT- 
sliin  (  qnain  atfert  S.  Thoinas  laud.  qu.  46.  art. 
2.  );  ,hic  eniin  S.  Fater  I.XIIl.  de  Trin.  c.  10. 
T.  VIII.  iis  ,  qui  quaRrebnnt  ,  an  Deo  defuerit  a- 
Jius  modus  ,  qui  liberaret  homines  a  miseria  inor- 
talitatis  hu|us,  qni  vellet  ,  Kiliuin  suum  uiuj^eni- 
tum  indiiere  huinaiiam  animam  ,  &  cariipm  ,  8t 
Diortem  perp.iti }  respondet  non  alium  molum 
possihilem  Deo  Juisse  ,  cujus  potestati  cunctii  cv- 
qualiter  suhjacent  ;  qiinmvis  poiiea  subdat  :  sed 
sanan  Ice  nosfoe  miserice  comenientiorem  mo- 
duni  ahum  non  fuisse  ,  nec  esse  oporiuisse .  Quod 
uonuullis  ratiouibus  deinonstrat .    Quod  idein  alii^ 

(a)  Non  (fefuenintVnter  Lnther.inos  ,  &  Calvini.infW, 
qin'  'it  <So'ini,inis  ncrins  sese  oppomreni  ,  necess.iri.iin 
omninii  ,  Sc  ah^olnte  ,  fwisse  proniincianmt  Christi  p.is.- 
sion*-Hi  ,  (ife  moriem  .  ha  Chri-Ui  idhh  Weisin-ni.-»  \j>i- 
ilieraous  in  InscttuC  Tlieolog.  exegatia*  dogina.ica  j  O" 


ATE  INCAAXAT. 


2o5 


locis  Sanct.   Faler  coufiritiat.   Vide  sup.  Disjert.  h 
t).  1  I  o.   paq.   i<>  1 . 

9.  Prjrinis^a  aufeiii  hac  Saiirii  Angiistiiii  anclQ- 
ritate  ita  per^it  Saiictiis  Thoiins  rein  haiic  decla- 
rare  .  „  A!i(iiiid  potesl  dici  po»sibile  ,  vel  impoi- 
„  sibile  dupliciter:  uiio  inodo  simpliciter  ,  &  <t&- 
„  solute  ;  alio  modo  ex  suppositione  .  Simpliciicr 
„  ergo  ,  &  absnlute  loqueudo  ,  possibile  fuit  Deo 
,,  alio  inodo  homiiiein  liberare ,  qii.im  per  pas- 
„  sioneni  Christi  ,  quia  non  est  tinpossihile  apud 
„  Deum  omne  verbttm  ,  iit  dicitur  LucaB  I.  3;, 
„  Se<l  e.\  aliqua  suppositione  facta  ,  fnit  imp09>i- 
,,  bile.  Quia  eiiim  impossibile  est  f^ei  pr;r!*cifu- 
„  tiain  falli  ,  ^  ejiis  votimtalein  ,  seu  disposilio- 
,,  nen»  cessari  ,  sjp|>osita  pracscieiitia  ,  &  pr<-Bor- 
„  dinatioiie  Dei  de  passioue  (ilirisli  ,  non  erat  si- 
„  inul  [Kissibile  Chrisliim  iion  |Mti  ,  vel  lininineiii 
„  alio   mndo  ,   qiiam  per  ejiis   passioiiem  Jibeiarj.'* 

10.  Haud  ditlirile  tsset,  nmltis  vitcruin  l'a- 
truin  testimoniis  Saiirti  Thoiuae  ductriunm  confir- 
inare.  Scd  ijohis  siifliriant ,  qtine  eoruindein  Pa- 
trum  ultiiiius  Sanctus  Jjernardiis  habet  iti  epistnla 
190.  contra  errores  Petri  Abaelardi  ,  iibi  (Jui  ne- 
^et ,  inquit  ,  Omnipolenti  ad  manui  Juisse  alios 
modos  nostroe  redemptionis ,  fustificationis ,  lihe^ 
rationis?  Ferum  hoc  non  prcejudicat  hujus,  quem 
e  multis  elegit  ,  efficacice  (a)  . 

PROPOSITIO  II. 

Fuit  tamen  comeniens  misericordioe  &  fustitio» 
Dei ,  hominem  liberari  per  passionem  Jesu 
Christi  . 

11.  Id  probat  Angelirus  laud.  qu.  46.  arf.  i, 
incpiiens  ,  fuisse  roiivenieiis  |usfitiae  ejus  ,  qnia  oer 
passionem  siiam  Christiis  satisfecit  ,,  pro  percato 
„  humaiii  generis  ;  ik  ita  hnino  per  )ustiliam  Chri- 
„  sti  Iiberatus  est :  miserirordiae  vero,  quia  rurn 
„  liGino  per  se  satisfacere  uon  possef  pro  perrato 
„  totiu»  liuiiiana?  oatiira»  (  ut  siipra  dirtum  est 
„  qiiapsf.  1.  art.  2.  )  Deus  ei  satisfartorem  dedit 
„  tilium  snum  ,  s/'cunduin  illud  Roman.  III.  24. 
„  Justijicati  gratis  per  gratiam  ipsius  ,  per  re- 
„  demptionem  ,  quce  est  in  Christo  Jesu  ,  quem 
„  posuit  Deus  propittatorem  per  Jilem  in  san^ 
„  guine  ipsius  ,  Et  hoc  fiiit  abuuda.itioris  miseri- 
,,  cordiae  ,  quam  si  percata  absque  satisfactione 
„  dimisisset  .  Ciide  diritur  Eljihes.  4«  Deus ,  qui 
,,  dives  est  in  misericordia  ,  propter  nimiam  cha- 
„  ritatem  ,  qua  dilexit  nos  ,  curn  essemus  mor^ 
„  tui  peccatis ,  comivijica^it  nos  in   Chriito,'-'- 

12.  Imino  in  cnrpnre  arliruli  ostrndit.  fnisse 
Decessariuin  ,  ut  Cduistus  pateretur,  necessitafeji-' 

nis  , 

C.inifiis  in  Comp^ndin  TlierJog.  piirioris.  Ex  C.ifvini.i- 
ni><  1'i'trMS  Jeiirins  in  OjJns'.-  O-  natiira  y  O"  f^riitia.. 
CotMtwinu-  r  t.iiTv  n  tlii  A<.  ulioh'  i  nobisctun  contueo- 
titr  suidiD  ue(:et).silaieiD  hyocthedcaui. 


206 


PE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  IV.  CAP.  L 


n,is-i  tiiplici  f!e  causa.  ,,  Primo  quiLleni  ex  parte 
„,  nostra,  qni  per  ejiis  passionsiu  liberati  smniis , 
„  seciindiim  illud  Joaiinis  IIL,  i4«  Oportet  exal- 
„  tari  filium  hominis ,  iit  omnis ,  qui  credit  in 
„  €urn\  nonpereat,  sed  habeat  vitamalernam,. 
„  Secando  ex  parte  ipsiua  CJiristi ,  qni  per  hii- 
„  militatein  passionis  ineruil;  gloriaai  exaltationis, 
„  &.  ad.  hoc  pertinet ,  qaod  dicitur  Luc»  ult.  26» 
„  Nonne  oportuit ,  Christum  pati ,  &  sic  intra- 
„  re  ia  gloriarn  suarn  ?  Tertio  ex  parte  Dei  , 
j,  cuius, defiuitionem  circa  passionem  Christi  praG- 
„  nuutiatam  inScripturis  ,  &  praefiguratam  in  ob- 
„  ser%'antia  (  fortasse  ohservaniiis  )  veteris  testa- 
„  menti  oportebat  impleri  .  Et  lioc  est ,  quod  di- 
,,  citur  LucaE;  XXIL  21.  Filius.  hominis  secun-^ 
„  dum  quod  dejinilurn  est ,  vadit .  Et  Luca;  ult. 
j,  ^/^.  Hcec  sunt  verha  y  quos  locutus  sum  advoSy 
3,  cum  adhuc  essem  vobiscum  y  quoniam,  neces- 
„  se  est.^  impleri  omnia  >  c/ucv  scripta  sunt  in 
„  Lege  Mojsi ,  <&  Prophetis  ,  &  Psalmis  de  me  ; 
„  quoniam  sic  scriptum  est  ,  ^  sic  oportebat 
„  Christum  paii ,  C^  resurgere  a  mortuis  .  "  Ita 
i^ingelicus  perspicue  explicat ,  &  quomodo  ahso- 
.kite  ,  &  simpliciter  Christi  passio  nece^saria.  noo 
fnerit  ad  liberandos  honiines  a  pecrato  ,  &  quo- 
modo  uihiloijiinus  fuerit  conveniens  ,  iinmo  ex  prae- 
suppositione  fiuis  etiam  necessaria  , 

i3,  Et  in  art,  3.  probat  ,  nnllum  fuisse  conve- 
ni^ntiorem  modum  ad  liberationem  humani  gene- 
xis  ,  quam  per  passioneni  Christi  .  Id  autem  ex  eo 
©stendit ,  quod  ex  Christi  passione  prseter  libera- 
lionem  a  peccato  plura  alia  bona  in  nos  proma- 
siarunt  .  Primo  euim  cognoscentes  ,  quantum  Deus. 
nos  dilexerit,  provocamur  ad  eum.  vicissim  dili- 
gendumi  in  quo  perfectio  liumanae  salutis  comi- 
$tit :  unde  Apostolus  dicit  Roman,  8. :  Cbmmen- 
4at  autem  charitaterrt  suam  Deus  in  nohis ,  quo- 
niarn  cwn  adhuc  peccatores  essemus  ....  Chrhtus 
■pro  nohis-  mortuus  est .  Secundo  habemus.  exem- 
plum  obedientiae  ,  humilitatis  ,,  coiistantiae,  justi- 
ijas,  &  ceterarum  virtutunj  in  passioue  Christi  o-^ 
eteusarum  .  Tertio  non  soium  per  CJiristi  passio- 
nem  liberati  sumus  a  peccato  ,  sed  etjam  gratiain 
justificantein  ,  &  gloriam  bsatitudinis  ipse  nobis 
proinei.uit  &Co  Alias  affert  Sanctus  Doctor  hujus! 
sonveuientiae  rationes.  Lib,,  IV..  contr,  Gent,  c.  5^. 
i4=  Objo  coijtra,  primam  Proposit.  Multi  Patres 
aperte  docenl ,  necesse  omniuo  fnisse  ,  Deum,  car- 
Jriem  sumere  ,  pati  ,  &  mori  ad  liberandum  genus 
iumauum.  a  peccato  .  Inter  alios  eminet  Sauctus 
Auselmus,  quiluopere,  quod  inscripsit  C'ur  Z)eu5 
homo?  hoo  ponit  Libo  I.  cap,  10»  principium  :  Sic- 
mt-  in  Deo  quantumlibet  parmm  inconveniens 
aequitur  impossibilitas :  ita  quanturnlibet  parvam 
Tationem  ^  si  majorlnon  vincitur  ^  comitatur  ne- 
ttissitas-,  Ex  hoc  autem  jprincipio  eruit ,  non  po- 

(a^HflPO  visa  est  commoilis-iim;»  via  exph'candi  S, 
.AD.-.elm.nn,  q.un  itsmn  .ieseren.hun  esse  cl,ca.n..s  c.im 
iti^iuiij»»    AJjeQlogis  5.    t^ui   huftc  jjcixnuiR   Theglo-ia: 


tuisse  Deiiin  peceatum  hominibus  sine  debita  satiV 
factione  dimittere ,  quia  lioc  esset  indecens  ejus- 
dein  justitiae;  &  conchidit:  Necesse  est  ergo^  ut 
aut  ablatus  honor  solvatur ,  aut  poena  seqnatur: 
alioquin  aut  sibi  ipsi  Deus  justus  non  erit ,  aut 
ad  utrurnque  impotens  .  Nounulli  alii  Saucti  Pa« 
tres  eamdein  passiouis  Christi  uecesaitatem  asserue- 
runt »  Eos  recenset  tilar»  Witasse  de  Incarnat.  O,, 
II.  sect.  4.  assert.  2.. 

I  5.  Hesp. ,  Saucto.  Anselinum  ,  &  plerosque  alios 
Piitres  loqui  noii  de  necessitate  absoluta ,  quasi 
Deus  nou  potuerit  absolute  homines  aut  iii  sua  mi- 
seria  deserere ,  aut  eos  a  peccato  liberare  sine  Fi- 
lii  sui  incarnatioue  ,  &  passione  ,  sed  de  necessi- 
tale  hypothetica,  &  conditionata  ,  qua  decreverat, 
homiues  a  peccatis  uon  liberare  ,  nisi  exhibita 
prius  pro  ipsis  integra  ,,  atque  ad  justitiae  uume- 
ros  exacta  satisfactioue  ,  Certe  ipse  S.  Auselmus 
in  Lib.  IL  ejusdem  operis  c»  26.  docet ,  improprie 
dici ,  Deum  aliquid  non  posse  y  aut  ex  ntcessi- 
tate  jacere  i  cujus  doctriuee  ratiouem  hanc  reddit 
cap.  seq. :  Omriis  quippe  necessitas ,  &  ir^ipossi- 
bilitas  ejus  subjacet  voluntati :  iUiu.<i.  autem  vo- 
luntas  nulli  subdiiur  necessitati ,  aut  in/possibili- 
tati ,  JSihil  enim  est  necessarium  ,,  aut  impossi-' 
bile ,  nisi  quia  ipse  ila  vult .  Simiiiter  facile  con- 
ciliantur  secum  ipsi  Sancti  Patres :  &  cum  dicuutj 
necessariam  fuisse  incaruatioiiem  ,  &  moitem  Fi- 
lii  ,  ut  homiues  a  peccato  liberareutur  ,  intelligi 
debent  de  uecessitate  hypothetica :  cum  vero  asse- 
runt ,  poluisse  nihitomiuus  Deum  multis.  aliis  mo- 
dis.  nos  a  peccato  liberare  ,  ut  jus  ad  gloriam  cul» 
pa  nostra  deperditum  postliminio  recuperaremus  ^ 
uecessitatem  absolulam  excUidunt  (a)  . 

16.  Dices.  Deus  seipsum  negare  non  potest  , 
ut  inquit  Apostolus  2.  ad  Tiinolh.  IL  5.  ;  seipsuiu 
autem  uegaret  ,  si  justitiam  suam  uegaret  ,  cum 
ipse  sit  sua  justitiat  ergo  Deus  non  potnit  houii- 
ups-  a  peccatis  liberare  ,  nisi  prius  exhibita  piena  5 
&  integra  su«  justitiae  satisfactione  j  haec  autein 
noiuiisi  per  incarnationem ,,  &  niorteui  Filii  sui 
exhiberi  poterat  ,  adeoque  &Co. 

1 7,  Respoudet  Sanctus  Thomas  hac  qua?st.  460 
art.  2.  ad  3.  „  quod  hasc  etiam  justitia  depende£ 
ex  voluutate  divina  ,.  ab  humauo  genere  satisfa- 
ctionem,  exigente  pro  peccato .,  ,,  JSam  si  voluis- 
,5  set  absque  omni  satisjactione  hominem  a  pec- 
„  cato  liberare  ,  contra  justitiam  non  Jecisset  o 
„  Ille  eniin  Judex  non  potest  salva  justitia  cul- 
,,  pani  sine  poena  dimittere  ,  qui  habet  punire  cul- 
,,  pam  in  aliuin  commissam  ,  puta  vel  in  aliuin 
,5  iiominem  5  vel  in  totaia  rempublicam,  sive  ia. 
,,  superiorem  ,  vei  Principem  .,  Sed  Deus  noij  ha- 
,5  bet  aliquem  superiorem  ;  sed  ipse  est  supremuin, 
,,  &  couigoune  bonum  totius  uuiversi .  Et  ideo  si, 
„  dimittat  peccatum  ,  quod  habet  rationeui  culpasj 

Scholastfc»  inten  Latinos.  Doctorea  dnriiis  locntnm  fiils- 
se  exi.stimant ,  iit  P.  Gabr.  Yasc/uea  io,  3.  P«  S.  Tliom?. 
DisjJ.  L,  t.  2.  *  3.. 


DE  NECESSIT 

ex  eo ,    qnod  contra  ipsnm  coininilliitir ,    inilH 

facit  iniiuiam  ;   sicut  qiiiciiinqiie  lioino  rciniltit 

olffiisani  in  se  coininissain  absqiic  satiif.ictione, 
„  niisericordiler  ,  &  non  injiisle  agit.  Kt  iden  Da- 

vid  misericordiain  petens  dic«bat  (  l's.  L.  6.  )  Ti- 
„  bi  soli  peccavL  ,  qiiasi  dicat :  Futcs  xina  inju- 
„  stitia  inihi  dimitivre .  " 

i8.  Dices  secnndo  .  Deiis  iion  pOfosl  noii  odisse 
peccatnni  ;  ergo  «tiani  non  potest  illiul  inipiiuitiiin 
diiniltere  (a). 

19.  Respond.,  Denm  odio  infinifo  cevle  prose- 
qni  peccaliim,  iitpote  qiiod  infinitc-B  ejiis  sanctita- 
tj  opponitur;  posse  tameii  illiid  condonando  dfle- 
re  ,  ot  uulluin  proiiide  siipersit  infiniti  ejus  odii 
objectuin  . 

90.  Dices  lertlo .  Deus  non  potest  justis  non  re- 
peudere  praemium:  ergo  nec  potest  peccatoribus 
uoi)  infligere  pcenas  ,  adeoque  «c. 

21.  Resp.  neg.  conii.  ;  Justi  eniin  jus  habent  ad 
prar.miuin  ,  quod  Deu^)  pro  sua  juslitia  iis  reddere 
debet:  unde  S.  Paulus  dicebat  2.  ad  Tiin.  IV.  8. 
repositam  sibi  esse  coronam  justitlce^  quam  sibi 
reiiditurus  erat  jwnus  julex ,  Poenarum  autein  in- 
flictio  pendet  quidein  a  justitia,  quousqiie  culpa 
existit.  Sed  Deus  pro  sua  inisericordia  potest  cul- 
pain  reinittere  ,  ut  nulhn  sit  amplius  justitiae  pu- 
nitiv«  locus. 

22.  Obj.  contra  secnndam  Propos.  Convenientis- 
simum  videbatur  ,  ut  diabolus  ,  qui  violenter  ,  & 
injuste  hoinines  captivos  detinebat ,  per  solam  Dei 
potentiam  vinc«retur ,  non  antem  per  Gliristi  hu- 
jnanitalem  ,  passionein  8c  mortein  . 

25.  Respondet  Sanctus  Thoinas  qu.  4^'-  'irt.  5. 
ad  3.  ,,  quod  licet  diabolus  injuste  iiivaserit  lioini- 
,,  nein  ,  tamen  homo  propter  peccaluin  juste  erat 
5,  sub  servitute  diaboli  derelictus  a  Deo.  Et  ideo 
„  conveniens  fuit ,  ut  per  justitiam  hoino  a  ser- 
j,  vitiite  diaboli  liberaretiir ,  Christo  satisfacieiite 
„  pro  ipso  per  snam  passioneni  .  Fuit  etiam  hoc 
5,  conveniens  ad  vinrendam  siiperbiam  diaboli  , 
3,  qui  est  desertor  justitiae  ,  &  amator  potentiae  , 
„  ut  Christiis  diabolum  viuceret  ,  &.  hoininein  li- 
5,  beraret  ,  non  per  solain  poteutiam  Deitatis  ,  sed 
5,  etiam  per  juslitiam  ,  &  humilitatem  passio.nis  , 
„  ut  Auguslinus  dicit  XIII.  de  Trinitate  cap.  1 5. 
„  &  seq.  ** 

24.  Dices  primo  .  QuaBCumque  utilitas  nobis  pro- 
Venit  ex  Christi  passione  ,  poterat  etiam  siiie  illa 
per  divinam  bonitatem  ,  &  omnipotcntiain  prove- 
nire  :  nulla  ergo  erat  Christi  passionis  necessitas  , 
vel  utilitas  . 

25.  Respond.  cum  Sancto  Thoma  IV.  Contr. 
Gt-nt.  cap.  55.  ,,  Licet  ad  omnia  facienda  Dei  vo- 
5,  luntas  sufficial  ,  tainen  divina  sapientia  exigit, 
„  ut  rebus  singulissecundum  earuin  congruentiain 


ATE  INCARN.  007 

,,  providealur  a  Deo  ....  Unde  Ircet  Dens  sola  vo- 
,,  iiintale  cfficere  potuerit  iii  hiiinano  geiiere  omnes 
„  utilitales,  qua»  ex  Dei  incarnalione  (licimui  pro- 
,,  venisse  ,  tameii  congruebat  litimaii»  iiattir»  ,  iiC 
„  hujusinodi  utititates  iiidiicerentur  per  Deuin  ho- 
,,  minem  factuin  .  " 

26.  Dices  secuudo  .  Ex  doctrina  incariiitionis  , 
&  passioiiis  DominicaR  inuha  ])fjtiiis  detrimenta , 
qiiain  utililates  ,  hoininibus  proveiierunt  .  IVliiUi 
enim  errorcs  inde  nati  sunt ,  &  obsiinatae  haere- 
ses ,  qu«  utrainque  r«inpublicain  ,  «cciesiasticam, 
&  civilcm  ,  maxiinopere  ptrtnrbarunt ,  cuin  incre- 
dibili   Iiomionin  dainuo  :   ergo   &c. 

27.  ilepoiiit  Angeliciis  loco  land.  ,  miilto  plu- 
res  errores  per  Christi  doctrinam  .  passionem  ,  & 
inortein  fuisse  siiblatos  .  ,,  Sicut  autein  ex  crcatio- 
„  ne  reruin  a  diviiu  bonitate  procedente  aliqu» 
„  mala  suut  consecuta  ,  quod  conipeteii.it  conditio- 
„  ni  creaturaruin  ,  quae  delicere  possiint ,  ita  e- 
,,  tiain  non  est  mirum  ,  si  inanifestata  divina  ve* 
„  ritate  sunt  aliqni  errores  exorti  ejc  defectu  men- 
,,  tium  luim.^naruin  ;  qui  tameu  errores  e.xerciie- 
,,  runt  fidelium  ingcnia  ,  ad  diligentius  divinorum 
„  veritatein  exqLiirenddin  ,  &.  intelligendam  :  sicut 
,,  &  mala  ,  quiC  in  creaturis  accidunt ,  ordiiiat 
,,  Deus  ad  aliquod  bonuin  .  " 

28.  Dices  terlio .  Si  propter  nostram  salntem 
Deus  iiatus  ,  pasaus  ,  &  mortuus  esset  ,  videretut 
couveniens,  utomnes  salvareutur  ;  cmn  tamen  non- 
nisi  ad  paucissimos  redempliouis  utilitas  derivetur, 

29.  Resp.  Incaruationis  ,  &  passionis  DominicaB 
virtutem  fuisse  sulticientem  ad  saliUem  oinuium 
hoininuin:  qiiod  autem  non  omnes  salventur  ,  ex 
Ijominuin  perversitate  oriri  ,  qni  luijtis  lain  insi- 
gnis  beneficii  fructum  in  se  sus^ipere  «oliiiit,  in- 
carnato  Deo  per  fidem  ,  &  amOrein  noi)  inhae- 
rentes .  Quod  autem  Deus  hanc  homiQum  perver- 
sitatem  permittat ,  quam  certe  si  vellet  ,  sulva  e- 
tiain  ilioruin  libertate  ,  imj^edire  posset  ,  id  pertt- 
net  ad  inscrutabilia  ejus  judicia  .  Interei  uou  in- 
utilis  fuit  liaec  diviua  ineffabilis  misericordia  ^ 
quae  in  mulfis  plenissimum  frnctum  reportat  ,  in 
aliis  autein   iiifiuitain   Oei  justitiain  manifeslat , 

5o.  Dices  quarto .  Passio  ,  &  mors  Ciirrsfi  exe- 
tjui  uon  poterat  siue  niagno  Juilaorum  scelere  : 
iion  ergo  decebat  divinain  bonitalem  hoc  inf^diurn 
ad  liberandos  homines  a  peccato  selige/e.  Vel  si 
noi)  obstante  crucifigentium  peccalo  derebat  pee> 
Clirisli  inortem  deleri  peccata  ,  cuin  hnniines  fre- 
quenter  peccent ,  debuisset  Christus  eliam  frequen- 
ter  mori  . 

5i.  Respondet  Angelicus  ,,  quod  mors  Christi 
,,  virtatein  satisfacieuiii  liabuit  cx  charil.ite  ipsius , 
„  qua  voliiutarie  morlein  sustinuit,  ^ion  ex  iniqui- 
,,  tate  occidenliiim  ,  qni  eumoccidendo  peccaruut 

»...  Et 


(a)  Hoc  argnmenlo  utitnrTonrnelins  ,  ntproliet  con- 
tra  Socini.inos,  non  polnisse  Deiiin  de  potentia  ordi- 
naria  remillere  lioininiun  peccala   sin«  condi^na  Chri- 


sli  s.itisfactione .  Repngnint  vero  Tonrnflio  coinm':nis 
fere  alioriim  Tlieologonitn  sententia ,  Ss.  Pdtrniu  )  o- 
S.  Thoinae  inox  allegati  n.  17.  anctoritas. 


oo8 


DE  INCARN.  SECT.  II.   DISS.  IV.    CAP.  11. 


,...  Et  qitamvfs  niors  Clirisli  pio  pecGato  sa'is- 
,,  factofia  fuerit ,  nou  tameu  toties  eum  inori  o- 
j,  portuit ,  quoties  hotniues  peccant :  qtiia  mors 
,,  Cliristi  sutiicieus  fuit  ad  oniuium  expiauda  pec- 
„  cata ,  tiun  propler  eximiam  cliaritatem  ,  qua 
„  mortem  sustimut ,  tum  propter  dignitatem  per- 
„  sonas  satisfacieutis,  quac  suut  Deus  ,  &  homo  .  " 

CAPUT  II. 

Ostenditur  ex  hypothesi  ,  quod  Deus  vohierit 
pro  peccato  accuratam  satisjactionem  ,  neces- 
sarium  omnino  Juisse  Deum  incarnari .  (a) 

52.  oatisfactio  ,  de  qua  hic  loquimur  ,  qua  nem- 
pe ,  ut  ait  Sanct.  Thou)as  3.  Part.  qu.  84.  art. 
4»  5  quis  satisf-acit  ,  sii-e  pro  se  ,  sive  pro  alio  , 
pretium  c/uoddam  dicitur ,  quo  seipsum  ,  vel  a- 
lium  redimit  a  peccaio  ,  &  a  piena  ,  Haec  au- 
tem  satisfactio  ex  doctrina  ejusdem  Angelici  qu. 
I.  art.  2.  ad  2.  est  duplex  }  nna.  sufficiens  per- 
Jecte  ,  quando  scilicet  est  condigna  per  quamdam 
adcequalionem  ad  recompensationem  culpce  com- 
misscfi .  Alia  dicitur  satisfactio  sufficiens  imper- 
fecte  i  sciticet  secundum  acceptionem  ejus,  qui 
est  ea  contentus  ,  quamvis  non  sit  condigna  . 

55.  Loquiniur  hic  de  satisfactione  perjecta  ,  & 
condigna  ,  ad  quam  plures  conditiones  requiri 
Theologi  unanimiter  docent  .  Prima  est  ut  haec  sa- 
tisfactio  sit  ad  alterum  ,  cum  nemo  proprie  loquen- 
do  possit  exigere  satisfactionem  ,  sibicfue  eamdem 
dare  .  Secunda  ut  actus  satisfacieiitis  sit  volunta- 
lius  ,  &  liber,  quia  debet  esse  meritorius  :  siue 
libertate  autem  nullum  potest  esse  nieritum  :  quam- 
obrem,  quando  aliquis  cogitur  poenas  luere  ,  di- 
citur  satispassio,  non  satisjactio  .  Tertia,  ut  quod 
pro  satisfactione  redditur  ,  sit  aequivalens  injuriae 
illat^e  .  Quarta ,  ut  sit  ex  bonis  propriis  persouce 
satisfacientis  ,  quamobrem  servus  domino  suo  ex 
rigore  iustitiae  satisfacere  nou  potest ,  cum  uihil 
liabeat  proprium  .  Quinta ,  ut  satisfactio  sit  ex 
bonis  alias  indebitis  ,  unde  qui  reddit  quod  debet 
ex  bonis  alio  titulo  debitis  ,  puta  ex  charitate  ,  vel 
gratitudine ,  proprie  non  satisfacit  plene  ,  &  per- 
fecte .  Postrema ,  nt  creditor  hanc  satisfactionem 
accepfare  teneatur  ex  justitia  ;  si  enim  eam  acce- 
ptare  non  teueatur  ,  remissio  debiti  semper  fiet  ex 
gratia  ,  &  liberalitate  .  His  positis  sequens  statuitur 


(u)  Satifjactio  proprie  non  est  vox  Bibllca  ,  nullibi 
enim  in  sacris  litteris  invenitnr  3  ciitii  tamen  invenia- 
tiir  ipsa  res  significata ,  jtire  a  Theolosis  adiiiljetiir . 
]mtno  ipse  Sociniis  non  refragaturj  n:im  De  Christo 
Servatore  P.  II.  c.  z6.  De  ipso  ,  inqiiit,  satisfactionis 
verbo  tne  nihil  sollicitum  esst  4  aniinadvertere  potuisti  • 


PROPOSITIO . 

Nulla  creatura  potuit  Deo  pro  nostris  peccatis 
condignam  ,  C^  perjectam  satisjactionem  ex- 
hibcre  . 

54.  1;  rob.  primo  de  hominibus  ,  qui  omiies  e- 
raut  peccato  originali  ,  vel  etiam  peccatis  suis  pro- 
priis  ,  &  actualibus  obslricti ,  natura  filii  ira»  ,  & 
sub  daemouis  captivitale  ,  Santc,  enim  Joannes  in 
prima  epist.  c.  III.  5.  Christum  dicit  ,  nos  a  pec- 
cato  liberare  potuisse  ,  quia  nullum  in  eo  erat  pec- 
catum  .  Scitis ,  quia  ille  apparuit ,  ut  peccata 
nostra  toUeret ,  ^  peccaturn  in  eo  non.  est .  Quae 
dilecti  Apostoli  veibsi  ita  commentalur  Sanct.   Au- 

gustinus    Tract.  IV.  T.  V Nam  si    esset  <& 

in  ilto  peccatum  ,  aujarendum  esset  illi  ,  non  i- 
pse  auferret .  Atque  eliam  Apostolus  Paulus  Hebr» 
VII.  26.  seq.  Talis  ,  inquit  ,  decebat  ,  ut  nobis 
esset  Pontijex  ,  sanctus  ,  innocens  ,  impoUulus  , 
segregatus  a  peccatorihus  ,  &  excelsior  ccelisfa- 
ctus  :  quinonhahet  necessitatem  quotidie^  quem- 
adrnoduni  Sacerdotes  ,  prius  pro  suis  deUctis 
hostias  offerre  ,  deinde  pro  popuU  . 

55.  Facile  autetn  est  hanc  doctrinam  veteruni 
Palrum  auctoritate  coufirmare.  Nam  S.  Irenaeu» 
Lib.  III.  adversus  haereses  cap.  28.  alias  20.  n.  2. 
Non  erat ,  inquit  ,  possibile ,  eum  hominem,  qui 
semel  victus  Juerat  ,  ^  elisus  per  inohedientiam 
replasmare ,  &  ohtinere  bravium  victorice  &c. 
Sanct.  autem  Basilius  exponens  illa  verba  Psalini 
XLVIII.  8.  Fraler  non  redimit,  redimet  homo  „ 
„  Non  homo  nudus  ,  ait ,  sed  homo  Deus  Jesus 
„  Christus,  quia  nullus  alius  condignus  afterre  po- 
„  terat  pretium  .  "  Toino  I.  Operum  .  Eademque 
peiie  habet  S.  Ambrosius  in  euindein  Psalinum 
XLVIII. ,  ubi  de  Christo  Jesu  :  Ipse  est  sohis  ,  in- 
quit ,  qui  redimit  hominem  .....  quia  pro  aUeriis 
sanguinem  suum  Judit  ,  quem  jiemo  potest  offer- 
re  pro  fratre  .  Et  S.  Leo  Papa  Serm.  I.  de  Na- 
tivit.  Nisi ,  inquit ,  esset  verus  Deus  ,  non  affer- 
ret  remedium  :  si  non  esset  homo  ^  non  prcebe- 
ret  exemplum  . 

56.  Ac  de  hominibus  peccato  coinquinatis,  qna- 
les  omnes  nascuutur  ,  testimonia  S.  Patrum  allata 
apertissima  sunt,  ut  nulia  possit  esse  ditficiiltas  . 
Solum  quaeritur  ,  an  alius  homo  innocens  a  Deo 
creatus  ,  vel  Angelus  ,  gratia  supernaturali  exor- 
natus ,  potuisset  condignam  pro  uostris  peccatis  ex- 
hibere  satisfactionem  ? 

57.  Sanct.  Thomas  5.  P.  qu.  i.  art.  2.  ad  2, 
omniuo  uegat  potuisse  ab  homine  puro  plene,  ac 

per- 

Res  enirn  ,  non  verha  qiiaro  .  Alibi  tamen  protestatiis 
CAt  ,  qnod  etiainsi  non  se/nel  ,  sed  sxpe  id  in  sacris 
monumentis  scriptwn  exlaret  (  scilicet  Christiiro  pro 
nostris  peccatis  satisfeci.Nse  ) ,  non  idcirco  tamen  itaprQr- 
sus  rem  se  haiere  crediturum  esse  . 


DE  SATISFAT.  CONDIGNA. 


^og 


«erfecte  Deo  pro  twstris  pcccatis  satisfRri  ,  tiori 
solmn  qaia  tuta  luirnana  natura  •erat  ptr  ptcca- 
ttiin  corrnpla  ,  „  sed  etiain  qiiia  bumiin  alicuiiis 
persoii;e  ,  vel  etiain  pliiriiniiin  non  poterat  per 
arrjniparaiitiafu  lotiin  natiir.-fi  (letriineiitum  re- 
„  coinpensate  :  tiiin  etiam  (j;i:a  peccatiiin  coiitra 
„  iJeuin  comiiiissiiin  quamuam  iiifitiitatedi  liabet 
„  ex  iirSnitate  diviuae  fnaje-itatis  :  tauto  eiiiin  of- 
„  fcusa  est  gravior ,  qiianto  major  est  ille  ,  in 
„  qneni  deliu(|iittiir  .  Unde  oportuit  ad  coudii^nain 
„  salijlactioMem  ,  nt  actus  sali*facientis  liaberet 
„  cfficaciam  iiifiuitain  ,  utpote  Dei,  &  hominis  e- 
„  xistens  "  .  His  ratioiiibus  S.  Doctor  afias  addit 
h\  Libro  III.  Sent.  dist.  I.  art.  2.  ad  9.,  A  iliam 
prc-Bcipue,  quod  quaecumque  bona  homo  exliibet 
Deo,  !^unt  illi  ex  uuiltis  titulis  debita  ;  vera  au- 
tem  satisfactio  debet  esse  cx  indehitis  ,  ut  siipra 
dictuin  est  uuin.   55. 

58.  Et  «tiamsi  veruin  non  essct ,  peccattim  cou- 
tra  Deum  commissum  habere  qu.imlarn  injinita- 
tetn  ,  quod  docet  Angelicus  ,  Scotistae  autem  ue- 
gaiit  ,  adluic  tainen  ratio  allata  ab  Angelico  etli- 
Ciiciter  eviuceret ,  pnrain  creatnrain  non  posse  Deo 
Gondiguam  satisfactionem  pracbere ;  quia  quaecuin- 
que  satisfactio  esset  semper  miuor  ,  qnain  otfensa 
iilata .  Gravrtas  euim  offeiKae  meiisuratur  ex  di- 
gnitate  persoiiJe  ,  cui  fit  injuria  ,  &  satisfactionis 
•digiiitas  ex  tlignitate  persoiuie  satisfacientis  ,  juxta 
ilkid  tritutn  proIoqt:ium  :  Honor  est  ex  honoran- 
te ,  O*  iniwia  ,  seu  offensa  in  persona  dehono- 
rata  f  seu  loesa  ;  nt  patet  exeinplis  etiain  luima- 
nis .  Si  eniin  homo  plebejus  hoiioret  Kegeni ,  ille 
hoiior  1104»  taiiti  asstimatur  pietii  ,  quaiiti  e«(t ,  si 
Rex  iioininem  hoiioret  plebejum;  quia  honor  peu- 
a&tur  a  persoua  honoraiite  .  Contra  vero  si  Rex  ho- 
miuein  plebejum  injuria  atficiat ,  illius  gravitas 
inensuratur  ab  ipso  plebejo  ,  &  fere  pro  nihilo  lia- 
betur  :  gravissiina  vero  esset  injuria  ,  quam  plebe- 
jus  Regi  irrogaret  .   Sic  ergo  injuria  irrogata  Deo 

frer  peccatnin  homitiis  tantas  est  gravitatis  ,  ut  nul- 
&  alicujus  creaturte  satisfactioue  coinpensari  pos- 
sit .  Und«  egregie  Salviauus  Lib.  VI.  De  prov-i- 
dentia  c.  11.  Semper ,  iuquit ,  per  dignitatem  in- 
juriarn  pcrferentis  crescit  culpa  ,  qula  necesse 
€st,  ut  quanto  major  gst  persona  ejus  ,  qui  in- 
juriam  patitur  ,  tanto  major  sit  noxa  ejus  ,  qui 
Jacit  .  Quanto  igitur  majoris  piaculi  crimen  est , 
injuriosum  quempiam  esse  Deo  ?  {a) , 

59.  Ob|ic.  priino .  Homo  pnrus  per  actus  cha- 
ritatis  perfectae  tautum  tribuit  Deo ,  quautum  per 

(a)  Cetenim  hanc  S-  ThomflB  rationem  dednctarn  e.t 
tjnadam  infinitate  offensfle  Deo  per  peccatnin  ill.U.T  ,  im- 
jor ,  ni  t.illor,  &  melior  tarn  vetenun  ,  (jnain  rtcen- 
tionim  Theoloj^ortnn  pars  adojHavit  .  Inler  veteres  eain 
potiisiine  urget  S.  .An^^eliniis  in  I.ihro  f.  Cur  Di-ns  ho- 
mo  .  Post  aiiteni  Ricliardiis  VictorindS  De  Incnrnat.  c. 
8.  ,  Arnoldiis  Abbas  Bon«  Vallis  Tr.ict.  V.  De  J'erlio 
Chr.  ,  Si  Mjgister  sententiamm  j  qnos  seciiti  siint  S. 
Thomas  siipra  aliegatns  ,  S.  Bonaventnra  Diss.  XX.  in 
L.   111.   Sentfnt.  (pi.   4-   Kstiiis   in   endein    Diss.   XX.  «J. 

Gazzaniga  Theol,  Tojjq.  W 


actiis  pecciti  ab  ipio  ablatum  fnrrat :  siciit  eniin 
pcr  [)eccatuin  hoino  rccedit  a  Deo  ,  eiqne  ratio- 
luin  ultiini  finis  deuegat ,  ita  per  cctiun  amoris 
hoiii)  redit  nd  Deiiin  ,  tainquam  ad  ullimiim  fi- 
uein  .  Id  expresse  tradit  .S.  Thoinas  3.  V.  qn.  45, 
art.  2.  inqiiieus:  IHe  propri^  sitisfacit  pro  offea^ 
sa  ,  qiii  exhihet  offenso  id  ,  quoiceqne,  vel  ma^ 
gis  dtltgit  ,  qnam  o  lerit  offensam  .  Homo  ifaqne 
piirus  gratia  sauctificante  exornatus ,  per  qiiani  ad 
ordiuem  supernaturulem  elevatur  ,  Deum  ainando 
ei  rationein  priini  &  iiltiini  finis  reddit ,  qiuun  pec- 
caHdo  abstiilerat;  adtoque  illi  pro  siu  orfensa  ple- 
nissiine  satisfacit. 

4o.    Rcsp.   primo,     hominem  qiiacuinque  gratia 

sa:;ctificante  iiistrr.ctuiii    uo:i    posse  Deo  strictam 

&  ad  ju^titias  apices  salisf.ictio^uin  exliibere;  quia 

talid  satisfactio  suum   valorwin  deMMneret  ex  gratia 

dr\'ii)a;   uude  noii  es^jct  ex  propriis ,    qiiod  ad  jii- 

stam  s  itisfaclionein  requiritur  .   Ne  jue  elia-n  cmet  ex 

inlebitis  i  quia  opera  charitatis   utut  ferventisiima 

saiit  Deo  debita  ,  juxta  illud  Ghristi  Doinini  apud 

Lucam  XVII.    10.:     Cum  feceritis  ornnia  ,    quae 

prcecepta  sunt  i-obis  ,    dicite ,    ServL  inutiles    su- 

mus  :  quod  dehuimus  facere ,  fecirnus  ;  uude  ad 

suinmuiii  esset  satisfactio   seciiudum  Dei    accenta- 

tioueia  {h)  , 

4i.  Deiude ,  cuin  hoino  per  actain  ciiatitau:i 
Dco  reddit  ratiouein  ultimi  fiuis,  quain  peccaiul* 
abt;tulerat ,  satisfacit  quidem  ex  parte  ,  reddeirU 
rein  ablatam  ,  noa  autein  ex  toto  ,  ciun  iioii  com- 
peiiset  injariam  Deo  irrogitain ;  ad  quarn  conipen- 
sandam  oportet  ut  actus  honoris ,  &  ob«cquii  tau- 
ti  valoris  sit  quantoe  fuit  gravttatis  ,  &  deformita- 
tis  injuria  iufinitae  Dei  majestati  illata  .  Sicuti  st 
quis  Regi  suo  vi  abriperet  ,  aut  saltein  abripere 
teiitaret  coronam  &  purpurara  ,  non  illi  utiquo 
plene  satisfaceret  easdein  restituendo  ,  ant  veniain 
hainiliter  petendo  ,  &  actibus  obsequii  ipsi  aliai 
debitis  eumdem  honorando  .  Quainquam  inter  Ke- 
gein  ,  &  subditum  inajor  sit  proporfio  ,  quam  in- 
ter  Deum  ,  &  homines  . 

/^i.  Textiis  autein  S.  Thoma;  ,  si  integer  reJ- 
diitiir,  nullo  modo  opponitur  nostra?  ,  &  ii)sius 
constanti  doctriuae  .  Ibi  euiin  Angelicus  qii.Trit , 
an  passio  Christi  causaverit  nostram  salutem  pef 
modum  satisfactionis?  Rcspoudet  aufein  atfirina- 
tivedicendo:  „  qiiod  illc  proprie  sati>,facit  j)ro  of- 
,,  feiisa  ,  qui  exhibet  orfeiiso  id ,  qucd  .-c.jne,  vel 
,,  magis  diligit  ,  quain  oderit  oll^eusam  .  Christus 
3,  ciutem  de  charitate  ,  &obedieutia  patiendo,  ina* 

„  jns 

3.  ,  Sylvins  ad  Qii.Tst.  7.  S.  ThoVn.T  3.  P.  <pi.  4-  art. 
1.,  Kranc.  Snarci  &c.  &c.  Consiiljinr  Jo.  03|>t.  Co- 
net.  Disp.  IX.  De  yeCcatis .  Non  eonsentiiint  (jiiidem 
i*ti  Theologi  inlcr  se  ,  an  peccati  lethalis  malitia  sit 
inlinita  intrinsece  ,  an  sohiiii  extrinsece,  8c  oljective  ^ 
Sed  (piaDtiim  ad  nos  attinet ,  sufficit ,  cam  etse  (jno- 
ciiiiKjiie  modo  injinita>n. 

(i)   Multa  de  dehito  nostro  honorandi  Denm  ,    (/lun- 
tiiin  possiimiis  ,  h.iliet  S.  Bernardiis  in  Serin.  XXII.  De 
ili^vrsis  T.  IIJ.  j  «bi  n.  9.   itd  conclinJit  :    Tvtim  ergo  f 
27 


219 


DE  INCARN.  SECT.  II.    DISS.  IV.    CAP.  II. 


iiis  aliqiiiil  P«o    exhibuit  ,     quam  exigeret    re- 

"  compensatio  totius  otfeosae  hiimani  geueris:  pri- 

mo ,  propler  magnitudinern  charitatis  ,    ex  qua 

patiebatur:    secundo  ,  propter  dignitatem  vUce 

suce ,  quam  pro  satisfactione  pouebat ,    quas  e- 

rat  i-ita  Dei,  &  hominis  &c.  '•  Quae  conditio 

jjeque  homini ,  ueque  Angelo ,  nec  cuilibet  excel- 

lentiori  creatarae  adaptari  potest . 

43.  Dices  .  Potissima  no>tra  ratio  ,  q;ia  conten- 
dimus  ,  hominein  purum  ,  quantacumque  gratia 
exornatum  ,  non  posse  integre  ,  &  perfecle  Deo  sa- 
tisfacere  ,  ex  eo  deducitur  ,  quod  praster  restitu- 
tionem  rei  ablatae  etiain  requiratur  aequalis  com- 
pensatio  injuriae  Deo  irrogatae  ,  quse  ab  homine 
fieri  hequit :  atqui  haec  ratio  falso  innititur  sup- 
posito ,  nempe  violatioue  diviiias  Legis  injuriam 
Deo  irrogari  j  qui  enim  violat  praeceptum  Supe- 
rioris ,  illius  honorem  non  lasdit  ,  nisi  violationi 
addatur  contemptus  ;  ergo  &c. 

44.  Resp.  neg.  min. ;  qnia  cilm  Deus  ultimns 
roster  finis  sit  ,  jure  meritoque  exigit  ,  ut  ojnnia 
ad  ipsum  referantur  ,  nihilque  ei  pr-Tferatur .  Qui 
autem  tjus  sanctissimam  Legem  violat  ,  plus  amat 
creaturas  ,  qnam  Crealorem  ,  «asque  Creatori  ,  & 
Legislatori  actn  praefert  ,  quod  sine  aperta  ipsius 
Creatoris  injuria  fieri  non  potest .  Res  autem  uon 
ita  se  habet  in  Legislatore  creato  ,  cui  jusnon  est, 
ut  omnia  ad  ipsum  ,  tamquam  ad  supremum  fi- 
nem  referantur ,  &  qui  externa  sub<iitorum  obe- 
iientia  conteatus  est,  &  ideo  omnis  quidem  trans- 
gressio  legis  est  in]uslitia  ,  &  ir.obedientia ,  non 
auteni  vera  Legislatoris  injuria, 

45.  Dices  secundo  .  Satisfactio  non  requirit  ae- 
qualitatem  inter  personam  otlensam  ,  &  personam 
salisfacientem  ;  sed  sohim  inter  ipsam  satisfactio- 
nem  ,  &  injuriam  .  Sic  qui  furatus  est  Regi  ,  ei- 
dem  plane  satisfacit  ,  restituendo  lem  furto  subla- 
tam  ,  etiamsi  persona  fuiis  ,  &  vestitiientis  a  Regis 
dignitate  adinodum  distet .  At  vero  iiiter  actum  cha- 
ritatis  intensum  ,  &  actum  aversionis  a  Deo  per 
peccalum  est  perfecta  asqualitas  ;  seu  tanta  est  bo- 
nitas  in  primo ,  quanta  jnalitia  ,  &  deformitas  in 
secnndo:  ergo  &c. 

46.  Resp.-,  duo  in  vera  salisfactione  ,  de  qua 
joquimur  ,  esse  distincta  ,  scilicet  jestitutionem  rei 
abiatae  ,  &  compensationem  injuriae  irrogat«  . 
Quantum  ad  primum  ,  sufficere  restilutionem  rei 
ablalae  ,  aut  asquivakntis  ,  nec  atteodi  personarum 
maequalitatem.  Quantum  vero  ad  iujuriam  non 
sufficere  qualemcumque  reparatiouem  lionoris  las- 
si ,  sed  requiri  omnimodam  compeusationem  .  E- 
xeinplum  superius  allatum  Regis ,  cui  homuncio 
quidam  purpnram  ,  aut  coronam  detrahat ,  lianc 
doctrinam  ilhistrat  .  Addo  ,  nec  esse  inaequalitatem 
perf«ctam  inler  actum  charitaiis  ,  &  actum  otfeu- 


sae  Dei  ,  ut  quaotam  per  is?um  surripitur  ,  Un- 
tum  per  ilium  reddatur  .  Primns  eumi  iii  ho.niire 
est  fiuitus  ;  peccatLmi  autein  habei  qi^amdun  inji- 
nitam  detormitatem  ;  vel  saUein  inuho  phi;.  mju- 
r;a2  irrogatur  Deo  per  peccatum  ,  qu.m  ipsi  prae- 
beatar  honoris  per  actus  charitatis  ^  &  obsequii . 
Pracle.ea  omues  actus  nosiri  cliaritati» ,  cultus ,  & 
obsequii  erga  Deum  ,  suut  ipsi  ex  uiuhis  tiiulij 
debiti . 

47.  Dices  terlio  .  Si  ratio  ista  dispaHtatis  inter 
personam  lassam  ,  &  personam  satisfacientem  va- 
leret,  iilud  consequeretur  quoil  nullus  sub  iitus  pos- 
set  Pri:icipi  suo  pro  irrogata  illi  injuria  plene  sa- 
ti>facere  ,  quia  persona  satisfaciens  esset  semper 
inferioris  ordiuis  ,  quam  sit  persona  Priucipis  lae- 
sa  ;  quod.  tameii  falsum  est . 

48.  Resp. ,  iuter  homiues ;  cujuscumque  sinl 
couditionis  ,  &  dignitatis  ,  semper  esse  aliquam  fi- 
uitam  distautiam  ,  quae  sin  minus  ab  exceilentia 
personae,  satisfacieutis  ,  sahem  ex  objecto  ,  &  cir- 
cumstantiis  ipsius  satisfactioiiis  adasquari  potest  ; 
ut  in  posnis ,  quas  rei  lassae  majestatis  luere  co- 
guntur  .  Secus  autem   res  se  habet  iu  otfensa  Dei . 

49.  Dices  quarto  .  Potest  Deus  constituere  ali- 
quem  purum  hominein  ,  qui  pro  omuibus  hcrai- 
cibus  luereatur  gratiam :  potest  ergo  pariter  ali- 
quein  homir.em  tanta  gratiaornare  ,  ut  pro  omuiuui 
peccatis  satisfaciat . 

50.  Resp.  pfimo ,  dato  antec.  ,  neg.  cons.  ,  si 
iutelligatur  de  satisfactione  pleua,  &  conaigna;  ad 
haiic  enim  satisfactionein  requiritur  aequalis  digni- 
tas  personae  satisfacieutis  ,  ac  personae  otaensae  ,  ut 
siipra  probatum  est .  Ad  mereudum  autem  hasc 
aequalitas  non  est  necessaria ,  ut  patet  in  justis  , 
qui  bonis  suis  operibus  vere  ,  &  proprie  meren- 
tur  vitam  aeternam:  unde  noii  est  eadem  ratio  me- 
riti  ,  &  satisfactionis .  Secundo  falsa  omuino  est 
prima  propnsitio  ,  si  intelligatur  de  vero  uierito  , 
seu  de  condigno  .  Ut  enim  docet  S.  Thonias  i. 
2.  qusest.  II 4.  art.  6. ,  Merito  conligne  nullus 
potest  mereri  alteri  primarn  gratiam  ,  ni<i  solus 
Christus  ;  quia  unusquisque  nostrum  movetur  a 
Deo  per  donum  gratioe  ^  ut  ipse  ad  litam  per- 
veniat ....  Sed  anima  Christi  mota  est  a  Dt^  per 
gratiam  ,  non  solum  ut  ipse  perveniret  ad  glo^ 
riam  ritce  ceternce  ,  sed  etiam  ut  olios  ad  eant 
adduceret ,  inquantum  est  caput  Ecclesice  .  Im- 
mo  nec  sibi  ipsi  potest  quispiam  gratiam  justifi- 
cationis  de  condigno  mereri  ;  tale  eiiim  merituin 
nonnisi  in  eo  esse  potest ,  qui  gratia  habituali  iii- 
structus  ,  &  sanctificaius  est ,  quas  sola  est  fons  ,  & 
radix  veri  meriti  .  Ad  summum  igitur  posset  ex 
speciali  privilegio  aliquis  mereri  omnibus  homini- 
bus  gratiam  ,  exhibeudo  Deo  eam  satisfacdouem  , 
quae  vocatur    ab  Angelico  sufficiens    imperfecte  , 

sci- 


djuod  es  ,  illi  dehes  ,  a  c/iio  totim  hahes  :  illi  praciptie  mium  jejunamiis ,  '  nl 
Domino  i  qui  O-  e  fecit  ,  C?"  lenejecit  tihi  ....  Quis  er-  mx  ,  immo  nec  mini 
go  ampiiut  gra/iniet  >    diceat  :    nimiuiH  iaborMmus  j    ni'      respondere  .' 


niium  vigilamus ;     cum   nec  millesi- 
'm.t    parti  debitoruin    suorum  mleat 


scilicet  secundum  ccceptathnem  i-jus ,  qui  est  ea 
contentus  ;  nojj  aulein  satisfaclioiK-iii  |)etftcLiin  . 
&  iniineris  omnibns  nbsoUu.ini. 

5i.  Dicesqniiilo  .  l*osset  Dens  liominfiitaliqnein 
coiidere  ,  ennK|ne  Ciipnl  ^cncris  luMiuiui  conslitne- 
re  ,  qneinatlinoilnm  constilntns  fntrat  .4dain  :  & 
unemadinocUiin  Ad;.ni  snam  jn«.titiam  origintilfm 
transfndisset  iii  postcro»  nisi  eam  peccato  amisis- 
set  ,  ita  hoc  novnm  cnpnt  generis  humani  a  Dio 
couditnin  posset  Deo  pi^  aliormn  peccatis  iutegie 
satisfacere  . 

59.  Kesp. ,  taleni  Iiominem  fnuocentem  ,  qnan- 
talibet  gratia  exoniatnm  nnmqnam  posse  ex  inie- 
gro  reparare  injnriain  Deo  per  peccatinn  irrogatam  ; 
qnia  qii;Bc'.'mnne  siiit  ejns  inerita  ,  ernnt  sempcr 
iijfinito  intervallo  inferiora  inajebtati  Dei  ot^iensi  , 
ul  jain  s«?pe  (lictnm  est  . 

5?>»  Dbj.  secundo  .  Falsnm  est ,  offensam  ,  & 
injnriain  Deo  per  peccatnm  factam  esse  gravita- 
tis  irifinitae  ;  ergo  parifer  falsiim  est ,  satisfactionem 
perfectain  non  posse  Deo  exhiberi,  nisi  per  actio- 
ues  meriti  ,  &  valoris  infiniti  .  Ant.  prob.  prlmo, 
qnia  peccatnm  reqnirit  cognilionem  ,  &  malitiam 
finitam  ,  non  autein  infinitam  ,  cnjns  creatnra  ca- 
pax  non  esl .  Secundo  ,  qnia  lanuin  peccatnm  est 
Jnajns  altero  ,  nt  contra  Stoicos,  &  impinm  Jovi- 
niannni  tenet  catholica  doctrinaj  si  antein.  pecca- 
tnm  haberet  gravitafem  iiifinitam  ,  omnia  essent 
aeqnalia  ;  neque  enim  nnntn  infinitnm  esse  polest 
mains  --vitero^.  Teriio  pcccatum  veiiiate  est  vera 
otleuia  Dei  ;  neino  lamen  dixerit ,  ipsum  iufiuitam 
iujnriam  Deo  irrogarc  . 

54.  Rrsp. ,  nt  supra  nnm.  5^.  declaravimus  , 
etiam  (luto  ,  &  non  concesso  ,  peccalo  non  irroga-  ■ 
ri  Deo.  injuriam  infinifain  ,.  adluic  tamen  semper 
verum  esse  ,  nnllam  inveuiri  proporlionem  iuter 
iijjiiriam  Deo  per  peccatnm  irrogalain  ,  &  satisfa- 
Ctionem  purae  creatnra;  ipsi  exhibitain  .  Et  qnam-- 
qiuin  gratia  ,  &  meritum  alicujus  creatara&  ma- 
gis  ac  magis  augeretnr  ,  ut  exaiqnaret  meritum 
Sanclis»imaB  Dei  Geiiitrici»,  &  omniuni  simul 
Sanctorum  ,  semper  tamen  longissime  distaret  a 
digititate  personae  l£E.,-c,  Bempe  Dei ;  ut  proiude 
ininqnam  posset  condignam  ,  &  parem  oflensas  sa- 
lisfacijonein  illi  ot^erre  .  Et  hoc  satis  esse  dehet 
pro  solniione  argvimeuti  .  ut  iiecesse  non  sit  in  a- 
iiam  difKciliorem  controversiam  ingredi  de  infiui- 
ta  peccati  lethalis  gravitafe  .. 

55.  Vernmtamen  ne  videamur  rei  difficulfate 
perterriii  terga  adversariis  dare  ,  priinac  prOiJalio- 
ui  res])Oudeinus  ,  peccatum  ,  si  cons^ideretur  ex  par- 
te  homiuis  illud  patrantis  ,  certe  finitum  esse ;  in- 
finilum  autem  esie  ,  si  consideretur  ex  parteDei  , 
qni  eo  offenditur  .  Ut  cnim  jam  dictum  est ,  in- 
juria,  &  offensa  cnm  mensuretur  ex  dignitate  per- 
soutT  laesae  ,  eo  major  est ,  qno  major  e^t  excelien- 
tia  ipsius  personae  ..  Cnm  ergp  majestas  Dei  sit  ia- 
finila  ,  iufinita  quoquo  esse  debet  injuria  ipsi  per 
peccatnin   illata  . 

56..  Nec  propterea  sequitur  ,   omnia  peccata  es- 


DE  SATISFACT.  CO^DIGXA  .  fn 

se  acqnalia  ,  nt  Jnviniaouj  cnin  Stoicis  delirabat  .. 
Dno  piiim  in  pcrraio  Itlliali  di  tirgui  deLeut,  «ci~ 
liret  actU'»  peccatoris  ,  &  otfeiisa  Dti  .  Prijnus  po- 
test  esse  magi»,  vel  luinns  intensns ,  inajoris  , 
vel  miuoris  cogniiinnis  ,  aul  inaliti»;  uude  pec- 
catoruin  reiullal  diver^ilas.  CMeusa  autem  Dei  ut- 
pole  infiuita  est  arcjualis.  Sic  in  inferuo  otnuia 
peccata  pnninutur  poenis  .Tternis  ,  iiec  tamen  pu- 
iiinutnr  acqiialiler;  qnia  variu  est  ptenaruin  iiiteu- 
sitas.,  damnalorum  ciilpis  correspoiKit  iis  . 

57.  Poslreina  ditficultas  de  ptTCato  veiiiali  soU 
viinr  observaiido ,  per  peccatnin  veiiiale  homines 
proprie  nou  averti  ab  ultiino  ftue ,  adeoqne  per 
ipsum  iion  irrogari  Deo  illain  infiiiitain  injuri.nn^ 
quae  consi^tit  Ln  lae>ioue  illins  sumini  juris  ,  ul 
omnia  ad  ipsnm  ,  taniquain  ad  snpreinnm  finem , 
d-irigantur  .  Tota  ergo  ctfensa  cousistit  in  quadain. 
dimiuutione  divinae  gloria^  extriusecaft  . 

58.  liiiie  nou  fJcsuut  Theologi ,  qui  putent,  per 
actiiin  charitalis  inteusnm  posse  hominem  jnsluin 
Deo  satisfacere  de  condiguo  pro  peccatis  ver.iali- 
bus  ;  qnia,  inquiunt,  Deo  inagis  placel  actns  il- 
le  charitatis  quam  displiceat  peccatum  veuiale, 
per  quod  hoino  absolnte  uon  avertitur  a  Deo .  Un- 
de  etiam  actui  charitatis  debetur  priTinium  «ter-- 
num  ;  peccato  autem  veniali  noa.  debetur  pceaa 
aterna  . 

59.  Alii  tameo  Theologi  ,  considerante»  infini- 
tam  distantiam  inter  Deuin  ,  &  homines  ,  negant, 
posse  Deo  etiam  pro  culpa.  veniali  ab  homine  e- 
xhiberi  iirtegram  ,  plenamqne  satisfactionem  .  Std 
parnm  intcrest  iianc  coulroversiam  definire ,  cum 
nihil  couferre  videalur  ad  praecipuuin  nostruni 
scopuin  ,  verain  ,  ac  snperabuudantem  satisfactio- 
nem  Jesu  Cliristi  contra  Socinianos  defendendi  .. 
De  ea  tamen  videri  possuut  Scholastici  ;  ac  inter 
alios  Car.  "Witasse  de  Incamat.  Quaest,  lU  Sect^ 
V.  io  fine  cap.  2. 


CAPUT  III. 

De  Jeiu  Christi  satisfactione- 
pro  nostris  culpis  . 

60.  xl,x  quo  nulla  creatura  potuerit  Deo  pr» 
nostris  culpis  pleuam  ,  omuibnsque  juslitiae  nu-- 
meris  absolutam  satisfactionem  Deo  exhibere  ,  ina-- 
nifesle  consequitur  ,  necessariam  fuisse  Verbi  ae- 
terni  incarnationem  ,  pcr  quam  solam  poterat  di- 
viiia  justilia  placari  ,  quae  jnstas,  &  condignas 
scelernm  nostrornm  poeuas  exigcbat  .  Hauc  autein 
Jesu  Christi  satisfactior.em  pro  nostris  peccatis  non 
solum  Gentile<»,  &  Juiiasi ,  qni  Chrislnin  ut  Mes- 
siam  a  Deo  missuin  uon  agnoscunt ;  sed  etiam  coin- 
plurej  ex  Christianis  iinpie  negarnnt . 

Ci.  Atque  imprimis  ingrati  Pelagiani ,  qui  pec- 
caluin  originale  follente»,  &  de  viribus  liberi  ar-- 
bitrii  superbe  praesumeute»  nuliam  tauti  btueficii 
uecessilalein  fuisse  cousequenler  docebant ,  stulte' 
asseieules ,    Naturam  hominuin  neque  in  parvw^ 

liSs 


ai2 


DE  IXCAriN.  SECT.  II.  DISS.  IV.  CAP.  II. 


lis  medico ,  guia  sana  est ,  neque  in  niajoribus 
gratios  adjutorio  egere ,  quia  sibi  sufficiens  est 
ad  justitiam  ,  Ita  de  iis  refert  S.  Augufttiniis  In 
Lib.  de  natura  &  gratia  cap.  6.  Imo  eo  usque 
denientias  processerutit  ,  ut  credereut ,  homiues  pos- 
se  viribus  propriis  ad  perfectani  mttnixprecaivv  im- 
peccabilitatem  pervenire  .  Quando  aulein  manife- 
slis  sacr.aru:n  litterarum  testiniouiis  convinceban- 
Uir  ,  Cliristum  esse  IVTessiani  in  Lege  promissuni  , 
&  mut:d:  Salvatorem  ,  respondebant,  totaia  ipsius 
gratiam  in  lege  ,  doctrina  ,  atque  exemplis  sitam 
esse .  Sed  iiac  de  re  copiosa  eril  nobis  Tomo  se- 
quenti  disputatio  . 

62.  Sasculo  XIL  Petru»  Abaelardus  htinc  Pela- 
giacorum  absurdum  errorem  renovare  tentavii';  ut 
©nim  S.  Bernardus.  refert  in  Tract.  de  erroribus 
j4bcelardi  c.  f>. ,  postquam  coufcssus  esl ,  onmes 
Doctores  post  Apostolos  iu  lioc  convenire  ,  quod 
diabolus  dominium  ,  C^  potestatem  habebat  super 
liominem ,  &  jure  eum  possidebat ....  ideoqus 
hac  nacessitate  incarnatum  esse  FUium  Dei ,  ut 
homo  ,  qui  aliter  liberari  non  poterat ,  per  mor- 
iem  innocentis  jure  lilferaretur  a  jugo  diaboli  , 
ila  subjicit:  Sed  iit  nobis  videtur ,  nec  uiabolus 
unquam  jus  aliquod  in  homine  hahiit ,  nisi  for- 
te ,  Deo  permittente  ,  ut  carcernrius ,  ?iec  Filius 
Dei  ut  hominem  liberaret ,  camem  assumpsit 
■a)  .  Unde  de  Abaelardi  conjeusu  gloriabatnr  Jo. 
Orellius  in  Resp,  ad  Hug»  Grotium  c.  6. 

65.  Sed  maxime  hic  uotandi  sunt  ,  atque  sGcu- 
rate  confulandi  Scciniani  ,  omnium  haereticorum 
pestilejitissimi  5  qui  infandas  ,  &  jam.  loties  damna- 
tas  Arianorum  ,  Felagianorum  ,  alinrumque  Eccle- 
si«  pestiura  blasnhemias ,  quasi  in  fcetidisiima 
3£Blentia  simul  collegerunt .    „  Ego  quidem^    :n- 


(a^  Qmmvls  htec  verha  in  Lij5.  If.  Comviont.  AiJae- 
Jdrdi  ia  epist.  ad  Rom. ,  nnde  ea  ciiavit  S.  Bernar- 
tltis ,  tncJo  iinn  inveiMaDtur,  de  fide  tamen  hujt.';  S. 
ratris  (jiihitandnTn  non  est ;  c{iii  propterea  reeihTinj^ 
uxpt  eloqneatir»  obJitus  eumdein  AbaelaniuTT  ,  ut-  in;- 
pinni  Sanctorum  Pairuin  ,  aique  Apostolomm  eorrecto- 
rein  ,  iraino  ut  novi  conditorem  Evangelii  acerrimo  sly- 
lo  insectatur.  laveniunlur  autem  siniiha  inliib.  IJI. 
Tlieologi^  pag.  1138.,  &  trustra  Petrsis  Berenjarius  Pi- 
ciaviensis  in  sua  Jpolugia  felle,  &  veneno  conscripia 
eontra  S.  3ernardnm  Magistri  sui  vindicias  egit ,  po- 
ite»  tarar-n  idem  Eerengarius  se  in  sententiain  S.  Afe- 
i)atis  pediJAis y  ut  dicitar  ,  fj'i.f^e  scripsit.  (  in  Oper.. 
Abaelardj  pag.  02?.  )  Et  unamvis  de  (/nihusdum  nliis. 
errcribns  fiierit- a  nonnullis  recentioribus  Abaelardns 
fcxsciisatas,  ab  hoc  taraen  conlra  incarnationem  eum. 
liberari  non  posse  ,  fatetur  &  ipse  Baiius  in  Art.  Be~ 
renger.  rem.  //.  Ahaelardum  resipnisse  testalus  est  Pe- 
trus  Clc>niacen:iis  m  epist.  a:!  lunocentiura  II.,  atque. 
ita  fni.-ise  conressnm:  sohim  Dei  Filiimi  incarnatmnpro- 
£te.or  ,  u.t  nes  a.senutute  pecouti  ,  O:  a  jiigo  DiahoU 
liberarai  ,  &  suprem^  vit^  mort»  sua  aditi/m  reseraret . 

(h)  Seu,  _nt  plenns  titulns  iibri .  De  Jesr.  Chrislo. 
servatore;  hoc  est  ,  car  ,  &  qna  ratior.e  Jesus  Chri- 
sius  noster  Sermtor  sit  ,  Fausti  Socini  Senensis-di- 
si^ntatiQ.  y  cjuaia  scripsit ,    respondens  Jac,  Cqvc^o  Pari- 


„  quit  Fauslus  Socinus  iij  exordio  Disputationis.- 
„  de  Christo  (b)  Jesum  Christum  dico  ,  ideo  Ser- 
„  vaforem  nostrum  esse,  quia  salutis  aetern*  viaia 
„  nobis  anniinciavit ,  confirmavit ,  &  io  sua  per- 
„  soiia  cum  vitae  exemjjlo ,  tum  ei  mortuis  re- 
„  surgendo-,  manifeste  ostendit ,  vitamque  a-lerr 
,,  nam  nobis  ei  fidein  habentibus  daturus  estt,  dir 
y,  vin.-e  aiUem  justitias,  per  quam  peccatores  dar 
„  muari-  meremur  ,  ueque  iJlum  satisfecisse  ,  ne- 
„  que  ut  satisiieret ,  cpus  fuisse  ,  ajfifirmo  .  "  Si- 
milia  saspius  repetit ,  eique  omnino  consonant  Cre- 
Iins ,  Smalcius,  omnesque  ejusdem  Sccta  liomi- 
nes  ,  qui  uomen  Frairum  Polonorum  in  celebri, 
Bibliotheca  sibi  assumpserunt .  Et  si  aliquando 
vocem.  Redemptionis  in  sacris  litterls  frequentissir 
mam  usurpant ,  ilL-im  in  stns!!  metaphorico  inteL 
ligcndam   esse  contendunt  (c)  . 

64.  Socinianis  hac  parie  adhassit  Quachercvum 
turba  ,  qui'  totam  Jeju  Christi  redemptionem  in. 
procuratione  iiriuiis,  spiritus  citce ,  coasistere  dc- 
cent  in  Catechismo  a  Barclajo  edito, 

65.  Denique  iion  admodum  a  Socinianis^  ablii.. 
dunt  Arminiani  ,  qui  etsi  non  oranino  negent  ,. 
Christiim  pro  ncbis  satisfecisse  ,  negant  tameu  in» 
finilum  liujus  satisfactionis  valoremj  ita  nempe  » 
ut  Chriitus  aliquid  pretii  pro  nostra  redemptionfi 
dedisse  conced.int,  non  lameu  integrum  ,  &  ple- 
num  .  Deum  nihilominus  eo  per  accepiilationem 
fuisse  contentum  ,  ?.c  nostra  peccata  sua  benignita- 
te  dimisisse .  ita  Simon  Episcopius  Lib.  V.  Insti- 
tut,  Theohg.  ssct.  5.  c.  3. ,  &  PhiL  Limborchius 
Lib.  in.  Theol,  Christ,  c.  21.  $.  6.  &  seq. ,  &  C;. 
22.  §,  2.  (J),  Hos  errores  eo  accuratius  confu- 
tare  debemns,  quia  non  soinm  veritatem  tam  su- 
blimis  myslerii  evertunt,    sed  ctiain  quia  eo  ten-- 

dunt 

si&nsi  EoangeUco ,  nt  eocanl ,  Minislra  ,  in  qua  mtillaj, 
fjiifZ  apud  Ei>cngeUcos  ,  CT  partini  eliain  apud  aUos  sa-. 
in'arin  Christiana  reUgionis  axiomata  credw.tiir f.  per-- 
niciasi  errcres  es<e  demonstrantur  ,  &  tctins  saliitis-  no-i- 
str.t  per  Christam  oratio  copiose  .  &  dihicide  expUca^- 
tur .  In  Tomo  1.  Bihliothecjt  Frntram   Polonorwn . 

(c)  Nam  Fau?tns  P.  II.  ejusdem  Disputat.  c.  i.  ita. 
Sdenter  scribit ;  „  Quis  est  ita  hebesj  quis  vel  in  sa-- 
,5  cris  iuteris,  vel  ia  ahis  bonorum  anctorum  scriptisc 
j,  ita  parum  versatus  :  q'iis  denique  ita  loquendi  nsns 
..,  ignarus  ,  qui  nesciat  redimendi  verbum  ,  non  dicam 
„  alitjuando,  non  etiam  sa=pe  ,  sed  plerumqne  ,  &  fere, 
j,  semper  ,  potjssimum  vero  apud  sacros  Scripiores  we- 
.,,  taphorieain  prorsns  significationem  obtinere  :  adeout 
3,  nihil  aliud  sit  redim.er«  ,  qnam  liberare  ,  aut  sibi 
.,  adserere  ,  quamvis  veri  pretii  vera  sohitio  nli<]r,a  non. 
,.  interveniat  ?  ....  Sic  Christus  suprema  potentia_,  Sc 
.,  auctoritate  sibi  a  Deo  concetsa  ,  eos  ex  peccati ,  &- 
3,  mortis  servitutc,  Deoita  jubente  ,  nullo  vero  pretio. 
5,  cuitjuam  solulo,  redemit  ,  &  ipsi  Deo  «dseTuit.  " 
Hoc  consuetum  est  Socinianoruin  efihgium  ,  ut  ncgal« 
redemptionis  invidiaro  evicent  . 

(fif)  Arminiani  hac  in  re  iittbanihr  v-oee  acctptild' 
iionis ,  qna  apnd  Jnriscoasultos  significatnr  pretiara 
noQ  integre  ,  std  e?  parte  taninm  solutnm  ,  pro  inte- 
gro  tAmen-acceplalum»  ItadiceJjaiit ,  Deuin  fuJsse  Chrif- 


DE  CIIRTSTI  SATISFACTIONn: . 


o.i5 


«liirrt  nt  ^ebfttm  tanto  beneficio  gralitudinetn  iti 
liobis  exeiiicuaDt .  Diviiins  aiiteiu  Hccle*iasliciis  dos 
iiiODct  XXXIX.  19.  Gratiam  Fidejussoris  ne  o- 
bUyiscaris  ;  dedit  enitn  pro  te  anirnam  siuim . 

PROPOSITIO 

Christus  Dominus  pro  nostris  peccatis  vere 
<S>-  proprie  diiince  justiticv^  satisfccit . 

66.  i  rob.  nrimo  ex  sacris  litteris  utriiisqiie  te- 
BlAinenli  j  a  rro|)J»elis  eniin  Cliristi  passio  ^  qiia 
pro  peccatis  iiostris  divinae  justitiae  satisfeoit,  praR- 
Diinciata  jamfiierat,  praccipue  autein  ab  Isaia  rap. 
LIII.  4«  &  seq.  ,  ubi  de  venturo  Messia  liaBC  prcc- 
dicit:  Vere  Languores  nostros  ipse  tulit ,  ZD"  (h- 
lores  nostros  ipse  portavit  ....  Vulneratus  est  pro- 
pter  iniquitates  nostras,  attritus  eft  propter  sce- 

lera  noslra  Et  posuit  Dominus  in  eo  iniqui- 

tatem  omnium  nostrum  .  OhUitus  esl ,  quia  ipse 
voluit ,  Q/  non  aperuit  os  suum :  sicut  ovis  ad 
Dccisionern  ckicetur  ,  Et  alia  non  pauca  luijus  gene- 
lis  apiid  divinos  vates  inveniunlur  ,  quibus  noa  tam 
prophetice  praedictos,  qiiain  liistorice  enarralos  iu- 
venimns  acerbissimos  doloros.,  q.uos  pro  no>;tris  cul- 
j)is  expiandis  Chrislus  Dominus  perpessus  est  ,  a- 
tque  ipsam  ignominiosissimain  mortein  crucris;  qna 
rlivinac  justitiac  placaudae  sacrificium  vit.ac  51.1« 
fbtnlit  ♦ 

67.  Pr«terea,  nihil  diserlius  eo  tcstiinonio  San- 
eli  Joanni»  Baptista  ,  qiu  .statiin  ac  vidit  Jesuin 
Christum  veoientem  ad  se  ,  ait :  Ecce  agnus  Dei, 
ecce  qui  toliit  peccatutn  mundi  (a)  apud  Joannem 
1.  •jg.  Qiiid  est  autetii  tollere  peccatuin  uiiindi  , 
nisi  divinae  justitiae  pro  illo,  qiiasi  pro  suo  pro- 
prio  satisfacere?  Unde  etiam  de  pcrsona  Jesu  Chri- 
sli  Sanctus  Angustinus  inlerpretalnr  ea  verba  l'»ial- 


ini  XXI.  Longe  a  salute  mea  verb.i  delictorum 
meorum  ,  iiKjuieus:  ,,  ()uoruin  delictorum,  de  quo 
,,  dictnm  ett ,  (Jtii  peccatum  iwn  Jecu  ,  nec  in^ 
„  ventus  est  dolus  in  oreejus?  Qoinodo  ergo  di- 
„  cit  delictnrum  rneorum  ,  niii  qnia  pro  <lc'licii* 
„  nostris  ipse  precaliir  ,  &  dclicla  nostra  sua  de- 
„  licta  Jecit  ,  ut  )ustitiaiii  s^iiin  nostram  justitiam. 
,.,  faceret  ?  "  Eiiain  S.  Amhrosiui  iu  Expo>.it.  e- 
jusdein  loci :  "  Totus  hic  1'salinu».,  inrjnit  ,  dig«- 
,,  slu»  est  e.v  persona  Doiniui  Salvaton»  ...  Quare- 
„  assnnipti  honiini*  cansain  agit  ,  ut  inanifestet  »•• 
„  propler  nos  derelicimn,  quorum  peccuta  por- 
„  tabat  (b)  .  " 

68.  Frustra  vero  tam  aperta  diviiii  Pr^cursori» 
verba  eludffce  conantur  Sociuiaiii  ,  quasi  iioii  alia 
ratione  Cluistus  peccata  mniuli  tulerit  ,  qiiam  e- 
xemplo  suo  pr.estans  ,  iit  nor>pecceinus  .  Kriistra  , 
inquam  ;  nain  primo  Chri^.tus  dicitur  agnus  ,  ad 
denotanJuin  sacrificiuin  sui  ipsiu»  Deo  obJatum  ; 
neino  eniin  ignorat  ,  agiiorum  usuin  fnisse  iii  sa- 
crificiis  freqneutissimum  .  L'ude  idera  Evaiigelista. 
Joanncs  Apocal.  V.  12.  vocat  Jesuin  Christum  a- 
gnum  occisum  .  Deiode  qui*  ferat  distortain  ilJaia 
interpretaliouem  ,  ut  toUere  peccata  mundi  idein- 
sit  ,  ac  e.\(tnp]uin  dare  ,  iit  non  pecceinns  ?  <hii». 
non  potiiis  ohviaiu,  &  luitnralem  siguificatioiuin. 
mn  ainplectalnr  ,  ut  tollere  idein  sit  ac  expiare 
peccata  noslra  ?  Denuun  idein  dilectiis  Apnstolu» 
in  sua  prinia  epistola  II.  2.  de  Christo  loquens  , 
Et  ipse  est ,  inqnit  ,  propitiatio  pro  per.catis  no" 
stris  (  Grarce  x«»'  auTOf  rXeiafAOt  \<Tpi  vi^i  eiixap- 
Ttvv  riixdv  )  non  pro  nostrls  autem  tantum,  sedi. 
etiixm  pro  totius-  mundi.  Qiiae  verba  nuila.  inachi- 
narum  vi  detorqueri  possunt  ad  significandain  pro-^ 
pitiationem  solis  exemplis  fartam  (c)  . 

69.  8cd   ulterius  perver.sain  Socinianorum  iiiter- 
nretatiouein    luculenter    excludit  S.  Panluj     Rouw 

LII. 


sii  .catisfactione  conleniiun  ,  qnatmis  nec  nda?qiiala  , 
Jiec  snflficieas  fiitTii, ;  .ideo  ut  cpicd  deerat  >  siia  beni- 
gnit.ile  dimiserit  .  Eaindcm  i;unon  vocem  accepti/atio- 
liis  in  fano  ,  &  ortliodoxo  sensu  iisnrpari  jiosse  ,  osten- 
dere  con.itiis  est  Jo.  Sclirpcderns  in  Dissert.  De  acce- 
ftihrtivnt  jv.ridica  ad  saciam  redeinplioni s  hamante  do- 
ctrinam  variis  modis  e.rplirala  . 

(a)  Qnare  positiun  fiierii  pccoatiirn  in  nnmero  singn- 
Jjri    ,  explicaliim  esl  siipvins  n.   117.  se<f. 

{i)  Noslra  nil)lia  \ulg.ita  h.iJ^ent  rirla  delictornin 
vieorum  i  siciiti  legenint  etiain  LXX-  Stnes  t«  »  vJiTT-ru- 
fxxTtit  f^y  •  Sed  alii  ahter  verlenint  .  Svjnmarln.iis 
■741»  utvif^tef  fju  (jiierimoniartim  riiearum  .  Aifiiil.i  rti  B:v- 
5t^>aTC5  /u»  rngitns  mei  .  Tlieodolion  t7,(  .StTj-.r.M  /jh  cla- 
tiioris  mei  .  Ita  etiain  S.  llieronyiiiiis ,  &  Car.  Honlji- 
gant  .  Lectio  tamen  nostri  viilgnti  Jnlerpretis  ,^  &  LXX. 
Scnnra  magi.s  conlexliii  cohspret ,  i;t  scnsnssit:  Dcus , 
Detis  meas  ,  qnare  me  derelupiisti  ?  Delicta  me.i  ,  .«eii 
delicta  hominnm  ,  qnfle  as.siimpsi  ,  cansa  siint  iiiijiis 
me.«  dcrelictionis  .  Nosttr  autem  vnigatns  ln(er|ires  vi- 
detnr  lcgisse  im»i\:7,  vel  eiiam  Jn^iifi)»  deliciornm 
meoymn  ,  loco  TnjW(£^  clamom.  met  $en  r:i::itui  inei  . 
Nam  rjil/  signif'cal  errniit  ,  &  n'J3\£/  erratt.m,  tlj-U- 
atiims  at  vcro  rM^it^  ragnnin  .  \  iJeatur  eiiani  Dii^ue- 


tiis  in  e.\-p]icatione  Psalmornm  Tomo  IT.  ad  hunc  lo- 
cnm  . 

(c  Grotins  in  Defensione  Jidei  CathiUc*  de  satis- 
fictione  Chritti  c.  7..  expiicans  voct-m  grapcam  /a«- 
<rx«T,  qiia  iititiir  Aposlolns  ,  ,,  Nolii.simnin  cM  ,  in^- 
,,  qnit,   iram  aliciijiiN   averiere  ,  id  dici  gr.ecp   iXtVxM» 

^r/i ,  fAi>)io-roitlj,  »aT'i'h>  arrni^  dvt>nty>XariTUf,  l,ui- 
„  ne  placure  ,  pacare  ,  aoticitiare  ,  reconciUare  ;  it^-rn  pro-^ 
,,  pitiare  .  Tiiin  acln.s  ipse  ,  tiiin  id  ,  ipio  proprie  af.ins 
„  per.igitiir,  (Jr.Tcis  ihmT/ur:  ,  Lalinis  placamen  dici- 
5,  liir.<<  Ft  affirens  postea  verha  S.  raiili  Hoib,  ||L 
24-  Juslificuti  eratis  Sic  ,,  Factiis  cst  erqo  Clirisuis  , 
„  iDcpiit,  ;'xarwy<; ,  sive  /'*»?•  Jrf»»  in  sangnine  sno;  (juoj 
,,  qnid  est  aliiul  ,  /(ii.iin  ullpsiim  ,  «)iio<l  nesal  Socinii!»  , 
,,  piaciitiim  a  Christo  Deuni  '  Nam  fpMxl  iK-^irtjff  apiid' 
„  jo.iiiniin  cxpiatiomm  inl(-rpr«-t,ifirr  ,  e.spiationis  aii- 
„  tem  voce  peccati  ire-triirtion<-m  int<-Higit  ,  iil  lacit  niil- 
„  la  de  caiisa  ,  nnlVo  innniliis  e.xeinplo;  /*\«(rK«»  .ipn<t 
„  GrffTos  sf  riptore.s  omnes  ,  Poetas  ,  Historitos  ,  alios,;. 
,,  esl  placare  .  "  Noii  iniitile  v  i.siiin  esl  ,  «ncloritatein' 
hiijiis  cel<  hris  viri  aHVrre  :  qni  iit  facile  mnl.ihili»  eratr 
ing-nii,  iitoriim  oLliiUo  ad  Socinjana  castra  ijenc  trao— 
sivit  . 


t1J{ 


m  INCARN.  SECT,  IL   DISSERT.  IV.   CAP.  III, 


tlfva^.  seq,-  Aicem'.  Justijicati  gratis.per gratiam 
ipsius ,  per  redernptionein  ,  gucf^  in  Christo  Jesu  , 
quetn  proposuit  Deus  propitiationem  per  fulem 
in  sanguirTe  ipsius  ad  ostensioiiem.  justitia:  suce  ^ 
propter.  remissipnem,  prcecedentium  dellctorwn  . 
ISostra  igitiir  jnstifjcatio  facta  est  gralis  ])er  redein- 
|>tioneni  Jesn  Chsisli  in  saugiiine  ipsiiis,  qni  ef5'ti- 
Hjis  est  ij)  oslensioneni  iu.stitiie  divinac  ,  cni  Redem- 
ptor  jioster.  saticfecit,  &  obtiuuit  reinissioneiri  prae- 
cedentium  delictorum  . 

70.  Ad  haETC ,  ecicdsm  sacrre  litteras  nobis  fre- 
quenter  co!tinieraoi;inlmagnum  illud  pretiunj  ,  qiio 
a  Chrisio  Salvatore  iiostro  rcdeu^pt:  fuiirins  ,  scili-, 
cet  eiusdem  sar.guinem  .  Iii  prima  ad  Corjoth.  VI. 
20,  inquit  Paulus:  Empti  cstis  prelio  magno  (a) .. 
l'em  Vil.  o3;  Pretio  empti  j  &  Sanctus  Fetrus  in 
s.ua  priin:i  epiit,  I.  18,  Scientes ,  inquit  ,  guoct 
nqn  corruptihiUhus.  auro ,    vel  argerno    redempti 

estis sed'  pretioso  sanguine  ,    quasi  agni  im~ 

maculati^  Christi ,  &  incontaminati ..  Ciii  conso- 
nat  S.  Joannes  iti  Apocalypsi  cap.  V.  9.  descri- 
bens.  canliciim,  qualuor  animaliuni  ,  &;  24.,  Senio- 
ruin  ,  direiitium  Agno  :  quQniam,  occisus  es  ,  & 
redemisti    rios  Deo  in    sangnine    tuo :  graece  cvt 

7,ii  :  Yox,  autem  dyogc'^ft!'  siginlicat  proprie  einere 
soluto  pretia  . 

71.  Id  clarius.  adhuc  expressit  ipse  Doi>iinus, 
noster  Jesus  Christus,  apud  Mattlj.  X.X,.  28.  dicens, 
venisse  Filium  hominis  dare  animam  suarri  re- 
dgmptionem  (  gr?ece  XyTfoy.  )  pro  multis  ;  quod 
it-ernm  repetituT;  Marci  X.  45.  Uqde  etiam  Sanctus. 
Paulns  I.  ad  Timoih.Iio  5.  &,  seq.  Unus  ,  inquit  , 
mediator  Dei,  &  hominum  homo  Christus  Jesus  , 
qui  dedip  redemptionem.  (  dpTiMjrfoy)  sejneti-.. 
psum  pro.ornnibus ,  Jam  vero  pretium  solvere , 
&.  rediiriere  proprie  in  his  locis.  signifieat  satisfa- 
ctionem  ,  quam  Jesus  Christus  seterno  Patri  prc 
rjostris  peccalis.  obtulit ,  seipsum  tamquam  hosttain. 
tradendo  ;  nam  vox  t^Ci^ov.  etiam  sumitur  pro  ho- 
^ia  piaculari  (h)  , 

72.  Viuc  spectat  etiam  ,  quod  dicil  S.  Paulus  iu, 
«.pist.  ad  Galat.  IIl.  i5.  Qhristus  nos.  redemit  de- 
maledicto  legis ,  Jactus  pro  nohis.  maledictum  ^ 
s^uia  scriptum  est  (-  Deuter..  XXL.  23,  )  '..  Male-.. 
dictus  omnis ,  qui  pendet  in.ligno  ,.  Ouorum  ver- 
iiorum  obvjus.,  &.  naturalis.  hic  sensus  est ,  Chri- 
stuin  in  se  suscepisso  illain.  maledicfionein, ,,  cui; 
njos.  obiioxii  eramus..  sub.  lege  ,  &.,  ab  utraqne  nos. 
per  mortein  suamJiberasse.,  ut  Sanct.  Thornas  pul-.. 
'Hhere  explicat  Commeqt'.  ad,  liuuc  locuin  o, 

(a,)  Tn-.  graecocJeest  aeljectiyiim  magno  ;  seiitarrten,  subr 
Hitelligiiur  ,  Et  inde  vis  r.ostrra,  probationis,  desiimi- 
tiir  vocihiis  emptionis  ,  8c  pr&tii ,  cjupe  ex  primigenio, 
■fcextii  desmtiptfi»,  snnt  .  '  ' 

(6)  Vo.y  grfflca  A/Tffl»  propne  significat  reilcmptior- 
.T,em  captivi  outn  .solntione  pre"tii  .  Uad?  clyitns  ArTanJ^o? 
yiptandnis  vQcatn  fnic  ,  (juia  data  fnerat  ad  redeinptio- 
.'qiiin  A^canii  captivj  npud  Pelasgos  ,  nen.pc  dne'  ci.fSi6  t. 
m,  i^xsj^dnus.  ciplicatj.  nma    o.emjie    prq.  se  r^'v  ttbM:',. 


73.  Denique  Scripturae  sacrae  freqnenter  ass«* 
Tunt,  uos  per  Jesum  CKristum  fuisse  a  peccatiSv 
liberatos.  In  epist.  i..  S.  Joannis  cap.  II.  2.  Ipse 
est  propitiatio  pro  peccatis.  nostris ;  non  yro  no^ 
stris  autem.  tantwn  ,  sed  etiam  pro  totius  mun- 
di .  Idem  dileclns  ApGstolH&  cap.  IV.  9^  conimen- 
dat  charitatem  Dei  in  nobis,  quoniam.  Fdium  suum 
vnigenitum  misit  in  mimdum,  ut  viyamus  per 
eurn  ,  Eamdein  fharitatem  Dei  pcaedlcat  etiain  S., 
Paulus  ad  Eplies.  IL  5.  ,  quia  cum  essemus.  mor- 
tui  pfccrJis  ,  conviviiicavit  nos  in  Christo,  vers» 
i3.  Qui  ali<juando  eratis  longe  ,  facti  esiis  pro-. 
pe  in.  sangnine  Christi .  AA.  Roinan.  V.  10.  Cum 
inimici  essemus  ,  reconciliati  sumus  Deo.per  mor- 
ten%  Filii  ejus  ..  Ac  deuique  ,  ne  oinnia  congera- 
mus ,  ad  p]ph.  I.  7.  In  quo  (  Christo  )  Hahemus 
redemtionern  per  sanguinem,  ejus  ,  rernissionern 
peccatorum  ., 

74.  Jam  vero- ex  his  omnibus.,  aliisque  ,  quae 
brevitatis  causa  omisinuis,  ita  contra.  Socinianos 
concluditur  argumentum  .  Ut  Christus  pro  nobis 
vere  ,  &  pcoprie  aeterno  Patri  salisfecisse  dicatur  , 
duo  reqiiiruntur :;  pri.(77o  5.  ul  poenas  nostris  pecca- 
tis:  debitas.  voluntarie  in  se  susceperit :  secundo  ^ 
ut  per  easdem  poenas  nos  a  reata  peccati  libera- 
verit :  atqui  utrumqne  ex  supra  laudatis  Scriptn- 
ras  sacrae  oraculis  maiiifeste  eruitnr  .  JNain  primo 
Christus  dicitur  vulneratus  ,  &  occisus  propter  i- 
niquitates- nosira» ,  &.  sui  sasjgninis  pretium  obtu- 
lisse  pro  nobis :  secundo  per  haiic  Ghristi  passio- 
neift  nos  redemptos  ,.  .vivificatos.  esse ,  ac  Deo  re- 
conciliatos  ,  per  remissionem  peccatorum;  ergo.&Cc 

75.  His  aufem  tam  luculentis  ,  &  tam.frequen- 
tibus  sacra;  Scripturae  oraculis  frigide  respondent 
Sociniani ,  Christum  vere  dici  passum  ,  &  inortuum. 
\iro  nobis ,,  &  prc  uostra  salute  j  non  qnasi  vice 
nostrum  poBuas  luerit,  &  uostrum  solverit  debi- 
tum  y  sed.  quateiuis  ex  jpsius  morte  ,  exemplis  ,  & 
doctrina  non  pauci  ,  neque  exigui  fructus  in  1109 
diinanarunt  ,  ad  peccata  deleuda  ,  ac  vitanda  ,  at- 
que  adeo  ad  fletcrnain  salutem  conseqnendam  ;  par- 
licula  enim  Zvtp  pro  non  sempec  significat  veram 
unius  pro  altero  substitutioneni  ;  unde  deducunt  , 
posse.  admitl!  qiianidam  Christi  satisfactionem  iw-» 
propriam  ,  &  metaphoricam  ,  non  veram,  &  rea- 
lem,.  Sic  Paulus.  Rom.  IX.  3.  optabat ,  anathsma 
esse  a  Christo  pro  fratribus.  suis  :.  &;  Joan.  X. 
II.  bonus.  Pastor  dicitur  5  animam.  suam,  dare 
pro  ovihus  suis  o_  Et  locus  plane- similis.  invenitur 
in  epist,  i.  Joann.  III..  16.,  ubi  dicitur  :  In  hoG 
cognovimus,  charitatem  Dei ,    quoniam,  ille  ani-. 

mam 

^iytiXiKuTirci.  Kmi'.  airi/uu^)}  (Jiiia  cUntatern.  dedit  in  pre- 
tiiim  ,  C^  redemptus  est-  Etiam  apiid  Latinos  redem-- 
ptionis  vocafmliim  snmi  prc.,  hheratione  soliitc)  pretio  , 
tacile  probari  potest  ut  ctim  apiul  Terentiiim  in  Eumi- 
dio  (licitar.-,.  Quid  agas'  nisi  ut  te.  redimas  captwn  ^ 
cjuainj(]ueas  rniiumo  ..^Et  etiam  pro  siibstitntione  iiniiis, 
pro  alio  :  iinje.  illiul  Virgilii  7Eneid.  VI..  121. 
Si  /ratrein.  Pollax  alterna,  morle.  redeinit ». 


DE  ClmiSTI  SATISFACT. 


^i5 


>nam  suam  pro  nobis  posuU  ,  Cb*  nos  dcfhemus 
■pro  fralribus  aniinas  pnnere  .  Qiiis  aiituin  ilixc- 
rit ,  ilebert'  proj)rie  ,  &  vcre  fidflcs  aniinas  snis 
pro  fratribii'»  poDere  ,  aiit  eos  vere  reuinu  ro  solii- 
10  pretio?  Ita  Sociiiiaui  . 

•yG.  Seil  quidijiiid  sit  i»e  particiila  Jteo  pro  ,  cn- 
jiu  diversiis  polest  esse  sigiiifiratus ,  (piis  ,  ainabo, 
ita  iiisaniat,  ut  lianc  remolissiinain  oracuioruin  di- 
viiioruin  iutcrpretationein  adinittat  ?  Quis  eniin  sa- 
luu  de  Doctore  ,  aut  Magistro  dicat  ,  Auditoriiiii 
peccata  toliere,  illorum  iuiquitates  proprio  sangui- 
iie  expiare,  suique  sanguinis  pretio  eos  rediinere? 
Quis  uUerius  asserat  ,  eaindein  Doctorein  malt\h- 
ctionem  suis  discipuiis  debiiani  iu  se  suscepi-jse  , 
«oriiin  peccata  poltasse,  eosqnc  Deo  reconciliasse, 
reinissioiio  peccatoruni  per  sui  sanguinis  eiiusionein 
a  Deo  oljtenta  ?  Apposite  S.  Aug.  1Vact.  84.  in 
Joaon.  Toin.  IIF.  Etsi  Jratres  ,  inquit  ,  pro  jra- 
tribus  moriantur ,  tamen  in  Jraternorum  pecca- 
torum  remissionem  nullius  sanguis  Martjri<fun- 
ditur  :  quod  fecit  Christus  pro  nobis  .  Certe  Cliri- 
stus  Doininus  non  soluin  dicitnr  aniniam  suain  ne- 
disse  pro  uobis  ,  sed  in  redemptioneni  Matlh.  XX. 
28.  Ipse  etiain  S.  Fdiilus,  qui  oplabat  anathema 
esse  pro  fratribus  suis .  de  seipso  tameii  dicebat 
Coriiuhiis  in  I.  ep.  I.  l5. :  Numquid  Paniwi  cru- 
cijixus  est  pro  vobis  ?  Ut  deuotaret ,  soluin  Chri- 
stum  vere  ,  &  proprie  nos  redemisse  ,  dando  ani- 
niam  suam  pro  nobis  ,  ut  nos  jusiificaret  ,  ac  Deo 
reconciliaret ,  quemadinodum  sacri  Sciiptores  lo- 
quuutur* 

77.  Postremo  ex  antiqna  ,  &  perpetua  Ecclesiae 
traditione  Socinianorum  blaspliemi.Te  refelluutur  . 
Pauca  yeterum  tam  GraccOrum,  quam  Lalinoruin 
Patrum  testimonia  seligemus  .  S.  Justinus  IVlartyr 
in  epist.  ad  Diognetuirt  u.  9.  de  DeoPatre  ita  scri- 
bit :  Proprium  ipse  Filium  pretium  redemptionis 
nostrce  pro  nobis  dedit .  Faclum  pro  iis  qui  le- 
gem  trans^ressi  erant ,  nihil  minus  quam  ma- 
lum  pro  malis ,  justwn  pro  injustis  ....  O  dulcem 
permutationem  !  Qiiibus  paucis  verbis  totam  sa- 
tisfactiouis  Jesus  Christi  ,  ac  redemptionis  nostrae 
doctri«am  complexus  est . 

78.  S.  Irenaeus  Lib.  4«  adv.  liaereses  rap.  7.  o- 
lim  18.,  Christum  morluum  fuisse  scribit ,  ut  g- 
xiliaius  homo  exiret  de  condemnatione :  scilicet 
pacata  per  suiun  sanguiuem  divina  justitia  .  Ubi 
notaute  Feverdeutio  S.  Martyr  alludit  ad  Hebrajo- 
rum  morem  ,  ut  morluo  Pontifice  exules  iu  pa- 
triam  redirent . 

79.  Origenes  Hom.  XXIV.  in  Numeros  T.  11. 
Jesum  Christum  agnum  dictuin  fuis-se  vult,  „  quia 
5,  voluntas ,  &  bonitas  ejiis ,  qua  Deum  repropi- 
,,  tiavit  liominibns  ,  &  peccatorum  iDdulgentiam 
„  dedit,  talis  extitit  luimano  generi  ,  quasi  agni 
„  hostja  immaculala  ,  &  iuiiocens  ,  qua  placari 
„  hominibus  divina  creduutur.  "  Et  iufra  :  "  Si 
„  iinn  fuisset  peccatum  ,  non  necesse  fuerat  ,  Fi- 
„  lium  Dei  agnum  fieri  ,  nec  opus  fuerat ,  eum 
3,  iu  carue  positum    jugulari  .«•«.  Veriiin  quouiain 


,,  inlruiit  peccatum  in  hnnc  munl-im  ,  peccati  ftn- 
,,  tem  iiece^isitas  'propUiationem  reqmrU  ,  Cb*  pro- 
,,  piiiaiio  non  fit ,  nisi  ptr  ho<tiani  ,■  necessariurfi 
,,  fuit  provi  lere  hosiiam  pro  peccatb  *'  &c. 

80.  S.  Atli.iuasius  Orat.  I.  contra  AriariOi  ri.  4^» 
ostendit  Jesuin  Cliristuin,  qui  iii  foriiia  Dei  erat , 
sei))sam  humiliasse  ,  Ci)'  nostrii  uice ,  (ic  propte}" 
nos  servum  esse  factum  ,  „  iSisi  euim  ,  subdit  , 
„  Domiuns  homo  fuisset  factus  ,  nunquam  nos  a, 
„  peccatis  redimi  vel  a  rrtortuis  excitari  polnisse- 
„  inus  ,  «ed  inortui  sub  lerram  remaiisis^cimi»  , 
,,  neqne  unqiiam  in  ccelum  fuissemtis  evecti  ,  sei 
„  iu  iuferis  jacuissemiis  .  .,  INoii  itaqiie  proj)ter  so- 
lum  inagisterium  ,  &  dortriuam  ,  sed  ut  a  pecca- 
tis  vere  reiliineremur  ,  Cliristirs  luiiniliavit  !*eme- 
tipsum  ,  &  propter  uos  servns  ftclus  e>t  ,  pissus  , 
&  innrtuuj  .  biips'iii\  sasi)iiis  repetit  iii  Oratioue 
de  Incarnatione  Verbi  f)ei  ,  ubi  Diim.  9.  dicit 
V^erbuin  assunipTiisse  corpus  ,  ut  illo  pro  no^is  O' 
blalo  morlem  propuNaret  ;  &  illud  dei^ovendo  & 
oferendo  ,  il  quod  dehebdtur  ,  in  niorte  solvit  * 
Et  rursus  u.  10.  Mortem  ,  in  quiim  illi  (  liomi- 
nes  )  incurrerant ,  proprio  ohldto  corpore  delevit  , 
illorumque  negHgent.iam  sua  doctrina  ementlaiit 
&c.  ;  iibi  doctriuam  a  oorporis  obiatione  ,  tanquam 
victimde   pro  nostra  salflte  ,  aperte  nistinguit  . 

81.  Eusebius  C.psiriensis  Ijib.  X.  Demonstr, 
Evang,  c.  i.  Cliristum  dicit  Dei  agutim  'pro  no- 
his  ,  ^  mortem  subusse  ,  &  verbera  >  probrii  , 
tCi>'  contumelias  quibus  nos  digni  eramus ,  in  sei- 
"pswn  traiisfulisse  ,  Cb*  execralionem  ,  qucje  nobis 
dehebatur ,  ad  seipsum  attraxisse  .  Et  plura  ha- 
bet  his  similia  . 

82.  Denique  S.  Dasilius  in  Psnlmnm  XLVIIF. 
imentum  unum  est ,  iuquit ,  pro  ornnibus  simul 
hominihu^  dignam  pretium,  nempe  sanctus ,  cb* 
omni  pretio  superior  pretiosus  sanguis  Dnmini 
nostri  Jesu  Christi,  quem  pro  nohis  o/?inihus  ef- 

fudit:  quarnohrem  pr^tio  sutnus  empli . 

85.  iSeque  alia  est  Patrum  Latinorum  doclrina ; 
nam  S.  Clemens  Rom.  ]\)iilifex  iu  sua  epistola  ad 
CoriuthiOs  l^ideles  mnnet ,  ut  serio  perpeiidant  , 
quam  pretiosus  sit  Christi  sanguis  ^  qui  propter 
saluteui  no^tram  effusus  ioli  rnundo  pxnilcntioe 
gratiam  ohiulerit . 

84.  Tertulliauus  in  Lib.  adv.  Judaros  c.  1 3.  de 
CJiristo  loqneus,  Ilnnc  enim  ,  ait  ,  oponebat  pra 
omiiihus  gcntibus  fieri  sacnjicium  ,  «71/1  tamqnani 
ovis  ad  viclirnam  duclus  est ,  &  velut  agnus  r.o- 
rarn  tondente  se  sirm  voce  ,  sic  non  aperuit  os 
suum  . 

85.  S.  Cyprianus  in  Lib.  (ff  lapiis  liaec  habet: 
Veniam  peccatis  ,  ^iitf  in  ipsum  commissa  sunt , 
solus  potest  ille  hirgiri  ,  qui  peccata  nostra  por- 
tavU  ,  qui  pro  nohis  doluit  ,  quem  Deus  tra  li  liC 
pro  peccalis  nostris , 

86.  S.  Hilarius  in  Psnlm.  CXXXV.  n.  i5.  de 
Jesu  Chri>lo  loquJris  ,  Hedemit  nos  ^  inquit  ^  cutn 
se  pro  peccatis  no^tris  dedu  ,  redemit  nos  pcr  san- 
guinern  suum ,  per  passioiiem  suam ,    per  mor- 

tem 


^  16 


DE  INCAriN.  SECT.  IT.    DISS.  IV»   CAP.  III. 


tem  suam  ,  per  resurrectienern  snam  .  Ilcec  ma' 
gnci  vitoi  nostroi  preLia  sunt  .  Magno  enim,  ait 
Jpostolus  ,  pretio  redempti  estis  ,  <5>'  redempti  ab 
inimicis  ,  a  diaholo  ,  ab  angelis  ejus  ,  a  jilio  per- 
ditionis ,  a  principihus  aeris ,  a  niunli  potcnti- 
bus ,  ab  inimica  morte  ,  Ut  quid  autfin  expres- 
sioues  tain  eiiergicae  ,  si  tota  redemptio  in  solis  e- 
xemplis  &  prasceptis  sita  esset? 

87.  Deiiicjiie ,  ne  omnes  coacervem ,  qaormn 
una  ,  eadeinqiie  est  phrasis  ,  cGncIudamns  cinn 
duobiis  Ecclesias  Latinas  Doctoribus  Ainbrosio  ,  & 
Aiigustino ;  quorum  prior  Lib.  VII.  in  Lucain  n. 
117.  „  Idoneus  ,  iiiquit ,  sui  operis  aestiinator /na- 
j,  sno  pretio  nos  redemlt ,  sicut  saiictus  Aposto- 
,,  lus  dixit :  Empti  estis  pretio  magno ,  &  beiie 
,,  jnagno  ,  qui  non  flestimatur  aere  ,  sed  saiiguiiie, 
,,  quia  pro  nobis  inortaus  est  Ghris^tus ,  qui  pre- 
55  tioso  nos  saijgaine  liberavit . 

88.  S.  Aatein  Augastinus  in  Psalm.  XGV.  n.  5. 
Tenebantur ,  inquit ,  homines  captivi  sub  diabo- 
lo,  &  dcemonibus  serviehant :  sed  redempti  sunt 
a  capticitate  .  Vendere  se  posuerwit  ,  sed  redi- 
mere  non  potuerant .  Venit  Redemptor  ,  &  de- 
dit.  pretium  ;  fudit  sanguineni  suuin  ;  emit  orhem 
terrarum  ,  Ouceritis  ,  quid  emerit  ?  Vulete ,  quid 
dederitj  &- ijivenite  ,  quid  emerit ,  Sanguis  Chri- 
sti  pretium  est ,  Tanti  quid  valet  ?  Quid  ,  nisi 
omnes  gentes  ?  Nescio  ,  an  potuerint  saiicti  Patres 
uno  consensu  disertioribus  verbis  verain  &  realem 
Chrisli  pio  nostris  calpis  satisfaclionem  exprimere. 

89.  Ob.  priino  Sociiiiani ,  omnia.  liacteuns  alia- 
la  sacrarum  Scriptnraruin  ,  sanctorurnqae  Patrnm 
oracula  esse  intelligenda  de  redemptione  .  &  sati- 
sfaclione  metaphorica  ,  non  de  vera  ,  &  reali .  Nam 
•primo  Christus  dicitur  missus  iion  alia  de  causa  , 
iiisi  ut  viain  salutis  nobis  monstraret  .  Marci  L 
58.  Eamus  ,  inquit  Christus ,  in  proximos  vicos , 
&  cifitates  ,  ut  &  ibi  prixdicern  ;  ad  hoc  enim 
fnissus  sum  ;  &  ciarius  Lucas  IV.  18.  seq.  Spi- 
ritus  Domini ,..,  unxit  me  ;  evangelizare  paupe- 
ribas  misit  me ,  sanare  contritos  corde  ,  prcedi- 
care  captivis  remissionem  .....  prcedicare  annum 
Domini  acceptum  ,  &  diem  retributionis  ,  Ac  de- 
mum  Joann.  XVIII.  o-j,  explicans  Pilato  suam 
missioijem  ,  Ego  ,  inquit  ,  in  hoc  natus  surn  ,  & 
ad  hoc  veni  in  mundum  ,  ut  testimonium  perhi- 
heam  veritati ,  Qaibus  in  locis  nihil  Jesus  dicit , 
vel  iiinuit  de  saa  missione  ad  *itisfacieudum  ae- 
teruo  Patri  pro  nostris  peccatis . 

90.  Secundo  Christus  dicitur  missus ,  ut  me- 
diator  testamenti  novi  per  suum  sanguinem ;  ita 
enim  vocatur  a  S.  Paulo  ad  Hebr.  XII.  24«  5  & 
cap.  XIII.  20.  Deus  autem  pacis  ,  inquit  Aposto- 
lus ,  qui  eduxit  de  mortuis  pastorem  magnum 
ovium  ,  in  saijguine  testamenli  eeterni  Dominum 
nostrum  Jesum  Christum ,  Et  Christus  ipse  in 
snpreaia  coena  porrigens  calicein  discipulis  dixit: 
Hic  est  enim  sanguis  meus  novi  testamenti ,  Non 
alia  itaque  de  causa  pretiosum  suum  sanguinem 
fudit,  ftisi  ut  iilo  noyum  foedus  cunlirinaret , 


91.  Tertio  dicitur  (]t\ris'.as  pasauj ,  ut  nobis  pa* 
tieuiiae  praeberet  exemplam,  fn  hoc  anim  vocati 
estis ,  iuquit  S.  Petras  in  pritna  epist.  II.  21., 
q-iia  tdv  Christus  passus  est  pro  nohis ,  vobis  re- 
linqnens  exemptum  ,.  ut  sequamini  vesti^ia...  Qui 
cum  malediceretur  ,  no^^  maiedicebat :  cum  pa- 
teretur  ,  non  ccmminabatur  ;  tradehat  autem  ju- 
di-canti  se  injuste , 

92.  Quarto  Ghristas  Salvatcr  noster  esl ,  non 
per  passionem  ,  ik  inortem  ,  sed  per  resurrectio- 
uem  suam :  i.  ad  Corinth.  VI.  i^.  Deus  vero  ^ 
Dominum  suscitavil  ;  Cb*  tios  suscitahit  per  vir- 
tutem  suam  ,  Ad  Ejihes.  II.  5.  sequ.  Et  cum  es* 
semus  mortui  peccatis  ,  convivijicavit  nos  in  Chri- 
sto ,.,  &  conresuscitavit ,  &  consedere  fecit  ia 
ccelestibus  in  Christo  Jesu  ,  Unde  Jesus  Christns 
Joanii.  VI.  59.  iuqaiebat :  Hcec  est  autem  volun- 
tas  ejus  qtui  misit  me ,  Patris  ,  ut  omiw  quocl 
dedit  mihi ,  non  perdam  ex  eo ,  sed  resuscitem 
illud  in  novissimo  dle  ,  ut  scflicet  nos  doceret ,  se 
missuin  a  Patre  ,  ut  quemadmoiam  ipse  mortuus 
est  ,  &  resurrexit ,  ita  etiain  debeat  electos  in  110- 
vissimo  die  resuscitare  .  Hi  ,  atqae  alii  hujas  ge- 
neris  ,  conclulaiit  Sociniani  ,  sant  fractus  incar- 
uationis  Jesa  Ghristi  in  sacris  litteris  expressi  , 
uon  autem  V€ri  nomini'»  redemptio  ,  aut  satisfactio. 

93.  Resp.  ,  Sociniauos  ,  duia  hasc  ,  aliaqae  ex 
sacris  pagiius  stadiose  agglomerant  magno  cona- 
t  i  ,  &  inoliinine  ,  nihil  prorsus  efficere  :  neque  e- 
uim  allata ,  &  quae  adduci  possunt ,  testimonia 
probant ,  Christuin  missum  fuisse  testimonio  ,  ut 
praedicaret  Evangelium ,  novuin  cum  lioinii)ibus 
fifidus  pangeret ,  ut  humilitatis  ,  &  patieiuiae  uo- 
bis  praeberet  exemplum  ,  &  per  suain  resarrectio- 
nein  doctrinam  a  se  traditam  confirmaret ,  atque 
electos  resascitaret .  Sed  siinul  cum  his  oinnibus 
facile  conciliatur  praecipuas  missionis  Christi  sco- 
pus  ,  ut  ipse  nos  a  captivitate  dasinonis  sui  san- 
gainis  effusione  liberaret  ,  &  exliibita  divina;  ja- 
stitiae  pro  peccatis  nostris  satisfactione  Deo  recou- 
ciliaret,  nt  ex  testimonii^  supra  u.  66.  seq.  allatis 
laculenter  apparet .  Admittimus  ergo  labentissime, 
omuia  ,  quae  Christus  tota  vita  sua  peregit,  fuis- 
se  ad  nostram  salutem  directa ,  non  exclusa  tamea 
humani  generis  redemptioiie  per  veram  ,  &  pro- 
priam  satisfaclionem  divinae  justitiae  exhibitam. 

94.  Sed  ut  magis  conviucautar  nostrae  ledemptio- 
nis  hostes,  breviter  examiuemus  singula  .  Lucae 
IV.  explicaus  Jesus  Isaia;  prophetiam  ,  dicit  se 
missum  prcedicare  captivis  remissionem ,  utique 
sokito  pretio  liberatiouis  a  captivitate .  Joaunes 
etiam  III.  17.  dicebat ,  ,missuin  a  Patre  filiuin 
saum  ,  ut  salvetur  mundus  per  ipsum  .  Et  S.  Pau- 
lus  Rom.  Vlll.  5.  Deus  ,  inqait ,  Filium  suum 
mittens  in  similitudinem  carnis  peccati ,  O"  de 
peccato  damnavit  peccatum  in  carne  ,  ut  justi' 
ficatio  legis  impleretur  in  nobis  ,  Item  ad  Gal. 
JV.  4«  Misit  Deus  Filium  suum  ,  ut  eos  ,  qui  suh 
lege  erant ,  redimeret ,  ut  adoptionem  Jilioruni 
reciperemus ,  Et  inulla  alia  suut  loca,  i«  quibus 

de- 


pE  CimiSTI  SATISFACT. 


ai  7 


detlaratur  potissimns  rinis  iniysioDis  Kiiti  Dti  iii 
liuiic  lumitliiiu  ,  ut  iios  reiliuierrt  ,  &  aiiiicos,  ac 
iiiio»  Uei  ,  placata  (iiviiia  justilia  ,  ethrcrct .  Cuin 
Ssto  autein  praccijuio  Cliribli  inissioiiis  liiu;  alii  iiou 
pugiiaiit  a.  Sociiiiaiiis  allati  . 

95.  Ad  stcujiduin  .  Certc  Cliristiis  fiiit  coiidilor 
UOvi  teslaintiiti  ,  sed  per  propriuin  sauguiiiein  , 
quein  etiuilit  iii  reiuissioiieiii  pfcratoruin  .  Cujiis 
rei  habeinus  ipsuin  IJoininuin  Jcsuin  testein  locu- 
pletissununi  ,  qiii  iii  ultiina  coeiia  porrigeiis  cali- 
cein  Disciuulis  suis  ,  hic  est  cnim  ,  dixit  ,  sangiiis 
vicLis  noii  lestanienli ,  qui  pro  viultis  e(fundftur 
ia  reniissionei/i  peccaiorum  MattJi.  XXVI.  28.; 
&  apuJ  Lucain  XXIJ.  20.  Ilic  est  calix  novuiti 
testainciuum  in  sanguine  7/ieo  ,  qui  pro  vohis  fun- 
detur .  Ac  deinuin  etiani  S.  l'aulus  i.  Corintli. 
XI.  25.  verba  Clirisli  ita  refert :  iltc  calix  noy^ut/i 
testat/ientui/i  est  in  nieo  sanguine  .  Eccur  autciii 
illa  repelitio  sanguinis ,  iiisi  ut  iiitclligauuis  ,  non 
aiiter  saucituin  luisse  iiovnjn  fasdus ,  quain  per 
et^usioiieia  Sauguinis  Jesu  Clirisli  iii  rei/nssionem 
■pccciitorw/i  ,  seu  satisfactionein.  diviu<?e  juslitiae 
pracstitain  :  Qui  dilexit  nos  ,  &  huit  nos  a  pec- 
catis  nostris  in  sanguine  suo  ?  Sed  prae  cetcris 
legi  de  liac  re  uicretur  caput  IX.  epislolae  Sancti 
l'auli  ad  Ilebracos  ,  ubi  discriinen  exponitur  vete- 
ris  ,  ac  iiovi  testauienli  ,  atque  excellentia  Saugui- 
jiis  Chrisli  supra  sanguiuem  hircorum  ,  taurorum, 
aliarumque  veteris  testainenti  liosliaruin  ,  &  vers, 
j5.  ita  coucluditur  de  Christo :  El  ideo  noi^^L  te- 
starnenti  /nediator  est  ,  ut  t/iorte  intercedente  , 
in  rcdemplionem  earum  prcevaricationwn  ,  quce 
erant  sub  priori  leslamento  &c.  En  quomodo  Je- 
6US  .(^hristus  factus  sit  nuvi  testaineuti  Mcdiator , 

96.  Exemplum  autem  nobis  dedit  Jesus  Christus 
omjiiuin  virtutum  in  tota  vita  sua  ,  ac  prsecipue 
iu  inorte  ,  ut  nos  pati,  &  mori  doceret ;  ut  nulla 
sit  honiini  excusatio  pro  se  non  pati ;  cum  pas- 
sus  sit  illc  pro  nobis :  '&  cw/i  ille  passus  sit  pro 
alienis  peccatis  ,  viulto  magis  pro  pcccatis  suis 
ununiqueinque  pati  dcbere  ,  ut  inquit  S.  C}'pria- 
r\u%  de  Exhortatione  ad  Martjriuin  cap.  5.  Im- 
mo  ipse  S.  Petrus  in  loco  objeclo  maiiiteste  con- 
jungit  exemplis  nobis  a  Jesu  Christo  relictis  etiain 
salislactioiiein  pro  nostris  peccaiis  ,  inquiens  vers. 
23.  seq. :  Tradcbat  autem  judicanii  se  injuste  , 
<jui  peccata  nosira  ipse  periuUt  iti  corpore  suo 
super  lignur/i ,  uti)cccatis  niorlui  jusiitice  iiva- 
mus  ,  cujus  livore  sanati  estis  . 

97.  Postreinum  de  Christi  resurrectione  adeo  le- 
ve  est ,  ut  iiec  refutari  mereatur  .  Christus  Domi- 
nus  passione  ,  &  inorte  nos  redemrt  ;  resurrectione 
aulem  fidem  redemptionis  jain  factae  coniirinavit  ; 
iit  eniin  dioebat  Sanctus  Pauhis  l.  Coriiith.  IV. 
i4'.  Si  autern  Christus  non  resurrexit  ,  inanis 
est  ergo  pra\licatio  nosira  ,    manis  est  O-  Jides 


fcstra  .  Ltrumqiie  ergo  Jiingenc^um  esf  ,  ut  con-» 
junxit  idein  Apnsiolus  ad  H<<m.  IV.  ui^t.  diceiu  de 
Cliristo:  (^ui  triidiius  esl  propler  deiicta  nostra^ 
O-  resurrexit  propter  jusli/icationern  nostram  . 
Et  ad  lioin.  V.  10.  Si  enini  cuni  inimici  esse- 
tnus ,  reconciliati  suinus  JJeo  per  mortern  Jilii 
ejus  i  muhn  /nagis  rcconciliati ,  salvi  erimus  in 
iita  ipsius  ;  iibi  Aposlolus  tribuil  cansain  nostrae 
fralulis  vitic  ,  hoc  est  resurrectioni  Christi  Domi- 
ni ;  sed  postquain  per  ipsius  inorttin  ,  pacata  di- 
viiKi  justitia  ,  grattain  reconciliatioiiis  obtinui- 
mtis  .  Unde  Angiislinus  eadein  verba  ita  conimea- 
tatur  Lib.  XIII.  de  Trinit.  cap.  16.  :  ,,  Jnstilicati 
,,  pJane  in  ♦■o  ,  quod  a  pcccatis  omnibus  liberati ; 
„  iiberati  autem  a  peccati»  oinuibus  ,  quonianz 
„  pro  nobis  est  Dci  Ftlius  y  qui  nullum  kabebat  ^ 
,,  occisus  ,  " 

98.  Instaot  Sociniani  .  Ex  quo  Christds  dicatur 
nos  redemisse  ,  &  quidein  soluto  pretio  ,  non  se- 
quitur,  ipsuiii  satisfecisse  pro  nobis  .  INara  IVIoy- 
ses  Act.  VII.  55.  appellatur  Hedeniptor,  quiii  ta- 
uien  aliquam  satisfactionem  praestiterit . 

99.  Kesp. ,  niagnum  discriineu  a  Scriptura  Sa- 
cra  poni  inter  rcdeinptionem  ,  scu  liberationein  po- 
puli  Israelitici  a  tyrantiide  Pharaonis  ,  &  redein- 
ptionem  humani  generis  a  captivitate  darinonis  a 
Jesu  Christo  factam  .  Prima  dicitur  facti  ab  ipso 
Deo  per  inanum  Moysis  in  brac^iio  extcnto  ,  & 
manu  forti ;  altera  autein  per  Scnguinem  Chri- 
sli ,  qui  fuit  redemptionis  nostr«  pretium  ,  &  quo 
fuit  divinae  justiliae   pro  noJjis  satisfactum  . 

100.  Inst.  secundo  .  Chrisli  redeinptio  ex  sacri» 
litleris  nihil  est  aliud  ,  quain  gratuita  remissio 
peccatorum  ,  dicente  Apostolo  ad  Ephes.  h  7.  de 
Christo:  /zi  quo  habemus  redemptionem  per  san- 
guinem  cjus  ,  remissionem  pcccatorum  ,  secun- 
dum  divitias  gratice  ejus  .  Ulterius  in  sacris  lit- 
teris  iion  semel  vox  redcmptionis  sumitur  pro  siin- 
plici  &  gratuita  liJjeratione  .  Ita  liberatio  popnli 
Israelilici  vocatur  redemptio  Exodi  XV.  i5.  ,  & 
Detiter.  VII,  8. :  non  ergo  nostra  redeinptio  facta 
est  per  satisfaclionem  diviuac  justiti;e, 

loi.  Resp.  Quamvis  redcinptio  nostra  facta  sit, 
soluto  magno  jiretio  ,  scilicct  Sanguine  Jesu  Chri- 
sli  ,  nobis  tamen  ipsa  redemplio  applicatur  in  re- 
missionem  peccatorum  ex  ejusdein  Christi  gratia  , 
unde  dicit  idein  Apostolus ,  iios  tsse  justijica- 
tos  gratis  per  gratiam  ipsius  &c.  \  id.  supra 
iium.  69. 

lo'/.  Quamvis  etiam  nomeu  redeinptionis  ali- 
quaiido  usurpatum  fuerit  latiore  sensu  ,  non  tamen 
sequitur  ,  improprie  quoque  suini  ,  quaiido  agitur 
de  nostra  redeinptioue  ,  qua;  facta  esr  pretio  inai!- 
stimabili  Sanguinis  Jesu  Ciiristi  .  Et  prasterea  nec 
ipsi  Sociniani  iiiliciantur ,  redeinpiirinem  in  pro- 
prio  seiisu  «ignilicare  veram  pretii  solutionem  (.j)  • 

Ec- 


(«)   Fanstns  SocinusLib.il.  de  SevOatore  cap.  i.  ^e-      capti\>iim  e  manibus  tUius  i    quem  detinet  ,    duto  fietio 
diinere  alnjiiein  ,  ait  ,  niliil  aliudproprie  st^nijicat)  ijuam       Itberare  •• 


Gazzaniga  Theol,  Toin.  V, 


23 


2l8 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  IV.  CAP.  III. 


Eccur  ergo    debemus  siiie  iilla    necessilate  ab  ob-»' 
vio ,  &  naturali  sensn  recedere? 

io3.  Inst.  terlio .  Ex  quo  Christus  dicatiir  por- 
tasse  peocata  nostra  ,  significatiir  quidein  eadem 
alstiili^se  ,  Don  autem  pro  eis  salisfecisse .  Mam 
Levit.  XVI.  22.  liircus  ,  qui  emittebatur  vivus  in 
deseitum,  ut  ibi  derelictus  devoraretitr  a  besliis 
ferocibus,  dicitur  porfare  onines  iniquitates ,  qnin 
tanien  pro  eis  proprie  satisfaceret.  Imino  Dens  ipse 
dicitur  portare  peccata  Jiostra  ,  quia  ipsa  patien- 
ter  tolcrat.  Exodi  XXXIV.  "]>  (^ni  portas  (  non 
nt  legit  noster  vulgatns  ,  qui  aufers  )  iniquitatem , 
&•  scelera  atque  peccata, 

io4.  Hesp. ,  sacrificia,  &  liostias,  qnje  Deo  in 
veteri  testamento  offerebantur  iii  expiationem  pec- 
catorum  ,  fuisse  typum  .  &  figuiam  illius  magni 
sacrificii,  quo  Cliristus  divinae  jifstitiae  satisfecit 
pro  ncbis*;  unde  vere  ,  &  proprie  peccata  nostra 
portavit ;  ut  supra  n.  66.  ex  Isaia  Propheta  expo- 
suimus.  Non  est  autem  uecesse ,  ut  typo ,  &  figu- 
raG  onmia  ea  conveniant ,  quoe  convcniunt  antity- 
po  ,  &  figurato  ;  uude  quamvis  veteribus  sacrificiis 
nnlla  proprie  inesset  vis  expiandi  peccata ,  nou 
sequitnr,  efiam  sacrificium  Jesu  Christi  in  cruce 
immolatnm  iion  fuisse  vere  &  proprie  nostrarum 
cu'parum  exj)iatorium .  Hoc  magnum  discrimen 
lucnlenler  expiicat  S.  Panlus  in  cap.  IX.  epist.  ad 
Hebr<ros  ,  ubi  v.  12.  &  seq.  haec  de  Christi  sacri- 
iicio  htibef.  Neque  per  sanguinem  hircorum ,  aut 
fitulonim ,  sed  per  proprium  sanguinem  introivit 
semcl  in  sancta  ,  cete^na  redemptione  inventa  . 
6i  enim  sanguis  hircorum  ,  &  taurorum  ,  &  ci- 
nis  '.•itu^ce  aspersus  ,  inquinatos  sanctijicat  ad  e- 
mundaliunem  carnis ;  quanto  magis  Sanguis 
Christi ,  qui  per  Spiritum  Sanctum  semetipsum 
obtulit  immaculatum  Deo ,  cmundahit  conscien- 
tiam  nostram  ah  operibus  mortuis  ad  serviendum 
Deo  viventi?  Ex  quo  autem  alicubi  in  sacris  lit- 
teris  portare  peccata  significet ,  ea  patienter  fer- 
re  ,  non  est  consequens  ,  hanc  phrasim  idem  ipsum 
significare  in  Christo  Jesu  ,  qui  dicilur  attritus  , 
vulneratus  ,  &  mortuus  propter  scelera  nostra  , 
quorum  poenam  in  se  suscepit  . 

io5.  Inst.  quarto  .  Matth.  VIII.  16.  &  1  7.  Chri- 
stus  dicitur  curasse  infirmos ,  ut  adimpleretur  ^ 
quod  dictum  est  per  Isaiam  Prophetam  dicen- 
iem  :  Ipse  injirmitates  nostras  &c. 

106.  Resp.  ,  ex  liac  S.  Matthapi  inlerpretatione 
solum  effici  ,  in  oraculo  Isaias  priedictnm  fuisse  , 
Christum  sanaturum  non  tantuin  nostros  morbos 
spirituales  ,  scilicet  peccata ,  sed  etiam  eorporales, 
qui  peccatorum  poence  sunt  . 

107.  Inst.  quinto.  Hasc  doctrina  de  Christi  sa- 
tisfactione  pro  noi-tris  culpis  infinitam  Dei  miseri- 
cordiam  minuit ,  qna  saspe  saepius  Dens  declara- 
vit ,  se  esse  pcratissimom  ad  peccata  gratis  condo- 
nanda  ,  semei  ac  peccator  vera  pcenitentia  diictus 
veniam   petat  . 

I  08.  Rtsp.  ,  -nfinitam  Dei  misericordiam  ,  &  cha- 
ritatem  in  hoc  relucere  ,  quod  nobis  Filium  suuni 


nnigenitum  dederit ,  nt  pro  nosfris  pecratis  satisfa- 
ceret  .  In  hoc  ,  inquit  S.  Joannes  in  prima  epist. 
IV.  9.,  apparuit  charitas  Dei  in  ?iobis  ^  quoniam 
Filiwn  suuin  unigenitum  misit  Deus  in  rnundum, 
ut  vii-amus  per  euni .  Iterum  misericordia  divina 
se  nobis  in  eo  ostendit ,  quod  posita  hac  Filii  sui 
satisfactione  paratissimus  est  ad  nobis  condon*inda 
peccata  ,  quoiiescumque  nos  vera  poenitentia  ducti 
veniain  per  Christi   merita  imploramus  . 

109.  Frnstra  vero  laborant  Sociniani  nonnulla 
px  sacris  litteris  atierentes  hujus  gratui^  miseri- 
cordiae  Dei  exempla ;  ut  servi  iilius ,  cui  apud 
Matth.  XV  III.  27.  debitum  gratis  dimisit  .  Fra- 
stra  inquam  ;  neque  eniin  gratuita  haec  debitorum 
nosiroruin  remissio  impedit ,  aut  tollit  iilam  veri 
nominis  satisfactionem  ,  quam  Jesus  Christus  ,  ut 
noster  fidejussor  aeterno  Patri  obtulit  ;  &  qnae  no- 
bis  api)licatur  per  merita ,  &  gratiam  Jesu  Chri- 
sti ,  Utramque  conjunxit  Apostoius  Roman.  III.  24. 
inquiens :  Justijicati  gratis  per  gratiam  ipsius  , 
per  reclemptionc^n  ,  quoe  est  in  Christo  Jesu  ; 
quibiis  verbis  &  -redemptio  commemoratur  a  Jesu 
Christo  peracta  jier  veram  satisfactionem ,  &  gra- 
tiam  justificatioius  nobis  gratuito  a  Dei  misericor- 
dia  collata.  Unde  peccatorum  nostrorum  remissio 
procedit  quidem  ex  ;ustitia  respectn  Christi  ,  qui 
pro  nobis  satisfecit;  sed  etiam  ex  gratia  ,  quia  gra- 
tuito  nobis  hujus  redeinjitionis  efficacia  applicatur. 
Vid.  S.  Thomas  supr.  n.  11.  allegatus .  Corruit  i- 
taque  illa  Sociiiianorum  j)raecij)ua  objectio  ,  posita, 
Christi  satisfact!o?2e ,  rcmissionem  peccatorum 
non  esse  gratuitam  . 

110.  Inst.  sexto .  Saltem  haec  doctrina  opponi- 
tur  summae  Dei  justitiae  ,  quae  exigit ,  ut  reus  pu- 
iiiatur,  noii  autein  inuocens  locorei:  non  ergo  j)0- 
terat ,  aut  debebat  Ghristus  innocens,  &  immacii- 
latus  poenas  nostris  reatibus  debitas  persolvere . 
Hinc  Deus  ore  Ezechielis  ,c.  XVIII.  20.  Anima, 
inquit ,  quce  pt-ccaverit ,  ipsa  morietur  ,  Et  Deu- 
ter.  XXIV.  16.  ita  j)raecepit:  Non  occidentur  pa- 
tres  pro  Jilii ,  nec  Jilii  pro  patribus  ;  sed  unus- 
quisgue  pro  peccalo  suo  morietur  . 

111.  Hespond.  Cuin  Christus  Dominus  seipsnm 
sponte ,  ac  liberiime  obtuierit  ad  poenas  nostris 
peccatis  debiias  perferendas  ,  ut  ita  injuria  Deo 
irrogata  plene  ,  &  cuinulatissiine  comj:)ensaretur  , 
sine  ulla  injustitiae  nota  j)otuisse  Deum  acceptare 
morlem  innocentis  j)ro  peccaioribus  redimentis . 
Leges  autein  a  Deo  latae  respiciunt  humanam  ]U- 
slitiam  ,  quae  certe  exigit ,  ut  non  puniantur  in- 
noceutes  pro  alienis  culpis;  aliter  fieret  rerum  per- 
turbatio  maxiina  .  IXeque  Judices  ullum  habent 
dominium  super  vitam  innocentum  ;  jieque  homi- 
iies  innocentes  ]us  habent  tradendae  vitae  suae  jiro 
iniquis ;  nisi  fortasse  ex  ea  charitate  ,  quo  bonus 
Pastor  animam  suam  dat  pro  ovibus  snis  .  Cete- 
rum  liisce  legibus  non  adstringitur  justitia  divina. 
Nam  Exodi  XX.  5.  Deus  sic  loquitur:  Ego  sum 
Dominus  ,  Deus  tuus  ,  Jortis  ,  zelotes  ,  visitans 
iniquitatem  Patrum  injilios,  in  tertlam,-  &•  quar- 

tam 


DC  CHPilSTI  SATlSKACTIOi\L:. 


2«9 


tam  i^nerationent  eorum  ,  qui  oderunt  me  .  Ha- 
bemiJJ  etiajn  exempla  lindiiiitJtn ,  quns  Dciis  pro- 
pler  alicna  scelera  |)iinivit  ;  tit  (jen.  IX.  (Jliaouaia 
irjaleiliciiur  nb  (lelictum  Cli.iui ;  &  sectiiKlo  Libro 
Hpgum  cap.  XXI.  sppteiiw  filii  Saiilis  suspensi  iiiiit 
ob  P.ilris  crimeii  ,  &  raj).  XXIV^  describitiir  pe- 
«tilentia  immissa  a  Deo  propter  peccatiiin  David  , 
•qiia  periertuit  septuaginta  iniilia  virorum  (a)  . 

112,  QuaBrunt  denitfiie  Sociiiiaiii  ,  cuinain  solti- 
tnin  sil  illiid  redemplioni»  prttium  ?  Anne  diabo- 
io ,  qni  captivnni  detincbat  rotuin  geiuJs  huina- 
num?  Hoc  videtur  absiirduin  .  AnneDeo?  Al  ve- 
ro  sofjuerelur ,  Detiin  fuij^se  &  credilorein,  &  de- 
bitorem  ;  tit  sihi  ipsi  solverit  ,  qugd  ilii  debeba- 
tur  .  Va  tunc  ista  redcmptio,  vel  sati-.factio  fuis- 
set  illiisoria  ,  &  inera  iniiirioe  coiulouatio  . 

11 3.  Re!.p.  Debituin  noslciun  coiitractum  fuisse 
-cum  divina  justilia  j)er  j)cccatuin   l.rsa  ;    uou  au- 

tein  cuin  diabolo ,  qui  nos  captivos  detinebat  , 
tainquam  ejusdein  diviiijn  justitiae  ininisler :  uiide 
pretium  nostrac  redemptiouis  solutum  est  Deo ,  ei- 
qne  j^ro  nostris  peccatis  salisfacium  .  Satisfaciiim 
est  inquam  ab  e)us  unjgenito  Filio  liomine  facto ; 
•qni  tamquam  liomo  pro  nobis  sanguinein  fudit ; 
tamquam  vcro  Deus  valorem  infinitUMi  eidein  san- 
guiui  cominuniravit  .  In  ipso  (  Ciirisio  )  inquit 
Apostolus  ad  Odoss.  I.  19.  seq.  ,  complacuit ,  o- 
mnem  plenituJinem  (  divinitatis  )  inhahitare  ;  & 
per  eum  conciliare  omnia  in  ipsum  :  pacijicans 
per  Sanguinem  crucis  ejus ,  sive  quoi  in  terris , 
sive  quce  in  ca?lis  sunt . 

ii4«  Colliges ,  justos  veteris  tcstamenti  non  fuis- 
se  justificatos,  &  salvatos  ,  nisi  j)er  satisfactionem 
pro  ipsis  quoque  a  Jesu  Cliristo  exhibendam,  vel- 
nti  si  alicui  debituin  remittatur  ex  promissione , 
&  vadimonio  s|)Ousori8  .  l/nde  S.  Augustino  Pela- 
gio ,  exemplum  aliquorum  justoruin  ante  Christi 
advenlum  objicienti  ,  ifa  res|>ondebat  L.  I.  contra 
duas  epistolas  Pelagianorum  cap.  a^. :  Quanta- 
libet  fuisse  virtutis  antiquos  prcedices  justos,  non 
eos  salvos  Jecit ,  nisi  Jides  Mediatoris  {h) . 


(a)  Histori.i  profana  noI)i's  non  p.nica  Iioininiiin  eKein- 
pla  stippeilit.1t  ,  ({iionim  vita  lnit  pro  aliis  iinmol.ita  > 
vel  (jiii  pcrn.is  aliis  diMtas  in  se  snsceperiint .  Qir.irn- 
«jnain  vero  haec  exempla  iiiinime  prolwnda  siint  ,  qiiia 
hnmo  non  est  sii^  vit.T  (lominiis  ,  ostendunt  tamen  y 
eain  fiii^se  Gentitim  opiaionem,  nt  j^ossent  innocentes 
Snbstitiii   reis  ,  tit   eonini  vice  jiistitis'  satistjcerent . 

(/.)  Noliiiiniis  propifr  necess.iriam  hrevitaiein  omoes 
Socinianoriim  cavill.itiones  .ifferre  ,  ([ii.t  inniimer.fi  snnt. 
Sed  ex  dirtis  poiernnt  f.iciliime  eoriiindem  teclinflp  dis- 
»olvi  .  Egregi.iin  Imc  in  re  n.iv.iver.it  oper.im  Hiigo  Gro- 
IJiis  ,  vir  oinnigena  ernditione  exornatiis  ,  \n  Defen^io- 
rtff  fid^i  catUolici*  de  satis/uctione  Christi  adversuf 
Fatistuin  Socintiiu  Senensem ,  Liisdiini  priinmn  edita 
anno  ifis^.  in  8.  ,  postea  swpins  n-ciisa.  Cmn  atiteni 
illi  Jo.  Crelliiis  pro  Socino  respondisset  ,  Grotiiis.  non 
«olinn  caiis.im  deseniit,  sed  Crellio  per  epistolam  gra- 
tjas  egit  ,  d.itain  Parisiis  i63i.  die  10.  Maii,  aH(u«  (k 


C    A    P    U    T       iV. 


De  perjectlone  satiifactionis  a  Jesu  Christo 
prce<titce  . 

1 15.  J"lacteiiu9  ronfra  .Snciniaiios  ojierosp  d*»- 
monsiratuiiiest  ,  Christum  Doininum  vere  ,  dt  jjro- 
prie  diviiiae  jusfitia;  j)ro  nostrit  rulj^is  satisfe^^isse. 
Nuiic  aiiijua  addenda  sunt  de  lui|Us  satisfactinnis 
perfectione.  Et  quamqaam  noii  omnia  ,  quae  di- 
cturi  suinus,  ad  fiilein  j)ertineaitt ,  neque  ab  o- 
iniiibus  Theologis  uiio  coiuensii  adniiltantur  ,  plu- 
riiiium  tainen  iiiservieiif  ,  ad  illustrandain  ea,  (juac 
dicta  ]am  sunt ,  &  etiain  ad  praecavenduin ,  ne  So- 
ciniani  ex  qiiorundaiii  Scholasticoruin  iniuiis  cer- 
tis  0|)iiiiouibiis  ad    puguam    instauraDdam    auiinos 

SUIIKlllt. 

116.  Iliud  autem  certtim  &  fixum  esse  debct , 
Dtiun  ita  accf  ptasst  satisfaciionein  Jesu  Chriiti  pro 
uostris  culpis,  ut  per  e|usdcin  j)assionem  &  iii'jr- 
fein  toliim  nostrum  debitum  reinissuin  sit  .  Id  e- 
niin  aperte  liquet  ex  sacris  litleris,  .Sanctorumqiir; 
Palruio  testimoniis  supra  cojjin>e  alU-gatis.  .Soii.in 
iii  dubiuin  revocafur,  an  s.ilisfactio  Christi  ita  fie- 
rit  ad  omnes  justitiae  numeros  exacta  ,  tit  P.iter 
ieternus  eain  oinnino  acceptare  debuerit.  Atlirinant 
Thoinistoe  una  cuin  jjluribus  aliis  Theologis  ,  & 
contendunt ,  priino  satisfactionem  Jesu  ('lirisfi  fuis- 
se  iion  soium  sufficientem  ,  sed  etiam  superiihiin- 
dantem  ,  j)io|)ter  infinitum  valorem  ,  &  j)reiiiiiii 
0|)erum  Christi:  secundoeandem  s:'.tisfactioi;ein  fiii"j- 
se  exactam  ad  oiniies  justilic-e  aj)ices,  ila  ut  .cter- 
juis  Pater  uon  j)0tuerit  eam  non   accejjtare  . 

117.  INegant  subtilis  Doctoris  Scoti  asseclae,  do 
centes  ,  satisfactionem  (!;hri>.ti  ,  quainvis  in^stima- 
bilis  pretii  ,  &  longe  su|)crioris  merito  ciijuscinn- 
que  creaturai;  ,  non  tainen  fuisse  ah  intrinsc:^  in- 
linili  valoris  ,  nec  omniiio  oequivaleiitem  orfensa? 
ex  strictae  justitia;  aj)icibus  ,  sed  solum  fiiisse  sul- 
ficieiitein  ,  imino  etiani  valoris  infiniti  ah  extrin- 
seco  projjter  gratuitain  aeterni  Patris  acceptatio- 
i3ein  (c) . 

118. 

eo  temporc  in  Socini.inisinnm  aperte  inclfn.ivit .  Qii.iin- 
obreiii  s.ipienter  J.icol».  Ben.  Bossitetiis  inonnit,  Grotii 
Cornmentiirios  in  Scriptiirjtn  S.icram  c.^ntissime  I(^f^i»n- 
«lo5  esse ;  pleni  eniin  snnt  ScK>»ni.in*  pestis  .  (^iiol  ve- 
ro  tirotiiis  negiexit  ,  pr^stiternnt  alii  ,  nt  Andr.  Es  ■ 
senins  in  Triumpho  cnicis  ,  seii  fide  catholica  de  satis- 
Jactione ,  ac  merito  Chriiti  adserta  ,  Cf  inndieata  al 
explicationitiis  f  CT  objectionibns  Socinianornin  ;  pitis' 
siinuiH  vero  ab  illis  ,  ijuas  Joa'tn.  Crellms  in  resp.  .iii.t 
,n  Lib,  f/ii^.  iirotii  de  eadem  arf^nniento  protaltt  Am- 
.«•'.clotl.  16.^9.  in  4*  E.t  Schol.isticis  .'iiinn)  nostris  lio" 
capiit  ceteri.5  diligentiiis  pertr.ict.iriint  ,  pr.i?staniissi- 
ni'is>  8i  eriiditissimus  Tlieologiis  P.  L.inr.  Berti  Jjib. 
XXVIII.  De  Theoiog.  Ditcipl.  Sc  Honorat-i.'*  Toiirnel/ 
De  Incarnat-  Qiiflfst.  V.  Eli.iin  P.  C.irolus  llpn.itns  Bil- 
hiart  Tomo  II.  De  Incarnat.  breviter ,  Sc  dilifcid*  Si>- 
cinianoriim  argiimenta  i^roponit ,  &  dissolvit. 

{f)  Hoc  pr.Tcipiiiim    caput  est    luijiis    celeljrr!    inter 


DE  INCARN.  SECT.  II.    DISS.  IV.  CAP.  IV. 


S20 

ii8.  Ut  anfem  Iiaec  coiitroversia  ,  qnain  inini- 
jne  otiosain  ,  &  inutilem  esse  reor ,  breviter  qui- 
dem  ,  sed  qiia  majori  fieri  potest  perspicuitate  fii- 
riniatiir ,  notandiim  est  primo ,  aliam  esse  ratio- 
neni  meriti ,  aliam  satisfactionis  .  Meritum  enim 
refertur  ad  praemium  ,  &  respicit  bonum  pcrsonae 
inerentis  ,  cui  praemium  debetur.  Satisfactio  au- 
tem  refertur  ad  personam  ofFensam  ,  cui  satis- 
fieri  debet .  Unde  Jesus  Christus  passioue  ,  & 
morte  sibi ,  5t  nobis  merebatur  ,  Deo  autem  of- 
fenso  satisfaciebat  .  Et  quamvis  in  eo  utrnmque 
luiitum  fuerit ,  in  se  tamen  haec  duo  dislincta  sunt , 
Nam  qui  ex.  gr.  alicui  creditori  solvit  quod  de- 
het ,  nihil  ab  eo  promeretur  ,  sed  solum  satisfacit  ; 
contra  qui  alteri  obsequium  indebitum  praestat , 
ab  iU«  grati  animi  oificia  promeretur ,  aon  tamea 
illi  dicitur  satisfacere  ^ 

119.  Secundo  ea  recolenda  sunt ,  quae  snperius 
num.  55.  diximus  de  conditiouibu»  requisitis  ad 
strictam  ,  adaequatam ,  &  numeris  omnibus  perfe- 
clam  satisfactionem  «  Has  autem  verae  ,  &  condi- 
gnae  satisfactionis  conditiones  fuisse  in  Ghrista  ad- 
impletas ,  mox  demonstrabimus;  sed  ison  eo  sensu 
perverso,  quo  ab  aliquibus  Novatoribus  Christi  sa- 
lisfactio  plena  ,  &  perfecta  dicta  est ,  ut  nullis  am- 
plius  operibus  satisfactoriLs  nobis  opns  sit ,  quibus 
Deo  pro  nostris  peccatis  satisfaciamus ;  qui  error 
ajedum  portentosus  ,  sed  p.erniGiosissimus  vel  ipsis 
HffireticiA  viaus  esl  (a)  . 

PROPOSiTIO  L 

Satisfactio    Jesu    Christi    pro   nostris 

peccatis  fuit  plena,  &  perfecta; 

irmno  <&  superabundims . 

3  20.  irob.  priino  ex  illis  verbis  Psalmi  68.  5. 
Quce  non  rapui ,  tunc  exsoWsbam  ;  quae  sanctus 
Augustimis  Sarm.  I,  in  eamdem  Psalmnra  recte 
intelligit  de  Jesu  Christo ,  qui  non  rapuit  ,  & 
exsohebat ,  non  peccavit  ^  &  pcenas  dabat,  So- 
lus  enim  ipse  talis  ,  ipse  vere  nihd  rapuit .  Non 
autem  exsolvit  ,  qui  perfecte  non  satisfacit :  Chri- 
stus  ergo  paliendo  psrfecte  exsolyit ,  &  satisfecit 
pro  peccatis  nostris . 

121.  Idem  S.  Augustinns  ita  explicat  Psalm.  129. 
ubi  dicitur :  Quoniam  apud  Deum  misericordia , 
&  copiosa  apud  eum   redemptio  j   &  ipse  redi' 


met  Israel  ab  omnibus  iniquitalihus  ejus  :  ,,  I- 
„  srael  vendere  se  potuit ,  &  fieri  venundatus  sub 
„  peccato  j  redimere  se  ab  iniquitatibus  non  pot- 
,,  est .  iUe  potuit  redimere  ,  qui  se  non  potuit  ven- 
,,  dere  .  Qui  uoii  commisit  peccatum  ,  ipse  est  re- 
5,  demptor  a  peccato :  Ipse  redimet  Israel .  Unde 
„  redimet  ?  Ab  illa  iniquitate ,  an  ab  illa?  Jb  O' 
„  mnibus  iniquitalibus  ejus  .  "  Plena  ergo  fuit 
nostra  redemptio ;  adeoque  &  satisfactio  Deo  ex- 
hibita  fuit  omnino  perfecta  . 

122.  Deinde  S.  Thomas  5.  P.  quaest.  48.  artic, 
3.  idipsum  hac  ratione  demonstrat .  ,,  Ille  proprie 
„  satisfacit  pro  oftensa ,  qui  exhibet  offenso  id  , 
,,  quod  aequej  v-el  magis  diligit ,  quam  oderit  of- 
„  feijsam  ,  Christus  autem  ex  charitate ,  &  obe- 
„  dientia  patiendo ,  majus  aliquid  Deo  exhibuit, 
y,  quam  exigeret  compensatio  totius  offejisse  hu- 
„  nvani  generis :  primo  quidem  propter  magniti> 
„  dineni  charitatjs  ,  ex  qua  patiebatur  :  secundo 
,,  propter  dignitatem  vitae  snas  ,  quam  pro  sati»- 
,,.  faclione  ponebat ,  quas  erat  vita  Dei ,  &  bomi- 
„  nis :  Tertio  propter  generalitatem  passionis  ,  & 
,5  magnitudiiiem  doloris  assnmpti  .  Et  ideo  pas- 
,,  sio  Christi  non  solum  sufficiens  ,  sed  etiam  sa- 
„  perabuudans  satisfactio  fuit  pro  peccatis  liuma» 
,,  nj  generis  .  " 

125.  Quae  Sancti  Tlioma;  ratio  nt  majore  in 
luce  pouatur  ,  observanduni  est ,  quod  licet  pria- 
cipium  quo ,  nempe  natura  hranana,  aecundui» 
quam  Christus  Dominas  passuj  &  mortuus  est,  sit 
finitum  ;  quia  tamen  principium  quod  operasis  , 
nempe  divitjiun  suppositum  ,  infiuitum  est ,  ideo 
etiam  satisfactio  Deo  prasstita  iiifiniti  valoris  fuit , 
adeoque  perfecta  ,  &  sr.psrabandans  .  Vere  enim 
Filius  Dei  hum'Jia'^'it  semetipsum,  factus  obediens 
usque  ad  morlem  ,  mortem  autem  crucis ,  ut  di- 
cit  Apostolus  ad  Pliilipp.  11.  7.  Unde  pxiriter  ad 
Piom.  V^.  1 5.  &  seq.  idem  S.  Paulus  non  sicut 
delictum  ,  inquit ,  ita  O*  donum  ...  Ubi  abunda- 
vit  delictum  ,  superabundavit,  gratia  . 

1 24.  Addit  Angelicus ,  passicnem  Christi  fuissc 
nedum  sufficientem  ,  sed  etiam  superabuudantemj 
propter  magniludinem  doloris  ,  cohaerenter  ad! 
ea  ,  quae  superius  docnerat  qu.  46.  art.  6.,  sci-» 
licet  doloreni  Christi  in  sua  passioue  fuisse  maxl- 
mum  ijiter  dolores  prassentis  vitae ,  quatuor  de 
causis.  Primo  propter  acerbitatem,  &  nuiversali- 
tatem  ,   &  genus  Passionis  (b)  .    Secwido  ex  pec- 

ce- 


Scholastlcos  controversiae  ;  es  (fno  tamen  varispj  8c  di- 
•vers^  pr.lliil.inmt  inter  eos  minoris  momenti  opinio- 
Des  ,  lU  <|nilihet  vickre  pote5t  apud  Cdrih'nale?n  Joann. 
iie  Lngo  Tomo  IV.  Opernm-  Disptit.  III.  De  Mrsterio 
Incarn.  ,  &  apud  alios  Aiictores  7  quos  ipse.  allegat  . 

(ai  Hiigo  Grotiiis  in  Discuss.  Hi.^eti  Animadv-  pag. 
27.  jj  Plerjqiie,  ait  ,  ista  amlientes  j  ista  legentes  ( sci- 
j,  Jjcet  Chrisunn  pro  nobis  Deo  plene  satisfecisse  )  ciim 
jj  in  peccatis  vivant ,  netfne  se  corrigant ,  saliitem  siJji 
„  pollicentnr:  nimimm  fjnja  ,  nt  ipsi  lotfiuintnr  j  Chri- 
jj  sliim  crednnt  in  id  mortntnn  absohite  ,  ut  ipsos  ser- 
jj  velj  &  justitiam  Ghristi ,  ynae  perlectissiina  cst,  & 


jj  caelesti  digna  pr.Tmfo  ,  sibi  per  fidem  applicantesj, 
„  m«rita  ejiis  siia  laciunt.  Id  si  ita  fieri  potest ,  cete- 
,j  ra  jam  sunt  stipervacna  :  (fuomodo  vivant  j  nihil  iii- 
5,  terest :  sine  conditione  pro  pixna  j  (piam  ipsi  de]>ent  , 
jj  satisfecit  Cliristtis:  sine  conditioiie  gloriam  aeternatn 
jj  est  ipsis  meritiis  &c.  " 

(i)  Verha  S.  Pr.^eceptoris  haee  sunt:  „  Mors  cniciti- 
j,  xornm  in  cnice  est  acerbissima,  ((ui.i  configtinttir 
jj  in  locis  nervosis  j  &  ma.xime  sensibilibus" ,  scilicet 
j,  in  manibus  ,  Sc  pedi])us  3  &  ipsiira  poadiis  corporis 
„  pendentis  continue  anget  dolorem  ,  &  ciim  hoc  et- 
ij  iam  est  doloris  diuturnitas  ,  quia  laon  sutim  moriiin- 


DE  rEKFECT. 

ceptibilitate  palientis  secnndtim  aiiiniain  ,  &  secun- 
dum  corpus  ;  nain  iii  ejns  cor|>ore  ,  iilpote  forina- 
to  miraculosa  npcratioue  Spirilus  Saucti  ,  inaxi- 
nie  viguit  sensus  tactus  ,  ex  cujus  perceptioue  se- 
quitur  dolor  ,  Anima  etiain  secunduin  vires  iiite- 
riores  etfiracissime  appreheiidit  oinnes  causas  tri- 
«titia3  ;  Tertio  ,  quia  (-'hri^tus  in  sua  passione  ex- 
cFusit  qu.iincuin([ue  consolationem,  quae  iii  ipsum 
derivari  poterat  a  viribus  superioribus  ad  inierio- 
res  ,  nt  ipsius  dolor  ,  aut  tristitia  miiuierettir .  Dt:- 
mum  quiaChristus  voltintarie  assumeiij  illain  |)as- 
sionein,  propter  tincin  liberationis  liomintiin  a  pec- 
cato  ,  tantain  quantitatem  doloris  assumpsit ,  quas 
esset  proportiouiita  niagnittidini  fructus ,  qui  inde 
sequebatur  .  Ita  Angelicus  . 

125.  Fostremo  ad  luijtis  nostra;  sentenliae  con- 
firmationem  mirifice  faciunt  verba  Hoinani  Ponti- 
ficis  Clementis  VI.  in  Extravaganti  ,  qui  incipit 
Unigenitus  Dei  Filius  Lib.  IV.  Decretaliuin  ti- 
tulo  de  pcenitentiis  ,  ^  remissionihus  ;  ubi  primo 
dicitur,  quod  gutta  Sanguinis  Christi  modica , 
propter  uni»nem  ad  Verbum  ,  pro  redemptione 
totius  Jiumani  generis  sufficere  potuisset .  Deiude 
additur  ,  (]hristuin  sua  passioiie  thesaurum  injini- 
tuni  Ecclesice  miHtanli  acquisivisse.  Quae  omnia 
probant ,  satisfactionem  Doinini  nostri  JesuCliristi 
non  sohim  surificieiitem  fuisse ,  &  superabuudaii- 
tem  ,  sed  eliain  valoris  infiniti  . 

126.  Ob.  priino  S.  Paulus  ad  Coloss.  L.  24. 
Adimpleo  ,  inquit ,  quoe  desunt  passioni  Christi 
in  carne  mea  pro  corpore  ejus  ,  quod  est  Ec- 
clesia :  nnu  ergo  perfecta ,  &  coinpleta  fuit  satis- 
factio  a  Christo  pro  Ecclesia  exhibita  . 

127.  Resp.  ctim  S.  Tlioma  Lect.  Yl.  in  hunc 
locuin  ,  ,,  haec  verba  secunduin  superficiem  ina- 
,,  lum  posse  habere  intellectuin,  scilicet  quod  Chri- 
,,  sli  passio  oon  esset  sufficiens  ad  redeinptiouein  , 
,,  sed  addi  debere  ad  compieineutum  passionis  San- 
,,  ctoruin  .  Sed  hoc  est  hcereticum  ,  quia  Sangtiis 
.,  Christi  est  stitficiens  ad  redemptiouem  etiain 
,,  multoruin  mtmdoruin  .  "  Exploso  igittir  hoc 
perverso  sensu  ita  Paulinuin  textuin  explicat  An- 
gelicus  ,  quod  Chr-stus  ,  &  Ecclesia  sunt  una  per- 
sona  mystica  ,  cu|U8  caput  est  Christus  ,  corptis  o- 
nines  justi  .  Deus  autem  ordinavit  in  sua  pricde- 
stinatione ,  quantum  meritorum  debebat  esse  per 
totain  Ecclesiam  ,  tain  in  capite  quain  in  nieni- 
bris .    Christi  merita    sunt  iniinita ;    quilibet  vero 


SATISFACT.  32 1 

sanctus  exhibet  aliqua  merita  secnndum  mensuram 
suam  ;  &  ideo  dicit  Apostolus :  Jdimpleo  m,  (/uce 
desunt  passioni  Chnsti :  idest  totius  Ecclesia»,  cii- 
]iis  est  capul  Christus,  ad(ien<lo  meusuram  ineain. 
JNeque  enim  ita  Christus  Dominus  Patri  salistecit , 
nt  oj)era  nostra  satistactoria  excludat ,  sed  sua  pas- 
aioiie  ,  &  inorte  nostris  bonis  operibus  viin  satisfa- 
ciendi  a  Deo  iinpelravit.  Apostoli  ergo  verba  sic 
intellecta  non  soluin  nihii  imminuunt  de  perfeclio- 
ne  satisfactionis  Christi  ,  sed  potius  ejusdem  eHi- 
caciam  ostendunt ,  ex  qua  etiam  iu  nostras  pas- 
sioiies  merituin  redundat  . 

128.  Dices  priino .  Si  Christus  sutficienter,  iin- 
nio  superabundanter  satisfecisset  pro  ouniibtis  no- 
stris  poccatis  ,  non  essent  necessariae  nostr.-e  pas- 
*iones  ad  satisfaciendinn  pro  iisdein  :  nec  uUa  alia 
remedia  requirerentur  ad  ea  deieuda :  quod  tamen 
est  falsum  . 

129.  Kespond.  cum  S.  Thoma  Lib.  IV.  Contr, 
Gentes  cap.  53.  in  fine :  ,,  Quamvis  Christus  sui- 
„  ficienter  pro  peccatis  lunnani  generis  sua  inor- 
,,  te  satisfecerit  ,  stint  tamen  unictiiqje  reinedia 
„  propriis  saltitis  quasreuda  .  Mors  eniin  Chrisli 
,,  est  quasi  quaedain  universalis  causa  salutis,  sir- 
,,  uti  peccatuin  priini  hominis  ftiit  quasi  univep- 
j,  salis  causa  dainnatioijis.  Oportet  autem  ,  uni- 
„  versaleui  causain  applicari  ad  uiunnquodLjue 
,,  specialiter  ,  ut  etlectuin  universalis  causaj  par- 
,,  ticipet  .  Etlectus  igitur  peccali  priini  pareu;is 
,,  pervenit  ad  untimqueinque  per  caniis  ongiuein  : 
,,  ertectus  etiain  morlis  Chrisli  pertingit  ad  uuwiin- 
,,  qtiemque  per  spirit^alem  regtnerationein  ,  pf,r 
,,  quain  homo  Christo  qiiodaininodo  conjungilui  , 
,,  «  incorporatur :  &  ideo  oportet ,  quod  unus^quis- 
,,  que  qua^rat  regeuerajri  per  Christum  ,  &  alia 
,,  suscipere  in  quibus  niors  Ciiristi  operettir .  " 
Vid.   etiam   5.   P.   qu.   4'.)«   ^rt-    >  •  ad   4- 

i5o.  Et  sic  pariter  ideui  Angelious  eodein  loco 
aliain  similem  diluit  objectionem  ,  scilicet  iiij  lyto* 
videri  illas  puenalitates ,  quibus  homines  propN-i 
peccatuin  originale  obnoxii  sunt ,  si  Christus  pio 
nobis  plene  ,  &  integre  satisfecit  . 

iJi.  ,,  Quamvis  euiin  ,  inquit ,  Christus  j)ro 
,,  peccato  originali  sua  morte  sutficienter  salisle- 
„  cerit ,  non  est  tameu  incouveniens,  quod  picna- 
,,  litates  ex  peccato  originali  consequentes  ,  reina- 
,,  neaiit  adhuc  in  omnibus  ,  qtii  etiain  redemptio- 
„  uis  Ghristi  participes  fiuul ,  Hoc  eiiiin  congruen- 

„  ter 


j5  Inr  ,  sicuti  hl ,  qiii  a]>i(lio  interfichinliir .  "  Ciitn  ve- 
ro  sibi  objecisset  ,  ((uosdam  Martyres  siistiniiisse  gra- 
viores,  &  (liuturnlores  pjssioBes,  res|)oni!et  ad  i.  eos- 
dem  soliiminodo  sensibiles  dolores  pertiilisse  ex  cor|)o- 
Tali  laesione  ,  Jesu  Cliristi  aiitem  passionem  luisse  ina- 
jorem  ex  aiiis  caiisis,  ((iias   receiisiiimiis . 

Declarat  item  Angelicus  ad  3.  ,  se  non  coiuinrare 
dolores  Christi  doioribus  damnatoinm  :  qiiia  d.imnatio 
excedit  omne  mihnn  luijus  vit.T,  siciit  San'Moriim  glo- 
ria  excedit  omiie  bomim  pr.psenti.s  viiap .  (^n.\  dc.trina 
apparet,    (^iiam  longe    luerit  ab  illa    horribili  Galvini 


blaspliemia  ,  qui  Lib.  II.  tnslitnt.  Christi  Relig.  c.  16. 
n.  10.  Sc  se<|.  niliil  actiiin  Juiue  ilicit,  st  corpore  tan- 
tiiin  mortc  dffunctns  Juisset  Chnstus:  umle  eiim  opor- 
tuisse  cinn  injeroruin  copiis  <€tern^iii!ii  inortis  liorro-  e , 
(/luisi  consertis  inani6us  liictari  ...  Cr  diros  in  antina 
cruciatus  damnati,  ac  perditi  hominis  pertulisse  .  Ac 
demiiin  conclmlit:  ha  cuin  dialiolt  polestate  y  ciiin  inor- 
tis  horrore ,  cuin  inferoruin  doloribus  inanuiii  cunj-^ren^ 
do  y  factivn  est  ut  re/erret  de  illit  tiictoruiin  ,  O"  trtuiw 
phuin  ageret  • 


aaft 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISSERT.  IV.    CAP.  IV. 


ter  facfum  est ,  ut  poena  remaneret ,  etiain  cul- 
pa  stiblata  .  "  Quod  ibidem  S.  Doctor  noaiuiU 
,,  lis  rationibus  ostendit , 

102.  Ob.  2.  Flena  ,  &  integra  satisfactio  iinpor- 
tat  aeqiialitatein  quauidain  ad  colpam,  cum  sit  a- 
ctus  justitiae;  sed  passioChristi  noii  videtur  aecjua- 
lis  omnibus  peccatis  luimani  generis  j  quia  (^liri- 
9lus  noii  est  passus  secundum  divinitatem  ,  sed  se- 
Gtiudum  caruem ,  quae  creata  ,  &  finita  est . 

i33.  Respondet  S,  Thomas  3.  P.  q.  48.  art.  2» 
ad  5.  „  quod  dignitas.  carnia  Christi  noii  est  ae- 
„  stimanda  solum  secundum  carnia  naturam ,  sed 
„  secundum  personani  assumentem ;  inquantuni 
„  scilioet  era\  caro  Dei ,  ex  quo  habebat  digniCa- 
„  tein  infinitam.  "^  Et  certe  si  consideretur  vel 
principium  c/uod ,  vel  etiam  principium  qao  pas- 
«ionum  CKristi,  in  eas  prefium  infinitum  derivari 
oportebat  .  Principium  enim  giiod  erat  ipsa  Per- 
sona  Verbi :  unde  Dei  Filius  dicrtur  in  Symbolo 
fassus^  mc^tuus  ,  &  sepultus  >.  Principium  autem 
«luo  erat  natura  humana,  non  prscise  considerata 
>n  se  ipsa  ,^  quo  pacto  finita  est ,  sed  utsubsistens 
in  divino  snpposito  infinito:  unde  ejus  operationes 
valorem  consequebantur  infinitum  .  Vel  etiam  ut 
^ngclicus  loquitur  qu.  49»^  art^  i.  ad  i.  ,  quia 
Caro  Christi  est  Divinitatis  instrumenturn- ,  & 
tx  hoc  pdssio  ejus  hahet  quamdam  di^ina?n  vir-^ 
tutern  dimittendi  peccato, .  Quod  antea  S.  Joann. 
Damascenua  Lib.  IIK  de  Jide  crthod.  c»  7.  his 
verbis  docuerat ,  deChristi  carne  loquens:  AcJi  e- 
nim  secundum  propriarn  vim  ,  sed  propter  uni- 
Uim  sibi  Verbum  divina  op§rabatur  ...  sicut  i"ni~ 
ium  ferrum  urit  propter  unionern  ad  ignem  . 

l54'  Et  hasc  ad  argumenti  solutionem  sutficiant, 
^uin  subtiles  illas  ,  nec  admodum  utiJes  Schola- 
Sticorum  speculatione»  aggrediamur  ,^  undenam  re- 
peti  debeat  valov  infinitus.  satisfactiouis  Chrisli  : 
Hndecumque  enim  sumatur  ,  semper  illud  verum 
est ,  quod  omnes  fatenlur  Theologi ,  hunc  valorem 
esse  infinitum  ,  adeoque  satisfactionem  non  solum 
•sse  sutlficientem  ,  sed  ttiam  superabundantem  (a) , 
i35.  Dices  primo  .  Creatio  mundi  ,  aliaeque  Dei 
©perationes  ad  extra  ,  licet  proveniant  a  causa  in- 
finitao  virtutis  ,  nulhim  tameu^  coDJrrahunt  infinitam 
perfectionem  ;  ergo  parirer  satisfactio  Cliristi ,  quam- 
vis  procedat  a  supposito  divino  ,  &  infinito ,  non 
tamen  proj>terea  infinitum  valorem  contrahit  . 

i36.  Resp. ,  omnes- actiones  Dei  esse  ex  parte 
principii  agentis  infinitas  ^    quamvis  ex    ipsia  noii 

ia)  Alii  ennv  repetiini;  ex  inffnito  pretio  rei  oWat<'?  } 
nempe  Sangiiinis  Cliristl ,  ([ui  es  iinlone  cinn  Verho 
yaloretn  in  se  hnbe]>at  intinilnm .  Unde  Clemens  VI. 
in  sita  extravaganli  Unigenittis  imicain  gnttam  Ciiristi, 
ftropter  niuonem  ad  Verbiim  pro  red^^rnptione  totiiis  ge- 
neris  hiimani  suffecissei  dicit  siipr.  nnin.  i25,  Aliqni 
operaliones  Cliristi  valoris  esse  intiniti  (h'cebanC ,  pro- 
pter  sanctitatem  infinitam  ,  ({uam  himnnltas  Cliristi 
accepit  a  Verho,  3c  propter  (juain  reddltnr  intinite  gra- 
ta  t)eo;  &  (jiiainvls  concedant,  hanc  sanclitatem  non 
«sse  infinitam  siinpliciler  ,  sufficere  lamen  credant ,  (j[tiQd 


resultet  eftectus  infinitus  .  Ita  etiam  quamvis  actlo- 
nes  Cliristi  satisfactoriae  ,  quae  ex  natura  pr-Tcde- 
bant  humana  ,  esient  finitae  ,  valorem  tameu  infi- 
nitum  conlrahebant  propter  divinnm  supposit  ;in  , 
in  qao  natiira  ipsa  humana  subsistebat  . 

1^7.  Inst.  secmulo  .  Semel  ac  duar?  rausaR  ad  a- 
li({nem  eflectum  producenduni  concurrunt ,  qua- 
rum  una  finita  sit ,  licet  altera  sit  infinita  ,  effertii» 
tamen  inde  resultans  fiuitu»  est  5  ut  patet  iiv  ope- 
rationibus.  nostris ,  qua&  finita?  semper  sunt,  licet 
ad  eas  eliciendas  causa  etiam  infinita  concurrat  , 
nempe  Deus  ,  qiii  omnia  opera  nostra  in  nobis  ,. 
&  nobiscum  operatur :  cum  ergo  in  passione  Chri- 
sli  una  cum  fnfinita  Divinitate  etiam  humanita* 
finita  concurrerit ,  eadem  valoris  infiniti  esse  nc" 
qneunto. 

i38.  Resp, ,  satis  obvium  e^se  discrimen  inter 
exem|>la»  quae  ex  rebus  creatis  afterri  possunt,  &: 
Christi  humanitatem  5  haec  enim  persooae  Verbi  e- 
rat  hypostatice  unita,  quae  proinde  Verbi  persona 
erat  principium  quod  omnium  ejusdeiri  operatio- 
num  ,  &  quibus  valorem  infinitum  communicabat  j 
unde  potuit  justitiat?  divinaer  infinita  satisfactio  pras- 
stari  . 

139.  Dices  fertio  .  Si  ex  nnione  hypostatica  re-^ 
dundaret  in  actiones  Christi  humanas  valon  infini- 
tii»,  jam  omnes  fuissent  aequalis  meriti  ;  neque  e- 
uiin-  dari  potest  unus  valor  infinitus  major  altero 
valore  infinito;  attfui  hoc  nemo- dixerit :  ergo  &Co. 

i4f^.  Respond.  neg.  maj.  ;  quamvi*enim  ex  par- 
te  perstinas  operantis,  quas  est  diviiia  ,  non  possit 
inajqualitas  meriti  desumi ,  desumitur  tamen  ex 
ipsis  operationibus  ,  quae  diversae  sunt  ,  &  majo» 
ris  ,  vel  minoris- difficultatis  .  Unde  S.  Thomas  sii- 
pra  ailegatus  iium.  122.  plenitudinem  satisfactio- 
nis  Christi  non  solum  repetit  ex  dignitate  vitae  ,, 
quam  pro  satisfactione  ponebat  ,  (juce  erat  vita. 
Dei ,  d)"  hominis  ;  sed  etiani  ex  magnitudine  cha- 
ritatis ;  ex  qua  patiebatur,  &  ex  magnitudine  do- 
lori?  as^umpti  .  Et  ulterius  in  qu.  46.  art.  5.  ad 
5.  docet ,  unam  minimam  passionem.  Christi  suf~ 
Jecisse  ad  redimendum  genus  humanum  ,  conve- 
niens  tameij  fuisse  3  ut  omnia  passionum  genera. 
toleraret . 

i4i.  Ob.  tertio  o  In  Ciirist!  passione  fuit  Deo 
maxima  injuria  irrogata  per  peccatum  ,  scilice!: 
Deicidii  ,  quod  est  onmium  gravissimum  (b):  noij 
igitur  potuit  per  eamdem  passionem  plene,  &  in'- 
tegre  Deo  satisfieri . 

142. 

sit  infinita  secundnm  quid  ,  sen  in  or(h"ne  snperlore  ciu- 
ciiincfne  sanctitati  liotniniljns  coininnnicata» .  Alii  ah'as 
excogltantnt  ratione.s,  ffiias  ciulihet  videndas  ,  Sc  con- 
siderandas  permittiinns  aptid  snpra  laiidatiim  Cartlina- 
leni  Joann.  De-Tingo ,  alios(j[ae  Scholasticos  ab  eo  alle- 
gatos  . 

{h)  Hac  potissimnm  argatia-  Petnis  Ahaelardiis  do- 
ctrinam  satisfactionis  Cliristi  convelli  posse  oredehat  , 
dicens:  Qaomodo  jnstificari  nos  ,  vcl  reconciliari  Deo 
per  mortern  Filii  ejas  dicit  Apostotas ,  (pii  tcinto  ani- 
plius  ady^rsus  hQjninem    irasci  debiiit )    qnanti»  ampliils 


DE  PERFECT.  SATISFACT. 


229 


1142.  Resj).  S.  Tliomas  qiiaest.  4S»  art.  2.  ad  2. 
„  quod  iiiajor  fiiit  cliaritaii  Cliristi  patientis,  qiiam 
„  inalitid  criicifigeiuiiiin  :  &  iiieo  |)liis  puliiit  Cliri- 
„  8tii»  satisfacere  su.i  passione  ,  quain  criicifixorei 
„  ortendere  occidendo ;  intaiUum  quotl  passio  Cliri- 
,,  $ti  sulHcieiis  fuit,  •&  siiperahutidaiis  ad  satisfa- 
„  cienduin  pro  peccaiis  occid#ntiuin  ilknn  .  " 

i45i  Inst.  Cliristiis  in  ipsa  passione  oravit  pro 
•uis  crnciiixoribus ,  dicens  Lucae  XXIII.  54»  -^^ti- 
ler  ,  diinitte  illis  ,  (/uui  nesciunt  ,  quid  fuciunt  ; 
alqui  si  ejiis  satisfaclio  fuisset  sufticiens  ,  •^)crfecta  , 
&  sujjerabundans ,  opus  uou  liabuisstt  orare :  er- 
J50  &c. 

i44'  Resp.  ,  orationeni  illam  Jesu  (iliristi  ad  Pa- 
Irein  ,  etiamsi  iion  fuisset  neccssaria  ad  divinim 
justitiain  placandain  ,  ctii  passione  ejusdein  ^csu 
Cliristi  satisfactum  jain  erat  ;  fuisse  tanien  ueces- 
sariain  :id  exempluin  orandi  pro  persecutoribus  no- 
stris  nobis  prajbendum  .  Eadem  etiani  oratione  o- 
stenJebatur ,  Cliiistum  esse  nostrum  Mediatoreui  , 
&  intercessorem  apud  suuin  Patrein  ;  ac  demuin 
Ciiristus  oravit ,  ut  stias  j)assionis  fructus  crucifi- 
jcoribus  applicaretur  . 

145.  Objic.  iillimo .  Cluistus  non  poluit  grati- 
tudinem  condignam  ,  &  aBijuivalentPin  Deo  ledde- 
re  pro  beneficio  incarnationis  accepto :  ergo  niulto 
minus  jiotuit  condignam  Deo  satislactioiiem  oderre 
pro  peccatis  nostris  .  Consequens  est  inanifestum  , 
quia  plus  est  coinpensare  debitum  ex  justitia,  qnain 
gratiini  se  exliibere  pro  beiienccnlia  :  ergo  si  hoc 
non  jjotuit  Christus  ,  ncc  potnit  aliud  .  Prima  au- 
tem  antecedens  projiositio  probatiir  ex  eo ,  quod 
Christus  pro  gralitudine  nou  potuisset  reddere  nisi 
opera  finila,  saltem  in  genere  pliyjiico:  beueficium 
autem  incariiationis  fuit  in  onini  genere  iiifinitum. 

1 46.  Resp.  primo,  neg.  cons. ;  ut  enim  sapien- 
ter  docet  vS.  'riionias  2.  2.  quaest.  106.  art.  6.  , 
Jioc  iuterest  inter  satisfactionein  ,  quae  opus  justi- 
tiae  est ,  &  recnn)j>ensalionein,  qua*  fit  ex  gratitu- 
dine  ;  quod  ille  ,  nni  beneficiuin  accepit  ,  ad  hoc 
,,  obligatur  ex  debito  lionestatis  ,  ut  similiter  ali- 
5,  quid  gratis  impeiidat .  INoii  autem  videtur  ali- 
5,  quid  gratis  impeiHiere  ,  nisi  excedat  quantita- 
,,  tein  acrepti  beneficii;  quia  quamdiu  reconipen- 
,,  sat  iniiuis,  vel  aequale  ,  non  videtur  facere  gra- 
„  tis  ,  sed  rcddere  ,  quod  accepit .  •'  Ulterius  iu 
resp.  ad  i.  bene  observat  S.  Doctor,  in  recorn- 
pensationem  beneficii  magis  esse  consi  leranlum 
affectuni  ^  guam  e(fecluni ;  uiide  pooit  exenij)lum 
filii ,  qui  effectu  iion  j)0test  recompeusifre  beuefi- 

homines  in  crucifigendo  Filiuin  sauni  deli</uerunt ,  r/i/a- 
re  in  transgrediendo  priinum  ejus  pr^cepUim  pnmi  qa- 
stii  .'  Quod  si  taiituin  fuerat  iltud  /Id^t  pnccwiiiii  ^  tit  ex- 
piari  non  posset  y  nisi  morte  Clinsti ,  i/nain.erpiii!ioneiit 
halebit  ipsum  homicidium,  t/uod  in  Christum  coininis- 
sum  estf  Apiul  S.  Rt-iiiardiim  in  Traci.  de  eiTorihns 
7\h.ielardi  cn|i.  8.  Hnic  aiitein  ((ti.TSiioni  S.  l'nt' r  re- 
sponrlet  ,  li.inc  ex|)i.Uionim  fnisse  ipsuin  Sanguinein  f 
qiiem  /uderunt  ,  CT  intprpellalionem  ipsius  ,  i/uein  occi- 
dertmt  ...   Fait   \-ero  Sunguis  ,  i/ui  effusuf  est ,   tum  tnttl- 


cium  viti; ,  sihi  datiB  a  pirerHibni :  ,^  Si  diitem 
.,  alteiidamus  ad  ipsain  voluiitaf^jn  d  inli'*  ,  &  re- 
„  tribuentis,  sic  pnlesi  filiiis  aliquid  iiidjtn  j^atrt 
„  retribuere  (  ut  Seneca  dicil  Ivib.  III.  de  /wne- 
„  Jiciis  c.  29.  &  seq.  )  Si  tarrien  non  pn^-set  ^ 
„  sufficeret  al  gratduhncm  recompensandi  to- 
„  lunlas  .  "  Ex  qiia  S.  'ihoniae  doctrina  duo  e- 
liciuiitur  j)ro  solutione  propoNii^  dilhcultatis,  fri- 
mo  euiin  vcriun  iion  est ,  si  (^hristus  iion  poterat 
a»quivalenleiii  gratitudinem  Deo  exliibere  pro  be- 
neticio  incamattonis ,  multo  rninus  j)otU!s«>e  coii- 
dignam  j)ro  nostris  peccatis  Deo  cxhibere  salisfd- 
ctionem  .  Secundo  etiain  faisuin  est  ,  nou  j)otui$- 
se  Christtim  condignain  Deo  exhibere  gratiludineia 
j)ro  beneficio  incariialionis  ,  qtiid  etiainsi  noii  j)0- 
tuisset  in  effeclu  ,  poteral  taineu  in  affectu  ^  & 
voluntate  . 

147.  iiesp.  Secundo ,  Christum  recompensass* 
heneficium  incarnationi»  ,  quia  Verbuin  divinnii» 
obtulit  seij^suin  Patri  ,  quae  oblatio  qnainqudm  ex 
j)arte  liumaiiitatis  finita  esset ,  iiifinita  tauien  erat 
propter  diguitaiein  personae  otfereutis  1 

PROPOSITIO  II. 

Satisfactio  Christi  fuii  perfecta  ad  omneni 
justiLux  rigoreut  {a)  , 

i^S.Lrnh.  Ut  satisfactio  Jesii  Christi  dicatur 
facta  ad  oninem  jusliliae  rigorem ,  quinque  requi- 
runtur  :  primo  ut  sit  aequivalen»  :  secundo  ,  ut  sit 
ex  bonis  j)roj)iiis:^  terlio  ,  ut  hasc  bona  non  sint 
alio  titalo  debita  :  quarto  ut  sit  ad  alterum  :  de- 
mum  ,  ut  iii  ea  nihil  gratuitum  intergit  .  Afqui 
hasc  omnia  in  Christi  satisfaclione  inveniuntur : 
ergo  &c. 

149,  Prima  minoris  pars ,  scilicet  Christi  satis- 
factioneni  fuisse  cequii-alentem  ,  innno  &  sujipra- 
hundantem  ,  nova  demonstralione  nonindiget,  cum 
fuerit  m  superiore  jiropositioiie  luculenter  osteii«a . 

I  5o.  Altera  aiilein  pars  ,  quod  satisfactio  Chri- 
sti  fuerit  ex  boTiis  propriis  ,  eviden«i  est .  Jesns  e- 
niin  Christus  pro  nostris  peccatis  obtnlit  suum  cor- 
pus  ,  suum  sangiiinein  ,  &  aniinam  suam  :  Corpus 
meum  ,  inquit  ajxid  Isaiani  Lib.  6.  deli  perru- 
tientihus  .  ht  Joann.  X.  1 7.  ^^0  pono  animam 
fneam  ;  &  anlea  vers.  11.  Fgo  sum  pasior  ho- 
nus  .  Bonus  pastor  animam  suam  dat  pro  oyi- 
bus  suis  , 

i5i.  Sequitur  terlia  rigorosas  satisfaclionis  cori- 

di- 

lus  ad  ignoscndum  ,  tit  ipsum  quoi/ue  peccatnin  maxi- 
tiitim  ,  (/110  JuC  nm  est  ,  tit  effunderetur ,  deteret  . 

(a)  Htc  jironositio  est  conTi  Scotistas  j  ciMihiis  et- 
iam  favft  Cira.  Jo.  ne-Liii;o  Pe  Af)-sterio  Inc.  Disj). 
lil.  Seci.  10.,  uJ>i  jTobire  nititiir  ,  satis/actionem  Chri- 
sti  ,  licet  /uerit  ri^orosa  ,  tjiioad  xi/uii-alentiam  ,  O" 
condignitutem  pretii  aS.udtiti ,  nnn  lamen  futst'  riL;oro- 
sain  quoiid  miidum  solutionin  ^  std  indiguisse  ali</uu  libe- 
ra  gralia  Dei . 


224 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  IV.  CAP.  IV. 


ditio  ,  quod  nempe  sit  ex  bonis  indebitis .  Ciim 
vero  in  siiperiore  propositione  ostensum  fiierit , 
Cliristi  satisfactionein  ,  nednm  suflicientem,  sed  & 
siiperabundaiitein  fuisse  ,  sequitur  manifeste  ,  ean- 
dens  fictam  esse  ex  ejusdem  Christi  bonis  indebi- 
tis  .  Et  ulterius  (>hristi  satisfacieiitis  persona,  cum 
divina  fuerit ,  Patriqne  onuiiiio  aequalis,  nemini 
quidquam  absolute  debebat:  assumpsit  ergo  debi- 
ta  iiostra  ,  pro  quibus  satisfaceret  ,  non  sua  ,  quae 
nulla  JKibebat . 

i52.  AHqna  ridetur  difficultas  in  quarta  satis- 
fartionis  conJitione  ,  ut  sit  ad  alterum  ,  cum  ne- 
1110  possit  sibi  ipsi  satisfacere;  &Christus,  utDeus, 
cou  minus  peccatis  hominum  laesus  fuerit ,  quam 
Pater  ,  &■  Sj)iritns  Sanctus  . 

i53.  Haec  tamen  obiectio  etiam  ab  adversariis 
dilui  debet ,  qui  sin  minus  perfectam  ,  &  ad  stri- 
clos  juris  apices  exactam  ,  saltem  aliquam  veram 
satisfactionem  fuisse  Deo  a  Jesu  Ciiristo  pro  nostris 
culpis  exhibitam  contra  Socinianos  fatentur.  Haec 
auteni  satislactio  ,  cnjnsmodi  ea  sit  ,  debuit  fieri 
ad  allerum  ,  cuin  nemo  possit  sibi  ipsi  satisfacere. 

1 54.  Ad  hanc  igitur  difMcultatem  tollendam  ce- 
teris  probabilior  videtur  iliorum  responsio ,  qui 
duplicem  in  Christo  personam  ,  non  realiter  ,  ut 
biasphemabat  iXestorius ,  sed  virtualiter  tantum  , 
&  moraliter  distinguunt ,  quatenus  in  eo  duplex 
erat  natura ,  duplex  voluntas,  .duplex  operatio  : 
bauc  autcm  distinctionem  virtualem  ,•  &  moralem 
sufficere  ,  ut  Christus  non  sibi  ipsi ,  Sed  Iteri  sa- 
tisfecerit ;  nimirum  Verbum  divinum  ut  subsisteiis 
in  natura  humana  Deo  satisfaciebat  ;  &  ipsum 
\  erbnm  divinum  ut  subsistens  in  natura  divina  , 
eamdnn  satisfactionem  acceptavit  .  Sic  etiam  Chri- 
Stus  Dominus  in  humana  natura  sacrificium  sui 
ipsius  Deo  obtulit ;  idemque  Christus  in  natura 
divina  sacrificium  oblatum  acceptavit  .  Verus  ille 
jrtediator ,  inquit  S.  Aug.  L.  X.  de  Civ.  Dei  cap. 
20.  ,  inqucintum  servi  Jormam  accipiens  ,  me- 
diator  effectus  est  Dei ,  &  hoyninum  homo  Chri- 
stus  Jesus ,  cum  in  Jorma  Dei  sacrijicium  su- 
77mt ,  cum  quo  &  unus  Deus  est ,  tamen  infor- 
ma  serii  sacrijicium  maluit  esse ,  quam  sumere . 

155.  Inst.  Sailem  Christus  non  pottiit  satisface- 
re  pro  culpa  suorum  crucifixorum  ;  hi  eniin  pec- 
carunt  contra  ipsum  Christum  ,  ut  Deum  ,  &  ut 
hominem  ;  adeoque  debuisset  Christus  etiam  sibi 
ipsi ,  ut  homini ,  satisfacere  . 

1 56.  Resp.  ,  peccafa,  quae  contra  homines  pa- 
trantur ,  semper  includere  offensam  Dei  ;  sicut 
peccata  in  Spiritum  sanctum  totam  offendunt  An- 
gustissimam  Triadein  .  Christus  ergo  etiam  pro  hoc 
suoruin  hostium  peccato  satisfecit  ;  quatenus  illa 
inaxima  injuria  sibi  irrogata,  erat  etiam  niaxima 
offensa  Dei  . 

157.  Lx  dictis  demum  seipsa  fluit  postrerna  con- 
ditio,  nihil  in  Chrisli  satisfactione  gratuito  supple- 
tum  fuisse.  Cuui  enim  hasc  satisfactio  plena  fue- 
rit ,  &  superabuudans  ,  non  potuit  Deus  eaindera 
iiou  acGeplare  .  Et  quamvis  Deus  ex  puia  sua  lui- 


sericordia  ab  aeterno  decreverit ,  Filium  snum  mft- 
tere  in  hunc  mundum  ,    ut  noster    fidejussor  ,    & 
mediator  esset ,  non  tamen  ex  hoc  sequitur,  ejus- 
dem  noslri  fidejussoris   siitisfacticnem   fuisse  ex  so- 
la  misericordia ,    &  non  etiam  ex  stricta  justitia  . 
Sicuti  ex.  gr.  ,  si  cui  ablatus  sit  equus  ,  pofest  ab- 
solute  non    acceptare    recompensationem    in  pecu- 
nia  ;  si  tamen  eam  acceplet  ;     &   fur   pro  equo  a- 
blato  justum  ,   immo  &  superexcedens  pretium  of- 
ferat  ,  dicitur  eidem  ex  plena  jnstitia  satisfecisse  ; 
iieque  furi  aliquid  gratis  remissum   fuisse  :  prapci- 
pue  autem  si   restitutio  equi  facta  sit  impossibilis. 
I  58.  Sacrae   eliam   lilterae   aperte  insinuant  Chri- 
sti   satisfactionem    fuisse    ad  justifiae    ri_gorem  ;     ut 
cum  dicunt  Rom.  lil.    25.  ;     Qi.em   (  Christum  ) 
proposuit  Deus  propitiationem  per  Jidem  in  san- 
guine  ipsius  ,  ad  ostensionem  justitioe  suce  .     Et 
c.  V.   18.  Sicut  per  unius  dellctum  in  omriesho- 
inines  in  condemnationem  ,  sic  &  per  unius  /u- 
stitiam  in  omnes  homines  in  justificationem  . 

iSg.  Hinc  etiam  plerique  sancti  Palres  post  S. 
Augustinum  Lib.  XIII.  de  Trin.  cap.  i3.  T.  VIIL 
bene  observarunt  ,  Salvatorem  nostrum  voluisse 
vincere  diabolum  ,  non  polentia  ,  seA  justitia  ,  vi- 
delicet  justum  pretium  solvendo ,  ut  nos  ab  ejus 
caplivitale  redimeret .  Jd  dominationem  diaholi 
destruendam  ,  inqiiit  S.  Leo  Serm.  XII.  de  pas- 
sione  Domini  ,  masis  usus  est  justitia  rationis  , 
quam  potestate  virtutis .  Et  S.  Gregorius  Papa 
lib.  27.  Moralium  c.  5o.  ita  de  Chrislo  loquitur: 
,,  Fecit  pio  nobis  sacrificium:  corpus  suuin  exhi- 
„  buit  pro  peccatoribus,  victimain  sine  peccato  ; 
„  quae  &  humanitate  mori  ,  &  justitia  mundare 
5,  potuisset  .  " 

160.  Obj.  primo.  Christus  Dominus  nihil  lia- 
bebat  propriuin  ,  cum  omuia  ipsi  tradita  fueriut 
a  Patre  Vlatth,  XI.  27.  Omnia  ,  inqin't  Christus  , 
mihi  tradita  sunt  a  Palre  meo :  nihil  ergo  ex 
propriis  bonis  poterat  Christus  in  satisfacliouem 
Patri  olfVrre  . 

161.  Resp.  ,  Omnia  quidem  fuisse  Jesu  Christo 
a  Patre  donata  ,  ita  tamen  ut  sub  ejus  dominio  , 
&  potestate  essent  constituta  ,  unde  sua  proprie  vo- 
care  poterat ;  adeoque  de  suis  satisfactionein  Patri 
ofFerre  .  Veluti  cum  Princeps  alicui  subdito  ali- 
quid  donat ,  id  in  ipsius  potestatem  transit ;  &  sub- 
ditus  ex  eo  potest  eidem  Principi  debituin  velsuum, 
vel  etiam  alienuin   solvere  . 

i6q.  Ulterius  prae  oculis  hic  semper  haben- 
dum  est,*rion  hic  agi  de  aliquo  debito  reali  ,  ut 
est  debitum  pecuniarum,  aut  aliaruin  rerum  ;  sed 
de  reoompensalione  honoris  propter  offensam  Deo 
irrogatam  per  uostras  culpas  :  Iiacc  autem  recom- 
pensatio  facta  per  salisfactionem  oblatain  a  perso- 
iia  ejusdem  dignitatis  fuit  oinnino  aequalis  ,  & 
ad    justitiae  apices  . 

i65.  Inst.  primo  .  Opera  ,  quibus  Christus  satis- 
ferisse  dicitur  ,  tota  ex  Dei  gratia  pendebant ;  nem- 
pe  primo  ex  unione  hypostatica  quae  mere  gratui- 
ta  luit,  ueque  ulla  ratioue  pioinerita  (  V^jd.  sup. 

num. 


DE  rERFECT. 

nt^m.  4^9«  )  >  ^einde  etiam  ppndebaul  ex  gratia  a- 
ctiiali  ,  qiur  cst  ad  siiigiilos  actns  hoiios  nectssaria  . 

164.  Aosj). ,  allata  nnionis  liypostalic.e  ,  alia- 
riimqMe  gratiaruin  dona  ila  propria  Jesu  Cliristi 
facta  fuisse ,  iit  ex  iisdeiii  tainrpiain  ex  propriis 
potnerit  Deo  Patri  propter  iniquitates  uoslras  vere 
salisfacere,   nt  supra  n.  i 'io.  ^  )5i,  exposuimns  . 

i65.  Inst.  secundo .  Iliccomnia  dona*Jesn  Cliri- 
Bto  collata  semj)er  remaiH-bant  Dri  jnpremo  donii- 
l)io  subjecta  :  silisfarlio  igitur  Deo  ex  IiujusinoJi 
«lonis  exbibita  vere  ,  &  proprie  non  crat  ex  bonis 
Jesu  Cliristi  pvopriis  ,  sed  ex  bonis  ipsius  Dvi  , 
I)eclaratur  ant.  Principiuin  ,  uiide  opera  Cliristi 
eatisfactoria  oriebantur  ,  trat  lumiana  cjusrb-in  na- 
tiira  ,  in  qua  pnssus  ,  &  niortuus  est  ;  sed  Iiumaua 
Christi  natura  tota  erat  su))  doininio  Dei :  erz^o  &o. 

166.  Kesp.  primo  .  Si  j)roptcr  absoliUnm  ,  & 
^euerale  dominiuui  Dei  non  potuisset  Jesus  Cliii- 
slus  ex  propriis  eidem  Deo  satisfacere  ,  nec  ullus 
liomo  posset  alteri  condignam  pro  illata  ortensa  ta- 
lisiacliouem  exhibere  ;  quodcumqne  eniin  ille  per- 
sonaB  otfeuScTB  prasstaret  ,  semper  esset  ex  iis,  quae 
«upremo  Dei  dominio  S'ibdur)tur  ,  &  qure  etiam 
siiie  ejusdein  Dei  ijifluxu  ,  &  cijncursn  etficere  non 
potest  .  Neino  autem  dicet ,  liac  de  caiisa  non  pos- 
•ae  homincm  qui  laesit ,  personae  laesae  veram  sa- 
tisfactioiiein  ad  justilioe  rigorein  praebere  j  crgo  e- 
(iain  &c. 

167.  Hesp,  2.  ,  acliones  Cliristi  salisfactorias  , 
quamvis  essent  sub  generali  ,  &  infinito  domiuio 
Dei  ,  a  quo  omuia  creata  df'|)ei)dcnt  ,  fuisse  tamen 
eliam  sub  doiniuio  parliculari  Jesu  (Jliristi  ,  a  cu- 
jus  libera  voluntite  procedebant  ;  &  in  cujus  pro- 
pterea  potestate  erat ,  ea  opera  elirere,  vel  noa 
elicere,  cademque  pro  nostris  peccafis  apterno  Patri 
ol^erre  ,  vel  non  offerre  .  Qnod  qiiidam  Theolngi 
iK)n  inepfe  explicant  exemj^Io  dominii  suprenji  , 
quod  Princeps  habet  in  oinuia  bona  sua»  ditionis, 
qnin  tamen  hoc  supremuin  dominium  tollat,  aut 
lccdat  singulorum  civiuin  parliculare  dominium  , 
veramque  uniuscujnsque  subditi  snarum  rerum  pro- 

})rietalem  .  Nain  etiam  causae  universaics  non  tol- 
unt  ,  aut  laedunt  ,  actiones  causaruin  particula- 
rium  ,  quoR  i])sis   in  operando  subsunt. 

1G8.  Addunt  alii  ,  dupliciler  actioues  Jesu  Chri- 
sti  considerari  oportere  ,  scilicet  prir/10  iu  esse  phy- 
sico  i  &  hoo  modo  esse  universali  dominio,  &  in- 
fluxui  Dei  oinnino  subjectas  ;  sectindo  autem  in 
«ssf  morali  ,  iiempe  secun:lum  valorem  infinitum  , 
qui  in  eas  ex  divino  supposilo  reduiidabat;  &  Iioc 
inodo  ,  cnm  principium  earumdem  elicitivum  (juod 
sit  ipsa  Verbi  persona  ,  eas  non  subdi  dominio  a- 
licui  exteriiO  ,  &  snperiori  ,  cuin  Verbum  ipsum 
sil  Patri  consnbstantiale  ,  &  perfccte  aequale  .  Cum 
autein  opera  Christi  satisfarloria  considerari  debeant 
nou  iu  e.<se  phjrsico  ,  sed  in  esse  inorali ,  ita  fuis- 
se  Salvatoris  propria  ,  ut  iisdcm  veram  ,  &  adae- 
quatam   pro  iujuria  coinpensatiouem  otterre  possel . 

169.  Inst.  tertio  .  Ipsa  enlilas  pliysica  operalio- 
Oazzatiigii  Theol,  Toin,  V. 


SATISFACT.  !i55 

num  Christi  erat  ad  salisfaclionem  neces9aria :  cr- 
go  si  harc  iioii  erat  propria  CJirisii  ,  sed  siibjecta 
supreino  Dei  doininio  ,  Cliristi  satiifaclio  non  fuJt 
ex   propriis  , 

170.  lU-sp.  ,  physicam  CI)ri»li  operatioiuim  en- 
titatein  fuisse  necessariam  ,  veluti  quid  pr;rsuj)i)o- 
situm  ,  non  vero  ut  ipsam  formain  satisfaciionis, 
cu|u»  valor  ex  dignilate  personar  repelebatur;  ((iiani- 
obrem  atlcnla  sola  physica  actionum  entitale  noti 
fuissct  «atisfictio  Chrisli  perfecla  &  adar;quala  j  fiijt 
autein  perferla  ,  ifc  adar-iiuata  ,  speclato  valore,  6z 
pretio  ex  dignitate  persouar   profluente  , 

171.  Insl.  ([•larlo  .  Ipsa  dignilas  j>erson»»;  diviiMB 
erat  ab  aeterua  l'alris  generalione  derivata  :  ergo 
ilcm  vaJor  ,  &  preliuin  operuin  Jesu  Clirisli  noii 
erat  ex  propriis . 

inf.,  Ilesj).  Iianc  person.T!  divinaf!  infinilam  di- 
gnilateiu  csse  quidem  acceptam  a  ratre  j>er  wter- 
iiam  geueralionem  una  ctiin  ijisa  Fatris  nainra  ; 
sed  faclain  esse  propriam  Filio  ,  &  indcpendenlem  , 
quemadmodum  est  in   ijjso  falre  . 

175.  Obj.  secunJo  contra  tertiam  verap,  satisfa- 
ctionis  conditionem  ,  ut  scilicet  sit  ex  bonis  in  le- 
hitis  .  Oinnia  Jesu  Christi  opera  erant  Deo  mtiltis 
titulis  debita  ,  siculi  &  nostra :  ergo  non  potuit  sa- 
tisfacere  Deo  ex  indebitis . 

174.  Resp.  ,  omnes  Cliristi  operatioi>cs  ,  qnan- 
tum  ad  physicain  entilatem  ,  fuisse  Deo  debitas 
titulis  depeudt?i)tia5  ,  obedientiae  ,  religionis  ,  grati- 
tudinis  &c.  sed  non  quantum  ad  valorein  ,  &  ])re- 
tium  ,  quotl  in  easdein  operationes  ex  dignitale  in- 
finita  j>erson3e  cperantis  diman-.bat  .  Sul>  har  ati- 
tcin  rations  sola  dicilur  Jesu  Ciirisli  salisfaclio  as- 
qualis,   perf<!cta  ,  &  adaequata  . 

175.  Obj.  Icrtio  .  Sali-ifaclio  Chri^i  dependebat 
n^axiina  ex  parle  a  Dei  inispricordia  ,  qua  sola 
j>ermolu9  fuit  ad  Filium  suum  nnigenitum  nobis 
dandum  ;  cum  ex  lola  juslilia  j)Oluisset  hunc  no- 
strum  Kedemptorem  uobis  negare  ,  ik  nos  in  ])ro- 
merita  damnatinne  deserere  .  Prima  ergn  hujus  re- 
demjitionis  origo  est  gratuita  ,  adeoque  &  ij)sa  sa- 
tinlartio   nononmiuo   fuit   <■  d  justili.-r  a])ires   exarta  . 

17G.  Ilesj).  ,  Inrarnationem  Verbi  fuisse  rnndi- 
tionem  necessariam  ,  &  ])r<Tsupj)Ositain  ad  juitjin 
&  condignam  salisfarlinnem  :  ea  autem  praesUj)jio- 
sifa  j>robamus ,  eamdein  salisfactionem  fuissc  e- 
xartain  ad  omnein  juslitiaR  rigorem  ,  (|')amo!)rein 
dici  j)otest  ,  Christi  Doinini  missioncm  luisse  do- 
niim  jiure  graluilum  a  divina  miNf-rirordia  iiobis 
collatum;  Chrisii  autem  satisfactionrin  fuisse  o]>us 
juslitife  ,  quod  Deiis  non  jioleral  iioii  acceplare; 
ac  j>roj>terea  haiic  Chrisii  sati-ifarlinnem  esse  resj^e- 
clu  nosfrum  iufuiilain  (Ihrisli  nharitalein  ,  respectu 
aulem  Dei  perfectani  justiliam  . 

177.  Iiist.  j)rimo  .  Krgo  ex  hac  dortrina  seqni- 
tiir  ,  Drum  graluito  illiul  dedisse  ,  quod  ad  (i</»i- 
tum  solvendum  erat  iiecessariuin  :  Imc  au'tem  inllit 
verain  ,  &  accuratam  jusl.-c  salisfartionis  notinncm  . 
(^iitiuadinoduin  si  credilor  donaret  debitori  illain 
»9 


n'i6 


DE  mCARN.  SECT.  11.  DISS.  IV.  CAP.  V. 


peciiniam  ,  qiiae  necessaria  est  ad  expiingendiiin 
debituui ,  vere  &  proprie  diceretiir ,  gratuito  re- 
jnisisse  ipsuin  debituui. 

1 78.  Resp. ,  id  veruin  esse  respectu  nostrum ., 
quibus  certe  ex  sola  diviua  liberalitate  debituin  re- 
jnissum  fuit ;  non  autein  respectu  Jesu  Cliristi ,  qut 
pro  nostris  debitis  Patri  abunde  satisfecit ,  daado 
aoiniaiu  suain  pro  nobis  «  Unde  vere  dici  potest 
cuin  Apostolo  Koin.  III..  24«,  »os  esse  justificalos 
gratis  per  gratiarn  ipsius  (  nempe  Dei  ) ,  per  re- 
Aemptionein  ,  quce  est  in  Christo  Jesu  .  Et  siinul 
plene  fuisse  diviiiae  justitiae  salisfactum  per  eim- 
dem  Jesuin  Christum  ,  quein  proposuit  Deus  pro- 
pitiationem  per  Jidem  in  sanguine  ipsius  ,  ad  o- 
.stens-ionem  justitice  suce , 

I  79.  Iiist.  2.  1'otuisset  Deus  noii  acceptare  lianc 
Christi  satisfactionem  pro  nostris  deliclis :  quemad- 
modum  creditor  potest  absolute  recusare  alterius 
vadimonium :  ergo  semper  in  Christi  satisfactione 
aliquid  xelucet  ex  parte  Dei  mere  gratuitum  . 

180.  Resp.  ,  utique  potuisse  Deuin  ex  snae  ju- 
^stitiae  juribus  non  mittere  Filium    suum  ad   redi- 

niendum  nos  a  peccatis ,  v.t  jam  ssepe  dictum  est: 
sed  posita  hac  misericordi  vokuitate,  non  potuisse 
recusare  satisfactionem  sibi  a  Filio  exhibitam,  ut 
iinperfectain  ,  &  inaequalem  ;  cum  reipsa  fuerit  & 
sutiicieus,  &  superabundaus,  &  juxta  strictum  ju- 
.stitiae  rigorem  . 

Quoeres  primo  ,  an  valor  satisfactionis  Jesu  Chri- 
sli  fuerit  simpliciler .^  &  intrinsece  infinitus? 

181.  Negatit  Scotislae  ,  duce  Doctore  subtili,  qui 
in  3.  lib.  Sent.  Distinct.  19. ,  &  20.  vult ,  satis- 
iacLionem  Christi  fuisse  finitam  ;  tum  quia  fuit  pro 
remissione  «umeri  finiti  peccatoruin  ;  tum  etiam  , 
quanquani  pro  numero  peccatorum  infinito  ,  fuis- 
set  tamen  talis  ex  sola  gratuita  acceptione  divina  . 

182.  Oppositum  docet  S.  Thomas  5.  P.  qu.  48. 
art.  I.  ad  5.  inquiens  ,  dignitatem  carnis  Chrisli 
non  esse  aestimandam  soluin  secunduin  carnis  na- 
turam  ,  sed  secundum  personam  assumeutem  ,  iu- 
quantum  scilicet  erat  caro  Dei  ,  evc  cjuo  hahehat 
aignitatem  injinitam  .   Angelico  autein  subscribunt, 

firaeter  eius  discipulos  ,  plurimi  alii  graves  Theo- 
ogi,    ut   haec  seulentia  non  solum  ,pia ,    sed  pene 
.cominunis,  &  ceita  sit.. 

i83.  ]d  vero  mnltis  rationibns  suadevi  potest ; 
sed  haec  sufficiat ,  quam  S.  Thouias  mojc  laudatus 
^nsinuat.  Valor  satisfactionis  Christi  desi\mi  debet 
a  diguitate  persouas  satisfacientis  ;  quemadinodum 
inter  honnnes ,  quo  diguior  est  persona  se  humi- 
lians  ,  &  patiens  pro  reparanda  injuria  illata  Re- 
,gi  ,  eo  major  satisfactio  reputatur  .  Sed  dignitas 
personae  Christi  huiniliati  ,  patientis,  &  morientis 
pro  uostris  peccatis ,    est  infinita:    ergo  etiam  &c. 

(a)  IVbgister  sententiariim  in  Lib.  I7T.  initio  Dist. 
XVIII.  aiiqnos  memorat,  (jni  Cliristuin  sibi  nihil  ine- 
niisse  volebant  ,  sed  lanttim  nobis  .  Honiin  errorem  a- 
dojHavit  Calviniis  Lib.  II.  Instit.  c.  17.  ^.  6.,  iibi  ino- 
re  suo  Scholasticos  Jiniu  curivsitatis  ,    &    temeritutis 


Operae  auiein  pretium  iion  arbitror,  eas  hibtiles  diffi- 
cultates  euodare  ,  quas  aculi  Sootistae  coutra  hauc 
comiiumem  fere  aliorum  Scholasticormn  senteutiau» 
«xcitarunt  ;  quas  quisque  pro  lubitu  apud  utrius- 
que  scholae  'J^heologos  invenire  poterit . 

Quaeres  secundo  ,     e>:  qua  justitia  Christus    pro 
nostris  peccatis  satisfecit* 

184.  Riesp. ,  satisfecisse  ex  iustitia  commntati- 
va  ,  qua  tautuin  iiouorih  Deo  sua  morte  reddidit , 
guautum  illi  fuerat  un.«,tris  otteusis  ablatum:  uude 
Apostolus  ad  Coloss.  JI.  i4.  ,  de  beueficiis  loqueus 
iiobis  a  Servatore  nostro  collatis  ,  Delens  ,  iuquit, 
quod  adv-ersum  nos  erat  ,  chirographum  decreti , 
quod  erat  contrarium  nohis  ,  &  ipsum  tulit  dts 
medio  affigens  illud  Cruci :  „  per  quam  satisfa- 
„  ciens  Deo  tulit  peccatum  nostrum  ,  "  ut  com- 
mentatur  S.  Thomas  in  huuc  locum  .  Hinc  est  et- 
iam  ,  quod  in  sacris  paginis  satisfactio  Cluisti  vo- 
catur  emptio,  redemptio  ,  &  solutio  pretii  j  quae 
noinina  proprie  spectaut  ad  justitiam  commutativam* 

i85.  Quamvis  veroChristi  satisfactiodicatur  pro- 
,prie  actus  justitias  comanitativae  propter  aequalein, 
immo  superabundantem  solutionem  debiti  Jiostri^ 
nou  tamen  propterea  aWae  virtutes  excluduntur ; 
praecipue  autein  virtus  charitatis  ,  quam  S.  l^au- 
ius  vocat  nimiam  ad  Ephes.  II,  4«  inquieus:  Deus 
autem  ,  qui  dives  est  in  misericordia  ,  propter  ?ii- 
miam  charitatem  suam ,  qua  dilexit  nos  &c.  I- 
dem  autein  Ajiostolus  ad  Gal.  II.  29.  uos  docet , 
hanc  Christi  niiuiam  charitatem  non  solum  omnes 
in  conamuui  respexisse  ,  sed  singulos  etiam  in  par- 
ticulari :  Dilexit  me  ,  inquit ,  &  tradidit  semet~ 
ipsum  pro  me  .  Magna  quoque  Christus  Domiuus 
nobis  reliquit  exempla  omniuin  aliarum  virtutum, 
hutnilitatis ,  qua  cum  in  forma  Dei  esset,  exinanivit^ 
&.  huniliavit  semetipsurn  .^  tum  obedieutiae  nsque 
ad  mortem  cruci^  ,  patieutiat; ,  mansuetudiuis  ,  &c. 

CAPUT  y, 

De  Christi  merito* 

186.  Jcjx  quo  Christi»  pro  nobis  aeterno  Patri 
satisfecerit  ,  recte  consequitur,  etiam  nobis  prome- 
ritum  fuisse  oinnia  ea,  quae  ad  remissionem  pec- 
catorum  ,  ac  recouciiiationem  cum  D«o  ,  atque  aA 
salutem  consequendain  suut  uecessaria  ;  qua  de  re 
nulla  videtur  esse  apud  Theologos  coutroversia , 
nisi  fortasse  ad  ipsius  meritmn  una  cum  libertate 
compoueudum  ;  de  qua  conciliaLione  in  cap.  sequ. 
diligenter  tractabimus  .  Sed  ab  aliquibus  negatum 
fuit ,  Christum  sua  obedieiitia  ,  aliiscjne  sublimi- 
bus ,  atque  heroicis  virtutibus  aliqnid  sibi  ipsi  me- 
ruisse  {a)  .     Nos  auteui  doctriuain  S..  Tljoinae  se- 

qne- 

acciisat ,  8c  jiost  ijisnm  efiim  non  pmci  ejiisdera  Se- 
ct.T  ,  non  tamf-n  oiimes  ,  Zincliiiis  enim  nnn  seinel  as- 
serit  ,  Cbrisniin  sn.i  obfdientia  Sc  sibi  ,  &  nobis  pro- 
meriiisse  vitam  rPteru.im  .  Sic  T.  VIII.  De  Fte/.  Chr. 
12.  aphor.  i5.  >  cui  sentenlisB  siibscritit  etiam  Jo.  I'i- 


DE  PERFECT.  SATISFACT. 


a^.j 


qiTemnr  5.  P.  q-  'O'  '"»>■'•  ^«5  ^  Quy^tt.  XXiX. 
^•e  verit.  arl.  6.  &  7»  ,  slatiieiite» ,  Jesiiiii  Cli  istifin 
l)f>ii  soliiin  Mohis  (111(1  J)eo  reroiiciliatitjiuMii  ,  ac 
grutiaiii  ac+opliniiis  sua  p.i-.sione  ,  &  inorlc  (>h!i- 
iiui^se,  sed  sibi  eliain  ipsi  quicdam  ineriiisse;  uu^ 
de  sit 

P  R  O  P  O  S  I  T  I  O       I» 

Christus  Dornlnus  humanis  suis  actionibus 
(juul  sibi  promeruit, 

1B7.  Lrob.  primo  hiciilentis  vetcris ,  ac  novi 
fosderis  oraculis.  Psalnio  II.  Pater  ^sternus  Filio 
suo  dicit:  Po.stula  a  me ,  C>  daho  tibi  gentes  ha;- 
redttatein  tuam  ;  ilem  Ps.  99  I)e  torrente  in  vla 
iibet  ,  propterea  exaltahit  caput  ;  &  Is.  LIII.  1  i.;. 
Pro  eo  quol  laboravit  anima  ejus  ,  i-idebit  ,  Cb' 
saturahilur  .  Iteiii  J^ucaB  XXI V.  2C.  Cliristus  ipse 
duohus  Discipulis  euntibus  in  Emmaus  dicebat: 
^onne  hcec  oportuit  pati  Chrislum  ,  &  ita  intra- 
re  in  gloriam  suam  ?  Gloriam  neinpe  corporis  , 
quain  per  resurrectionem  a  inortuis  jam  obtinue- 
rat  ,  &  aliam  ,  quain  per  ascensioiiem  iii  caelum, 
ac  propagationem  suae  doctrinae  toto  orhe  terrarum 
adepturus  erat .  Unde  etiam  ilJa  vox  Apocal.  V. 
12.  Dignus  est  agnus ,  (jui  occisus  est ,  accipere 
yiriutem  ,  diiinitatem  ,  &  sapientiam  ,  &-  Jorti- 
tudinem  ,  ^  gloriam ,  &  btmedictionem  ,. 

}88.  Id  ipsum  confirmat  Aposiolus  atJ  I-^hilip. 
JI.  Q.  ,  ubi  postquain  conimemorasset  Christi  hu- 
militatem  ,  &*  obedientiam  ustpie  ad  mortein  cru- 
eis ,  ita  infert :  Propter  quod  Ci)'  Deus  exaltavit 
ilium  ,  &■  donavit  illi  nomeri,  quod  est  super  o- 
mne  nomen  &c.  Quae  ApostoJi  verba  ita  puJchre 
romniMitatur  S.  Augustinus  Tract.  94«  i"  Jo»  T. 
]II.  Hutnihtas  passionis  charitatis  est  meritum ; 
claritas  humilitatis  est  prcemium.  Christus  ergo 
aliquid  suis  virtutibus  sibimetipsi  in  hac  vita  pro- 
nieruit . 

i8g.  Neque  audiendus  est  Joannes  Franc.  Budr 
daeus  ,  e  Lutheranorum  secta  ,  q^ii  LlJir.  IV.  In- 
stit.  Theolog.  Dogmaiic.  cap.  2.  §.  23.  una  cum 
C>ilvino  particulam  illam  ^1«  a  Sancto  Paulo  ad- 
hihitam  iion  vult  esse  particulam  causalem  ,  si- 
gnificantem  causam  meriloriam  ,  ob  quain  Deus 
Filium  suiMH  exaltavit  ,  qiiia  Apostolus  pergens 
subdif:  Et  donavit  &c.  graece  iyap^aJet  o,  manife- 
ste  iiWKien»,  haiic  exaltationein  Jactain  ess*  ex  gra- 
tia ,  non   ex   mcrito  . 

190»  ISon,  inqiiam  ,  est  audiendns:  pr//«o  euiin 
illa  explicatio  repugnat  hat.irali  ,  &  ohviae  signi- 
firationi  illius  particulae  <rj«  propter  quod  ,  a  qua 
significatioue  siue  necessitute  recedeudum  non  est : 


scalor  in  capi  IT.  eplst.  ad  Philipp. ,  ciim  aliis  quibiis- 
d.iin  \ec  inrer  eos  (lesnni ,  (jnj  Iimjic  articnlmn  in  .i- 
diaplioris  collo<in»  ;  iinde  Franc.  Jnniiis  ajpli.it  ,  Fideiii 
ChrisUantim  nihil  /akorare  y.  'u^f  do^ma  ilbsd  jiro/ieHir, 
iive  iinprobelur .  Calvino  auleiii  coiisentiunt  etiain  «ini- 


repuguat  secundo  Palriim  ,  atqne  rnterpretinn  t  un 
gr.Tecoriim  ,  qu.tm  latiiioruiii  iiieiiti  :  omnei  eniin 
ilhim  Aposloli  lorum  de  cuusa  meritoria  iiiJellexe- 
ruiil  ;  repiigiiat  di^mutn  aliis  locis  purallelis,  tit 
iMi  liehr.  II.  B.  Vulfitiiis  Jesuni  prcpit-r  pas^io- 
net/i  moriis  (  gr<rre  fi*  roi  vo'3ntx<r  r»  Snrct  t»  )• 
glorUl  ,  Cy*  hon<>'e  cnrontiiuni  .  l-'ngi'la  autc:n  cst 
illa  ohservalio  verht  dofiavit  ilcfpfactro;  uaiii  ver-^ 
buin  ^etpi^tfxeH  «ignifirat  q'Hi((i  i-  lifgior,  do ;  ut 
possit  inieliigi  donaitt,  idest  iL\L' :  &  "illerio»^ 
etiamsi  iiitelligatur  de  gratuita  largninne  ,  nihil 
ohest  ;  ex  gratia  euim  sanctificiiiite  ,  qua  (-liris»u». 
iti  priino  suae  conceptioni»  iiistanii  oniauts  fuit  ,. 
omnia   ipsiu»  merita  oriebHntur  . 

191.  .Nec  tainen  iiifiriamur,  alicubi  particulain- 
^jef  iioii  significare  pniprie  cau*iin  meritoriam  , 
sed  finalein  ,  vel  etiain  ronseLjiieiitiam  ,  &  ratio- 
cinatiomin  i  ut  quand^i  Apostoliis  Il.rhr.  i.  .S.  & 
seq.  offert  verba  Psalini  :  Dilexisli  justiliam  ;  & 
oltsti  iniquitatem  ;  propterea  St-<  rn  ,  unxii  te 
Deus  &c.  qiioil  S.  Thomas  Lect.  IV.  iia.  oxpiicat: 
ut  „  ly  prbpterea  i»on  dicat  causam  meritori.tm  , 
,,  sed  finalem  .  "  Non  ,  inquain  ,  id  inficiaimir  ; 
sed  repetinus  ,  non  esse  a  communi  ,  &  ohvia  ver- 
boruin  sigiiificatione  recedeiidum  ,  uisi  urgente  ne- 
cessitate  ,  qualis  necessitas  hic  occurrit,  ne  dica- 
tur  ,  Christum  meruisse  uuctiouem  illam  ,  qiiae  ex 
uiiioiie  livpostatica  orta  est  .  Quamvis  laudatus  \ii- 
gelicus  ibidem  veram  rausain  rneritoriam  iutelli- 
gi  posse  doceat ,  iit  scilicet  per  dilectionem  )usti- 
tia?  ,  &  odiiim  iniquitatis  Cliristiis  meruprit  ,  u£ 
manijestelur  ubique  ejus  divinitas.  Vid.  Melrhior 
Canus  I^ib.  XII.  de  locis  iheolog.  cap.  i5.  in  resp. 
ad  6.  arguiii. 

192.  Quod  vero  si))i  Cliristu?  promeruerit ,  ex- 
plicat  uberius  S.  TJionias  5.  P.  qu.  19.  art.  5. 
iuqiiiens:  „,  Quia  omnis  perfertio ,  &  nobilitas 
„  Christo  e^^t  attribuenda  ,  consequens  est  ,  quod 
„  ipse  per  UKTitum  liabuerit  illiid,  quod  aJii  per 
„  meritum  habent :  nisi  sit  tale  quid  ,  cujus  ca- 
„  rentia  magis  dignitati  Christi  ,  &  perfertioni  prae- 
,,  jiidicet  ,  quam  |>er  inerituuv  accrescat .  l 'iide 
„  uec  gratiam  ,  uc  c  scientiam  ,  nec  heatitudinem 
„  anitnce  ,  nec  divinitatem  ineruit :  qiiia  cum  ine- 
,,  ritum  uon  sit  uisiejus,  quod  nondum  habetur  , 
„  oportet  ,  quod  Cliristus  aliqiiaiido  islis  cariiisset, 
„  quibus  carere  m.igis  diMiiiiiit  djguifatem  Chri- 
„  sli  ,  quain  aiigeat  meritum  .  Sed  glo^^ia  corpo- 
„  ris ,  vel  si  quid  aliud  hujujmodi  e>t  ,  miiuis 
„.  est  ,  qnain  dignitas  iiierendi  .  Et  ideo  direiuUim 
,,  ett  ,  (piod  Clirislus  gloriam  corporis,  &  ea,  quae 
„  pertincut  ad  exteriorem  eius  exreilentiam  ,  siciit 
„  est  ascensio  ,  veneratio,  &  alia  iHijusiuodi ,,  ha- 
„  buil  per  merituin  (<i),. 

195. 

dam  ex-  Lniheranis,  nt  Joann.  Gerliardiis  in  Tom.  flf- 
Locorum  theol.  Loco  IV.  c.  1 5.  $.  3;So.  &  Jo.  Franc 
BluId.Tiis  . 

((j)  l'iitanint  ali<pii  ,  Gliristiim  Domiiniin  poun^se  mcT- 
ren  siiam  incarnaiionfiin  de  poieniia  Dei  ab»o!tiiaj  per 


»ac8  DE  INCARN.  SECT. 

if)5.  His  anf^m  ,  qu»  S.  Tlioinas  ennmerat , 
a«l(lere  possiiniiis  ea  ojnnia ,  qiiae  Jesus  Chrisliis 
oA  sni  noininis  gloriain  ,  &  eitalta,tiGi}em  in  hoc 
inundo  couseculus  est ,  ut  hyinnum  ,  quein  ipsi 
recenter  nato  Angeli  cecitjerunt ,  Pastoruin  visitii- 
tionein,  a^orationeui  Magoruin,  testiinoniuin  aeter- 
ui  Patris  in  Jordane  ,  &  iu  nionte  Thabor ;  insn- 
per  regiain  dignitatein  ,  suinmum  Sacerdotium,  po- 
lestatein  judiciariain  ,  omnem  de^iique  perfectio- 
nein  ,  &  excellentiam  spiritualein,  &  temporalein, 
eKcepris  duutaxat  unione  hypostatica,  gratia  lmbi~ 
tuali ,  cuin  aliis  virtutibus  infusis ,  atqueessentia- 
li  animas  gloria  .  Peculiari  autem  ratione  per  suam 
passionem  meruit  exahari ,  juxta  iilud :  Qui  se 
humiUat ,  exaltabliur  Lucee  XI Y.  ii.  de  cujus 
ex^hatiouis  inerito  praecLare  disseiit  Augelicus  q. 
59.  art.  6,1 

PROPOSITIO     IL, 

Christiis  Dofninus  sua  passio7ie  etiam  nobis 
promeruit .  * 

194.  Id  oslendit  AngeJicu»  laud.  mox  q.  19. 
a^rt.  4«  ^x  iis  verbis  S.  Pauli  ad  Rom.  V.  18.: 
Sicut  per  unius  detictum  iti  omnes  liomines  iri 
Qondemn ationem  ,  sic  &  per  iinius  justitiam  in. 
omnes  homines  in  justijicationem  vitce ;  i(a  enim 
^olligit  S.  Doclor :  ,,  Demeritum  Adas  derivatur 
,,  ad  condeiniiationem  aliorum:  ergo  multo  magia 
„  meritum  Clirisli  ad  alios  derivatur  . 

195.  Hinc  etiam  Syuodus  Tridentina  Sess.  V. 
in  Decreto  de  peccato  originali  statuit ,  Adae  pec- 
catum  uon  per  aliud  remedium  tolli  ,  quam  per 
meritum  unius  Mediatoris  Domini  nostri  Jesu 
Christi ,  qui  nos  Deo  reconciliavit  in  sanguine 
suo  ,  Jactus  nohis  justitia  ,  sanctijicatio  ,  d^"  re- 
demptio .  Et  Sess.  VI.  c.  7.  definivit ,  causam  no- 
tras  justificationis  meritoriam  esse  Dominum  Je- 
sum  Christum ,  qui  cum  essemus  inimici ,  pro- 
pter  nimiam  charitalem  ,  qua  dilexit  nos  ,  sua. 
sanctissijna  pasrione  in  ligno  crucis  nohis  justi- 
Jicationem  meruit  ^  &  pro  nohis  Deo  Patri  sa- 
tisjecit .  Qund  Clnisti  meritum  alibi  sacrosancta 
Synodus  frequenter  commemnrat.  Vid.  etiam  Ca- 
techismus  ejus^iem  Coi5cilii  P.  I.  de  quarto  Sym- 
boli  art.  n.   i4» 

196.  Id  deinum  probat  noster  S.  Prasceptor  hac 
theoiogica  ratione :  „  In  Christo  non  solum  fuit 
„  gratia  ,  sicut  in  qtiodam  hoinine  singulari  ,  sed 
,,  sicut  in  capite  totius  Ecclesiae  ,  cui  omnes  u- 
„  iiiuntur ,  sicut  capiti  meinbra  ,  ex  quibus  con- 
„  stiluitur  mystice  nna  persona  .  Et  exinde  est , 
„  quod  meritum  Christi  se  evtendit  ad  alios  ,  in- 
5,  quautum  sunt  xnembra  ejus:  sicul  etiani  in  uuo 


II.  DISS.  IV.  CAP.  V. 

„  homine  actio  capitis  aliquallter  pcrtinet  ad  o-. 
„  mnia  membra  ejus,  quia  non  solum  sibi  sea-. 
„  tit  ,  sed  omnibus  membris  . 

197.  Obj.  priino  contra  primani  Propos.  Jesu* 
Cl)ristu,s  ab  ipso  suae  conceptioni»  instaoti  propter 
uninnem  hypostaticam  fuit  compreheiisnr ,  sicuti» 
modo  est  in  ccelis:  sed  comprehensoresmereri  noa 
possunt  ,  charitas  enim  comprehensorum  pertinet 
ad  praRinium  beatiiudinis  ;  unde  non  potest  esse 
principium  merendi  ,  cum  uon  sit  idein  meritum  , 
&  prcTinium  :  ergn  Cliristus  visione  beatifica  in  to- 
ta  vita  sua  donatus  non  merebatur,  sicut  uec  mo- 
do  in  ccelo  meretur  ► 

19S.  Respondet  Angelicus  ad  i.  „  quod  frnitio 
„  (  ex  visioiie  beatifica  crta),  quae-  est  actus  cha- 
„  ritatis  ,  pertinet  ad  gioriam  animae  ,  quae  Chri-. 
„  stas  uon  meruit .  Et  ideo -si  per  charitatein.  a- 
„  liquid  merujf ,  non  sequitur,^  quod  idem  sit  me* 
^^  ritum  ,  &  praemium  .  Nec  tamen  per  charita- 
„  tem  nieruit ,  itiquantiim  erat  charitas  compre-' 
„  hensoris ;  sed  inquantura  erat  viatoris .  Nam  i- 
„  pse  fuit  simul  viator,  &  comprehensor .  Et  id?» 
„  eo ,  quia  nunc  non  est  viator,  non  est  in  statii. 
„  merendi .  "  Ex  qua  praeclara  doctrina  apparet 
primo ,  qua  ratione  Christus  in  iiac  vita  mortali 
promeritus  sit ,  nempe  ut  viator  ,  non  autem  ut. 
comprehsnsor :  secundo  Christum  iion  sibi  meruis- 
9€  gloriani  animae  ,  quain  jam  habebat,  ssd  solum- 
gloriam  corporis  ,  ut  dictum  est  num.   192. 

199.  Ceteruin  idem  Aiigelicus  qu.  54«  art.  3«. 
data  opera  probat ,  Christum  in  ipso  primo  snas^ 
conceptionis  instanti  mereri  potuisje ,  quia  illico 
sajictificatus  fuit  per  gratiain  ,  &  quidem  ea  san- 
etificatione  ,  quac  est  adultorum  ,  qui  secunduni 
proprium  actum  sanctificantur ;  qi^'3e  sanctificatia 
est  perfectior  ea  ,  qtiae  fit  in  parvulis,  ab^que  pro- 
prio  actu  fidei  .  ,,  Cum  igitur  ,  concludit  Angeli- 
„  cuj,  sanctifioatio  Ghristifuesit  perfectissima  (  quia 
„  sic  sanctificatus  est ,  ut  esset  aliorum  sanctifica,- 
y,  tio  ),  consequeiiB  est ,  quod  ipsesecundum  pro- 
„  prium  motum  liberi  arbitrii  in  Deum  fuerit 
„  sanctificatus  ;  qui  quidem  motus  liberi  arbitriL 
;,  est  meritorius  .  Unde  ccnsequens  e^t,  quod  ia 
„  prlmo  instanti  &ua3  conceptiouis  Christus  merae- 
„  rit .  "  Quod  etiain  patet  ex  Apostoio  ,  qui  ad 
Hebr.  X.  iJ.  seq.  Jesu  Christo  ingredienti  in  muu- 
dum  ea  P&almi  verba  adaptat  .  Tuna  dixi :  ecce- 
yenio:  in  capite  libri  scriptum  est  de  me  ,  ut  Ja~ 
ciam  ,  Deus  ,  voluntatem  tuam:  &  subdit :  In. 
qua  voluntate  sanctificati  sumus  per  oblationem 
corporis  Jesu  Christi .  Vid.  S.,  Thomas  Quaest* 
XXIX.  de  Verit.  art.  8.' 

200.  Dicss :  Ipsa  gloria  eorporis  erat  Jesu  Chri- 
sto  debita  ;  cum  enim  esset  Filius  Dei  naturalis^ 
ipsi  debebatur   jure  hfiereditario    tota  illa    gloria  ^ 

quain. 


opera  scilicet   snhserpientia    ipsam  incarnationetn  ,    ita      strat  P.  Thomas  de  Lemos  in  Tomo  3.  Panopli*t  Grw 
iit  ip«ornm  siihseqiientinm  opernin  pivevisis  meritis  fie-       titf  Traot.   ¥•  cap.    17.  pag.   347' 
Tet  ipsa  incarnatio  •  Hujus  oplnioais  litlsitatem  demon- 


DE  CHHisri  MKurio. 


22; 


qnam  alii  homines    bonis  opTibiis    proiiHreiitur  . 

201.  Rcspoiiflet   Angeliciis  ad    2.     „  «jiiud   Cliri- 
sto ,    scctmiltiin  (]ii(>cl    e?.t   Dti  Filiiis    per  iiatti- 

„  ram  ,  debeltir  gloria  divina  ,  &  doniiiiiiiin  o- 
„  niiiitim  ,  siciit  primo  ,  &  siiprtino  I^oniino.  Ni- 
„  liilomiiris  tainen  debetiir  ei  gloria,  sictit  hoini- 
„  ni  beato  i  (jtiaiu  qiiaiitiun  ad  aliqiiid  debuit  lia- 
„  bere  siiie  merito ,  &  quantinn  ad  aliquid  cum 
„  merito  "  ut  siipra  11.  192.  dictuui  est .  Vel  ut 
idem  S.  Doctor  respondei  Quacst.  XXIX.  de  J'e- 
rit.  art.  6.  ad  5.  ut  id,  quod  erat  uno  inodo  (  il- 
li  )  debitum  ratlone  grali(£ ,  Jieret  ei  alio  tnodo 
debiturn  ratione  rneriii , 

202.  Insl.  secnudo .  Ex  gloria  anima  scquiti:r 
communi  or.iine  eliam  gloria  corporis ,  ut  Saiiclus 
.Aiigustinus  dicit  in  epistola  ad  Dioscorum   (a) . 

203.  Reipondet  S,  Tliom.  ad  5.  „  qtiod  redtm- 
„  dautia  gloriae  ex  anima  ad  corpus  est  ex  divina 
„  ordinatione  ,  secunduin  congruenliam  luimano- 
„  rum  meritorum  :  ut  scilicet  sicut  lioino  inereuir 
5,  per  actum  aniinae  ,  quem  exercet  in  corpore  , 
,,  ita  eliam  remunerelur  per  gloriam  animac  re- 
,,  dundaiitem  ad  corpus  .  Kt  propter  hoc  iion  so- 
„  luni  gloria  animae  ,  sed  etiam  gloria  corporis 
„  cadit  sub  merito,  secundum  illud  liom.  V^ll. 
,,  II.  vivijicahit  mortalia  corpora  vestra ,  pro- 
„  pter  inhahitatfm  Spiritum  ejus  in  yobis .  Et 
„  ita  potiiit  cadere  sub  merito  Christi  .  " 

204.  Inst.  tertio  .  Si  Christus  ,  sicut  dictum  est 
num.  igQ.  ,  in  primo  sn«e  coiiceptionis  iiistanti 
meruit  ,  saltem  sequitur  ,  eum  nihil  ainplius  sua 
passione  ,  &  morte  promeruisse,  ipsius  eniin  pri- 
mum  meritum  fuit  infinitum  ,  cui  uihil  addi  potest. 

206.  Resp.  cuin  S.  Thoma  5.  V.  quaest.  54. 
art.  5.  ad8.,  potuisse  Christum  mereri  ideo  piae- 
DQium  posterioribus  actibus ,  &  passionibus  ,  non 
quidem  ut  esset  sibi  magis  debitum  ,  sed  ut  sibi 
ex  pluribus  actibus  deberetur  . 

206.  Inst.  quarto  .  Merituin  siippouit  in  meren- 
te  carentiam  eorum  ,  quse  mereiido  obtiuet ,  adeo- 
que  imperfectionem;  sed  nulla  in  Jesu  Christo  e- 
rat  imperfectio:  ergo  &c. 

2©7.  Resp. ,  nullam  in  Christo  qnantum  ad  hu- 
inanam  uaturam  fuisse  eorum  carenliam  ,  quac  ad 
debitain  ipsius  natura!  perfectionem  spectanl,  fi:is- 
se  tamen  carentiaiu  eoruin  ,  quae  ex  gratuita  Dei 
liberalilate  superaddebantur  ;  <Sc  quae  Christus  vo- 
luit  etiain  per  merituin  sibi  acqiprere,  ut  supra 
num.    192.  cum  S.  Thoma  exposuimus . 

208.  Obj.  secundo  coutra  alteram  Proposit.  Si 
Christus  nobis  promerilus  esset  gvatiain  ,  ipsa  uo- 
bis  redderetur  ut  praemium  ,  ac  merccs  nobis  ex 
meritis  Christi  debita  ,  sed  lioc  repugnat  Apostolo 
diceuti  Roinan.  XI.  6.  Si  autem  gratia  ,  jam  nO'i 


ex  opcribus  ;  aUoquiii  gratia  jam  noii  est  gra- 
tia  i  a.  quo  ipsa  etiaiu  vita  ceteriia  vocatur  gratiil 
Rom.   VI.   20.  ergo  dtc. 

209.  Hej.po:)det  Augelicus  artic.  4*  aJ  3.  „  quod 
,,  sicut  peccaitiin  AdcC  non  derivalur  ad  alios,  ni» 
„  si  per  carnaltm  gtueralioiiein  ;  ita  meritnin  Cliri- 
„  sli  nou  derivatiir  ad  alios ,  uisi  per  peueratio- 
,,  uem  spiritualem,  quae  fit  in  baptismo,  per  queiii 
,,  hoiuines  Christo  incor|>orautur  ,  secuuduia  illud 
„  ad  Gal.  III.  27.  Quicumgue  in.  Christo  hapii- 
„  zati  estis,  Christum  induislis :  &  hoc  ipsuiii 
,,  est  gralisB  ,  quod  hoiniui  coiiceditur  ,  regenerari 
,,  in  Chrislo:  &  sic  salus  hominii  esl  gratia  .  " 

210.  Colliges  ex  dictis,  Cliristum  Dominum  & 
sil;i  ,  &  nobis  tota  vita  sna  meruisse  ,  non  auteni 
po»t  suam  raortem ,  &  gloriosain  s  laiii  resurrcclio- 
iieni  ;  ({uia  tnnc  non  amplius  erat  in  statu  vi.E  , 
quod  ad  meritum  requiritur;  sed  jam  iii  lerini- 
110,  nbi  mill.s  e>t  amplius  inerito  locus  .  IC?  lict'1 
sedeus  ad  dexteram  Patris  inlerpellet  pro  no'jis  , 
ut  iuquit  Apostolus  Paulus  Romaii.  VIII.  54- '>  t^ 
Hebr.  VII.  !  5.  ,  noii  iade  se.piitur  ,  eiun  invis 
meritis  apud  Palreui  pro  nobis  interpellare  ,  sed 
soliun  antiijuis  suae  passionis  merilis  gratias  ir-bis 
impetrare  . 

211.  S.  Thomas  5.  j>.  qiiaest.  5o.  art.  6.  ,,  De 
.,  inorte  Christi ,  iuquit ,  dupliciter  loqui  possu- 
,,  inus:  nno  modo ,  secunduiii  quod  esl  iii  fieri ; 
,,  alio  inodo  ,  secuiidnm  qtio<l  est  iu  facto  esse  . 
,,  Dicitur  atitem  mors  esse  iii  fieri ,  qiiando  ali- 
.,  quis  j)er  aliquain  passioneiii,  vel  ualuralem ,  vel 
,,  violentam  teudit  inmorleni,  &  hoc  modo  idt-iii 
„  est  loqui  de  inorte  Chrisli  ,  &  de  passio/ie  i- 
„  j)sius  .  Et  ita  secundiun  hunc  moduin  inors  Cliri- 
,,  sti  causa  est  salutis  Jiostrae  (  j)er  inoduin  me- 
„  riti  )  .  Sed  in  facto  esse  inors  Christi  couside- 
,,  ratur  ,  secuiKUiin  quod  jam  facta  est  separalio 
„  cor|)Oris,  &  auimac  ...  Hoc  antem  modo  uiors 
,,  Chrisli  uon  polest  esse  caiisa  salutis  nostr.T  per 
„  inodum  merili  ,  sed  soluin  per  inodum  etficien- 
,,  tiae  ,  inquantum  scilicet  ntc  per  mortein  divi- 
,,  iiitas  separata  fuit  a  Cliristi  carne  ;  &  ideo  quid- 
„  quid  contigit  circa  carnem  Christi ,  etiam  ani- 
„  ma  separata  ,  fuit  uobis  saluliferum  yirtute  di- 
,,  vinitatis  unitae.  " 

Quaeres  ,  quid  uobis  Christus  proprie  mernerit? 

212.  Resp.  (Jhristum  Dominum  iiobis  si.a  pas- 
sioue  promeruisse  oinuia  bona  ordiuis  superiutu- 
ralis  ,  quae  iios  ad  aRternam  salutein  consequeijdam 
})roinovcnt ;  iiimirtMn  gratiam  juslificantem,  pecca- 
torum  remissiouein  ,  j)erseverautiain  ,  poeuanim 
condonatiouem  ,  gloriain  ,  omiiia  auxilia  gratiae  , 
&  oinnia  ea  ,  qtiae  media  siuit  ad  uostram  salutciu 
consequeudam  ;  ac  ij)sa  iiostra  merita  ,    quae  dum 

co- 


(a)  Ita  enira  haLet  S.  Pater  in  la\id.  ep.  CXVIH.  a- 
lias  LVI.  c.  3.  Tani  potenti  natnra  Dens  fecit  aniinum  y 
i(C  e]us  plenissima  beatitudine ,  (ju^  in  Jlne  temporiim 
i$anctii  promittitur  i    redundet  etiaii  1,7  infrrioruin  na- 


turani  ,  quod  est  corpu:  ,  non  leatitiulo  ,  qi::i  friienli-  , 
O"  intelligentis  est  propria  ,  sed  plenitud'^  samtati  f  , 
idest  incorruptililis  vi^or . 


23o  DE  11VCARN.  SECT. 

eoron:'t,  coronat  clona  sita .  Uijde  Apost.  Paulus 
Ephes.  I.  5.  inqniebat :  Benedictus  Deus  ,  &  Pa- 
ter  Domini  nostri  Jesu  Christi ,  qui  benedixit  nos 
in  oifini  benedictione  spirituali  in  ccelestihus  in 
Christo  . 

2  1 5.  Hinc  etiani  Conciliiim  Tridentinum  Ses^ 
IV.  c.  5.  declaravit ,  justijicationis  exordlum  in 
adultis  a  Deo  per  Ghristum  Jesum  pra^veniente 
^ratia  suwendum  esse  ;  &  c.  6.  a  Deo  justifica- 
ri  inipium  per  gratiam  ejus  per  redemptionem  , 
91/0?  est  in  Christo  Jesu :  c.  7.  justiticationis  no- 
strae  caus  in  ineritorum  esse  Dominum  iio^trum 
Jesum  Ghfistum  ,  qui  sua  sanctissima  passione 
in  ligno  crucis  nohis  justifcationem  meruit:  ac 
denuim  cap.  16.  statuit ,  bene  operantibus  usque 
in  fnem  ,  C^  in  Deo  sperajitihus  proponendam 
€sse  vitam  ceternam  ,  &  tamquam  gratiam  Ji- 
his  Del  per  Christum  Jesum  misericorditer  pro- 
missam  ,  &  tamquam  mercedem  ex  ipsius  Dei 
promissione  honis  ipsorum  operibus  &  meritisji- 
deliter  reddendam  .  Quae  omnia  antea  etiam  de- 
fiuita  fueraut  iu  Coucilio  Miievitanoj  &  ab  luuo- 
centio  I.  in  coufinnatione  ejusdem  Conciiii  ,  in 
Syuodo  Arausicaua  11.  ,  &  etiam  a  S  Ccslcstino 
l^ipa  iu  capituiis  auuexis  suas  decreiaii  epistolae 
ad  Episcopos  Galliae  .  Ex  qo.ibus  Tlieologi  con- 
cluduut,  Jesuui  Chrisfum  uobis  promeruisse  omnes 
effectus  prsedestiuatiouis   (a)  . 

214.  iNor.  soium  autem  Christus  nobis  sua  pas- 
sioue  promeruit  omues  prsedesiiuatiouis  eftectus  , 
sed  etiam  ipsiim  praedestiiiatioueiri  ,  quod  aperte 
docet  S.  Thomas  liac  5.  P.  quapst.  24,  art.  4.,  ubi 
qu3?rit  ,  utrr.m  pracdestiuatio  Christi  sit  causa  no- 
strse  praedestiuatiouis?  Ita  vero  respoudet :  Si  con^ 
sideretur  pra^desiinatio  secundiim  ipsum  prcede- 
stinaiionis  actum  ,  prcedestinatio  Christi  non  est 
causa  nostrce  proedestinationis  ,  cum  uno  ,  &  eo- 
dern  aetu  Deus  prcedestmaverit  ipsum  ,  &■  nos . 
Si  aulem  consideretur  prcedestinatio  secundum 
terminum  prcedestinationis  ,  sic  prcedestinatio 
Chrisii  est  causa  (  utique  meritoria  )  nostrof^ 
prcedtstinaticnis ,  Sic  enim  Deus  prceordlnavit 
nostram  salutem  ,  ah  oeterno  prcedestinandb ,  ut 
per  Jesum  Christum  comptereiur .  Snb  prcedesti^ 
natione  enim  ceterna  non  solum  cadit ,  quodest 
fiendum  in  tempcre  ,  sed  etiam  modus  ,  &  or- 
do ,  secundum  quem  est  complendum  in  tempo- 
re  .  Sed  d«  iiis  copiosius  rgit  laudatus  mox  sapien- 
lissimus  P.  Tiiom-as  de  Lemos  (  lcco  iuferius  in 
coia  dtato  )  .. 


II.    DISS.  IV.    CAP.  V. 

c  A  p  u  T    vr. 

De  Christi  lihertate  in  morte  crucis- 

suheunda . 

2 1 5.  _1  ria  hic  nobis  demonstranda  sunt  ,  ac  si> 
rnul  conciiianda  :  prjwoChristo  fuisse  a  Patre  ini- 
posituin  verum  prapceptuui  morieudi  ,  &  quidera 
snpplicio  crucis  :  ^S^ecunr/o  eumdem  Christum  ,  pro- 
pter  impotentiam  pecrandi  uon  potuisse  hoc  prae- 
cfpium  non  adimplere;  deifium  in  ejusdem  prae'» 
cepti  executioue  fiiisse  liberum  ea  Hbertate ,  qua? 
ad  meritnm  uecessaria  est  . 

PRGPOSITIO  L 

Christo  fuit  a  Patre  impositum  verum  proece^ 
ptum  moriendi  pro  nobis  ,  &  quidem  supplicio 
crucis  . 

216.  irrob.  primo  irs  j^postoli  rerbis  ad  Phi^ 
lipp.  II.  Factus  est  ohediens  usque  ad  mortem  , 
mortem  autem  crucis  ;  obedientia  autem  respicit 
praeceptum  .  Praeterea  ipse  Christus  Joan.  X.  18; 
expresse  dicit ,  ^e  hoc  mtindatum  accepisse  a  Pa- 
tr^  ,  sciJicet  ponendi  animam  soam  .  Unde  etiam 
Joan.  XIV.  5i.  loqtieus  de  suo  transitu  ad  Patrem 
per  inimiueutem  pas>*iouem  ,  &  mortem ,  siciit , 
inquit ,  mandatum  dedit  mihi  Pater  ,  sic  Jacio  « 
Et  quando  iu  agonia  Patrem  orabat  ,  ut  amarus 
passionis  calix  ab  ipso  transiret,  veruntamen  ,  siib- 
debat  ,  statim  ,  non  mea  voluntas  ,  sed  tua  ficit^ 
Lirc.  XXII.  52.  Immo  se  in  oiunibns  aliis,  quae 
fecit  ,  &  dixit  ,  mandatis  Patris  obsecutuin  fuisse, 
inauiieste  significavit  iis  verbis  apud  eumdem  S. 
Joiinnein  cap.  XII.  49»  Q^^i  misit  me  Pater,  ipse 
mihi  mandatum  dedit  ,  quid  dicam  ,.  &  quid  lo- 
quar  ,  VA  alibi  frequeuter  testatus  est  ,  se  descen- 
disse  de  coslo ,  ut  faceret  voluutatem  Patris  sui  ^ 
qiii   niisit  illum  . 

217.  Obi''cit  eruditissimus  Diou.  Petavius  Libi 
iX.  de  rncarnat.  cap.  8.  multa  Patruin  graeco- 
rtun  testimoni.1  ,  qui  iiegant  Christo  Doiniuo  fuis- 
se  prtcccptum  moriendi  impositum  .  S.  Joanui 
(iiiry'\jstonius  Hom  LIX.  iu  Joan.  explicans  illa; 
verba  Jesu  Cliristi  Joan.  X.  Hoc- mandatum  ac- 
cepi  a  Patre  meo  ,,  Ex  qno  ,  inquit ,  uon  est  in- 
.,  telligendiMn  ,  quod  prius  es-pectaverit  audire  , 
5,  &  opiis  ei   fuerit  diieere ;  sed  vokiutarimn  mon- 

stra- 


(a)  Repngnat  (/nidem  LthT.  Molma  in  Concordla  Qiu 
XXIII.  an.  4.  &  3.  Drsp.  3.  in  ...ieirs  .•  „  CIVrist>.,s  per 
j,  siia- nienui  non  iViit  causa- prflpdsstinationi-s  no.^tra-  , 
„  q.ioad  .niegr.:m  illhis  eflVcl.im,,  qnateims  conpre- 
„  liend.t,  Bon  solnin  dona  sni.ernaiiiralia  ,  sed  etiam 
„  natiiraliai^cpiaiU  snnt  ,  Bacmiri  esse  complexionem- 
„  advirtntejn  prope.-K.aiji,  nat.ini  potins  esse  s-.].  «ra- 
„  tia,  atipie  mter  C.liristianr*  ,  eos.p-e  h^ie  nmri^era^ 
„  tos,  (|.iain  m  alio  tempore ,  e:,t  inur  re^^robos  "edii- 


„  catiim."  Et  postea:  „  Cliristns  per  STia  merita  non 
„  tiiit  cau.sa  pr^desiinationis  nostr»>  ,  qnoad  inte«rnm 
„  si-.pernatnraiem  effectnm  ejiisdem  prapdesiinationis  : 
„  <|uoniain  non  }'uit  causa  incarnationis ,  per  qnam  el- 
,,  tecti.m  e.st  ,  nt  ipse  simul  esset  liouio,  &  Detis  . '* 
.Sed  iVanc  rv1olin.T  ,.  ac  quornmdam  ejusdeTir  asseclaniirv. 
doctrinam  ,  ul  diminuenttm  iiTerftiim  ,  ^  fructiis  pa»- 
sionis  Cliri.sti  ,  veh';menler  impugn^it  P.  Tliomas  f.einos 
in  PanopUa  Gratix  Iquu  11..  Traet.  V.  e.  20*  p.  33oi  sefj* 


m  CHKISTI  LIBERTATE 


rzSt 


slrarit  processiim  ,     &    contrarietatis  ad   l'atrein 


„  siispiciouein 


deslriixit  ♦  "     Et  ilermii  lloin.  LX. 


,  JNaHi  si  preccepto,  inqiiit  ,  fiiisset  opns  ,  quid 
I,  attinebat ,  ilhnn  dicere  ,  a  >ne  ipso  pono?  Qnij»- 
5,  pe  qiii  a  seipso  poiiit  ,  niliil  liabet  opns  pi-ae- 
„  cepto  .  "  Et  in^uper  explicans  illud  .Apostoli  ad 
JHebr.  XIL  2.  ()ui  proponto  sibi.  gaudio  sustinuit 
crucem  ,  conlusione  contempta  ,  ,,  Hoc  est ,  in- 
>,,  quit  Hoin.  XXVIIL  in  lianc  epist.  ,  lictbat  ipsi 
„  niliil  perpeti  ,  si  voluisset  ;  &  potestalum  habe- 
,,  bat ,  si  vohiissct  ,  crucem  noii  adii«  .  "  '^1'heo- 
iloretus  item  ia  luinc  Ajiostoli  locuin  Poterat ,  in- 
quit ,  non  pati ,  si  ita  voluisset  ,  Et  alii  non  pau- 
ci  siiniliter  loquantur. 

218.  Resp.  cum  S.  Tlioina  5.  P.  q.  47-  art.  2. 
ad  I.,  laudata  S-.  Jo.  Chrysostoini  verba  esse  ita 
iiitelligenda  ,  ut  non  fuerit  necessariuin  ,  Cliristuin 
discere  ,  &  audire  ex  praeceplo  Patris  ,  siJji  esse 
in  cruce  morieiKluui  ,  quia  etiainsi  illiid  praeceptuin 
non  extitisset ,  Christus  adliuc  ex  niini;i  sua  cha- 
xitate  se  nro  nobis  crucifigendum  tradidisset  .  Et 
insuper  hoc  Patris  praecepto  iion  fuisse  CKristo 
suam  ablatain  libertatem ,  &  polestatem  ponendi 
anirnam  suain.  Lide  tamen  non  edicitur ,  nullum 
xeipsa  niandatuin  Patris  extitisse  ,  cui  libere  Chri- 
stus  debuerit  se  submittere . 

219.  Ceteruin  facile  nobis  esset ,  coinmunem  fe- 
xe  Tlieologorum  ,  atque  Interpretuin  senteutiam  de 
maudato  inoriendi  Christo  a  Patre  dato  inultisSaii- 
ctorum  Patruin  testimoniis  confirinare,  praecipue 
auteni  S.  Augustini  ,  qui  Tract.  LXXIX.  iu  Joaii. 
ita  de  Christo  loquitur :  „  Eamus  autein  dixit  , 
,,  quo  ?  nisi  ad  illum  locum  ,  unde  fuerat  traden- 
„  dus  ad  ijiortem ,  qui  uullum  habebat  merituin 
„  uiortis  ?  Sed  hahehat  ^  ut  morerelur  ^  manda- 
„  tum  Patris .  ^^  Et  Agatho  Papa  in  sua  epistola , 
quae  lecta  Act.  IV.  Synodi  VI.  regula,  &  nornia 
luit  definitionis  dogmaticas  contra  Monothelitas  , 
.probat,  fuisse  iu  Ghristo  voluntatem  humauain  , 
quia  secundum  illain  praeceplis  Patris  obedivit  , 
atque  ad  hoc  probandum  adducit  ea  Psalini  ver- 
Tja  ,  qu?e  de  Cliristo  communiter  int^lliguntur,  ia 
capite  libri  scriptum  est  de  me  ,  ut  Jacereni  vo- 
luntatem  tuam ,  Et  supervacaueum  videtur,  lianc 
patentissimdm  veritatem  aliis  arguineutis  cojninu- 
jiire . 

220.  Soluin  addendum  est  ,  frustra  eos  labora- 
re  ,  qui  ut  Ciiristi  libertatem  iii  morte  subeuuda 
sartctin  ,  tectanique  tueantur  ,  negant  ,  supplicium 
crucis  fuisse  Christo  ex  vero  praecepto  iiupositum . 
Frustra,  inquam,  laborant  ;  ixim  elsi  hoc  evin- 
caot ,  qiiid  diceut  postea  de  prseceptis  naturalibus 


(a)  Thomist«» ,  ac  ScotistflR  concordissijne  docenl  , 
Cnrisiiiin  fiiisse  oinnino  iinpecohilein  .  Sfd  conirover- 
sia  po.-ten  exort.i  est  ,  f|iiapmiii  •inijiisce  Cliristi  iinpec- 
cantia;  esset  c.tiisi  .  Tliouiistap  e.ini  repetiint  (x  vi  n- 
•nionis  liyposlatic/p  ,  adeo  nt  e.i  siiLsi.-iente  Cliristns  nnl- 
Jateniis  jieccare  posret .  Scotist,TP  .ii;'e:n  ciiin  Diir.imJo 
peccandi  iinpotentiam  in  Cliristo  oriri  crcdunl  ex  gra- 


iJium  diiigendi  ,  euinque  sokim  colendi,  aliisque 
siinilibus  ,  quibtis  Ciirisius  ut  hoino  suhjectus  e- 
rat  ,  &  in  quibus  udiiiipleiidis  certe  Cliri-ttus  liber 
esse  debebat  ,  ut  inle  liiiixiina  pro  se  ,  &  pro  uo- 
bis  acquireret  merita? 

PROPOSITIO    II. 

Christus  non  potuit  Patrls  prascepio  de  si:ieun:la, 
morte  crucis  non  obedire . 

22  1.  1:  rob.  Cliistus  Domiiius  peccare  non  pole- 
rat  ;  atijui  si  pottiinset  Patri  noii  obedire,  potMij- 
set  eti.im  peccare  :  ergo  &r.  Major  rerta  est  ftpud 
oinnes .  Quainvis  eniin  Tlieologis  disputare  con- 
cessum  sit  ,  unde  haec  peccpiidi  iinpolentia  in  Cliri- 
sto  orirctur  ;  an  scilicet  ex  nnione  hypostatica  ; 
-lii  vero  ex  beatifica  visioiie  Dei  ,  quae  animae 
Cliristi  fuit  in  ipso  exordio  conceptionis  suae  con- 
cessa  (a)  ;  oinnes  tamen  in  eo  concordes  siint  , 
quoj  Christus  peccare  non  poterat ,  adeoque  nec 
1'atri  debitain  obedientiain  denegare  .  In  cujusnoii 
tanlum  divinitate  ,  inquit  Augt^stiuus  Lib.  11.  de 
peccatorum  meritis  ,  ©•  remissione  cap.  i3.,  sed 
nec  in  anima ,  nec  in  carne  ullum  potuit  esse 
peccatum  .  Sed  de  Cliristi  iinpeccanlia  praeter  Do- 
ctores  Scliolosticos  vidtti  potest  Petavius  Lib.  XI. 
Theolog,  dogmatuni  cap.  19.  &  -seq. 

222.  Doctissiiuus  P.  Tho  nas  de  Lemos  in  Pa- 
noplia  Gratice  T.  II.  Tract.  V.  cap.  1 5.  n.  i  54« 
advertendum  dicit ,  „  uon  esse  idem  liabere  po- 
,,  teutiam  ad  volendum  ,  &  faciendiun  ahsolute  , 
„  &.  s impliciter  ciVnid  ,  seuoppositum  illius,  qtiod 
„  prascipitur  ;  &  kabere  potentiam  ad  inobedien' 
,,  dum  ,  vel  transgredienduin.praeceptum  ;  snnt  e- 
,,  niin  istae  potentias  diversae  .  Prima  i>empe  ex- 
„  priinit  hoininis  libertatem  ;  seciinda  ex|)Onit  ejufl 
„  peccjbilitatein,  vel  potentiam  ad  peccandum  : 
„  unde  prima  adinittenda  est  in  Christo  Domiiioi 
,„  secuuda  neganda  est ,  sicut  iti  ipso  negatur  ab- 
,,  solutc  ,  &  simpUciter  potentia  peccandi  .  Quare 
,,  concedendum  est  oniniiio ,  qiiod  inortein  ,  qnac 
.,,  a  Patre  praecipiebatur ,  poierat  Cliristus  non  vel- 
„  le  ,  vel  non  acceptare  simphciter  (>  ahsolute, 
„  in  quo  consistit  ejusUbertas;  non  tain^en  pottiit 
„  praecepto  inobedir*,  vel  ipsuin  transgredi  ,  vel 
„  inortem  non  acceptare  ,  secun  lum  quod  prce- 
„  cepta  erat  cum  hac  reduphditione :  quia  pos- 
„  se  inortem  ,  secunduin  qiiod  |ir.Trrpta  e»t.,  non 
,,  velle,  est  forinaliler  {>osse  inobedire,  &  pnsse 
„  transgredi  praeceptinn  ,  est  posse  peccare  "  .  Ha- 
clenus  gravissinius   hic  TlieoJogus ,    ctijus  veiiigiis 

in- 

li.T  .<a-nctlfic.itite  ,  ac  jipffcfpne  ex  visione  Leatiftci  es- 
sentif»?  divin*  :  ^txfc  si  n  CliriBto  sepjmrentiir ,  nt  ie 
ahsoliita  Dei  j)Otentia  .«ppar.iri  po-se  existirnint,  Cliri- 
stiis  pcccare  jmssel  .  (^ii/*>  fjnrdtn)  opinio  aliifrn Jms  l.or- 
rihilis  visa  est  ,  &  censnr.i  dif;n.i  .  Eamdini  liin^^n  Ec- 
clesia  hactenns  tokravil  :  iinde  nec  «am  Tlieologi  da- 
iiiaare  dchenc  . 


a52  DE  INCARN.  SECT. 

insistentes  liberlatertl  Christi  una  ciun  pr^ecepto 
siibenudae  mortis ,  &  impotentia  peccandi  ita  con- 
ciliamus . 

PROPOSITIO     III. 

Christus  Dominus  in  suheunda  mortc  Crucis  , 
sicut  etiam  i?i  obsenuindis  juris  naturce  prce- 
ceptis  liber  omnino  Juit , 

223.  trimo.  Jam  dictnm  est  Tom.  IV.  &  di- 
ceuduin  eliam  alibi  erit ,  duplicem  dislingui  a 
Tiieoiogis  libertateai :  aliam  ,  qua?  dicitur  a  coa' 
ctione ,  &.  quae  solam  excludit  externam  violen- 
tiam  :  &  haec  vocari  solet  lihertas  voluntatis ,  quia 
voiuntas  iiostra  a  nulla  externa  vi  proprie  cogi  po- 
test ;  aliam  esse  libertatem  a  necessitate ,  seu  ar- 
bitrii  ^  quaR  est  potestas  ad  utrumque  ,  &  nou  so- 
lum  a  coactioue  ,  sed  a  simplici  quoque  necessi- 
tafe  iuiuiunis  es<e  debet  .  Sic  ,  ut  rem  iliustremus 
exemplis  ,  Deus  in  suis  aclionibus  ad  intra  lijjer 
e!it  Wbitxliiievoluntatis  ^  quia  nulla  iu  euni  coactio, 
aut  violentia  cadit ;  non  autein  libertate  arhitrii  ^ 
quia  iliffi  actiones  snut  nece^sariae  .  In  actionibus 
autem  ad  extra  ,  ut  suiit  crealio  ,  &  conservatio 
luijus  inniidi  ,  liber  fuit,  &  est  ,  libertate  arbitrii  . 

224.  Ulterius  duplex  est  dislinguenda  arbitrii  li- 
bertus  ex  cominuiii  omnium  sententia  ,  alia  quan- 
tutn  ad  specLjicationem,  alia  quantum  ad  exer- 
citiwn  .  Prima  ,  quae  dicitur  etiam  libertas  contra- 
rietatis  ,  vel  diversitatis  ,  illa  est ,  qua  ita  volu- 
nius  nnum ,  ut  possimus  velle  aliud  diversuin  , 
vel  etiam  contrarium  .  Libertas  autein  quantnni  ad 
exercilium  ,  s\ve  contradictionis  WW  est ,  qua  quis 
potest  aliquid  velle  ,  aut  non  velle;  unde  liberuui 
arbitriuin  optime  definiri  potest  cum  nostro  Lcmo- 
slo  Facuhas  rationis  ,  &  voluntatis  ad  agendum  , 
vcl  TTon  agendum  ,  ad  prosequendum  unum ,  vel 
aliud  .  Quae  definitio  facile  intelligitur  ,  si  consi- 
deretur  ,  illud  agens  liberum  esse ,  quod  operatur 
propter  finem  ex  cognitione  indittereutiae  inedio- 
rum  ad  finein   (<j)  . 

225.  Postremo  prse  oculis  hic  habenda  est  do- 
clrina  S.  TliomaR  I.  P.  qu.  62.  art.  8.  ad  5.  &  a- 
libi  ,  sciiicet  potentiam  peccandi  ad  veram  ,  perfe- 
cfanique  libertatem  minime  pertiiiere :  Quod  lihe- 
rum  arbitrium  ,  inquit  Angeliciis ,  diversa  eligere 
possit ,  servato  ordinejinis  ,  hoc  pertinet  ad  per- 
Jcctionem  Uhertatis  ejus ,  sed  quod  eligat  aliquid 

di^-eriendo  ah  ordine  Jinis  ,  quod  est  peccare,  hoc 
perilnet  ad  dejectum  lihertatis ,  Vid.  etiain  in 
Lib.  IL  Sentent.  Dist.  XXV.  qu,  i.  art.  i.  ad  2. 
His   |)rar;ijussis 

226.  Prob.  primo  nostra  propositio  ex  sacris  0- 
raculis.  Isatas  cap.  lilll.  praedicens  tofam  Christi 
Domini  passionem  ,  &  morlem  ,  inquit  vers.  7.  O- 


II.  DISS.  IV.  CAP.  VI. 

hlatus  est,  quia  ipse  volult .  lEt  clarins  Christns 
ipse  Joann.  X.  17.  dicebat:  Ego  pono  animam 
meam  ,  ut  iterum  sumam  eam  :  nemo  tollit  eam 
a  me  i  sed  ego  pono  eam  a  meipso,  &  potesta- 
tem  haheo  ponendi  eam  ,  C>  potestatem  haheo 
iterum  sumendi  eam  .  Ut  autem  ostenderet ,  se  li- 
bermn  omnino  esse  in  morte  subeunda  ,  etiam  po- 
sito  praecepto  Patris ,  statim  subdit :  Hoc  manda- 
tum  (  scilicet  poncndi  animain  suam  )  accepi  a 
Patre  meo.  Ulterius  Matth,  XXVI.  53.  seq.  Chri- 
stus  Petro  dicebat:  Jn  putas  ,  quia  non  possum 
rogare  Patrem  meum  ,  &  exhihebit  mihi  modo 
plusquam  duodecim  legiones  /fngelorum  ?  QuO' 
modo  ergo  irnplehuntur  scripturce ,  quia  sic  opor- 
tet  fieri  ? 

227.  Etiam  Sancti  Patres  hanc  Christi  liberta- 
tem  ii)  morte  subeunda  unanimi  con.sensu  deprae- 
dicant  .  S.  Auguslinus  Lib.  iV.  de  Trinit.  c.  i5. 
dicit  ,  Christum  non  deseruisse  suam  carnem  invi- 
lum  ,  sed  quia  voluit  ,  quando  voluit  ,  qnomodo 
voluit ,  Et  S.  Leo  Serm.  III.  de  Passione  cap.  2. 
Quidquil ,  ait ,  Domino  illusionis,  &  contume- 
lice  ,  quidquid  vexalionis  ,  6^  poence  intulit  Juror 
inipiorurn  ,  non  de  necessitote  toleratum  ,  sed  de 
voluntate  susceptum  est  .  Neque  necesse  est ,  in 
re  tam  manifesta  |)Iura  addere  ,  de  qua  nemo  ain- 
bigit  .  Tota  difficultas  est  in  liac  libertate  Christi 
cum   ejus  impeccantia  concilianda  . 

228.  Nos  cum  P.  Thoma  de  Lemos  in  Pano- 
plia  Gratice  Tom.  11.  Tract.  V.  cap.  1  5.  ita  ar- 
duam  hanc  diflticultatnn  explicandain  esse  cense- 
inus .  iVlors  crucis  in  se  aosolute  considerala  li- 
berriine  a  Christo  susccjjta  fuit ;  quod  iiemo  ne- 
guverit ,  facta  pr.rcisione  a  praecepto  Patris  ,  eam- 
dem  inortem  subeundi :  quia  mors  in  se  conside- 
rata  non  erat  inedium  necessario  comiexuin  cum 
fine  ,  ad  quem  voluntas  Christi  naturaliter  erat 
delerminata  :  absolute  ergo  Doininus  noster  Jesus 
Christus  erat  liber  ad  volendam  ,  vel  nolendam 
inortem  ,  non  solum  libertate  exercitii  ,  vel  co?i- 
tradictionis  ,  sed  eliam  libertate  specijicationis  ^ 
Cb"  contrarietatis .  At  vero  praeceptum  positivum, 
&  liherum  Patris  ,  superveniens  ah  extrinseco  , 
hanc  Christi  libertatem  noii  abslulit;  neque  eniin 
hoc  praeceptum  ,  utpote  extrinsecuin,  voluntatein 
Christi  iininutavit ;  sed  solum  ex  eo  pr^ecepto  fa- 
ctum'est,  ut  voluntas  ejusdem  Christi  libere  ino- 
veretur  ad  eligendain  mortem  crucis :  ergo  etiam 
supposito  Patris  pra^cepto  voluntas  Christi  reman- 
sit  libera  ad  spoute  volendam,  vel  non  volendam 
mortem  . 

229.  Res  illustratur  exemplis  similibus  .  Deus 
in  actionibus  ad  exlra  ,  puta  creationis,  vel  con- 
servationis  hominum  ,  neinine  refragaute  liberri- 
inus  est ,  quia  haec  creatio  ,  vel  conservatio  hoini- 
nuin  -non  est  cuin  ipsius  infinita  bouitate  necessa- 

rio 


(a)  Merlto  Leinosiiis  Tom.  II.  pag.  342.  n.  i5i.  Mo-       contrarietatls    habere    rationein    plenae  Sc    periectae  li- 
linain  reprehendit ,    (jtiod    docuerit ,    solum  libertatem       berlatis  . 


'  DE  CIIRISTI 

■lio  conn^xa  .  Si  antem  snperveuial  decretuin  cre- 
eiidi  ,  &  coiiservaiuli  lioinincin  ,  uon  proptcrea  a- 
diiiiiliir  Deo  sna  perfect.i  iibertas,  (Uiainvis  pro- 
pttr  iinnuilabilitattiii  siinc  volniitalis  iioc  snperve- 
iiieiis  (lecreliiin  lolli  ,  ant  nuiluri  n('(|iie.il :  ergo  p.i- 
ritcr  libertas  (^lirisli  ex  siijierveiiienlc  prajce|)lo  l*a- 
tris  ablata  noii  fiiit  . 

200.  ]Ne  quis  aiitein  c.ivilleliir  ,  dicens ,  discri- 
me;i  esse  ;  cpiia  decretuin  creaiidi  ,  &  conservaudi 
hoiniiiein  ab  i|)sa  Dei  volimtate  precedit  ;  prjcce- 
plum  aiitein  inoriendi  fnit  (lliristo  Dniuino,  iioii 
a  seipso  ,  sed  a  Fatre  iiiipositiiin  .  iNe  (piis  ,  iii- 
quain  ,  ita  cavilletiir:  aliiid  at^ereinus  exeinpliiin 
jAnt;elorujn  ,  qui  nticpie  liberi  siiiit  ,  ad  hoc  ,  vel 
illtid  bonuin  operandmn  ;  si  anlein  illis  aliqnod 
Dei  inaiidatutn  siiperveuiat ,  pnt.i  custodiendi  ho- 
tniiies  ,  civitates ,  aut  rei;iia  ,  ipsuui  divimiin  inaii- 
datnin  proculdubio  execpii  debeiit  ;  iieque  eniin 
.])Ossuiit  repiignare  diviii«  voUnitati  ;  exeqmintur 
taiiien  libere  ;  adeo  iit  per  luinc  obedientiam  ine- 
Teri  possent ,  iiisi  esseiit  in  termino  viae  ,  nbi  nul- 
lus  est  inerito  locihs  .  Similittr  est  de  Cliristi  li- 
bertate  philosophaiiduin  ,  quuin  prfcceptuin  F^atris 
nec  abstidit  ,  nec  auferre  voluit ;  cuin  poiius  vo- 
■luntas  Patris  fuerit  ,  ut  (>hristus  perfecta  &  libera 
•sua  obedientia  ,  &  sibi  ipsi ,  &  iiobis  inaxima  ine- 
lita  coinpararet   (<i)  . 

23 1.  Aliquibus  tamen  imperceptibile  vldetur  , 
■quoinodo  superveuiente  praecepto  l'atris  moriendi 
iu  cruct' ,  reinanserit  in  (Ihristo  vera  ixjtestas  uoii 
inoriendi  ,  aut  aliud  mortis  genus  seligendi  ;  hoc 
•enim  fieri  non  poterat ,  iiisi  prfecepto  Patris  ue- 
•glecto ;  Christns  autein  peccare  ouinino  iion  poie- 
•rat ,  iiec  proiude  pr«ceptuin  fktris  negligere  ,  & 
transgredi  . 

252.  Resp.  vero  laudatus  Lcmdsius ,  aliud  esse 
babere  potentiain  ad  volendum  ,  vel  facienduin  ab- 
solute,  &  simpliciter  aliud  ,  seu  oppositum  iliius, 
qiiod  praecipitur  ;    aliud   habere   potentiain  ad   ino- 

-bedieuduin  ,  &  peccandum  :  sunt  eniiu  ista;  poten- 
tiae  diversae  .    Priina  e.xplicat  liominis  libertalem  , 

•quae  fuit  perfectissiipa  iii  Christo  Jesu  ;  altera 
ejusdem  libertatis  defectiim  ,  ut  supra  dictuin  est 
n.  222.,  &  a  Jesu  Christo  est  omnino  ablfgauda, 
quamobrem  dici  debet  ,  Ciiristum  potuisso  absolu- 
te  ,  &  simpliciter,  seu  ut  Thomist.ie  loquuutur  , 
in  seiisu  dWiso  ,  non  mori  ;  noii  autein  poluisse 
non  inori  in  cruce  in  sensu  composito  ,  seu  con- 
sidcrata  inorte  reduplicative  ,  ut  sibi  a  Patre  prae- 
cepta  . 

253.  Quod  ut  facilius  inlpMigatur  ,  debemus  con- 
siderare    d:io  iii    voluuiate  Ciirisli  essentialia    aute 


LIBERTATE .  233 

prjrceijtum  ,  qiiT^  proiude  eti::in  post  praeceptnm 
reiiianstruiit  .  Primuin  erat  impoteiitii  ad  peccaii- 
duin  ,  orta  tuin  ex  uuioue  hypositatica  ,  tuin  ex  vi- 
sioi;e  beatifira:  alterum  coguiiio  iiidittorentiae  cu- 
jiiscumrjue  inedii  ail  sati»facienduin.I)to  prouostrit 
ppccatis  ;  cuin  (ju.Tlibet  aclio  CiJiriili  ,  iilpote  valo- 
ris  infiniti  ,  hinc  lini  cni>sequeiido  esset  sulJiciens. 
HdEc  duo  esseiilialia  Clirisii  voluntali  subifcta  non 
iierunt  per  {)Ositivuin  ,  &  liberum  Dei  decretum 
ejusd(!in  Cliri-.ti  passionis ,  &  mortii  ;  sicut  euini 
eo  non  tollebatur  impoteulia  4»d  pttccaudum  ,  ita 
iiec  auferebatur  absoliita  iuditfereut'  i  inedii  ,  hoc 
esi  in-Ttis  ad  finem  couxequcnduin .  Liule  factum 
est  ,  ut  Cliristi  voluutas  libcrt-  de(ermiuaren;r  ij 
Iioc  mediiun  prae  celeris  deli^eu.hun  ,  q^cul  jibi  a 
l^alre  praeci|Mebattir  . 

254«  Neque  vero  ad  salvandam  Chriiti  liberta- 
lem  in  Crucis  inorte  subeunda  iieccssaria  erat  po- 
tcntia  illam  recusandi  in  sensu  cornpofilo  cuin  di- 
viiio  praeoepto  .  Quemadinoduin  euim  iu  iioLis  SL-.b 
praemotione  pUysica  vera  manet  libertas  per  solam 
potenfiam  ad  oppositum  in  seiisu  diiiso  ,  v.l  i.< 
Toiii.  II.  ostensum  fiiit ;  iia  vere  inanebat  i:i  Chrj- 
sto  iion  inorieudi  libertas  per  solam  potentiam  iH 
sensu  diviso.  Potentia  non  inoriendi  ir.  .^e<7JU  co"2- 
posito  non  erat  in(]hristo,  quia  tieri  nonpoteiat, 
ut  in  eo  Ikpc  duo  siinul  coinpopereutur  .  praece- 
ptuin  morieiidi  in  cruce  ,  &  i>ou  iijori  ,  vel  altc- 
rius  inorlis  electio,  scilicet  atter.ta  Christi  impot»  ri- 
tia  ud  peccaudum  ;  erat  iiiliilomiiuis  pote;iUa  i:i 
sensu  dii'iso,  qua  fiebat,  ut  simul  voluntate  aai:n- 
pleiidi  praeceptum  Patris  esset  iu  Christo  vera  po- 
leiiti.i  ad  uon  subeuiiduin  hoc  ,  vel  aliud  subtun- 
duiii  .supplicium  ,  iioii  eniin  actus  morieiidi  in  cru- 
ce  pugnut  cuin  potentia  non  moriendi  ,  sed  cum 
ipso  actu  uon  nioriendi  .  Quod  in  nobis  ipsis  ap- 
paret  ;  cum  unum  ita  agimf.s  ,  ut  possiinus  simui 
Aiiud  agere  ,  quainquam  iion  possimr.s  simul  coii- 
jungere  actuin  ,  &  non  actum  ,  vel  pjus  oppositum, 

255.  Eoque  iniuus  ho5c  impottiitia  non  inoritu- 
di  iu  sensu  cowjjo.jifo  Ciiristi  libert.item  impcdie- 
bat  ,  quia  illa  non  orieb  itur  ex  ititrinsica  quadam 
inorieudi  necessitate  ,  sed  solum  e.\  impritcnlla  pec- 
candi  ,  qu.-e  ei.t  verae  libertatis  perfeclio.  L''niie 
Fauctus  Auguslinns  de  prcedestinat,  Siinct,  rap. 
i5.  de  Jesu  Christo  ait:^^n  idco  in  illo  non  li- 
bt-ra  i-oluntas  erat ,  ac  non  tanto  masiis  ,  quan~ 
to  niagis  peccato  senire  non  poterai  ?  Id  ipicxl 
luculentpr  apparet  in  Aiigelis:  qiiando  eniin  beati 
illi  SpiritiM  a  Deo  inittuutur  ad  hoiniues ,  ut  Ka- 
pliacl  ad  Tobiam  ,  vcl  Gabriel  ad  B.  Virgiuem  , 
lili  liberriine  Deo  niittenti  obediunt  ,  adeo  ut ,  »i 

es- 


(a)  De  hac  invicta  Thomislnnim  ,  alioriinupic  Theo- 
lo^oriiin  ratione  ad  Hiend 'in  Cliri',ti  libert  uem  ,  prip- 
ter  Ijiidjciitn  Tlioin.un  De-Lenios,  vid.  l'.uer  Ivaiirent. 
Berti  Lil».  X.Wl.  1)"  Tfifi„t.  Discipidis  c,->p.  12.,  inm 
auctor  eijrfgii  lihri  ,  cui  tiiiilus  L'  action  d»  Difu  snr 
les  Creunirfs  Sect.  V  II.  P.iTt.  I.  c'p.  5.  n-iin.  4-  se<{. 
•:^  'Pater  Anton.   IVl.issoidie    in  Tom.  I.     De  di\'::tu  m»- 

"Gazzaniga  TheoU  Tom.  V. 


tione  ,  ir  lihert.  creata  Dis.s.  II.  (pi.Tst.  8. ,  nhi  bene 
•ol)ser\-.it  ,  Sc  vahde  pruli  U  ,  nonnisi  ex  doclrina  Stlio- 
l,p  TIioinaslicT»  po-^se  in  Clit-islo  h^ec  tria  con':iliiri  , 
pr/i^ceptiim  ipsi  a  P.ure  iinposuiim  morieiuli  ,  irnp'^"^»- 
liain  peccandi  ,  Sc  ill.iin  vcram  liWtattin ,  qnw  .^d  m?- 
rittim  retimritiir-. 

5o 


i^S^ 


DE  INCARN.  SECT.  II 


essent  iii  statn  viss  ,  illa  eornm  obedieutia  irnpii- 
taretur  ad  nieritiiin  ;  nec  tamen  ]iossnnt  Deo  ju- 
Ijenti  non  obtenijierare  ,  adeoqne  nec  in  sensu  coin- 
■posito  iiias  actioiies ,  quse  ipsis  impositie  sunt ,  non 
exercere ,  serl  soluin  in  sensu  diviso  ,  &  absolute, 
ut  supra  dixinuis  num.   25o. 

236.  Inst.  priino .  Ex  liac  doctrina  sequitur  , 
Christuin  non  fuisse  liberum  ad  siibenndam  nior- 
tem  ,  ^ub  bac  reduplicatinne  ,  quatenus  prcecepta 
erat  a  Patre  ;  seu  ad  obedientiam  formaliter  sum- 
ptam,  cum  tanrien  per  ipsam  obedientiam  proprie 
ineruerit  suam  exaUdlionein  ,  ut  superius  xium.  1 78» 
probatuin  fuit . 

257.  Respond.,  Christi  liberlatem  salvari ,  qnia 
adhuc  sub  ilifi  rednplicatione  manebat  in  eo  po- 
lentia  non  sibeundi  mortem  absolute  ,  &  in  sen- 
su  dli^iso  ,  ut  explicatum  est  .  Neque  enim  neces- 
se  erat ,  aut  fieri  poterat  ,  ut  haec  duo  simul  con- 
jungerentur  ,  impotentia  peccandi  ,  &  potentianon 
obediendi  ,  sed  satis  erat ,  iit  cum  praecepto  ,  St 
cum  ipsa  obedientia  conjungeretur  potentia  ad  mor- 
tem  per  se  ,  &  absolute  vitandam  . 

•  -258.  Addit  Lemosins  ,  ,,  potuisseChristum  cam 
3,  prascepto  de  sua  morte  ,  imino  cum  voluntate 
,,  erticaci  ,  &  absoluta  ,  qaa  voluit  mori  ,  nt  obe- 
,,  diret ,  habere  inefficacem  voluntatem  ,  qua  vel- 
„  let  non  mori ,  secundum  qnod  mors  nociva  e- 
„  rat  naturae  ,  secundum  quod  ad  ilhim  naturali- 
,,  ter  non  deterininabatur  .  Jn  quo  valde  explica- 
„  tur  libertas  Christi  acceptando  niortem  .  Docet 
,,  enim  S.  Thoinas  ,  Christum  etficaciter  voluisse 
j,  !nortem  ,  secimdum  quod  a  Patre  pr.T^cepta  e- 
,,  rat ,  &  secunduin  alias  rationes  superiores  ;  & 
,,  velleitate  inefficaci  uoluisse  mortein  ,  secundum 
,,  quod  nociva  erat  corpori  ,  vel  secundum  alias 
3,  vationes  inferiores  .  " 

239.  liiSt.  secundo  .  Si  Christus  actu  nnn  acce- 
ptasset  mortem  ,  actu  factus  fuisset  inobedieus ,  & 
peccasset  :  ergo  si  poterat  non  accepfare  jnortem  , 
poterat  iuobedire  ,  (k  peccare  .  Conseq.  probatur  , 
quia ,  ut  commnne  fert  proloquium  ,  sicut  se  ha- 
bet  actus  ad  actu  n  ,   ita  potentia  ad  poteutiam .  . 

240.  Resp.  dist.  C0U9.  ,  si  poterat  non  accepta- 
re  inortem  in  sensu  composito  cum  decreto  ,  po- 
terat  inobedire  Patri  ,  &  peccare  ,  conc. ,  si  pore- 
rat  tantnm  ht-^ensu  di^'iso  ,  nego  .  Ouemadmodum 
prasscientia  Dei  non  tollit  rerum  contingentiam , 
ant  liumanam  libertatein  ,  ut  ostensum  fuit  iu  II. 
Tom.  quia  res  a  Deo  prasscitas  pos^^uut  uon  eve- 
oire  in  sensu  dii'iso  ,  quamqiiain  uon  possint  in 
sensu  composiio  ;  ita  &  in  casu  praesenti  ,  optime 
salvatur  Jesu  Christi  libertaS;  qiiia  poterat  abso- 
lute  ,  &  m  sensu  diviso  nolle  mortein  :  quam  in- 
trinsecam  Christi  potentiam  non  destruit  praRce- 
ptuip  Patris  suptrveniens  ab  extrinseco . 

24 1.  Clterius ,  ut  siipra  uotaviinus  u.  232.  ex 
quo  dicatur ,  potuisse  Christum  nou  mori  ,  non 
sequitur  ,  eliain  potnisse  Patri  nou  obedire  ,  &  pec- 
care :  nam  in  prima  propositione  fit  sensus  divi- 
SU8  3    &  quaudo   Chrislus    pendens  in   cruce    actu 


DISS.  IV.   CAP.  VI. 

suo  aeterno  Patri  obediebat  ,  retinebat  potentiam 
ad  nou  moriendum  absolute,  neque  enim  pugnant 
liaec  duo:  Christus  vult  mori  ,  &  simul  potest  ab- 
soiute  uon  mori  ,  cum  etiam  iu  uobis  possint  si- 
mul  esse  acUis  odii  exeinpl.  grat.  cum  potentia  ad 
amorein  .  Sed  Cliristus  ijiunquam  habuit  potentiaiu 
non  obediendi  suo  Patri ,  &  peccandi ,  sicut  in  nO« 
his  nulia  est  pnientia  siinul  conjungeudi  duos  a- 
ctns  contrarios  odii ,  &  ainoris  . 

232.  Commune  autem  iliud  proloquium  :  Sic- 
ut  se  hahet  actus  ad  aclum ,  ita  potentia  aA. 
potentiam  ,  verum  est ,  duiHinodo  non  varietiir 
sensiis  ,  ut  hic  certe  variatur :  nain  in  actu  fit  seti- 
sus  compositus  ,  in  polentia  autem  sensus  divisus  . 
Sic  si  quis  ita  ooUigeret :  si  ea  ,  quae  Deus  prae- 
scivit,  actu  non  evenirent ,  falleretur  reipsa  divi- 
na  praescientia  :  ergo  si  possent  non  evenire,  pos- 
set  falli  diviua  praescientia ;  male  ratiociuaretur  , 
&  falsa  esset  consequentia;  iu  antecedenti  enim  fit 
sensus  compositus ,  &  in  consequenti  sensus  divi- 
sus  :  quae  enim  a  Deo  praescita  suut  ,  possunl  uoi» 
evenire  ,  in  sensu  diviso  ,  non  ia  sensu  compo- 
sito  .  Slc  in  casu  nostro  cuin  dicitur :  Si  Chri- 
stum  actu  non  acceptasset  mortem  sibi  a  Pa- 
tre  prceceptam ,  Juisset  actu  inobediens ,  fit  sen-  • 
sus  compositus  .  Cuin  vero  infertur ;  ergo  si  po- 
tuisset  mortem  non  acceptare ,  potuisset  esse 
inohediens ,  &  peccare  ,  fit  sensus  divisus  ,  &  con- 
sequentia  est  falsa  ;  quia  ut  dictum  est ,  ahsolute 
solum  ,  &  in  sensu  diviso  ,  poterat  mortein  non 
acceptare  . 

243.  Et  haec  oinnia ,  quamquam  subtilia ,  in- 
telligi  haud  difficulter  possunt  de  morte  ,  quae  e- 
rat  medium  per  se  ,  &  natura  sua  inditFerens  ad 
finein  illunj ,  ad  quein  Christus  erat  determinatus, 
&  sohnn  facta  'erat  medium  uecessarium  ex  super- 
veniente  libero,  &  posilivo  aeterni  Patris  praece- 
pto  ,  quod  intrinsecain  Jesu  Christi  libertatem  non 
tollebat  ,   nec   iinminuebat  . 

244«  Sed  ditficultas  multo  gravior  exoritur,  quan- 
do  agitur  de  illis  actibus  ,  qni  couuexionem  ha- 
bent  neressariam  cum  ultimo  fine  ,  ad  quem  vo- 
luntas  Christi  erat  uecessario  determinata ,  ut  suut 
actus  dilectionis  Dei .  Hoc  argumentum  ita  propo- 
nit  S.  Thomas  5.  P.  quaest.  18.  art.  4«  "•  5.: 
„  Liberum  arbitrium  se  habet  ad  utrumque  ,  sed, 
,,  voluntas  Christi  fiiit  determinata  ad  bonum , 
,,  quia  uon  potuit  peccare  ;  ergo  in  Christo  uon 
,,  fuit  liberum  arbitrium  . 

245.  Respond.  autem  Angelicus  :  ,,  Voluntas 
,,  Christi  licet  fuerit  determiuata  ad  bonum  ,  non 
,,  tamen  est  determinata  ad  hoc  ,  vel  ad  illud  bo- 
„  nuin  .  Et  ideo  perliuet  ad  Clirislum  eligere 
„  per  liberum  arbitrium  confirmatum  in  bono , 
,,  sicuti  ad  Bealos  .  Itaque  Christus  Dominus  erat 
„  detcrminatus  naturaliter  ,  &  absque  libertate  ad 
,,  diligendum  Deuin  ,  quoad  specijicationem,  ita 
,,  ut  uou  esset  ad  oppositnin  liber  ;  erattamenii- 
,,  ber ,  quantum  ad  huuc  ,  vel  illum  actum  .  " 
Hoc  S»  Thomas  expresse  docet  etiam  ioJH.  Sent, 

VisU 


DE  LIBERTATE  CHIUSTr.  a35 

Dist.  XVITl.  qn.    r.  art.  2.    ad  5.  dictns:    „  Li-  neiDpe  vellet  Chri-ttiM  illud  acceptare,  qnod  reijjsa 

benuu  arljitiiiiin  Cliristi  uon  crat  dtterniin.itiiin  vok-ns  ac  liihfiis  acct-ptavit  . 

„  ad  unnin  seciindiun    niun«ruin  ,     sed  ad    uiiuiii  i^o^  Alii   ulterius   |)rogreiii  piitarnnt^  non  solum 

,  sernndiini  geniis  ,     scilicet  ad  bnnnm  ,  *quia  iu  Jioc  |)rapce|)tiim  fuiise  a  Clirijti  libcrtate  de|)«rjdens, 

,  uialuiu  iioii  potest.  Sed  tanieu  hoc  polesl  face-  sed  a  Cliristo  ipso  expelituin  ,  qni  eliam  siiif  IV 


„  re  ,  &  non  faccre  ,  &  lioc  non  excludit  liberla- 
„  tein  arbitriij  quia  posse  p'ccare ,  nec  est  liber- 
„  tas  arbitrii,  uec  pars  libertatis,  ut  dicit  Ansel- 
„  inus  in  Dial.  de  Uh.  art.  c.  i.  "  Quautmn  .ui- 
teiii  pertiuet  ad  liberlateui  exercitiL,  Clinstns  Do- 
uu'uiis  iit  i'i.jtor  ,  erat  libec,  quia  iiulliis  artus  est 
absoliite  necess.irius  in  via ,  secus  ac  iu  iJealis, 
qui  jam  sunt  in  termino ;  &.  liaRc  libertas  e.Kern- 
tii  sutHciens  fiiit ,  ut  Chrislus  menlorie  diligerec 
Deuin  .. 

240«  Dicps ,  lu  eodem  ioco  it.t  subdit  Aup;eli- 
cus  :  „  Qiiod  si  etiam  liberuin  arbitriiun  Clirisii 
„  esset  detennin.ituni  ad  uuum  luiinero  ,  sicut  ad 
,,  diligendum  Deum  ,  quoit  non  facere  noii  potest, 
,,  taiiien  ex  lioc  noii  arnittit  libertatem ,  aut  ra- 
„  tionein  laudis;  qiu"a  in  illud  7207i  coacte  ,  scd 
j,  spoute  teudit ,  &  ila  est  actMS  sui  doininus  .  " 
„  Non  alia  ergo  fuit  in  Cliristo  libertas ,  quain 
j,  voluulatis,  sive  imnuinitas  a  coaclione .  " 

247-  Hesp.  ,  multos  S.  Prapceptoris  inter{)retes 
opiuari  ,  liaec  ab  ipso  dicta  fuisse ,  iion  iii  pro- 
pria  ,  sed  iii  alionim  sententia.  Nain  prinio  ditti- 
cultatem  solverat  iis  verbis  ,  nuie  mox  attuliinus  , 
&  quae  veram.  ejns  mentein  &  docfriuam  expit- 
caut  .  Deinde  inultis  aliis  in  Itxris  quidem  argumen- 
tum  Iraotavit  ,  eamdeiu  doctrinain  coustanter  reti- 
nuil,  9cilicet7209  f/o/r2i7i05  e<!se  nostrorwn  actuurn, 
Sticunduni  quodpossumiiss  hoc  ,  vel  illud  eligere  , 
Ita  Quapst.  XXIX.  de  verit.  art.  6.  ad  i.,  &  1. 
P.  quajst.  82.  art..  i.  ad  5.  (<i)  .. 

*  COROLLARIUM. 

24B.  lii^plicata  vero  Sancti  Tliom»  ,  ac  Tho~ 
mislarum  doctriua  de  concnrdia  praecepti  ,  iinpec- 
cantiae  ,  &  libertalis  Christi  iJumiui  ,  parum  in~ 
terest  refutare  multas  &  varias  alioruin  Theologo- 
Tuin  hac  in  re  seutentias,  qias  receiiset  Cardina- 
lis  Joaun.  de  Lugo  de  Inc.  JJisput.  XXVI,  Sect. 
6.  &  seq.  ,  pauca  tameii  r.ddere  plaret ,  <R  lurii- 
lenlins  appareat  ,  qnam  expliruimus  Thomislarum 
doctriiiain ,  &  solidam  esst  ,  &  diihcili  huic  iiodo 
expediendo  opportuuioren»  . 

249.  Prinio  Honoratiis  Tonrnely  Quarst.  XI.  de 
Incar7iat.  art.  4"  conlendil  ,  Christum  ideo  fuis->e 
liheruin,  quod  morieinli  mandatum  noii  fuerit  ab- 
aDlutum  ,  &  a  libero  ipsiusChristi  illud  acceplau- 
lis  cousensu  iudepeudens  ,    sed  coudiliouatuin  ,     si 


(a)  PaterTriom.isDe-Lemos  \nPanopliaGratix  T.  fT. 
Tract.  V.  c.  12,  n.  123.  contendit,  verha  S.  Thoin.T»  ita 
esse  expllc.inda  ,  >it  excliKhndo  coactioncm  censeatiir  ex- 
chuiere  oninetn  prorMis  nf<  es.sii.iiem  ,  St  tjn.iinlo  (ii<,it, 
Qivristiuu  eliciiisse  actuin  dileclionis  IKi  sponte ,  idcin  sic , 


tris   inaiidato  paratus    erat  «x    cliaritute    ad  crucid 
snpplicium  pro  nobis  perlerenduiu  . 

25i.  Qiiitiam  cxi>.tiinarnnt,  iii  eo  servatau»  fuis- 
i>e  Christi  libertalein  ,  qiio  po»et  t  1'utre  sio  po- 
tere  hujus  pratscepti  dispens.ttiouein  ,  vel  coujmu- 
tationem  . 

2.'32.  Nounulli  ue;^aruut ,  verum  ,  &  propriuin 
pr.r?ej)tiim  nioricudi  in  cru  :e  fuis>e  (Jliristo  iin- 
j)ositMni  ,  sed  soliiiuTnodij  consiliiun  dalLiin  ,  quod 
amj)lecii  ,  vel   rejicere  in  jjit-ua  i()siM»  j)Ote!)taUt  erat. 

2^5.  Suut  ,  qui  j)r£C2e()tain  fuisse  dicunt  Christi 
inortenv,  quantum  ad  snbsl.uitiiin  ,  eanidcm  tamen 
fmsse  in  (Jliri!.ti  arhiirio,  qiantnm  ail  circumstau- 
lias  suj)plicii  crucis,  loci ,  temjiori»  ifcc,  &  etiaia 
quaiitum  ad  oinni.i  virtutum  luoiiva  ,  charitatis,  o- 
bedieutiae  ,  justitia;  .  Ita.  IVlart,  Cecauus  de  lib.  ar- 
bltrio  ca();   5.  quacst.  6. 

254.  Laudatus  inox  Cardiualis  de  Li»p7>  sect.  7, 
Iiaiic  proponit  dubii  solutionem ,  quain  cowwun/o- 
nem  vocare  illi  j^lacet ,  ,,  Ciiristum  fui-ise  liberum 
„  in  oj^eribus  j)raece|)t!s  ,  quia  licet  suj)|)osito  prae- 
,,  cej)to  inoriendi  verb.  grat.  non  j)Osset  i:on  acce- 
,,  ptare  inortem  ,  eral  tuineu  indilierens  ad  acce- 
,,  ptandain  niortein  ex  hoc ,  veL  illo  inolivo,  hoc 
„  vel  illo  tempi.re,  actu  intpnso  ,  vel  rertiisso.  '■^ 
Hanc  autem  senteoliam  tribuit  Gabr.  Vasquezio  , 
Gre,:^orio  de  Valenlia  ,  Leon.  Lessio,  &.  Frauc.  Sua- 
rezio  . 

355.  Oinnes  isf'-E  sententi^e  in  eo  defiriunt,  quod 
claris  ,  &  solidis  iunclanientis  careaut ,  quibns  ()ro- 
betur,  aut  unllum  Cliristo  datuin  fuisse  praBceptniu 
morieudi  ,  aut  illud  fuisse  conditiou.iiuin ,  aut  s.al- 
tein  solain  respexisse  substautiain  inortis,  uou  au-^ 
tem  circumstantias  .  Iinmo  clarain  ,  <!^  aj)crtaia 
inaudati  a  Falre  arcepti  ineuliouem  f  icit  ij).vt;  Chri- 
slus  ,  ut  sujjra  probavimus  nuiu.  216.  &  seq.,  8c 
1'auliis  .Aj)OStolus  e.\|>resse  dicit  Christuin  farliiin 
esse  obedieutem  usc/ue  ad  niortem  crucis .  Virtus 
autem  obedientic-c  respicit  veruni  &  j^ropriuin  prfle- 
ce|)tum  :  unde  «jui  prasceptum  moriendi  Clirist». 
datum  fiiisse  negaiit ,  a  (]hrislo  auteruut  summain 
obedieutiae  virlulem  ,  ex  qua  inaxima  ejusdeui  me- 
ritorum  jiortio  dimauit  . 

256.  l'ostrem»  anlcin  Cardinali*  dc  Lngo ,  a- 
lioriimqiie  opinioni  illud  obslat ,  qiiod  iu  ea  Chri- 
stus  iioii  fuis>et  promeritus  ij^sa  i  i  inorle  ,  quauv 
uecessario  subiisse  dicitur  ,  sed  solnui  iii  circum- 
slantiis,  quae  iii  ipsius  Chrisli  liberlatc  eraut  j)0- 
sitas  :  quod  >k  j)er  se  absurdum  facile  apjiaref,  & 

Cun- 

ac  prorsiis  lilent-,  Io?|nendo  tatnen  de  dilectione  Dei  ,, 
qti.im  Cliristiis  Ii.if>nit  ,  iit  i'intor,  rpia»  liher.i  er.it  >  fc 
m'-'ritori.i,  tteniin  <Iii<f:lio,  <j<i.im  Chrislus  Iijhnii  ,  ut 
coirii>reliensor  i  nec  IiLtra  er.u  ,  nec  merilorJa  . 


2  36 


DE  INCARN.  SECT.  II.   DISS.  IV.    CAP.  VIL 


«ontrarium  .4posto.lo  dicenti ,  propterea  fmsseCUri- 
Stnin  exaltatQin  ,  quia.  Jactus  est  ohediens  usque 
ad  mortem  ,  mortem  autern  crucis  ad  Philipj). 
II.  8.  Illnd  autein  magis  displicet  ,  quod  dicitur, 
potuisse  Ghristiim  inortem  acceptare  actu  j/zrerj.so 
vel  remisso  i  quasi  scilicet  Christus  virtutes  exer- 
eere  potuisset  in  gradu  rer^iisso  ,  seu  imperfecto  . 

qS'^.  Sed  praeter ea  ,  ut  bene  observat  Autonius 
JVTassoulie  ,  quantumvis  isti  Theologi  suinma  sub- 
lilitate  viiu  paterni  praecepti  exteuuare  conentur  , 
pihil  tamen  ad  veram  libertatis  Christi  notionem 
jjobis  supj>editat>dam  proficiunt .  Esto  eiiim  Chrisli 
voluiitas  i>on  fuissetdetermiuata  ad  unum  vi  pras- 
cepti  sibi  a  Patre  impositi ;  erat  tameji  determina- 
*a  ex  vi  unionis  hypostaticafr,  &  ex  vi  beatificas 
visionis,  quibus  determinabatur  ad  ea  seniper  fa- 
cienda  ,  quae  Patri  erant  placita  Joann.  VllL  i>9» 
£^go  quce-  placita  sunt  ei ,  facio  semper  :  erat  er- 
gp  Christus  determinatus  ad  omnia  ,  sine  exceptio- 
Ce ,  quae   Patri  aeterno  placebant . 

2D8*  Andiatur  SancUis  Thonias  5.  P. .  qu.  18. 
art.  I.  ad  4»  inquiens:  „  Cum  voluntas  pertineat 
5,  ad  naturani ,  ipsum  etiam  aliqualiter  velle  per- 
^y  tinet  ad  naturam  ,  non  seeundum  quod  est  ab- 
y,  soiute  considerata ,  sed  secundum  quod  est  ia 
„  tali  hypojtasi:  unde  etiam  voluntas  liumana 
j»  Christi  liabuit  quemdans  detcrminatum  modiun 
,,  ex  eo,  quod  fuit  in  hypostasi.  divina  ,  ut  sciliT 
j,  cet  moveretur  sernper  ad  nuiutn  divhioe  voluiir 
5,  tatis-i'-'-  Et  art.  5.  de  Ch.risto  inquit :  ^Secun- 
yy  duni  voluntatem,  quae  est  per  modum  ratienis-, 
.,,  semper  idem.  volebat ,  quod  Deus  ;  quod  patet 
„  ex  hoc  ipso  quod  dicit  Marci  XiV.  56.:  Non 
j,  quod  ego  vol&^  sed  quodju,^''  Ac  dem.um  q. 
yy  19.  art. .!,  Sicnt  autem  ia*  hoiiviiie  puio  corjjus 
„  movetur  ab  anima  ,  &  appetitus  sen^silivu^  a  rar 
jj  tionali,  ita  io  Do:niuo  Jesu  Christo  humana  nar 
j^  tuca  movebalur  &  re^ebatur  a  diviux..." 

a4?UT  VI}.. 

De  Christo  ncstro  mediatore^ . 

259,  \snid  signjfi^^et  iizec  Mediator  vox  ,  cu-! 
jus  tam  in.  sacvis  lilteris  ,  quam  a  veteribus  Ec- 
clesis3' Patiibus  frequens  est  usus  ,  facile^  convenit 
inter  Theo'ogos  ,  .nimirum,  ut.  S.  Tliomas  5.  Part. 
qna?st.  26.  srt.  i.recte  interpretatur-,  ad  media-r 
tcris  officium  proprie  vertinet  conjung^re  ^&Ui 


nire  eos  ,  inier  quos  est  mediator  s    nam  extre'- 
ma  wyiuntur  in  medio  {a) .. 

260.  Christum  Dominum  esse  nostrum  Media— 
torem  apud  Deum  ,  adeo  luculenter  divina  elofpiia 
testantur,  ut  facile  non  sit  reperire  inier  homines, 
Christiano  nomine  insiguitos  ,  qui  id  inficiari  aii- 
deant .  Unus  Deus,  clamat  Apostolus  5.  ad  Ti- 
molh.  Ili  5.  ,  unus  &  mediator  Dei ,  Zir  homl- 
num  homo  Christus  Jesus  .  Accedunt  ea.Ioca,  id 
quibus- Christns  vocatur  Mediator  melioris  testcur 
menti  Hebr.  Vlll.  6. :  item  Mediator  novi  testOr 
uienti  IX.  19.  ,  &  XII.  24.  Sed  quo  sensu  dica.- 
tur  Mediator  uoster ,  non  est  coucors  oinnium  sens? 
tentia  .. 

261.  Primo  enim  .4riai^i  ,  quos  de  more  sequuiv. 
tur  Sociniani  ,  negantes  veraui  Jesu  Christi  divi- 
i/itatem  ,  Christum  mediatorem  nostrum  iiou  alia 
de  causa  esse  dicebaiit ,  riisi  quia  raedia  quaedam; 
substantia  erat  inter  Deuia,  &  homines ,  inferior 
scilieet  Deo ,  Iwminibus  autem  longe  excellentior , 
quorum  pestilentissima  haeresis  toties  ab  Ecclesia 
proscripta,  &.  a  nobis  explosa,  noya  confutatione 
nou  indiget . 

262.  luter  eos  aulem  ,  qui  utramque- naturan:i 
diviuam  ,  &.  humanam  in  Ghrislo  agnoscunt ,  tri- 
plex  nata  est  de  (^hristo  Mediatore  opinio.  Prima  eor 
rum,  qui  Mediatoris  officium  soli  ivaturae  divinae  tri- 
l)ueruiU  :  altera  aliorum  ,  qui  soli  naturae  humanae 
Christi  id  concesserunt :  ac  tertia  illorum  ,  qui  il- 
lud  ad  utramque  naturaua  peculiari  quadam  rar 
tio;ie  referunt . 

255.  Primain  sententiam    pngnacissime  defendijt: 
iafelix.  apostata  Frauc.  Staucarus  ;     cum    eniin  O^ 
siauder  ferocis-  ingenii  homo  as*ereret    contra  Lu- 
therum  ,  nos  justificari  per  iutimam  ,    &  substanr 
tialem   divinae  juslitiae    unionem  ,     non  autera  ner 
solam  ejusdem  justitiae    imputationem  ,     Stancaru§ 
feiv&re  disputaironis  ,.  reposuit,    nos  noii  divinae  , 
sed   humauae  Ghrisli   justitiae   applicatione  justos  ef-- 
fici  ;  unde  sequebatur  ,  Christnm  esse  nostfura  aptid. 
Deuia  inediaiorem  tantummodo  ratione  naturas  ha- 
JBausB-:  quem   postea  errorem   una.cum, aliis  mul- 
tis   pe4tiuacissime  usques  ad  mortem  defendit   {b)  .» 

264.1  LU  huic  erroci  sese  opppuerent  iculti  ex. 
PrGtestaiHibus , .  ut  Pliil.  Melanchton  ,  Jo.  Wigan- 
d:!s,  ;>faecipue  autem  Calvinus  ,  rectis  ortbodoxa» 
F.cclesiaK  Romanae-  pri.ncipus  destiluti  ,  in  contra- 
ritiru  errorem  delapsi  sunt ,  statuentes  una  cum 
Osiandro,    Christuia    secuj.idmn  diviniim   naturarj); 

es- 


(a)  Parnm  refert ,  c/tiod  Frasmiis  not.lt-in  Hyinmun 
XI.  Cathemerinon  Sancu  Prndentii  ,  ad-  hnno  voct-ni  ine- 
diator  apnil  lAitnios  non-invt^niri ,  se<I  ebte  espressom 
ex  voce  i-iriT^,  ^  qua  Apostoli  usi  SHnt.  Ceteri.in  La- 
ctantius  Tr.lliaiinp  elegintiap  ,  iinitntor  liac  voce  non  <  .st 
ttcdignatii9-LiJv.  IV.  jOmh.  ]nstitiit.  ca\y.- x5.  inqijie.is  j 
Idcirco  mediator  ad^<<mi.c  y  idest  Detis  i.i  carne-,  ut  ciir 
T0   sequi  po.t.^et  ,    O"   eriperel    mortl   humi-iem   CTc. 

(4';  \  mL  ;j..ia>  (le  isto,  Relii^ionis  GalLclicfP  desertor» 
aotavjjnus  in  Tomo  L,  qni^amen.Fetri  Lonibardi ,  S.. 


Tliom^  ,  ahonimqHc  de  SclioU  Tlieoldgornm  sertato- 
renv  se  esse  insiiJse  gloriabatnr  :  unde  a  Conrado  Schhis.» 
cembiirgio-  aflertur-  illiid  ejusdem  dictiun  in  .Aiiplogia 
contra  TigHrino.s  :  Plus  vulet  nniis  Petriis  Lombardus  ^^ 
(juam  centiun  Lutheri ,  ducenti  Melanchtones  ,  trecenti; 
k^.Hinkeri;.  (/tiadrigenti  Ps^ri.  Martrres  ,  CJT  quingenti  ■ 
Calvini  .  Qui  omnns  si  in  mortario  contunderentur  j  np(} : 
e^}nimeretiir  una .uucia A'erA.Theoiogia , . 


DE  CimiSTI  SATISFACT. 


257 


OMP,     &     fiiisse  «ifmner  etiam    anle  incarDalioDcm 
nostrimi   .VWUatoreiii  {o)  . 

q65.  Uiis  diias  oppositas  npiniones  dortriua  ca- 
tliolica  reprobat  ,  doceiis :  Cliristuin  esse  nostrnni 
IVlediatorem  ,  ut  iiomo  est  ,  non  cjnidem  prjrcise 
seciindiim  iialiiram  linmanam  ,  sed  prout  Uxc  na- 
tiir.i  huinana  est  diviiiiTB  pfrsona^  substanlialifer  u- 
«lila  :  ita  ut  natnia  liuiiiana  sit  principinm  quo  il- 
larum  operalionum  ,  quibus  Ctiristus  Mediatoris 
orticium  exercuit  ;  persona  aufein  divina  princi* 
pium  quod  ^  juxta  superiu»  dicta  n.  1 53.  Hanc 
autem  nostram  doclrinam  plnribns  propositionibus 
exponemus ,  &  vindicabimiis^. 

PROPOSITIO   I. 

Jesus  Christus  est  verus  ,  ^  substantialis  media- 
tor  inter  Deum  ,  &  homines  ,  eiijue  soli  pro- 
prie  hoc  nomen  com^nit, 

266.  Xd  autem  hac  ratione  ostendit  S»  Thomas 
3.  Parti  qu.  26.  art.  i.  ,,  Ad  jnediatoris  olfirium 
,,  proprie  perlinet  conjungere  ,  &  nnire  eos  ,  inter 
,,  quos  est  mediator  ;  nam  extrema  uniuntur  in 
„  niedio  .  Unire  autem  homines  Deo  perfective 
5,  quidcm  convenit  Chriito ,  per  queni  honiines 
,,  sunt  reconciiiati  Deo  ,  secundum  illud  2.  ad 
,,  Corinih.  V.  iq,  Deus  erat  in  Christo ,  mw\- 
5,  dum-  reconcilians  sibi .  Et  ideo  soltis  Chrihtus 
,,  est  perjectus  Dei  ,  &  honnnum  mediator  ,  iii- 
„  quauUim  per  suam  morfem  hunianum  pcnus  Deo 
„  reconciliavit .  Unde  cum  Apostolns  dixjsset:  Ale- 
„  diator  Dei ,  &  hominum  hovio  Christus  Jesus, 
„  subjunxit :  Qui  dedit  semelipsum  redemptionem 
„  pro  omnibus  .  JXiliil  tanien  prohibet ,  aliqnos 
,,  alios  secundum  quid  dici  mediatores  inter  Deum  , 
,,  &  iiomines  pront  scilicet  cooperantur  ad  nnio- 
„  nem  hominum  cnrn  Deo  dispositii'e  ,  vel  mini- 
„  sterialiter  .  " 

267.  Apostolus    Paiilus   2.    ad    Corinth.  V.    18. 
seq.  hoc  ipsum  duplex  unediatoris    genus   explicat 


inquiens :  Omnia  autem  ex  Deo  ,  gui  nos  reoon- 
cUiavit  sibi  per  Christum  ,  Cir  dedit  nobis  mini- 
steriurn  reconciliationts  .  ()uoniam  quidern  Deus 
erat  in  Christo  rnundurn  reconcUians  sibi,  nori 
repiitans  iUis  delicta  ipsorum ,  ^  posuit  in  nobis 
verbum  reconciliationis  . 

2G8.  Iii  e|)ist.  vero  ad  F.phesios  II.  I^-  benefi- 
oia  a  Clirislo  intn.Iiatorp  nobis  collata  ita  receniel: 
Ipse  enim  eit  pax  nostra  ,  qui  f^^cU  uiraqne  u<- 
num  ,  Cb*  medium  parietem  triaccrio!  soU-ens  ..... 
ut  duos  condat  in  semctipso  in  uni^tn  iiovum  ho-- 
minem  ,  Jaciens  pacem:  &  reconciliet  ti'/i'osia 

uno   corpore  Deo  per  crucem Et    venien^  e- 

i'angelizavit  pacem  vohis  ,  qui  longe  Juisiis  ,  ':jr- 
pacem  iis ,  c/ui  prope.  Quoniam  per  ipsurn  ha— 
bemus  accessurn  ambo  in  uno  Spiritu  ad.  Pa- 
trem  . 

2G9.  Qnae  verba  obserrante  Angelico  Lect.  V,. 
in  hunc  locuni  duo  poiissima  Christi  bencfica  com- 
niemoranl ,  quorum  primum  est  pax  nostra  cuin 
Deo;  cum  enim  inimici  essemus  ,  reconciltati  su- 
mus  Deo  per  morte/n  Jilii  ejus,  ut  idein  Sanclus 
Paulus  ait  ad  Roman.  V.  10.  qnam  pacejn  An- 
geli  auiHinciaverunt  Pastoribus  in  Christi  nativita- 
te,  &  (^hristus  ipse  annunciavit  Apostolis.  post  re- 
smrectionem  ,  er>s  ita  salutans:  Pax  vobis  .  AUe- 
mm  esl  reconciliatio  duorum  populorum ,  scilicet 
Judaici  ,  &  Gentilis  ,  sublato  pariete  inaceriae,  qni 
ntrumque  populuin  dividebat,  velnti  si  in  magno 
canipo  iiigens  paries.,  quo  hominuin  multiludodir 
videbatur,  subito  auferretur  ,  unus  fieret  populus; 
sic  mediator  noster  Christus  Jesiis  fecit  ntraque  Ut 
nnm  soluto  inedio  pariete  inaceri»  ,  srilicet  vete- 
ri  lege  ,  non  quantiim  ad  praecepta  moralia  ,  sed 
solum  quantum  ad  casremonialia  ,  quas  Christum 
venturum  praefigurabant  ,  &  ipso  adveniente  ccs« 
sare  dcbebant  .  Alque  ita  Angelicus  parein  illain,, 
quam  Cliristus  tamquam  mediator  nimjdo  attulit  , 
S|jiritualiter  explicat  de  reconcilialioiie  hominuini 
cuiii  Deo  ,  &  de  unione  populi  Israelitici  in  Geu— 
tilibus  {b).. 

270. 


(u)  Calvinns  fii  siia  opist.  nd'  Fralres  Polcnos  ,  ifnir 
inttr  o|)iiscnIa  ejiibdein  llirologica  reperitiir,  tidenter 
.scnljit  ,  Alediaturis  noinen  (,hnsto  <iiiadrare  ,  non  soiiirn 
«tr  t/no  carnem  indiiit  ,  \>el  ex  i/tio  muniis  suscepU  re- 
concildindt  cntn  Dfo  humani  penens  ;^  sed  al  tnitto  crea- 
iionis  jain.  vere  Juisse  inediatoreiu  ,  (juia  reiiif^^r  Anj;»^ 
Ips  ;  Q-  prijnogenitiis  fuit  oinnts  creaturtt  .  Jd  ijisiiin 
repf^i.ii  in  altera  e|)f.>,toIa  noinine  Genevensis  Ecclesifle 
S.cri|ita   contra   StoncaluTn  . 

(A)  Non  dtfiienint  ,  <[iii  iianc  pacem  a  Gliristo  Me>- 
di.ilore  Jmniinibiis  aliatain  inteilfgerenl  ciin  pacein  tein- 
por.ilem  ,  ((ii«  shIj  Octavfano  Aiignsto  rtgnabat  ,  (jnarv- 
<lo  natiis  est  Jesiis.Chrisiiis.  Ita  Hieronymns  in  c.  VII. 
Isai.T  ,  &  in  CoiDinent.  ad  Mfchapam ;,  cni  consonanl  Cy- 
rflliis  ,  &  TheQ(loretiis  in  Comment.  ad  iitriiin'|iie  IVo- 
J>hetam  ;  Sc  consnli  potest  Jo.  Mas.<oniis  fn  .lani  tpm- 
Pjld  Christo  naicenle  reserato  .  Sed  pr-i-itrenda  vfdetnr 
alioriim  sententfa  ,  quf  omnfa  proplietfca  oraciila  liiic 
spectaniia  ad  pacwn- refertuu  spiritualeni..Ceieriim;He- 


Ifgfbne  a  Chrfsto  noljfs  data  etiam  pacern    temjx^ralemi 
un.i  ciim  aiffs  bnnfs  ad    remjniMicam   p>-rtfnentil)ii.s  jii-- 
varf  ,    eloiiiient^-r    jii.yta- ac  tnidiie  o.itendit  S.    Angiist; 
in   Epist.   CXXXVIII.   ail   Marcellinnm  ;   nhi   post   miil— 
ta   fia  concliidit  niiin.  i5.  ,,  (^iif  doctrfnain  Cliristf  adr 
,,  versain  dicnnt  esse    refpflblicfle  ,    dent  exercitiiin   ta— 
3,  Jein  ,  (|iiales  doGtrina  Christf  e.s.se  mflites   jtfisit  ,  dent' 
)>  taJts  provfncfaJe.s  ,  talt^s  marftos  ,  tales   conjnges  ,  ta*- 
,j  les  parentes  ;    tal^s  fillos  ,  tairs  d>  infno.s  ,  taTes  ser* 
,)  vos  ,  taJes  reges  ,    talw   jndices  ,  taJes  d>  iii(pie  delii-r 
,,  toriim   ipsiiis    fisci    redditores,    3c  e.xactore^  ,    (juaJcs. 
,,.  esse  pra-cfpft  doclrfna  Clirfstiana  ,    &  aiideant  dfce— 
„  re  ,  adverjam  esse  rcfpublic^  :    iinino  v<ro  non  dii- 
„  Lftent  cootilerf  ,  inagn.im  ,   sf  obtemperetiir  ,  saluteim 
,,  e-sse  refpiiJilicflF'  .  "  Pulclierriina  ,  &  digm   tanto  Do- 
ctori   verJja  ,    (jiiflp    iitinain    nostris    temponbiis    iil<ii/i:»- 
aiireis   litteris-  inscrilierentiir  ,    ut   noslr.T»   Sanct.T'   l^fli». 
gionis  ainor  ,    &  cultns  eliain  pro    leinporali  reipiiblir- 
ca  bvoQ  iostauraretur .. 


233 


DE  INCARN".  SECT.  II.  DIS5.  IV.  CAP.  VIL 

QuaKres  2.  ,  auC^hristus  etiam  modo ,  pront  ae« 
t  ad  (lexterain    Patiis  ,  inediator  uoster  sit  ? 


--^70.  Ob].  prlmo  »  Moyse»  Detiterou.  V.  5.  sei- 
psuin  mediatorem  appellat  iiiter  Deiiin  ,  &  liomi- 
j)es ,  sic  enim  Israelitas  alloquebatiir :  Ego  seque- 
ster  ,  &  mediiis  Jui  inter  Dominum  <^  vos  .  Quo 
Domine  etiam  Apostolus  Moysem  iiidigitat  ad  Ga- 
lat.  111.  19.  dices ,  Legem  fuisse  ordinatam  pcr 
An^eJos  in  manu  mediatoris ,  scilicet  Moysis  : 
v.on  ergo  medlatoris  oificiiim  fuit  proprium  Jesu 
Christi . 

271.  Respondet  S.  Thomas  5.  Part.  qu.  26.  art, 
r.  ad  I.,  non  solumMoysem,  sed  etiam  Prophe- 
tas  ,  &.  Sacerdotes  veteris  testamenli  fuisse  dictos 
Mediatores  inter  Deum  ,  &  honiines  dispositive  ,  & 
miJiisterialiter  ,  iuquautum  scilicet  pr,Tenniiciabant, 
ik.  prt-pfigurabaiit  verwn  ,  &■  perjecturn  Dei  ,  & 
hominum  Mediatorem  Jesum  (^hristum  .  Sacerdo- 
tes  antem  novi  tesfamenti  possunt  dici  mediatore* 
Dei  &  liominum  ,  inquantum  sunt  ministri  veri 
Mediatoris,  vice  ipsius  salutaria  sacraraenta  Ivomi- 
iiibus  exhibentes  .  Et  sic  intelligitur  ,  quod  idein 
.Apostolus  dicit.  w  ad  Tiinoth.  II.  5.  Unus  Deus , 
vnus  &  Mediator  Dei  ,  &  hominum  Christus 
Jesus  5  qui  dedit  semetipsum  pro  omnihus .  Ut 
nempe  Jesus  Christus  sit  soius  verus  ,  &  propriua 
Doster  niediator,  quia  solus  dediC  semelipsum  re- 
demntinnem  pra  nobis  omnibus  ;  aiii  autem  sint 
etiam  Mfdiatores  ministerialiter ,  Vid.  S.,  Thonias, 
in  II.Dist,  XIX.  quaest.  5.  art.  5. 

272.  Ob),  secuudo  .  Etiam  Angeli  tam  boiii  . 
quam  mall  possunt  dici  Mediatores  .  De  bonis  id 
expresse  asserit  Dionysius.  cap.  IV.  de  divinis  no- 
rninihus  Lec.  i.  De  malis  autem  id  probatur,  qnia 
liabent  quafdam  comraunia  cumDeo,  scilicet  im- 
jnortalitatein  ,  &  queedans.  cum  homiuibirs  ;  nem- 
pe  miseriam  . 

270.  Resp.  Angelos  bonos  a  Dionysia  recte  di- 
c\  medios  'm\.Qt  Deum  ,  &  homines ,  quia  sccnu- 
dum  gradum  natuvaR  sunt  infra  Denm  ,  &  supra 
hominei  constituti  ,  &  mcdiatoris  officiinn  exercent, 
Kon  quidem  principaliter  ,  &  perfective  ,  sed  mi~ 
nisterialiler  &  dispositive  ,  ui  Angelfcus  loquifur 
Dionysium  explicans..  Daemoues  vero  nullatenus 
dici  possnnt  mediatores  intec  Deum  ,  &  homines, 
quia  potius  hoinines  a  Deo  ips&avertere  coiuntur. 

Quaeres  primo  ,  aii  Spiritua  Sancf.is  ,  qui  ad 
Roman,  Vlll,  26.  dieitur  postulare  pro  nobis  ad 
Deum  gemitibus  inenarrahilibus  ,  vocari  possit  no- 
ster  Mediator  apud  Deuin  . 

Q74.  Kegat  S.  Thomas  5.  Part..  qu.  26.  art.  5. 
ad  5.  ,,  quia  cum  Spiritus  Santus  ^it  per  omin'a 
„  Deo  aeqaali&,  non  j)ntc&t  dici  medius  ,  ve!  me- 
55  diator  inter  Deum  ,.  &  hominem  ;  sed  solus  Chri- 
„  stus  ,  qui  licet  secundum  divinitatem  aequalis  sil 
j,  Patri ,  tanien  secunduin  humanitatem  minor  eslr 
„  Fatre  :  unde  super  illud  ad  GaJat.  IIL  20.  Me- 
„  diator  unlus  non  est,  dicit  Glossa:  Noji  Pa- 
j,  ter  ,  nec  Splriius  Sanctus .  Dicitur  autem  Spi- 
„.  riKi9  Sanctus  interpellare  (  seu  vostulare ,  ut 
3,  noster  Vulgatus  habet  )  pro  nobis  ,  quia  ipse 
j.  interpellare  (  yel  posiulare  )  uo»  facit ,. " 


det 

275.  Resp.  ailii  inative  .  Nam  Roin.  VIII.  54« 
Apostolusmquit :  Christus  Jesus  ,  qui  mortuus  est  ^ 
immo  qui  ?^  resurrexit,  qui  est  ad.  dexleram 
Dei ,  qui  etiam  interpellat  pro  nohis  ,  Et  ad  Hebr. 

7.  25.  Semper  vivens  ad  interpellan  luni  pro  no- 
bis  .  L'nde  S.  Joannes  iii  sua  prima  epist.  II.  i, 
inquiebat  :  Advocatum  hahemus  apud  Patrem  Je- 
sum  Christum  justum  ,  S.  Thomas  Lect.  VIL  cap, 

8.  Epist,  ad  Rom.  explicat,  quomodo  Jesus  Chri- 
stus  dicatur  interpcllare  pro  nnbis  ;  nempe  himia~ 
nitatem  pra  nohis  assumpta???.  ,  &  mjsteria  iru 
ea  celebrata  conspectui  paterno  reprcesentando  , 
ac  suas  cicatrices  Patri  osieudens  quas  in  corpore 
suo  glorioso  servavit ,  tamquam  sua;^  acerbissiuu-» 
mortis  pro  nobis  toleratae  perpetuos  testes  .  Pulchra 
sunt  ea  S.  Gregorii  verba  Lib.  XXII.  Moralium 
cap.  i5.  Unigenitum  Filium  pro  homine  inter- 
pellare  ,  est  apud  coceternum  Patrem  seipsuni 
hominem  dcmonstrare  :  eique  pro  humana  natu- 
ra  rogasse ,  est  eamdem  naturam  iji  divinitatis 
suce  celsitudine  suscepisse .  Interpellat  igitur  pro 
nobis  Dominus  non  voce ,  sed  miseratione  ,. 

PROPOSITIO  II, 

Christus  non  est  noster  mediator  secundum  di- 
vinam  naturam  ;  adeoque  ante  Incarnationem 
Mediatoris  munere  Junctus  7io7i  est  , 

276.  Jrlaec  proposifio  probatur  auctoritate  S.  Au- 
gustiiii ,  inultis  sacrarum  Scripturarum  teslimoniia. 
fulcita  .  Nam  Serm.  IV.  in  Psalmum  Cill.  nuin« 
8.  ita  ratiociuatur:  ,,  Quid  est  arbiter?  Medius  ad. 
,,  CGmpoueiulain  causam  .  INonne  inimici  eramus 
5,  Dei  ,  matam  cansam  habebamus  adversu^  Deum? 
,,  Quis  fiuiret  causam  istam  malam  ,   nisi  iile  me- 

,,  dius  arbiter de  quo  Apostolus    dicit   i.  Ti- 

„  motii.  11.  5.  L/nus  enim  Deus  ,  Ci>'  mediator 
„  Dei  ^  horninwn  horno  Christus  Jesusl  Sinon: 
,,  homo ,  noiv  mediator,  quia  aiqualis  Patris  Deus 
,,  ,....  lutCr  duo.s  med ia to r  :  ergo  Christus  media- 
,3  tor  inter  hominein  ik  Deum;  non  quia  Deus  , 
5,  sed  quia  homo  ;  uam  quia  Deus  ,  aequalis  Pa- 
,,  tri  :  sed  aequalis  patri  ,  non  inediator  &c,  ""  Qu£B 
S.   Doctoris  rafio  est  prorsus  invicta.. 

277.  Alia  etiam  ratione  idem  S.  Pafer  probat ,, 
Jesum  Christnm  ,    pront  Dens  erat  ,    non  potuisse 
esse   nostrum   medialorem  :    quia  ut  Deus  non   po- 
terat  «sse  Sarerdos  ,   &  sacrificiuin    pro  nobis  aeter- 
noPatri  oftcrre  .   Kerus  ille  Mcdiator ,   inquit  Lib, 
X.  de  Civit.  Dei  c.  20. ,  inquantum  Jormam  ser- 
vh  accipiens  mediator    effectus  est  Dei ,    C^  ho- 
minurn  ,,  homo  Chri.itus  Jesus ,  cum  in  Jorma  Dei 
sacrificium    cum   Patre  sumat ,     cum  quo  <&  u- 
nus  Deus  est  ,•  tamen  in  Jornia.  servi  sacrijicium. 
nialuit  esse-,    quam    sumere  ......  Per  hoc  &  Sa- 

cerdos  est ,  ipse  offerens  ,.  ipse  &  obiatio .. 

278»  Id  auteiit  seepius  repelit  S,  Pater  j^  ut  mi- 

ni- 


DE  CHIllSTI  SATISFACT. 


»59 


nime  andientli  sint  Jo.  Rigandtis ,  aliiqiie ,  tjni 
contra  Siancaruin  dispiitautes  ,  S.  Angiistiniun  ab 
hac  sententia  aiiijnarido  recessisse,  conunenti  siiDt; 
quia  aiicnbi  (^luistuin  eliain  ut  Denin  fuisse  no- 
struni  Mediatorfin  srripsit.  Sed  non  videriint  ,  aut 
videre  noluerunt  ,  id  solinn  asscrere  ,  qiiod  nos  in 
seqnenti  Propositione  iuculenter  ostendeinus  ,  scili- 
cet  utraqiie  natura  ,  divina  ,  i<c  lunnana ,  Cliristuin 
fiiisse  liOslruin  Medialorein  ,  viilelicct  lunnaiiitate, 
seciinduiQ  quain  pro  nojns  passiis  ,  &inortuusest, 
ac  pro  nobis  interpellal;  &  divinitate  ,  qnas  valo- 
rein  ,  &  ineriluin  infinituin  suis  actionibus  coin- 
municavit ;  qirae  oinnia  dilucide  postea  conciiia- 
buiitur  . 

279.  flis  conforinis  est  ratio  ,  quain  Sanclus  Tho- 
jnas  at^ert  ,  3.  Part.  qiiaesl.  26.  art.  2.  inquiens  : 
s,  In  Mediatore  duo  po^suinus  considerare  :  primo 
„  quidein  ralioneni  inedii  :  secundo  otficiuin  con- 
,,  juiigendi  .  Est  aiilein  de  ratione  inedii  ,  quod 
,,  distet  ab  utroque  extreinoruin  :  conjungit  autein 
„  inediator  per  lioc  ,  qiiod  ea  ,  quae  unius  snnt  , 
„  delert  ad  alteruin  .  INeutruin  autein  lioruin  po- 
5,  test  convenire  Cliristo,  secunduin  quod  est  Deu:i, 
„  sad  soiuin  seciindain  quod  est  hoino  .  Nain  se- 
),  cundiim  quod  Deus,  non  diftert  a  Patre  ,  &  Spi- 
,,  ritu  Sanclo  in  nalura  ,  &  potestate  dominii  .  Xec 
5,  etiain  Pater  ,  dt  Spiritus  Sanctus  aliquid  habent  , 
,,  quod  non  sit  Filii  ,  ut  sic  possit  id  ,  quod  est 
„  Patris  ,  vel  Spirilus  Saiicti,  quasi  quod  est  a- 
9,  liorum  ,  ad  alios  deferie.  Sed  ulrumque  con- 
5,  venit  ei  ,  inquantuin  est  homo:  quia  secnndum 
„  quod  est  hoino  ,  dislat  &  a  Deo  in  natura  ,  & 
„  ab  hoininibus  in  dignitate  &  gratiae  ,  &  gloriae.  ,, 

280.  Objiciebat  primo  Calvinus,  ab  inilio  crea- 
tioriis  mundi  Christuin  fnisse  caput  Eccclesiae;  ad- 
eoque  Medialorem  inter  nos ,  &  Deum  . 

281.  Resp.  id  quidem  verum  esse,  sed  non  se- 
tHindum  divinitatem  solain,  ut  eniin  snpienter  do- 
cet  Sanctus  Thomas  3.  Part.  quaest.  8.  art.  1.  Chri- 
stu»  est  caput  Ecclesiae  triplici  r.(tione  ,  Primo , 
ordine  ,  quia  oinnes  fideles  accipiu-at  gratiam  per 
respectuin  ad  gratiam  ipsius,  secunduin  illud  Ro- 
inan.  VIII.  29.  Quos  proescivit  ,  &-  prcedestina- 
vit ,  conjormes  Jieri  imaginis  Filii  sui ,  ut  sit  i~ 
pse  primogenitus  in  multis  Jratrihus .  Secundo  ^ 
perfectione ,  quia  Ghristus  liabuit  plenitudinem  o- 
miiitim  gratiarum  :  Jo.  i.  i^.  Verbuin  quod  caro 
factum  est ,  dicitur  plenum  gratice  ^  &  veritatis. 
Tertio ,  iiijiuxu ,  quia  virtutem  lubet  influendi 
gratiam  in  omnia  inem})ra  Ecclesiae,  Joaiin.  I.  16. 
de  plenitudine  ejus  no^  omnes  accepimus  .  Sed 
de  Christo,  ut  capite  Erclesiae,  digna  est  quce  le- 
gatnr  illa  quaestio  8.  S.  Thomje  . 

282.  Obj.  secundo.  Aposlolus  Paiilus  2.  ad  Co- 
Tinth.  V.  18.  Omnis ,  inquit  ,  ex  Deo ,  qui  nos 
reconciliavit  sihi  per  Christuin  ...  Deus  e^at  in 
Christo  munduni  reconcilians  slbi .  Recouciliare 
antein  est  Mediatoris  otficium  ;  adeoque  Christus 
iit  DdK  e<t  nosfer  mediatnr  .  His  siinilia  sunt , 
quae    idein  Paulus    habet  ad  Coloss.   i.  20.,    ubi 


Deo  Patri  complacuisse  dicit ,  reconciliare  omnia, 
in  ipsum  , 

285.  Kesp. ,  illa  Apostoli  verLa  niliil  aliud  ji- 
gnificare  ,  quam  immeusam  Dei  Patris  charitatein , 
(|ua  inisit  Filitun  suum  ,  ut  superabundanti  exlii- 
bita  satisfaclioiie  nos  sibi  ipsi  reconciliaret .  „  Deu» 
,,  Patcr  ,  inqiiit  Angelicus  hiiiic  locuin  explicans 
„  Lect.  V.  ,  reconciliavit  ,  idcst  pacificavit  nos  si- 
,,  bi  ,  &  lioc  per  Christum  ,  ide^^t  per  incarnatum 
,,  Verbuin  ";  a  quo  soio  inedia  luiinanitate  ope- 
,,   ra  satisfactoria   passionis ,  Ik   inortis  prodieruut. 

2H4.  Diccs  .  Haec  reconciliatio  no^itra  cuin  Deo 
noii  aliter  fieri  poluit  ,  quam  peccaiorum  ablatio- 
ne  ;  ned  auferre  peccata  non  convenit  Christo  se- 
cundum  liuinanain  naturain  ,  sed  secunduin  divi- 
iiain  :  ergo  etiain  Christus  mediator  est  noster  se- 
cundum  diviuam  naturam  . 

285.  Respondet  S.  Thomas  liac  qu.  2G.  art.  2. 
ad  2.  ,,  quod  licet  aucloritate  peccalum  anferre 
,,  conveniat  Chrislo  ,  secundum  qiiod  est  Deus : 
,,  lainen  satisfacere  pro  peccato  luunani  generi« 
,,  convenit  ei  ,  sccundum  qilod  est  iioino  .  Et  se- 
„  cunduin  Iioc  dicitur  Dei  mediator ,  &  )ioini- 
,,  num  .  " 

286.  Obj.  tertio  cum  Calvino  in  ep.  scripta  no- 
mine  Ecclesiae  Genevensis  ad  Polonos  .  Ea  verba 
Joan.  X.  17.  Ego  /J0770  animani  ineam,  ut  ite- 
rum  suniani  eam  sunt  verba  Christi  mediatoris; 
sed  illa  perlinent  ad  personam  divinam  ,  quzc  sola 
j)Oterat  animain  a  se  assumptum  ponere,  &  iteruin 
sumere  :  ergo  &c. 

287.  Resp.  neg.  miii. ;  nt  enimsupTa  luim.  5oo. 
cum  S.  Augnstino  ostendimus  ,  ij>sa  t^aro  Christi 
posuit  animam  suain  in  morte,  eamdemque  in  re- 
surrectione  resuinj)sit ,  non  quiclem  jjoiestate  sua 
jiropria  ,  sed  ex  {)otestate  Verbi  cui  semj)er  con- 
junrta  mansit  . 

288.  Obj.  quarto  auctoritafem  quorumdam  vefe- 
nun  Patruin  ,  q'u  Cliristiim  etiuin  ante  incarnatio- 
nein  fuisse  noiJtrum  medialorem  asserueriint  ,  uti- 
que  in  natura  divina  ;  hiimanam  enim  nnndum  as- 
sumpserat  .  Sic  Tertullianus  contra  Marcioiiem  Li- 
bro  II.  c.  27.  Projiternur ,  ait  ,  Christum  semper 
egisse  in  Dei  Patris  nomine ,  ipsum  ab  inilio 
versatum  ,  ipsum  congressum  cum  Patriarchis  ^ 
Cb"  Prophetis  ,  Filium  Creatoris  .  Quornm  gemiua 
habent  in   Libro  contra  Praxeam  c.    i^- 

a8g.  Resp.  Tertullianum  ,  aliosque  nonnullos  Ta- 
tres  nihil  aliud  voluisse  ,  nisi  Chri^tum  ante  in- 
rarnationem  Patriarchis  snb  Angeli  specie  specta- 
bileiu  se  j^raebuis^e  ,  quae  opinio  fuit  veterihns  vcfl- 
gatissima  ;  non  autein  veris  Mediatoris  inter  Denm  , 
&.  hoinines  otMciis  jjerfunctnm  fuisse  ;  qnae  in  eo 
potissimum  sita  siint  ,  ut  pro  uobis  oret  ad  Pa- 
trein  ,  eique  sui  ipsius  sacrificinm  otlerat  ad  Di- 
vinam  jusliliam  placandam  .  (^uae  oinnia  nounisi 
in  natnra  hninani  assumjita  Christus  pra?stare  po- 
tuit .  An  vero  ill.T  apjiaritioues  veteribus  Patriar- 
chis  ijiCi^p  ,  sinl  di\iiio  Ve.bo  attribuenda»  ,  aii  An- 
gelis ,   divsfsae  fueruiit ,    •&  adliuc  sunt  Thenlogo- 

ruiu. 


a4<* 


DE  INCABN.  SECT.II 


Tum  sentenfiap  (a) ,  Non  i/.i»uin  Dei  Veibiim,  sed 
Aiigelos  Patriarcliis  appariiisse  ,  pro  certo  habuit 
iiKigiuis  Augustinus  Lib.  III.  de  'Irinit,  cap.  lo. 
num.  22.  seq.  Toni.  Vlll.  Secus  visum  est  S.  I- 
reneeo  Lib.  IV.  adv,  Hcsr.  cap.  7.,  aliisque  non 
paucis.. 

TROPOSITIO  IIL 

Christiis  noster  Mediator  est  ut  homo  ,  seu  se- 
cundum  humanam  naturam ,  non  tamen  prce- 
cise ,  &  in  seipsa  consideratam  ,  sed  ut  sub- 
sisteutem  in  persona  di^ina.. 

290.  Jl  rob.  primo  e-x  sacris  litteris,  in  quibus 
frequeuter  repetitur  ,  Filium  Dei  ut  hominem  ea 
opera  exercuisse  ,  quae  ad  otfirium  Mediatoris  pro- 
prie  spectant .  Pliihpp.  II.  6.  seqn.  Cuui  in  for- 
ma  Dei  esset  ...  humiliaiit  v<^enietipsum  Jactus  o- 
bediens  usque  ad  mortem  ,  mortem  autem  cru- 
cis .  Et  in  Actibus  Apost.  XX.  28.  idem  Aposto- 
lus  loquens  inajoribus  natu  Ecclesiae  Ephesiuatj : 
Aitendite  i-ohis  ,  iiiquiebat ,  &  unii.erso  gregi ,  in 
quo  vos  Spiritus  Sanctus  posuit  Episcopos  regere 
Ecclesiam  Dei ,  quam  acquisiv-it  sanguine  suo . 
Hinc  etiam  in  Sj^mbolo  Apostolorum  dicitur  Fi- 
lius  Dei  pro  nobis  natus  ,  passus  ,  crucijixus  , 
O*  mortuus  ;  utique  in  natura  htuDana ,  sed  non 
praecise  a  divina  perscna  .  Et  clarius  adhuc  in  e- 
pist.  ad  Hebr.  II.  10.  Deceba.  eum,  inqtiit ,  pro- 
pter  quem  omnia  ,  &  per  quem  ontnia  ,  qui 
multos  fillos  in  gloriam  adduxerat ,  auctoreni 
salutis  eofum  per  passionem  consw7imare.  Mul- 
taque  praeterea  addit  ejusdem  Mediatoris  otficia  , 
qua5  Filio  Dci  tribuuntur  ,  non  certe  in  natura 
divina  ,  in  qua  necorare,  nec  orferre  sacrificium  , 
nec  pati  ,  aut  mori  poterat ,  sed  solum  iu  natura 
humana  assumptii ,  &  iu  diviiio  supposito  subsi- 
stente  . 

291.  HaBC  etiam  per|Tetua  fnit  Eccle^iae  Patruin 
doctrina  ,  ex  quibus  paucos  seligemus.  S.  Athana- 

-sius  citatus  a  Theodoreto  in  Dialogo  III.  Verus 
Deus  ,    inquit ,     est  Filius  ,    &  antequam   homo 

jieret  ,    &  postquam  factus  est  mediator  Dei  , 

&  hominum  homo  Jesus  Christus  ,  wiitus  Patri 
secundum  Spiritum  ,  nohis  vero  secundum  car- 
nem  i  atque  ita  Mediatoris  partibui-  functus  in- 


(a)  Recfpta  cornmunifer  non  est  illd  Origenis  opi- 
nio,  qiiam  Pninphiliis  refert  in  ejiis  .^pologia  ex  ejus- 
dem  Origenis  Lil).  111.  in  epist.  ad  Coioss.  ,  iibi  Cliri- 
suim  mediatorem  Dei  6"  hovnnum  vocat ,  anteqnam  es- 
set  lomo.  Eam  taraen  Y)-\n.  Hiietins  in  Lib.  If.  Ori- 
gentanorum  Qu.  3.  n.  4-  eirollit  ,  dicendo  ,  ^fy/T^?  Ale- 
diatoris  noinen  fiiisse  ab  Origene  adliil)ituin  ,  ad  signi- 
■ficandas  crtljras  illas  iticnes  ,  &  rediticnes  ad  Iioinines  , 
cam  variis  inchutis  formis  ,  &  per  vanas  lofjneiis  per- 
sonas ,  mandaia  illis  Dei  parpniis  Christiis  defjrat ; 
praec^piie  vero  cum  Legem  Moysi  tr.in^tnlit  in  suos 
Coir.inentarios  in  epist.  ad  Gal.  cap.  3.  Tom.  Vii.  in- 
'ifuiens:    o>  t'ost<i»i<i»n  oL  nustram    sahitcin  de  Virgiais 


Diss.  IV.  GAP.  vn. 

ter  Deum,  <&  homines ;  qui  non  solum  liorrro 
est ,  sed  etiam  Deus.  Et  in  Dialogo  11,  ea  ver- 
ba  Apostoli  I.  ad  Timoth.  11.  5.  ^''nus  Deus ,  u- 
nus  mediator  Dei  ,  &  hominum  homo  Christus 
Jesus  ,  qui  seipsum  dedit  redemptiojiem  pro  o- 
nniibus  iUi  exponit;  ,,  Ipsum  qnoque  nomeii  Me- 
,,  diiitoris  divinitatis  ibi ,  &  huinanitatis  exprimen- 
,,  d.-cvim  habet.  Non  eniin  tamquam  Deus  solum 
,,  existeus  Mediator  est  dirtus  .  iNa.ii  quomodo  Me- 
,,  diatoris  inter  nos  ,  &  Deum  partes  impleiet , 
„  nihil   habens  nostrum  ?  " 

292.  Sed  oiuissis  aliis  prsestat  audire  magnum 
Augustiuum  in  Libro  I.  de  consensu  Evangeli- 
starum  cap.  postrenio  Tomo  III.  Ideo  ,  iuquit , 
Christus  meduitor  Dei  ,  r>  hominum  dictus  cst 
inter  Deum  immortalem  ,  &  homviem  morta- 
lem  ,  Deus  &  homo,  reconcUians  hominem  Deo  y 
manens  id  ,  quod  erat ,  fictus  ,  quod  non  erat.. 
Et  in  Eiichiridio  cap.  108.  Tomo  VI,  Nam  ne- 
que  ,  inquit  ,  per  ipsum  ld>eraremur  unum  Me- 
diatorem  Dei  ,  O'  h.oniinura  Christwn  Jesum  , 
ni.si  esset  &  Deus  . 

295.  Alium  qiioque  locum  ex  Augustini  ep.  ad 
Volusianum  citavit  S.  Leo  Magnus  iu  sua  epist. 
CLXV.  ad  Leonem  Augustum  ,  quod  tale  est:  ISunc 
iero  ita  inter  Deum  ,  &•  homines  mediator  ap- 
paruit ,  ut  in  unitate  personce  "copulans  utrarn- 
que  naturam  ,  &  solita  iublimaret  insolitis  ,  & 
insoUta  solitis  temperaret , 

29/^.  Atqiie  hasc  senientia  ,  quas  communis  est 
inter  Theologos  ,  mauifesta  hac  ratione  confirma- 
iur  .  Si  enim  Mediatoris  olfiiMum  fuit  ,  nos.Deo 
reconciliare  per  veram  ,  ac  superubundautem  sa- 
tisfactionem  ,  ut  supra  probatum  est  ,  necesse  c- 
mnino  erat ,  ut  ad  hoc  Mediatoris  nuiuus  implen-  1 
duiii  etiam  digiiitas  peisoiiae  diviuae  suo  modo  con- 
curreret  ,  in  qua  huinana  natura  subsistebat ,  & 
a  qua  sola  inChristi  passionem  ,  &  mortem  valor 
•lufinitus  diinanavit  . 

cgS.  Ob].  priuio  cum  Franc.  Stancaro  vevba 
Apostoli  t.  ad  Timoth.  11.  5.  ,  qui  uon  sine  cau- 
sa  Mediatorem  nostrum  appellat  hcminem  :  Unus 
mediator  Dei,  &  hominuni  homo  Christus  Je- 
sus  ;  nempe  ut  nos  doceret ,  nonnisi  secundum  hii- 
manitatem  Christum  nostrum  esse  Mediatorem  . 

296.  Resp.  cnm  S.  Tlioma  ,  qui  Lect.  J.  in  hnuc 
.locum  ita  pulchre  explicat  nieutem  Apostoli:  Pot- 

.„  est 

„  tUeTo  dignaftis  est  nasci  mediator  T)ei ,  &  hominum 
„  liomo  Chrisuis  Jesiis  ,  se</iiester  est  dictiis  .  Ante- 
„  (jiiam  vtro  lu:maniim  corpus  assiimeret  ,  &:  esse  a- 
„  p'id  l'atrem  in  princpio  Deiis  Verbiim  ,  ad  omnes 
„  Sanctos  ,  ad  qiios  factus  est  permo  Dei  ,  Enocli  vi- 
„  delicet  ,  Noe  ,  Ai.iraiiam,  Isaac,  &  Jacob  ,  &  pcstea 
,,  Mo-ysen  ,  &  ciuicios  iropiietas  ,  qiios  Scriptiira  com- 
,,  memorat  ,  sine  additamento  hominis,  qiitm  necdiim 
,j  assiimpserat  ,  infcliator  tanliimmodo  niincijpatnr  .  " 
Ubi  S.  Pater  cspre^siiis  dijting-iit  inter  veniin  media- 
torein  ,  cfuem  seijaestrem  appellat  ,  &  mediatorem  »?/■»- 
•proprte  dictiun  . 


DE  CimiSTO  MEDIATORE . 


i^. 


„  est  (lici  ,  qnod  Chrislns  mediator  est  siinilis  u- 
„  trique  e.\trfmo  ;  scilicet  Deo  ,  &  liotniiii ,  iii- 
,,  qnaulum  Dens  ,  &  inquantnm  lioino  ,  quia  me- 
„  dinm  debet  habere  aliqnid  de  iilroqiie  exiremo- 
„  rum  ,  &  Uifc.  sunt ,  lioino  ,  ik  Dens  .  Sed  qnia 
3,  riiediiim  est  distiuctum  ab  ulroque  extremnrnm , 
„  &  Fili'is  non  e^t  alins  Dens  a  l'atre  ,  idco  ine- 
,,  lins  est  diceiidnin ,  quod  inediator  e>t  secuii- 
„  diim  qnod  homo  ;  "  snbsislMis  tameu  in  snppo- 
s^to  divino  ,  a  qiio  liabnil  ,  ut  polucrit  dare  rcA//;?- 
sionem  sernetiijsivn  pro  oinnihus  ;  ut  ibi'bnt  di- 
cit  Aposlolus  ;  Angeliciis  anteni  explicat:  l'rc  ali- 
quihus  efficaciter  ^  sed  pro  onmibus  suffictfuU-r  ; 
(juia  pretium  sanguinis  efus  est  sufficitns  ad  sa- 
lutem  omniurn  ,  sed  non  habet  efficaciam  ntsi 
in  electis  propter  impedtmenlut?!  . 

297.  Obj.  secundo  iioniinlla  testimonia  S.  An- 
gnstiui  ,  qiM  crebro  insiiuiat ,  Olirisinm  Dnmiuum 
dnntaxat  ut  horninem  ,  iioslrum  esse  Media<orem, 
Lib.  IX.  de  Ckit.  Dei  c.  i5,  'Join.  ViU  Non  ta- 
mtn,  inquit,  vbhoc  mediatorest ,  quiaVerbum  .... 
sed  mediator  ,  pcrquodhomo,  It^iu  I^ib.  X.  Con- 
fessionum  cap.  4^.  Ton>.  I.  Inc/uantum  enim  ho- 
mo  ,  inuintum  mcdiator  :  iucjuanlurr.  aulem  1  tr- 
bum  ,  n<.'7i  rnedius  ,  quia  cec/ualis  Deo  ,  LJlterius 
511  Psalmnm  CII.  Serm.  V.  n.  8.  T.  IV^  Chrisius , 
inqnit ,  Mediator  inter  hominem  ,  ^Dewn,  non 
quia  Deus  ,  sed  qtda  homo  :  non  quia  Deus  ce- 
qualis  Patri  ;  sedsi  cexyualis  Patri ,  non  mediator . 

298.  lu'sp. ,  haEC  facile  ccucil^iavi  posse  cnin  iis  , 
qnae  snpra  nnm.  292.  ex  eodem  S.  Hatrc  atlnli- 
niniJ  5  &  qnibus  luculenfcr  docet ,  Christnm  non 
yecnnduin  humanam  iijtnram  solarn  ,  sed  |)ro?it 
liaBc  iti  diviua  persoi»a  snbsistebat ,  Patris  satisfe- 
C7sse  ,  noslrnmifue  factnm  esse  mcdi.ilorcm  .  Uiide 
etiam  in  loro  postreimim  laudalo  ita  pergit :  ,,  Ut 
„  antem  sit  inediator ,  descendat  a  superiore  ad 
„  inferiorem  ,  ab  aRqnalitate  Putris:  faciat ,  qnod 
„  ait  .Apo.-toliis  ;  Semetipsum  exinanivit  formain 
.,  servi  accipiens  ,  in  siffiiiitudinem  hominumja- 
,,  ctus  ,  CS>'  hahitu  ini-entus  ,  ut  homo  .  Fuudat 
„  saiigninem   snnm  ,  deleat  Chirograj)hnm  &c. '• 

299.  Ob.jiciebat  tertio  Staucarus  anctoritalcm 
Srholasficorum  ,  qnam  magnifjcare  tuuc  aon  prre- 
tcrinittebat  ,  in  aJiis  pcstea  circumstantiis  exemplo 
s-'ornm  Gr^galinm  coutcmptnrns  ;  scilicet  !M:Tgi^fri 
sentenliarnm  ,  &  Saiict.  Thomae  ,  &  rjonavenlnras  ; 
qni  diserle  a«serunt  Christnm  esse  nosfrnm  Media- 
torem  ,  secnndum  linmanilatcm  ,  non  vcro  secnii- 
dnm  divinitatem  ,  qnia  nemo  potest  esse  Meilialor 
sui  ipsius ;  Chrislus  antfm  secuiidnm  diviuitatem 
est  uuus ,  idemqne  cnm  Palre  . 

5oo.  Resp. ,  Slancarnra  minime  fnisse  assecntnm 
mentein  istornin  TlieologijE  sciiolasticac  luminum  , 
qni  dnm  docent ,  (ihrisliiin  uostrum  es<;e  .'VIe(li..lo- 
Tcm  secundnm  hmnanam  naturaii)  ,  nnllo  modo 
exclndnnt  consorliuin  divinae  natnrc«  in  Chrisfo  , 
ex  qua  omnis  gratiarnm  ropia  in  ejusdem  Cli  isti 
luiinanilatem  dlinaiiabat .  Audialnr  nominc  oinniuin 
S.  'Jhomas  5.  P.  (f.  26.  art.  2.  ad  i.  ubi  iu.juit: 
Gazzaniga  TlieoL  Toin.  V, 


Sl  subtrahatur  difina  natura  a  Chrislo  ,  subtra' 
heretur  per  consequens  ab  eo  singularis  plenitu- 
do  gratiarum  ,  quce  convenit  ei  ,  inquantum  est 
unigenitus  a  Patre ,  ut  dicitur  Joaji.  I.  Ex  qua 
quilem  pleniiudine  hahet  ,  ul  sit  super  ornnes  ho- 
mines  consiitutus  ,  &  propinquius  ad  Deuin  ac- 
cedrns  .  Dicat  ir  ergo  Chrisfus  Redemj)tor,  &  Me- 
dicitor  hoininum  ,  ut  homo  ,  &  secnnduin  hnina- 
nain  natnram  ;  quia  ab  hac  prodierniit  onines  il- 
IrTR  passionrs,  oratipnes ,  alieeque  operationes  ,  qui- 
b'is  (^hristns  iros  r^deinit ,  &  perpefuo  inlerpellat 
pro  nobis  ad  di  xterain  I-^atris  .  Sed  non  excJnda- 
Inr  omnino  Hatura  divina  ,  ex  qna  oriehafnr  ple- 
nitndo  graliarum  ,  &  imdto  miiuis  persoiia  divina, 
iii  qua  subsi-steJjat  liumaua  nalura  ,  &  a  qna  di- 
giiilas,  &  prrtinm  iuAnitum  salisfactionis  (Jlirijti 
(ksumi  delset .  Dicatnr  ilaqne  Christns  verissime 
tuediator  ,  sccundum  quod  liomo  ,  ut  Joquitnr  S, 
Thoiuas  ,  non  autcin  addalnr  aliqna  particnla  re- 
strictiva  ,  ant  cxclusiva  ^o/u^/i ,  duntaxat,  nul  t^in- 
turnrnodo  ,  nt  lalso  «Giitendebat  Stancarns  . 

5oi.  Dvces .  Persona  noii  inOuit  in  actiones  ; 
sed  solnin  natnra:  ergo  si  Christns  nonnisi  per  na- 
l^ram  luiuianatn  eiici»-bat  opcrationes  Mcdiatoris  , 
nonnisi  secundum  eamd^in  na-lnram  humifiam  , 
divina  nalnra  &  persona  oinuino  seclusa ,  potest 
dfci  noster  Mediator  . 

5o2.  Resp.  ,  personam  lyon  inflnere  quid«m  p''j'- 
sice  in  actiones ,  seu  ut  princLpinm  quo  ;  influe- 
re  taiiien  inoraliler  ,  seu  ut  principium  quod  ,  ul 
jam  sa^pe  dictnin  est  .  QuainoJjrem  ex  dignitate 
pcrsouof;  omnco  actioues  CUiristi  valorem  ,  &  pre- 
li<im  suum  iufuiitnm  desnmebant  .  l'nde  S.  An- 
gustiniis  in  Eiichiridio  cap.  108.  Toni.  V'J.  Neque ^ 
ait ,  per  ipsuni  liberaremur  unum  Mediatorern 
Dei ,  &  hominuin  ,  nisi  esset  ^  Deus  . 

5o5.  Colliges  €X  hactenns  dictis  ,  priino  veram 
esse ,  &  omnino  proJjandaiH  eam  propositiouem  : 
Christus  ,  ut  homo  ,  cst  noster  Meduitor :  tuin 
qni.i  frcqnenter  i"<iit  a  I'alribns  ,  &  a  Principibus 
Tlieologia;  scholasticas  l^etro  Lombardo  ,  S.  'J"ho- 
ma  ,  S.  J)on-aventuTa  ,  aliisqne  'Jheologis  usurpa- 
ta  :  Inm  qnia  absolute  prolata  uon  exclndit  nuio- 
neia  cnm  natura  divina  ,  &  snbsisfenliam  luiina- 
nifalis  in  divino  sup|)Osito  ;  tnm  denique  quia  non 
aliud  exprimit ,  nisi  operatioiies  snas  ,  quibus  Cliri- 
slus  faclns  est  nosler  Redemptor  ,  Sn  Mediator  ,  ab 
ipsa  uatura  hiimana  prodiisse  . 

5o4.  Colligcs  secundo  ,  admittendam  iion  esse 
aliam  propositiunem  :  Christus  ,  prout  Deus  ,  est 
noster  Mediafor  ,  quia  absolufe  prolata  in  sensii 
obvio  significat ,  Verbnm  divinum  in  iialnra  sna 
propria  passum  ,  inorluum  ,  &  orassc  pro  nobis  , 
(juaB  snnf  pra^cipna  Meditoris  oliicia  ;  &  quae  iM5n- 
nisi  secuiuinm  luimanilalem  pr.rstaii  Christo  potne- 
runt :  cnm  eliain  qnia  Clirislns,  nt  Dius  csf  ar- 
tcMio  Pafri  cOiCqualis  ,  ei<pie  consnbstantialis . 


01 


CA- 


2^2  DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  IV.  CAP.  VIII. 

CAPUT  Vlll. 
De  Christi  Sacerdotio  • 


3o5,  Oanctus  Thomas  3.  P.  quaest.  22.  plura 
quaerit  de  Cliiisti  Sacerdotio ,  quae  oinniiio  prae- 
terire  piaculuin  esset .  Et  priino  certissininm  lia- 
beri  debet ,  eidem  DomiiiO  iiostro  &  iioinen  &  of- 
ficium  Sacerdotis  convenire,  David  Fropheta  de 
eo  prccdicente  Psalino  CiX, :  Tu  es  Sacerdos  in 
ceternum  secundum  ordlnem  Meichisedech  ;  quein 
Psalmum  ad  se  pertiiiere  Christus  ipse  declaravit 
apud  Matth.  XXII.  43.  seq.  &  eo  quidem  succes- 
su  ,  ut  Pharisaei ,  quamquam  cavillosi  ,  &  mali- 
f!:'ii  ,  nihil  prorsus  respondere  potaerint .  Etiam  S. 
Paulus  ea  verba  de  Christo  ii)teliigenda  esse  de- 
c  aravit ,  iiiquieiis  in  epist.  ad  Hebrasos  cap.  V, 
5,  &  sequent.  Christus  non  semetipsurn  clariji- 
cavif  ,  ut  Pontijex  Jieret :  sed  qui  locutus  est  ad 
eum  :  Filius  meus  es  tu  ,  ego  hodie  genui  te  . 
Quemadmodum  &  in  alio  loco  dicit :  Tu  es  Sa- 
cerdos  in  ceternum  ,  secundum  ordinem  Melchi- 
sedech  .  Idemque  sapius  repetit ,  prassertim  toto 
cap.  VII.  ejusdem  epistolae  ,  ut  niiiil  disertius  de- 
siderari  possit. 

5o6.  Hoo  sacerdotale  officium  Christo  Domino 
proprie  convenire  ita  probat  Augelicus  laud.  q, 
21.  art.  i.  inquiens:  „  Proprie  oificium  Sacerdo- 
,,  tis  est  esse  mediatorem  inter  Deum  &  populum  , 
5,  inquantum  scilicet  divina  populo  tradit ,  unde 
5,  dicilur  Sacerdos,  quasi  sacra  dans ,  senunduin 
„  illud  Malachiae  II.  -j.  Legeni  require-at  ex  ore 
„  ejus ,  scllicet  Sacerdotis  .  Et  iterum  ioquantum 
,,  preces  populi  Deo  otFert ,  ik  pro  eoruin  pecca- 
„  iis  Deo  aliqualiter  satisfacit ;  unde  Apostolns  di- 
2,  cit  ad  Hebr.  V.  i.:  Omnis  Pontifex  ex  homi- 
jj  nihus  assumptus  pro  hominibus  constituitur  i?i 
,,  his ,  quce  sunt  ad  Deum  ,  ut  offerat  dona ,  & 
,,  sacrijicia  pro  peccatis .  Hoc  autem  maxime 
,,  conveint  Christo;  nam  per  ipsum  divina  dona 
5,  hominibus  sunt  collata  ,  secundum  illud  2.  Pe- 
„  tri  I.  4«  P*^^  quem  ,  scilicet  Christum  ,  maxi- 
,,  ma  C^  pretiosa  nohis  promissa  donavit,  ut  per 
„  hoec  efficiamini  dinme  consortes  rtaturce.  Ipse 
„  etiam  humanum  genus  Deo  recouciliavit ,  se- 
„  cundum  illud  ad  Coloss,  I,   16.  In  ipso ,    scili- 


ia)  Longiim  nimis  esset ,  hic  ea  conigere  ,  qnae  de 
jVlelf;liisedecli  ,  ejuscpie  Sacriticio  panis  ,  &  vini  ab  e- 
rdditis  disptitantur  .  Consnli  potest  Natalis  Alexander 
in  Hist.  Vet.  Test.  Totn.  I.  Dissert.  Jll.  in  III.  innn- 
•di  aptaieni  ,  nlji  primo  contra  Hapreticos  dictos  Me/chi- 
seclpchianos  (  de  (iuibris  S.  Atigiistinus  de  llxresilnis 
n.  34.  )  probat  ,  Melchisedecluim  non  fnisse  virtntem 
aliqntin  ca>Ieslem  ,  ant  Spiritum  aanctuin  :  secundo  wovi 
iiiisse  aliqiiem  Angelnrn  ,  cjni  humana  si-i€cie  AI)ralia- 
nio  appanieritj  ut  pntavit  Origenes  :  te.rtio  non  fiiisse 
ipsum  nnigenitntn  Fiiinm  Dei  ,  qui  in  carne  ad  tem- 
pus  assutnpta  se  Abraliamo  videndum  obtnlerit  j  quain 
vetertun  nonnuUoruin  opinionem   jam  ohsoletain  susci- 


„  cet  (Jhristo ,  compLacuit  omnem  ■pleyiitudinemf' 
„  inhahitare  ,  &  per  eum  reconciliare  omnia  « 
„.  Unde  Christo  inaxime  convenit  esse  Sacerdotem .  '^ 

Quaeres    primo ,    an  Christi  Sacerdotium  fuerit 
Leviticum  ? 

507.  Resp.  negative :  fuit  enim  secundum  ordi'^. 
nem  Melchisedech  ,•  ut  S.  Paulus  probat  toto  cap, 
IV.  epist.  ad  Hebr<EOs  .  Ut  autem  S.  Thomas  sci- 
te  observat  hic  art.  6. ,  legale  Levitarum  sacerdo-» 
tium  fuit  figura  Sacerdotii  Christi  ,  atque  ab  ecn 
multum  deficiens  ;  tum  quia  Sacerdotium  legala 
noii  mundabat  peccata  ;  tuin  etiam  quia  non  eraC 
tTtprnum  ,  sicut  Sacerd;itium  Christi .  Haec  porro 
excellentia  Sacerdotii  Christi  supra  Sacerdotiuin. 
Leviticiun  fuit  figurata  in  Sacerdotio  Melchise- 
dech  ,  Regiu  Salem  ,  qui  oh-iavit  Abrahce  regres~ 
so  a  ca^de  Regum  ,  &  benedixit  ei .  Abrahaia 
vero  decimas  eideni  Meichisedech  dedit ;  unde  A- 
postolus  ipsius  Melchisedech  diguitatem  colligit  ^ 
ifjquiens  vers.  4«  •  Intuemini ,  quantus  sit  hic  ^ 
cui  &  decimas  dedit  de  prcecipuis  Abraham  Pa^ 
triarcha  .  Ex  quo  autem  Abrahain  decimas  obtu- 
lerit  Melchisedech  ,  infert  idem  Apostolus  v.  9. ,  e— 
tiain  Levi,  qui  erat  in  lumbis  Abruham  ,  fuisset 
decimatum  .  Ex  quibus  manif^stum  fit ,  Sacerdo- 
tiuin  Christi  secunduin  ordinem  Melchisedech  ess» 
midto  excellentius  Sacerdotio  Levitico  . 

5o8,  Etiam  notatu  digmim  est  ,  Melrliisedecl» 
obtulisse  sacrificium  patiis ,  &  vini  ,  quo  prasfigu- 
rabatur  Sacrificium  ,  quod  Christus  Sacerdos  ob- 
tulii  in  ultima  ccsna  ,  douans  Discipulis  corpus  , 
&  sanguinem  suum  sub  speciebus  panis,  &  viui  {a)» 

Quaeres  secundo  ,  quoniodo  intelligatur  ,  Sacer- 
dotium  Christi  esse  seternum  ? 

5og.  Ratio  dubitaudi  nascitur  ex  eo  ,  quia  post 
iinein  mundi  nulla  erunt  peccata  ,  pro  quibus  ex- 
piandis  Christus  debeat  Sacerdotis  munere  fuugi  • 
Sed  hoc  non  obstante  certuin  est  ,  Sacerdotium 
Christi  futurum  ERlernnm  ,  Scriptura  sacra  testan- 
te  :  Tu  es  Sacerdos  in  ceternum  .  Ut  autem  hoc 
declaretur 

3 10.  S.  Thoinas  in  art.  5.  observat ,  ,,  in  offi- 
,,  cioSacerdotis  duo  posse  considerari  :  pr/wo  qui- 
,,  dein  ipsain  oblationem  sacrificii :  ^ect^n Jo  ipsam; 
,,  sacrificii  consummationem  ,  qua*  quidem  consi- 
,,  stit  in  hoc  ,  quod  illis,  pro  quibus  sacrificium 
„  offertur  ,    finem  sacrificii  consequantur  .     Finis 

„  au- 

tare  nisi  sunt  Petrus  Molin.^r-ii»  Calvir.ista  in  Libro , 
cniem  inscripsit  T\iteiii ,  &  Fetrus  Cun^us  Lib.  111.  De 
Republ.  Htbra-onim :  ijuarlo  illum  iuisse  ■merum  bo- 
rninem  ,  regern  Salem  ,  eumdemqtTe  Dei  siiinrni  Sacer.^ 
dotem  ,  qnernadinodnm  illiim  appellat  S.  ranlns  ad 
He])r.  c.  VIL  I.  :  deinwn  oblatioiiern  panis  &  vini  3 
Melcliisedecbo  factam  ,  non  tnisse  meram  cibariorum 
inilitibus  Abraham  snppeditationem  ,  sed  oblationem  sa- 
cratn  ,  fignram,  &  typum  illiiis  sacnficii  ,  quod  m  pa*-. 
ne  ,  &  vino  Cbristus  Dorninus  in  postrejna  'coena  insti- 
tuit  .  Qua  de  re  consulendiis  est  etiam  Dion  Petavins 
Lib.  XII.  De  Incarn.  cap.   12.  &  seq. 


BE  SACERDOTIO  CHIUSTI . 


243 


„  antem  sacrificii  ,  qiio<^  .Cliristii^  ohtulit  ,  iiui) 
„  fiieriint  boi)a  teiiipor.iiia  ,  sed  y»^terna,  (fiias  ptr 
,,  e)us  iiiorleni  niiipisriimir  .  LJiide  diritiir  Hcbr. 
„  IX.  II.,  quod  Cliristiis  est  assistfns  Pontijex 
„  futuroram  bonorurn  ,  roitione  ciijiis  (jliristi  Sa~ 
,j  cerdotidiii  diciliir  esse  .TeteriHiin  .  Kt  hapc  <jiii- 
5,  deni  consiiininatio  sacrilicii  (.lirisli  prc-efigura- 
„  batiir  111  hoc  ipso  ,  qiiod  Poiitifex  iegalis  seind 
„  in  anno.ciun  sanguiue  Jiirci  ,  &  vitiiii  intrahat 
3,  in  Sancta  Sanctorinn  ,  iit  dicitur  Levit.  XVi. ,  cuin 
^,  tainen  vituluin  ,  &  hircuni  non  iinmolaret  in 
5,  Sanctis  Sanctorum  ,  sed  extra  .  Et  similiter  (^hri- 
„  stus  in  Saiicta  Sanctorum  ,  idest  in  ijisum  cce- 
„  hiin  intravit  ,  &  iiobis  viain  paravit  intrandi  per 
-,,  virtiitem  saiiguiuis  sui ,  quein  pro  nobis  in  ter- 
.,,  ra  eftudit  .  '' 

5ii.  Objectioneiu  autem  propositam  ita  diluit 
Angelicus  ad  i.  dicens  ,  ,,  quod  Sancti  ,  qui  erunt 
,,  Jn  patria  ,  non  indigebuiit  ulterius  oxpiari  per 
3,  Sacerdotium  (Jhristi  ,  sed  expiati  jam  indigebuut 
3,  consuminari  per  ij)3um  Cluistum  ,  a  quo  glo- 
-,,  ria  eoruin  dependtt  .  linde  dicitur  .Apoc.  XXI. 
3,  25.,  quod  claritas  DlH  iUurninat  eam,  scilicet 
,,  civitatem  Sanctoruin  ,  d^  luctrna  ejus  est  a- 
5,  gnus  ,  "  Tunc  igitur  Christus  ceterno  Patri  exhi- 
tebit  seipsum  in  sacrificium  ,  &  Ecdesiain  suam 
«lon  habentem  maculam ,  neque  rugain . 

C^uaeres  tertio  ,  ulrum  Christus  sit  Sacerdos  se- 
cundum  naturam  divinam  ,  an  secundum  naturam 
iiumanain  ? 

012.  Resp. ,  Christuin  esse  Sacerdolem  secun- 
<lum  Juunanain  iiaturam  ,  non  tamen  prascinden- 
<lo  a  supposito  divino  ,  in  quo  subsistebat.  Et  pri- 
jnam  partem  sua  infallibili  anctoritate  firmat  i\po- 
stolus  dicens  Hebr.  V.  i . :  Omnis  namque  Pontifex 
ex  hominibus  assumptus  ,  pro  hominibus  constitui- 
tur  in  iis  ,  guce  sunt  ad  Deum  ,  ut  offerat  dona  , 
Cb'  sacrijicia  pro  peccalis.  Unde  etiam  c.  II.  9.  idem 
jipostolus  dicit  ,  Jesum  modico  i?iinoratum  fuisse 
a)v  Angelis  propter  passionem  mortis  ,  cui  Chri- 
sti's  iionnisi  ut  homo  obnoxius  fuit  .  Altera  autein 
pais  manifeste  patet ,  tum  quia  numquam  huina- 
iiitas  fuit  a  divino  supposito  separata  ,  tum  etiam 
quia  in  (ihrisli  Sucerdoiium  dignitys  infinita  non 
aliumle,  quain  ex  iufiuita  persona  Verbi  dimana- 
re   poteiat  . 

Qua^res  quarto  ,  quaEuam  fuerit  hostia  a  Chrislo 
Sacerdote  immolata  V 

5i5.  Kesp. ,  (Jhristum  fuisse  simul  Sacerdotem, 
&  hostiam  ,  dicente  Apostolo  ad  Ephes.  V.  2.  : 
Christus  dilexit  nos  ,  &  tradidit  semetipsum  pro 
nohis  oblaticnem,  &  hostiam  Deo  in  odorem 
suavitatis  .  Et  rursus  ad  Hebr.  IX.  lA.  San^uis 
L.nnsti  ^  qui  per  Spiritum  sanctum  semelipsum 
ohtulit  immaculatum  Deo  ,  eniundabit  conscien- 
iiam  nostram  &c.  Quamobrcm  recte  S.  Augu- 
stinus  Lib.  IV.  de  Trinit.  cap.  i^.  T,  VIII.  L/- 
nus  ,  inquit  ,  ipse  erat ,  qui  offerr-bat ,  &  quod 
offerebat  .  Et  Lib.  X.  de  Civitate  Dei  cap.  20. 
iSacerdos  ipsa  Chrisius  offerens  ^    ipse  &  obUitio 


cujMs  rei  sacramenlum  qiiotidianum  esse  i'oluit 
Ecclesice  sacrijicium  . 

5 14.  Porro  Angelicus  Doctor  ,  ut  ostendat ,  Cliri- 
slum  fuisso  non  solum  Sacerdotcm  ,  sed  etiam  lio- 
stiain  ,  priino  |)onit  doctrinam  trnditam  a  S.  Au- 
guslino  in  J^i))ro  X.  dc  Ciy.  Dei  cap.  5.  scilicet 
Omne  sacrijicium  visibde  essc  invisihdis  sacriji- 
cii  sacramentwn  ,  idest  sacrum  signum  ,  nnde 
infert ,  oinne  illud,  quod  Deo  exhibetur  ad  hoc  , 
quod  spiritus  hominis  feratur  in  Deuin  ,  posse  di- 
ci  sacrificium  ,  quo  indigct  homo  propter  tria  . 
Primo  ad  remissionem  peccati  ,  diceiite  Apostolo 
ad  Ilcbr.  V.    i.,  ad  Sacerdotein  pertiiiere  ,  ut  of- 

Jerat  dona  ,  &  sacriflcia  pro  peccatis  .  Sccundo, 
nt  homo  in  slatu  gratiae  conscrvetur  ,  seinper  Deo 
inhacreiis ,  in  quo  ejus  pax  &  s;ilu9  consislit  :  un- 
de  &  iu  veteri  Lege  immolabatur  hostia  pacifica 
pro  of^erentium  salulo  ,  ut  habctur  Levit.  III.  Ter~ 
tio ,  ut  spiritus  hominis  perfecte  uniatur  Deo,  ({und 

m.ixime  erit  iii  gloria  ,  proplcrea  iii  veteri  Lege 
otVerebatur  holocaustum  ,  qnasi  tDlum  incensiin  , 
iit  dicitur  Levit.  I. 

5i5.  ,,  Ha;c  autom  ,  conclndit  Angflicns,  per 
,,  humanitatem  Christi  nobis  provenerant .  rvain 
,,  primo  quidem  nostra  peccata  delcta  sunl,  se- 
,,  cundum  illud  Roniao.  1  V^.  ^5.  Traditus  est  prc- 
„  pter  delicta  nostra  .  Secundo  gratiam  nos  s.il- 
,,  vantem  per  ipsum  accipimus ,  secundum  illud 
,,  Hebr,  V.  g.  Factus  est  omnihus-  ohtemperan- 
,,  tihus  sihi  causa  salutis  cetcrnce .  Tertio  per  i- 
„  psum  perfectionem  gloriac  adepti  sunius  ,  H<  hr. 
,,  X.  19.  Habemus  Jiduciam  per  sanguinein  ents 
5,  in  introitum  sanctorum  ,  scilicet  in  gloriam  cce- 
,,  lestem  .  Et  ideo  Christus,  inquantum  homo  , 
,,  11011  solum  fuit  Sacerdos  ,  sed  etiain  hostia  per- 
,,  fecta  ,  siniul  existens  hostia  pro  peccatis  ,  &  ho- 
,,  sfia  pacifica  ,  &  holocaustum  .  " 

5 16.  Quainvis  vero  Christus  non  seipsum  occi- 
derit ,  dicitur  tamen  Sacerdos  respectu  sui  ipsius, 
quia  seipsum  voluntarie  ,  &  libere  tradidit,  ut  oc- 
cideretur  :  Obhitus  est ,  quia  ipse  voluit  Isai^e  LIII. 
7.  Et  hac  etiam  ratione  factus  est  hostia,  quan- 
quain  ejus  occisorcs  nihil  niinus  intcndcrint  in  ejus 
morte,  quam  Deo  sacrificium  oflerrc  . 

Quaeres  quinto  ,  quinani  fuerit  divinae  hujns  liO- 
stiae.  a  Cjiristo  immolatac  effectus  ? 

517.  Resp.  primo ,  fuisse  nostrorum  peccatorum 
expialionem  .  Vernntamcn  duo  in  nostris  perratis 
distingiienda  sunt ,  una  cum  Angelico  Doctore  5. 
P.  quaest,  22,  art.  5.  ,  scilicet  maculam  cu'pce  , 
&  reatum  pcrnce .  „  Macula  quidein  culpas  ,  in- 
„  qiiit  S.  Praeceptor  ,  dclctur  per  'gratiam,  qua 
„  cor  peccatoris  convertitur  in  Deuin  ,  reatus  au- 
„  tem  pcena?  fotaliter  tollitur  per  hoc  ,  quod  ho- 
,,  mo  Deo  satisfacit  .  Utrumque  aulem  horuin  ef- 
„  ficit  Saccrdotium  Christi  .  INain  virtute  ipsius 
„  gratia  nobis  datiir,  qua  corda  nostra  convertun- 
,,  tur  ad  Deuin  .  " 

5i8.  Res|)ond.  secundo ,    lotum  hnjtis  sanctissi- 
mx  oblalionis  fructuin  uobis  solis  applicari,    uoti 

au- 


^a 


DE  INCARN.  SECT.  II. 


antem  ipsi  Christo ,  de  quo  dicit  Apostohis"  ad 
Hebr.  VJi,  27.  Quj  non  habet  necessitatem  qiio- 
tidie ,  quemadmodwn  Sacerdot es  prius  pro  suis 
delictis  hostias  offerre  ,  deinde  pro  populi . 

519.  Et  sane  ,  ut  optiine  ratiocinatur  S.  Thoinas 
5.  Part.  qu3Gst.  22.  art.  4« ,  Sacerdos  constituiuir 
medius  inter  Deuui ,  &  populuin  :  ille  autein  iii' 
diget  medio  ad  Deiwn  ,  qui  per  seipsum  a^cedere 
ad  Deum  uon  poiest ,  sed  de  Christo  dicilur  Hebr. 
VII.  2  5.  Jccedens  per  semetipsum  ad  Dcu.m  , 
scmper  ii^-ens  ad  interpellandum  pro  ?iobis:  nou 
igitur  Christus  potuit  pro  seipso  Deo  sacrificium 
oflerre  .  Quae  veritas  fuit  iij  geuerali  Ephesina  Sy,- 
noJo  d&finita  ccntra.  Nestorium  hh  verbis:  Si  quis 
dicit ,  Christuin  pro  se  obtulisse  obUiticnem,  d)* 
71071  magis  pro  nobis  solum  (  ncn  enim  indiguit 
sacrificio,  qui  peccatwn  nescii^it ) ,  anatkema  sit , 

520.  Objiciuntur  cont.ra  hanc  doctrinam  verba. 
Apostoli  ad  Hebr.  V.  6>  &  seq.  ,  qui  postquam 
Jesu  Chriato  illa  adaptasset  verba  Ps.  CLX.  Tu  cs 
Sacerdos  secwidum  ordinem  Melchiscdech  ,  ita 
subjicit:  Qui  in  diehus  carnis  suca  preces ,  sup- 
plicationesque  ad  eum  ,  qui  possit  illwti  salvum 
jacere  a  morte,  cupi  clamore  valldo  ,,&la,crv- 

mis  offerens  ,  exauditus  est  pro  sua  reverentia 
(a)  .  Christus  ergo  etiam  pro  seipso  sui  sanguinis 
bostiam  Deo  cbtuiit» 

321.  Hacc  Apostoli  verba  j  quse  obsGiiriora  vi- 
dentur  ,  ita^fxponit  Ajigelicus  5.  P.  quasst.  21.  art. 

4.  ad  I.,  ut  significent ,  Jesum  Christum  ,  quain- 
quam  simpliciter  loquend.o  noa  habuit  psccatum  , 
habuisse  tamen  similitudinera  jieccati  in  caruem 
„  &  ideo  dicendum  est ,  inquit,  quod  ipse  effe- 
„  ctum  Sacerdotii  participaverit  (  iion  si^nplici- 
,j  ter  )  s^d    secundum    quid ,    scilicet    seciindum 

5,  passibiiitatem  carnis  j  uude  signanter.  dicil  (  A- 
3,  postoltis  )  :  Oui  possit  illum  salvum  Jacere  a 
5j  morte  .  " 

52  2.  Eodein  modo  explicat  hunc  ipsum  Aposto- 
n  locum  idem  Angelicus  in  Comment.  Lect.  I.  re- 
ferens  illa  verba  Cum  clamcre  valulo ,  &  lacrjmis 
ad  orationem  Jesu  Christi  in  horto  ,  &  ad  clamoresn 
emissum  in  cruce  Lucas  XXII.  ,  &  Matth.  XXVIII. 
Sibi  autem  ob|icit,  iilum  gemitum  5^  clamorem 
iion  fuisse  a  Deo  Paire  exaudifnm  ;  cum  tamen 
Paulus  dicat  ibidem ,  Christum  Jinsse  exauditum 
pro  sua  reverentia  ,  „  Contra  videtur ,  inqait  S. 
„  Thomas  ,  quod  non  fuit  exauditus  ,  primo  pra 
„  se  ,  quia  non  transivit  calix  ab  ipso ,  quod  ta- 
„  men  petebat .  Item  nec  pro  aliis,  quia  non  fuit 
„  indultum  Judaeis,  quibus  petebat-  indulgeri.  " 

5i5.  Cui  objectioni  ita  respondet:,  ,,  Dicendum 
i-i  est  ,  quod  Christus  ii>  omnibus  ,  quae  voli:it  fie- 
5,  ri ,  fuit  exauditus  ;  ipse  autem  secundum  appe- 
„  titum  sensualitatis ,  &  secundum  voluntatem  , 
„  inquantum  est  quidain  appetitus  natiu:a.li&  ,    re- 


DISS.  IV.  CAP.  VIII. 

„  fugiebet  mortem .  Et  quantum  ad  hoc  orabai  ^ 
j,  ut  ostenderet  se  verum  hominem  ;  sed  volunta- 
„  te  consequente  rationem  deiiberatam  volebat  mo- 
„  ri:  unde  dicit:  Veruntamen  non  sicut  ego  vo^ 
„  lo  ,  sed  siciit  tu  .  Item  nolebat,  quod  ignosce- 
„  retur  omni!)iis ,  sed  illia  tantum ,  qui  credide- 
,,  runt  ;  &  multi'  postea  conversi  sunt  .  " 

5-24»  Sed  de  Christi  ora,tione  ex  professo  agit  S. 
Thomas  5.  P.  quasst.  21,,  ubi  art.  4'»qu«rit  ,  li- 
trw?i  oralio  Christi  semper  fuerit  exaudita  ?  Re- 
&pondet  autoin :  ,,  Oratio  «st  quodaminodo  inter- 
„  protativa  voluutatis  humanae  ,  Tunc  ergO'  alicii- 
„  jus  orantis  exauditur  oratio ,  quando  ejus  vo- 
„  iuntas  adimj>letur  .  Voluntas  autem  simpliciter 
„  liOir.inis.  est  rationis  voluntas-:  hoc  enim  absoli> 
„  te  volumus  quod  secundum  deliberatam  ratia- 
„  nem  volumus-.  Illud  autem  ,  qnod  volunma  se- 
„.  cundum  nwtum  voluntatis  simjylici*  ,  quae  con- 
„  sideratur  ut  natura  ,  uon  simpliciter  volumus^ 
,,  jed  secundwn  quid  ;  scilicet  si  aliud  non  obsi— 
„  stat ,  quod  per  deliberationsm  rati-T^nis  pnveni- 
„  tur..  Unde  talis  voluntasmagis  est  dicenda  vel- 
„  leitas,  quarn  absohita  voluntas  ,  quia  scilicet 
„  liomo  hoc  vellet ,  si  aliud  non  obsisteret-.  5«- 
„  cundum  autem  voluntatem  rationis  Christus  ni- 
„  bil  aliiul  vokut ,  nisi  quod  scivit  Deum  velle  ; 
j.  &,  ideo-  omnis  absoUita  volxinta.^  Christi  ,  etiain 
„  humaua,  fuit  impleta  ,  quia  fuit  Deo  conformis  :. 
„  Si  per  consequens  omnis  ejua  oratio  fuit  exait- 
.,  dita,  "   Et  haec  d.e  Christi  Sacerdotio  sufSciante. 

GAPUT  IX.. 

l}e  Chrisio  EcGlssica  capite . 

525.  l^ihrisEum  es-se  caput  EcclesitTj  aperte  ^tr- 
statur  Aposiclus-  ad  Epliesics  I.  22.  de  eodem  di>- 
eens :  Ipsurn  dddit  caput  super  omnem  Eccle'- 
■siar-i ,  quce  est  corpus  ipsius  ;  vol  ut  S.  Hierony- 
jnus  ex  grae-co  textu  legit,  super  omnia  Ecclesice 
vnnp  nittvTa  t'i  sxxX«a/«,  quamqnam  Codices  non. 
deaintiiabentes  uVe/s  'notaav  t-^r.knfflxi' ;  super  omnem, 
Ecclesiam  ^ 

oify.  Nomine  autem  Eeclesiae  laudatus  mox  S'. 
Hieronymus  non.  snkim  comprehendit  eos  flmnes- 
homines ,  ,,  qui  in  Ecclcsia  congrega^tur ,  laia 
j,  saiistos  videlicet ,.  quam  peccatares-;  sed  etiam- 
,,  vult,  Angelorum ,  cunctarumque  virtutum  ,  & 
„  rationabiliuin  crsalurarum  Eccle&iam  intelligi 
„.  posse .  " 

327.  Hieronymum  secntus  est  etiam  Sanct.  Au- 
gustiniis  ,  cujus  i!ia  prteclara  est  sententia  Serm. 
IIL  in  Psalut.  XXXVI.  num.  4-  Tom,  IV.:  „  Ca- 
,,  put  tiostnuu  Cluistua  est;  corpus  capitis  illius 
,,  nos  sumus .  Numquid  soli  nos  ,  &  non  etianr 
„  ilU  ,  qiii  .fii^^runt  aute  no&?    Omnes  ,  qui  ab  i- 

«  ni- 


(«")  S.   iiioinas  Lect.  I.  in  lnuic:  lo<^iun   rei>ererittam  aclive   stiinit  >    nempe  pro  devotione  quain  Chrrstus  super 
oumes  habebat  ad  Deum  . 


DE  CHRIS  f  d  CAPITE  ECCLESI.^E  . 


2il5 


j,  nilio  s.ieciili  fuerunl  jiisli,  cajxit  Cliristmii  I>a- 
„  bent  .  Illiiin  eiiim  venluroin  esse  criHiideront , 
5,  quein  nos  veuisse  jaui  crccliituis;  &  in  ejus  l\- 
„  de  &  ipsi  sanali  sunt  ,  iif  cujtis  &  uos  ,  ut  esset 
,,  ipse  totius  caput  rivilatis  Jtriis;ilt'in ,  oinniljus 
„  connumeralis  Udelibus  ab  iuilio  usque  in  fnnin 
„  Angeloruin   &c.  " 

Olb.  llanc  sententiain  adoptavit  quoque  S.  Tlio- 
jmas  ,  eaindcmque  5.  V.  (|uacst.  H.  art.  4-  ''•i'^  ''^- 
tione  confinuat :  ,,  Ubi  est  unuin  corpus,  nere^se 
,,  est  ponero  nnuin  caput  .  Unuin  autcin  corpus 
„  siiniiiludiinrie  dicitur  una  inultiludo  ordinata  iu 
,,  unuin  ,  serunduin  distinctos  actus  ,  sivc  oriicia  . 
,,  Manifestuin  est  auteiu  ,  quod  ad  uuiun  fmein  , 
,,  qui  est  gloria  divinae  fruitionis  ,  ordiiiautur  ci 
,,  liomines ,  &  Angeli  .  Uude  corptis  Ecclpsiae  my- 
,,  sticuin  »1)011  soluin  consistit  ex  liominibus ,  sed 
,,  etiam  ex  Angelis  .  Totius  autein  liujiis  inftllitu- 
„  dinis  Clirislus  est  caput :  quia  propiiiquius  se 
,,  habet  ad  Deuni  ,  &  perfectius  parlicipat  dona 
,,  ipsius,  uoii  soluin  qtiain  lioiniues  ,  sed  etiam 
,,  qtiain  Augeli  ;  ik,  de  ejus  iiillueulia  non  soluin 
„  lioiniue?  recipiunt  ,  seJ  eliaiu  Angeli  ;  dicitur 
„  eniin  I{phes.  1.  lo.  seq.  coustitutus  a  Deo  su- 
„  pra  onmem  principatum  ,  &  potcsLalem  ,  & 
„  vlrtutem,  &  dor/iinationern,  Cb'  omne  iwuien, 
,,  guoii  noniinatur  non  soUnn  in  hoc  sceculo  ,  sel 
„  etia>n  in  Juturo  .  Et  omnia  subjrcit  sub  pedi- 
,j  bus  ejus  i  &  ipswn  deJit  caput  super  omnem 
,,  Ecclesiam  .  Et  ideo  Gliristus  noa  soluin  esl  ca- 
,,  piit  hominiiin  ,  sed  etiain  x^^ngelorum  .  Unde  & 
„  Mdlt.  IV.  II.  legitur ,  quod  accesserunt  j4n- 
„  geli ,  &  ministrubant  ei  . 

329.  Neqtie  vero  obest,  Ecclesiam  esse  Congre- 
gationem  fidelium  ,  Angelos  auleni  non  posse  ap- 
pellari  Jileles  ;  cum  iu  ipsis  ,  utpote  compreheu- 
soribus,  non  sit  fides  . 

55o.  i\:)«  inquain  id  obest ;  respondet  eniin  A- 
quinas  in  hoc  art.  4-  ad  2.  ,,  quod  Ecclesia  se.- 
,,  cuudnin  statum  viae  est  cougregalio  fideliiim  ; 
5,  sed  secuiidum  statuin  patrioc  est  cougregitio  coin- 
,,  prehendentiuin .  Et  ideo  non  solum  fidelium, 
„  sed  etiam  comprehendentium  (  Christus )  est  ca- 


'a"  Lociis  ]iic  est  op{ior(iinus  commptnoraTidi  viri  do- 
ctissiini  l'f.inc.  Florii  Euclesiae  Melropoi.  Utinensis  Pr«;- 
}>Ositi  feJicein  Difinati'>nem  de  vexnti.ssiino  illo  S.  Jti- 
itini  testiinonio  in  ^/;o/.  1.  (  nnep  oliin  ^eciwiila  {]ice- 
batiir  )  nmn.  6.,  iibi  S.  Martyr  cahiinninin  atheiMiii 
Cliristianis  impacfam  liis  verhis  dispnngit .-  ,,  Atqiie  a- 
3)  llieos  iios  fjnidtin  esse  confuemur  ,  si  de  opimtis  Iiii- 
},  josinodi  diis  agatiir  (  qiiales  erant  Dii  Gentiliiiin  ); 
j,  seciis  vero,  si  de  verlssirno  iHo&  jiistiti.ie  ,  ac  icin- 
3,  per.inii*,  ac  ceteranitn  virnitiim  Patre  ,  nnlla  ad- 
j,  mi.xta  viiioMtate  ,  Dto.  Sed  -cnm  ,  &  Filiiiin  ,  (/iii 
3,  a]>  eo  venit  ,  ac  nos  ista  dociiit  ,  O-  ceteroriim  ,  »/ui 
3,  illiirn  assectanfiir  ,  tique  assimilati  sitnt  ,  lonoriwi 
3,  ^ngfloniin  exerciliim  ,  8i  Spiritiim  proplieticiiin^co- 
j,  limiis,  &  adoramn.'!  (  a-iBo/utSet  Tr[>cua-xytifxii  ),  ra- 
3,  tione,  &  veritate  venerantes  .  «  P.  Pnideniiiib  iVIa- 
ran  S.  Jnstini  Openim  tditor  in  Prwtat.  P.  H.  c.ip.  4. 
ea  verba  Ita  ad  oflhodoxiim  senstira    reducere    conatus 


,,  p  it  ,  ulpote  plenissiine  Iiabens  gratiam  ,  &  glo- 
,,  11  im  .  "•  Ou.-e  S.  Thom«  dociritia  ita  inlelU- 
genda  est  ,  ut  diverso  iiiodo  Christus  influat  iii  ho- 
niines  ,  ac  in  Angeloi  ;  uos  eniin  a  capite  nostro 
Jesu  (^.hristo  essentialein  gratiae  ,  &  gloria?  influ- 
xuiu  recipiiiiiis  ,  Aiigeli  autem  noimisi  accideuta- 
lein  .  (^)uainobrem  ipse  Augelicus  Qu.est.  !jg.  art. 
6.  staliiens  in  Christo  judiciariam  potestatcm,  quat; 
se  e.Tteiidit  ad  Angelos  ,  dicit  eoi  stibesse  judicio 
Christi  ,  uno  quidein  modo ,  quanlum  ad  di<!pen- 
sationerfu  eorum  ,  quce  per  ipsos  aguntur  ...  Se- 
cundo  quantwn  ad  alia  accidentalia  prcemia  bo- 
norum  Jngelorum  ,  quce  sunt  gaudia,  quoe  ha- 
bent  de  sahite  hominum,  a  quibus  repleri  videot 
sedt  s  ,  niide  fuerunt  .Augeli  rebelles  dejecli  (a)  , 
5ji.  Sed  ut  redeamus  ad  hoiniiies  viatores,  quae- 
rit  .ingeliciis  art.  6. ,  an  soii  D.Jiniuo  uostro  Jesii 
Cliristo  conveniat  esse  caput  Ecclesia;  ?  Ita  av.fem 
rcspondet:  „  Caput  iii  alia  inembra  influit  dupli- 
,,  citer ;  iino  fnodo  quodain  intriuseco  iuflu.Ka  , 
,,  prout  scilicet  virtus  inotiva  ,  &  scnsitiva  a  ca- 
,,  pite  derivalur  ad  cetera  inembra;  aUo  rnodo  se- 
55  cuiidmn  quamdain  ex!eriore:n  guberuatioiicm , 
,,  prout  scilicet  seciindum  visuin  ,  &  alios  sensus, 
,,  qui  in  capite  radicauttir  ,  dirigitur  homo  iu  ex- 
,,  terioribus  actiljus  .  Interior  autem  iunuxus  gra- 
„  tiae  non  est  ab  ali^tio,  uisi  a  soio  Cliristo,  cu- 
,,  jus  humanitas  ex  hoc  ,  quod  est  diviuitati  coii- 
„  JLincta,  habet  virtutem  justiiir.andi .  Sed  influ- 
,,  xus  in  membra  Ecclesiae,  (juantum  ud  exterio- 
,,  rein  gubernationem  ,  potest  ,jliis  convenire  ;  dc 
3,  secundum  hoc  aliqui  possuut  dici  capita  Eccle- 
„  siae  ,  secundum  illud  Ainos  VI,  i.  Optimates 
,,  capita  populorum  i  dirferenter  tamen  a  Christo . 
„  Primo  quidem  quautuin  ad  hoc  ,  quod  (^hristus 
,,  est  caput  omniuin  eorum  ,  qiii  ad  Ecclesiain 
„  pertineut ,  sectiudum  oinnem  locuin  ,  &  tempus, 
,,  ^  stalum  ;  alii  aLitem  homiues  dicuntur  capita 
„  secundmn  quaedain  specialia  loca,  sicat  Ejiisco- 
,,  pi  suarum  Ecclesiaruin  ;  vel  etiain  sectiuduin 
„  deteriuinaluin'  tempus  ,  sicut  Papa  est  caput  to- 
,,  tius  Ecclesiae  ,  scilicet  tempore  sui  Houtificatus; 
„  &  secuuduni  determiuatum  statuin,  prout  scili- 

„  cet 

cst ,  iit  prlma  vo.t  vt^ojuti  coVunxis  TePeralMr  ad  Ange- 
Jos  ,  'fiios  colimiis  ,  iit  Dei  mlnistros  ;  nltera  vero  to- 
ynHuit  adaruinus  reiVraiiir  ad  DoiniHiiin  Jesiim  Chri- 
Miiin,  ((iiein  iii  venim  Dtinn  .^.dor«miis  .  Qiia  ({iiidein 
(xpiicatione  in  tnto  est  Gatliolica  t^des  ;  sed  illi ,  ciim 
arbitraria  videaiiir,  iectoris  anlmtis  omnino  aciuiesce- 
re  reciisat .  Laiidatiis  aiittin  Florius  hiinc  nodiim  se- 
cat  ,  piUans  vitiainin  esse  loriiin,  nec  iegcnduin  ,  nt 
modo  legitur  a^^^^o»  s-t;»-»»*»»  Angeloriim  eiercitwn,  sed 
"■>>f6'r  a^jaT/)»»  Angp/iim  Dticem  ,  neinpe  Clirisliira 
Jesiim  ;  iit  niilla  prointle  liic  sit  ,\njeIoniin  ciiltus  men- 
tio.  Hanc  suam  int  rpretalionnn  ,  sin  mintis  auctori- 
tate  Codicuin  ,  saltem  non  contemijendis  conjectiivls  vir 
eniditissirnns  corroljorat  ,  cnjiis  Di\>inationem  Borionien- 
s!)MS  typis  an.  ^779-  e.Mcusam ,  ac  celeTjerriino  C^ 
Joa-i.  Clirysostomo  Tromhellio  Caaonicorain  Regiila- 
rlnin  Congregailonis  FJienans  splendidissiino  astro  4i- 
ct:im,  legtmiara  coDSidimus . 


a46 


DE  INCAIIN.  SECT.  II.  DISS.  IV.  CAP.  IX. 


„  cet  sunt  in  sfatu  viatoris .  Jlio  modo  ,  quia 
„  Christiis  est  caput  Ecclesiae  propria  virtute ,  & 
,,  aiictoritate :  alii  vero  dicuntur  capita  ,  iiiquan- 
j,  tuin  vicein  gerunt  Christi ,  secunduni  ilhid  2. 
,,  ad  Coriuth.1I.  lo.  Nam  &  ego  quod  dona<,i  ^ 
„  si  quid  donavi  ,  propter  vos  in  persona  Chri- 
„  sti  i  &  secundum  illud  ibidem  Cap.  V.  20.  Pro 
„  Christo  ergo  legatione  fungimus ,  tumquam 
„  Deo  exhortante  per  ncs  .  "  Atque  hasc  ex  no- 
stro  S.  Praeceptore  delibasse  suffjciat ,  qnem  non 
sine  fructu  de  his  uberius  ageutem  quisque  legere 
pnterit . 

552.  Unum  tamcn  addendum  .  quod  S.  Doctor 
liabet  in  art.  5. ,  ubi  probat ,  Christtim  esse  ca- 
put  oinnium  lioininum  priino  ex  iis  S.  Pauli  ver- 
bis  epist.  prima  ad  Timoth.  IV.  10.  Qui  est  sal- 
rator  omnium  hominum  ,  maxime  JiJelium  ;  & 
«X  aliis  similibus  i.  Joan.  If.  2.  Ipse  est  propi- 
tiatio  pro  peccatis  nostris  :  non  mundi .  Ex  qui- 
bus  ita  iiifert :  „  Salvare  autem  homines  ,  &  pro- 
„  pitiationem  esse  pro  peccatis  eorum  competit 
„  Christo ,  secunduin  quod  est  caput :  ergo  Chri- 
„  stas  est  caput  omnium  hominum  .  " 

355.  Postea  autem  idem  Angelicus  enumerat  di- 
versos  gradus  ,  secundum  quos  Christus  est  caput 
omnium  hominum ,  Primo  enim  &  principaliter 
est  caput  eorum,  „  qui  actu  uniuntur  sibi  per 
„  gloriam  :  secunao  eorum  ,  qui  actu  uniuntur 
„  sibi  per  charitatem :  tertio  eorum  ,  qui  actu  u- 
„  niuntur  sibi  per  fidem :  ^uar^o  vero  eorum ,  qui 
„  sibi  uniuntur  soUnn  ii;  potentia  noodum  reda- 
„  cta  ad  actum  ,  quaG  taraeu  est  reducenda  secun- 
5,  dum  divioam  praedcstinationem  :  quinto  vero  eo- 
„  rum  ,  qui  iu  potentia  sunt  sibi  uniti,  quae  nun- 
„  quam  reducetur  ad  actum ;  sicut  homines  in 
„  hoc  mundo  viventes ,  qui  non  sunt  praedestina- 
„  ti ;  qui  tamen  ex  hoc  saeculo  recedentes  ,  tota- 
,,  liter  desinunt  esse  membra  Christi ,  quia  jam 
„  nec  sunt  in  potentia ,  ut  Christo  uniantur .  " 

CAPUT  X. 

De  Gratia  animce  Christi . 

554.  xLx  iis,  quae  S.  Thomas  3.  Part.  qnaest, 
7.  disputat.  de  gratias  donis  animas  Cliristi  uber- 
rime  collatis  nos  brevitatis  causa  nonnisi  ea  seli- 
gemus ,  quae  magis  necessaria  ,  aut  utiliora  vide- 
buntur  j  ac  priino  quidem  ostendendum  est ,  fuis- 
se  animam  Cbristi  a  primo  suae  creationis  instan- 
ti.  gralia  habituali  ornatam  ;  in  quara  sententiam 
conspirat  Theologorum  omnium  conseiisus:  adeo  ut 
qnidain  non  iminerilo  eam  ad  fidem  pertinere  e- 
Xistiment .  Hic  autem  sermo  non  est  de  gratia  hy- 
postaticae  unionis ,  de  qua  satis  disseruimus  supra, 
sed  de  gratia  animae  Christi  propria  j  quam  ple- 
uissimam  io  eo  fuisse  osteodet  sequeus 


PROPOSITIO. 

Christi  anima  fult  plenitudine  gratice 

in  primo  suce  creationis 

instanti  ezornata , 

535.  Id  sacrae  litterae  disertissime  nos  docent : 
dicitur  enim  Joan.  I.  i4.  Vidimus  gloriam  efus : 
gloriam  quasi  unigeniti  a  Patre  plenum  gratice  , 
&  veritatis.  Et  Apostolus  ad  Coloss.  II.  g.  in  Chri- 
sto  dicit ,  inhabitare  omnem  plenitudmem  divi- 
nitatis.  Quae  verba  ita  pulciire  exponit  S.  Augu- 
stiuus  in  epist.  CLXXXVII.  ,  olim  LVll.  ad  Dar- 
danum  num.  4o. ;  ut  interesse  arbitremur  inter 
caput ,  Ci^*  m.emhra  cetera  ,  quod  in  quolibet  , 
quamvis  prcecipuo  membro,  velut  in  aliquo  ma^ 
gno  Pfopheta ,  aut  Apostolo  quamvis  divinitas 
habitet  ,  no?i  tamen  sicut  in  capite ,  quod  est 
Christus ,  omnis  plenitudo  divinitatis  !  Nam  & 
in  nostro  corpore  inest  sensus  singulis  membris , 
sed  non  tantus  ,  quantus  in  capite  ,  ubi  prorsus 
ojnnis  est  quinquepartitus  . 

55G.  Ratioiie  etiam  idipsum  confirinat  Angoli- 
cus  5  primo  propter  unionem  animae  Ciiristi  ad 
Verbuin  Dei ;  ex  qua  uniooe  provenit  gratias  in- 
fluxus  ;  qaanto  autem  aliquod  receptivum  propin- 
quius  est  caus.-^  inluienti,  tanto  abundantius  reci- 
pit :  secundo  propter  nobilifatem  ejusdem  aniinae  , 
cujus  operaliones  oportebat  propinquissime  attin- 
gere  ad  Deum  per  cognitioiHm  ,  &:  amorem  ,  ad 
quod  necesse  est  elevari  rationalem  creaturam  per 
gratiam  :  tertio  propter  habitudinem  ipsius  Christi 
ad  genus  humanum  .  Christus  enim  inquantum 
homo  est  mediator  Dei  ,  &  hominum  ;  &  ideo  o- 
portebat,  ipsum  habere  gratiam  etiam  in  alios  re- 
diindantem,  secundimi  illud  Joann.  I.  19.  de  ple- 
nitudine  ejus  nos  omnes  accepimus  ,  &  gratiam 
pro  gratia . 

557.  Quomodo  antem  non  obstante  unione  hy- 
postatica,  natura  humana  Christi  fuerit  gratias  ha- 
bitualis  capax ,  expUcat  Angelicus  art.  i.  ad  i, 
inquiens:  ,,  Christus  est  verus  Deus  secnnduin 
5,  personam  &  naturam  divinam  .  Sed  quia  cuin 
,,  nnitate  personae  remanet  xiistinctio  naturaruin  , 
,,  anima  Christi  non  est  per  suam  essentiam  divi- 
,,  nam  ,  ideo  oportet,  quod  fiat  divina  per  parti- 
,,  cipationem  ,  quas  est  secundum  gratiam .  "  Hinc 
est ,  quod  sancti  Patres  bene  multi  illud  Christi 
Domini  Joan.  XXII.  29.  Sanctijico  m&ipsum  de 
Christo  intellexerunt  ,  qui  secundum  naturam  di- 
vinam  sibi  ipsi  ut  homini  gratiam  sanctificantera 
contulerit .  Ego  ,  explicat  S.  Athanasius  Orat.  II. 
cont.  Arianos  ,  qui  Patris  sum  Verbum  ,  ipse  mi- 
hi  hornini  facto  Spiritum  tribuo  ,  &  jneipsum  fa- 
ctum  hominem  illo  sanctifico  . 

558.  Obj.  primo  .  Gratia  nobis  est  necessaria  , 
tum  ad  bene  operandum,  tum  etiam  ad  consequen- 
dam  vitam  aeternam  :  sed  in  Christo  ex  neutro  ca- 
pite  erat  necessitas    gratiae  ,    ipsi  ^nim  propter  u- 

uio- 


DE  GRAm  ANIMAE  CHRISTI. 


^4* 


nionem  cnm  Verbo  aderat  pleua  betiu  operaiicii 
facultas,  &  vita  aeterua  jure  ijaeredilario  ei  debe- 
balur  :  ergo  &c. 

539.  Hesp.  S.  Tiiomas  ad  2.  ,  Cliristum  ,  111- 
quaiituin  est  Verbum  Dei  ,  liabuisse  lacultateiii  o- 
innia  bene  operatidi  operatione  divina  .  Sed  quia 
pr«ter  operationem  diviiiam  aiia  erat  in  i()so  op*'- 
ratio  liumaua  ,  oportuit ,  iii  eo  esse  ijabitiialein  gra- 
tiam,  per  quam  luiiusmodi  operatio  luimana  es-*et 
perfecta  .  Similiter  etiam  Cliristo  ,  inquarituni  est 
Filius  naturalis  Dei ,  dcbetur  aeterna  liaereditas , 
quae  est  ipsa  beatitudo  increata ,  per  iucreatum  a- 
ctum  cogiiitioiiis  ,  &  amoris  Dei  .  Sed  cuin  anima 
Cliristi  non  sit  capax  iiujusmodi  actus  inc.eati;  o- 
porteljat  ,  ut  elevaretur  ad  coi^uoscenduni  ,  &  a- 
inandum  Deum  per  actum  creatun»  ,  qui  babetur 
per  gratiam  . 

540.  Obj.  secundo  .  Humana  Cluisli  natura  non 
erat  nisi  instrwnentum  dhmitatis ,  ut  D.imasce- 
nus  eam  appellat  Lib.  111.  de  f.le   orlhod.  capit. 

l5.  ;  sed  instrumentum  non  indiget  aliquo  habitii 
ad  proprias  suas  operationes  ;  habittis  enini  solum 
convenit  principaii  agenti;  ergo  in  Christi  anima 
nulia  fuit  necessaria  habituaiis  gratia  . 

34 «•  Hesp.,  iuimanitatem  Christi  fuisse  inslru- 
mentum  diviaiitatis  ,  non  iuanime  ,  quod  niiilo  mo- 
do  agit  ,  sed  solum  agitur ;  sed  instrumentum  a- 
iiiina  rationali  praeditiim,  quod  proinde  ita  agi- 
tur ,  guod  eliam  agit  ;  ut  S.  Doctor  loquilur  hic 
aii  5.  Vide  sup.  num.  685. 

54^.  Obj.  tertio  .  Gratta  operans  est  iila  ,  per 
quam  justificatur  impius  ,  ut  ex  S.  Augiistino  do- 
cet  Sanctiis  Tlionias  i.  2.  quaest.  iii.  art.  2.  hsec 
aitfein  locuin  iii  Chrislo  habere  non  potuit ,  in  quo 
nuiluin   nnquain   fuit  peccatuin:  ergo  &c. 

543.  Resp.  cum  S.  Thoma  hac  quaest.  7.  art. 
Q.  ad  2.  ,,  quod  ad  gratiam  operantein  per  se  per- 
3,  tinet  farere  justum  ;  sed  quod  justum  faciat  ex 
3,  impio  ,  hoc  accidit  ei  ex  parte  subjecti,  in  quo 
5,  ppcca»um  invenitur  .  Anima  igitnr  Cliristi  justi- 
,,  ficata  est  per  gratiam  operaiitein  ,  inquantum 
5,  per  eam  facta  est  justa  ,  &  sancta  a  principio 
5,  suae  conceptionis  ,  non  quod  aute  fuerit  pecca- 
j,  trix  ,  aut  eliam  :ion  justa  "  (a)  . 

344.  Ceterum  in  hac  veritate  confitenda  ,  mire 
Sancti  Patres  inter  se  consenliunt  ,  quoruin  aliqui 
hene  notant  ,  plenitndinem  gratiie  ideo  Christmn 
iit  lioininem  accepisse  ,  quia  eam  ut  Deus  sibi  i- 
psi  dedit .  Ipse  est  eniin  ,  inquit  Fulgcntius  in 
resp.  ad  3.  Kerrandi  inlerrogat.,  qui  dat  (  Spiri- 
tura  ),  ipse  est ,  qui  accipit :  Et  quia  potens  est 
ad  mensuram  dare,  ileo  no:i  poluit  ad  mensu- 
ram  accipere  .  Jn  Jorma  enim  Uei  manens  ,  Spi- 


(u)  S.  Tliomas  in  loco  citafo  r.  2.  grai.iain  opernn- 
tein  «liipliciter  intelligi  posse  <!or;et  ,  iino  moilo  divintim 
fliixihiiiiv,  <(tiod  nos  niovet  ad  hen<*  volendmn  ,  &:  agen- 
tliim  ;  qtio-  sensii  coinintiniter  siimiliir  gratia  oper.ins  .• 
rtlio  iiwdn  hal ituiUe  donum  nobis  divinitus  inditum  . 
£t  de  gralia  habiluali  hoc  sensii  accepia  ita  conchidit  : 


ritum  dat ;  Jormam  servi  accipiens ,  Spiritum  ac- 
cipit  i  sed  quia  ipse  ad  mensuram  dat ,  ideo  noii 
ad  mensuram  accipit  .  Ad  mensurarn  quippe  dat 
multis  Jiliis  ;  sed  non  ad  mensuram  accepit  u- 
nicus  tdius  ;  quia  sic  est  verus  homo ,  ut  sitve- 
rus  Deus  ,  Et  reipsa  tautam  aiiimae  Christi  dari 
gratiam  congruebat ,  quantum  capere  poss*t  nia- 
ximam . 

(juaeres  primo,  an  liajc  plenitudo  gratiae  ,  quae 
poititur  in  Christo  ,  siguificet  graliam   infiMitani  ■* 

545.  iSegat  S.  Thoinas  hac  qu.  7.  art.  1  i.  quia, 
ut  diritur  Sap.  XI.  21.,  Deus  omnia  in  nurne- 
ro  ,  pondere  ,  Cy  mensura  disposuit  .  Pro  inajori 
autem  quaestionis  dilucidatione  observat ,  duplirem 
iii  Christo  gratiam  distingui .  Uiia  euiin  esl  ^ni- 
tia  untonis  personalis  cuin  natura  diviiia  ;  &  haiic 
gratiam  constat  esse  infiiiitam  .  Alia  vero  est  gra- 
tia  habitualis ,  quse  iteruin  potest  dupliciter  con- 
siderari  :  uno  modo  ,  prout  est  qaoddain  cns  ;  & 
sic  oporlet ,  gratiam  aiiiinae  Chrisli  esse  fiiiilam  , 
iieqiie  euim  anima  Christi  capax  erat  eiitis  inlini- 
ti .  AUo  molo  jwtest  considerari  gratiain  secuiuluin 
suam  propriain  ratioiiem  ;  &  sic  gratia  Christi 
potest  dici  infinita  ;  quia  scilicet  liabet  quidqtiid 
potest  pertinere  ad  raticnem  graliae  ,  &  non  datur 
ei  secundum  aliquain  certam  mensuram  id  ,  qiiod 
ad  rationem  gratiae  periinet  •  Sicut  si  dicauuis, 
hicem  solis  esse  infinitam  ,  nou  quidein  secunduin 
sunm  esse ,  sed  secuiidum  ratiouem  lucis ,  qiiia 
habet  qitidquid  ad  ratiouem  lucis  pertiuere  potest . 

54G.  Quainvis  autem  gratia  anLniae  Cliristi  non 
fuerit  infinifa ,  nt  mox  expiicatiMii  est  ,  vere  fa- 
inen  docet  S.  Thoinas  art.  22.  ,  eam  non  pociisse 
au^eri  ,  neque  ex  parte  ipsius  gratias  ,  ne^iie  e.x 
parte  subiecti  eamdein  reripienlis  .  iSoii  ex  parte 
ipsius  gratiae  ;  cum  enim  finis  gratiae  sit  uuio  crea- 
turoe  ratiouaiis  ad  Deum  ,  nou  possit  aiilein  es^e, 
aut  intelligi  major  uiiio  creatura;  rati-nalis  ad 
Deum  ,  quain  quae  est  iii  persona  ,  ideo  gratia 
Christi  pertingit  ad  suuiinam  inonsurain  graiiae. 
Nfqiie  augeri  potest  e\  parte  sub|erti  ,  quia  (]hri- 
stus  seriindum  quo4  hoino  ,  a  primo  instaiiti  suae 
co.ncepfionis  fuit  verus  ,  &  pleiuis  comprt  lieusor  : 
unde  non  poluit  in  eo  esse  gratiae  augmeiitum ,  sic- 
nt  nec  iii  aliis  beatrs,  quoruin  gratia  augeri  noa 
potest  ,  quia  sunt  in  terinino .  Alia  est  ratio  ho- 
minum  ,  qui  mn\.pHre  viaiores  ;  in  iis  enim  gra- 
tia  potest  aiigeri  ,  A  ex  parte  forinae,  qiiia  non  at- 
tingunt  suinmum  gratiae  gradum;  &  ex  parte  sub- 
jecti  ,  qiiia  uonuum   pcrvenerunt  ad  terininum  . 

347.  Hinc  patet ,  impiam  ,  iSc  extcrahilein  fuis- 
ae  illam  iNestorii  dortrinaui  ,  Christum  i7ounisi  jiau- 
latiiu  crescente    artate  ,    ac  viriulum    j^rogressu  ad 

gra- 

„  Sic  igitiir  !ial)itiMlis  gralia  ,  in'f't,intiim  animim  sa- 
„  nat  ,  vel  jnsiificat  ,  sive  gr.itim  Deo  facit  ,  dicitiir 
j,  grutia  operfins  ;  in'jn.intnin  vero  est  prin^-ipiHrn  o- 
„  peris  meritorii  ,  f(uod  ex  hhero  arbitrio  pro.^-ilit  , 
,,  (licittir  cooperuns ,  "  S«d  de  his  in  Toino  proxime 
seqiienti . 


248 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  IV.  CAP.  X. 


gratise  plenitndinem  pervenisse  (a)]  tiiin  etiatn  a- 
liormn  ,  qni  dixerunt ,  tiinc  solum  gratia?  pleuitii- 
diueni  Christum  consecutum  fuisse,  quando  in  Jor- 
dane  baptizatus  fuit. 

548.  Hos  erroresrefellitSanctns  Augustinus  Lib. 
XV.  cle  Trinit.  cap.  26.  ,  nbi  explicans  illa  ver- 
ba  Petri  Act.  X.  Quoniarn  unxit  emn  Deus  Spi- 
ritu  Sancto  ,  ,,  Non  utique  ,  inquit ,  oleo  visibiii  , 
,,  sed  dono  gratiae,  quod  visibili  siguificatur  un- 
,,  guento  ,  quo  baplizatos  nngit  Ecclesia  .  Nec  sa- 
„  ne  tunc  unctus  est  Christns  Spiritu  Sanrto , 
5,  quando  super  baptizalum  velut  coluniba  descen- 
,,  dit  ...  sed  illa  mystica,  &  visibili  unctione  tuuc 
,,  inlelligendus    est  unctus  ,    quando  Verbum  Dei 

„  caro  factum  est Absurdissinram    est  enim  , 

,,  ut  credamus  ,  eum  ,  cuin  jim  3o.  esset  anno- 
,,  rum  (  ejus  enim  actatis  a  Joanne  baptizalus  Cit  ) 
„  accepisse  Spiiitum  Sauctum  .  " 

549.  J^ices  .  Quid  ergo  significant  ea  verba  Jo. 
Baptistas  Jo.  I.  52.  FiJi  Spirilum  descendenteni 
quasi  columham  de  ccelo  ^  O"  mansit  super  eum? 
Spiritus  Sanctus  descendeiis  ,  &  manens  in  Chri- 
sto  niliil  potest  aliud  siguificare  ,  quam  tiovum  in 
Christo  gratiae  sanctificantis  augmentum  .  Sabdit 
postea  idem  Baptista  :  Qui  misit  me  haptizare  in 
agua,  ille  mihi  dixit :  super  quem  iideris  Spiri- 
tum  descendentem ,  &  ?nanentem  super  eum , 
hic  est  cjui  haptizat  in  Spiritu  Sancto  y  quibus 
verbis  indigitatur  propheticum  Isaiae  oraculum  XI. 
2.  Bequiescet  super  euni  Spiritus  Domini .  Unde 
etiam  Lucae  IV.  1.  dicitur:  Jesus  autem  plenus 
Spiritu  Sancto  regressus  est  a  Jordane  . 

550,  Resp.  certe  lioc  loco  miuime  illud  sigui- 
ficari  ,  quod  blaspliemus  Nestorius  colligebat,  tuuc 
primum  personam  Verbi  fuisse  persona;  (]hristi 
moraliter  conjunctam,  quando  Spiritus  Sanctus  in 
figura  colunibae  super  ipsum  in  Jordane  illaj)sus 
est .  Hiic  igitur  hasretica  explicatioiie  rejecta  ,  po- 
lest  alia  quorumdajn  Patrum  adoptari  ,  qui  hunc 
Spir.tus  Sancti  desceusum  ,  &  hanc  ejus-ilem  man- 
sronem  super  ClirisUim  intelJigunt  vel  de  sensibili 
quadam  Tenov,itioi;e  illius  sanctifiratiouis  ,  quae  in 
prima  Christi  conoej^ticne  facta  jam  fuerat  ,  vel 
de  confirmatione  ir.iaieris.  Christo  ijnpositi  prasdi- 
candi,  atqiie  doceijdi  •  Hqp  postreuium  S.  Hiero- 
liymus  in  Comujent.  ad  cap.  LXl.  Isaiee  ex  eo  con- 
firmat  ,  quod  S.  Lucas  cap.  IV.  poslcjuam  expo- 
tuit  historiam  baptismatis  Jesu  Christi  ,  &  supera- 
tas  ab  eo  daemonis  lentationes ,  statim  incipiat  lo- 


(rt)  Alardiis  Gazens  Ccnnoblta  Vedastiniis  Orcl.  S.  Be- 
nedicti  in  siiis  pr<ieclaris  Conun.  aJ  Opera  Jo.  Casiani 
ad  c.  3.  Lihri  I.  De  Inc.  incinorans  blaspheinatn  il- 
lain  Nestorii  jactantiam  :  jVun  invideo  Christo  faclo 
horntni  Dei  ,  ijuia  xi  colo  ,  sic  &  egv  , 'ohservat  illam 
iiiile  ort.ini  Knisse,  qnod  Haresiarcln  piitaverit  ,  Cliri- 
stnrn  priiis  hominem  fnisse,  cjnatn  assntiKrctiir  a  Vt- 
bo;  Sc  .studio  ,  atipie  indcistria  fMisse  promeritnm  ,  iit 
Fiiiiis  Dei.diceretiir.  Qnff»  Nestorii  doctrina  Iiaiistj  liie- 
rat  ex.  Pelasiaiiorum  Iiuulentis    iontibiis  ,    qiii  tesle  S. 


qui  de  ipsius  praedicationis  ministerio  ,  inquienj 
vers.  14.  &  seq. :  Et  regressus  Jesus  in  nrtute 
Spiritus  in  Galiloeam  ....  docebat  in  Sjnagogis  ; 
&i  {lostea  signanter  inemorat ,  explicatum  a  Jesu 
Christo ,  sibique  ipsi  adaptatum  illum  Isaiae  lo- 
cum  LXI.  Spirifus  Domini  super  me :  propter 
quod  nnxit  me ,  evangelizare  pauperibus  misit 
me  &'c,  „  Unctus  est  igitur,  inquit  Doctor  maxi- 
,,  mus  ,  Spiritu  Sancto  ,  ut  anuuuciaret  paupisri- 
,,  bus  &c.  "  De  Christi  baptismo  consulatur  S. 
Thomas  5.  P.  quaest.   5g. 

Quseres  secimdo  ,  utrum  in  Christo  fueriut  omnes 
virtutes? 

55 1.  Affirmat  Angelicus  hac  q.  7.  art.  2.  ,  id- 
qne  probat  hac  evidenti  ratione :  ,,  Sicut  gratia 
„  respicit  esseutiam  animaE  ,  ila  virtus  respicit  po- 
,,  tentiam  ejus  (  quod  antea  probaverat  i.  2.  q. 
,,  iio.  art.  5.  &  4>  )  •  Unde  oportet,  quod  sicut 
„  jjotentiae  animae  derivantur  ab  ejus  essentia  ,  ita 
,,  virtutes  sint  quaedam  derivationes  gratiae  .  Quan- 
,,  to  autem  aliquod  principium  est  perfectius  ,  tan- 
,,  to  magis  impriinit  suos  eftectus .  Unde  cuin 
,5  gratia  Christi  fuerit  perfectissima  ,  consequeus 
,,  est  ,  quod  ex  ipsa  processeriut  virtutes  ad  per- 
,,  ficiendum  singulas  potentias  animae  ,  quantum 
,,  ad  onmes  animas  actus  ;  &  ita  Christus  habuit 
,,  omues  virtutes  .  " 

55a.  Haec  tamen  S.  Thomae  doctrina  restringen-  ' 
da  est  ad  eas  virtutes  ,  quae  aliis  Christi  jierfectio- 
iiibus  non  repugnant .  Quamobrem  in  art.  5.  pro- 
bat  ,  in  Christo  non  fuisse  virtutem  theologicam 
fidei ,  quia  fidei  objectum  est  res  divina  uon  vi- 
sa  ;  Christus  autem  a  primo  instanti  suae  couce- 
jitiouis  plene  vidit  Deum  per  essentiain  ,  unde  fi- 
dei  virtntem  habere  non  potuit  .  Dicitur  quidein 
Isaiae  XI.  5.  de  Christo:  Erit  justitia  cingulum 
hmiborum  ejus  ,  &  Jides  cinctorium  renum  ejus  . 
Sed  per  fidem  ibi  iuteliigitur  i'eracitas  ,  iit  colli- 
gitur  ex  verbis  pra;cedentibas :  Judicahit  in  justi- 
tir  vauperes  ,  C^  arguet  in  cequitate  ;  unde  etiam 
I.XX.  luterpretes  vcrterunt:  x^  oi\ri^H*  t^KviMivoi 
Tct;  rirXivpaf  &  veriiate  accinctus  latera  ;  ne  sci- 
licet  erret  in  judicio  ^  , 

555.  Similiter  art.  4-  Augelicus  docet ,  virtu- 
tem  spei  non  poluisse  in  Christo  locum  habere  ; 
quia  de  ratioue  spei  est  expectare  id  ,  quod  non 
liabetur  .  Spes  autem  jirout  virtus  theologica  est  , 
liabet  pro  objecto  ipsum  Deum ,  cujus  fruitionem 
homo  principaliter  expectat .    Sed  Christus  a  pri- 

mo 

Angiistino /)«  Thtres.  docere  non  veniiantm  ,  posse  ho- 
mines  siiis  viribns  arl  perfectain  ixvttf^uT$yiTi^v  impec- 
cantiam  perv<:-nire.  Unde  colligit  laiul.  Alardiis  maxi- 
niam  affiaitatem  inter  diias  li^r-reses  Nestorianain ,  & 
Pelagianam.  Ceternm  ohiler  oliservarnus  Nestorii  bla- 
spiiemiam,  antecjuam  ab  ipso  proferretur,  hiisse  a  S. 
Aiignstino  datnnatarti ,  c[!U  in  epist.  187.  n.  4°-  Q"i^  * 
iiK/tii-tj  tam  sit  sacrilc^as  ,  iit  avdi^ai  ajfirinare  ,  aliqnam 
posse  animaih  per  meritum  liberi  arbitrii ,  ut  alter  sit 
Christns  ,  efficere  f 


Xfl^       V^lli^    *    l-T.       Xli^ 


mo  snrK  conceplionis  exordio  pkna  Dei  visinne 
heatas  fiiit  ,  adeoque  eain  iiec  expectare  ,  nvc.  spe- 
rare  jwterat  .  „  Habiiit  tanien  ,  subdit  Aiigfliciis  , 
„  spem  respectii  ali([iiorum  ,  qiicc  noiidimi  er.tt  a- 
,,  (le|)lii8  ;  ...  ])Mta  iminortalitate  &  gloria  ct)r|io- 
„  ris,  qiiam  poterat  sperare  .  "  Kt  poste.i  notat  in 
resp.  ^d  2.  ,  qiiod  spcs ,  secunduni  (/iiod  est  vlr- 
tus  theologiCii ,  non  respicit  beatUudmem  corpo- 
ris  ,  sed  beatitudinem  anirnce  ,  quce  m  divina  Jiui- 
tione  consistit . 

Qtiaeres  terlio ,  an  in  Clirislo,  fuerint  omnia  do- 
na  Spiritus  Sancti  V 

554.  Ka  in  Cliristo  fuissc  Angelicus  probat  pri- 
mo  ex  illis  verbis  Isaiae  IV.  1.  Jpprehendimt  sv- 
pteni  mulieres  i-irum  unum  ;  qiiac  Sancttis  Hiero- 
nyinus  in  CommKnt.  interpretatur  de  septem  s;ra- 
tiis  Spiritus  Sancti  juxta  ea  ,  quffi  idem  Proplie- 
ta  iiiferiiis  dicit  XI.  2.  Requiescet  super  eum  Spi- 
ritui  /Jo/nini ,  spiritus  consilii ,  &  fortitndinis  , 
spiriius  scientia;  &•  pietatis :  &  implebit  eum 
Spiritus  timoris  Domini  . 

555.  Et  sane  cum  doiia  illa  sint  perfectioncs 
cpiTjain  potentianun  animae  ,  prnut  nioventnr  a 
Sj)iritu  Sancto  ,  aninise  Cliristi  decsse  non  poterant  , 
quae  pcrfectissime  a  Spiritu  Sancto  movebatur  . 

556.  Aliqua  ditlicultas  suborittir  de  dono  timo- 
ris  ;  neque  enim  Christtis  timere  debebat  sui  a  Deo 
separationem  ,  vel  puniiioiiem  propter  peccatum  , 
quod  nullum  in  eoinveniri  pnterat  .  Sed  hanc  dif- 
iicultatem  diluit  Angelicus  observando ,  fuisse  in 
Christo  tiinorem  Dei  ,  ,,  non  quidem  secundum 
,,  quod  respicit  maliim  separationis  a  Deo  per 
„  culpam  ;  neque  etiam  secundum  quod  respicit 
,,  malinn  punitiooi?  pro  culpa  ;  sed  secuudum  quod 
„  resj^cit  ipsam  divinam  eminentiam  ,  prout  sci- 
,,  licet  aniina  Cliristi  quodain  affecta  reverentiae 
„  movebatur  in  Deum  a  Spiritu  Sancto  acta  . 
,,  L'nde  Heb.  V.  7.  dicitur  ,  quod  in  omnibus  e- 
,,  xaudiius  est  pro  sua  reverentia  .  Hunc  eniin 
,,  atFectum  reverentiae  ad  Deuin  Christus  ,  secun- 
„  dum  quod  homo  ,  prae  ceteris  habuit  pleniorem  . 
,,  Et  ideo  ei  attribuit  Scriptura  plenitudinein  ti- 
„  moris  Domini  . "  Ita  S.  Doctor  q.  7.  art.  6. 

Quaeres  quarto  ,  aii  Christus  poccarc  potuerit  , 
&  gratiam  amittere? 

357.  Hesp. ,  primo  illud  certissimum  esse,  Je- 
sum  Christuin  ,  qui  Dan.  IX.  dictus  est  Sanctus 
Sanctorum  ,  vcl  Sanctitas  Sanctitatum  ,    &  Lii- 


cae  I.  55.  ijuod  nnscetur  ex  te  Sanctum  ,  idcrt 
Hcnclitas  ipsa  ,  ut  S.  Bernardus  explicat,  nulla  un- 
qiiain  peccati  maculi  ftiisse  coiuquinatum  ,  de  qua 
■Cliristi  saiictitate  mdKu  fuit  tam  perfrictae  fronti^ 
h.-erelicus  ,  qui  dubitaveril  .  Immo  Cluistus  fitlentcc 
ip^os  adversarios  provocavit  ,  «liceos  So.  VIII.  4G« 
Quis  ex  vobis  arguet  me  de  peccalo  ?  Vx  snj-.er- 
vacaneiim  est  ,  h.anc  veritatom  concordivsiinc  ab 
omnibus  a^nitam  ,  A  confcssam  '.estiinouiij<  cnui- 
inunire  (a)  .   Vid.  S.  Thomas  5.   P.  q.  i5.  art.  i. 

558.  ('erlissimum  pariler  esse  dtijet ,  milhnn  iti 
Christo  potuisse  e««e  |)eccatMm  ,  scilicet  priir.o  pro- 
j)ter  unionem  hvj)Ostaticain  ,  qua  natura  liumana 
(^hristi  ita  j^erficiebatur ,  &  regebatnr  a  {»ersona, 
Verbi  ,  ut  si  reipsi  ppccasset  ,  ptcca.tum  ij)si  jier- 
sonae  Verbi  ,  qiiae  erat  j^rin-ripitnn  quol  opeialio- 
nuin  Christi  ,  tribui  deb;ji'jjct ,  quod  uim.iuni  ab- 
surdissiinum  esjtt  .  Cuin  autem  haec  unio  hvpo- 
statica  fuerit  indissoUibilis  ,  eliam  impossibile  luit, 
Christum  [)eccaie  ;  unde  illud  Tertnlliani  in  .Li- 
bro  de  anima,  Sohis  Deu$  sine  peccato,  &'  so~ 
lu<!  homo  sine  peccato  Christus  ,  quia  &  Dcus 
Christus  {b)  . 

559.  Scotistac  qnidein  iianc  ThomistaTum  ratio- 
ncin  multis  subtililatihus  enervare  conantur:  110- 
biscum  tamen  consertiunt,  Cliriitum  fiiis^e  impec- 
cabilem  alia  de  causa ,  nenipe  propter  visionem 
beatificain  ,  qua  anima  Christi  in  ipso  jirimo  crea- 
tionis  instanti  donata  fuit .  Quidquid  autem  sit  de 
liac  scholastica  controversia  ,  omnt-s  |)lane  Thfolo- 
gi  Ai^gustino  subscribunt  de  Ciirislo  dicenti  Llb. 
II.  de  peccat.  meritis  ,  C>  temissione  c.  11.:  Iri 
cujus  non  tantum  divinitote  ,  sed  nec  in  anima  , 
nec  in  carne  ullum  poluit  esse  peccatum  . 

060.  Obj.  Jo.  Clericus  in  suis  adnotationibus  ad 
Petavii  Lib.  XI.  c.  11.  sub  ncniim;  adscititio  Tiio- 
mpr.  Alethini.  Si  Cliristus  erat  impeccabilis  ,  qiio- 
modo  pntuit  a  diabolo  tentari  ?  Fuisse  autein  C^liri- 
stum  tentatum  ad  iimilitudinem  nostrain ,  manife- 
8te  insinuat  S.  Paulus  ad  Hebr.  li.  17.  seq.  diceiM: 
Debuit  per  omriia  Jrctribus  assimilari ,  ut  mise- 
ricors  Jierpt  ....  Jn  eo  enim  ,  in  quo  passus  est 
ipse  ,  (^^  tentatus  ,  potens  est  <ir  eis  ,  qui  tentan- 
tur ,  auxiHari .  ISos  autcin  uon  tentainur  a  dia- 
bcyio  ,  nisi  qiiia  possumns  ei  cu.Msentire,  &  pec- 
care. 

56r.  Kesp.  ex  quo  Christu^  Domini:<i  pafsus  sit , 
se  ad  siuuJitudinem  nostram  tcuta:"!  a  diabolo,  ini- 


(a)  Pdlchr.i  stint  ea  S.  BernarJi  verl)a  TTom.  IV.  sn- 
per  missus  ent  Tom.  111.  ,,  Atttndt-  t^n^-so  ,  qiiam  re- 
i,  verenter  dixerit  ;  Qaod  nascetiir  ei  te  Sanctnrn.  Vt 
*]  qu'd  enim  ita  .«iinjjjiciter  Snnnhin  ,  &  .Tb?f|tie  adcJi- 
),  tamento?  Cretlo  ,  c[n''y  non  h.i1)nit  ,  '(iiid  jiToprie  , 
»  digneie  noinin.irei  itJMd  e.\imimn  ,  illtid  m.ignificnm  , 
},  illiid  reverendiim  ,  «jiiod  de  jJiirissima  videlicet  Vir- 
j,  ginis  carne  cinii  sna  anima  nnice  Patris  crat  unien- 
1,  diiin  .  ,Si  diceret  Sanctus  hnmo  ,  vel  Sanctus  infant  , 
«>  qiiid((iiid  tale  jx>neret  ,  paniin  sibi  di.visse  videretnr  . 
3>  Fosiiit  cr°o  indell.nite   Sancttim  ,    qiiiji  <(iiid(|iiid  illud 

Gazzaniga  Theol,  Tom.  V. 


„  slt ,  tpiod  Virgo  geniiit  ,  s.nnctiftti  prociil  diiI)io  ,  sc 
„  singnKnriter  Sanctmn  fni:,  Cr  per  Spirilnt  sanctiji- 
„  cationein  ,   C>    /»<?r  7  «-.'-/   assumptionein  .  '< 

(f>)  Hkc  ratio  |)rot»ata  fiMt  iu  Synodo  Vf.  gcner.i'1 
nct.  Vllh  ,  ttbi  «hctnm  est  :  QneiiunLiiiodiwi.  covpns  nc- 
striiin  rei^itur  ,  Cr  orna'iir,  utijue  ordniatur  (U>  ii.telle- 
ctiiali,  Cr  rationaii  unima  noslra;  ita  in  homiiie  Ci.n- 
sto  tota  hominis  ejiis  conspertin  ah  ejiisilem  ferln  lU- 
vinitdlc  seiiiper  ,  C;r  in  ommhus  inota  ^  Deo  mdilis  J:,t  y 
secuncliim  f\ysseniiin  Gref^oriuin  .  S«l  de  sinctiiue  a- 
aim*  Cliristi  [icrcurr.Unr  ,  si  liibet  1  copiosissimns  Liid. 
52 


DE  INCARN.  SECT.  II.    DISS.  IV.    CAP.  X. 

Seciaido  ,  quia  frusira  liaberet  Chrisfin  animatO 
iutellectivam  ,  si  iinu  ii)ielligeret  secuuuum  iliatn, 
qujii  pertiuet  ad  scientiaiii  creatam  .  Terf/o,  quia 
aliqua  scieutia  creafa  pertiriet  ad  ipsani  animae  ua- 
turaui  ,  sumendo  hic  scietitiam  pro  quacunuiue  co- 
guitione  natiirali  .  Fuit  ergo  in  Cliristo  piYetei  scieu- 
tiain  diviuam  scieiuia  aliqua  creata  j  aicut  praster 
voluntateni ,  &  Ojjerationem  divimm  ,  in  illo  fuit 
etiam  vohuitas  ,  &  operatio  liumana  ,  iit  supra  con- 
tra  Monothelitas  osteusnm  est .  Quainohrein  in  Sv- 
nodo  VI.  generali  Act.  IV.  prob.ita  fuii  epistola 
Saticti  Agathonis  Papae  ,  in  qna  anathf  ma  iis  di- 
•citur  ,  qui  uuam  tantuininodo  scientiam  in  Chri- 
sto  adinittebant . 

564«  l^ergit  ulterius  S.  Tliomas,  &  art.  3.  o- 
atendit  iii  Christi  aniina  fuisse  scientiani  infusam; 
<:uin  enim  ut  dictuiTi  est ,  Verbum  divinum  assum- 
pserit  naturam  liumanam  perfectain,  debuit  etiam 
animae  a  se  assumpta;  „  irniirlmere  species  intel- 
„  Uglbiles  ad  omnia  ,  ad  quce  inteliectus  possi- 
,,  hilis  est  in  polentia  i  sicut  etiam  per  Vcrbum 
„  Dei  impressae  sunt  species  intelligibiles  ineuti 
„  atigelicfe  in  prfncipio  creationis  rerum  ,  iit  pa- 
,,  tet  per  Augustiiuim  (  Lib.  II.  de  Genesi  ad 
„  litt.  cap.  8.  Tom.  III.  )  .  Et  ideo  sicut  in  An- 
„  gelis  secundum  euindem  Augustinum  (  Jjib.  IV, 
„  de  Gen.  ad  litt.  c.  22.  )  ponitur  duplex  cogni- 
„  tio  ,  una  scilicet  matutina,  per  quam  cognoscunt 
„  res  in  Verbo  ;  &  alia  vespertina,  per  quam  co- 
„  gnoscunt  res  in  propria  natura  per  species  sibi 
3,  inditas  ;  ita  prajter  scieutiam  divinain  ,  &  iii- 
„  creatam  ,  est  in  Christo  scientia  beata  ,  qua  co- 
,,  gnoscit  Verbuin  ,  &  res  in  Verbo ;  &  s-cientia 
,,  infusa ,  sive  indita  ,  per  quam  cognoscit  res  in 
,,  propria  iiatura  per  specieS  intelligibiles^huma- 
,,  iiae  menti  proportionatas  .  "  Vid.  ,  qnae  de  co- 
gnitione  Angelorum  matutina  ,  &  vespertina  dicta 
sunt  Tom.  IV. 

565.  Prob,  secuuda  propositionis  parsex  iis  Chri-» 
sti  verbis  Jo.  Vlll.  i5. ,  ubi  loqueus  de  suo  aeter- 
no  Patre  inquit :  Scio  eum,  &  sermonem  ejus 
servo  ;  dnm  enim  subdit :  Sermanem  ejus  servo^ 
manifeste  innnit ,  se  loqui  de  sua  hu.manitate,  quae 
56o.  JT  riina  nostrae  propositionis  pars  probatur       sermones  Dei  servabat,  &  ipsius  essentiam  mani 


niine  consequi  ipsum  potuisse  teufationi  succum- 
bere  ,  &  peccare  ,  ut  nos  succumbere  ,  &  peccare 
ex  nostra  fragilitate  possumus .  Hoc  discrimen  po- 
suit  ipse  S.  Pauliis  diceus  c.  IV.  1 5. ,  Christum 
i\.ih%etentatum  per  omnia,  pro  simV.ituiine  ahsgue 
peccato ;  idest ,  nt  Angelicus  explicat  Lect.  III. 
iii  hunc  locum  ,  ah^que  minimo  jnotu  peccati  \. 
Petri  II.  22.  Qui  peccatum  uun  fecit .  Idem  An- 
gelicus  in  eadem  Lect.  inter  Cluisti  tenfationes  ea 
eliain  multa  mala  enumerat  ,  quae  a  Judasis  pas- 
sus  est ,  iion  tamen  eas  internasteutationes  in  Chri- 
sto  adinittit  ,  quae  in  nobis  a  concupiscentia  per- 
duelii  excitantur;  cuin  iu  eo  nullus' fuerit  foine« 
peccati  ,  ut  probat  5.  P.  q.  i5.  art.  2. 

CAPUT  XI. 

De  scientia  animce  CJiristi , 

062.  JN  on  loquimur  Lic  de  iniiuita  illa  scien- 
tia ,  qua  Christus  ,  prout  Deus  est ,  dicitur  omni- 
schis ,  quam  perperam  Lutherani  quidam  fuisse 
Chri;ito  ,  ut  hoiniui,  una  cuin  aliis  attributis  com- 
jnuiii^^atam  contendunt,  a  nobis  jain  refntati  iibi 
egiinus  de  coinnuinicatione  idiomatum ;  sed  de 
scientia  finita  ,  quaChristi  anima  fuit  in  sua  crea- 
tione  exornata  .  Haec  antem  dnplex  est ;  alia  uem- 
pe  ex  visione  beatiiica  Dei  proinanaus  ,  qua  Chri- 
stus ,  ut  compreheiisor  ,  res  cognoscebat  in  ipso 
Deo  clare  viso;  aiia  vero  ,  quae  pertinebat  ad  per- 
fectionem  ipsius  anima?  Chrisii  ,  &  qua  res  in  sei- 
psis  cognoscebat ,  Haec  etiam  duplex  est ,  una  vi- 
delicfct  infusa  aiiimae  Christi  in  ejusdem  creatio- 
ne,  altera  arquisita  ,  &  experiineutalis  .  Utramqn» 
ia  Christo  ut  homiiie  ponere  debemus  (a) :  uude  sit 

PROPOSITIO . 

Animce  Ch^-isti  in  primo  suce  creationis  instan- 
ti  Juit  perfeclissima  scieritia  ,  tum  tiaturali  , 
tum  supernaiurali  exornata. 


A  S.  Th.  3.  P.  q.  9.  art.  i.  triplici  ratioue.  Pri- 
mc ,  quia  Verbum  assumens  humanam  natnrain 
peifectam,  debuit  etiam  animam  assumere  debitis 
aibi  perfectioiiibus  instrnctam  ,  iiiter  quas  perfe- 
ctioncs  est  scientia  uaturalis  ;  alioquin  si  in  Chri- 
sto  iion  fuisset  nisi  scientia  divina,  illius  anima 
nnperfectior    esset    aniniabus  alioruin    hominum  , 


feste  cognoscebat  ,  Kruitur  id  ipsuin  ex  Apostol» 
Paulo  ad  Coloss.  II.  5.  dicente ;  In  quo  (  scilicet 
Christo  )  sunt  omnes  thesauri  sapientice  ,  &  scien- 
tice  Dei :  non  fuissent  autem  omnes  ,  si  scieutia 
Beatoruin  Christo  defuisset .  De  pleniludine  scien- 
tiae  supernaturalis  Christi  fueruut  etiam  Aposfoli 
convicti  3  uude  ei  dicebaut  Joanu.  XVI.  00.  Nuno 

sci-  ■ 


TI'l!omr..;sfnu9  Lil).  IV.  De  Incarn.  priinis  septem  Ca- 
pitibus  ,  in  qnibns  nihil  desiderandnm  ex  S.  Patrilnis 
reliqnit  • 

(a)  Scientiatii  beatain  Christo  denegiimnt  oinnes  illi 
Hsretici  j  qui  prave  de  ejus  divinitate  sen.serunt  ,  in 
«juornm  numero  eniinent  Socini>ini  .  PecuHariter  tamen 
jste  errcr  tnbnitur  illis  Eiitychianis  ,  qiii  Agnoet^  di- 
<cti  suDt  Sagc-  Vi.  auctore  Sectffl  Tbeinisto,  de  4110  le- 


gendiis  est  Liberatns  Diaconus  in  Breoiario  cap.  ^o.  I- 
storum  erroriin  confutavit  Eulogius  Alexandr.  Patriar- 
clia  ,  nC  videri  pote.st  apnd  Photiurn  Z7i  fiiil.  Cod.CCXXij 
&  po  successii  ,  ut  S.  Cregoriiis  Magnns  epist.  ^2.  Lib- 
Vlii.  ad  eiiin  tlata  ipsi  srt  gratiilatiis  >  inqniens  :  Qiiia 
de  doctrina  i,<estra  contra  Hisreticos  ,  «71;/  dicuntur  A- 
gnoetiX  ,  fait  {'ulde  ,  quod  adi/uraremur ;  tjuod  aiUern  diS' 
piiceret )  non  fuit . 


DE  SCIENTI 

scimus ,    quin  scis  omnici  .„    in    hoc   creditnus  ^ 
quia  a  Dto  exislL. 

566.  Per  lacile  iiobis-  esjet  plnra  Snoct.  ratruin 
testiinoiiiacougerere,  qiiac  (iiliecntissiinus  Thojiias- 
sinus  tolo  Lib.  V]I.  de  Inc.irna:.  co!li>;if,  praeci- 
pue  antem  Sancti  Fulgeiitii  ,  qui  in  liespovs.  ad 
tWranXum  Di.iconum  probat  ,  in  Christo  omneiu 
scieiitiain  fuisse  ex  uniorK;  hy|>f'sldtica  naturae  hii- 
jnana?  cuni  divina  .  Noa  exisiimo ,  iiiquit,  ilii  a- 
nimce  (  Cliristi  )  in  aliquo  plenam  divi.nitatis  decs- 
se  notitiam^  cujus  una  est  pi-rsona  cum  Verbo  ^ 

567.  Sanct.  auleni  Thoinaa  art.  2.  probat,  fuis- 
se  in  Christo,  ut  hnmine  ,  scieiKiain  r>ea'orum  , 
quia  homines  per  Ciiristi  humanitatem  perducuu- 
lur  ad  linem  a^ternae  beatitudinis  ,  setunilum  iliiid 
Hebr.  11.  10.  Decebat  eum  ,  propter  quem  omnia  ^ 
(jui  multos  Jilios  in  gloriam  adluxerat ,  aucto- 
rem  salutis  per  passionem  consummari  ;,  in)de  ita 
infert :  .,  Et  ideo  oportuit  ,  quod  cognitio  beata  in 
„  Dei  visioue  consistens  excelleutissiine  Christo  ho- 
yy  inini  couveniret :  quia  semper  causaia  opoitet 
„  esse  potiorem  causato  .  " 

568.  Accedit  omiiium  Theologoruin  suftVagium, 
qui  Christum  ab  instanli  conceptinnis  suae  Dei  es- 
sentiain  vidisse  deftniunt .  Quia  conclusio  ,  iiiquit 
JVIelchior  Canus  Lib.  XII.  de  locis  theol.  cap.  i"» 
licet  sola  Theologorum  auctoritate  proharetur  , 
satis  firma  habenda  esset  (a)  »  Qui  tamen  insi- 
gnis  rheologus  q^uamplurimis  argumentis  eamdein 
veritatcm  ibidem  confirmat ,  &  quae  op[)onuu!ur 
diflicultafes  ,  elegajiter  )uxta  ac  solide  resolvit  , 

569.  Obj.  priino  .  Si  Ciiristus  habiiit  scieuliain 
^ivinam  ,  qua  omnia  videbat  in  Veibo,  erat  in  eo 
supervacauea  ,  &  inutilis  qjiaecuinque  scientia  crea- 
ti  j  ut  inutitc  esset  luinen  candelae  iii  plena  luce 
roeridiana ;  lux  enim  ininor  a  inajore  luce  obscu- 
ratur  . 

370.  Respondet  Angelicus  quaest.  9.  art.  I.  ad 
2.  inquiens  :  ,,  Si  duo  summa  arcipianlur  ejusdem 
„  crdinis  i  ininus  offuscatur  per  maius :  sicut  lumen 
.,  solis  oftuscat  luinen  candelae  ,  qiiorum  utriunque 
.,  accipitur  in  ordiueilluminanlis.  Si  vero  accipiun- 
,,  tur  duo  lumina,  iti  quod  nujus  sit  in  ordiue  illu- 
,)  minantis ,  &  minus  in  ordine  ittuminali  ,  minus 

-,-.  lumen  non  offuscalur  per  uiajus,  sed  magi»  au- 
„  getur,  sicut  lumen  aeris  pec  lunien  solis  ;  &. 
„  hoc  inodo  Itimcu  scienliae  nnn  otTuscatur ,  sed 
5^  magis  clarescit  in  anima  Cluisti  per  lunieii  scieu- 
„  tiis  divinac  ,  qua*est/ua:  verailluminans  omnern 
,5  hominem  venienicm  in  hunc  mundum  ;  ut  di- 
„  citnr  Joann.  I.  9.  " 

371.  Obj.  secuudo  ,  Cluislus  Dnmiuus  mr.lta  i- 
gnoravit:  nou  ergo-  habuit  scieiiliain  iufusaiu  ,  & 
inulto  raiims  scientiam  superiiatar;Jein  IjpaliTiun  . 
Frob..  autec  Ignoravit    diein  jlidicii ;     inlern^gatus 


A  CHrilSTI.  a5r 

enim  a  !)i«cipulis  de  dio  jndicii  respondil  Marci 
Xill.  52.:  De  die  autem  illo  ^  veL  hora  nemo 
sctt  ,  neque  /Jngeli  in  cxlo  ,  neque  Fiiius  ,  nisi 
Pater ,  Vid.  eti.im  .M.itih.  XXIV.  56. 

572.  Respondet  S.  Thoinas  qu«st.  10.  art.  2« 
ad  I.:  „  Dicitur  (  Christus  )  iiescire  diem  ,  & 
„  horain  judicii  ,  quia  nnn  facil  scire;  inlc;froga- 
,,  tus  eniin  ab  .Apostolii,  lntc  eis  uohiit  rtvelare} 
„  sicut  e  contrario  legitur  Genes.  X.XH.  12.  IStunc 
,,  cognovi ,  quoi  timeas  Deum  ;  idest  iiunc  CO"» 
„  gnoscere  te  feci  .  Dicilur  autein  Pater  scire  , 
,,  quia  iKijusmodi  cogiiitionein  tradidit  Filio:  un- 
„  de  iu  hoc  ipso  ,  quod  dicitiir,  nisi  Pater  ^  da- 
„  tur  inteiiigi,  quod  Filius  cognoscit  i  &  non  so- 
„  lum  quantum  ad  divinain  naturain  ,  sed  etiain 
„  quantuin  ad  humauam  ;  quia  ut  (Jhrysostomu» 
„  aigumentatur  (  Hom.  LXXVIII.  in  Malt.  )  si 
„  Ciribto  hoiniiii  datuiii  est  ,  ut  sciat ,  qualiler  0- 
„  porteat  jiidicare,  quod  est  inajus,  uuilto  inagis 
,,  datum  est  ei  scire,  quod  miiius  est  ,  scilicet 
„  tempus  judicii  .  "  Hauc  iiisain  verborum  Jesii 
Christi  cx.plicatioi)ein  tradidit  S.  Auguslinus  Senn. 
I.  in  Psalin.  36.  inquieus :  ()uia  Dominus  noster 
Jesui  Christus  Alagister  nohis  missus  est  ,  etiam 
Filium  hominis  dixlt  ,  nescire  ilUim  diem  ,  tjuui 
in  magisterio  ejus  non  erat ,  ut  per  eum  scire- 
tur  a  nobis  , 

375.  ,,  Origenes  tamen  ,  prosequitur  .Angelicuj 
„  (  Tract.  XXX.  in  Mattli.  ),  exponit  de  ChristO 
„  secundum  corpus  ejus,  quod  est  Ecclesia ,  quae 
„  lioc  tempus  ignorat .  Quidain  autein  ilicunt,  hoc 
„  esse  iuleili^euduin  de  Filio  Dei  adoptivo  ,  noa 
„  de  Filio  uaturali  .  "   Recol.  quae  diximus  T.  III, 

374.  Kulogius  disjjuf  u)s  contra  Agnoelas  alia» 
aftert  hujus  textus  explicciiones  ,  &  illain  praeci- 
pue  S.  Gregorii  Theoiogi  ,  ueinpe  Nazianzeni ,  qii 
Chri>tuin  dicit  scivisse  diem  judicii  ,  ut  Lk-um  , 
uescivi>se  autem  ut  hominem  ;  scilicet  ut  ipse  Fu- 
logius  explicat ,  Christi  humanitati ,  ut  simplici  y 
K^  purje  hutnanitatis  naturce  ^  consileratce  prx- 
cLse  secundum  ea  ,  quce  a  seipsa  Jiahet  ^  adscri-^ 
bi  poterit  ignoraniLi . 

575.  Dices.  .Miiltaalia  igr.oravit  Chrisi:!» .  ]N'ani 
primo  uon  iiovit  secreta  cordiuin  ,  ut  colligit-ir  ex. 
Matth.  IX.  2.;  &  cap.  XVT.  i3.  seq.  interrognbat 
Discipuios  suos :  Quern  dicunt  homines  esse  Fi^ 
lium  hoininis  ? ...  Vos  autem  quem  rne  esse  di- 
citis  ?  Iguoravit  quoque,  qnot  panes  Apostoli  lia- 
bereut,  Matth.  XV,  35.:  &  ubi  positus  fuisset  La» 
zarus  ,  Jcann.  XI.  24- >  &  alia  noiin'.i!ta  ,  quas  slu- 
diose  coliegit  Calvini!»  in  Commeu:.  ad  cap.  11* 
Lucae  . 

576.  Rfsp.  ,  si  ex  hujusn;odi  inieirogatiouibr.s. 
deberel  inferri  Christi  ignorantia  ,  nou  absinuliter 
liceret  eanidein  ignorauliara    Iribuere  Deo ;     Deus. 


{a)  Nonnisi  enim  p.mci  dissentinnr ,  \\X  CaJvinns  .id 
capi  II.  Liic«,  «pum  se<[mtiir  Biir«"*iis  .  GroMiis  in  c.ip. 
Xm.  Marci  soliiin  po-f  re.Mirreriioncin  tiiisse  Cliristo 
omQem.  scitntiain  >.    &  potestatem  datatn  piitavit.     E- 


rasmns  dnhiiis  &  sncops  fuisse  viJetiir.  SeJ  isti  nec 
nninero  nec  .iiiclorit.iie  tiinliim  r  ileiit  ;  nt  po.-.-ini  com— 
innni  alioniin  ort!'.odo.\or(nn  coacorJix  aliy^iio»!  tkiri— 
ineatuiii  afterrt  . 


2  52  DE  INGAKN.  SECT. 

«iiiin  ipse  Gencs.  III.  iiiterrocavit :  Jdam  ubi  es? 
Et  cap.  XVUl.  21.  Descandam  ^  &  i-idebo ,  u- 
trwn  clamorem  ,  qui  venit  ad  rne ,  opere  com- 
■plei-erint ,  an  non  est  ita  ,  ut  sciam  .  Porro  Cliri- 
i.tiiin  noa  iguorasse  iiiteruas  lioniiuuin  cogitatio:ies, 
iiqiiet  ex  ipso  cap.  IX.  Matth.  4.  ,  iihi  dicitiir: 
Et  cu?n  vidtsset  Jesus  cogitationes  eorum,  dtxit : 
Ut  quid  cogitatis  mcda  in  cordibiis  <,-estris  ?  Uu- 
<Je  etiain  S.  Fetriis  Ghristo  interrogaiiti ,  an  eum 
ijmaret?  fideiitec  respoiidit :  Tu  scis  ,  Domine  , 
(fuia  amo  te,  Joauij.  XXJ.  i5.  seq.  INec  operae  pre- 
Huni  videtnr  in  aliis  textibas  objcctis ,  vel  sirnili- 
bus  ,  quoc  ob]rci  possuiit ,  bonas>  horas  consujne- 
re  ,  cuin  fa,cile  quisque  videat ,  hoc  non  igaorasse 
€hrislum  ,  ssd  soluin  non  seinper  voluisse  iniini- 
tam  suain  oinnium  rerum  cognitioiieni  in  omiiibus, 
«irnumstantiis  ,  &  locis  patefacere, 

577.  Dices  secundo  .  Sancti  l^atres  non  dubita- 
ruut  plurium.  rernm  ignorantiam  Christo  ut  Jio-. 
jiiini  tribuere  ;  ut  S.  Atlianasius  in  liue  Libri  ad. 
Serapioneni  ,  Basiiius  in  epist.  Sgi.  ad  Amphilo- 
duum  ,  Gregorius  rVaz.ianzenus Orat.  55.  ,  Gyrillus 
Alexandfinus  in  Libro  XXII.  Thesauri  ;  ex  lati- 
3)is  autein  Patribus  Saiictus  Hilarius  Lib.  IX.  de 
Trinitate  ,  &  Sanctus  Fuigentius  Lib.  1.  ad.Tran- 
sinumdnm  cap.  7.  Hinc  Leontius  in  suo  Libro  de 
Sectis  Actor.  5.  ita  fidenter  scribit :  Sciendum  est  i 
quod  multi  Piitrum  ,  immo  fere  omnes  ,  viden- 
lur  dicere,  Christwn  ignorasse  ;  nam  si  per  o- 
mnia  dicitur  nobis  consuhstantiaUs ,  nos  autem 
ignoramus  aliqua ,  &  ipse  allqua  ignoravit. 

078.  Resp.  cum  Eulogio  apud  Phoiium  Cod.. 
GCXXX.,  Sanclos  Patres^  qui  iguorantiam  in  Chri- 
sto,  ut-homiiie,  admiserunt ,  non  id  tradidisse  ut 
tlogma  fidei  ,  sed  quadam  veiutl  conccgsione  ,  wl 
Arianorum  objecliones  eJuderent,  quia  omnia,. 
quas  in  Cliristo  erant  humana  ,  ad  ejus  divinita- 
lem  referebant ,  ut  inde  concluderent  ,  eanidem  di- 
vinitatem  iion  esse  verani.,  ^<  prcpriam  ,  sed  infe- 
lioris  ordiiiis .  Addit  insuper  ,  fortasse  eos  Patres 
figurate  ,  sea  Tiietaphorice  fuisse  locutos  . 

679.  LeoDtii  vero  aucloritas  tanta  non  est  ,  uti 
iUi  sine  testibus  credere  debeanms  ,  nisi  velimus 
•  dicere,  eos  Sanctos  Patres  yoiuisse  tantummodo  , 
Chrisliun-nonniiUa  ignorasse  ex  vi  naturds  lunna- 
iwe  ,  quae  ex  seipsa  ncn  exigebat  cognitionem  o- 
iKnium  rerum  ,  quam  Christus  liabuit  per  scien- 
Jiam  infnsam  ,  &  beatificam   v;sio;iein .  ' 

580.  Cb).  secuudo  ilJa  verba  apud  Lucam  cap*- 
II.  5-2'.  Jesus  autem  pToftciebat  sapl^ntia,  O'  ce- 
tate ,  &  gratia  apud  Deum  ,  &  apud  hommes: 
oon  ergo  oarnia  in  primo  sua?  conceptio.nis  instaii- 
ti  cognovit .- 

58i.  Resp,.  cum  S.  Thoma  5.  Part.  quapst.  7.. 
arl.  I2,.ad5.  ita  dicente:  „  In  sapientia  ,  &  gra- 
5,  ti;i.  aliquis  potest  proficere  dupliciter :  uno  modo 
j,  secundum  ipsos  liabitus.  sapiejitiae  ,  &.  gratiae 
^  angmentatos;  &  sicCliristus  in  eis  non  proficie- 
.,  bat:  alio  rnodo  secuuduin  effectus  ,  inquantum. 
,.  acilicet  aUq.uis  sapieutioraj   &  yirtposioi-a  opera 


n.    DISS.  IV.    CAP.  XI. 

„  facitj  &  sic  Cliristu»  proficiebat  sapientia  ,  ft 
5,  gratia  ,  sicut  &  setate  5  quia  secundum  proces- 
„  sum  aetatis  perfectiora  opera  faciebat ,  ut  se  ve- 
„  rum  hominem  demonstraret,  &inhis,  quas  sunC 
„  ad  Deum  ,  &  in  his  ,  quas  wuit  ad  homines.  "- 
Va  idem  Angelicus  in  qu.  12,  art.  2.  loqnens  de 
scientia  Christi  acquisita  ,  docet,  hac  augeri  po- 
tuisse  sccundum  effectuit>-,  quia  scilicet  sscundum. 
augmentum  cetatis  opera  majora  faciebat ,  quoe 
inajorem  scientiam,  &  gratiam  demonstrahant .. 
IX<gat  tamen  ib^idem  Angelicns ,  in  Clirislo  auctos- 
fui>S€  habitas  t,c:entiae  infusas  ,  aut  gratiae.  Con- 
sul.   totus  ;irticukis  . 

582.  Profecto  de  scientia  hao  experimentali  in- 
teiligenda  sunt  ea  Cluisti  verba  Joan.  V.  20.  Pa- 
ter  diUgit  Filium  ,  &  cmnia  demonstrat  ei ,  quoe 
ipse  Jacit ,  &  majora  his  demonstrabit  ei  ope^ 
ra  ,  ut  i'os  miremmi .  Nimirum  scientia  experi- 
menlali  Patris  operationes  Ghristus  cognoscebat  j. 
prout  ab  ipso  fiebant ;  quamquam  scientia  infusa  ,. 
&  multo  niagis  scientia  beata  jam  antea  easdeirL 
cognovisset . 

585i  Obj.  tertio  .  Non  potest  esse  cum  summo 
gaudio  summa  tristitia  conjuncta;  at  qui  videtDeuin^ 
maxime  gaudet  ;  Christus  vero  maxime  tristatu» 
fcst :  non  ergo  Deum  videbat;  ac  proindescientiam. 
Beatorum  non  liabuit  . 

5S4.  Resp.  cum  Melch.  Gauo  Lib.  XII.  de  loc,- 
tneol.  cap.  i5.  ,,  niliil  obstare,  cur  non  pej  po» 
,,  tentiam  supernaturalem  ,  &  gaudium  summum, 
,,  &  summa  tristitia  in  eodem  subjecto  fuerint ;; 
,,  tunr  quia  nec  proprie  coutraria  erant ,  cum  op- 
,,  positio  debeat  fieri  circa  idem  ,  ut  Div.  Tho-- 
„  massaspe  suinit :  tum  quia  ,  quod  praeter  na« 
,,  turae-  ordinem  a  Deo  fit ,  id  in  iiiiturae  leges- 
,,  referre  velie  ,  stultum  est .  Miraculum  fuit  quodi 
,,  idein  homo  esset  &  viator ,  &  comprehensor :; 
,,  mii"acuium,  quod  a  gloria  auimae  nihil  deriva- 
,,  retur  ad  corpus:  miraculum,  quod  a  superiorisv 
,,  guudio  potenliaa  nihil  solatii  in  infei'iores  reduu-. 
,,  daret ;  miraculuin,  quod  iuferioribus  perturba-- 
,,  tis  ,  nec  superiores  turbarentur  ,  nec  a  sua  per-. 
,,  petna  operatione  cessarent ,  nec  remittsrer.t  o-, 
„  pus ,  nec  quietem  ,  &  delectationem  vel  ex  mi-. 
„  niina  parte  resolvereut  ,  Inter  haec  miracula  pro-. 
,,  pter  mysterium  nostra;  redemptionis  explenduin,^ 
,,  quamquam  voluntas  Deo  viso  fruebatur,  susce-. 
,,  pit  tamen  sponte  tristitiam  ,  quantam  maximain, 
„  capere  potuit:  potuit  autein  capere  fantam,  quau-. 
,,  ta.  majiima  esse  in  rerum  natura  poterat .  ^^ 

QucBres ,  au  anima  Christi  iu  Ver.bo  cognoverit: 
omnia  f 

585.  Respondet  Angelicus  quaesl.  10.  art*  2.  , 
quemlibet  Beatum  cognoscere  in  Verbo  tanto  plu- 
ru ,  quanto  perfectius  videt  Verbuin  ;  nulli  tamen. 
iutcllectui  creato  deesse  ,  quin  cognoscat  in  Verbo 
ojnnia  ea  ,.  quae  ad  ipsum  spectaut .  ,,  Ad,  Gliri- 
„  stum  autem  ,  &  ad  ejus  dignitatem  spectant  quo- 
„  dammodo  omnia ,  inquantum  ei  subjecta  snnt 
,;,  ojiuiia ,.  Jpse  etiam  e»i  ouiuiuiij  judeit.  constitu- 

«  tus 


DE  SCIENTIA  CHRISTK 


253 


„  tiis  a  Deo ,  qilia  _^/iu?  liomluis  est  ,  ut  diciiur 
„  Joaim.  V.  27.  ,  &  ideo  auinia  Chrir*ti  in  Verbo 
„  cognosrit  oiniiia  existeutia  ,  sfciuKluin  qiiodcnm- 
„  qne  teinpiis,  &  etiain  hoinimini  cogitatus  ,  qiio- 
j,  riiiji  estjudex:  itaut  quod  de  eo  dicitnr  Joaiui. 
„  IJ.  25.  Jpse  enim  sciehat  ^  f/uid  essct  in  hotni- 
.,  ne,  possit  intelligi  uon  solum  ad  scieutiaui  di- 
,>  vinaiu,  sed  etiaiu  quaiituin  ad  scientiaui  aniiu.B 
„  ejus,  quain  habet   ia  Verbo  .  " 

586.  1'rosequitur  S.  Doctor  ,  os'ei)deu9  uon  o. 
mnia  ab  aniuia  Chrisli  coguosci ,  quae  suiit  in  st}- 
la  poteijlia  divina :  ,,  lioc  euiin  esset  coinpreheii- 
„  dere  omuia,  qu«  Deus  potest  facere;  qun,l  es- 
„  set  coinprehcudere  divinaui  virtuteia  ,  &  per  coii- 
yy  sequeus  diviiiam  essenliam:  virtus  eniin  quaGli- 
„  bet  coguoscitiir  per  cognitiouein  oiuniuin  ,  iu  qiiae 
„  potest  .  Quaedam  vero  sunt  iiousoluin  iu  poteii- 
„  tia  divina  ,  sed  etiain  iu  poteutia  creaturaR  ;  <Sb 
„  luijusinodi  oiuuia  scit  ajiiina  Cliristi  in  V^erbo  ; 
5,  comprelieudit  enim  in  Verbo  oinnis  creaturae  es- 
„  senliain ,  &  per  consequens  poteutiam  ,  &  virtu- 
„  teui ,  &  omuia ,  quoe  suut  iu  poteutia  creatu- 
„  rae.  « 

Quaeres  secundo  ,  utrum  auiina  Christi  Deum 
comprehenderit  ? 

5S7.  INegaut  communiter  Theologi  una  cum  S, 
Tlioma  qu.  10.  art.  1..;  cujus  liTc  est  ratio:  ,,  Sic 
„.  facta  est  uuio  iiaturaruin  iu  persoua  Christi  ,  ut 
„  proprietas  utriusque  naturae  incoufusa  perinan- 
„  serit  ;  iia  scilicet ,  quod  increatum  manserit 
„  increatum ,  &  creatum  manserit  intra  limi- 
5^  tes  creaturce  ,  ut  Dainascenus  dicit  in  III.  I.il). 
„  de  Jide  orthod.  cap.  5.  Est  auiein  impossibile, 
,,  quod  aliqua  creatura  compreliendat  divinain  es- 
^  seuliain  ,  eo  quod  infiuituin  non  comprelienditur 
„  a  fmito  .  Et  ideo  diceudum  ,  quod  auima  Cliri- 
„  sti  nullo  modo  comprehendit  diviuam  esseu- 
„  tiain  (a)  .  " 

588»  Notat  ta<nnen  Sanctus  Thoma»  iu  art.  4«  5 
aniinam  Christi  vidisse  divinam  essejuiain  inulto 
qlarius  ,  &  j^erfeclius  ,  quain  quiiibet  alius  Bea- 
tus :  anima  euiin  Chrisii  propinquius  conjuugitur 
Verbo  ,  quain  quaevis  alia  creatura  ;  &  ideo  ple- 
aius  recipii  iufl.uxum  iUius  luminis ,  in  quo  Deus 
i(idetur  .. 

CAPUT  XII. 

De  Christi  adoratione . 

5B().  /\dorat!0  definiri  potest  ex  S.  Tlioma  2. 
2.  qu.  84.  art'.  i.  Reverentia  ejus,  qui  adoratur» 
li  .iii  autein  adorationis  ,  seu  cultus  religiosi  geue- 
ra  cousueveruut  Theologi  distinguere  j  scilicet  ta- 


trice ,  dulia; ,  ti/  hj-perduHoe  ;  nam  de  adoration» 
civili  ,  &.  jjolitica  uobis  seriiio  iiou  est  .  Latria, 
vox  gracca  est  a  Kcttpti^»  serfire  ;  &  coiiununi  Pa- 
truui ,  ac  Theologoruiij  usn  adhibelur  ad  si^uifi- 
caMdiiiQ  cultuin  soii  Deo  debitum  ;  uude  Saiictus 
Angustiuus  Lib.  X.  de  Ciyit.  Dei  cap.  i.  Latriae ^ 
inquit,  secunihnn  cnnsuetudaiem  ,  qualocuii  sunt, 
qui  nobis  divina  eluqui.i  cun  luh;runl  ,  aut  sem- 
per ,  aut  tam  frequenter  ,  ut  pene  semper  ^  ea 
dicitur  ser^itus  ,  qttce  pertmet  ad  colerulum  Deum„ 
Dulia  a  voce  «TwXiuh'}  qua»  pariter  ideni  est  ac 
servire  ,  apud  eccTesirtsticos  scrijjtores  signilicat  cul- 
tuin  iiiferiorem  ,  qui  tribuitur  Sancli»,  quos  ut 
Dei  ainicos ,  &  fi.!ios,  imo  &  fralres  Christi  Do- 
iniui  venerainur  ;  his  ejiiin  houuruin  titulis  in  Scrl-- 
ptura  Sacra  eos  insiguitos  inveuimu»;  vel  ut  lo- 
quilur  S.  Thoinas  2.  2.  qu.  84.  art.  i.  ad  i.  Deo- 
debetur  reverentia  propter  ejus  excellentiam ,  quoe. 
atiquibus  creaturis  commuiiicatur .,  non  secundum 
cequatitatem  ,  sed  secuium  quamlam  pariicipa- 
tionem  .  Cum  auteiii  inter  eos  singulari  quadanv 
dignitate ,  &  excelleiitia  supereiniueat  Ijeatisbima 
Virgo  Dfci  genitrix  Maria  ,  ipsi  cultuin  hj-perlu' 
tioe  tribnimus  ;  qui  cultui  latrice  raiilto  iuferior 
est,  cultui  autem  dulice  aliquanto  superior  . 

690.   Rursus  cultus  ,    vel  adoratio    religiosa  du- 

{)lex  distinguitur  ,  uein|)e  ahsoluta,  &  retativa  ,, 
■"riina  dicitur  ,  quae  uiiice  dirigitur  ad  personam  ,, 
quain  propter  seipsain  hoiiorainus ;  &  hac  ratione 
colilur  Deus  :  altera,  quae  alicui  rei  attribuitur , 
nou  in  seipsa  ,  sed  quatenus  aliquid  aliud  reprae- 
seutat :  sic  Regis  persouam  ahsolute  veueramur , 
imagiuein  aulein  ipsius  uonnisi  relative  ,  prout 
Piegein  repraesentat  ,  ut  proinde  tota  veneraUo  uon 
sistat  iu   ipsa  iinagiue  ,  sed  ad  Regein  dirigatur  . 

591.  Jam  vero  his  praenotatis  ,  quaestLo  oritur  , 
an  bumanitas  Christi ,  quain  liypostatice  divinu 
Verbo  iudissolubili  nexu  uuitain  dixiinuj ,  cultu 
latrias  soli  Deo  debito  adoranda  sit.  Et  quidein 
Eutychiaui  inter  ceteras  cavillatioues  ad  tolleudam 
in  Chrisio  duaruin  naturarum  di^iinctionein  ,  hoc 
etiam  ulebautur  ,  quod  inde  boc  sequeretur  absur- 
dum  ,  nccesse  esse,  unain  ex  lus  naturis  nos  ado-. 
rare  ,  alterain  vero  nou  ,  ut  Leonlius  in  Libro  Je 
Sectis  cap.  8.  refert .  Sed  quain  inanis  fiierit  hxc 
Eutychiauorum  objectio,  ostendet  sequens 

PROPOSITIO  L 

Una ,    eademque   adoratione   adoranda   esi: 
divinitas  Christi,  &  ejus  humanitas , 

592.  XT^rob.  primo  ex  sacris  litteris .  Sauclus  Pau- 
lus  ad  Hebr.  I.  6.  Jesu  Christo  priinogeuiio  Filia 

Dei 


(:a)  Merito  in  ConcHlo  Basileensi  Sess.  XXII.  anno- 
i4.)5.  damnata  fiiit  illa  propositio  Aii<jiistini  F.ivaroni 
de  RoTP3  Archiepiscoi^i  Nazareni  ,  (niod  AnimuChnsti 
Vtdet  Demn  tam  clare  ,  Cr  tntense,  iiuar.tiiin  clarit  ,  C" 
interue  Dens  vulet  seipsuiji  .    Quee  Basileensit  Concilii 


cens;ira  fnit  a  Nicolao  V.  probata  anoo  i44<'-  Etiaiit 
Sanctus  Fiilgentiiis  hiijns  erroris  ab  aliqirbti.s  accii^a- 
tn,s  Jnit ;  de  4jno  videattir  Tliomassiniis  Lih.  VII.  D^ 
h.carn.  cap.Jli.   &  seq. 


a54 


DE  INCARN.  SECT. 


3Dei  ea  Psal.  XCVI.  verba  Ji^nptat :  Adorent  eum 
cnines  Jngeli  Dei .  Qiiem  l.ocuin  S.  Jo.  Chryso- 
stojmis  Hom.  IIL.  iion  de  Deo  Verbo  vult  iiuelli- 
f;i,  sed  de  Christo  ,  qua  est  carne  prceditus  .  1- 
dejn  Apostolns  Paulns  ad  Philipp.  II.  g.  Propter 
quod\  inquit,  Ci)'  Deus  exaltavit  iUum  ^  &  do- 
navit  illi  nomen  ,  quod  est  super  omne  nomen ; 
nt  in  nonnne  Jesa  onme  genufiectatur ,  ccele- 
itiuni  ^  terrestrium ,  &  injernorum:  quas  utique 
ad  Christum.  ut  ii)  utraque  natura  existenteni  re- 
feruntur .  Hiuc  cascus  ille  a  iiativitate  ,  cujus  sa- 
natio  describitur  Joann»  IX.  procidens  adoravit 
eum  ,  iiempe  Christuin,  iu  quem  se  credere  pro- 
fessus  est  j  &  Apostoli  simililer  euin  post  resurre- 
ctionem  a.loraverunt  Matth..  XXVlll.  18.  Deni- 
que  iiuc  etiam  spectat  adoratio  Magorum,  qui  uC 
clicitur  Matth.  II.  11.  procidentes  adoraverunt 
eum  {a) .. 

SgS.  Sed  autequam.  progrediamur  iilterius  ,  au- 
diendus  est  S.  Tliomas ,  qui  3.  Parte  quaest.  aS. 
art..  1.5  sensum  luijus  propositionis  ita  declarat: 
lii  eo  ,  qui  honoratur ,  duo  possumus  considera- 
re  ,  scilicet  eum ,  cui  honor  exhibetur ,  '?3'  cau- 
sam  honoris .  Non  enim  dicirmis ,  quod.  manus 
hominis  honoretur,  sed  quod  horno  honoretur ;  & 
si  quandoque  contingat  ,  quod  dicatur  honorarl 
manus ,  vel  pes'  aUcujus ,  hoc  non  dicitur  ea  ra- 
tione  „  quod  hujusmodi  partes  secundum  se  ho- 
norentur ,,  sed  quia  in  istis  partihus  honoratur 
totum :  per  quem  etiam  modum  aliquis  homo 
potest  honorari  in  aliquo  exteriori,  puta  in  ve- 
ste  ,  aut  in  imagine  ,  aut  in  nuntia^  Causa  au- 
tem  honoris  est  id,  ex  quo  illa  ,  qul  honoratur , 
hahet  aliquam  ex.cellentiam  ^  Nam  houor  est  re- 
verentia  alicni  exhibita  propter  sul  excelJentiam  ». 
Et  ideo  si  in  uno  homine  sint  plures  causce  ho- 
noris ,  puta  prcelatio  ,  scientia  ,,  &>  virtus  ,  erib 
quidem  illius  hommis  unus  honor  exparte  ejus , 
qui  honcratur ,  piures  tamen  secundum  causas 
honoris  ,  homo  enim  est ,  qui  lionoratur  &  pro-^ 
pter  scientiam,  &  propter  virtuteni  ^. 

394.  HdC  praEmi.<;sa  doctrina  ita  propositionem 
noslram  ADgelicn3>  probat ;  ,,  Sic  ergo  cuiu  iii  ('hri- 
5,  sto  sit  tautuin  una  persona  diyiiiae  ,  &  huinanae 
5,  natura&,  &  etiam  una  hyposlasis ,  &ainuui  sup- 
3,  positum  3.  est  quidem  ejus  uud  adoratio  ,  &  u- 
„  luis  honos  ex  parte  ejus,  qui  adoratur;  sed  ex 
,,  parte  causa?,  qua  honoratur  ;  possunt  dici  esse 
j,  plures  udoraiionea  ,  nt  sciiicet  alio  lionore  liono- 
,,  retur  propter  sapientiam  iucreatam  ,  &  alio  prcT- 
.,  pter  sapientiam-  crealam  .  Si  autein  pouerejitur 
3,  in  Cliristo  plnres  personas  ,  seu  hypostases  ,  se- 
55  queretar  ,  quod  simpliciter  essent  plures  adora- 


(rt)  Snnl    qiii    Magorrim    afJorationem    mere    civilem 
fiiisse  piifant ,  m  HjcIi.  Simouiiis  in  siia  reprobata  ver 
sione  Gnllica  N.  T..  Venim  non.  apparet ,  unoinodo  ciil-- 
tiim  regiiim  potiieriiu  illi  Alagi  tribiiere  CliVisto ,  qiian- 
ilo' ia  paii|j?rriiiM   lorm.T  vagieb.at   in  cimabidis  .   Simo- 
nius  aiuun  reprtlunsiis  lanima  cessit ,,  ut  iaBibUvthe- 


TI.  DISS.  IV.  CAP.  XII. 

„  tiones  (/;)  .  Et  lioc  est  quod  rn  Synodis  repro- 
„  batur  .  Dicitur  enim  iu  capitulis  (  seu  anathe- 
„  malisrnD  VII.  )  S.  Cyrilli :  Si  quis  audet  dice- 
„  re  ,  assumptum  hominem  coadorari  oportere 
„  Deo  Verbo ,  quasi  alterum  alteri ,  &  non  po- 
j,  tius  una  adoratione  honorijicat  Einm.anuelem , 
,,  secundum  quod  Verhum  caro  Jactum  est  a- 
,,  nalhema  sit .,  "  Et  m  Concilio  Lateranensi  sub 
Martiuo  1.  Secret..  IV.  can.  g.  ita  definitum  fuit: 
£1  quis  una  adoratione  Deurn  Verbum  incarna- 
tum  cum  ejus  carne  non  adorat ,  juxta  quod 
sanctce  Dei  Ecclesice  ab  initio  traditiim  est ,  ta^ 
lis  anathema  sit . 

595.  Atque  haec  fuit  vetennn  Christianorum 
senteutia;  unde  S.  Athanasius  &  suo ,  &  ali.orum 
uoraine  dicebat  in  epist^.  ad  Adelphium  Episco- 
puin :  Nos  creaturam  non  adoramus ,  absit « 
Gentillum-  enim  ,  &  Arianorum  hujusmodi  est 
error :  sed  Dominum  creaturoe  incarnatum  Deum 
Verbum  adoramus..  Quamvis,  enim  caro  ipsa  per 
sese  pars  est  creaturarum  ,  tamen  Dei  corpus 
est  Jacta  .  Ac  neque  corpus  hujusmodi  dividen-. 
tes  per  Verbum  adoramus :  neque  Verbum  ado- 
rare  volentes ,  ipswn  longe  a  carne  disjungimus  » 
Et  ita  pergit  ostendens ,  una  adoratione  a  nobis 
houorari  Verbum  ,  cujus  proprium  esi  corpus:  a- 
deoqne  &  corpu»  "ipsum  ,  quod  indurnentum  Ver- 
hi  Juit ,  esse  adorabile  .  Eodem  modo  locuii  sunt 
alii  Patres  ,  qut  Arianos  impugnabant .. 

596.  Sed  etiain  post  exortam  haeresijn  Nestoria- 
nam  ,  quae  sicuti  duas  naturas ,  ita  diias  in  Chri- 
sto  distiuguebat  personas  ,  diviuam  unain  ,  cui  la- 
triae  cultus  sinedubio  debetur  ,  alteram  humanam, 
cui  uou  debetur,,  Patres  orthodoxi  constauter  unaia 
ntriusqne  naturas  adorationem  prsedicabaut .  Uude 
Orieutales  Cyrillo  hac  in  parle  conseutientes ,  u- 
nain  adorationem  ,  dicebaut,  de  cetera  velut  uni 

Jilio  (  Cliristo  )   dejerlmus  ..  ^ 

597.  Concludamas  cum  S.  Jo.  Damasceno,.  qui 
Lib.  III.  de  Jide  orthod.  cap.  8.  Unus  ,  inquit , 
est  Cliristus  ,  Deus  perjectus  ,  &  homo  perjtctus  ^ 
Cui  unarn  ,  earndemque  adorationem  curn  Pa- 
tre ,  &  Spiritu ,  non  exchisa  immaculata  ejus 
carne ,  adhibemus  ..  Neque  enim  adorandam  es- 
se  carnem  ejus  negamus?  quippe  quos.  adoratuf 
in  una  Verhi.  persona  ,  quce  quidem  ipsi  perso- 
7ia-,  ^  hjrpostasis  Jucta  est ,  Qua.  in  re  non 
creaturoi  servimus  ;  non  enim  illam  ,  ceu  nu- 
dani  carnem  adoramus ,  sed  vehit  diviniUiti  unl- 
tani.  &c. 

398..  Obj.  priino  S.  Augustimis  Tract.  XXdlo 
iu  Joan.  expiicaus  ea  verba  Joai.  V.  9.5.  ,  quae- 
nostram  propositionem  coulirmare  videulur:  L/t  0« 

mnes 

cn  Critica  j-em  obseiiram-  esse  aflF.rmans  ,,.  non  omnino 
negaverilj  ciihiim  religioinm.  ex.  divina  inspiratione 
fnisse  a  M.igis  Cliristo  (letattnu. 

il>)  Nesf.or!ns  (iiiidem  licet  dius  ir\  Christo.  adstriie- 
ret  p<-r.sonas  ,  iin.iin  t.iatmn  simMi.i!>at  se  .Tdtnittere  e». 
jiis.  adoralione..  Ejusdem,  iloluui.  nubis  aperit,  PacuaJiis. 


v>aj&t.Atwr«  M     j^^M.*-* 


mnes  honorijicpnt  Fillum ,  sicut  honorijicant  Pa- 
trem  :  „  Honoralnr  ,  iii(|iiit  ,  linmo  (,'hristus,  sed 
,,  iion  sicnt  Falfr  Dtns.  Oiiare  if  Onia  secuiidiiui 
„  lioc  tlixit:  Pater  ruajor  me  est  .  " 

Sqg.  Rop.  5  lioc  loco  S.  Augiistinnm  coiisirlfra- 
re  liiiinuiiam  (Jiiristi  n.itur.im  in  seipsa  duntaxat , 
facta  pra?cisione  ab  unione  liypostalica  ;  quo  seii- 
sn  eliain  ('lirislus  ipse  diceljit  ,  l'atrein  esse  ina- 
jorein  se  ;  considerata  autein  luiinanitate,  prout  iii 
divina  persona  subsixtit ,  (Ihrislus  se  uiiuin  esse  cum 
Patre  atfirmabai:  E^o  ,  Cir  Piter  unum  surnus  . 
Ceterum  ipse  vS.  Augustinus  alibi  luculenler  ira- 
dit  ,  Clirislum  eliam  ul  liDmiiiein  esse  adoranduin; 
iit  cuin  iu  Psal.  XLVI.  ait:  Christus  occisus  est 
a  ciiibus  ,  &  honoralur  a  Gentihus  ;  criicifixus 
II  suis  .  adoratur  ah  alienis  .  Et  iii  Ps.  XCVIII. 
expniienj  illa  verba  :  Jldo^ate  scahellum  pcdnm 
ejus  ,  de  Cliristi  carne  „  ISeino  ,  inquit ,  illam  car- 
„  nein  luaiiducat ,  nisi  prius  adoraverit .  Inventum 
„  e>(t ,  quomodo  adoreUir  tale  scabeilum  pedum 
,,  Doiniiii,  &  nnii  solum  noii  peccemus  adorando, 
.,  sed  ppccemus  uon  adorando  "  . 

4oo.  Obj.  seoundo  .  S.  Cyrillus  contra  Nestorium 
anailiemat.  VI !I.  nefas  esse  asserit ,  hominein  as- 
snmptum  coadorare  Deo  Verbo , 

4oT.  Resp.,  Cyrillum  reprehendisse  lianc  vocem 
coalorare  ,  quatenas  ad  sensuiii  ISestorianum  trahi 
poteral ,  quasi  duae  essent  in  Christo  psrson.-B  mo- 
raliter  coiijuiiciaB  ,  &  coadorandac  ;  iioii  aulein  sen- 
su  ortliotloxo  de  duabus  naturis  ,  quae  siinnl  in  u- 
na  hypojtasi  coadorantur:  unde  in  Lib.  11.  contra 
Nestorium  aeqiiivalenter  dixit  ,  Christum  adorari 
etiam  cum  carne  ,  ut  ante  carnem  erat  ado' 
randus  . 

4 '2.  Obj.  terlio  .  Si  Christiis  ut  hoino  adoratur 
tantiiiiiinodo  ,  propter  substantialem  illius  unioiiein 
cnin  Verbo  ,  illius  adoratio  uon  erit  absoluta,  sed 
relativa  ad   ipsum  Verbum  . 

4o5.  Resp.  oeg.  sequelam  ;  nam  propter  unio- 
fiem  hypostaticam  caro  Cliristi  est  caro  Dei  ,  ad- 
eoque  absoluto  latriae  cnltu  adoranda.  Nec  propter- 
ea  vocandi  erimus  crTapxoXeirpeii  carnicolce  ,  quo- 
niodo  Catholici  una  cum  S.  Gregorio  INazianz.  in 
epist.  II.  ad  Cledonium  per  conlempluin  ajjpella- 
bant  Apollinaristas ,  qui  iit  superius  notavimus, 
nonnisi  cariiem  ,  seu  solam  luunanitatii  larvam  , 
Chrislo  tribuentes  ,  vel  etiam  ipsum  Veibum  fuis- 
se  in  carnem  coiivcrsum  stulte  somiiiaiites ,  hoc 
nomine  carnicohirum  merito  irridebaiisur  .  Nos 
autein  adoramus  Deum  ,  uua  cum  carue  ab  ipso 
assumpta ,  quf-c  caro  licet  sit  creata  ,  est  tamen 
Deo  increato  hypostatice  uiiita  ;  seu  ut  hjqiiitur  S. 
Atlianasius  in  cpist.  ad  Adelphium  ,  qiiainquam 
caro  creata  "»it ,  Dei  nihilominus  corpus  factaest, 
nec  tale  corpus  seorsim  a  Verho  adoramus  . 

4o4.  Dices .  Si  lanlum  ratione  unionis  hyposta- 


tic^  liuMianilas  Chrisli  adorafnr ,  vera  erit  doctri- 
iia  Duraiidi  ,  Cliristi  huiiianilalem  adorari  tantum 
per  accidcns  i  quas  taiiien  duclriua  a  I  lieohigij  ica- 
probjtiir  . 

405.  R^sp.  iieg.  sequelam  ,  si  intelligaliir  ,  hanc 
adoiationein  di.M  per  accidens  ,  qiiia  conseqiiitiir 
unioiiem  tantuiniiiodo  accidentalein  ,  qualein  po- 
Jiebat  iSestoriiis ;  verum  tanien  e»t ,  quod  cnmimi- 
niler  tradunt  Theologi  ,  humanitatein  (^hristi  ado- 
rari ,  quasi  seciindario  ,  &  ex  convequeuti ,  -iienipje 
ratione   uiiionis  hypostaticae  . 

406.  Obj.  ult.  Chrisli  diviiiitas  est  adoraiida , 
sicut  adoratur  divinilas  Patris  ,  &  Spiriius  .Sancti, 
cum  uiia  ,  eadcinque  sit  cmnium  Personarum  di- 
vinitas  ,  &  Clirislns  ipse  dicat  Joan.  V.  23.  :  O- 
mnes  honnrificeni  Ftliurn  ,  sicut  honorijicant  Pa- 
trem  ;  sed  luimanilas  Christi  iioii  est  comniunis  ei , 
&  Patri  ,  &  Spiritui  Saiicto  :  iiou  igitur  potest  uua 
latriae  adoralione  coli  . 

407.  Respondet  S.  Thoinas  hac  qurtst.  1.5.  art, 
I.  ad  I.  ,,  quod  in  Trinitate  sunt  tres  ,  qui  ho- 
„  iiorantur  ,  sed  est  una  causa  honoris,  iii  mysle- 
„  rio  auteni  incarnationis  est  e  c&nverso ,  &  ideo 
„  alio  modo  est  uuus  lioiior  Trinitatis ,  &  alio  mo- 
„  do  est  unus  honor  Chrisli  .  "  Nimirum  juxta 
«a  ,  qu.Te  in  corpore  articuli  dixerat ,  alio  hoiiore 
honorandum  esseChristuin  propter  sapientiarn  in- 
creatam  ,  &  alio  -propter  sapientiam  creatam  . 

r)uaeres ,  utriim  humanitas  Christi  per  se  consi- 
derata  ,  &  praecisione  facta  ab  unioue  hypostatica, 
adoraiida  sit  adoratioiie  latriae  ? 

408.  Resp.  S.  Jo.  Damasrenus  Lib.  IV.  de  jide 
orthod.  c.  5.  de  carnc  Cliristi  ila  loquitur  :  ipsius 
caro  suapte  c/uidem  natura ,  si  subtili  quadarn 
consideratione  id  quod  visihile  est ,  ah  eo  quod, 
ratione  tantum  intelligitur ,  distinxeris  ,  nequa- 
quam  adoranda  est ,  utpote  creata:  ^  cum  Deo 
Verbo  unita  sit ,  propter  ipsum  ,  C9'  in  ipso  a^lo' 
ratur  .  Quemadmoiurn  enim  Rex  ,  &  nudus  , 
&•  vestihus  indutus  adoratur  ;  ac  purpura  qui- 
dem  ,  ielut  simplex  purpura ,  calcatur  ,  ^  pro- 
jicitur  ;  postquam  autem  in  regium  iniumentum 
adhihita  est ,  tunc  honore ,  O"  gloria  afficitur  „, 
ad  eumdem  quoque  molurn  caro  suapte  quidern 
natura  nequaquam  est  adoranda  ,  sed  cum  in. 
incarnato  Verbo  adoratur ,  non  quidem  propter 
seipsam ,  sed  propter  Deum  Verbum,  quod  se^ 
cundum  hjpostasim  ipsi  copulaium  est , 

409.  Angelicus  autein  hac  qu.  a5.  art.  '2.  iiidi- 
cato  hoc  Damasceni  testimonio  ita  profundc  ratio- 
cinatur  .  ,,  Honor  adorationis  proprie  debetur  liy- 
,,  postasi  subsislenti  ,  tamen  ratio  honoris  pptest 
„  esse  aliquid  iion  subsisleus  ,  proptcr  quod  lio- 
,,  noratur  persona  ,  cui  iliud  inest  .  Adoratio  igi- 
„  tnr  humanitatis  Christi  dupliriter  ]>otcst  inlflli- 
„  gi :    uno  modo  ut  sit  ejns,    sicut  rei   adorstae ; 

,,  & 


Hermoniensis   h^cc    afferens   Ne<ilorii  verba :     Proptcr 
eiini  y  i/ui  apparet  ,  adoro  . 


gestantem  eiiin )    qiti  gestatnr )    i'eneror  :    propter   latentem 


,56  t)E  INCARN.  SECT.  11. 

Zf)-  sic  adorare  carnem  Cliristi  nihil  est  aliud, 

"  quarn  adorare  Verbum  Dei  incarnatum  ,■  siciit 

''  adorare  vestem   Rcgis  nihil  est  aliud  ,    quam  a- 

dorare  Regem  vestitum.  Et  secundum  hoc  ado- 

ratio  humanitatisCliristi  est  adoratio  latriae.  A- 

lio  viodo    potest    ititeliigi    adoratio    liumauitatis 

Christi ,  quas  fit  ratione  humanitatis  Cliristi  per- 

fectje  omni  munere  gratiarum  :  &"  sic  adoratio 

hurnanitatis   Christi  non  est    adoratio    latrice , 

sed  adoratio  duliee  {a)  ;  ita  scilicet  qtiod  utia  , 

&  eadem  persoua  Christi  adoratur  adoratione  la- 

.„  triae  propter  snam  divinitatem  ,  &  adoratione  du- 

liae  ,  propter  perfectioiiem  humnnitatis  .     Neque 

„  hoc  est  indbnveniens  ,    quia  ipsi  Deo  Patri    de- 

betur  honor  latri«  propter  Deitatem  ,    &  honor 

„  duliae  propter  dominium  ,  quo  gubernat  creatu- 

.„  ram  «  (h)  . 

Quaeres  secundo ,  qualis  adoratio  debeatur  ima- 
gini  Christi  ? 

4io.  Respondet  Sanct.  Thomas  hac  qu.  25.  art. 
5.  ,,  quod  imaginiChristi ,  inquantum  est  res  qua:- 
„  dam  (  puta  lignum  sculptum  ,  vel  pictuin  )  , 
,,  nullareveientia  exhibetur  ;  quia  reverentia  non- 
„  nisi  rationali  naturae  debetur  .  Relinquilur  ergo  , 
,,  quod  exliibetur  ei  reverentia  solum  inquantum 
„  est  imago  ;  &  sic  sequitnr,  quod  eadem  reve- 
„  rentia  exhibeatur  imagini  (Jhristi ,  &  ipsi  Chri- 
„  sto  :  cum  ergo  Christus  adoretur  adoratione  la- 
„  trias  ,  consequens  est,  quod  ejus  imago  si,t  ado- 
„  ratione  Jatrias  adoranda  ,  " 

Quaeres  tertio ,  qualis  adoratio  debeatur  cruci 
Christi  ? 

4ii.  Ecclesia  videtur  approbare  cultum  latriae, 
dum  crucem  appellat  spem  nostrae  salulis  unicam 
iis  verbis  : 


DISS.  IV.  CAP.  XII. 

„  debetur  ,  nisi  rationali  creaturae ,  creatnras  ai> 
„  tem  insensibili  nou  debetur  honor ,  vel  reveren- 
„  tia  ,  nisi  ratione  rationalis  creaiurae  .  Et  hoc  du- 
„  pliciter;  uno  modo  ,  inquantum  rep' aesenlat  ra- 
„  tionaiem  creaturam  :  alio  ?nodo ,  inquantum  ei 
„  quocumqae  modo  conjungitur  .  Primo  modo  coi^- 
,,  sueverunt  homines  venerari  Regis  imaginem:  se- 
„  cundo  modo  eius  vestimentuui  .  Utrumque  au- 
„  tem  venerantur  homines  eadem  veneratione,  qua 
,,  veiterantur  &  Regem  .  " 

4iS.  „  ^i  ecgo  Joquamurde  ipsa  cruce  ,  in  qua 
„  Ciiristus  crucitixus  est ,  utroque  modo  est  a  no- 
„  bis  veneranda.  Uno  sciJicet  modo  ,  inquantuin 
,,  reprassentat  nobis  Jiguram  Christi  extensi  in  ea  > 
,,  alio  modo  ex  contactu  ad  membra  Christi  ,  & 
„  ex  hoc  ,  quod  ejus  sanguine  est  perfusa  .  Unde 
„  utroque  jnodo  adoratur  eadem  adoratione  cum 
„  Ciiristo,  scilicet  adoratioue  latriae  .  Et  proptec 
,,  hoc  etiam  crucem  alloquimur  ,  &  deprecainur 
„  quasi  ipsum  crucitixum  .  Si  vero  loquamur  de 
,,  ertigie  crucis  Cliristi  in  quacumque  alia  mate- 
,,  ria  ,  puta  lapidis  ,  vel  ligni  ,  argenti  ,  vel  auri, 
,,  sic  veiieramur  crucem  ,  tantum  ut  imaginem 
„  Clirisli  &c.  "  (c) , 

4i4'  Eadem  de  caxisa  ratione  contactus  meni- 
brorum  Christi  adoramus  ea  omnia,  quae  fuerunt 
Christi .  Unde  S.  Jo.  Damascenus  L.  IV.  de  jide 
•orth,  c.  n.  Hoc  pretiosum  sane  ,  inquit ,  ac  ie- 
nerahile  lignum ,  iji  quo  se  Christus  pro  nobis 
hostiam  obtulit ,  uti  sanctissimi  corporis  ,  atque 
sanguinis  tactu  sanctijicatum  ,  jure  debet  adora- 
ri :  clai'ique  item  ,  <i)'  lancea  ,  <&  indumenta ,  C5)* 
sacrce  ejus  mansiones  ,  hoc  est  prcesepe  specus  ^ 
salutaris  Golgotha  ,  i-ivijicum  sepulcrum  ,  Sioii. 
Ecclesiarum  ,  arx  ;  ac  sirnilia  . 


O  crux  ave  spes  unica 
Hoc  passionis  tempore: 
Juge  piis  justiliam , 
'Reisque  dona  veniam^ 

4i2.  Angelicus  autem  ita  solita  sua  accuratione 
diTbium  resolvit ,    „  Honor  ,  seu  revereutia  ,  uon 


Dt 


C  A  P  U  T    XIII. 

Culiu  &  invocatione  Sanctorum  . 


4i5.  J^emini  dubium  est ,  duplicem  cuUam  di- 
stingui  oportere ;  alium  mere  civilem ,  &  politi' 
cum ,  quo  se  invicem  homines  honorant ;  alterunj 

re- 


(a)  In  resp.  nd  i.  explicat  adorationem  duli.e  y  t/uam 
•dixit  tleljeri  liunianitati  Cliristi ,  ut  sejKirate  a  Dei  Ver- 
Lo  ,  aJJens  :  adoratio  dnli^  non  ciijiiscumqiie ,  pnta  (/Uie 
coinmuniler  exhibetur  ttliis  creaturis  y  sed  cujusdam  ex^ 
cellentioris  )  i/uum  hyperduliuin  vocant . 

{6)  Insignis  Tlieologus  Carmelita  Tliomas  Waldensls 
in  suo  Dactrinali  Fidei  Tom.  1.  inter  errores  Jo.  Wi- 
cleii  liunc  etiain  recenset ,  (jiiod  docueric )  s\  per  im- 
})ossibile  humanitas  Christi  joret  dimissa  propria:  per- 
soniilitati  ...  udorures  eam  latriuy  sicut  prius  . 

(c)  Locus  Iiic  videretur  opportunus  >  de  latretitica 
crncis  aJoratione  ,  seu  ut  Gra^ci  dicunt ,  o-rxypoXKrpclsc 
latius  dlsserendi  ,  ejusque  in  Ecclesia  antiquitatem  de- 
iuonstrandi  ,  contra  veteres  Hapreticos  Paulicianos  Sppc. 
VII.  ,  &  conira  Claudium  Taurinensein  ,  aliostjue  ejus 
asseclas  recentiores  Novatores  ,  (jin"  otnnem  sacris  Re- 
liyuiisj    ac  vivifico  Dominicae  Crucis    signo  veneratio- 


nem  adiraere  conati  sunt  .  Sed  ne  vohunen  nimium  ex- 
crescat ,  legendos  consuiimus  prceceteris  eruditissimuni 
Gretserum ,  qui  tribus  tomis  ,  qme  de  Crucis  argii- 
mento  desiderari  possunt ,  copiosissime  collegit ,  &  Na- 
talem  Alexandruin  Dissert.  Vll.  in  SsecuUim  Vll.  De 
veritate  autem  illornin  versiculorum  Lactantii  in  Car- 
mine  De  Pussione  Domini  ,  quibus  antif[uitas  fTsvpo^ 
\arftiii-';  confirmatur  ,  videndus  Aiexius  Sjmmachus 
Mazzochiiis  in  Comment.  In  Marmor.  lYeupoiit,  Kalen- 
durium\o\.  \U.  pag.  8o5. ,  qui  satis  mirari  nonpotest, 
illud  cannen  vere  Licteiim  j  non  sohiin  a  Gelleo  j  Ca- 
veo,  &  simiiiljus  ,  venim  etiam  a  Dapinio ,  Sc  TiHe- 
montio  liiis.se  Lactantio  ereptum  .  Ita  aiUem  Jiabeat  in- 
dicati  versicidi  : 

Flecte  genn  ;  lignumqne   Crucis  eenerabile  adora 
Fiebilis  ,  innocuo  terramque  cruore  madenten 
Ore  potens  hnmili  lacrimis  svfftinde  suhortis » 


DE  CULTU  ET  INVOCATIONE  SANCTORUM . 


'ij'] 


yeligiosum  ,  quem  soli  Deo  del)L'ri  frolcstaritiiiin 
plerujiie  clamaijt  (a)  ;  sed  Catliolici  liiiiic  reliuio- 
sum  ciihuin  ,  riirsii!i  distiiiguuitt  iii  ciiltuin  latriae^ 
(lulia;  ^  Ci>'  hypi^rdulicv  ^  iit  siijjra  dcclaratum  e«t 
II.  5Sg.  ;  qnae  «listiuctio,  qiuiii(|uain  in  Grainiiiati- 
ca  fundttine^ituni  noii  liabeat  ,  utpole  (jnia  htt- 
Tpiinit  aj)ud  (irflBCOs  iilfin  sonat  ,  ac  «TBXeo»:' ,  coia- 
inuiii  tanieii  Tlieologoruin  coiisensu  ita  rocejita  est , 
iit  aliquod  luagiiuin  sit  iuler  j)riin.im  ,  &  seciu- 
dam  vocein  discrimen  ,  ul  iieuipe  priina  sigiiilicet 
cultum  soli  Deo  coiiveiiientpin  ;  ahera  vero  eiiam 
JiOMorem  ,  quo  aliqui  excellentes  jiietate  viri  ,  & 
Dei  amici  digni  suiit;  &  de  vocibiis  litigare  otio- 
si  liominis  est  ,  quotiescunique  de  ijwa  re  signifi- 
cata   nulluin  est  dubiiim  . 

4«  6.  Atque  id  soliiin  |)lane  sulficeret  ad  totam 
^ontroversiam  finiendam  ,  niii  dispiitare  nos  c<ige- 
rent  post  Lutlieriim  ,  &  Calvinum  ,  Hieron.  Zan- 
oliiiis  ,  J*etr.  Moliuaeus,  Jo.  Dulleu?,  aliiqneejus- 
^deni  furfuris,  qui  non  cejsant  nos  a[)iid  rmle  , 
'&.  ignarum  suoruin  gregulium  vulgus,  putidar;  i- 
>dololatriae  accusare  ;  qua>i  vero  honorem  soli  Dco 
■debitum  homintbus  tribuanuis;  a  qua  absirdissi- 
nia  iiiipietate  oinnes  Cjtliolici   proiuil  absunt^ 

417.  Eoautem  inagis  niirancluin  est ,  banc  quo- 
-tidie  cantilenam  Adversarios  repetere  ;  ctim  igiio- 
lare  non  possint  verba  Concilii  Trideiitini  Ses>i. 
XXV".  de  imocatione  ,  veneratione ,  C^  Reliquits 
Siinctorum^  ubi  Epi^copis ,  aliisque  docendi  inu- 
nus,  curamque  sustinentibus  maudatur,  utdoceaiit: 
Sanctos  wia  cum  Christo  regnantes  ,  orationes 
suas  pro  hominibus  Deo  offerre  ;  bonum  ,  -aique 
■utite  esse  supplicitcr  eos  imocare  ;  &  oh  henefi- 
cia  impetranda  a  Deo  per  Filium  ejus  Jssum 
'Christum  Dominum  nostrum ,  qui  solus  noster 
Redemptor ,  &  Sakator  est  ,  ad  eorum  oratio- 
nes  ,  opem  ,  auxiliumque  confuf^ere  ;  illos  vero  , 
qui  negant  ,  Sanctos  aslerna  jelicitate  in  ccelo 
fruentes  invocandos  esse  ,  aut  qui  asserunt,  vel 
■illos  pro  hominibus  non  orare  ,  veleorum,  ut  pro 
nobis  etiam  sin^ulis  orent.,  invccationem  esse  i- 
dololatriam  y  vel  pugnare  cuni  Verbo  Dei,  ad- 
versarique  honori  unius  Mediatoris  Dei ,  &  ho- 
.minum  Jesu  Christi  ,  vel  stultum  e.^se  in  ccelo 
regnantibits  voce  ^  vel  mente  suppUcare ;  impie 
sentire  .  Et  postea  distriote  prascipitur  ,  nt  omnis 
superstitio  in  Sanctorum  invocatione ,  Reliquia- 
rum  veneratione ,  6^  imaginum  sacro  lusu  tolla- 


(rt)  Q'iamvis  aliffnando  stii  ipsornm  oliliti  ctl.Tin  ciil- 
liun  iioniinibiis  debitiirn  retiijiosum  vocanl  .  |jiii!ii-riis 
•in  C.i|).  \\.  epist.  ad  G,i(.  Mr.gistratnrn  ,  inijiiit  ,  Iinpe- 
ratnrvi'1 ,  Re°eiu  ,  Principei:i ,  Con.^ulemy  Doctorein  ... 
J)eiis  pro  sitis  cr^^ntnris  a^nosci  \\nlt ,  (sr  reli^iose  cn- 
li .  Ger.  aiitein  Vossins  in  Appfnd.  ad  l")isp'it.  I.  De 
Jtn'oc.  Sanct.  loqiiens  de  diyinctione  noslra  culttis  la- 
tnx  y  &  iliili.r  ,  eot  ,  iDt|iiit  ,  q'tt  distinctionetn  hanc 
probant  ,  ininimn  itnprobamtts  ;  parlitn  i/nia  vitancla  est 
i<iro  pntdenti  omnis  Ao>o,««x/«  ,  pariim  ijtiia  nec  imitile 
videriir  ,  si  cidtihtts  toto  p^enere  dilferentihtts  ,  </nalis 
est  Dei ,   O-  creatur.f  ,  ad    '■'wi^yoici^     vitaiidam  dn^erta 

Gazzaniga  ThioU  Toiui  V. 


tur  .  Ouamobr»  111  iniusti  oniiiiiio  surit  ii  Adversa- 
rii^  qui  ex  ali(|i.iibtis  abusibus  ab  Ecclesia  impro^ 
batis  ij)suni  sacruin  dogina  de  Sanctorum  ciiltu  , 
ac   iuvocalione  iinj)Ugnare  aiuieut . 

.PROrOSlTIO  1. 

Sanctis  in  ccelo  regnantibus  cuhum  relioiosum 
civHi  majorem  ,  co  aulem  ,  qui  Deo  debetur  , 
rnuho  injeriorem  dejerre  licet . 

4 18.  Id  autem  primo  ex  sacris  litteris  manife- 
ste  osteiiditur  ;  in  qtiibiis  legitur  Num.  XXil.  5u 
Iiilaam  proniunin  lerra  adorasse  Anqelum.  Pro- 
feclo  illa  adoratio  nec  inere  civilis  dici|)Otest,  ne- 
quc  latri.T  ,  quae  soli  Deo  debetur  ;  fuit  ergo  ine- 
dia  inttr  ntrainque  ,  qiialein  nosSanclis  cum  Dco 
in  cjclis  regnaiitibus  tribuendam  e»se  diciinus.  Si- 
inile  e>t ,  quod  Ugitur  Josue  V.  i  j.  scq.  ,  cui  cnnt 
aj)paruisset  Angelus  |)riuoe|)s  extrcitns  Doinini  : 
cecidit  Josue  pronus  in  terram  :  &  adorans  ait  : 
Q  ul  Dominus  meus  loquitur  al  servum  suwn? 
Si  autein  licittnn  fiiit  Angelos  religioso  cultii  a- 
dorare  ,  ctir  nobis  licitnin  non  erit  siinili  adora- 
tione  Beatos  in  coelis  colere  ? 

419..  Deinde  nou  desunt  ex  veteri  Testamento 
exempla  adorationis  religiosae  pra;stit,-R  quibusdain 
eximiae  sauctitatis  viris .  SicLibro3.  Hegnm  XV^IH. 
7.  Abdias  vir  tiinensDeum,  iit  vidit ,  &  cognovit 
Eliam  Prophetam  ,  cecidit  super  faciem  suam  ; 
iitique  cuin  religioso  cultu  iit  sanctum  veneratu- 
rus  ;  nam  oivili  cultn  potiiis  dercbat ,  ut  Elias  ve- 
neraretur  Abdiain  ,  qui  erat  dispeirsator  domus  .V» 
cluib  .  Filii  eliam  Proj)lietaruin  ,  ut  refertur  Lil>, 
4.  Regum  II.  i5.  venientes  in  occursum  Elis.-pi, 
ado'averunt  eum  proni  in  terrain  ,  non  alia  de 
causa ,  nisi  quia  ejus  iniraculum  viderant,  qiiiii- 
do  percuss3B  aquae  Jordanis  divisoR  suot.,  ut  Eli- 
sanus  transiret  .  Et  ibidem  cap,  I\'.  ^»7.  Suuamiti- 
des  corruit  ad  pedes  ejusdem  ElisaBi  ,  &  ado^a- 
vit  super  terram  .  Si  autem  Sanctos  adhuc  in  ter- 
ris  degentes  adorare  aliquando  licuit ,  magis  certe 
licebit  cosdein  adorare  regnantes  in  caelis. 

4eo.  Miilto  autein  liiculenlius  noyra  propoMlio 
eruitnr  ex  vetustissiina  traditione,  &  praxi  Ecclo- 
sia?  ,  qiTie  religioso  ciiltu  semper  cciisiievit  nieino- 
riam  Saijctorum  solemniler  celebrare  .  Nam  j^rimo 
habemus    testiiuonium  Ecclesias  Sinyruensis    in  e- 

pi- 

itnpohanttir  hornina;  partim  qtiid  nec  ah  Pa  ahhorrliii 
Aitgtistintis  .  Vice  veFsa  C3rdin.i'is  d»?  Hiulielieii  in  siis 
Meihodo  convertendi  eos  ,  ijui  ab  t^tclesin  sunt  sepa- 
ruli  Lil).  Ilf.  cap.  4-  ''''s  Stlioljsi;.or  ini  voces  dulix  y 
8c  hyperduli'*  A  niillo  Concilio  fiiis^e  co':secr.ilas  ,  asse- 
rit  ,  O"  neaunem  ucl  eas  recpien-ld'  cos^i  svb  pivna  de- 
fectionis  a  fide  .  Efiitin  cf-liOircs  Knfresj  Episi  ppi  Pe=- 
triis ,  &  Adriamis  dt- Waliiiiibnr  h  in  Tom.  II.  De  Con- 
troi'.  purticiih  caj>.  1  5.  (^iio  noiuine  ,  incjiii'int ,  (vCfi;i- 
dus  sit  ille  cultus  ,  <f':i  sartctis  altrihuUur  y  noi  dcfi^i' 
\'it  Ecclesta  Calholtea  . 

35 


25S 


DE  INCARN.  SECT.  II.    DISS.  IV.   CAP.  XIII. 


pistola  eiicyclica  de  Martyrio  S.  Polycarpi ,  ubi 
dicitur  ,  natalem  ejusdem  Martyris  diem  cum 
hilurit^ite  ,  O'  gaudio  fuisse  celehratum  % 

421.  S.  Cyprianus  epist.  XXX Vll.  pracipit  , 
aduotari  teuipora  ,  in  quibus  fortes  athletae  Chri- 
sti  exredebaiit ,  ut  commernorationes  eorum  inter 
7nemorias  Martyrum  celebrari  possent ,  &  lau- 
dat  Tertulluin,  qui  illi  siguificabat  dies  ,  quibus 
in  carne  beati  Fratres  ad  i;nuiortalitatein,  gioria; 
ni-^itis  exitu  transibaut ,  nt  posset  pro  eorum  com- 
memoratione  celehrare  ohiationes ,  &  sacrijicia, 

422.  Eusebius  Ciesariensis  Lib.  IV.  de  vitaCon- 
5fa?Jiiai  cap.  53.  describit  inagnificenti«simum  tem- 
plum  Constantinopoli  ab  Imperatore  exstructum  in 
memoria  /Ipostolorum  ,  Kt  quamquam  de  eo  ca- 
pite  litem  cum  Valesio  liabere  noltin  ,  qni  illain 
descriptionem  templi  aliena  mauu  insertam  fuisse 
vnlt,  nemn  tamen  dnbitabit  de  c.  60.,  ubi  dicit, 
in  eo  in  templo  precationes  in  honorem  Aposto- 
lonim  celebratas  fuisse  ,  eamque  cedern  in  hono' 
rem  ,  ac  memoriam  ApostoUci  cotlegii  fuisse  e- 
rectam  ,  &  consecratam, 

425.  Obj.  primo  .  S.  Joainies  Apostolus  Apocal. 
XIX.  10.  cum  cecidisset  aute  pedes  Angeli  ,  ut 
adoraret  eum ,  Angelicus  hoc  illi  prohibuit  di- 
cens :  Vide  nefeceris,  conserms  tuus  su77i  „  Deum 
adora  .  Et  cum  denuo  te^^tasset  Joannes  se  ad  An- 
geli  pedes  provolvere  ;  iterum  hoc  illi  Angelus  ve- 
tuit  ,  eamdem  verba  repetens  c.  XXII.  9.  (<i)  . 

4q4«  P^esp.  primo  S.  Aug;i>r.  Jjib.  I»  Qucest.  in 
Pentateuchum  qu.  72.  T.  III. ,  guod  talis  appa- 
Tuerat  Angelus  ,  ut  pro  Deo  posset  adorari  ;  & 
ideo  fuerat  corrigendus  adorator  .  Vel  si  dicatur, 
Joannem  nonnisi  cultuni  divino  inferiorem  voluis- 
se  exhibere  Angelo,  respondet  Bossuetus  post  S. 
Gvegorium  Magnnm  Hom.  Vlll.  in  E\-ang, ,  An- 
gelum  noluisse  ab  Apostolo  ,  Evangelista  ,  &  Pro- 
pheta  illum  honorem  recipere ,  quem  Sancti  ve- 
teris  testamenti  Angelis  reddere  consueverunt.  Rei- 
psabanc  rationem  recusatae  adorationi»  Angelus  red- 
dit ,  dicens:  Conser^-us  tuus  sujn  ,  &  fratrum 
tuorum  habentium  testimonium  Jesu  ...  Testimo- 
nium  enim  Jesu  est  spiritus  prophetice ,  Ut  vide- 
licet  ostenderet ,  tantam  esse  Apostolatus  dignita- 
tem  ,  ut  Angelis  aequiparari  posset. 

423.  Obj.  2.  verba  Mardochaei  Esther  XIII.  12. 
seq.  itaDeum  alloquentis:  Sic  ^  quia  non  prosu- 
perhia,  &  contumelia ,  &  aliqua  gloria  cupidi- 
tate  fecerirn  hoc ,  ut  non  adorarem  Aman  su- 
ycrhissimum  ....  sed  timui ,  ne  horiorerti  Dei  mei 
transferrem  ad  hominem  ,  &  quemquam  ado- 
rarem  ,  excepto  Deo  yneo  :  censebat  ergo  hic  San- 
«tus  vir  ,  nemini  licere  alios  adorare  quocumque 
cnltu  praeter  Denm  j    neque  enim  putandum  est  , 


Amanum,    ntut  superbissimum ,    divlnos   sibi  lio« 
Dores  a  Mardochaco  exegisse  . 

426.  Resp.  ,  aliquorum  opinionen  esse  ,  Ama- 
num  superbia  iull.itum  divinos  pl  ine  hihores,  vel 
diviuis  similiis  ambiisse:  ade!>que  ret.te  Maidof 
chaeufn  tiuuiisse,  iie  lionoreni  soli  Deo  debitum 
transferret  ad  hoininem.  Ahi  Rabb!n'->ruin  tradi- 
tioue  freti  ,  putant  Amanum  elii^jiem  idnli  vesti- 
bus  iusL-ulpatani  gestasse ;  propterea  nierito  Mar- 
doch^eum  ab  eo  houorando  abstinuisse  .  Sed  his 
opiuiouibus  alia  verfsimilior  videtur ,  qtio.I  Mar- 
dochaeus  illam  religiosam  adorationeui  noiuerit  A- 
inan  vanissimo  homini  ,  &  impio  tribuere  ,  quae 
viris  eximife  pietatis  tribui  solet,  &  quae  propie- 
rea  in  Deiun  iufertur  ,  qui  est  omnium  virtutumj 
&  sanctiiatis  auctor  ,  &  douator :  talis  autem  A- 
niani  adoratio  in  Deum  referri  nulla  ratione  po* 
terat  ,  adeoque  vere  dicebat ;  Tiniui  ,  ne  hono- 
rem  Dei  mei  transferrem  ad  hominem  . 

427.  Obj.  tertio  ex  N.  T.  Ut  habetur  in  Act. 
Apost.  X.  10.  seq.  cum  Cornelins  procidisset  ad 
pedes  S.  Petri  adorans  ,  S.  Petrus  elevavit  euin 
dices:  Surge ,  &  ego  ipse  homo  sum  ,  Similiter 
Paalus  ,  ^^  Barnabaii  Lycaoniis  volentibus  eos  sa- 
crificiis  honorare  dicebant .  Virl :  quid  hcec  faci- 
tis  ?  Et  nos  mortales  sumus ,  sirndes  vobis  ho- 
mines  ,  Act.  XIV.   i4. 

428.  Hesp.  hujusmodi  exempla  non  esse  trahen- 
da  ad  inficiandum  Angelorum  ,  Sanctorumque  cum 
Christo  regnantiuui  cultuin.  Sancti  enim  in  terra 
viveutes  ex  huniilitate  poteraut ,  atque  debebant 
hujusuiodi  cultum  recnsare  ,  ut  majora  sibi  apnd 
Deum  nierita  comparerent  .  Id  de  S.  Petro  testa- 
tur  S.  Jo.  Chry**o^t»  Hom.  XXIII.  in  iuinc  locnm, 
dicens:  Hocfaciens,  humilitatem  suam  ostendit  ^ 
&  alios  docuit  ,  Sed  haec  hnmilitas  in  Angelis  , 
&  Beatis  comprehensoribus  locum  non  habet  .  Cul- 
tus  aulem  ,  quem  Lycaonii  Apostelis  deferre  vo- 
lebant  ,  inanifeste  erat  idololatricus  ,  utpote  in  vi- 
ctimis  ,  &  sacrificiis  cousistens  adeoque  merito  ab 
iis  reprobatus .  Vid.  S.  Thomas  2.  2.  q.  S^.^art.  i, 

429.  Obj.  quarto  verba  Jesu  Christi  apud  Matth. 
IV.  10.:  Vade  Satana  j  scriptum  est  enim  :  Do* 
minum  Deum  tuum  adorabis ,    &  illi  soli  servies  • 

45o.  Resp.  ,  hoc  loco  sermonem  esse  de  illo  cul- 
tu  supremo  ,  &  perfecto,  quem  nos  cultum  latreu' 
ticum  appellainus ;  &  quem  certe  nefas  est  alicui 
Creaturae  tribuere ;  hasc  enim  servitus  perfecta  so- 
li  Deo  creatori ,  &  Dornino  nostro  debetur .  Id 
tamen  non  exclndit  alium  cnltum  ordinis  multo 
inferioris,  quo  Angelos,  &  Beatos ,  amicos ,  &  ser- 
vos  Dei  veneramur ,  &  colimns,  qui  tandem  ad 
ipsuin  Deum  refertur .  Des-otio  ^  inquit  Angelicns 
2,  3.  qua?st.  82.  art.  2.  ad  5.  ,    quce  habetur  ad 

San- 


(rt)  Hoc  maxiine    loco  Apocal.    triiimphiii 
Dallaeus  Calvinista  in  Disp.  adversus  Latinc 


im    aglt  Jo.  pretio  non  solnm  a  snls    gregalibns ,    sed  etiam  a  hn^ 

sp.  adversHs  Latinorum  de  re-  theranis  Hagioimclus  liabetnr ,   qiiamqiiam  omnino  iii- 

iigiosi  Ciiltus    objecto    traditionem  ,    Genevae  an.    i665.  merito  ;     nihil   enim  Daila?iis,    quod   a  Cathoiicis  San- 

in  3.  edita  Lib.  IH.  «.  Sa.    Quae  disputatio    magno  in  ctoriiin  cultoribus  tacile  dispunctum  non  fiierit . 


DE  CULTa  ET  IIVVOG 

Sirictos  Dei  mortuos  ,  vel  ih-os  ,  nnn  terminatur 
ad  ipios  ,  sed  transit  in  Deurn  inquanium  sctU- 
cet  in  Alinistris  JJei  Deum  ventramur , 

43r.  Hinc  faciN»  intflligLinfiir ,  &  siimU  conci- 
liatitur  qiimiain  Sanctoriuu  l^atrdni  loqin-ufli  for- 
iiuiJde  ,  cjmbiis  >iin  tantiwnmoclo  ex]j'.  iniiint  ciiin 
sacris  litteris  Deijin  soluin  atloranHuni  ,  eiqne  luii 
servienduni  ,  setl  pr.Titerea  lumc  esse  verae  relii;i')- 
nis  cliaracterein  ,  qiiod  aGentinin  superstiiioin*  di- 
stinguitnr,  iieinpe  iini  9u.iiinoJ)eo  servire  .  Fari- 
le  inqiiQin  liaec  couciliantur  ciiin  eo  Sanriorum 
cultii  ,  cn)U9  pernetua  praxis  iu  i^cclesia  fiiit  ,  ik 
quo  ipsi  etiain  veteres  Patres  ,  duni  viverent ,  San- 
ctos  )ain  regnantes  incoBlis,  &  j)oiis^iimiin  gI"rio- 
903  iMariyres  venerati  sunt  ;  sed  ita  ut  soli  Deo 
verus,  supreiiius ,  &.  proprie  dictus  latriae  cultus 
fxtiibeatur  ;  cui  etiain  soli  sacrosanctuin  Missae  sa- 
crificiuin  orfertur ,  aliis  autein  Sanctis,  &  Aini- 
cis  Dei  ,  &  praecipue  Sanclissim^?  Dei  geiiitrici 
Mariao  cultus  quidein  religiosus  o.+eratur  ,  sed  or- 
dinis  longe  inferioris,  qnein  dulicv ,  vel  hj-perdii'. 
lice  nominainus ,  8c  qiu  tandein  ad  gtoriain  Dei 
dirigitur  ,  cui  soli  honor  ,  ^  gloria  , 

432.  Sed  ad  tollendas  quorumdain  subtil«s  vi- 
tilitigationes  iliiid  observari  ,  debet ,  cnltuin  Auge- 
lis ,  &  Sanctis  exliibituin  vocari  religiosum  ,  non 
quasi  imniediite  eliciatur  a  virtute  reiigionis ,  cu- 
jus  ob)ectnin  iinmedialum  est  cu!tus  Dei  ;  sed  di- 
ci  religiosum ,  quia  fit  intuitu  religionis.  .Atque 
hoc  eodein  sensii  S.  Jacobus  Apostolus  c.  I.  27. 
ait ;  Religio  munda  ,  Cb*  immaculata  apud  Deum  , 
0*  Piitrem  h<xc  est :  visitare  pupillos  ,  ^  viduas 
in  tribulatione  ecrum  &c,  (a)  . 

433.  Ob).  quinto  obscurum  ,  &  ditficilein  illum 
teKtuin  Apostoii  I^aiili  ad  Coloss.  II.  18.:  Ncmo 
vos  seducat  in  humilitare,  &  religione  Angelo' 
rum  4  ubi  quainvis  Dallajus  concedat  ,  sermonein 
esse  de  vanis  quibusdain  superstiiinnibus,  qnas  a- 
liqui  seduciores  iiivehere  couabantur  in  Colossen-i 
sium  Ecclesiam  ,  acule  tameii  cavillalur  observans  , 
ApostoUnn  noq  distiuxisf^   verum  Angelorum  cul- 


ATIO\E  .S A\CTORU\I  .  259 

tuin  4  superatitioso ,    sed  ojnuera    prorsus    cultuin 
re)ecisse  . 

434.  l'r«tere.\  Tlieodoretns  ita  hunc  l^^cuin  ooin« 
inentatnr:  ,,  <>ii!  JiPgem  deiendtb  :a,  illi  etianj 
„  ad  Angelos  coIeudr>s  indicabant,  diceutes  Le- 
„  p<in  fuisse  per  eos  dat  iin  .  Maiisit  auteu»  per- 
„  diu  hoc  viliu.n  in  Pluyuia  ,  &  Fisidia  .  Proin- 
„  A*t  Synodus  ,  qiiae  coi.veiiit  npud  Laodicaeain 
„  Hlirygiae  Itge  prolubuit  ,  ne  percareutur  An- 
,,  pelos.  *' 

^^.O.  Resp.,  obviam  ,  &  naturaiein  Paulini  il- 
iius  Ii)Li  intfllii^cntiaiii  lianc  eise  ,  ul  snpKrstitiONU» 
ille  culliis  aiiioveretur,  queiii  quidam  Pliilosoplii, 
praf^cipue  1'lalonici ,  Angeli»  deferebaut  ,  &  quo» 
primi  ilasrelici,  ut  Siinon  Magus,  .Menander  ,  Ce- 
riiitliu»  ,  secuti  fuerant ,  coleiues  Augelos  ,  ut  pri- 
marios  nostros  apud  Deum  inediatores.  Hanc  Pla- 
tonis  de  Aitgelis  seiirentium  refert  S,  August.  ejc 
.4puIegio  lib.  VIII.  De  Civ.  Dei  c.  18.,  ejusdein- 
que  abustim  dettstatur  S.  Jo,  Clirisostomus  Hom, 
VII.  iu  iilatn  epist.  ,  inquiens:  Sunt  guilam  ,  qui 
dicunt  ,  non  oporiere  per  Christum  adduci  ,  sed 
per  Angelos  ,  Itlul  enim  est  rmiju^ ,  qnam  ut 
i  l  posiimus  assequi  .  (^iiainobrem  verba  ,A[)nsio- 
li  :  Aemo  vbs  seducat  in  humilitate  O"  rehgionQ 
Angelorum  idein  videntur  sonare  ,  ac  Nemo  vo3 
a  vera  Christi  meliatione  selucat ,  trahens  ad 
superstitiosam  Angelo^-um  religionem  .  ISon  erat 
autem  uece.<se  ,  ut  S.  Apo-jtolus,  duin  praecipie- 
bat  ,  cavenduin  a  superstiliosa  .Angeloru  n  religio- 
iie  ,  Kideles  moneret ,  se  alium  licituin  ,  &  iitiTem 
ccelestium  illorum  Spirituuin  cultnm  perinittere , 
de  quo  nulia  tunc  erat  suborta  dilficiiltas  , 

436.  Atque  lumc  etimdem  sensuin  prf-cseferl  Com- 
mentarius  Theodoreti  ,  ul  patet  ex  sub>eq'ieotibus 
verbis  :  Illi  ergo  humilitate  ducti  (  nempe  affe-. 
ctato  huinilitatis  pretextu  )  dicebant  ,  universorum 
Deum  nec  cerni ,  nec  altingi  posse  :  ac  propte^ 
rea  oportere  per  Angelos  divinam  sibi  benevolen^ 
tiam  conciliare  (b)  . 

457,  ISec  alii^  fuit  Patrum  Laodicenorum  mens 

iq 


(a)  Ipsi  sapientiores  Inter  Protestnnles  vidertint  j  8c 
confesii  sunt ,  imitiles  esse  ,  otiosas({iie  tricas  (pia;  de 
hac  aiipell.itione  ciiltiis  religiosi  ah  aliqi»ib'is  cavillo-iis 
bominibiis  e.xcitat;»»  snnt .  Hngo  Groiins  in  /4nimad\'ers. 
conTa  Rn'e'um  recte  observat  aiipellation^in  cnlins  re- 
Jigiosi  esse  ainbignam  .  /Vum  y  in<(Mit,  C/  religiosus  est 
hanaf  y  ijni  suli  Deo  defertur ;  &  religiosus  esty  ijui 
ob  Deum  def^rtiir  Angelis  ,  es  Apustolis  .  Ne.jue  enim 
si  hunos  ad  comin'ine'u  ,  ciiileinifue  vitam  pertinet .  Et 
Gnillelmiis  Amesinb  ia  Tain.  II.  Bellarmini  ener.'ati 
Lib.  Vl.  cap.  5.  ^.  33.  Huniirand.t ,  inqnit ,  sunt  crea- 
tnrtt  Dei  ex  relipione  erga  Deiim ,  non  religione  erga 
ip^as  .  Religio,  lU  Scholastici  tni/unntur  ,  imperat  ,  non 
elicit ,  istum  honorem .  Non  est  ergo,  ciir  alii  lieterodo- 
jii  de  liis  vocibiis  conqnerantnr  . 

(''')  H-ec  commnnis  est  hnjns  loci  interpretatio ,  (fno 
p^rperam  Hagiotnachi  ah"tnntiir  conira  .^ngelor-im  , 
at'|iie  Sancionim  ciiltnm  •  Vnamifiiam  po.stea  h.viil  f'i- 
eile  sit  illos  Seduciores  Jiominjre  ,  (^nos  Apostolus  duia- 


ta.xat  indigitat.  S.  Hieronjiniis  in  quffst.  X.  ep.  C.XXI, 
ad  Alg.isiam  pntavit  fuisse  Jiida-os ,  qni  victimas  nnr» 
Deo ,  sed  Angelis  reingis  ,  Sc  immnniMs  spiritihns  of- 
fVrebant  .  Qixpb  S.  Ooctoris  opinio  «fn.unjnun  dootissi- 
mo  Cardlnali  Perrnno  L.  V.  Reiputlic*  c.  »).  prohat* 
ftierit,  lam-n  Ciuill.  Estio ,  aiiisipie  iii»;>ro!i.ihilis  vis» 
est,  <iuia  Judei  nec  a  Cliristo,  n.-c  ah  Aposiolis  Je 
idolol.Uria  reprfjiensi  legmtiir  .  Alii  Interpretes  pii.. 
tant,  ftiisse  ah  .Vpostolo  jndicuos  h-ereticob  Cerinthia- 
nos  ,  <pii  de  Ghristn  adeo  h'imiluer  s^^ntiehmt  ,  iit  ipsi 
tain'piiin  n  idj  hoinifii  Angelos  pri«i.on.  r<iu  .  A'ii  con- 
ir.i ,  Cliristiini  An^^lis  mnlto  e.Kcellentiorem  esse  con- 
titentes,  ejns  in.ijestale  indign'im  e.vstimjhin' ,  iit  i|ise 
esset  no-ter  a|md  nenm  depr.-ritor  .  Qiiamohrfm  An- 
gelos  nt  nostros  in«iliatores  Ciiristo  deserto  ,  col-^ndos 
csse  dicchuu  .  bpfl  de  hac  re  digniis  est  ,  uni  le^.Unr 
ertiditissimns  Dominioits  Castiis  Innocens  Ansalifi  ii» 
st;o  Comiuentairio /Je  Theurgieit  Ethnicormn  Alystenit . 


26o  DE  INCAIIN.  SECT.  IL 

in  Coiicilio  celebrato  Saec.  IV.,  ubi  definiernnt 
Caii.  55.:  Non  oportet^  Christianos  derelicta  Ec- 
clesia  ahire  ,  &  ad  Angelos  idololatrice  abomi- 
nandce  Congregationes  facere  .  Quicumgue  aii- 
tem  im'entus-  fuerit  occultoe  huic  idololatrice  m- 
cans ,  anathema  sit  ;  quouiani  relincjuens  Do- 
minum  Jiostrum  Jesuin  Christum  Filium  Dei  , 
(^ccessit  ad  idola  :  ul)i  ccbcus  est  ,  qui  uon  vi- 
deat  ,  rnalorum  Angelorum  idoiolalricuui  cultum  , 
vel  etiam  superstiliosum  rultum  bonoruin  Angelo- 
Eiur»  prohiberi  ,  non  autem  legitimum  ,  &  verum, 
qualem  tam  veteris  ,  quain  iiovi  fiKderis  Eccle^tia 
probavit .  Quod  etiain  adnotavit  Espeaius  in  Tract, 
Hist.   Can,  P.  a.  c.   i.  §.   12. 

458.  Obj.  ult,  ex  S.  Augu^tino,  qni  Quaesf. 
XCIV.  in  Exodum  T.  5.  Dulia  ,  inquit ,  debetur 
peo  ,  tamquam  Domino ,  latria  vero  nojinisi 
Deo ,  tamquam  Deo  ,  Et  lib.  22.  de  Civit,  Dei 
c.  10.  Tom.  7.  ostensurus  discrimen  uostrae  reli- 
gio[;is  a  superstitione  ]}agaiiorum  ,  ///i  ,  inquit,  diis 
suis  &  templa  cedijicaverunt  ,  &  statuerunt  a- 
ras  ,  ^  Sacerdotes  instituerunt ,  &■  sacrijicia  fe- 
cerunt :  nos  autem  Martjribus  nostris  non  tern- 
fxla ,  sicut  diis  ,  sed  memorias ,  sicut  hominihus 
niortuis,  quorum  apudDeum  vivunt  Spiritus , 
fahricamus :  nec  ihi  erigimus  altaria  ,  in  qulhus 
sacrijicemus  Martyribus ,  sed  uni  Deo  ,  &  Mar- 
tjrurn ,  &•  nostro  &c.  Ubi  etiam  addit ,  Marty- 
les  qnidejH  iu  sacrificio  nominari,  non  tamen  a 
Sacerdote  ,  qui  sacrificat ,  inyocari , 

459.  Fiesp. ,  hanc  ipsam  vocein  dulce  posse  in 
sensu  aut  strictiore  ,  aut  latiore  usurpari  .  Servitus 
perfecta  5  &  omnimoda  iiou  debetur  nisi  Deo  re- 
rum  omDiuin  supremo  Domino  .  Sanctis  auteiu  tri- 
buitur  servitus  inferioris  ordinis  ;  sicuti  etiam  tri- 
bui  potest  lioininibus  ,  ut  ait  Apostoius  ad  Gal.  V, 
]5.  Per  charitatem  Spiritus  s.ervite  (  Sn^iuv» )  in- 
vicem  ., 

44o.  In  nlio  loco  S.  Pater  Martyjibus  denegat 
auj)iemnm  illum  culfnm  ,  qui.  per  saciiticiuin  AU 
taris  soli  Deo  oiteruir  :  nou  aulem  rultnm  religio- 
9UU1  ordinis  iiiferioris ,  quem  Snnctis  tribuenduin ,. 
ainllibi  negavit ;  immo  trihuendutn  apertissime  as- 
seruit  lib.  21.  contra  Faustum  cap.  21,  inquieiis  ; 
Populus  Christianus  memorias  Martyrwn  reli- 
mosa  sole77imtate.  conc-i^lebrat- ,  ^y»  wti  excitan^ 
tlam  imitationem. ,  &•  ut  meritis  eorum  consocier'- 
tur  ,  atque  orationihns  aljuvetur  {a)\, 

Qnaeres  ,  ntruiH  Keliquias  SaiJCiorujM  sint  ado- 
ian<iae  ? 

44«  Resp.  Si  Thomas  3.  P.  qu.  25.  arl;  6.  af- 
fiLrmative  cu»i  S.  Augustino,  qui  Lib.  .1.  de  OV. , 

(a)  SjifwrvacaDenm  est  tPinpila  rpcrnspre,  ffnae  ia 
JWartyniin  ,  .-.g  Sanctornm  lioaor<  in  n  jjriin-is  nsijne  teiB-r 
|)oribiu> ,  (jKiiljns  lihertate  nsa  k>i  Eccleeia,  ffilificata. 
i^iise  laincn  projirie  Dt-o  dicat.i  erans,  ufpote  ciii  soli' 
iuimiTis  liO'or-j  ife.nloria  (lebetiir  ,  sed  in  lioaorem  San- 
«torfim,.iit  lis- etiam  obsetiiiinm  j  vener.Tticj  3i:jeJigia- 
ais  cjiltiis  exliibeyeitir. 

(0  LoDgtim  nimis  iactrtinns,   enarraBdo   miracuUj, 


DISS.  IV.    CAP.  XIIT. 

Dei  cap.   i5.  Tomo  VII.  probat ,  mon  esse  confe- 
innenda  ,  &  abjicienda  corpora  defunctorum ,  m.a-^ 
xiine  justorum  ,  atque  fidelium  ,  qiiibu&  tamquam. 
organis ,    ik  vasis  ,.    ad  omnia  boiju  opera  sanctus 
iisus  est  Spiritus .     ,,  Si  enim    paterua  vestis ,    8c 
„  aimuhis,  ac  si  quid  hujusmodi  ,  tanlo  caiiiis  est 
,,  posteris  ,     qtiaiito  erga   paTentes    est  majpr  affe- 
,,  clus;  nullo  modo  ipsa  s-pernenda  sunt  corpora> 
„   qtiaR  utique    multo    familiarius ,     atque  cou)un- 
,,  ctius  ^  quam  quaelibet  indumeiita  ,  gestamus-.  " 
Ex  quibus  verbi»  ita  collig^it  Angelicus:   Manife-^ 
stum,.   quod  Sunctos  Dei  in    veneratione  habere- 
debemus  ,  tamquam  memhraChristi',  Dei  Filios  y 
t^  amicos  ,    ?^  iiostros  mtercessores :    igitur  & 
eorum  reliquias  qualescumque  honore  congruo  in: 
eorum  memoriam  venerari  debernus ,    &  prceci'- 
pue  eorum  corpora  quae  fuerunt  templa  ,  ^  or-. 
gana  Spiritus  sancti  in  eis  habitantis  &  operaii'- 
tis ,  &  sunt  corpori  Christi  configuranda  per  glo-- 
riosam  resurrectionem ,    Unde  <'>  ipse  Deus  hu-- 
jusmodi  reliquias    convenienter  honorat ,.  m  ea*- 
rum  prcesentia  rniracula  faciendo  (b)  , 

442.  Sed  hoc  argiunentum  solita  ■iwa.  dicendi  vi 
tractavit  S.  Hieronymiis  in  Libro  contra  Vigilao- 
tium  ,  qui  primus  fortasse  sacraruin  Reliqnianiii». 
culfum ,  &  venerationem  contemnere  ausus  est ,. 
orthodoxos  irridens  tamquam  iiio/o/afra.y,  &  cine*- 
mrios  ,  eo  quod  Martyrum  ciueres  addrarent ,  I- 
ta  vero  S.  Hieron.  reponebat :  Quis  enim  ,  o  in- 
sanum  caput ,  aliquando  Martyres  adoravit  ? 
Quii  hominem  putavit  Deum  P  Quibus  verbis  di— 
viimm,  latriae  cultum  Sanctis,  eorumque  reliquiis. 
denegat ;  sed  postea  religiosum  aliquem  honorein! 
ipsis  exhibitum  cxij]firmans  ,  ita  pergit :  Ergo  sa^ 
crilegi  surnus  ,  quando  /fp.ostolorum  Basilicas  in- 
grednnur?  Sacrilegus  fuit  Constantius  Imperator- 
h  ,  qui  sanctas  reliquias  Andrece,  Lucce ,  G^"  Ti" 
mothei' transtulit  Constantinopolim,  apud  quas, 
Dosmones  rugiunt  ,  &  inhabitatores  T^igihintii  il- 
lorura  se  Sbmtire  prcesentiam  confitentur  ?  Sacri-. 
\t.gus  dicendus  est  &  nunc  Jugustus  Arcadius  ,. 
qui  ossa  beati  Samuelis  longo  post  tempore  de- 
Judcea  transtulit  in  Thraciam  ?  Omnes  Episco- 
pi,,  non  solum  sacrilegi,  sed  &  fatui  judicandi  ^ 
qui  rem.  vilissimain  ,  &  cineres  dissolutos  in  se- 
rico  ,  ^  vase  aureo  portaverunt  ?  Stulti  omniurn-. 
Ecclesiarum  populi ,  qui  occurrerunt  sanctis  re- 
liquiis-,  &  tanta.  loetitia  quasi  prcesentem  ,  viven- 
temque  Prophetam  cernerent ,  susceperunt :  un-f. 
de  Pitlcestina  n^que  Chalcedonem  jungerentur  po- 
pnlo-iirn  exarnina  ,  &  in  Christi  lawles  una  vo- 
ce  resonarant?  Ita  S.  Hiwouymiis  CQinmunemin 

Ec- 
qn«  ail  contirrnantlum  sacranim  Reh'q«narMiii  ctilfiim 
cperan  dionalns  est..  Mnlia  comineinorat  S.  Atia'is'i- 
Ens,  &  iDsi^jud.edita  Mediolani  in.  tnnsJ.nione  Rtli- 
qniarnin  S.  .Stcphani  lib.  XXIi.  De  Cw.  Dei  cap- 8.,, 
&•  ali.a  dr  relicfiiiis  SS.  Gervasii  ,  &  Protasii  ib.  &  Lib. 
IX.  Confessionum  c.  7.  Yide ,  quae  a  nobis  dicta  sim» 
Toino  i". 


DE  CULTU  ET  INVOCATIONE  S\\CTORUM. 


a6i 


Frrrpsia  u^tim  ,  Sanrfns  ,  eofmiKjue  reliqiiuis  veue- 
Tciifli  roiniiiPn(iat ,  &  cojjtra  Vir;ilantium  vindicat; 
ir.i  tiim^ii  iit  n^p^et  ,  iios  rnltu  Litriue  soVi  Deo  tle- 
biio  Sauclo»  ,  cnriimque  reliqmas  adorare  .  Unda 
eti.iiii  i«  ej)i>»t.  V.W  ad  Kipariiiui  :  Honuranius  ^ 
inqiiiebTt  ,  rtUqiiiiis  jllartyriirn  ,  ut  euni  ,  cujus 
sunt  IMiiriyref)  ^  alnrfrnu^:  Honoranius  senos  ^ 
ut  honor  servorum  ntdundet  a.l  Dominuin  » 

PROPOSITIO  ir. 

Licita  ,  ^  utilis  est  invocatio  Sanctorum  ,  ut 
ad  Dtium  pro  nobis  inltrcedant  » 

i^Tt.  llit  qiiidein  Angelos,  &  Saiicto<j  pro  ijobi» 
ad  l^eiiin  fuudere  prece.t ,  iion  iuio  loro  Scri|Uii- 
rae  tradiiiit ;  iit  qnaiido  dioi^nr  lib.  i.  Macliab.  c. 
XV.  de  Jeremia  :  Hic  est  Jratrwn  aniator  ,  & 
■populi  Israel :  hic  est,  qui  mnltum  orcU  pro  po- 
pulo ,  &  universa  civitate  .  Et  quamvis  non  ne- 
gaverim  ,  id  dictuin  esse  iii  somuio ,  &  in  visioue, 
iude  tainen  9alteu>  probatur,  haiic  fiiisse  cominu- 
rem  apud  Judwos  ,  certamque  seuteutiam  ,  Saiictos 
ii\  caelis  pro  nobis  orare  .  Eum  S.  Petrus  iu  sna 
epist.  a.  c.  I.  i5.  se  p*)<it  obituin  suuin  oraturnm 
pro  fidelibus  spopoiidit ,  inquieus:  Daho  operam 
^  Jrequenter  hahere  vos  post  ohiiam  meum,  ut 
horum  memoriam  Juciatis  .  Et  Joan.  iu  Apoc.  V. 
8.  vidit  qnatuor  aniinalia  ,  &  24«  seuiores  haben- 
les  citharasy  &  phialas  aureas  plemis  Xtdora- 
mentorum  ,  quce  sunt  orationes  Sanciorum  .  Si 
autem  Angeli,  &  Sancti  in  calis  oraiit  pro  nnbis, 
eccur  jiobis  uou  licebit  eos  in    uostris   necessiiati- 


biis  invo^^are  ?  Sed  q<i<>iiMm  lianc  ron«equentiant 
AdverHariorum  pUiiqne  noii  adjiiitluut  ,  aliis  ar- 
gnmentis  d»'inonitraiui.i   ejt   (ii)  . 

444'  Pr«'b.  priino  ex  »acri<«  litteri»  vet.  te»ta- 
iiieiiti  .  Gen.  XLNIII.  iG.  Jacob  bene<iicens  filii» 
Josppli  ita  preratus  es' :  Anaelus  ,  qui  erult  rne- 
de  cunr.tis  nuili<:  ,  benelic  tt  puerit  istis  ,  ^  in^ 
voretur  super  eos  nornen  meuiii  ;  nnitana  quoque- 
Patrum  meoruni  Ahraharn  ,  &  l<iaac,  S  ><.>  pm^ 
est  quzri  disertior  iiivorali»  \ij;;elor  nn  ,  &  S  .ii- 
ctorum  »  Addi  po^stint  &  ea  ve^bn  ,  qn«  lre|:.eii- 
tissime  occnrruut  iu  veieri  Teslameuro  ,  qnibus. 
Dens  orabatur  ,  ut  propiw  inei  ita  dt-fnu  •lornjii  Pi- 
triarcliaruin  ali<(ua  beuefici.i  conre  ieret  .  S^o  tre» 
pueri  Bebraei  Dan.  3.  '25..  jVr-que  aifeiai,  dice- 
bant  Deo,  mi^^ericordiarn  tuani  a  noht<  ^  proiittr 
Ahraham  dileGlurn  tuum  ,  &  liMic  se-vwn  tuim  y 
&  Iiratt  sanctum  tuum,.  Joannes  deinum  Apo- 
cA.  I.  4«  i'^  septem  A>iae  Eccletiis  bene  preca- 
batur  :  Gratia  vobis  ,  Cb*  pax  ab  eo,  qui  e.^v ,  <:)• 
qui  erat  ,  O*  q<-u  venturus  est  ;  ^  a  septem  Spi- 
ritibus ,  qui  in  conspectu  throni  e-jus  sunt  » 

445.  Prob.  ulteriiis  uostra  assertio  const  inti  P]c- 
clesia!  traditioue  ,  cu)us  testes  lo-^uplefi^jsinii  snnt 
S-.  Cvpriauns  ,  qiii  iii  Lib.  de  mortalitate  de  jje-a- 
tisloquens:  Frequnns  ,  iuquit ,  nos  illic  turba  de-^ 
siderat ,  de  sna  inimortaiitats  secura  ^  &  alhuc 
de  nostra  mIuiq  sollicita . 

^^&.  S.  lla^Jilins ,  qui  Hom.  de  XL.  .Martyribus 
ita  populum  hortabatur:  (^ni  aliqua  premitur  an- 
^u^tia  ,  ad  hos  conjugiat  ;  qui  rursus  lcetatur  ^, 
hos  oret  . 

Ai"].  Sauctus  Cyrillus  J^rosolymitanus  Cate^^hesi 
Y,   Cum  hoc  Si.ucrijicium  offerimus ,  inqnit  ,  ytzci- 

mus 


(a)  Non  paiici ,  nec  isnobiles  hac  orthodoxl  Theolo- 
gi  niinia  evidentia  coavicti  f.iftri  co.icti  siint  ,  apud 
Deiini  pro  Ecclesia  or.ire  ,  Sc  .soliiin  neg.int ,  eos  esse 
invocandos .  Calvinus  ipse  i.i  resp.  ad  Jac.  Sadyletiim 
Li  asserenduy  in^piit  ,  danctoruin  irttercesnorte  ,  si  huc 
Ziintiirn  intendit ,  nos  assidins  i>otis  e.xf.ieiere  regni  Ckri- 
3ti  complementurn  ,  in  :juo  salus  omniuin  Jidelturn  conti- 
neUir  y  neino  est  nostrcrurn  ,  ijui  aliijuani  de  ea  re  con- 
trofersiain  Jhciat  .  Eoriimilem  tain<  n  Sancioriiin  invo- 
ca'ionem  passiin  inficiatnr  .  F.ti.im  Joann.  Frani;.  Bml- 
dens  Lntlieraniis  in  snis  Instit,  Theolo^.  Dotimat.  Lib. 
]l.  c  3.  $.  20.  post  aikita  ]».cc  Urbani  Riiegii  verha  : 
tionorare  Sanctos  deiemus ,  siaut  i-etus  Ecole.ua  eos- 
honorui'it ,  ita  siilidit  :  „  Dt  vero  eos  adoremus,  aiit 
y,  invocemiis,  onliii<|iie  adeo  rtlIgio.--o  prosfipiainnr , 
j,  intrito  religioni  nohis  Jncimiis,  cnm  Iiiini;  iionor»  in 
j,  soliis  s.hi  Deiis  vindicet  .  Doininum  Deuin  tuuta  ado- 
j,  rcSis  ,  inqiiit  Servntor  ipse  ,  C  tlli  soli  .ten-ies  .  \n 
„  tpi  imciimipie  aiit'-in  hic  >e  vertant  pannn  Piomanen- 
j,  ses  ,  qiii}>iisciiin((iie  etiain  uianlnr  liisiiiiciionihiis-,  si 
„  recepiam  ,  dc  praxi  ipsa  pliiriinoniin  conlirm.ilam 
j,  F.cclcsia»  isliiis  doclrin.im  spfcteiniis,  ab  idolol.itri;» 
j,  crimine  se  Iiberare  neipieiint.  "  Ita  e.\  siio  tnpode 
Liiilieraniis  isie  ,  magis  iii  philologica  •ruditione  ,  4«iain 
in   solida   Theologia   versatiis  . 

Sfd  alter  LmlnTaQus  ,  Jo.  Molanns ,  Ahh.is  de  Lii- 
lium  iu  suis.  CogLtationibut    pnyatis    de  AUthodo    ren- 


nionis  Ecclesi.g  Protestantium  curn  Ecclena  Koinnno 
Catholica  contentns  erat  ,  si  nos  proiesteiniir  ,  ,,  oiiines 
,,  &  singiilas  atl  Sanctos  directas  preces  ,  (('iih'i>ciiin- 
,,  (('le  eiiatn  verhis  ,  aiit  lormidis  sint  «oncepifl»,  noa« 
,,  aliter  intellig^re,  ((iiam  intercessionaltter  ;  iitc(iiin- 
„  do  diciinils:  iiancta  .Mnrtu  Uiera  ing  in  hnru  mortis  y. 
„  seuMis  sit  :  Suncta  Aturiu  intercde  pro  rrie  apud  Fi- 
„  liuiri  tiium  ,  ut  in  hora  rnortis  me  literet.  "  IHi  aii- 
tvin  r^.sponih  hat  r5o<''iiettis  Meldiensis  Episcopns  df  hac 
exopiala-,  &  tiinc  malu  separat»  concordia  .i^irens.  i\ori< 
in\'ocamus  eos  (  Saoctos  )  ut  lonorurri  auciores  ,  C/"  du-- 
tores  .  Ahsit  .  Sed  ut  arnicos  Dei  ,  ac  profnni/uos  n(h~- 
slTos  int'itarrtus  ,  ut  nobis  apud  oommvnern  purentein  per- 
communem  Mediutortm  pr.tleant  J'ratern.i  ,  nc  put  dfprtr-. 
culionis  auxilium. ,  t/iwd  lonurn.,  CT"  u'tle  Synuduf  Cri— 
dentina  /)r.tdicat  ,  ne/uc  i/uid</iuuii  umpi;us  .  0'iihiis  ver- 
bi.s  (locti>siiniis  ille  Fpiscopnr,  riiii(lit  in.^ignKm  illjiii. 
caliinini.Kn  .-ipoloiiix  Conli-Siioni.s  Ai'g'i5Lin«' ,  iil)i  art. 
21.  diciliir  (le  Cathoricis  :  Faciunt  ex  Sanctis  mediuto~ 
res  redemptioius  ..  Fin^tint  Christum.  dnrior.em  es-se  ,  ZX 
Suiictos  piaculiliores  ;  C~  magts  confidi:nt  misericordia. 
Sanctoruiuy  i/nain  misericvrdiu  Christi  ,  Cy  fvgientes.- 
Christuiriy  qu^runt  Sunclos .  Vah  jjiilidissima  minda— 
cia  ,  ((iiihiis  .<olis  potuenint  H.igiomachi  invocationi» 
Sanitonim  Caiholicum  do£ina  odiosum  popiiiis  iiD]Hici> 
ti^  rcdderc  ! 


ii6l 


DE  INCAHN.  SECT.  II.  DISS.  IV.  CAP.  XII. 


mus  mentionem  eorum^  qui  ante  nos  oblormie- 
runt ,  ut  Deus  orationibus  illorwn  suscipiat  pre^ 
ces  nostras . 

448.  Sanctiis  Gregorius  Nazianzeuns  Orat.  8. 
(  qiias  nunc  est  XXI V.  )  de  laiulibns  S.  Cypria- 
ni  nnm.  9.  &  jeq.  historiam  narrat  Sauctas  Justi- 
11«  ,  quae  in  magiiQ  periculo  virginitatem  perden- 
di  Virginem  Mariam  supplex  obsecrans  ,  victrix 
e  certainiive  discessit «  In  fiiie  autein  ejusdem  Ora- 
tionis  ita  S,  Martyrem  alloquitur;  j4t  ut  nos  e 
ccelo  benignius  aspicias  ,  sermonesque  nostros  j 
^  viam  gubernes  &c» 

449«  Asterius  Episcopus  Amaseae  in  Potito  Hom. 
in  Sanct.  Marlyres:  Aon  est  locus  ulhis  ,  inquit, 
cuo  non  eorum  memoria  habetur  ^  Ubioue  ter'- 
rarum  ,  &  mari  decantaniur  Martjres  . 

^5ot  S.  Joani)es  Ghrysostoinus  Hom.  XLV,  de 
S;  iVleletio ,  &  alibi  j  tum  S.  Gregorius  Nyssenus 
Orat.  de  S,  Theodoro,  aliique  Patres  Grseci  sae- 
pissinie  in  suis  Orationibus  Sanctorum  preces  a-> 
pud  Deum  iinplorarunt ;  atque  hujusmodi  invoca- 
tionibus  pleni  sunt  Graecorum  Libri  Jiturgici ,  ut 
operas  dispendium  sit  pUirii  ad  hanc  veritatem  de- 
inonstrandam  atlerrp, 

4Si.  Ex  Jatinis  Patribus  SaMctorum  iuvooatio- 
nem  commemorat  S.  AmbrosiMs  iii  Lib.  de  Vi- 
duis  ,  ubi  inquit  :  Ohsecrandi  swu  Angeli ,  qul 
nobis  in  prcvsidium  dati  sunt .'  Martjres  obse-^ 
crandl  <&c. 

45a.  Sanctus  Augnstluus  Lib.  VII,  de  Bapti- 
smo  contra  Donatistas  cap.  t.  Toui.  IX.  S.  C"y- 
prianum  his  verbis  orabat :  Adjm-et  nos  orationi- 
hus  suis  in  istius  carnis  mortaUtate ,  tamquam 
in  caliginosa  nube  hiborantes  ,  ut  donanie  Do- 
mino  ,  quantum  possumus  ,  bona  epis  imitemur , 
Et  iu  Serm.  XLIX.  aliaa  XVII.  de  Verbis  Apo^ 
stoli  Tomo  V.  testatur  iu  ecclesiastica  disciplma 
uon  constievisse  orari  pro  Martyribus  :  quia  inju- 
ria  est  pro  MariYre  orare  ,.  cujus  jws  debemus 
cratio7iibus  commtndare . 

455.  Denuim  S.  Hieronyinns  Vigilantium  di- 
centem  ,  quod  dum  iiiimus  ,  mutuo  pro  nobis  o- 
rare  possumus ;  postquam  autem  mortui  fueri- 
mus  ,  nullius  sit  pro  alio  exaudienda  onitio,  ita 
iu  Libro  contra  ipsum  refutat  :    Si  Jpostoli ,    & 


(d)  JoAnn.  DaDflr^ns  non  vji?etiir  miiTtmn  soT?ioilus  cle 
Patribus  latinis  i  &  propterea  hac  fortasse  de  cansa 
suutn  libnnn  De  ctutus  religLosi  okjectn  inscripsit  con- 
tra  Latinorum  trculittoneiri  ,  qiinsi  scilicet  liujitsinodi 
traditio  in  EccJesia  Orientali  ininitne  viguerit.  Quam- 
vis  pastea  siJ)i  parum  colisrens  , .  cnm  non  posset  tam 
aperta  PaTnm  grf^cerum  ,  prflecipue  autem  Isancti  Gre- 
gont  Natianzeni  ,  teslimonia  alitpia  ratione  explicare  ^ 
eo  tanuem  se  ncepit,  ut  tliceret,  Saacioriim  ciiltiim, 
&'invocalionem  fnisse  cjnemdam  IV.  SiPculi  morlum  , 
©•  cacain  in  Divos  stiperstiiionem  i/iiain  hic  ipse  Ore- 
goriiis  non  parum  promovisse  stiis  CT-  {'erbis  C  ex"?/»- 
plis  videtiir .  Et  nnamvis  irrito  li)»ore  contendat  ,  Im- 
jo£  ntorii  ,  &  superstiUjnis  uulliim  haljrri  in  pnuiis 
tnbiis  Scctulis    vestigium  negare    tamen  i^Qtuit ,    huao 


Martjres  adhuc  in  corpore  constituti ,  possunt 
orare  pro  ceteris ,  quando  pro  se  adhuc  debenb 
esse  solliciti ,  quanto  magis  post  coronas,  iictch- 
rias  y  C^  triutnphos  (a)  ? 

454.  Ex  his  solis  tescimoniis  veterum  Patrum , 
quas  allata  sunt,  cinn  mulio  plura  aftVrri  potuis- 
sent  ,  lace  ineridiana  clarius  apparet  ,  IV.  Eccle^ 
siae  sasculo  coinmunem  iu  tota  Ecclesia  fuisse  cuU 
tum  ,  &  invocationem  Sanctoruin  .  Quis  autem  si- 
bi  persuadebat  ,  tantam  paucorum  annoruin  iuter- 
vatlo  factam  fuisse  ,  aut  fieri  potuisse  rerum  mu- 
tationem  ;  ut  quod  Saeculo  III.  non  solum  inusita- 
tuin  erat ,  sed  etiam  vetitmn  censebatur  ,  scilicet 
Sauctos  colere  ,  &  invocare  ,  Scecul.  IV.  non  so- 
lum  ut  licitum  ,  sed  etiam  nt  valde  utile  ubique 
apud  Cluistianos ,  nemine  redamante  obtiueret  > 
Quomodo  Patres  ,  &  fideles  sicculi  IV,  a  doctri- 
ua  ,  qtiam  hauseraut  Sasculo  III.  statim  descive- 
runt ,  &  coutrariam  ,  uou  clain  ,  vel  in  augulo  , 
sed  palain  ,  ac  in  publicis  templis ,  &  ore  ,  &  o- 
pere  professi  aunt  ?  Haec  universiilis  saecuii  IV.  pra-^ 
xis  argumenttun  nobis  prsbet  invictum,  etiam  sas- 
cnlij  prascedentibus  adoratiouem  ,  &  iiivocationeni 
Sanctorum  licitam  ,  atque  ntilem  ftiisse  hetbitam  j 
quamquam  propter  nifiiuimenlorum  ejus  aevi  ino- 
piam  certa ,  &  clara  luijus  rei  documenta  profer» 
ri  nou  possiot.  Sed  hoc  satis  superque  est ,  quod 
lia?c  Sanctorum  veneratio ,  &  invocatio  cominuuis 
fuerit  Sapcuji  IV,  nt  conclndauui3,  eam  etiam  sae- 
cnlis  pra?cedeutibus  viguisse;  cum  nemo  usque  acj 
Vigilautiiuu  ,  ^  Faustum  Mauichapum  iuventus 
fuerit ,  qui  illi  nt  novae  ,  atque  illicitae  refragetur  « 

455.  Hanc  regulam  cognoscendi  velerum  prio- 
ruui  saeculorum  Ecclesiae  traditionem  ex  Patribna 
posterioribus,  qui  id  docueruiU,  quod  ab  aliis  ve- 
tustioribus  didicerant ,  utpote  finnissinuam  ,  ^  in- 
concussam  ,  adhibueruut  etiam,  Conriiia  osrumeui-» 
ca  ,  Epliesioism  ,  Chalcedonei\se  ,  &  subseqiientia  ^ 
in  quihus  ad  defiuieuda  fitiei  dogmata  siitis  esse 
putatum  est  auctoritatem  Patrum  tertii  ,  vel  quarti 
sascuU,  cum  primi  &  secuudi  tesiimouia  deessent» 
Sic  etiam  egit  Auf;ustinns  coutra  Pe^agianos,  alii- 
atie  Patres  ,  qui  haareseA  suc  tempore  exortis  vel 
ex  eo  solo  condetp.uandas  esse  censuerunt,  quod  do- 
ctrin£&  Patrum  superiocum  contrariae  essent  (b)  » 

456, 

morhuai ,  8c  hnnc  stiperstitionem  }  \\t  il?6  procaciter  lo- 
quitiir,  post  IV.  Sapciih  semper  \n  Ecclesia  Dei  vi~ 
guisse  ,  8c  adhuc  vigercj  tamqii  im  devotionem  non  so- 
Itim  licitam,  sed  ddmodnm  iitilem  ,  excepiis  paucis , 
qiii  post  \Ui\  teterrima  Liiilieri  ,  &  Calvini  temp"ra  , 
ncn  soliim  ah  Ecclesia  inllitante  in  terris  ,  sed  etiam 
ab  eadem  gloriosa  ,  &  regnante  in  coelis  liictiioso  schi- 
sinaie  divisi  snut . 

((>]  Hapc  se.ecta  Sanctomm  Patnim  teslimonia  T_yro- 
nibiis  suffic  re  po.ssiint.  Plnra  cuiiiencihus  ahunde  sa-, 
ti-faciet  co^MOM.ssimiis  l).  Ahhas  Jo.  Chryso.-tomiis  Trom-^ 
heJliiis  Congregaiioiiis  Caaonicorum  Hegiilarium  Rhe- 
nan=f>  iihi.stre  deciis ,  <{ni  hanc  de  cultii  Sanctonim  ma- 
teriain  ({iiinipjf  voliim.  in  ^-  '^-i  coinj>le.\iis  est  ,  ut  ni- 
hil  dcsiderandum  rchi|ueru  ^  tuin  eruditissuuus  ©jusdein 


I)E  CULTU  ET  INVOCATIONE  SANCTORUM. 


2G5 


4?G.  ObJ.  primo.  Saiicti  iion  simt  ubjpcliiin  no- 
Str;p  fidei  :  trgo  nec  |iosjuiit  isse  objertuin  uostrAj 
invocalioiiis ;  tUcente  Apostolo  KoM)aii.  X.  i^-  fjno- 
moilo  invocalnint  ,  in  qiiem  non  credidenint  ? 

457.  Resp.  pririio  ,  inale  Adversarios  abuli  ver- 
bis  Apoftoli  ,  qni  loqiiitur  He  fiik'  in  Jesmn  Cltri- 
slinn  ,  ipiae  siiie  iliibio  ejtis  invocalionein  pricre- 
ilere  ilebet  ,  ut  inde  eruaiit,  Saiictos  invocari  non 
posse  ,  nisi  &  ipsi  sint  iiostras  fidei  objertuin  . 
i>hri!,t(is  eiiini  est  a  nobis  invocniidiia  ,  nt  noster 
Fodeinptor ,  &  Medialor  ,  quod  ad  fidei  iiostras 
objectuin  immediate  pertinet  ,  e|nsque  invocalio 
Ijou  solutn  licita  ,  &  utilis,  sed  omiiino  praecepta 
est  .  Saiictoruin  aiilein  invoratio  licita  quidein,  & 
iitilis  est  )  lion  tamen  ab  Ecclesia  nr.-ecepta  .  In- 
supcr  «ain  aliquo  inodo  etiain  ad  lidein  |)ertinere 
])'ilavit  S.  Hieronymus  explicans  ea  verba  Panli 
ad  Philemonem  vers.  4«  seq.  Gratias  ago  Deo 
ineo  ...  audiens  cha^^itatem  tiiarn  ,  &  jidem  , 
(juam  habes  iii  Domino  Jesu,  &  in  omnes  San- 
ctos  ,  Ea  eniin  vult  eo  inodo  esse  intelligenda ,  ac 
illa  Exodi  XIV.  5i.  Crediderunt  Domino ,  &■ 
Mi)j'si  servo  efn^ ;  ut  nna  ,  eademque  credulitas 
referretiir  in  Moys&m  ,  &  in  Deuin  ;  &  siiniliter 
de  Sanctis ,  ut  quicumque  credit  Deo  ,  aliter  e- 
jus  Jilem  recipere  non  queat ,  nisi  credat  &  in 
Sanctos  ejus,  Et  certe  credere  unnsquisque  tene- 
tur  ,  bonum ,  atque  Wile  ^.sse  suppUciter  eos  (  Saii- 
ctos )  invocare  ;  a  Concilio  TridentiuoSess.  XXV. 
defiuitnin  fult  . 

458.  Inst.  priino  .  Haec  Concilii  Tridentini  de- 
jinitio  opponitnr  celebri  illi  l^auli  Apostoli  senten- 
tiae  I.  ad  Tiinotli.  11.  5.  Unus  Deus  ,  unus ,  C> 
Mediator  Dei  \  ©*  hominum  homo  Chrisius  /e- 
sus  .  Ex  quo  loco  non  cessant  Adversarii  clamare  , 
a  nobis  injuriam  Servatori  nostro  maximain  irro- 
gari  )  duin  Sanctos  veneramur,  nt  alios  noslros  a- 
})iid  Deum  inediatores;  nt  non  amplius  unus  sit 
MediHtor  noster  ;  cum  aliornin  Mediatorum  turba 
infinita  invito  Apostolo  invecta  fuerit  . 

43g.  Id  improbabat  oliin  eliam  S.  Angnslinns » 
qui  Lib.  II,  contra  Parmenianuin  cap.  8.  Tom. 
g.  expendens  landata  Apostoli  verba ,  Si  esset  ^ 
inquit ,  mediator  Pauius  ,  esserit  utique  ^  ceteri 
Aposioli  ejus  ,  ac  sic  muhi  mediatores  essent ; 
wc  ipsius  Pauli  constaret  ratio  ,  qua  dixerat  : 
Uiiu<;  Deus  ,  unus  &  Mediator  Dei  ^  &  hominum, 

460.  Resp.  cum  S.  Thoma  3.  P.  q.  a6.  art.  i. 
soliim  Christuin  esse  perfectum  Dei ,  8c  homiinnn 
Mediatorem  ,  qui  per  snam  mortem  humanum  ge- 
ruis  Deo  reconciliavil  ;  s^d  nihil  prohibere  ,  ut  a- 
liqni  alii  secundum  quid  dicantur  Mediatores  in- 
ter  Deum,  &  homines  ,  prout  scilicet  cnoperantur 
ad  nnionem  hoininiim  cum  Deo  dispositive ,  vel 
ministerialiter .  Sancli  igitur  sno  modo  dici  pns- 
suut  Mediatores  uoslri ,    oftereudo  Deo    pro  uobis 


inerittt  ,  qiiae  e\  Christi  gratia  ,  &  mediatioue  sibi 
COinpararunt  . 

4ui.  INec  alia  fuit  S.  Augnstini  nieiij  iii  loco 
objtcto.  Ibi  eniiii  confiuabat  Donatistas  docentes 
orationum  ,  atque  etiain  Sacrainentorum  ftficaci.un 
a  Ministrorum  sanctitate  pcudere  ,  qui  Mediatore* 
sunt  inter  pnpulnin  ,  &.  l)fum.  Hunc  illorum  er- 
rorem  imiltismodis  convellil ,  &  etiain  liac  ratione  , 
quia  Cliristus  ipse  u/iuy,  verusque  Mediator  est , 
Uiide  stiperius  dixerat  nnm.  1 5.  ,  eliainji  mahu 
esset  Episcopus ,  uou  ideo  tamen  populos  sollici- 
tos  esse  debere  ;  securos  enim  illos  facit  ScripiU' 
ra  ,  quce  ait  ...  Si  qnis  pccca^erit ,  advocaturrt 
hubemus  ad  Palrem  Jesum  Christum  justum , 
&  ipse  est  prnpitiatio  pro  peccatis  noslris ,  Qu« 
ralio  proI)at  quidem  ,  Jesum  Christum  es^e  natu- 
ra ,  &  olhrio  nostruin  Mediatorem  ;  non  autein  , 
Sanrtos  in  cuilis  iiou  ponse  suo  modo  pro  nobis  iiv- 
tercedere  . 

462.  Tantuin  vero  abest ,  ut  illornm  invocatio 
aliquain  Jesu  Christo  injuriain  irroget  ,  ut  potias 
infiuita  ejusdem  Mediatoris  noslri  merita  inagis  0- 
steudat ,  qnae  etiain  in  alios  Sanctos ,  tamquam  a 
capite  in  membra  derivantur  .  Sane  ,  iit  ibidem 
Sanct.  Doctor  aniinadverlit  ,  homines  omnes  im-i- 
cern  se  Commendant  orationibus  suis  ;  quem  ustim 
Protestantes  iu  Citholica  Ecclesia  edocii  etiani  posl 
schisma  retinuerunt ;  quin  tainen  propterea  vere- 
antur  ,  se  aliquid  de  Christi  meritis  detrahere:  ec- 
cur  autetn  id  timent ,  quando  invocaiitur  Sanrti  , 
servi  Dei  ,  amici  Dei  ,  filii  Dei  ;  &  quidem  sem- 
per  prr  merita  Jesu  Ghristi  ?  Unde  Ecclesia  onn;es 
suas  orationes  absolvit,  adChristum  nostrinn  nnuin 
perfectum  Mediatorem  confugieudo  :  per  Dominum 
nostrum  Jesum  Christum  ^c, 

465.  Neque  inutile  fuerit  ad  praecavendas  He- 
lerodoxorum  cavillationes  doctrinain  Concilii  Tri- 
deiitini  afferre  Sess.  XXII.  cap.  5. ,  ubi  de  Missia 
in  lionorein  Sanctoruin  ita  statuitur:  Et  quamvis 
in  honorem  ,  &  rnt-mn^iam  Sanctornm  }ionnul~ 
las  interluin  Missa^  Ecclesia  celcbrare  consue- 
verit ,  7io?i  tamen  illis  sacrijicium  offerri  docet  , 
sed  Deo  soli  ,  qui  illo'S  coronaiit  ;  urtde  nec  Sa^ 
cerdos  dicere  solet  :  offero  tibi  Sacrijicium  ,  Pe- 
tre  ,  vel  Paule  ;  sed  Deo  d^Horum  victoriis  gr-a- 
tias  agens,  eorum  patrocinia  imployat ,  ut  ipsi 
pro  nobis  intercedere  dignentur  in  cjelis  ,  quo- 
rum  memoriam  jacimus  in  terris  ,  H  is  auiht-uti- 
cas  nostrte  doctrinae  exposiiiones  si  atteuderent  Pro- 
testantes,  noii  amjilins  veterem  prjRdecessorum  siio- 
rtnn  cantilriiam  repeterent,  no»  pretium  Sanguiuia 
Christi  cxtenuare  ,  ipsiils  mediationem  evacnare  , 
&  idololatricum  culinn  revocare  . 

464.  Inst.  sccnndo .  Idem  Sancfns  Aiignstiinis 
laud.  loro  h.^Rc  verlia  addit  :  P-aquonullus  inter- 
pellat  ^  sed  ipse  pro  omnibus ^  hic  unus ^  verufque 

Me- 


Congregafionls  Canonicns  ,  qni  snb  adscititlo  PliilalethiS       cias  eglt  adversns  Joann.   Radolplii  Kieslinsii  exercita.' 
Ajjhobi  noinia«  prionun  qtiatuor  Dissertalioanm  vinJi-      tiones  Anti-Trombellianut . 


26^ 


DE  INCARIN".  SECT.  II.   DISS.  IV.    CAP.  XII. 


-Mediator  est  .  Si  ergo  Sanoti  ,  lU  nos  piUaiiins  , 
pro  oinuibns  interpellant ,  &  niillus  pro  ipsis  ,  & 
ilii  erurit  veri  iiostri  Mediatores  ,  quod  siue  inju- 
ria  Christi  dici  uon  potest . 

465.  Resp.  Saiictos  esse  suo  modo  nostros  Me- 
•dialores ,  ut  dictuni  est^  non  aulein  veros,  &  pro- 
prios  .  Et  quamquain  uunc  nulltis  interpetlet  pro 
ipsis;  tamen  duin  viverent ,  &  ipsi  siios  interpel- 
latore;'  liabuerunt ,  untie  generalis  illa  senteutia  S. 
Augnstlni  iis  adaptari  non  potest. 

466.  Inst.  lertio  .  Saiicti  non  audiiinl  preces  no- 
■stras,  i\cc  eas  cognoscere  possunt  .  Ecclesiastes  e- 
•niin  ]X.  5.  dicitur:  Mortui  nihil  noi-erunt  am- 
plius ,  Hinc  Sanctus  Gregorius  Nazianzenus  iu  O- 
•rat.  pro  Sancta  Gorgonia  sorore  sua  ita  dubitaw- 
•ter  eain  alloquebatur :  Si  tihi  aliqua  noitri  ser- 
inonis  est  ratio  ,  &  hoc  sanctis  animis  a  Deo 
■est  murius  ,  ut  talia  sentidnt ,  suscipe  hanc  no' 
strani  orationem  multorum  epitaphiorum  loco  . 

467.  Resp.  Quamquain  Sancti  a  nobis  distan- 
■tes  non  possint  per  se  ipsos  nostras  preces  audire, 
■nihl!  t;i'nen  [)rohibet ,  quiu  illas  cognoscant  vel 
'per  peculiarern  revelationein  ipsiu^  Dei  ;  vel  ,  ut 
^probabilius  vaietur,  in  Verbo  diviuo ,  in  quo  cer- 
lum  rst  eos  iUa  omnia  videre  ,  quss  ad  ipsos  per- 
tluent .  Sed  quidquid  de  hoo  sit ,  cum  Deus  vo- 
!uerit ,  Sanctos  a  nobis  coli ,  &  invocari ,  etiam 
rerte  voluit ,  ad  eorum  cognitionem  ea  omoia  per- 
venire  ,  quas  a,d  uobis  eorum  attectum  ,  ^  pAtro- 
cinium  conciliandum  agimus  ;  quocumque  tandem 
uiodo  id  fiat;  de  qua  re  suptrvacaneum  est  solU- 
■citius  inquirere . 

468.  Aliqui  Tlieologi  una  cnm  Hugone  a  S. 
Victore  huic  argumento,  quod  permagui  faciunt 
Protestantes ,  respondent,  Deuin  nostras  invocatio- 
■nes  Sanctorum  audire  ,  ac  eorumdem  Sanctorum 
meritis  moveri  ad  beneficia  ,  quas  Gptami>a  ,  con- 
ferenda  .  Quid  lahores  investigare  ,  inquit  laud. 
Hugo  Victorinu«  ,  quid  audiant ,  ^  quantutn  au 
■dfiint  Sancti ,  quos  oras  :  cum  ipse  Deus  auduit , 
propter  quem  oras  ?  Hiuc  illa  Ecclesi^e  oratio  ad 
omnes  Sanctos :  Trihue  quceswnus  ,  Domine  ,  o- 
-7nnes  Sanctcs  tuos  jugiter  pro  nohis  orare-;  & 
eos  clementer  exaudire  digneris  ,  per  Christum 
Dominwn  nostrum  ('i)« 

469.  Ad  Sancti  Gregorii  anctoritatem  resp.  par- 
ticulam  illam  si  non  esse  dubitativam  ,  sed  potius 
confirmativam  ,  quo  seusu  liaud  raro  lam  a  Scri- 
.ptoribus  Sacris  ,  quam  a  profanis  eam  usurpatam 
ilegimus ;  ut  cum  Apostolus  2,  ad  Thessalon.  1.  6. 


inquit :  Si  tamen  jusiuni  est  apud  Deurn  retri" 
buere  trihulaiionem  tis  ,  qui  i'os  tribulant^  ubi 
particula  si  idem  siguificat  ac  quandoquidem  justum 
est  &c.  Ceterum  S^tuctus  Gregorius  iu  Orat.  XXlV, 
de  S,  Athau^asio  ita  siiie  dubitatione  pronuuciat : 
/Ib  alto ,  recie  novit ^  res  inspicit  nostras  . 

470.  Obj.  secuudo  .  Origenes  Lib.  V.  contra 
GeUum  n.  5.  Toin.  1.  Verum  ^ngelos  ,  iuquit  ... 
a  tiobis  ifi^'Qcari ,  recta  ratiu  non  patitur  ,.,  Ut 
Angeli  aobis  propitii  sint ,  nostrique  gratia  omnia 

Jaclant ,  satis  est ,  si  quantum  per  humance  na- 
turce  vires  licet ,  erga  Dewn  ita  simus  affecti  , 
ac  illi ,  &  quae  sequuntur  .  Si  autem  Af)ge'os,  qui» 
bus  uostrum  custodia  commissa  est ,  invorare  uou 
licet .,  multo  miiius  licebit  iuvocare  Sanctos  . 

471.  He9(K)ndet  Pet.  Dan.  Huetius  in  Ongetiia- 
nis  lib«  %,  q.  V.  ^.  56.  ,  variam  ,  &  parum  cou' 
stantem  fuisse  Origenis  de  Angelorum  invocatio- 
ne  loqueudi  rationem ;  omnibus  tameu  perpen- 
&is  videri ,  eum  dumtaxat  voluisse ,  non  eo  ino- 
do  esse  invocaudos  Angelos ,  quo  iuvocatur  Jesu» 
Christus  noster  summus  apud  Deuin  Mediator  ;  ut 
proinde  nou  ipsam  Angeloruin  invocationem,  sed 
solummodo  iuvocatioiiis  modum  condemnet  .  Libro 
enim  VIll.  contra  Celsum  u.  iS.  Celso  obiiciea- 
ti  ,  quod  non  Denrn  solum  ,  sed  etiam  cjus  nii- 
nistros  cotendos  esse  sentiamus  ^  ita  respondet  : 
,,  Si  in*«llexisset ,  quinam  siut  post  Dei  L^nigeni- 
j,  tum  vere  Ministri  Dei  ,  nt  Gabiiel ,  Michael  , 
„  &  alii  Angeli  ,  atque  Arcliangeli  ,  &  eos  colen- 
„  dos  esse  dixisset.,  fortasse  repurgatis  ,  cuin  si- 
„  guificatioue  illius  vocis  colere ,  tum  ejus  ,  qui 
,,  colit ,  ofliciis  ,  hoc  loco  pro  rei  momeuto  a.liu- 
,,  lissem  ea  ,  quae  de  hoc  argumento  as^equi  iii- 
„  tellectu  potui  &c.  "  Hujus  teslimonii  vim  Dal- 
laeus ,  ejusque  Symmistse  frustra  elevare  conai]- 
tur ,  quasi  Origones  ibi  de  cultu  tantuin  civili  , 
non  aulem  de  religioso  locutus  fuerit  .  Frustra  iu- 
quam  ;  de  cultu  enim  loqviitur  ,  qui  dseinonibus 
ix\)  idololatris  exhibebatur  ,  utique  religioso  ,  seu 
potius  superstitioso  ,  quem  repugiuri  volebat, 

472.  Alios  etiam  Origeuis  locos  in  promptu  est 
ex  ipsius  Hoin.  1.  in  Ezech.  n.  7.  ,  ubi  ita  Ange- 
luiu  tutelarem  invocat :  Veni ,  Angele  ,  suscipe 
sermonem  coiiycrsurn  ab  errore  pristino ,  a  do~ 
ctrina  doemoniorwn^  ab  iniquitate  in  allum  lo- 
quente  &c.  Qnein  locum  sibi  omuino  adversum 
esse  Heterodoxi  sentientes  ut  spurinin  rejicere  co- 
nati  sunt ,  quia  graeca  illius  Homiliae  exemplaria 
desunt .  Sed  cum  versio  latina  sit  Hierouymi,  j}oa 

si- 


(a)  Qnainqtiiin  ego  certnm  jiiillco,  Sanctos  in  Verbo 
oinnia  nostravidere  ,  t{U3»  ad  ipsos  pertinent  ;  qii«  sen- 
tentia  pst  etiam  Sancti  Gregorii  Piq)«  Lib.  XII.  Mora- 
lium  cap.  14.  j  «am  tamen  ad  fideni  pertinere  non  di- 
co  .  Ext.it  en'tn  jndicinin  AcadeinivB  Diiclensis  die  12. 
IVlaji  1035.  ,  'j'w  rogata  ,  „  titrum  sit  credendnm  fide 
j,  Catliolica  ,  Sanctis  innotescere  oinnes  preces  nostras 
i„  ad  cos  directas  5  aiit  utriiin  lioc  ipsnm  sit  absolnte 
^,  necessarium  ad  fidem .,    Sc  .pra&im  invocationis  Sa»- 


„  ctornm  ,  nt  sit.  salntaris  ?  "  ResponJit  negative  .  Idem 
post  Maoistnirn  sentenliarum  docneriint  dno  ilhistres 
Patres  ,  &  Episcopi  Petrus  ,  &  Adrianus  de  Wallein- 
burcli  T.  11.  Controv.  Lib.  XII.  Tract.  IV.  cap.  17.3  & 
"Franc.  Veronins  in  Resula  Fidei  Catholica  ^.  9.  Jac. 
.nutem  Ben.  Bossnetns  in  Exposit.  Doctrin.t  Ecclesi^ 
Catholica  ^- 4-  observat,  niliil  ab  Ecclesia  fuisse  defi- 
nitum  de modo  j  yuoSanctis  nostrffipreces  innolescaDt. 


DE  CULTU  ET  INVOCATIONE  SANCTOKUM 


265 


sine  temeritate  illorntn  vfrboriun  fides  iii  (liibiuin 
revooari  potest ;  pr.fcipiie  ctiin  totiis  coiitextiis  , 
atqiie  illiiis  Hoiniliae  scopiis  iiiire  ciun  allatis  ver- 
bis  conspirent ;  agebat  eiiiin  ilji  Origeiies  tle  tiitc- 
laribus  Aiigelis  ;  &.  alloqnens  Paf^aiuiin  coiiversiiin 
ad  fidein  :  Tu  heti ,  iiKjuit,  suh  ilcfinonio  eras  ^ 
hodie  sub  Angelo  .  Sed  de  Origenis  ineute  consii- 
latiir  laiidatus  siiper  Huetius  . 

473.  Dices  .  Antiqua  Ecclesiae  doctrina  semper 
fnit  ,  preces  nostras  ad  Deiiin  Fatrein  dirigere  ju- 
xta  forinulam  a  Jesu  Christo  Doinino  nostro  iii  ()- 
ratione  Dominica  prfl^scriptain  ;  nbi  imlla  est  ineu- 
tio  invocatioiiis  Sanctorum  .  IJnde  S.  Cyprianns  in 
Tract.  De  Oratione  Vomini  :  AUter ,  iiiquit  , 
crare ,  quam  nos  j  Filius  hic  docuit ,  non  igno- 
ranliam  sohim  esse ,  sed  culpam  :  non  ergoSan- 
cti  invocauJi  sunt . 

474«  Resp.  Si  nlla  esset  hujns  argumenti  vis  , 
nec  Christuin  Jesuui  MediatoiTin  invocare  liceret; 
cuin  ejusdem  mentio  in  Oratioue  Dominica  non 
fiat.  Coatinet  igitur  illa  oratio  ,  oiniiium  praestan- 
tissiina  ,  ea  ,  de  quibns  Deuin  Patrem  orare  debe- 
inus  ;  sed  non  excludit ,  qiiin  ad  ea  ipsa  obtinen- 
da  intercessionem  Angelorum  ,  atq^ue  Sanctorum  , 
impriinis  vero  Domini  Nostri  JesH  Christi  ,  adhi- 
beanius  ,  nt  preces  nostrae  Deo  Patri  gratiores  fiant . 

475.  Dices  secundo .  Patres  saepe  nos  inonent , 
nt  nostris  orationibtis  ,  bonisqitu  operibus  stadea- 
imrs  Denm  nobis  propitium  reddere  ;  non  antein 
alioruin  patrocinio  confidamus  .  S.  Hieronymus  ex- 
plicans  ilia  verba  ad  Gal.  VI.  5.  Unusquisque  o- 
nus  suum  portabit ,  iis  doceri  inqnit  „  dum  in 
„  praesenti  saeculo  sumus  ,  sive  orationibus ,  sive 
„  consiliis  ,  invicem  posse  nos  coadjuvari.  Quuin 
„  auteni  ante  tribnnal  Christi  veneriinus ,  non  Job , 
,,  ndn  Daniel ,  nec  Noe  rogare  pojse  pro  quoquam  , 
„  sed  uuumquemque  portare  onus  suum  .  "  Et  S. 
Hilarius  in  Coinment.  ad  cap.  XXVif.  Matth.  n. 
5.  ex  parabola  decem  Virginiira  iufert  ,  alienis  o- 
peribus  ,  ac  meritis  neminem  adjuvandum  ,  quia 
unicuique  lampadi  suce  emere  oleurn  sit  necesse. 

476.  Resp. ,  loqui  hos  S.  Patres  non  de  liac  vi- 
ta  ,  in  qua  &  ipsi  docuerunt ,  CaBlitum  precibus , 
&  patrocinio  nos  jnvari  ,  ged  de  aliavita  post  nior- 
teui ,  in  qna  cerluin  est  ,  nos  nounisi  ex  nostris 
bonis  operibus  esse  judicandos,  ac  condigno  prae- 
mio  donandos .  S.  Hieronymus  interprete  uon  in- 
diget ,  cum  loquatur  de  temjiore  ,    cum  ante  tri- 


bunal  Christi  yenerimus  i  &  expresse  dicat,  in 
prwsenti  soeculo  nos  posse  orationibus  aliorunt 
adjuvari  .  1'ariter  S.  Hilarius  parabolam  Virgi- 
nuin  proseqnens  subdit  :  Et  quia  jam  puenitentice 
nullurn  est  tempus  ,  fatucK  occurrunt  &c,  Ccte- 
ruin  orationes  ,  Sc  patrocinia  Saitciormn  iioii  ad 
lioc  nobii  pro^unt,  nt  de-.ides  sinius  ,  &  inopero- 
si  ;  sfd  ad  hoc  ut  per  bou  i  opera  «atagainus  cer- 
tain  noslram  electioiieni  facere  ;  px  nostris  autcm 
operihus  jiidicuuli  nticjue  suinus  ;  sed  ad  bona  ine- 
rita  coinparanda  Sanctoruin  etiam  precibus  adju- 
vair.ur . 

477.  Ob.  nhiino.  In  antiquis  Jjiturgiis  S.  Ja- 
cobi  ,  S.  Marci  ,  S.  Jo.  (]hryso«it.  ,  aliisque  ora- 
tiones  inveninntur  prn  Sanctis  ipsis ,  imnio  &  pro 
Deatissima  Virgine  Maria  :  igitur  veteribus  Cliri- 
stianis  persuasnin  erat  ,  Sanctis  prodesse  nostras  o- 
rationes  ,  nou  autem   nobis  oratioiies   illorum. 

47B.  Hesp.  In  Sacriricio  Mi>s<-e  coininemoratio- 
nein  fieri  &  Sanctorum  ,  quos  scimus  gloriosos  in 
caclis  regnare  ,  &  aliorum  defMiictoruin  ,  dc  quo- 
ruin  sorte  incerti  suinu-s  ;  sed  diversa  ratione .  Pri- 
mis  gratulamur  de  caslesti  pr.Tinio  jain  consecu- 
to  ,  alii^  autem  precamur  a  Dpo  requiein  ,  S:  bea- 
titudinem  .  Cum  sacrijicia  ,  inq-ut  S.  Auguslinu* 
in  Enchiridio  cap.  iio.  sive  altnris  ,  sive  qua- 
rumcumque  eleemosynaruni  pro  baptizatis  omni- 
bus  dejunctis  offeruntur  ,  pro  valde  bonis  gra- 
tiarum  actiones  sunt ,  pro  non  valde  bonis  pro- 
pitiationes  sunt .  Atque  eodem  S.  Augustino  teste 
Senn.  CXLIX.  de  J-  drbis  /Iposioli ,  an;iqua  Kc- 
clesia  Mirtyrum  ,  de  quorum  corona  jain  ccrta  e- 
rat  ,  non  propitiatoriam  ,  sed  eucharisticam  ,  (ir 
gratulatoriam  faciebat  inentioiiein  :  injuria  est  e- 
nim  ,  inquit  S.  Pater  ,  pro  Martyre  o-are  ,  CU' 
jus  nos  debemus  orationibus  commendare  , 

479.  Sane  in  vetusta  iila  Liturgia ,  quae  Jacob» 
adscripta  fnit ,  ita  habetur  :  Sanctissimce  ,  invio- 
latce  ,  gloriosissimce  ,  beiiedictce  Domince  nostroe 
Dei  genitricis  ,  O"  semper  Virginis  Marice  ,  r> 
omnium  Sanclorum  ,  ac  Justorum  memoriamja' 
ciamus  ,  ut  precihus  ,  ac  interc.essionibus  ipsorum 
omnes  misericordiam  consequamur  .  lu  Liturgia 
aiitein  S.  Jo.  Chrysostomi :  Jn  honorem  ,  &-  rne- 
moriam  superhenedictce ,  &•  gloriosce  Domince 
nostrce  Dei  genitricis  ,  &  semper  Virginis  Jh/a- 
rice  ,  ejus  intercessionibus  susr.ipe  Domine  sacri- 
Jicium  hoc  in  supercceleste  tuum  Jlt-<ire  (n). 

CA- 


(rt)  Atqiie  li^c  de  Sanctornm  Invocitfone  siiflfloere  pos- 
sun6 .  Ad  tollendam  niliiiominiis  oinnein  c»Iiiinniandi 
ansam  ea  snbnectimus  ,  t[ii«  Catechismiis  Rcm.iniis  lu- 
bet  P.  IV.  cap.  6.  „  Gontngimns  ad  aiixilia  Sanctonim , 
„  qni  in  coelo  siint  ,  qiiibns  etiaUi  jrreces  esse  tacieh- 
„  das  ita  certnm  est  in  Ecclesia  Dei  ,  ut  piis  7inlla  de 

„  eo  dnl)itatio  possit  accidere sed  nt  toll.rtiir  oi-miis 

,,  error  imperitoriim  ,  operae  pretinm  crit  (loccre  fiile- 
j,  lem  populiim  ,  (jnid  intersit  inter  lianc  invoc.-.ndi  ra- 
„  tionem  .  Non  enim  eo  modo  Deiun  ,  &  Sanctos  im- 
„  ploramns  :  Nam  nrecamnr  Denm  ,  nt  ipse  vel  bona 
Gazzaniga  Theolog.  Tom,  V, 


„  det  ,  vel  ll])erct  a  malis ;  a  Sjnc'ti's  .iiUem  ,  qniA 
„  grnliosi  siint  .Tpnd  Deiini  ,  pctimns,  iit  nostri  patto- 
,,  cifiinm  siiscipinnt  ,  iit  nobis  a  f)eo  iinpeireot  ea  > 
,,  cjiiornin  indigeiniis  .  Hinc  diias  .iiHiibemMS  preoantli 
j,  tbrmiilas  ,  Tnodo  ditferentes  ,  ad  Deiiin  enim  j^rjprie 
,,  diciiniis  :  Miserert  nobis  .  Amli  nos  ;  ad  Sancliim  , 
,,  orn  prd  nobis  .  i^iiaincjMafii  licet  etiaw  aba  qiM(!jin 
,,  ratione  petere  a  Sanctis  ipsis  ,  nl  nostri  misere.-»ntiirj 
,,  snnt  cnim  maxime  misericonies  .  Itafjiie  prec.iri  jios- 
,,  siuniis  cos  ,  iit  conditionis  nostr»  miseria  jiennoti  j 
,,  sua  nos  i^w\  Deiiin  gratia  ,  ac  dcprecatione  jiivent. 
54 


266 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  IV.  CAP.  XIV. 


CAPUT  XIV. 


De  Cultu  ,  &"  imotatione  Beatissiince 
Dei  Genitricis  Marioe  . 

/y^o.  XJistinximns  siipra  diiplioem  SiUJCtoriim 
'ciiltuin  ,  scilicet  dulice  ,  &  hjperdulice  ;  iion  qiu- 
dein  seiisu  graininatico  ,  sed  theologico  ,  qnatemis 
hyperdulice  nouiine  iutelligitur  adoratio  qucedam 
■prcecipua  ,  quoe  uni  ■Beatissimce  Virgini  Marice 
exhihetur  ,  propter  eximiani  excellentiam  ,  c/uce 
super  onines  Sanctos  illi  competit  ,  &  quiin  im- 
pio  ,  sed  irrito  conatu  Heterodoxi  qtiidam  illi  eri- 
pere  tentaut ;  coutra  quos  sit 

TROPOSITIO . 

Beatissimce  Marice  Virgini    debetur    cuiius   spe^ 
cialis,  qui  a  Theologis  vocatur  hj'perdullce, 

481.  Jl  rob.  primo  ex  Sauctis  Patribus  ,  qui  Bea- 
tjssimae  Virginis  excellentiam  magnificis  verbis  ex- 
toUunt .  Irena3us  Lib.  V.  cap.  19.  autilhesiin  po- 
nit  ,  &  longo  sermone  proseqiiitur  inter  Evam, 
per  qunni  adstrictwn  est  rnorti  genus  humanum^ 
&  Mariam  ,  per  cujus  obedientiam  virginalem  so- 
lutum  est .  Hunc  autem  Irenaei  locirm  S.  Augu- 
stinus  attulit  ad  adstruenduin  peccatuin  originale 
Lib.  I.  contra  Julianum  c.  5.  Atque  eadein  aiiti- 
thesi  Tertullianus  in  Libro  de  carne  Christi  cap. 
17.,  aiiique  postea  usi  sunt ,  ad  Mariae  latules  ce- 
lebrandas .  • 

482.  Multa  de  cuitu  ,  &  itivocatione  Sauctissi- 
Miae  Virginis  habet  S.  Ephrem  Syrus  in  Sermone 
de  ejusdem  laudibns  ,  inquiens  :  Sub  tuum  prce- 
sidium  conjugimus  ,  o  Sancta  Dei  genitrix .  Sub 
nlis  pietatis  atque  misericordice  tuce  protege ,  & 
custodi  nos  &c.  &c. 

485.  S.  Epiphanius  ,  qui  idololatricam  "Mariae 
adorationem  iu  Haereticis  Collyridianis  saepius  con- 
demnavit  (a)  ;  ceteris  tamen  Sanctis  Mariam  Ioti- 
ge  anteponendam  dicit ,  ob  cosleste  illud  niyste- 
rum  ,  quod  in  ejus  utero  perjectum  est .     Et  in 


35  Qno  loco  illiid  rnaxlme  cavendiun  est  oniniljiis  ,  Tie 
3,  qtiod  Dei  propriiiin  est  j  cui({iiain  practered  tribiiant : 
j,  iinino  vero  cmn  ad  irnaginem  Sancti  aliciijtis  (pii 
3j  Dominicam  orationem  proniinciat  ,  ita  tniR  -Eentiat , 
3)  se  ab  illo  petere  ,  iit  seciun  oret  >  sibi((iie  postnlet  , 
),  f  a  }  qnce  Doininicae  orationis  formiila  continentnr  ,  Sc 
}}  siii  denlqtie  slt  interpres  ,  ac  deprecator  ad  Denm  , 
3,  nam  eos  lioc  fiingi  bfficio  docuit  S.  Joannes  Apoca- 
3}  lypsis  cap.  VIII.  " 

Ex  bac  Catechismi  doctrina  apparet }  injnste  omni- 
Do  a  DallaeO}  aliisque  sirnilibiis  hypercriticis  alicpias 
precandi  formulas  }  qulbus  priina  fronte  videtur  invo- 
«ari  Sanctos  tamqnain  auctores }  &  datores  beneficio- 
rum  }  quae  ex  eoruindem  intercessione  a  Deo  accipi- 
mns }  ut  sunt  ea  verba  hymui  ^fe  Maris  Stella  ad 
B.  Virginein  directa  :  Soli>e  vincla  reis  ,  profer  liirnen, 
decis  ,  nos  culpis  soliitos  mites  /ac  Cr  castos  ;  neque 
enlm  allud  a  B.  Virgine  implorainus  ,  (piam  ejus  pa- 
4rocInium  ,   8f,  intercessioDem ,  ia  eedein  hymiio  e«n- 


praeclara  illa  Oratione  de  laudibus  Maricf!  nihil 
praetermisit  eoruin  ,  qnes  ad  ipsifs  pracconium  de- 
vota  eloquentia  illasuggerere  potuit }  quaeque  inte- 
gra  ,  si  fieri  posset,  exscribenda  foret  . 

484.  iSeque  Grascis  in  celebranda  dignitate  Ma- 
riae  cediint  Patres  latini  .  S.  Ambrosius  Lib.  II. 
de  Virginus  cap.  "ir.  Quid  nobilius  ,  inqnit,  Dei 
matre  ?  Quid  splendidius  ea  ,  quam  splendor  e- 
legit  ?  &c.  ,  ubi  praecipuas  ejus  virtutes  breviter 
quidem  ,  -sed  eieganter  enumerat  .  Et  S.  Augusti- 
luis  in  "Lib.  De  sancta  virginitate  c.&.  Toin.  VL 
Mariam  appell  it  non  solum  matrem  Dei  ,  sed  e- 
tiam  matrem  Cliristianorum  ,  quia  cooperata  est 
charitate ,  ut  Fuleles  in  Ecclesia  nascerentur  ^ 
qui  ilUus  corporis  rnembra,  sunt :  corpore  vero 
rnater  ipsius  capitis .  Si  autein  sanctis-sima,  illa 
A^irgo  est  nostra  mater  -spiritualis  ,  eccur  a  nobis 
omtii  honornm  genere  colenda  noa  erit ,  &  in  no- 
stris  necessitatibus  invocanda  ? 

485.  Certatim  postea  Virgini  sacratissimae  enco- 
mia  texuerunt  subsequentes  Patres  ,  Hildephonsus 
Toletanus  Arcliiepiscopus ,  S.  Petrus  Damiani ,  S. 
Anselmus,  ac  praecipue  iilius  devotissimus  S.  Ber- 
jiardus ,  cujus  iiia  praeclara  vox  fuit  in  Serm.  de 
ejus  nativitate  :  Totis  ergo  medullis  cordium ,  to- 
tis  prcecordiurn  affectibus ,  &  votis  omnibus  Ma- 
riam  venerare  ,  quia  sic  est  voluntas  ejus  ,  qul 
loiwn  nos  habere  voluit  per  Mariam  .  Et  Serm. 
IL  in  Festo  Pentecostes  ea  verba  Cantici  Maiiani, 
Beatam  ?7ie  dtcent  omnes  generationes  ,  hac  pa- 
raphrasi  illustrat :  Ex  hoc  Beatam  te  dicent  o- 
mnes  generationes  ,  quce  oJtinibus  generationibus 
vitam  ,  &  gloriam  genuisti .  In  te  enini  AngelL 
lcetitiatn  ,  justi  gratiam  ,  peccatores  veniam  in- 
veniunt  in  ceternum .  Merito  in  te  respiciunt  o- 
culi  totius  creaturce  ,  quia  in  te  ,  O"  per  te  ,  €9* 
de  te  benigna  manus  omnipotentis  quidquid  crea- 
verat  ,  recreavit  . 

486.  Horiun  ,  aliornmque  similium  praeconio- 
runi  ratio  potissima  fuit  plenitudo  gratiae  ,  quaiu 
Virgo  a  Deo  prae  ceteris  Sanctis  consecuta  est  : 
5,  Quando  enim  ,    inquit  Angelicus  5.  P.  qu.  25. 

„  art. 

dem  Sanctissimam  Patronam  nostram  ita  rogamus  :  Bo- 
na  cnncta  posce  ■■  snmat  per  te  preces  ,  qni  pro  nohis 
natns  tnlit  esse  tnns  ,  qulbus  solis  ,  si  aiia  deessent  , 
satis  oslenderetur  discrimen  ,  quo  Denin  rogarnns  ,  ut 
oniniuin  bonorum  auctorem ,  &  datorem  ,  ec  B.  Virgi- 
nem  qiifle  eadem  ])ona  poscit ,  ac  noLIs  iinpetrat .  Sed 
hac  de  re  praeter  ceteros  copiose  egit  vlr  de  coltu  San- 
ctorum  optime  meritus  Jo.  Chrysostortius  Tromljelli  ira 
quinque  vol.  in  4-  de  hoc  argumento  editis  ,  &ejusdern 
Apologista  Philalethes  Aphobus  in  Vindiciis  adv.  Jo. 
Rudulphum  Keslingium  Bononi*   i^Sr. 

(a)  CoIIyridianorum  h^resis  prodiit  Sa>cul.  IV.  ia 
Arabla  ,  ita  dicta  ,  quod  Conyridem  panis  ,  seu  pla- 
centam  B.  Virgini  MoriaB  per  inulieres  offerebant ,  tam- 
quam  Deae ,  cujus  Sacerdotes  ex  femineo  sexu  elige- 
Lantur .  Hanc  stultam  sui  saeculi  Sectam  confutavit  S. 
Epiphanius  H.Teresi  LXXIX.  ,  ostendens  ,  Mariam  ado- 
randam  non  esse ,  sed  honorandam  .  Nonoretur  ,  inrpiit , 
Maria/  Pater  vero ,  Ftlias ,  &  SpiritusSanctus  adorentnr , 


„,  arl.  5.  aHquul  magis  appropinqiiat  prinripio  in 
„  qiiolibet  g^euere  ,  tauto  iiiagis  parlicipat  erf»ctiiiii 

„  iljiuspriiicipii Cliristiis  aiitfin  est  principiiiin 

„  gratioQ  ,  seciiijdiiin  diviijitatfiii  qnideui  auctorita- 
j,   r/re  ,    seciiiidmii   luiinanitateiii  vtTO  i/i^/ruwe-n^i- 
,,  Uter .    Unde  &  Joann.  I.   17.  dicitiir:     Gratia, 
„  &  itritas  ptr  Jesutn  facta  est  .     Heata  aiitem. 
j,  Virqo  Maria   propinquissiina  (JlHislo  fiiit  seciin- 
55  duin   hninanain  uatiirani  .     Et  ideo  prae  ceteris 
„  niaiorcin  debiiit  a  Clirislo   gratiac  pleuitiidiuein, 
obtinere  "   (/')  . 

4B7.  Obj.    Niisqnuin     legimns ,.    a  Jnd<T;is,    vel 
Oenlilibiis    fnisse  Christianis  objectnin   Ijeatissiin.-e 
Virginis  ^Vlariae  cidtuin.  Celsns  acerriiniis ,  si  qiiis 
alins,    ChristiauaB   Heligiouis  hostis ,     Jiulnsuin   in- 
dncit  (  apud    Origenein  Lib.  I.    nnin.  28.  )  Jesu 
exprobranlein ,  quod  e  vico  Judaico  sit  ortus ,  at- 
que  ex  rnatre  indigena  ,  <>  paupercula  ,  nendo- 
c/ue  victum   quceritante  ......  guod  hcec  a  conjuge 

extrusa ,  G)*  vagata  turpiter  clanculario  partu 
Jesum  edidtrit ,  quodque  is  propter  paupertatem 
in  JEgypto  mercede  operam  suam  locans ,  ibi 
arcanas  quasdam  artes  ,  quas  Aigjptii  magni 
cestimant  ,  didicerit ,  &  postea  in  patriam  re- 
yersw!  tantwn  se  propter  illas  artes  extulerit  , 
ut  etiam  se  Deum  appellaret .  Has  horrendas  Cel- 
si  blasuheinias  refereiis  Origenes  Lectorem  ita  pru- 
deuter  inonebat:  Nonne  tibi  9ideris  audire  eos , 
qui  injuriis  quosdam  in  triviis  lacessant ,  nulla 
habitii.  honesti  ,  ^  decori  ratione  ?  Ubi  tamen 
Gelsns  nostris  non  exprobrat ,  quod  talem  vilissi- 
main  foeminain  (  ut  ille  blasphemabat  )  veluti 
qnaindain  Deain  honorarent,  iion  utique  praeter- 
missiirus,  si  is  ,  qui  nunc  ?>,  Virgini  cullus  ad- 
hibetnr  ,  tuuc  in  uju  fuisset  . 

488.  Hesp.  primo  ,  Origenem  snblimem  Beatis» 
siinac  Matris  Dei  digiiitatem  eo  loci  minime  reti- 
cuisse  ,  quae  cansa  est  peouliaris  illius  hyperduliae 
cnltus  ,  quem  ipsi  tribnimus  :  deiude  ejnsdem  vir- 
gineuin  conceplnm  ,  &  partum  ex  Isaiae  vaticinio 
expnnit ,  &  vindicat  :  uude  iternin  maxiina  resul- 
tat  Mariae  lans  ,  &  gloria  .  Qnod  vero  iiihil  Cel- 
su.s  dt',  Mariie  Virgiris  cultu  objiciat,  hccc  fortas- 
se  caiisa  fuit ,  qiiod  illuni  ignoraret ;  neque  euim 
iiiis  primis  p^-rsttcutiouuin  temporibus  omnia  ,  quaB 

(//;  Mttlto  p]tira,  ^'  ctl.un  inaiori  en«rgia  express.i 
Sanctonirn  1'atniin  j  Doctornm  Scliolasticortiin  ,  ac  [xr*- 
cipiie  ?/lystlcoriim  testiinonia  aditiici  potinsEont  ,  scil 
iDOiIii.s  .iiJhibtfndns  e&t .  Neqne  ctiam  oiunia  ad  litteram 
probari  jj.ossnnt  j.  «jn.T  in  bndein  M.  Virgitii.s  al!i|iii 
tain  veteres  ,  ijiMm  recentiores  ex  iin|)eiii  ijnoilarn  pie- 
Inti.s  orotiiIe<*iint  ,  ipi«>qiie  liypcrcriticis  Join.  I),>ll*o, 
Andrc«?  Hiveto,  aliiscfne  Higininachis  sloinachnm  ino- 
vertint  ,  neijne  a  nobi.s  dclcndi  possnat  ,  nisi  aiihihita 
m^iltj  caiilione,  ac  Iwiiiyna  interpretatione  ,  ipia  ad 
rectiiin  Sc  orlhodo.^tirn  sensnm  redncanturi  pr*  ociilis 
hahtnJa  est  anrea  illa  S.  Bernanli  senteijtia  in  epist. 
CLXXIV.  ad  Canonico.'.  Ltigdnn  .  At  oalde  Iwnurundci 
ttSt  ,  inqiiit  ,  Mater  Domnn  .  Jiene  admunes  ;  sed  ho- 
nor  re^m^  judiciuin  dtligit  .  f^tr^o  re^ia  fulso  non  e- 
^ei  hvnore  ,  veris  cuinulata  honoruin  ttlults  C^c.     Hiac 


DE  CULTU  B.  M.  V..  16-] 

in  occnltis  Christianortim  conv*>ntibns,  qnos  ad  Clhri- 
stiiin  Doininuin  ,  ejiisquK  inatreni  coleiidam  ha- 
bebaiit  ,  Oeniilibns  nuta  eraut ;  sed  inulta  ex  tuuc 
iisiiata  Disciplina  arcani  eosdem,  caiite  ceiabant  . 
Ctijns.  dikcipliure  testis  est  ipse  Origenes.  Lib.  L 
nnm.  7.,  ubi  fatetur  ,  quaedain  esie  iuChrisliaiia 
dortiu.i  reconditiora  ^  nec  oinnibus  retecta  ...  quae 
profinis ,  nec  purgatis  aunbus  tutum  non  erat 
cornmittere  . 

4Bq.  lust.  Neqne  ipsi  primi  Ecclesi.«  Patres  a- 
liquid  novi«se  videntur  de  siiinmo  illo  hyperdnliae 
ciiitu  ,  quo  iios  Mariam  Virginem  honuraudam 
fsse  ceiisemus .  Nam- S.  Irenasus  ,  tk  'iVitullianus 
iiiliil  prorsus  de  eo  inemoraut  in  loco  mixime  op- 
portniio  ,  ubi  scilicet  Val^.-nliniano»  hap.relicos  op- 
pugnabant  ,  qui  Jesuin  Chrislum  aliqnid  de  Maria 
Virgine  assumpsisse  negabant  ,  ad  eos  autem  re- 
f(.'!!t;ndo9  opportuuissimnm  certe  videbatur  ,  publi- 
cum  ,  &  uuiversalem  illius  cultum  commemorare, 
non  alia  de  cansa  ipsi  a  fidelibus  oblatum  ,  uist 
quia  fuit  vera  &  immaculala  Christi  inater . 

490.  Resp. ,    uegando    aliquam    futuram    fuisse 


hnjns  nniversalis  Mariae  ciiltus  viin  &  etficaciam 
ad  conviucendos  haereticos  Valentiniauos.  Qaeinad- 
modum  enim  aliis  argumeutig  mnlto  gravioribus  , 
quae  ad  probandam  veram  Christi  Nativitatem  ex 
Virgine  Maria  ex  Scriptura  ,  &  Patrtun  tradilione 
afferebaiitur  ,  procacilcr  ,  &  obstinatissime  resi>te- 
bant  ,  ita  multo  au  lacius  refragati  fuissent  alleri 
argumento  ,  utut  eriicacissimo  ,  quod  ex  cultu  B. 
A''irgiuis  repeli  potnisset  .  Simile  exeinplum  ha- 
beinus  in  Patribus  Ephesinis  ,  qui  contra  Nestoriuin 
subiiniem  illain  geuitricis  Dei  diguitatem  oiniii  ar- 
gumeutorum  geuere  vindicarunt ,  quiu  tameu  ali- 
quid  de  cultu  ,  quo  palam  ,  &  ubiqne  eo  .sat!cuIo 
Maria  a  fidelibus  houorabatur  ,  aliquid  aiferreut , 
Stid   haEC  pro  uostro  inslituto  sutKciant  . 

491.  Tauluin  adjicere  liceat  devotam  illam  ad- 
spirationem  ad  Mariain  ,  qua  S.  Bernardus  Ser- 
mouem  sunm  secundum  de  Adventu  Domini  con- 
clusit ,  dicens:  Sed  jam  advertistis  ,  nisi  fallor  ; 
quoniam  Virgo  regia  ipsaest  via  ,  per  quain  Sal- 
vator  advenit  ,  procedens  ex  ipsius  utero,  tam- 
quam  sponsus  de  thalamo  suo  ....  Studeamus  & 
nos ,  dilectissimi,  ad  ipsum  per  eam  ascendere, 

qui 
etiam  non  paiici  libri  ,  imagines ,  ninnismala  ,  &  alia 
heteroolitae  ciijiisclatn  devotionis  signa  Ecclesiae  oracii-- 
lo  tlaiunari  meriieriint  ,  iit  Elucidaniuin  Deipartt  Jo. 
Bapt.  Poia  ,  &  cetera  ejnsdem  aiiotoris  oj>era  .  C)inni-. 
no  liac  in  parte  leoendus  est  jienloctiis  Tlieoplulus  Rai- 
nandiisin  Dipticis  Marutnis  j  cnjiis  senientiam  ile  vitando 
nimio  (jiiodaiu,  ac  plane  siiperstitio.so  M.iri,^  ciiltii  am- 
l>abiis  tilnis  ainpkxiis  est  laiulati.<>simits  1).  Joann.  Chrv- 
sostojn.  Trombrlli  in  sno  opere  De  /Itarix  Sanctifsirn^ 
i>ita  ,  <tc  gestis  8cc.  Torno  V.  P.  II.  Diss.  ^.  contra 
Bened.  i^lazzain  ,  'jni  in  Caiisa  intmaculutt  concepnonis 
Scc.  Lainpridiiirn  rritaninm  (  sen  celebrein  Liidov.  Mii- 
ratoritim  )  contiitare  conatns  est  in  iis  ,  (jiiap  scripse* 
rat  Jin  l>ibro  Della  reeolata  divozione  de'  Cristiani  f. 
pro  moder^indis  «juoruindam  pioriim  excessibtis . 


268  DE  INCARN.  SECT.  II. 

qui  per  ipsam  ad  nos  descendit :  per  eam  iios 
yeruFe  in  gratiam  ipsius  ,  qui  per  eam  in  no- 
stram  miseriarn  venit,  Per  te  accesswn  habea- 
rnus  ad  Fdium  ,  o  benedicta.  im-entrix  gratice 
genilrix  i-itce ,_  mater  salutis  ,  ut  per  te  nos  su^ 
.^cipiat  ,  qui  per  te  datus  est  nobis.  Excuset  a- 
piul  ipsum  integritas  tua  culpcun  nostrce  corru- 
ptionis  ,  O"  humilitas  tua  Deo  graUi  nostrce  re- 
niarn  impetret  i-anitati .  Copiosa  charitas  tua  no- 
slrorum  cooperiat  muhitudmem  peccatorum  cic 
jixcunditas  ghriosa  fcecundita.tem  nobis  conferat 
meritorum.  Dcmina  nostra  ,  mediatrix  nostra 
i^dvocata  nostra ,  tuo  Filio.  nos  reconcilia  ,  tuo 
Filio  nos.  commsnda,  tuo  Filio  7ios  reprcvsenta  . 
J^ac  ,  o  benedicta  ,  per  gratiam ,  guam  inveni- 
s!i,  per  prcer-ogativam  ,  cjuam  peperisti ,  ut  qui 
:e  medianiefieri  dig.natus  est  particeps  injirmita- 
tis,  &  miserice  rwstrce,  te  quoi^ue  intercedente  par- 
ticipesfaciat  nos  glorice,  ^  btiatitudims  suce:  Jesus 
Christus  Filius  tuus  Dominus  noster  ,  qui  est  super 
omnia  Deus  benedictus  in  scscula,  Jmen  (a) , 

GAPUT  PGSTREMUM. 

De  perpetua  Bsatissimce  Marice  llrgimtate, 

492.  /Vtleo  coinjiKHiM  s^inper  fuit  inter  popu.- 
|os  (ihristiauos  de  perpetua  Mari«  virginitate  seii- 
lentia  ,  ut  aprimis  teinporibus  nou  alio  appeliari 
*oleret  vocabulo  ,  quam  Virginis  ,  quasi  B.  Ma- 
lia  ,  d>  Virgo  sint  duo  synonyma  .  (^uis  unquam  , 
inquiebat  Sanctus  Epiphanius  Hjeresi  LXXVIIl.  , 
aut  quo  sceculo  proferre  ausus  est  nomen  San- 
ctcK  Mance  ,  ^  interrogatus  non  statim  intulit 
l:irgims  nomen.?  JSon  altera  videtur  Sanctoi  Ma- 
rice  i-0X  ,  &  Virgo.  Uasc  sola  antonomasfica  ap- 
pellatio  sutficere  debuisset  ad  praefocaiiduni  impu- 
rum  os  Vigilantii,  &  Helvidii ,  qui  S^eculo  IV. 
perpatuam  Deiparas  virginitatem  palam  impugtia- 
re  sunt  auiii  alter  quidem  in  partu  ,  alter  auiem 
post  partum  eamdem  Virgiuem  permaasisse  ue- 
gausj  contra  quos  sit 

(a)  Iflsignis  etiam  iJIa  B.  BTarlflR  iiivocaiio  cpise  addi- 
ta  est  Sahitationi  AngeJic^  ,  nirnirum  Sancta  Maria 
idater  Dei  ora  pro  nobis  Scc. ,  &  (/.,atn  diio  Eininen- 
tissiini  ,  dof;ti.ssiini(jiieCardina]es  Baroniiis  ad  ann.  43i. 
B.  170.,  Sc  Bona  in  Dunna-  Psalmodia-  q,  i5v  ^.  2.  in 
inagna  S.ynodo  Ephesina  incepisse  opinali  snnt .  Sed  eo^- 
rum  senteiitia  miniine  pj-obata  ftiit  ab  aliis  Griticis  , 
«JiH  post  IVlabllloninm  Pr«-f.  in  Sa-ciil;  V.  Benedict.  n. 
123.  \\h\<\  additamentiun  nonnisi  post  &pciiKiiii  XV. 
fjciiiin  lul.-rse  mnltis  argiiinentis  ostendont.  Sane  Era- 
simis  iinineritocarpens  iisiiin  illnin  (tnii  aSanctoVin- 
eentio  Ferrerio  inv«ctns  creditnr  )  ut  Sacpl  Oratores 
sms  concionlJxis  Saliitatlonem  Angelicam  pr^inittant  , 
illud  etiam  addebat  ,  (jiiod  mhU  petant  ab  ea  ,  sed  tati- 
turn  saluter.t  -^erbis  An^eii  ,  O-  EliscMth^  Lih.  li.  Ec- 
cles.asuc*  Tom.  V.  Opp.  pag.  S73. ,  <|.icd  dicere  a.i- 
£ns  no.i  l.ii.sset,  si  etiam  stc.indam  illam  partem  San- 
£ta  Maria  &.c.  tideles  t.ino  recit.^ssent  .  ()iiid((.i;d  a.i- 
tem  sit  de  h.ijns  devotissiina-  pnecandi  fonnulaj  or"i- 
»e,  iniolJerabili*  prorsus  est  Jos.  Binshainu»,  (|ui  io 


DISS.  IV.    CAP.  POST. 

PROPOSITIO  I. 

Beatissima  Dei  genitrix  Maria  in  partii 
Virgo  Lnmaculata  permansit  (b).  » 

493.  1  n^batur  primo  ex  iis  verbis  Isai.-e  VIL 
14.)  quae  s-uperius  jam  fuse  expendimus  ,  ubi  ex- 
presse  dicitur  ,  non  solum  ,  qiind.Virgo  concipiet , 
sed  etiain  quod  pariet  Fdium ,  Quod  divinuin  va.- 
ticinium  adimpletum  non  fuisset ,  si  Dei  genitrix 
in   partu  fecisset  suae   Virginitatis  jacturam  . 

494-  Prcb.  secundo  ex  Symbolo  Apostolormn  , 
ubi  (]hristu&  dicitur  natus  ex  Maria  Virgine- • 
&  Sanctus  Augustinus  in  iinc/iiriJio  cap.  54«  recte 
observat  ,  quod  si  per  nascentem  corrumperetun 
ejus  (  Mariae  )  integritas  ,  non  jam  itte  de  Virgi. 
ne  nasceretur  :  eumquefalso ,  quodabsit,  natum, 
de   Virgine  Maria    toia  confiteretur  Ecctesia  . 

495.  Aocedit  eliam  veteruin  Patrum  traditio , 
unde  in  Goncilio  Epliesino  Theodoretus.  Aucyranus 
ita  secure  prominciavit :  Quce  parit  carnem  pu^ 
ram  ,  a  vireinitate  cessat ,  Sed  quia  natum  est 
in  carne  Verhum  Dei ,  custodit  virginitatem , 
seipsum  per  hoc  ostendens  Verbum  ,  Neque  e- 
rdm  nostrum.  verhum  cum.  paritur ,  corrumpit 
mentem  :  neque  Deus^  Verbum  substantiale  par- 
tum  eligens  ,  peremit  virginitatem  , 

496.  tlauc  veritatem  confirmavit  Sanctus  Am- 
brosius  in  suo  (.oncilio  Mediolaaensi  contra  Jovh- 
nianum  ,  ut  apparet  ex  ejusdem  epistola  Synodica 
ad  Siricium  Homanum  Pontifi-cem ,  in  qua  illaiu 
portam  clfMsam  ,  qnam  Eaecbiel  vidit  cap.  XLIV, 
2.  Porta  hcec  clausa  erit  ,  &  non  aperietur  ,  ^ 
vlr  non  transibii  per  eam  &.c,  de  Maria  inter- 
pretatur  ,  quia  VirgQ  cencepit ,  &  genuit  .  Quam 
iiiterpretationen.  tradidit  quoque  Sauctus  Hierony- 
inus  Gomment.  in  bimc  locum  ,  aliique  uost  i*to» 
duos  eximics  Kcclesiae   Doctores.. 

497.  Sanstus  Augus^tinus  epist.  CXXVII.  ad  Vo- 
luiiiamun  cap.  2..  postquain  multa  de  omnipotenti 
Dei  virtute  di.sputavit,:    Jpsa  virtus ,    iuquit ,  per 

in- 

Orig.  &"  Antr</.  Chr.  Voh  VI.  p.  iS^.  hanc  hyrerdii- 
liain  ab  idolnlatria  liberare  non  posse  blaterat  .  Salu- 
tationem  Angericam  ciiin  additamento  Sancta  Maria 
Oc.  S-  riiis  V.  Breviario  a  se  einendato,  at(jue  OfH- 
cio   B.   V.   inseFi  jitssit . 

{b)  Prodigiosam  Jesu  ChFisti  Conceptionein  in  utero 
Virglnis  Mari<«  superius  jam  vindicaviiniis  ;  .iinie  mo- 
do  noa  s.iperest,  nl.s^i  Joviniani  errorem  releilere,  'pii 
S.  AiigiisliiKJ  teste  De^  H<xresinus  a.  82.  Firginitat&iit. 
/riari.e  destrnehat  ,  dicens  ,  eani  pariendo  fuisse  corru- 
j4cun  ;  (jna..)(|.iam  nec  Sirici.is  P.>p>i  ,  nec  Hieronyihiis. 
h.inc  errortm  Vigilantlo  exproljrant ,  fortasse  ,  lU  edi- 
tor  Benedlctus  ad  Synodicam  S.  Amhrosii  epistolam 
adnotal,  t{iiia  RotnaR  aiisi  non  tueraat  Javinlstce  eum- 
dein  errorein  vnrgare  .  Biaspheinnm  Joviiiianiiai  Hono- 
rins  iinperat(;r  jii.sbit  pLiimwatis  contnstun  iii  insulam 
Baam  exilio  deporfcari .  Paucos  ^  ignohiles  hic  error 
natus  est  patronos. .  Sunl  tamen,  ex  ^Jovatorihus  aJi(pii  » 
(jiii  ncstram  .seuteatiam  ,  lUiU  veCeiWJ  j  ad  tidem  perti- 
aere  infisiwntui;  . 


MAIUA  VlilGO  POST  PARTUM . 


2C9 


invlohitx  matris  virginea  viscara  ,  inenihra  in- 
Juntis  eduxit ,  quce  posteaper  clausa  oslia  niein- 
bra  juvenis  introduxit ,  Hic  si  ralio  (/uxritur  , 
non  erit  inirabile  :  si  exemplurn  poscilur ,  non 
eric  singulare  .  Demus  ,  Deuni  alitjud  posse , 
c/uod  nos  fateatnur  investigare  non  posse.  El  ii> 
fiiie  epist.  CXLIll.  De  Firginitate  auteni  Sanctce 
Marice  y  inqiiit  ,  si  /joc,  quod  scripsi ,  non  per- 
suadet  Jieri  potuisse ,  neg<indii  sunt  otnnia  ,  </uctr 
nurahiliter  in  corporibus  acculerunt  . 

49B.  His  adilanuis  tres  Hotn.  Poiitifices  Leoneni 
iDagniini  ,  Hormi-s(^ani  ,  &  Pelagiiun  I.  qtiorinn 
prior  in  Serin.  II.  de  jWati^^it.  cle  Cluisto  lo((iieiis  , 
Aova-,  iiiqiiit,  nativitate  genitus  est  ,  conceptus 
a  Viryine  ,  natus  ex  Virgine  ,  sine  paternce  car- 
nis  concupisceniia ,  sine  tnaiernce  integritalis  in- 
juria  ,  c/uia  futuruni  hoininum  Salvatorem  talis 
ejus  ortus  decehat  O^c.  Horinisdas  aiitein  in  e- 
pist.  LXXIX.  ad  Justimiin  IniptTat.  Dignum  pla- 
ne  ,  iiiquit ,  Deo  nascente  niysterium  ,  ut  ser- 
yaret  partuni  sine  corruptione ,  qui  conceptum 
jecit  esse  sine  semine  ,  Ac  deinuin  Pelagius  iu 
Gonfess.  fidei  subjecta  epist.  XVI.  ad  Cliildeber- 
tuin  Regein  ,  Christum  ,  ait  ,  natuni  esse  serbata 
integritate  matemce  virginitatis ;  c/uia  sic  eum 
Virgo  permanens  genuit ,  quenuidinodum  yirgo 
eoncepit , 

499.  S.  autein  Thomas  5.  Part.  quaest.  28.  art. 
2.  probat ,  lioc  fuisse  convenien-t  propter  tria:  pri- 
mo  ,  quiu.  hoc  competebat  proprietati  V^erbi ,  quod 
nascebatur:  verbiiin  euiin  non  soluin  in  corde  abs- 
que  corruptioae  coiicipitur  ,  sed  etiam  abscjue  cor- 
ruptione  ex  corde  piocedit :  secundo ,  propter  el- 
fectum  incArnationis  Ghristt ,  qui  ad  hoc  venit , 
lU  tollat  nostram  ccrruptionein ,  uride  iion  fuit  cou- 
veniens  ,  ut  virginitatein  inatris  iiascendo  corrum- 
peret :  tertio  ,  ue  inatris  honorein  nasceiido  diini- 
iiueret ,  qui   parentes   praeceperat   hoiiorandos  . 

500.  Postremo  loco  at^ereuda  est  derinitio  facta 
in  Synodo  Hoinana  sub  !Vlarlijio  I.,  in  qua  h<ec 
iiuiversalis  Ecclesiae  traditio  his  verbis  Gaii.  5.  con- 
firinata  fuit :  Sl  quis  secundum  Sanctos  Patres 
non  conjitetur  ...  Sanctam  ,  semperque  Virginem, 
Zy"  immaculatam  Mariani  ...  incorruptihiliter  eum 
{  Deuin  Verbuin  )  genuisse  ,  indissolubiii  perma- 
nentd  C^  post  partum  ejusliim  virginilate  ,  con- 
demnatus  sit , 

5oi.  Hinc  est  etiam  comnuinis  illa  SS.  Patruin 
cpiiiio ,  quod  H.  Virgo  Maria  sine  ullo  doloris 
seusu  suum  Filiuin  peperit ,  uiide  S.  Lucas  cap. 
II.  7.  de  ea  dicit :  Et  peperit  JiUum  suum  pri- 
mogenitum  ,  O"  pannis  eum  involvit  &r.  uullain 
doloruiu  ,  quos  ceterae  inulieres  perferre  coguntur, 
ineutioirem  faciens.  Ecclesia  autein  sic  de  ea  jjro- 
r^unciat:  Nesciens  mater  Virgo  virum ,  peperit 
sine  dolore  Salvatorem  soeculorum  , 

5o2.  Frustra  autem   hic  objireretur  visio  aenig- 

jnatica  Apocal.  XII.  4-  seq.    mulieris,    qiia;  cru- 

ciabatur ,  ut  pareret ,    Ea  eniin  visione  iiou  Ma- 

ria  Virgo  parturiens,  sed   potius  Eccleai*  dtsigua- 

Gazziiniga  TJ.iaol,  Toxn.  V. 


ta  videtur,     qua;  diris    perseciltionibus    cxcruciitlA 
fuit  ,   ut  lilio»  suos  pareret. 

5o5.  Obj.  primo .  Lucae  II.  22.  seq.  dicitnr  , 
|)ueriiluin  jesum  fiiisse  a  parenlibu»  Jertisalein  de- 
iatum  ,  iit  sisleretur  Doiniuo  ,  ad  iin|)lendain  sci- 
licet  legem,  Uuia  ornne  masculinuni  adaperiens 
vulvam  sanctum  Damino  vocabitur  :  «011  itaqne 
in   pikrtii  fuit  Maria?  virginitas  servala  . 

504.  Hesp.  ,  S.  Evangelistain  comniani  niore 
locutuin  taiituininodo  voliiisse  siguificare  ,  Jestiin 
Chrislnin  ftii<H>e  priinogtuitum  ;  adeoque  jirxta  le- 
gem  yioyil  l)eo  consecraudtim  ;  11011  aiitein  quasi 
Jeins  c;oiniiuiui  naturce  lege  ex  utero  prodiens  claii- 
itiiim  viigiiieuin  sure  Matris  violaverit  . '  Saiie  iU 
luiii  plirasitii  adaptrirc  vulvam  uon  aliiid  in  lau- 
data  Lege  Mf^saica  siguilicare  ,  uisi  partum  pri- 
niogeuiti  ,  noii  autrin  virginitatis  lacturam  .  vel  ex 
eo  solo  luculenter  apparel ,  quod  ncque  de  aliis 
nuilieribus  coinmuuiter  dici  poterat ,  quod  in  pa- 
rieudo  virginitatis  jacturain  facerent ,  quia  hanc 
jacturam  jam  autea  passie  eraiit  in  coucipieudo, 
Ali((uai)do  etiain  in  sacris  litteris  alaperire  vul- 
vam  non  •significat  iiisi  fcecuiiditatein  ;  ut  cuni 
Gen.  XXIX.  Si.  &  XXX.  22.  dlcilur  Deus  ape- 
ruisse   Hachelis  vulvam  . 

505.  Inst.  Sanct.  Ainbrosiiis  iii  Comincntar.  hunc 
locuin  explicaus  iuquit:  Qui  vulvam  sanctijicavit 
alicnam  ,  ut  nasceretur  Propheta  ,  hic  est ,  ciui 
aperit  matris  sux  vuham  ,  ut  immaculatus  exi- 
ret  .  TertuUianus  ileni  de  carne  Christi  cap.  22, 
hunc  ipsum  locniu  explicaus ,  Quis  ,  inquit,  pro- 
prie  vulvani  adaperuit ,  quam  qul  clausatn  pa- 
tejacit  ?  Et  Origeues  Hoin.  IV.  in  Lucain  ,  Ma- 
tris  Domini ,  ait  ,  eo  tempore  vulva  reserata  est^ 
quo  ^  partus  editus ;  quia  sancturn  uterum,  & 
omni  dignatione  venerandum  ante  nativitatem 
tfuisculus  omnino  non  tetigit ,  Multi  alii  Patres 
idipsuni  asserueruut  . 

506.  Respondet  S.  Thomas  explicando  verba  S» 
Ambrosii ,  ut  ,,  illa  adaperitio  noii  sigiiifiret  rese- 
y,  ratiouein  cominuuem  claustri  pudoris  virgiuei  ; 
„  sed  solum  exitum  prolis  de  utero  inatris.  "  Ger- 
te  idem  Sanct.  Ambrosius  iu  Hvnino  Nativitatis , 
quein  adoptavit  Ecclesia  ,  ita  canit :  Claustrum  pu^ 
doris  perineat  .  Similein  loquendi  inoduin  usur- 
jjavit  etiam  Sauct.  Hieronymus  virainitatis  I)ei|>a- 
rae  defensor  iuvictus  ;  cuin  in  Dial.  11.  contra  Pe^ 
lag.  nuiii.  4-  Christus  ,  inqiiit  ,  clausas  portas  vul>, 
vce  virginalis  aperuit ,  qiice  tamen  clausce  jugi- 
ter  pertnanserat .  Et  Sanct.  Joaii.  Damascenu!» 
Hornil.  I.  In  Dormit,  Beat.  M.  Virg.  num.  &. 
Qui  Deus  erat ,  inquit,  Jiomo  sit ,  ac  exnnio  mo- 
do  partus  ternpore  nascitur  vulvatti  ita  aperiens , 
ut  Virginis  claustra  tninime  lahefaclet ,  Eadent- 
que  ratione  explicandi  suut  Origenes  ,  Terlullia- 
nus  ,  Irenacus  ,  &  quicumque  ex  Veleribus  obs.i- 
gnatnm  Virgiiiis  Marias  claustruin  diviui  partus 
teinpore  reseratum  fuisse  ,  indicare  videntur .  !Sum- 
pserunt  iieinpe  vulvae  aperitionem  pro  eflectn,  iit 
signilicareut ,    illud    virgineiim    claustrum  (-iiristi 

54    a  Do- 


2  70  DE  mCARN..  SEGT..  IT. 

Doniini  uativitati    miuime  obstitiss* ;    non    autem 
qiiasi  illiid  sacrum  repaguliim.  erfractum  fuerit,., 

Soy.  Ob.  secundo  .  Transire  per  clausa  pertinet 
ad  dotes  corporis  gloriosi ;  unde  etiam  Christus  post 
re^urrectionem.  ijitravit  iu  ctsnaculum  Apostolo-- 
ruqi  jauuis  clausis ;  sed  corpus  Giiristi  in  sua  con- 
eeptione  ,  &  nativitate  ijon  fuit  gloriosum,  sed  pas- 
^ibile ,  i?i  similitudinem  carnis  peccali,  ut  inqait 
iipostohis  ad   Roman,  VlII. :  ergo  &c. 

508.  S.  Tliomas  hac  qUcBst.  280  artic.  2..ad5. , 
quorumdam  ait  fuisse  sententiam  ,  Cliristum  in  sua 
nativitate  dotem  siiLtilitatis  assumpsissei  sicut  quan- 
do  arabiUayit  siccis  pedibus  snpra  mtre ,  dicunt 
«nm  assumpsisse  dotem  agilitatis  .  Hanc  tamen  o- 
pinionem  rejicit  Angelicus  ,  &  ila  difficuhatem  sol- 
vit :  „  Dic&ndum,  quod  omnia  ista  facta  sunt  mi- 
„  racuJo.sa  per  virtntem  divinam  :  imde  Augustinus 
„,dicit  Tract,,  CXXI.  iis.Jo. :  A^IiUerni.  corporis  , 
,^,uhi  Divinitas.  erat,  ostia  clausa  non  ohstite- 
,y,runt  ;  ille  quippe  non  eis-  apertis  intrare  po-' 
,,  tuit ,  quo  nascente  virginitac.  Miitris  inyiolata 
,5  permansii  '-  (a)  .. 

509.  Temporis-,  &:  operae-  di^pendium  faceret , 
qni  ea  velJet  discutere  &  refiUare  ,  qnge  de  mu- 
lieribns,  &>  obst^jtricibus  partiii  Mariae  assistenti- 
bus  apud  quosdam  vulgata  lu&runt .;  ac  pra^cipiie 
de.  S.  Abastasia  ,  cujus  propterea  memoriam  cele- 
Ijrari.  credunt  in.secunda  Missa  Natalis  D.  N.  J.. 
C. ;  quas  tamen  Anastasia  rjonnisi  tertio  Ecclesiae 
sseculo  sub  Diocletiano  martyrium  subiit  .  Fabu- 
las  istas.  Gxplodit.  sacer  textU3.Evang&lista5  Lucae  , 
quicap.II.  7.  seq*  ita  rem  simpliciter  narrat : 
Et  peperit  Jtlium  suum  primogenitum  ,.  &  pannis . 
eum  involvit:,  &.recJinayit  eum  in  prcesepio,  quia 
non  erat  eis  locus  iri  diversorio  .  Ex  quo.  textu 
etiam  ernitur,  B.  Virgjnem  sine  ullo  doloris  sen- 
su  fuisse,  sunm  fostum.  eui>:am  ;  neque  enim  po- 
tni^iset  Iia°c  offioia  puerulo  prasstare  ,  si  consuetis 
a.liarum  •  puerperaruni  incommodis  fiusset  obaoxia  <= . 

Ca)  Non  iifc  immorabirmir  lO' recensen<Iis- iis  ,  qnae- 
tle  noiione  Virginitatis.,  aut.  c!e  m.oti^  ,  qiioCiiri.st-i.s  ex 
ctaiisoj  atffue  oljsignato  materni  pndoris  clan.strc  in  ln- 
cem  prcdirs  poliiit ,  a:  qnibusuim  Sciiolastici.s  ciiriosins 
disptitata  siint :  satis  est  ciicere  ciim  titiolyn.- Scliolariim ; 
TVlagistris  Atrgnstino  ,  &  Tiioma  id  miraciilo  efiVotuin 
ini.bse  3.  fjHortvodo  aiitein;mirncnl^ ,  fiant  ,.  ille  solns  no- 
vit,  tjni  facit  .  Placet  tamen  siinilitiulo.  ladii  solaris 
per  cristalliiin  transetintis  ,  qiia  aliijti:.  ad  Virgineum: 
partuin.explitiandiim  iisi  siint  j  Ik  tjiiam  elegan(issirniis 
Sannazarins  liis  versiJMis.  exornavit  Lib*  io.  Ds  partn 
JfirginLs  , 

,,  Hnittl'a]iter ,  c/iiamciim  puriiin.speciilaria  solem . 
3,  Atimittiint  ,•  lux   ipsa  tftiiuem  pertransit  ,  &  oinnes 
3,  Irnniopens  lassat  tenebras  ,  &  tifscutit;  uicl>ra.s|: 
3,   llla  manent  illffi.sa,  haud   illi   pervia  venlo, 
„  Non  hieini  ,  radiis  sed   tantuia  ohnoxia   Piifehi  • . 
(6)  Reteruntur  etianv  vetnstissimfle    tpia-dam  pictur^. 
IWari.TB  Virginis  recumhentis  in  lecto  rnore  aliannn  puer-- 
perariim;     de  qniijus  ,    aliistfiie   similihus  couiinentitiis. 
fflljiilis  Jegendus  J.io.  Hjac.  "Serry-  Exerc.  XXJX..  De 
Qli.risto,  ejusi/ue  Virgine  Malr^;,' 
ic^j  CQiilfA.  Aclidicotaaritas  ,  vel:  Antidxcoioariaftitas  , 


DISS.  IV,   CAP.  POST. 

Praeclare  S..  Hieronyinus  contra  Helvidlum  ,,  Nid~. 
la  ,  inquit ,  ohstetrix  ,  nulla  muliercularum  sedu-- 
litas  interccssit :  ipsa  pannis  involvit  injantem^,, 
ipsa.  O"  obstetrix  fuit  (Z>)  , 

PROPOSITIO  II. 

Sanctissima  Dei  genitrix  Maria  post  partum- 
suam  virginitatem   perpetuo  servavit  (c)  . 

5io.  i  rob.  ex  veteribus  Ecclesia?  Patribus..  O-- 
rigenes  Honi.VlI.  in  Lucam  :  In  tantam  ,  inquit,, 
nescio  quis  prorupit-  insaniam  ,  ut  assereret  ne- 
gatam  Juisse  Mariam  a  salvatore  ,  eo  quod  post 
nativitatem  illius  juncta  fuerit  Joseph  . 

5ii.  S.  Epiphanius  data  opera  Antidicomaria- 
nitas  //a?/e.9i  LXXVIII.  impngnavit ,  primo  ex  i- 
pso  nomine  Virginis,  quod  Mariae  Saiictissiinae 
ab  omnibus,  tribui  consuevit ;  &  concludit :  Sio 
Sancta  Maria  virgo- nuncupatur ,  nec  appellatio 
ista  ahquando  commutahitur .  Hcec  enim  perpe- 
tuo  iucorrupta  permansit .  Deinde  ipsuin  colligit 
Epipbanius  ex  eo  ,  quod  Maria  ,  &  Joseph  ambo- 
justi-  era.nt :  neque  qui.  hoc  semel  audiisset ,  fce- 
tum  illum  ,  quem  in  utero  ipsa  gestahat ,  e  Spi- 
ritu  esse  Sti?icto  ,  post  tantam  Dei  adniinistra- 
tionem  vase  illo  auderet  uti  ;  quod  eum  capere 
meruerat ,  quem  oh  excellentem  gloriam  coelum, 
&  terra  continere  non  possunt ,  Demum  Antidi- 
comarianitarum  errorem  blaspKemiam  appellare 
non  dtibitat . 

5i  2.  S.  Anibrosius-  ia  Libro  de  Institutiohe  Vir^ 
ginis  cap.  6.  J71  vero ,  inquit ,  Dorninus  Jesus 
eam  sibi  matrem.  eligeret ,  quce  virili  semine  au- 
lam  posset  incestare  ccelestem  ,  quasi  eam  ,  cui 
impossibile  esset  virginalis  pudbris  servare  custo- 
diam?  ...  Nec  fierl  poterat,  ut  quce  DeuuL  por- 
taverat  ,  portancium  hominem  arbUraretur  .  Nec- 
Josepk  vir  justus  in  hac  proruisset.  amentiam ,  ut. 

ma- 

(jno  noraine  incjiiit  Sanctiis  Angtistinus  in  Libro  /?e- 
nxyesibns  nuin.  56.  eppellati  sunt:  li^retici  ^  </ui  Alaria 
J' irtiinitati  iisi/ue  ads^  contradicmit  y  nt  affi.rment ^  eam 
post  Ckristuin  natunt  viro  sup  faisse  commixtain.  Hiijiis 
iinpnrissimaE'  ]>lasphemi;s  anctor  oomrnuniter  censetiir 
H.e)viJiiis  ,  f{iii  lihriiin  eviilgaverat ,  prohare  contendensj 
/il/.iriain  Virgiuem  perman.sisse  usq.tte  ad  partnm  Jesii 
Cliri^ti  :  post  aiitem  liheris  gignendis  operain  dethsse  . 
Hunc  lihriim  S.  Hieronjrnus  rogatus  a  iVatrihiis  acer- 
riine  corantavit  .  Videtiir  tainen  ,  nonnullos  Helvidio 
i;i  hac  iuipietale  praeivisse  ;;  aliqiios  nempe  ex  Apolh- 
naristariJHo  iir^ndmavit  H.ireii  LXXXIIi.  Bonosiis  item 
Sardicensis  Episcopiis,  propter  nesatain  perpetaain  B. 
JMarifle  Virginitatem  fuic  in  Conciho  Captiano  anno38g. 
damnatus  ;.  qnaip.,  justam.  condemnationem  confirmavit. 
S.  Siricius  Pontifex,  maximHS-  in  epist.  ad;  Anxsiiiim  , 
&r  ceterQ.s  Episcopos  Illyrii  .  Mn\.  P.  Constant- in  Toin. 
}..  Epist.  Swtun,  Pontijicwn  \n  admonit.  pnrvia  ad  Iianc 
Si-icii  ep.  Acciisantiir- aliqiii  inter  pcstremos  Novatores 
ejiisdein  erroris  ,  commiiniter  tainen  Heterodoxi  perpe-- 
ttiain.B.  Maria=  Virginitatem  defendunt  ,  sinininii."?  uE 
infaitihile  iidei  dogina  ,  saifem.utptain.,  certainque  sen-- 
tentiain.«. 


MARIA  VIRGO 

matri    Domini    corporeo    concubitu    misceretur . 

5i5.  Deiniiin  ,  ut  brevitali  stiukain  ,  verba  af- 
ferain  S.  Hieroiiyini  ,  qui  plura  potuit  legere  ve- 
tera  P>rlt'si«  iiiomimeiita  ,  quibu!)  iios  careinus  , 
i'\  nuin.  17.  Helvidium  auctnritate  Rafruin  urcen- 
tis:.  Numijuid  jionpossuni  tibi  totain  vetercrti  Scri- 
pio^-urn  seriern  cornrnoM-re  ^  Ignntiumy  Pulfcar- 
purn  ,  Jrernvum,  Justinu/n  inartjrem,  muUosque 
iilios  apostoUcos  ,  &  ehquentes  viros  ,  qul  al- 
ivrsus  Ehionern  ,  Cb-  Theodorurn  BjzaiUium ,  & 
Valentinum  hcec  eadern  sentientes  plena  sapieri- 
tice  voUimina  conscripserunt  ? 

5i4.  PraBterinitlendus  taincii  uon  est  S.  TIio- 
mas  ,  qui  lior  fidel  postr«  dogina  theolt^icis  ra- 
tiouibus  e.v  Sanclis  Patribus  depruinptis  ita  confir- 
niat  5.  Part.  quaest.  28.  art.  5.  :  „  Absque  omui 
„  dubio  detestaiidus  est  error  Htlvidii  ,  qui  dice- 
„  re  praesuinpsit ,  matrem  Christi  post  partuin  a 
j,  Josepii  esse  carnaliter  cognitaui  ,  &  alios  fiiios 
„  geiuiisse.  Hoc  eniin  primo  dcrogat  Christi  per- 
,,  fcctioni  ,  qui  sicut  secuiKlum  nalnram  diviuain 
„  unigenitus  est  Patri ,  tamquam  perfectus  per  o» 
„  mnia  filiue  ejus,  ila  d«cuit  ,  ut  essel  unigenitus 
„  Matris  ,  tamquam  perfectissimum  gtrmeu  ejus  . 
„  Secundo  hic  error  injuriain  facit  Spiritui  san- 
„  cto ,  cujus  sacrariuin  fuit  uterus  virg^inalis  ,  in 
,,  qno  caroem  Christi  fonnavit  :  unde  non  dece- 
5,  bat ,  quod  de  cetero  violaretur  per  comniixtio- 
„  nem  virilem  .  Tertio  derogat  dignitati  ,  &  san- 
„  ctitati  matris  Dei  ,  auae  iugrali-siina  videretur  , 
„  si  tanto  Filio  contenta  non  esset  ,  &  si  virgini- 
„  talein  ,  quae  io  ea  miraculose  ccnservata  fuerat, 
„  sponte  perdere  vellet  per  cariiis  coDcnlwtuin  . 
„  Ouarlo  i{)si  Joseph  esset  ad  maximam  praesum- 
„  ])tionem  imputandum  ,  si  eam  ,  quain  revelante 
3,  Angelo,  de  Spiritu  sancto  Deum  concepisse  co- 
„  gnoverat ,  polluere  altentaret .  Et  ideo  siinpljci- 
5..  ter  cst  assereDdum  ,  quod  niater  Dei  ,  sicut  vir- 
„  go  concepit  ,  &  virgo  peperit ,  etiam  &  virgo 
,,  post  parlum  in  sempiteriuim  perinansit  ..  " 

5i5.  Addendum  deoiqne  ,  quod  Patres  Synodi 
VI.  oBCumenicaB  Act.  XI.  dixerunt:  Marice  illiba- 
ta  virginitas ,  quce  ante  partum  ,  in  partu  & 
post  partutn  est  intemcrabiUs  ,  Unde  Ecrlesia  ita 
beatissimain  Virginem  precari  solet :  Post  partum 
virgo  imiolata  permansisn  ,  Dei  genitrix  inttr- 
ccde  pro  nobis . 

5iG.  Obj.  primo.  Mhtth.  1.  18.  de  Joseph  & 
iVlaria  dicitur :  Antequam  convemrent  ^  inventa 
est  in  utero  habens  de  Spiriiu  sancto .  Non  au- 
tem  Evangelista  diceret  Aiiiequatn.convenirent ,  nisi 
de  conventuris;  quia  neino  dicit  de  non  pransuro, 
antequam  pranderet:  videtur  ergo,  J5..  Vjrginem 
aliquando  conseju'sse  cum  JostpWo  carnali  cnpnla . 

517.  Hespondet  S.  Thomas  una  cum  S.  Hiero- 
nymo  contra  Helvidium  niun.  4^  ,,  quod  licet  haec 
j,  proposilio  ante  saepe  consequentiam  indicet, 
„  tainen  nonnunquam,  ea  tantnin  ,  quae  [)rius  co- 
„  gitabantur ,  ostendit  .  Unde  nec  necesse  sit  ,  ut 
„^  cogitata  fiaut,  quum:  aliud  ideo  intexvenent,  ne 


POST  PARTUM.  271 

„  ea  ,  quae  cogitata  sunl ,  fierent.  "  Varia  auteini 
S.  Hiercnyinus  ad  id  confirniandum  aftert  exem- 
pla  ;  ut  si  qiiis  dicat :  antequam  in  poriu  pran- 
derein  ,  ad  AJricam  navigavi  i  aut :  Helvidiu^ , 
anlequam  poeniicntiarn  ageret ,  morte  prceventus 
est .  „  Siiniliter  ,  conckulit  Angelicus  ,  tvaugeli- 
„  9ta  dicit :  Anlequam  convenirerU  ,  inventa  eft 
,,'  in  utero  habens  de  Spiritu  sancto  ,  noii  qiiia 
„  j>ostea  convenerint ,  sed  quia  ,  dum  viderentur 
,,  conveuturi ,  praevenit  conceptio  per  Spiritutn 
,5  sanctiun  ;  ex  quo  factum  est  ,  ut  uheriu»  noii 
,,  convenirent .  " 

5i8.  kist.  priino  .  Ibidem  Angelus  ita  Josephunii 
allocntus  est :  NvU  timere  accipere  Mariam  con- 
jucem  tuam  ;  conjugium  autein  consumatur  per  car-- 
nalem  copulain  ,  quae  alicpiando  intcrventura  erat , 

5«9.  llespondet  iteruin  Doctor  Angelicus,  quod, 
sicut  Augustinus  dicit  kibro  I.  de  nuptiis^  &  con- 
cupisceniia  c.  11.,  conjux  Joseph  vocabatur  maler 
Deiex  prima  desponsationis  fide ,  quarn  per  cori' 
cubitum  non  cognoverat ,  nec  Juerat  cogniturus , 

520.  Inst.  secundo.  Ibidein  S.  Maithaeus  ita  ca- 
put  concludit :  Et  non  cognoscebat  eam  ,  donec 
peperit  filium  suum  primogenitum .  Ubi  duo  sunt 
notatu  digna  ;  prirno  particula  (ionec  ,  quae  supcr- 
flua  ,  &- otiosa  esset  ,  si  Josepli  suam  conjugcm 
nunquam  cognovisset :  secundo  illud  adjeciivum 
primogenitus,,  qr.o  alii  fiUi  iudicantur  post  pri- 
mum  geniti  . 

5r2i.  PrimaR  difficultati  resp.  ,  particulam  Jo- 
TTec  ,  non  seinper  certum  tenipus  significare  ,  sed 
aliquando  infinitum;  ut  cum  S.  Paulus  i.  ad  Co- 
rinth.  XV.  aS.  citans  verba  Psalmi  CIX.  inquit 
^t;  Christoi  Oportet  autem  illum  regnare,  donec 
ponat  omnes  inimicos  sub  pedibus  ejus ,  non  qua- 
si  rognaturus  non  sit ,  postquam  inimici  pcsiti  fue- 
rint  sub  pedibus  ejus  ,  cum  rcgni  ipsius  nullu*. 
fulurus  slt  fiuis  ..  ' 

522.  Sunt  etiam  ,,  qni  ea  verba :  Non  cognc- 
scebat  cam  ,  donec  peperit  &c.  intelligunt  de  co- 
gnitione  excellentiae  ,  &  meritorum  Fj.  Marias  V'ir- 
ginis  ,  quain  Josephus  non  habuit  pleiiam  ,  nisi 
quando  in  ejusdein  partu  vidit  Clioros  \ngeloruin 
cauentium  :  Gloria  in  excelsis  Deo  ^^c.Pnma.  la~ 
men  respoijsio  verior  ,  &  solidior  videtur:  unde  ea. 
utitur  etiaiu  S.  Tliomas ,  addejis  Evangelistain  di- 
cere  ,  matrem  Dei  non  Juisse  cognitam  a  viro 
usque  ad  purtum,  ut  muUo-magis  iatelUgamus  ,, 
cognUam  non  Juisse  post  partum  . 

525«  Secunda  autem  difficultas  snlvitur  ,  obser- 
vando  ,  prinio^enitum  in  sacris  liiteri»  etiain  si- 
giiificarc  unigenitum  ;  ut  apparet  in  lege  Nume- 
ror.  XVIH.  de  primogenitis  Deo  ot^erendis^,  in 
qua  cerle  comprclundebantur  eliam  unigeniti ;  un- 
de  recte  Hieronymus :  Omnis  unigenitus  est  primo- 
genitus  ,  non  oifinis  primogenUus  est  unigenitus, 

524.  Inst.  tertio .  In  sacris  littcris.  8«pius  com- 
memor.mtur  fratres  Chrisfi  Domini  .  Matth.  Xllf.. 
53.  No-me  hic  rst  fabri  fUus  ?  Nonne  maler- 
ejus  dicitur  Maria ,  O"  f/atres  ejusJacobus,  &>■ 

JO' 


S72 


DE  INCARN.  SECT.  II.  DISS.  IV.  CAP.  POST. 


Josephus,  &  Sinion,  O*  Judas  ,  &  sorores  eius, 
nonne  ornnes  'apud  nos  sunt  ?  ergo  non  liiit  iitiige- 
iiitiis  ;  adeoque  iiec  ejiis  inater  virgo  post  partiuii  . 

525.  Respctjdetur  cutn  S.  Hieroiiymo ,  fratres 
Doniioi  iion  fuisse  filios  Joseph  ,  sed  consohrinos 
Sahuitoris  ,  Marice  inaierteroe  Domini  liberos  . 
,,  Quatuor  enim  modis  ,  inquit  Angelicus  hanc 
„  dilttcultateni  sclvens ,  in  Scripturis  fratres  di- 
„  cuntur  ,  scilicet  natura  ,  gente  ,  cognatione  , 
„  &  Affectu. .  Uude  fratres  Domini  dicti  sunt , 
,,  uou  secundum  iiaturam  ,  qnasi  ab  eadem  matre 
,,  nati  ,  sed  secimdum  coguationem ,  quasi  consan- 
,,  guijiei  ejus  existentes  .  Joseph  autem  ,  sicut  Hie- 
,,  ronymus  dicit  contra  Helvidium  ,  inagis  cre- 
,,  dendus  est  virgo  perrnansisse  ;  quia  aliam  u- 
j,  ocoreni  habuisse  non  scnbitur  ,  ^  joiiucatio 
,,  in  sacrurn  riru?)!  non  cadit .  "  Haec  quatuor 
fratrum  geoera  S.  Hieronymus  ex  multis  Scriptu- 
rae  sacrae  iocis  erudite  illustrat ,  &  confirmat .  Qui- 
bus  addi  potest  id  ,  qiiod  S.  Paulus  Jiabet  in  epist. 
ad  Gal.J.  19.,  se  ApostoJorum  neminesn  vidisse, 
nisi  Jacobum  fratrem  Domini  .  Forro  iste  Jaco- 
bus  Apostolus  non  poterat  esse  frater  Domini  na- 
turalis ,  duo  enim  erant  Apostoli  nonnne  Jacobi 
apud  Matth.  X.  4«  3  scilicet  alter  filius  Zehedaei , 
alter  filius  Alphaei :  neuter  ergo  filius  Josepli ,  ad- 
eoque  Jacobus  ^ra^er  Z)o.'??i;.i  dictus,  esse  non  po- 
terat ,  nisi   Domini  consobriiuis  (ti)  . 

52G.  Inst.  4«  Mutth.  XXVill.  55.  seq.  inter  mu- 
lieres  ,  quae  Jesu  moiienti  &.  post  inortem  adsliterunt 
nomiiiatur  etiam  Maria  Jacobi ,  &  Joseph  .ma- 
ter ;  quse  Maria  non  alia  videtur  fuisse  ,  quam 
inater  ipsius  Jesu  ,  quam  Evangelista  Joannes  ex- 
presse  memorat  XIX.  aS. ,  alia-s  sequeretur  .  Ma- 
riani  sanctissimam  non  fuisse  praesentem  otRcio  se- 
pulturae  filii  sui ;  quod  ncc  suspicari  possiunus : 
ergo  &c. 

527.  Respondet  S.  Tliomas  ,  Mariam  ,  quae  di- 
citur  mater  Jacobi  ,  &  Joseph  ,  non  esse  Mariani 
matrem  Jesu  Christi  ,  quse  in  Evaugelio  nou  con- 
suevit  nominari  ,  nisi  cum  meiitione  ipsius  digni- 
tatis  ,  nempe  matris  Jesu  ,  lila  igitur  Maria,  <juae 
dicitur  mater  Jacobi ,  &  Josej)h  ,  debuit  esse  uxor 
Alphaei  ,  cujus  ■filius  est  Jacobus  minor  ,  qui  di- 
clus  est  frater  Domini.  Quod  si  Maria  sanctissi- 
3na  non  fuit  aMatthaeo  inter  pias  mulieres  expres- 
80  nomine  memorata  ,  non  tamen  sequitur  ,  eam- 
dem  non  fuisse  sepulturas  Clrristi  praesentem.  Pro- 
fecto  Matthaeus  nec  memorat  pra?sentiam  Sancti 
Joanuis ,  quem  tamen  abfuisse  ab  hoc  pietatis  of- 
ficio  ,  nullo  modo  credendum  est . 

528.  Ob.  secundo  .  Tertullianus  in  Libro  de 
Monogamia  cap,  8.  Chrislum  ,  iuquit ,  Virgo  e- 


nixa  est ,  semel  nuptura  post  partum  ;  ut  uter- 
que  titulus  sanclitatis  in  Christi  sensu  dispunge- 
retur ,  per  mairem  ,  &  virginem  ,  &  iniiiiram, 
Item  in  Libro  de  carne  Christi  cap.  7.  censet  eos, 
qui  in  Evangeiio  dicuntur /rarre.s  donnni  ,  fuisse 
proprie  fratres  uterinos.  TertuUiano  Helvidius  cou- 
jungebat  VictoriHum  Petaboniensem  . 

529.  Resp,  autein  S.  Hieronyinus:  De  Tertul- 
liano  quidum  nihil  amplius  dico  ,  quam  Ecclesice 
hominem  non  fuisse .  De  Victorino  vero  id  as~ 
sero  ,  quod  de  Evangelistis  ;  fratres  eum  dixis- 
se  Domini ,  filios  Marice  .  Fratres  autem  ...  pro- 
pinquitate  ,  non  natura  .  Licet  aliqui  etiam  ,  Ter- 
tuilianum  benigne  expHcari  posse  existiment  . 

Quapres  prinio,  an  haec  sententia  de  beatissiinae 
Matris  Dei  perpetua  virginitate  ad  fidem  pertineat  ? 

55o.  Ratio  dubitandi  aliqua  esse  potest  auctori- 
tas  S.  Basilii,  qui  in  Homil.  XXV.  de  Nati,/,  ia 
ea  verba  :  Non  cognoscebat  eam  ,  donec  peperit , 
exponit :  ,,  At^ert  hic  locus  suspicionem ,  quod 
,,  postquam  generationi  Domini  per  Spiritum  san- 
„  c!um  administratae  caste  ,  pureque  serviit,  tum 
,3  demum  usitata  nuptiarum  opera  Maria  nou  re- 
5,  cusaverit .  Nos  autem ;  quamvis  JiihiL  hoc  do- 
,,  ctrince  pietatis  officiat  (  siquidem  eo  usque  ne- 
,,  que  necessaria  virginitas  fuit ,  dum  dispensatio- 
,,  ni  illa  serviret ;  quod  autem  deinde  secutum 
.,  est  ,  tamquam  nihil  ud  mysterii  rationein  spe- 
„  ctans ,  curiosius  oniittanms  inquirere  ),  nihilo- 
„  minus  Christum  aui^mtium  aures  non  sustineut 
„  hoc  audire ,  quod  Dei  genitrix  aliquaudo  virgo 
,,  esse  desierit  &c.  •• 

53 1.  Verumtamcn  communem  omnium  plane 
Christiauorum  ,  perpaucis  exceptis  ,  de  perpetua 
Marias  virginitdte  sententiam  ad  fidem  pertiuere 
non  dubito  .  Sane  ipse  niox  laudatus  Basilius  in- 
<Iiiit ,  aures  Chrlsti  amantium  non  sustinere  op- 
positnm  sentire  .  S.  Epiphauius  de  Antidicomaria- 
norum  haeresi  vocat  blasphemiam  vel  ipsam  su^ 
spicionem  contra  Mariae  virgiuitatem  .  Origenes 
supra  laud.  n.  5io.  insanos  appellat ,  &  S.  Am- 
brosius  de  Instit,  Virgiuis  ut  sacrilegos  detesta- 
tur ,  qui  negant ,  Mariam  perseverasse  Virginem. 
Photius  denique  Helvidii  sententiain  dicit  irreli- 
giosam  ,  &  impiam  ,  Ulterius  S.  Siricius  Papa 
in  Concilio  Romano  Helvidium  virginitatis  Mariae 
osorem  damnavit  ,  &  ab  Ecclesiae  commuuione  ex- 
pulit ;  atque  idipsuui  postea  praestitit  Sanct.  Ain- 
brosius  in  Synodo  Mediolani  collecta  .  Eccur  ergo 
non  concludamus ,  hanc  sententiam  ad  fidein  ca- 
tholicam   pertinere  ? 

532.  Sanct.  autem  Basilius  id  solimi  vult,  etiaimi 
impia  illa  ,  ac  damnata  «euteutia  vera  esset ,  quod 

au- 


(a")  S.  Epiphanius  Haresi  LXXIX.  qnatuor  fratres 
Domini  e  Scriptiira  recenset,  scilicet  Jacobuni  mino- 
rem  ,  Josem  ,  S.monem  ,  8c  Jiulam.i  ac  praeterea  soro- 
ses  diins  Silomeo ,  ik  M.inam  j  <{nos  omnes  a  Josepho 
genitos  fnisse  credit  ,  ante((iiam  Maria»  \irgini  niiberet. 
Epiphanio  hanc  ia  parie  gonsentit  Cyrillus  Alexandri- 


cns  in  Glaphyris  Libro  Vlf.  Part.  II.  Communior  qiii- 
dem  opinio  est ,  Joseplmm  fuisse  innnptum  ,  &  vir^i- 
nem,  non  tamen  certa ,  utpote  cni  aliqui  veterum  Pa- 
trum  reJragantiir  .  Consule  Nat.  Alexandruin  in  iine 
Dissert.  XLXIU.  in  Seec  IV^ 


MARIA  VIRGO  POST  PARTUM . 


ix-]5 


aures  piae  nec  auc1!re  snstincnt  ,  eain  taineii  Diltil 
olficere  doctriiiaB  inyslerii  lucaniationis  DomiiiicaB  , 
uijiote  quoJ  jain  j>erfecliiiu  ,  ik  consuiiunatuin  e- 
rat  ,  antequain  Maria  {josset  liheris  [jrocreandis  o- 
perani  dare  . 

Qnaeres  secundo  ,  an  I).  >laria  iiiater  Dei  vir- 
ginilatis  voto  obslricta   fueril  ? 

555.  Ke>j).  S.  Tiioinas  afHrmative  5.  P.  q.  28. 
art.  4-  ;  idque  probat  auctoritate  S.  Augustini  ,  fjui 
in  Lib.  de  S.incta  Virginitate  c.  4-  ^^  i's  ."M.tri.-B 
Verbo  aiiiiunliauti  conct^jjtiouem  ,  &  jjartum  iilii 
Dei:  Quomodo  Jiet  istud  ,  quoniam  virum  non 
cognosco  ,  bene  colligit ,  ita  iion  fuisse  resjionsu- 
rain  ,  nisi  Deo  lirginem  se  ante  i'ovisset .  (<'iini 
enini  Augelus  locutus  fuisset  de  temjjore  futuro: 
Ecce  concipies  in  utero  ,  dv  paries  Jilium  ,  iue- 
pta  erat  Virgiuis  resj)onsio :  siriim  non  cogno^co^ 
uisi  voio  sese  obstriuxisset  ad  virum  uuuquaui  co- 
giiosceudum   (a)  . 

554.  S.  Augustinum  prancesserat  Gregorius  Nys- 
senus  in  Homil.  ,,  de  die  iiatali  Doiniui  inquitns: 
,,  Si  ad  nuj)tiale  opus  assumpta  fuisset  a  Josej)lio  , 
,,  cur  ad  Angeli  vocein  futurum  partum  prasnuu- 
„  ciautis  ,  velut  ad  rem  uovam  attoiiita  futiset  , 
„  cum  hoc  exj)ectaret  ipsa  ,  ut  ex  naturae  lege 
„  mater  esset  ?  Sed  quia  cousecratain  Deo  car- 
,,  nem  ....  illibatam  seivari  oportebat  ,  idcirco  sic 
j,  ait  :  Quamquain  Angelus  sis  ,  quamvis  e  c?eIo 
„  venias  .  &  quod  apparet ,  snj)ra  caj)ut  liomiuis 
„  sit  ,  tamun  inipossibile  est  ,  liomiuem  ine  coguo- 
5,  scere  .  Quomodo  inater  ero  sine  viri  consorlio?  " 

555.  Et  ut  alios  nounullos  Patres  omittam  ,  qui 
eo^ein  sensu  verba  !VI;iriae  Virginis  ad  Angelum 
intellexerunt,  satis  sit  S.  Bernaidum  ,  qui  Sanct. 
Patrum  choruin  claudit,  audire  in  Serm.  IV.  Su- 
■per  missus  est  ita  de  Miria  loquentem  :  ,,  Neque 
„  eniin  quaeris  ,  an  fiet  istud  ,  sedquomodo:  q'ia- 
„  si  dicas :  cum  sciat  Dominus  ineus  ,  testis  con- 
,,  scienliae  meae  ,  votum  esse  ancillae  suae  ,  noii 
,,  coguoscere  virum  ,  qua  lege  ,  quo  ordiue  place- 
„  bit  ei ,  ut  fiat  illud  <  Si  oportuerit  me  fraiigere 
,,  votuin  ,  ut  pariam  talein  flliuin  ,  &  gaudeo  de 
j,  filio,  &  doleo  de  proposiio*  " 

556.  Sed  praestat  audire  etiain  nostrum  Angeli- 
cmn  Magistriun  ita  Inco  sujjra  cit.  prosequentem  : 
j,  Diceudum ,    quod  sicut  iu  secunda  parte    habi- 

(<i)  Ah  obvia  hac  ,  Sc  natiirali  verbonnn  Mari,T  in- 
terj>retatione  disceilere  volnit  Calvinos  in  IJarm.  tA>.  ;)d 
biinc  lociiin  ,  &  distortos  ,  obsciiroiijue  sensiis  «jnacre- 
ye  ,  potins  t|iiam  vottiru  Virginitatis  ,  ciijiis  iniiniciis 
erat ,  agnoscere :  ciijiis  in-igihtri  vestigia  secnti  siint 
Theod.  Beza  ,  aliiqne  votoriiin  iVIonasticoriin»  osores  . 
Ceteris  autem  jietulantiores  Cent-iriatores  iVIag(Ie))iir- 
genses  ita  scribere  oon  snat  vtriti  Cenluria  I.  Lib.  l. 


,,  tuin  eU  c.  Q.  2.  qu.-rst.  88.  arf.  6.  )  perfectionij 
„  oj)era  inagis  sunt  laudabilia  ,  si  ex  voto  cele» 
,,  brentur  :  virginitas  auiem  iit  matre  Dei  praeci- 
,,  pue  debuit  pollere,  ideo  convenieiis  fuit  ,  ut 
,,  virginitas  ejus  ex  loto  essel  Deo  consecrata  . 
,,  Verum  quia  temj)'ire  legis  oj)or'eb.it  geuerationi 
,,  insistere  tain  muiieret,  (juini  viros  ,  q'  i  i  se- 
,,  cuiidum  caruis  originem  culius  IV-i  propngaba- 
„  tur  ,  antequain  ex  illo  j^ojiulo  ClhrisUis  nasceie- 
,,  tur  ;  mater  Dei  noncreditur,  antequam  desjjon- 
.,  saretur  Josejjli  ,  absolute  virgiuitatfm  vovisse  ; 
,,  sed  licet  eam  iu  desiderio  habuerit  ,  s<ij)er  hoc 
,,  tamen  voluiitatein  suam  diviso  commisit  arbitrio 
„  Postmodum  vero  accejjto  sj)onso  ,  secunduin  qiiod 
,,  mores  illius  leinporis  exigebaut  ,  simul  cum  eo 
,,  votuin   virginitatis  emisit  .  " 

557.  Cuin  vcro  sibi  objecissel  legem  Deuteroii» 
VII.  14.  latain  :  Non  erit  apudte  sterilis  utriusqne 
sexus  ,  ita  respondet  ad  i.  „  Quia  videbatur  esse 
,,  lege  prohibitum  ,  uon  dare  operam  ,  ad  reliu- 
,,  queudum  semcu  super  terram  ,  ideo  uoii  siin- 
„  pliciter  virginitatem  vovit  Dei  geuitrix  ,  se-|  sub- 
,,  conditione  ,  si  Deo  placeret  .  Postquam  autein  ei 
,,  innotuit  ,  hoc  esse  Deo  acceptum,  absolute  vo- 
,,  vit ,  autequam  ab   Augelo  auuuntiaretur  •  '• 

558.  In  qu.  autein  29.   art.  i.    ad    1.   ut    ex|)l^ 

caret  ,  quomodo  virginitatis  votum  posset  cum  Ma- 

riae  desj)onsatioiie  consistere  :   inquit:     ,,  B.  Virgo 

„   mater  Dei  ex  fainiliari   iustiuctii  Sjjiritus  sancti 

„  credeuda  est  desj)onsari  voluisse  ,     confidens  de 

„  divino  auxilio,  quod  nunquaui  ad  carnalein  co- 

,,  pulain  perveiiiret .    Hoc  tameu  diviuo  coinmisit 

,,  arbitrio:     uiide  iti  nidlo    detrimeutuin  passa  est 

,,  virgiuitas  •  "     ita  jjaucis  complexus  est  Angeli- 

cus  ,    quae  postea  Scholastici  laiissiine  disputaruut 

de  tempore  ,  quo  beatissima  Dei  genitrix  suam  vir- 

giuitatein  Deo  Virginum    sjjonso    consecravit  ,     de 

ejusdem    voti  natura  ,    an  absolutuin    fuerit,     vel 

conditionalum  ;  ac  denique  de  modo  ,    quo  perj)c- 

tuae  castimouife  votum   vero  ejusdem  Virginis  ma« 

trimonio  conciliari  queat  .  De  quibus  jjraeter  alios 

auctores  |)rolixe    egit  Pat.  Jacob.  Hyac.  Serry  E- 

xercitat.   XX.  &  seq.  de   Christo  ,    ejusque  firgi^ 

ne  matre  .  Legendum  autein  coiisulo  saejjius  lau- 

datuin  Joann.  (Jhrysostomum  Troinbellium    in   T. 

I.  De  gestis  Marioe  Sanctissirrux  P.  I,  Diss.  IX. 

c.  10.  ,,  Inejitiim  est  ,  (jnod  Atignstiniis  ,  &  alii  Jioc /o- 
„  co  affirinant  ,  Mariain  castitatis  voto  obsinctam  Itiis- 
,,  se  ,  at<{iie  ideo  dixisse  :  f  triini  Don  co^riusco  •  "  ^iio- 
inode  ,  (|ii<f 50  ,  iiiepta  illa  interprelalio  ,  ({11«  3c  toli 
contextui  a|)|)riine  con.sonit  ,  &  tam  a  veteribiis  ,  (jiitim 
a  recentionbiib  Connnentitoribiis  adoj^tati  tnit  ?  Sed 
ftiror  contra  sacra  voia  lios  ,  alios(|iie  Novatores  in  [■a- 
da  C.KCU  tulit . 


FINJS  TOMJ  qUINTI, 


f 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 

UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY 


BT  Gazzaniga,  i-ietro  llaria 

70  Fratris  i etri  Mariae 

G36  Gazzaniga 


^■^:t: 


^ 


^*f»^. 


#  ...**% 


m^. 


w 


*: